Sa unang pagkakataon, ngayon lamang akong

nabigyan ng pagkakataon na maging isang Ulong Patnugot ng

isang online magazine. Ngayon pa lamang, nais kong ipahatid

ang aking taos-pusong pasasalamat sa pamunuan ng Lapis sa

Kalye Publishing dahil sa pagbibigay-pagkakataon nila upang

maging kabahagi ako ng kanilang pamilya sa pagsusulat.

Para sa buwan ng Hunyo, nais kong pasimulan ang

aking tudling sa isang kaisipan na laging pinapaalala sa akin ng

aking ama: "Hindi lahat ng karunungan ay makikita sa silid-

aklatan. Mas marami kang matutuhan sa iyong kapaligiran."

Maituturing ang paaralan bilang ikalawang tahanan ng bawat

isa sa atin. Dito natin nailinang ang ating kakayanan,

karunungan at maging ang pakikipagkapwa-tao. Pero hanggang

saan nga ba ang nararating ng iyong karunungan?

Masasabi ko na sa 18 taon kong pamamalagi sa lupa,

ang karunungan na nakuha ko sa aking paaralan ay malugod

ko nang naibabahagi sa iba –sa pamamagitan ng aking pluma’t

papel, na siyang naipaparating na sa iba’t-ibang lupalop ng

Pilipinas. Hindi dahil lamang ito sa aking pagiging edukado,

mas higit dito ang aking pagiging dedikado.

Mahalin mo ang iyong gawain sa pang-araw-araw at

aaraw-arawin ka rin niyang mamahalin.

Maglayag. Maglinang. Magmulat.

Bb. Maria Kristelle Castillo Jimenez

(“Binibining_K” at “Luz V. Minda”)

Ulong Patnugot, Lapis sa Kalye Magasin

Panulat at Disenyo || Binibining_K

Larawan || Google Images

sa nang palasak sa pandinig ang kataga sa isang guro bilang isang ‘marangal at dakila na Ipropesyon’. Kaya kung ikaw ay isa sa mga nagnanais na mapabilang sa hanay nila, isang malaking

responsibilidad ang naka-atang sa iyong mumunting paglalakbay. Ang pag-abot sa propesyon bilang

isang guro ay hindi isang gawang biro, kaibigan. Datapwat ang pagkamit sa mithiin na iyon ay

maituturing na pribilehiyo na hindi dapat pakawalan. Magiging guro ka, darating ang panahon na

kung saan ang bagay na iyong pinag-aralan at pinaghirapan sa loob ng mahabang panahon ay siyang

isasalin mo sa iyong magiging estudyante. Kapag narating mo na iyon, doon mo higit na

mauunawaan na ikaw ang nagsisilbing pananggal-piring sa mga kabataan na minsan na ding

nangarap sa kanilang ambisyon.

Kapag guro ka na, doon mo

makikita ang bawat pagkakamali mo

noong estudyante ka pa lamang.

Kulang ang daliri sa paa’t kamay sa dami ng

pagkakamali mong nagawa’t nabitawan. Nariyan

ang talamak na pangongopya, ang minsanang

pagliban sa klase, at kahit ang simpleng hindi

pagbigay-pansin sa inyong talakayan. Makikita mo

ang repleksyon mo sa iyong sarili kapag

nakasalamuha mo na ang mga estudyante mo.

Mapapansin mo ang mga nakakairitang gawain nila

na kung tutuusin, isa lamang sa mga bagay na iyo

ding ginawa. Higit sa lahat, mapagsisisihan mo ang

mga bagay na sana ay naiayos mo habang may oras

ka pa.

Kapag guro ka na, natututo

kang itama ang sadyang mali.

May mga bagay na kahit mabigat man sa

iyong kalooban ay kailangan mong gawan ng

paraan. Merong mga pagkakataon kang mararanasan

na kung saan ‘literal’ na may gagawin kang

‘maneobra’. Sa madaling sabi, matuto kang mandaya

kahit alam mo sa sarili mo na talagang hindi iyon

tama. Mababang marka ang nakuha ng estudyante

mo, at magiging pasanin mo ang sitwasyon na iyon.

Hindi maiiwasan na madismaya ka sa sarili mo, lalo

na sa mga panimulang taon mo sa pagtuturo…

normal lang naman iyan. Mas nauuna ang awa kesa

sa tamang gawa, ganyan talaga ang payak na tao.

Kapag guro ka na, natututo

kang magpanggap.

Nakakainis ang ilang estudyante, at ilan sa

mga iyon ay magdadala sa iyo ng init ng ulo.

