laporan geoter

21
LAPORAN RESMI PRAKTIKUM GEOTHERMAL Oleh: MUHAMMAD NOERMAN KHALID 26020212140037 KOORDINATOR MAT A KULIAH GEOTHERMAL Ir. Sugeg !"#$#$% MS"  NI&. 1'630116 1''103 1 001 PROGRAM STUDI OSEANOGRAFI JURUSAN ILMU KELAUTAN FA KULTAS PERIKANAN DAN I LMU KELAUTAN UNIVERSITAS DIPONEGORO SEMARANG 2016

Transcript of laporan geoter

Page 1: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 1/21

LAPORAN RESMI PRAKTIKUM

GEOTHERMAL

Oleh:

MUHAMMAD NOERMAN KHALID

26020212140037

KOORDINATOR MATA KULIAH GEOTHERMAL

Ir. Sugeg !"#$#$% MS"

 NI&. 1'630116 1''103 1 001

PROGRAM STUDI OSEANOGRAFI

JURUSAN ILMU KELAUTAN

FAKULTAS PERIKANAN DAN ILMU KELAUTAN

UNIVERSITAS DIPONEGORO

SEMARANG

2016

Page 2: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 2/21

I. PENDAHULUAN

&e"g($)$ (e*u)uh$ eerg" #" #u"$ $($ +",$( #$ g$- *u+" -e*$g$" -u+*er eerg" ,$g u)$+$ )eru- +e"g($) -e"r"g er)$+*$h$ /$()u. Se"r"g e"g($)$

(e*u)uh$ eerg" #$ )er*$)$-,$ u+l$h r#u(-" +",$( #$ g$- *u+" +e$#" +$-$l$h

,$g h$ru- #"$r" -lu-",$. -$l$h -$)u $r$ u)u( +e,ele-$"($ er+$-$l$h$ "" $#$l$h

#eg$ +e+$$$)($ eerg" $$- *u+" -e*$g$" eerg" $l)er$)" egg$)". Eerg" $$-

 *u+" -e#"r" +eru$($ eerg" $$- ,$g )er*e)u( #" *$/$h er+u($$ *u+" -e$r$ $l$+"%

#"+$$ eerg" $$- $l$+" ,$g *er$-$l #$r" *u+" )ere*$( u(u #e($) #eg$ er+u($$

#$ #$$) #eg$ +u#$h u)u( #"+$$$)($ -e$r$ e(+"-.

D$er$h r-e( $$- *u+" G. Ug$r$ )erle)$( ("r$("r$ 30 (+ -e*el$h *$r$) #$,$

"*u()$ 5$/$ Teg$h% Se+$r$g. D$er$h )er-e*u) -e$r$ "-"gr$"- )erle)$( $#$ &eguug$

Ser$,u U)$r$ ,$g )er*e)u( leh eg$g($)$ $#$ ($l$ M"-e. Meuru) l$r)h 1'8'9%

G. Ug$r$ +eru$($ *$g"$ #$r" -"(lu- ul($"-+e ,$g (e#u$ #" &. 5$/$% ,$g $()" 

$)$r$ ($l$ &l"-e A(h"r h"gg$ &le"-)-e A(h"r.

&r#u(r#u( G. Ug$r$ #$$) #"(el+(($ +e$#" e+$) u")% ,$")u r#u(

 r#u( Ug$r$ Ter)u$% Ug$r$ Tu$% Keruu) &$r$-")"(% #$ Ug$r$ Mu#$. &$#$ #$er$h

)er-e*u) )er#$$) r-e( $$- *u+" ,$g )erle)$( $#$ lereg -el$)$ G. Ug$r$% ,$")u #"

#$er$h Ge#g-g. ;e*er$$ +$"e-)$-" $$- *u+" ,$g $#$ #" -e(")$r G. Ug$r$%

$)$r$ l$": u+$rl$ #" #$er$h Ge#g-g% +$)$ $"r $$- #" #$er$h#$er$h ;$$r$%

D"/$(% K$l"ul% #$ Ngl"+u) ;u#"h$r# #((% 1''79% -er)$ *$)u$ )er$l)er$-" )er#$$) #"

Ge#g-g #$ Ke#$l"-#.

Page 3: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 3/21

II. TINJAUAN PUSTAKA

2.1 Panas Bum

&$$- *u+" $#$l$h eerg" ,$g )er-"+$ #$l$+ *e)u( $"r $$- $)$u u$

 $#$ (#"-" gelg" )er)e)u $#$ (e#$l$+$ *e*er$$ ("l+e)er #" *$/$h (er$( 

 *u+". S"-)e+ $$- *u+" "" +eru$($ g$*ug$ #$r" *e*er$$ u-ur% ,$")u: -u+*er 

 $$- heat sources9% re-er"r% *$)u$ eu#ug cap rock 9% #$ lu"#$ $$-. S"-)e+

 $$- *u+" )er*e)u( -e*$g$" h$-"l er"#$h$ $$- #$r" -u+*er $$- #"

-e(el"l"g,$ ,$g )er$#" -e$r$ (#u(-" #$ -e$r$ (e(-". &er"#$h$ $$-

-e$r$ (#u(-" )er$#" +el$lu" *$)u$% -e#$g($ er"#$h$ $$- -e$r$ (e(-"

)er$#" ($re$ $#$,$ ()$( $)$r$ $"r #eg$ -u$)u -u+*er $$-.