Kadalasan, sa umpisa’t sapul ng iyong araw ay

darating ang panahon na kung saan ikaw ay

mapupuno at halos madadala ka na ng iyong

emosyon. Ang isang epektibong guro ay hindi

nadadarang ng negatibong disposisyon, datapwat

sila ay nagmimistulang mga maskaradong nilalang

na kung saan ang iyong tunay na nararamdaman ay

tago… tanging sila lamang ang may alam.

Kapag guro ka na, mamahalin

mo ang magturo; pati na rin ang

matuto.

Nanaisin mo ang magturo sa loob ng

mahabang oras sa halip na magpahinga na lamang.

Iindahin mo ang init ng panahon, ang ingay mula sa

mga di-gaanong interesadong estudyante, pati ang

mga distraksyon na ibabato nila sa iyo. Dahil dito,

mas mamahalin mo ang iyong propesyon… wika nga

nila’y mas mamahalin mo ang mga taong

pinaglalaanan mo ng matinding oras at panahon.

Hindi mo maituturing na kabagutan ang pagtuturo,

hindi dahil sa mga benepisyong iyong nakukuha

mula sa iyon kundi dahil ikaw mismo ang may gusto

nito. At isa pa, mas nahahasa mo ang iyong sarili sa

propesyong pinasok mo. Sa madaling sabi, ikaw rin

mismo ang siyang natututo.

5

Kapag guro ka na, gumagawa ka ng

pagbabago hindi lamang para sa iyo kundi lalong

higit para sa kanila.

Ikaw ang primadong tao na magbibigay sa kanila ng inspirasyon

upang magbago sa mas mabuting aspeto. Dahil sa iyo, ang mga

estudyante ay magkakaroon ng mga matibay na pundasyon na

magagamit nila bilang gabay sa propesyong nais nilang tahakin.

Marahil, matuwa sila sa angking galing mo sa Matematika kung kaya’t

pinangarap nilang maging inhinyero; nakuha mo ang kanilang interes

sa pagguhit kaya nagustuhan nilang maging pintor; lalong higit ang

nahikayat sila na sundan ang yapak mo bilang isang guro. Sadyang

nagbabago ang lahat, at nasa iyong mga kamay kung paano mo

gagawing kapaki-pakinabang ang pagbabago ng mundo mo.

Kapag guro ka na, ang bawat minuto sa

. iyo ay maituturing na napakahalaga

Patuloy kang maghahatid ng kaalaman sa iyong estudyante

upang sa ganon ay mayroon silang maibabaon na kaalaman na

magagamit nila sa kanilang pagkatuto. Minsan pa nga, hindi mo

mamamalayan kung gaano kabilis tumakbo ang panahon dahil

‘napapasarap’ ka na sa pagtuturo. Masarap sa pakiramdam na iyong

nagamit ang buong minuto mo ng tama; na ang mga estudyante mo ay

may kinapulutan na aral mula sa iyo.

Ilan lamang iyan sa mga bagay na mararanasan mo KAPAG GURO KA NA. Nakakatuwang

malaman na ganito ang naibabato mong aral at prinsipyo mula sa kanila, hindi ba? Pero hindi ba’t

lalong nakakatuwa kung ang mga prinsipyong iyan ay iyong isinasabuhay HABANG ESTUDYANTE

KA PA LAMANG? Hindi pa huli para isakilos ang wastong disposisyon mo sa larangan ng pagtuturo.

Hindi dahil ikaw ay hindi ka nag-aaral para maging guro ay hindi mo na isasabuhay ang gawain mo

bilang estudyante. Tandaan, ang pagiging isang guro ay hindi lamang isang propesyon, ito ay

maituturing na pagkilos mo bilang isang tao na magturo at magpakatuto. Tandaan, mas mabuti pa ang

magpakatino HABANG ESTUDYANTE KA PA LAMANG, at hindi KAPAG GURO KA NA.

6

Ang buhay ay pag-ibig, ang pag-ibig ay buhay.

Kasing rikit ng langit tuwing bukang-liwayway,

Kasing puti ng sampaguita kapag dalisay,

Kasing tamis yaong asukal kung sadyang tunay.

Sumisibol sa puso ng sinumang nilalang,

Sapagkat sapul pa lamang noong pagkasilang,

Ipinadama na sa'tin ng ating mga magulang,

Kanilang mga pakahulugang hindi mabilang.

Habang unti-unting yumayabong yaring musmos,

Pangaral at gabay nyaring kanyang Ina'y lubos.