Re-er"r +eru$($ *$)u$ ,$g +e+"l"(" er+e$*"l")$- )"gg" -eh"gg$ *"-$

+e$#" )e+$) )er$(u+ul$-",$ lu"#$. <lu"#$ $$- "" )"#$( (elu$r $)$u *r 

#"($re$($ #")u)u" leh *$)u$ eu#ug ,$g +eru$($ *$)u$ ,$g (e#$ $"r 

impermeable9. A#$,$ -)ru()ur gelg" *eru$ $)$h$ ,$g +e+)g re-er"r%

+e,e*$*($ lu"#$ $$- "" #$$) (elu$r. Ke*er$#$$ -"-)e+ $$- *u+" $#$

u+u+,$ *er($")$ #eg$ +$g+$)"-+e ,$g )er*e)u( #" -u$)u #$er$h. &-"-"

gegr$"- I#e-"$ ,$g )erle)$( $#$ $lur guug $" ring of fire9 +eru$($

/"l$,$h ,$g +e+"l"(" -u$)u )e-" $$- *u+".

<lu"#$ $$- *u+" ,$g )er($#ug #$l$+ re-er"r h"#r)er+$l *er$-$l #$r"

$"r er+u($$% $)$r$ l$" $"r hu$ $"r +e)er"(9 ,$g +ere-$ +$-u( (e *$/$h

 er+u($$ #$ )er$$-($ leh -u$)u -u+*er $$- G$+*$r 19. A"r )er-e*u) $($

+$-u( +el$lu" re($h$re($h$ (e#$l$+ *$)u$ er+e$*el. A$*"l$ #"-e(")$r *$)u$

)er-e*u) )er#$$) -u+*er $$-% +$($ $$- $($ #"r$+*$)($ +el$lu" *$)u$ -e$r$

(#u(-"9 #$ +el$lu" lu"#$ -e$r$ (e(-"9. &er"#$h$ $$- -e$r$ (e(-"

 $#$ #$-$r,$ )er$#" ($re$ g$,$ $ug *u,$,9.

Page 4: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 4/21

G$+*$r 1. M#el S")e+ Ge)er+$l

A"r ($re$ g$,$ gr$")$-" -el$lu +e+u,$" (ee#erug$ u)u( *erger$( 

(e*$/$h% $($ )e)$" $$*"l$ $"r )er-e*u) ()$( #eg$ -u$)u -u+*er $$- +$($

$($ )er$#" er"#$h$ $$- -eh"gg$ )e+er$)ur $"r +e$#" le*"h )"gg" #$ $"r 

+e$#" le*"h r"g$. Ke$#$$ "" +e,e*$*($ $"r ,$g le*"h $$- *erger$( (e $)$-

#$ $"r ,$g le*"h #"g" *erger$( )uru (e *$/$h% -eh"gg$ )er$#" -"r(ul$-" $"r $)$u

$ru- (e(-".

2.2 K!"#!a Sum$#! Panas Bum %an Dau! H%!&'&(

G$+*$r 2. &l$ $l"r$ lu"#$ #" l$$g$ $$- *u+"

D$ur "" #"+ul$" #$r" u$ ,$g #"(elu$r($ #$r" $#$g$ u$ -e*$g$" u$

,$g #"-e+*ur($ u+$rl% ge"-er9% ,$g (e+u#"$ $"( (e $)$- h"gg$ +e$$"

)")"( (#e-$-" #$ )uru *eru$ )")"()")"( hu$. A"r hu$ ,$g $)uh -e*$g"$ $($

+eg$l"r (e er+u($$ #$ -e*$g"$ +ere-$ (e #$l$+ )$$h. A"r er+u($$ *eru$

-ug$"% #$$u $)$u l$u) $($ +eg$l$+" egu$$ +e+*e)u( $l"r$ -ug$" *$/$h

)$$h $)$u $(u"er% "($ +ele/$)" )u*uh *$)u$ $$- $($ )er$$-" #$ )eru*$h (e

r$(-" u$. U$ "" $($ $"( (e er+u($$% *er$+ur #eg$ egu$$ #$r" $"r 

Page 5: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 5/21

-ug$"% #$$u% #$ l$u)% )er(#e-$-" #$ )uru l$g" +e$#" $"r hu$ #$ -e)eru-,$

G$+*$r 2.

2.) G#&'&( R#(&na' Gunun( Un(a!an

Guug Ug$r$ +e+"l"(" *e)u( -)r$)ul($ ,$g )el$h +eg$l$+" elu-"

-e$( &l"&le"-)-e h"gg$ Hl-e #$ le*"h $uh =$ ;e++ele 1'709

+e+$-u(($ (e #$l$+ #ere-" l$)e()"(. ;e)u( #$ er(e+*$g$ #$r"

Guug Ug$r$ -$g$) #"eg$ruh" leh $#$,$ ur$h hu$ #$ )"g($) er-" ,$g

)"gg". Sle $)$u (elereg$ #$$) +eg$l$+" eru*$h$ $("*$) $#$,$ $l"r$ l$$.

Al"r$ l$$ )er-e*u) #$$) +e,e*$*($ lereg +e$#" ur$+ $)$u le*"h l$#$"

#"*$#"g($ -e*elu+,$ =er-)$e% 20009.

Gelg" reg"$l Th$#e #((.% 1''69 Guug Ug$r$ )er-u-u )eru)$+$

leh *$)u$ *e(u $)$uu h$-"l le)u-$ guug $" #$ *$)u$ -e#"+e% ,$g )er)u$

 *eru+ur M"-e Teg$h 11%8 > 16 u)$ )$hu9 -$+$" #eg$ ,$g )er+u#$ *eru+ur 

Ku$r)er (ur$g #$r" 1%8 u)$ )$hu9. Se$r$ -e)e+$)% #" -e*el$h -el$)$ -$+$"

)egg$r$% #" -e(")$r A+*$r$/$% #$ #" -e*el$h u)$r$% #" -e(")$r Ug$r$% )er-"g($

 *$)u$ *e(u $#e-") T+$9 ,$g +e+*e)u( guugguug (e"l% -eer)" $#$

Guug Turu% Guug Ke#$l"-#% Guug S"/$(ul% Guug M$*$g% #$

Guug &er)$$ ,$g *eru+ur M"-e Teg$h l"h$) g$+*$r 1% Th$#e #((.%

1''69. D" -$+"g ")u ug$ )er-"g($ -e$r$ -e)e+$) ul$ *$)u$ *e(u *$-$l T+*9

,$g *eru+ur M"-e Teg$h #" Guug S")$el% Guug Kle-e+ #$ Guug Merg"

#" -e*el$h )"+ur. D" -e(")$r Guug Ug$r$% $#$ lereg% ug$ )er-"g($ <r+$-"

Kere( T+(9 ,$g )er-u-u leh er-el"g$ *$)ule+ug% $$l% *$)u$-"r )u$%

(gl+er$)% *re(-" l($"( #$ *$)ug$+"g. Se$r$ )"#$( -el$r$- *$)u$ *e(u #$

r+$-" *eru+ur M"-e Teg$h )er-e*u) #")u+$g" leh r+$-" #$ h$-"l $()"")$-

guug$" &l"-e% ,$")u: <r+$-" &e,$)$ ?T9 ,$g )er#"r" #$r" *$)u$-"r )u$%

 *re(-" l($"(% )u% *$)ule+ug #$ $l"r$$l"r$ l$$@ <r+$-" K$l"ge)$- ?(g9

,$g )er-u-u leh *re(-" l($"(% )u% $l"r$ l$$% *$)u$-"r )u$ #$ *$)ule+ug@

<r+$-" 5g(g ?9 ,$g )er-u-u leh *re(-" $#e-") hr*le#e$ug")e@ ;$)u$

Guug$" K$l"ge-"( ?(9 ,$g )er-u-u leh $l"r$ *$-$l l"" $ug")e@ ;$)u$

Guug$" G$$h+ug(ur ?hg9 ,$g )er#"r" #$r" l$$ $#e-") hr*le#e$ug")e%

 *eru+ur Hl-e.

Page 6: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 6/21

Page 7: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 7/21

III. HASIL DAN PEMBAHASAN

A. P!&s*#+ Panas Bum Da#!a, D-a+ 

Are$ $$- *u+" D"/$( +eru$($ -$l$h -$)u *$g"$ #$r" +$"e-)$-" $$-*u+" #"#$er$h eguug$ Ug$r$. ;e*er$$ +$"e-)$-" ,$g +uul #" #$er$h "" $)$r$ l$"

u+$rle #" #$er$h Ge#g-g% +$)$ $"r $$- #" #$er$h ;$$r$% K$l"ul% #$ Ngl"+u)

!$h,u#"% 2006@ ;u#"$r# e) $l.% 1''79. A#$,$ +$"e-)$-" $$-*u+" )er-e*u)

+euu(($ *$h/$ l($-" "" -e-u$" u)u( e,el"#"($ e(-lr$-" $$-*u+" -el$u),$.

Ke$#$$ gelg" #$er$h eel")"$ )er*e)u( #$r" <r+$-" K$l"ge)$- ,$")u *re(-"

ul($"(% $l"r$ l$$% )u% *$)u$-"r )u$% #$ *$)u le+ug G$+*$r 19. Ter#$$) *re(-"

$l"r$ #$ l$h$r #eg$ -"-"$ l$$ #$ )u h$lu- -$+$" ($-$r. Se)e+$) #" *$g"$ *$/$h,$

#")e+u($ *$)u le+ug +eg$#ug +lu-($ #$ *$)u $-"r )u$. ;$)u$ guug $" ,$g

+el$u( *er/$r$ (l$) (e+er$h$ #$ -er"g +e+*e)u( *g($h*g($h *e-$r #eg$

(e)e*$l$ *er("-$r $)$r$ 0 + -$+$" #eg$ 200 + Th$#e e) $l.%1''69.

G$+*$r 3. Ke$#$$ gelg" #$er$h eel")"$ Su+*er: Th$#e e) $l.% 1''69. G$r"- u)u-

 u)u- +er$h $#$l$h (e+ug("$ -e-$r 

Page 8: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 8/21

I. G#&'&( Da#!a, Panas Bum

1. G#&m&!&'&(

Ele$-" #" &e+$#"$ A"r &$$- De-$ D"/$( $#$l$h -e*e-$r 43 +e)er. L($-"

 eg$+$)$ #" )")"( 1 +e+"l"(" -u#u) (e+"r"g$ lereg B9 -e*e-$r 10   ° % *e#$

)"gg" 1%32 +e)er -er)$ $r$( #$r" A (e ; $#$l$h 7% +e)er 2 l$g($h ($("9. L($-"

 eg$+$)$ #" )")"( 2 +e+"l"(" -u#u) (e+"r"g$ lereg B9 -e*e-$r 1   ° % *e#$

)"gg" 2%33 +e)er #$ $r$( A (e ; $#$l$h 8%7 +e)er 2' l$g($h ($("9. L($-"

 eg$+$)$ #" )")"( 3 +e+"l"(" -u#u) (e+"r"g$ lereg B9 -e*e-$r 12   ° % *e#$

)"gg" 7%46 +e)er #$ $r$( #$r" A (e ; $#$l$h 7%46 +e)er 117 l$g($h ($("9.