Sa pag-ibig ay wag munang magpadalus-dalos,

Subalit ito'y hindi nya gaanong natalos.

Panaho'y napakatuling umusad talaga,

Dekada'y lumipas at musmos ay nagdalaga.

Naitaguyod ng Ina sa pagtitiyaga,

Kahit Ama'y lumisa'y nabusog sa aruga.

Masisilayan ang mga pagbabago sa dilag,

Kanyang mala-adang rikit ay nakakabihag,

Datapwat sa kanya'y balana ang lumiliyag,

Puso'y nakalaan daw sa isa't parang bulag.

At sya nga'y napagtuunang pansin ng binata,

Kanilang landas ay pinagtagpo sa Luneta,

Parang prinsipe raw ang kanyang nakita,

Damdami'y lumundag sa sayang animo'y bata.

Kanilang mata'y nagtama nang di sinasadya,

Mga ngiti sa bawat labi nila'y nagbabadya,

Mauuliniga'y huni ng iilang maya,

Hindi madalumat ang nag-ugat na ligaya.

At sila'y muling nagkita sa isang bulwagan,

Kanya-kanyang gayak itong mga kababaihan,

Baka sakaling isa sa mga kalalakihan,

Ang maaaring makapareha sa sayawan.

Musika ay nagsimula nang tumugtog agad,

Makukulay na pangdiskong ilaw ay tumambad.

Bailehan lang kaibigan, wala namang bayad.

Tugtuging humahataw maya-maya'y kumupad.

Panulat || Coleen Magtibay

Disenyo|| Binibining_K

Larawan || Google Images

Malulumanay na awitin ang syang narinig,

Mga lirikong tagos sa puso't nakakakilig.

Dilaw, pula't puting ilaw sa gitna'y nanaig,

Isabay pa ang likhang ingay ng mga kuliglig.

Sa kanyang relos ay alas onse na nang gabi,

'Sang oras na lang ang palugit na nalalabi.

Pagbaling sa kaliwa'y may binatang katabi,

"Maaari ba kitang maisayaw?" kanyang sabi.

Hindi maipaliwanag ang kabang nadama,

Tatanggihan kaya niya o s'ya ba'y sasama?

Pumikit at sa isip ay bumilang ng lima,

Sya'y bahagyang tumango sa binatang maporma

Siya ay tumayo't iniabot kanyang kamay,

Mga kamay ng binata'y sa bewang nya lumagay,

Sa saliw ng awiting "Pag-ibig" nagkakulay,

Ang malamlam na gabi't unang sayaw na alay.

8

Oras di alintana, alas dose na pala.

Buwan ay malawak na liwanag yaring dala,

Sa ilalim ng sanlaksang bituin at tala,

Mga anino sa paligid, isa-isang nawala.

Maya-maya dalaga'y nag-aya nang umuwi,

Bago pa ang madilim na mga ulap mahawi.

Inihatid sya ng binata nang makabawi,

Naglakad na't sa tagong eskinita nagawi.

Ilang oras ba ng pagkakakilala'y sapat?

Kamay magkahawak, nadama ba'y nararapat?

Puso ba kaya ng kasamang binata'y tapat?

At kanilang mga labi'y bigla na lang naglapat.

Saglit na pagdadaop ng mga labi'y tumagal,

Bumilis ang tibok ng mga puso't nagpapagal.

Kahit natanto ng mga isipang ito'y bawal,

Mapusok na pag-ibig ay di na maiduwal.

Bawat pag-ibo'y parang batang sabik na sabik,

Kanilang damdami'y nag-aalsa nang tahimik.

Kakaibang init ang syang dulot ng mga halik,

Nang madama ang langit, katinua'y bumalik.

Napatunghay sa kalangitan at natanaw,

Sa eskinita'y naglagos ang sinag ng araw.

Umaga na pala't kapwa sila ay nasilaw,

Kaninang malalim na emosyon ay bumabaw.

Ginawa'y dahil sa marubdob daw na pagsuyo,

Nadiligan kanilang pusong tulog at tuyo.

Namulaklak, gumarbo parang Flores de Mayo,

Nangakong magiging tapat kahit magkalayo.

Binata'y naipakilala sa kanyang Ina,

Mala-nobelang sermon ay di nya alintana,

Ano pa nga bang magagawa kundi wala na,

Nang unang pag-ibig dumantay at nanagana.