G$+*$r 4. L($-" &egu(ur$ Kelereg$

K#"-" -ug$" u)$+$ #" l($-" D"/$( +e+u,$" $l"r$ ,$g #er$- -$$)

)er$#" hu$. 5e"- er-" ,$g )er$#" #" -ug$" u)$+$ $#$l$h er-" er)"($l% $+u #"

 *e*er$$ )e+$) l($-",$ hr"C)$l ($re$ )"#$( luru-.

Page 9: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 9/21

G$+*$r . Sug$" u)$+$ #" l($-" D"/$( 

L($-" D"/$( ug$ +e+"l"(" -ug$" l$" ,$g u(ur$,$ le*"h (e"l #$ l$

$l"r$,$ )eg$( luru- #eg$ -ug$" u)$+$. Sug$" "" *er$#$ #" -e*el$h )"+ur -ug$"

u)$+$. 5e"- er-" ,$g )er$#" #" -ug$" "" $#$l$h er-" er)"($l.

G$+*$r 6. Sug$" (e"l #" l($-" D"/$( 

2. L",&'&( /$a"uan

K#"-" l")hlg" #" l($-" D"/$( -e(")$r -ug$" u)$+$ +e+"l"(" /$r$ *$)u$

$*u$*u gel$. 5e"- *$)u$,$ $#l$h -e#"+e *err$g+e #eg$ u(ur$ r$g+e 2

30 +. &$-"r h$lu- $#$l$h e"- ,$g )er)$$+ #$l$+ +$)r"(. U(ur$ *u)"r *$)u$

$#$l$h h$lu- #$ hu*ug$ r$g+e,$ )er*u($. 5e"- r$g+e *$)u$ $#$l$h $$")"( 

#$ *e)u( *u)"r r$g+e,$ $#$l$h *re(-". K+-"-" +"er$l *$)u$ $#$l$h

Page 10: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 10/21

hr*le#e% ,$")u *er/$r$ h"$u $$g #$ *e)u(,$ )$*ul$r. K+-"-" +"er$l

l$" $#$l$h *")") )""-9 #$ l$ge(l$- *er/$r$ u)"h9. D"l"h$) #$r"

(e(+$($,$% *$)u$ #" l($-" D"/$( $#$l$h (ur$g (+$(. ;er#$-$r($

#"-(r"-" ,$g )el$h #"-e*u)($% #$$) #"(e)$hu" $+$ *$)u$ #" -ug$" u)$+$ l($-"

D"/$( $#$l$h D"r").

G$+*$r 6. ;$)u$ #" #e($) -ug$" u)$+$

L")hlg" #" l($-" D"/$( -e(")$r -ug$" (e"l +e+"l"(" /$r$ *$)u$ $*u$*u

gel$. 5e"- *$)u$,$ $#l$h -e#"+e #$ +$)r"(,$ $-"r h$lu-. U(ur$ r$g+e

 *$)u$ *er("-$r $)$r$ 23+. 5e"- r$g+e *$)u$ $#$l$h r$g+e *e(u -er)$ u(ur$

 *u)"r r$g+e,$ $#$l$h $-"r h$lu-. ;e)u( r$g+e *$)u$ $#$l$h ru"g $)$u

 *re(-". Hu*ug$ *u)"r *$)u$ $#$l$h )er*u($ #eg$ +e+"l"(" )e(-)ur ($-$r.

Ke(+$($ *$)u$ $#$l$h (+$( #$ +$)r"(,$ $#$l$h $-"r h$lu-. ;er#$-$r($

#"-(r"-"% #$$) #"(e)$hu" $+$ *$)u$ #" #e($) -ug$" (e"l $#$l$h D"r").

Page 11: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 11/21

G$+*$r7. ;$)u$ #" #e($) -ug$" (e"l

). S"!u+"u! (#&'&(

&$#$ l($-" D"/$( )el$h #""#e)""($-" )er#$$) $)$h$ ,$")u -e-$r )uru.

Meuru) D$r+$/$ 20149% -e-$r )erl"h$) +ul$" #$r" l$"-$ (e)"g$ ,$")u $#$ l$"-$

 *$)u $-"r. Se-$r )uru )er-e*u) +eru$($ C$ le+$h ,$g +eg)rl -"-)e+ $$-

 *u+" D"/$(. &eel")"$ Il+" 20149% ,$g )el$h #"l$(u($ -e*elu+,$. S)ru()ur 

gelg" D"/$( )er#$$) *"#$g -e-$r ,$")u -e-$r )uru *er$#$ #" -e*el$h u)$r$.

S)ru()ur *$/$h er+u($$ #" /"l$,$h D"/$( *er$#$ $#$ C$ -e-$r ,$g +eru$($

+e#"$ $l$ (elu$r lu"#$ (e er+u($$ $#$ -"-)e+ $$- *u+" #$er$h )er-e*u) #$

le)$( he$) -ure #"")erre)$-"($ #" *$g"$ -el$)$ #$er$h D"/$(.

II. In"#!*!#"as M&%#' Panas Bum

1. Man#s"as

M$"e-)$-" $$- *u+" #" #$er$h D"/$( Ke$+$)$ ;erg$- K$*u$)e

Se+$r$g *eru$ +$)$ $"r $$- ,$g #"l$h leh /$rg$ -e*$g$" )e+$) e+$#"$

$"r $$-. Te+er$)ur #" +$)$ $"r $$- #$er$h D"/$( $#$l$h -e*e-$r 30%77   ℃ .

2. M&%#' (#&'&( $a-a, *#!mu+aan *anas $um

Meuru) N"(+$h 20139% +#el $l"r$ lu"#$ +eg$l"r #$r" )e+$) ,$g

+e+u,$" "l$" h,#r$ul" ,$g )"gg" (e )e+$) ,$g +e+u,$" "l$" h,#r$ul"

,$g re#$h . &erger$($ $l"r$ $"r )$$h +eg$l"r #$r" $r$h *$r$) +euu )"+ur 

)e+$) +$"e-)$-" $"r $$- D"/$( ,$g (e+u#"$ *er$+ur #eg$ lu"#$

h,#r)her+$l #$ +uul (e er+u($$ -e*$g$" +$)$ $"r $$-. &erger$($ $l"r$ $"r 

)$$h ,$g -e$r$ er)"($l "" #"eg$ruh" leh ger$( gr$")$-".

Page 12: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 12/21

M#el (-e)u$l #$r" +$"e-)$-" #er$h D"/$( ,$")u $"r +e)er" *er$-$l #$r"

$r$h *$r$). <lu"#$ $$- "" *eru$ $"r er+u($$ ,$g +ere-$ (e #$l$+ *$)u$

 *err". <lu"#$ $$- ,$g *er$#$ #$l$+ *$)u$ *err" $($ )er$$-" leh *$)u$

 $$- ,$g $#$ #" *$/$h,$ -eh"gg$ lu"#$ )er-e*u) $($ +eg$l$+" (e$"($

)e+er$)ur #$ +$--$ e"-,$ le*"h (e"l. Ke$#$$ "" $($ +e,e*$*($ lu"#$

 $$- $"( (e $)$- N"(+$h% 20139.

Su+*er $$- *u+" #$er$h D"/$( #"er("r$($ *er$-$l #$r" )u*uh ")ru-" ,$g

 *er$--"$-" #eg$ (u*$h l$$ $#e-")"(. I)ru-" "" +eru$($ *$)u$ $#e-") ,$g

 *er$#$ #" *$r$)#$,$. Le)$( -u+*er $$- )er-e*u) *er)e$)$ #eg$ l($-"

Ke#$l"-# . Su+*er $$- "" (e+u#"$ +egh$)$r($ $$- -e$r$ (#u()" (e

 *$)u$ er+e$*le #" -e(")$r,$. Sel$" ")u ug$ +eg$("*$)($ $l"r$ (e(-" $#$

lu"#$ h,#r)her+$l #" #$l$+ r"r" *$)u$. Sel$u),$ lu"#$ hydrothermal ""

 *erger$( (e $)$- $+u )"#$( -$+$" (e er+u($$ ($re$ )er)$h$ leh l$"-$

 *$)u$ ,$g *er-"$) "+er+e$*el cap rock 9. L($-" )e+$) )er$(u+ul$-",$ lu"#$

hydrothermal #"-e*u) re-er"r% $)$u le*"h )e$),$ re-er"r $$-*u+". D$r" #$er$h

re-er"r ""% lu"#$ $$-*u+" $($ +e$r" C$ er+e$*el ,$g #$$) +ele/$)($

lu"#$ )er-e*u) -$+$" (e er+u($$. $ )er-e*u) +eru$($ C$ -e-$r. Mel$lu"

C$ -e-$r% lu"#$ $($ +eg$l"r (e er+u($$ *eru$ +$)$ $"r $$- hot spring 9 #"

D"/$( #$ Dere($ A*$% 20149.B. La*&!an G#&'&( Da#!a, Panas Bum G#%&n( S&n(&

S$l$h -$)u #$er$h r-e( $$- *u+" #" 5$/$ Teg$h #")e+u($ #" Ug$r$.

M$"e-)$-" $$- *u+" )er-e*u) $#$l$h #"u+$" #" Ge#g Sg. Ge#g Sg ,$g

+eru$($ /"l$,$h #e-$ $#"% Ke$+$)$ ;$#ug$% K$*u$)e Se+$r$g% )erle)$( #"

lereg -el$)$ Guug Ug$r$ $#$ (e)"gg"$ 1300$ + #" $)$- er+u($$ l$u).

Meuru) l$r)h 1'8'9% G. Ug$r$ +eru$($ *$g"$ #$r" -"(lu- ul($"-+e ,$g

(e#u$ #" &. 5$/$% ,$g $()" $)$r$ ($l$ &l"-e A(h"r h"gg$ &le"-)-e A(h"r. &r#u(

 r#u( G. Ug$r$ #$$) #"(el+(($ +e$#" e+$) u")% ,$")u r#u(r#u( Ug$r$

Ter)u$% Ug$r$ Tu$% Keruu) &$r$-")"(% #$ Ug$r$ Mu#$. &$#$ #$er$h )er-e*u) )er#$$)

 r-e( $$- *u+" ,$g )erle)$( $#$ lereg -el$)$ G. Ug$r$% ,$")u #" #$er$h

Ge#g-g.

&)e-" $$- *u+" #" #$er$h Ge#g Sg #"#u(ug leh $("er ,$g u(u *$gu-%

,$g )er#"r" #$r" C$ $("er *re(-" > l$$ Ug$r$ Tu$ -er)$ $("er *re(-" ul($"( Ug$r$

Mu#$. Ke#u$ C$ $("er "" *er-"$) er+e$*le% #"+$$ $"r )$$h #"-"+$ #$l$+ el$h$

+$uu ru$g $)$r *u)"r L"-)",$"% 20139.

I. G#&'&( Da#!a, Panas Bum

Page 13: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 13/21

1. G#&m&!&'&(

Meuru) S,$*$ru##"% 2004% /"l$,$h $#" Ge#g Sg )er+$-u( #" #$l$+

/"l$,$h S$)u$ Lereg Ug$r$ Mu#$ *$g"$ -el$)$ #$ -e*$g"$ #$r" S$)u$ K$("

Ug$r$ Mu#$ #" *$g"$ -el$)$,$. !"l$,$h "" +e+"l"(" (elereg$ $)$r$ 10

32  $#$ -$)u$ lereg #$ -$+$" #eg$ 10  $#$ S$)u$ K$(" Ug$r$ Mu#$.