At dumatal nga ang araw kung kailan lilisan,

Ang kanyang irog ay tutungo na sa silangan,

Pagkat doo'y mamamalagi ng ilang buwan,

Puso'y namanglaw, nakadama ng kahinaan.

'Sang matamis na halik at mahigpit na yapos,

Sa mga bisig ng binata'y nais magpagapos,

Bakit nga ba panahong nakasama'y kinapos,

Parehong nangakong di pa dito matatapos.

Pag-ibig ng binatang sundalo ay magiting,

Pagsusulatan nilang lagi ay pinaigting,

Kabuwanan ng pagluluwal ay paparating,

Makasama yaring tanging irog kanyang hiling.

Ilang linggo nang di nakakatanggap ng sulat,

Natakot sa narinig ng balitang kumalat,

May ingkwentro't may mga nakitil ayon sa ulat,

Puso nya'y nagpuyos sa kaba't animo'y malat.

Ito na rin ang panahon ng kanyang pagluluwal,

Pag-iri'y mahirap, ngalan ng binata'y usal.

Saglit lang nasilayan bunga ng pagmamahal,

Bago mawala'ng ulirat, taimtim ang dasal.

Irog ay dumating, kanyang dasal ay dininig,

Subalit huli na't nilisan yaring daigdig,

Anong rupok ng naipundar nilang pag-ibig,

Kailangang labanan buhay na may ligalig.

O tadhana nilang dalawa'y sadyang kaylupit,

Sa Panginoo'y patuloy ang tanong kung bakit,

Kuko ng kamataya'y sa mahal niya dumalit,

Binuo nilang banig ng pangarap, napunit!

Matamlay nyang iginala ang kanyang paningin,

Ilang baldeng luha pa ba kanyang gugugulin?

Suyuan ng piling ibig nais apuhapin,

Kinuyom sa pusong pagal noo'y tagubilin.

Ang buhay pag-ibig nila'y pag-ibig ang buhay,

Nahihimbing nilang mga puso ay nagkamalay,

Malamlam nilang mga larawan ay nagkakulay,

Pinangarap nilang sana'y panghabambuhay.

Ako nga po pala ang siyang bunga ng kwento,

Saling gunita ng aking Ama ang mga ito,

Wagas na pagliyag sa'king Ina'y di nahinto, Isang marikit na ala-alang parang ginto.

9

Panulat || Reniel Gallardo

Disenyo|| Binibining_K

Larawan || Google Images

Dugo na nabuo sa sinapupunan,

Ika'y iningatan hanggang maging laman,

Layuning ibigay itong kasiyahan

Sa magkasintahan na nagmamahalan.

Sa mundong ito ay iyong nasilayan

Yaong mukha ng iyong mga magulang,

Masasalamin tunay na kasiyahan,

Dulot sa kanila ng iyong pagsilang.

Sa bawat iyak na iyong malilikha,

Iyong ina'y hindi magkandaugaga,

Hindi malaman dahilan ng pagluha

Kaya't nakabantay upang mag-aruga.

Puyat at pagod ang kanilang puhunan,

Pag-ibig nila'y sa iyo inilaan,

Iniisip lagi iyong kapakanan

Kaya kahit gabi ika'y binantayan.

Sa bawat araw na dumadaan,

Iyong paglaki ay sinusubaybayan,

Bugbog sa pangaral na dapat tandaan

At disiplina pinunla sa isipan.

Sa pagpasok mo sa iyong bagong mundo

Tila ngayon ikaw naman ay nagbago,

Mas sinunod mo payo ng ibang tao

At magulang mo wari'y binibigo.

Ikaw ay pantas sa sariling isipan,

Payo ng magulang hindi pinakinggan

At sila ngayon ay handa mong labanan

Alang-alang sa bagong kaibigan.

Tanging pagtangis nagawa ng 'yong ina

At nasaktan ka ngayon ng iyong ama,

Kaya desisyon mo nama'y lalayas na

At sa kaibigan ikaw ay sasama.

Tila nagtagumpay ang iyong pag-alis,

Ngunit kasama ay hindi kinilatis,

Ika'y nagtiwala naman ng kay bilis

At ngayo'y nahulog sa bisyo ng labis.

Ang alak at sugal iyong sinubukan

At itong droga hindi nakaligtaan,

Sayo'y tinuro ng bagong kaibigan

At sila nama'y hindi mo matanggihan.

Ngayo'y nanariwa sa iyong isipan,

Araw na nilisan ang inyong tahanan,

Mga mata mo'y nabasa ng tuluyan

Kaya napagtanto mga kasalanan.