&$#$ S$)u$ Lereg Ug$r$ Mu#$ ug$ )er-u-u leh <$-"e- Se)r$l Ug$r$ Mu#$

#$ $#$ u+u+,$ #")$$+" #eg$ hu)$ "u-% -e#$g($ $#$ S$)u$ K$("

Ug$r$ Mu#$ )er-u-u leh <$-"e- &r(-"+$l Ug$r$ Mu#$ ,$g $#$ u+u+,$

#")$$+" #eg$ )$$+$ $l$/"$ $)$uu #$er$h e+u("+$.

G$+*$r 8. Ge+rlg" l($-" Ge#g-g

5"($ #"$+$)" le*"h r"" )$+$( *$h/$ $#$ S$)u$ Lereg Ug$r$ Mu#$%

 $#$ $$( $*$g -ug$" &$$g% )er#$$) e#$$ h$-"l lg-r$ er)$+$ /"l$,$h

#eg$ *$)$- g$r"- u)u-u)u- +er$h )u$ $#$ g$+*$r 39 #$ e#$$ lg-r$

(e#u$ /"l,$h #eg$ *$)$- g$r"- +er$h9 #eg$ "r" (elereg$,$ le*"h l$#$" #$r"

 $#$ (elereg$ #" -e(")$r,$.

;e)u( le+*$h -ug$" $#$ u+u+,$ *er*e)u( = +e$#$($ er-" er)"($l

 *er$l$ #eg$ ")e-". &$#$ #"#"g )"+ur /"l$,$h e#$$ lg-r (e #u$ ,$g

#"*$)$-" g$r"- +er$h $#$ #$er$h eel")"$% )$+$( *e*er$$ *e($- lg-r$ ,$g

$("*$),$ +egge-er (e *$r$) $l"r$ $$( $*$g Sug$" &$$g% -eh"gg$

+e+*u($ l$"-$ $l)er$-" $)$u *$)u$ "#u(% #" #$-$r le+*$h *$g"$ )"+ur. H$l ""

 *"-$ #"l"h$) #$r" g$r#u $#$g (e $r$h u)$r$.

2. L",&'&( /$a"uan

K#"-" l")hlg" #" l($-" Ge#g Sg -e(")$r $#" (e +e+"l"(" /$r$

 *$)u$ u)"h > (l$) re+e. <r$g+e u(ur$ #$l$+ +$)r"(,$ $#$l$h le+ug h$lu-

#eg$ (e+$- )er*u($. ;e)u( r$g+e *$)u$ $#$l$h *ul$) (gl+er$)9.

Ke(+$($ *$)u$ $#$l$h )"#$( (+$(.

Page 14: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 14/21

L")hlg" #" l($-" Ge#g Sg -e(")$r -u+*er $"r $$- +e+"l"(" /$r$

 *$)u$ u)"h $*u$*u gel$. 5e"- *$)u$,$ $#l$h -e#"+e #eg$ u(ur$ r$g+e

23 +. U(ur$ *u)"r,$ $#$l$h h$lu- #$ ,$g )er)$$+ #$l$+ +$)r"(- *eru$ $-"r 

h$lu-.

S)r$)"gr$" /"l$,$h $#" Ge#g Sg #"$/$l" #eg$ ege#$$ <$-"e-

&r(-"+$l Ug$r$ Mu#$% ,$")u e#$$ guug $" ,$g e,e*$r$,$ $g$( $uh

#$r" u-$) le)u-$ #$ #")$#$" #eg$ (elereg$ ,$g le*"h l$#$" #$r" $#$

(elereg$ <$-"e- Se)r$l ,$g *er$#$ #" $)$-,$% #$ (e+u#"$ #")u+$g" <$-"e-

Se)r$l Ug$r$ Mu#$% ,$")u e#$$ Guug Ug$r$ Mu#$ ,$g #"gg(($ #"

#e($)-e(")$r u-$) le)u-$. D" -$+"g ")u +$-"h $#$ e#$$ lg-r$ (e -$)u #$

e#$$ lg-r$ (e#u$. <$-"e- &r(-"+$l )er-u-u leh e#$$ "r(l$-)"( $l"r$

,$g #"-el"g" #eg$ e#$$ "r(l$-)"( -urge% $)uh$ #$ e#$$ -ug$"

S,$*$ru##"% 20049. D" #$er$h $#" Ge#g Sg% e#$$ $l"r$$)uh$ )er#$$)

#" #$er$h )egg$r$% (e$#$$ l$u( #eg$ /$r$ (l$) (e(u"g(u"g$% ,$g

)er($#$g #"-"-"" #eg$ e#$$ *er/$r$ h")$+ $le-"l9 ,$g )er#"r" #$r"

e#$$ $-"r h$lu- -$+$" -e#$g% )er($#$g #"u+$" e$( $()"")$- rg$"-+e.

U+ur $-"e- r(-"+$l $#$l$h &le"-)-e ;$/$h.

<$-"e- Se)r$l )er-u-u leh e#$$ "r(l$-)"( $l"r$ ,$g *er-el"g$

#eg$ e#$$ "r(l$-)"( -urge. E#$$ "r(l$-)"( $l"r$ +euu(($ )e(-)ur 

 r"r$$")"(% -)ru()ur (e($r (l+% *eru$ $#e-") hr*le#e ,$g )er#"r" #$r"

 l$g"(l$-% hr*le#e% "r(-e% +"er$l $( #$ gel$-% -e+$(" (e *$/$h *eru$

e#$$ "r(l$-)"( l$h$r ,$g )er-u-u leh +$)er"$l ,$g *eru(ur$ *u)"r -$+$"

#eg$ 2 +$% *u)"r +eg$+*$g $#$ +$-$ #$-$r% *e)u( *u)"r +eru"g -e#$g%

)er#"r" #$r" $#e-") hr*le#e. !$r$ -eg$r $*u$*u gel$ #$ /$r$ l$u( (l$)

(e(u"g(""g$% #eg$ /$r$ -e)e+$)-e)e+$) u)"h. !$r$ (eu)"hu)"h$

)er-e*u) $("*$) $l)er$-" h"#r)er+$l $#$ *$)u$ "#u( #$ $("*$) $l)er$-" -e*$g"$

 *$)u$ )el$h *eru*$h +e$#" +"er$l le+ug. U+ur #$r" $-"e- -e)r$l "" $#$l$h

&le"-)-e A)$- > Hl-e.

). S"!u+"u! G#&'&(

S)ru()ur gelg" )"#$( )$+$( #" #$er$h $#" Ge#g Sg% +ug("

($re$ )el$h +eg$l$+" $l)er$-" h"#r)er+$l% $+u *"-$ #"l$$( #$r" (eh$#"r$

 -u$)u (eluru-$ ,$g *er$r$h *$r$) l$u) > )egg$r$% *$r$) #$,$ > )"+ur l$u)% u)$r$

 *$r$) l$u) > -el$)$ )egg$r$ #$ u)$r$ )"+ur l$u) > -el$)$ *$r$) #$,$ ,$g )$+$( 

 el$- +eg()rl -"-" lg-r$lg-r$. &$#$ (eluru-$ ,$g *er$r$h u)$r$

)"+ur l$u) > -el$)$ *$r$) #$,$% ,$g +el$lu" le+*$h -e+") $lur lg-r$ (e#u$

Page 15: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 15/21

#",$)$($ -e*$g$" re($h$ ($re$ ($#ug$ g$- R$# $#$ -"l -e$$g le+*$h

)er-e*u) +e$$" 20 +% $uh le*"h )"gg" #"*$#"g ($#ug$ g$- r$# #$r"

/"l$,$h -e(")$r le+*$h Ngu,e% 2009.

Page 16: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 16/21

II. In"#!*!#"as M&%#' Panas Bum

1. Man#s"as

M$"e-)$-" $$- *u+" ,$g )er#$$) #" #$er$h Ge#g Sg $#$l$h -u+*er 

$"r $$-% u+$rl% -ul$)$r$ #$ $l)r$-". Suhu #" #$er$h "" *er("-$r $$)$r$ 2   ° .

M$"e-)$-" )er-e*u) )erle)$( #" -e$$g -ug$" ,$g rel$)"e luru- #eg$ $r$h N

°   E. Meuru) !$h,u#" 20069% er("r$$ r-e( $$- *u+" #" #$er$h ""

 *er-"-)e+ #+"$$-" $"r% ,$g -e$r$ -)ru()ur$l #"()rl leh -)ru()ur ($l#er$

Ug$r$. Su+*er $$- #"er("r$($ *eru$ ")ru-" #"r")"(.

G$+*$r '. Su+*er $"r $$-

;er#$-$r($ #"-)r"*u-" "l$" re-"-)"")$- *$)u$ #" #$er$h Ge#g-g% #$$)#"er("r$($ (e*er$#$$ -u+*er $$- *er$#$ $#$ (e#$l$+$ 00 + h"gg$ 2000 +.

<u+$rl )er*e)u( ($re$ $()"")$- u$ #$ *e*er$$ steaming   ground . M$"e-)$-" ""

)erle)$( $#$ #u$ $lur le+*$h ,$g -$l"g *er#e($)$ #$ -e$$r.

Deg$ $#$,$ *e*er$$ +$"e-)$-" -e$$g $lur le+*$h )er-e*u)% +$($ le+*$h

)er-e*u) #"#ug$ -e*$g$" -u$)u $lur $)$h$% -eh"gg$ lu"#$ h,#r)her+$l le*"h

+u#$h u)u( $"( (e er+u($$ !$h,u#"% 20069.

Deg$ $#$,$ u+$rl$ #$ +$)$ $"r $$- ,$g $"r,$ #"")erre)$-"($

-e*$g$" h$-"l #$r" e+$$-$ u$ (steam heated  water)% +$($ #"er("r$($ *$h/$ #"

 *$/$h u+$rl$ )er-e*u) )er#$$) -u$)u e+"-$h$ $-e #$r" $"r (e u$. I+l"($-",$%

#$$) #"er("r$($ *$h/$ #" *$/$h u+$rl$ Ge#g-g )er#$$) -u$)u $l"r$ $"r 

 $$- *u+" #$l$+ (#"-" -$)ur$-". A($ )e)$" $#$,$ $"r $$- *u+" ,$g -$)ur$-"

""% +$-"h *elu+ u(u u)u( +eg$)$($ *$h/$ $l"r$ )er-e*u) +eru$($ up flow.