Nagdesisyon ka na umuwi na lamang

Dahil sa sabik sa yakap ng magulang,

Pagkakita palang sa inyong tahanan,

Iyong mga luha'y dumaloy nang tuluyan.

Pagpasok mo palang iyo nang natikman

Ang yakap na iyong pinananabikan,

Salitang patawad ang iyong tinuran

At napaluhod sa kanilang harapan.

Ang iyong ina ikaw ay hinalikan

At iyong ama habag ang naramdaman,

"Ayos lang iyan" ang kanilang tinuran,

"Narito kami ikaw ay gagabayan."

Kinalimutan mo iyong nakaraan,

Binaon sa limot katampalasanan

At itinuwid mga kasalanan,

Iyong pangarap ngayo'y pinagtuunan.

10

Tunay na nagbalik mabuti mong asal,

Dahil din sa mga mabuting pangaral,

Ikaw ay natapos na ng pag-aaral

At magulang mo ikaw ay kinarangal.

Ang iyong pag-ibig ngayo'y natagpuan,

Puso't panahon sa kanya inilaan,

Siya lang naman ang iyong pinakasalan

At bubuo ng iyong bagong tahanan.

Nang isinilang na ang iyong panganay,

Luha sa mukha mo ngayon ay namaybay

Mga kamay mo sa kanya ay nag-aantay

Upang ibigay yakap ng isang tatay.

At ngayon ay iyo na ding nadarama

Ang pakiramdam ng iyong ama't ina,

Pagkat ikaw ngayo'y isang magulang na

Laking pasalamat sa paggabay nila.

Ika'y nangako na pangangalagaan

At buong buhay sa anak ilalaan,

Mabuting asal siya'y tuturuan

Na sa ‘yong magulang mo din natutunan.

11

Panulat || Marc Arayan

Disenyo|| Binibining_K

Larawan || Google Images

Paggising sa umaga ikaw agad ang nakikita

Higpit ng yakap mo magmumulat sa aking mata

Wala pang sipilyo'y hinahalikan mo na

At ibubulong mong minamahal mo akong sobra

Ipinaghahanda mo ng masarap na almusal

May kape, keso at tustadong pandesal

Bago kumain sabay tayong magdarasal

Magpapasalamat sa Poong Maykapal

Aking naaalala ang mga gabi

Sa dilim maglalapat ating mga labi

Bago mahimbing maghaharutan pa ng kaunti

Hanggang sa makatulog tayong magkatabi

Ang ating pagiisang-dibdib ay 'di ko

malilimutan

Isa sa mga araw na aking pinahahalagahan

Nangako sa isa't-isa at ito'y paninindigan

Na magmamahalan tayo magpa sa walang hanggan

Hindi mawala sa isip ko, una nating anibersaryo

Ang unang beses na nagkatampuhan tayo

Buong akala mo kasi ay nakalimutan ko

Ang 'di mo alam may sorpresa ako para sa 'yo

Labis ang tuwa sa iyong mga mukha

Dahil sa galak mata mo'y lumuluha

Nasambit mong wala ka nang maihihiling pa

Makatuwang lang ako'y iyo nang ikaliligaya

Dumating ang araw na ating pinakahihintay

Nang sabihin mo sa akin na ako'y magiging tatay

Labis-labis ang tuwa p'wede na akong mamatay

Madaragdagan na ang makakatuwang ko sa buhay

Siyam na buwan mong dinala sa iyong sinapupunan

Ang bunga ng ating wagas na pagmamahalan

Sa araw na ating kinasasabikan

Hatid niya ay walang katumbas na kaligayahan

Buong pamilya lahat sa kanya ang tuon

Pinapaliguan ni Inay ng mababangong mga sabon

Binibihisan ni Itay ng damit na pang poon

Kinagigiliwang talaga ang anak nating si Aron

Sa kanyang kaarawan may kaunting salo-salo

Pamilya't mga kaibigan ay nagsipag-dalo

Ang wagas na kaligayahan ay bakas sa mukha mo

Nang magsayaw na ang anak nating mabibo

12

Ang mga taon na iyon ay tunay na maligaya

Ang puso ko'y pinupunuan niyo ng sigla

Ngunit isang unos pala ang sati'y nagbabadya

Isang unos na wawakas sa kaligayahang ating

tinatamasa

Isang hindi inaasahang pangyayari

Malubhang sakit ang sa 'yo ay gumapi

Sa Diyos Ama ako'y dumudulog palagi

Dumadalangin na sana'y sakit mo'y iwaksi

Ngunit tadhana'y sadyang kaylupit sa akin

Kahit anong dalangin ay kinuha ka parin

Sa kadalamhatiang sa aki'y umalipin

Hindi na napigilan pa bugso ng damdamin

Katas ng kalungkutan sa mata ko'y dumaloy

Napuwing sa unos na sa aki'y isinaboy

Kahit na ganoo'y aking ipagpapatuloy

Malamig man o maiinit hanging sumisimoy

Pangakong pagsasama sa pang habang buhay

Isa na lamang bang pangarap na malulumbay?