&$#$ #$er$h $#" Ge#g Sg ug$ )el$h +eg$l$+" $l)er$-"% -eh"gg$

 *$)u$ ,$g $#$ +ul$,$ *er-"$) -l"# $#e-")9 (e+u#"$ +eg$l$+" $l)er$-"%

(r-"% -eh"gg$ *$)u$ +e$#" lu$(% *$h($ *eru*$h +e$#" +"er$l le+ug

Al)r$-" )er$#" #" *$g"$ -el$)$ $$( $*$g -ug$" &$$g% )e$),$ #" -e*el$h

Page 17: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 17/21

)"+ur le+*$h lg-r$ er)$+$. D" uug u)$r$ )e*"g *$r$) #"u+$" *$)u$ $#e-")

hr*le#e ,$g *er$#$ $#$ +$-$ #$-$r +"er$l +$"( *eru(ur$ h$lu- #$ le+ug

,$g )el$h )er$l)er$-"% #e+"("$ ug$ #" -e*el$h -el$)$,$% #" *$g"$ )eg$h )e*"g

 *$r$)% #"u+$" *$)u$ ,$g -$+$% ,$g )el$h +eg$l$+" $l)er$-".

G$+*$r 10. Al)er$-"

T"e $l)er$-" ,$g #")e+u($ -$$) eg$+$)$ ,$")u *er/$r$ (l$)(l$)

+u#e #eg$ )"e el$u($ r$u( #$ h$-"l $l)r$-" e(-ge"(. ;$)u$ *er/$r$ $*u

$*u > h")$+ #eg$ )"e el$u($ (er$-. Ser)$ *$)u$ *er/$r$ (l$)(u"g #$

)"e el$u($,$ r$uh.

2. M&%#' G#&'&( Ba-a, P#!mu+aan Panas Bum

<lu"#$ #$r" Ge#g-g $#$l$h $"r -ul$) #eg$ H ,$g -$g$) re#$h 0.2

 > 4.09. A"r e"- "" #$$) #"")erre)$-"($ -e*$g$" $"r h$-"l e+$$-$ leh u$

(steam heated water). Deg$ -"-",$ ,$g *er$#$ #" #e($) u+$rl$% +$($

(e+ug("$ )er$#",$  steam heated water -$g$)l$h *e-$r. A"r e"- "" #""r"($

#eg$ H ,$g -$g$) $-$+% -eh"gg$ -$g$) re$()" #$ *"-$ +el$ru)($ *$)u$

-$+"g. T"gg",$ ($#ug$ $lu+"$ Al9 #$ *e-" <e9 #$l$+ e+$) -$+le $"r 

#$r" Ge#g-g +e+er(u$) #ug$$ *$h/$ (ee+$) -$+le $"r )er-e*u) $#$l$h

 steam heated water . Suhu re-er"r )"#$( *"-$ #"")erre)$-"($ #eg$ +eggu$($

ge)her++e)r" ("+"$ $"r% ($re$ e"- $"r ,$g $#$ )"#$( +e/$("l" (#"-" re-er"r.

Suhu re-er"r #"")erre)$-"($ #eg$ +eggu$($ ge)her++e)r" g$- #$r"

DFA+re &$"h" 1'809% ,$")u -e*e-$r 230.

Page 18: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 18/21

LAMPIRAN

L($-" &egu(ur$ Kelereg$

&egu(ur$ (elereg$

Page 19: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 19/21

Sug$" u)$+$ l($-" D"/$( 

Sug$" Ke"l l($-" D"/$( 

)h *$)u$

Ge+rlg" l($-" Ge#g Sg

M$"e-)$-" -u+*er $"r $$-

Page 20: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 20/21

Al)er$-"

Page 21: laporan geoter

8/16/2019 laporan geoter

http://slidepdf.com/reader/full/laporan-geoter 21/21

DAFTAR PUSTAKA

;u#"$r#% ;.% Nugrh $# ;u#"h$r#"% M.% 1''7% Re-ure h$r$)er"-)"- )he

Ug$r$ <"el#% e)r$l 5$$% I#e-"$% Proceeding of National Seminar of Human

 Resources Indonesian eologist! <$(ul)$- Te(lg" M"er$l% U"er-")$- &e+*$gu$

 N$-"$l =e)er$J% g,$($r)$

 Ngu,e K"+ &hug% 200% Hydrogeochemical Study of the "ngaran eothermal 

System! #entral $a%a! Indonesia% The-"- $#$ 5uru-$ Te("( Gelg"% <T. UGM% g,$($r)$

S,$*$ru##"% 2004% Pemetaan &asies 'ulkanik Pada aerah Prospek Panasbumi

unung "ngaran dan Sekitarnya! ec. *mbarawa! ab. Semarang! $awa +engah% S(r"-"

 $#$ 5uru-$ Te("( Gelg"% <T. UGM% g,$($r)$

Th$#e% R. E.% Su+$#"r#$% H.% #$ R"h$r#-% &. !.% 1''6% Peta eologi ,embar 

 -agelang dan Semarang! $awa% D"re()r$) Gelg"% ;$#ug.=$ ;e++ele% R. !.% 1'70% +he eology of Indonesia 'ol. I*! Geer$l Gelg,  

I#e-"$ $# A#$e) Arh"el$ge-% 2# e#")"% M$r)"u- N"lh% The H$ue Ne)herl$#-.

=er-)$e% H. Th.% 2000% utline of the eomorphology of Indonesia/ * #ase Study

on +ropical eomorphology of a +ectogene Region (with a eomorphological -ap

0/1222222)% I)er$)"$l I-)")u)e r Aer-$e Sure, $# E$r)h S"ee% Ne)herl$#-.

g$ Ar"*/% 2004%  arakteristik ehilangan panas *lamiah dan *lterasi

 Hidrotermal permukaan pada *rea -anifestasi edong Songo dan Sekitarnya! aerah

 Prospek Panasbumi "ngaran! $awa +engah% S(r"-" $#$ 5uru-$ Te("( Gelg"% <T.UGM% g,$($r)$