Saan ka man naroroon ikaw sana'y gumabay

Sa aming mag-amang nilisan mong tunay

Sa iyong pagkawala nalugmok man ako

May isang tao pang pakamamahalin ko

Isang tao na wala pang muwang sa mundo

Iniwan mo sa aking magpapa-alala sa iyo

Sa kanyang paglaki pangakong 'di ka malilimutan

Sa mga larawan mong kupas kanya kang

masisilayan

Busilak mong kalooban kanyang matututuhan

Iyong sakripisyo'y kanya ring malalaman

Ilang taon din ang lumipas matapos ang unos

Kadalamhatian sa puso ko'y 'di pa naaalis ng

lubos

Nananabik parin sa iyong halik, yakap at haplos

Pagmamahal sa iyo'y wagas parin at umaagos

Hawak ang isang larawang nangungupas

Nananariwa ang ating mga nakalipas

Pagmamahal na 'di magwawakas

Sa puso't damdamin ko'y tunay at likas

Sa isang kupas na larawan na lamang natatanglaw

Mga kislap ng iyong ngiting nakasisilaw

Sa gabing kaylungkot at kaypanglaw

Nagsusumamong puso'y umaalingawngaw

Mga larawang kupas iniwan mong alaala

Higit pa rito ang aking nadarama

Mga nakalipas nating sa litrato itinala

Pakahahalagahan at iingatang nawa

Sa paggunita sa araw ng iyong pagkawala

Kasama ang anak mo na pilit umaalala

Mga magulang na patuloy sa pagluha

Isa lamang ang nasambit nitong yaring diwa:

Ano't-ano pa man daranasing unos

Wasakin ka man at mag-iwan ng mga galos

May mga tao parin ang sayo'y hahaplos

At sasabihing minamahal ka naming lubos

13

Kabataan, ako’y nagalak ng tayo’y nagtagpo

Kahit na sa kalagitnaan na ito ng Agosto.

Sa unang araw pa lamang ng rehistro,

Ang suporta n’yo ay todo-todo.

Maging sa ikalawang araw, kayo ay aktibo. Tumulong sa bawat nangangailangang miyembro.

Tumugon sa bawat tanong na ibinato sa inyo.

Sadyang maasikaso ang inyong grupo.

Sa ikatlong araw, mas lalo ko kayong hinangaaan.

Pagsasalita sa wikang filipino ,inyong pinatupad sa paaralan.

Hindi inalintana ang maaring mangyari,

Maisabuhay lamang ang wikang itinatangi.

Sa pagsapit ng ika-apat at ika-limang araw,

Masidhing pagmamahal ang aking natanaw.

Sa tula, nobela at paskil na inyong ginawa,

Naipakita ninyo ang inyong pagdakila sa sariling wika.

Sa ika-anim na araw, inanunsiyo n’yo ang mga nagwagi.

Ang iba ay tumangis, ang iba ay ngumiti.

Napakasakit nito sa mga taong nabigo

Ngunit wala ng sasakit pa sa ginawa ninyong pagbabalik-anyo.

Sa ika-pitong araw, bumalik na kayo sa dati

Tila ba walang man lang nangyari.

Paksang pangungusap o paggamit ng tamang bantas man,

O maging ang simpleng pagsalita ng sariling wika ay inyong

kinalimutan.

Kabataan, bakit tuwing Linggo ng wika lamang kayo nagiging

Filipino?

Napakasakit dahil napakagaling n’yong magbalat-kayo.

Kung gaano n’yo kabilis ang wika ay itinangi,

Ganoon n’yo rin kabilis iniwaksi.

Panulat || Eveask Evangelista

Disenyo || Binibining_K

14

Panulat || Dudong Daga

Disenyo || Binibining_K

T: "Paano po ba nagsimula ang Km64?"

S: "Nag-umpisa ang KM64 bilang isang mailing

list 12 years ago. Nung una, isa lang siyang

school based organization na binuo ko.

Pangconsolidate yung simula ng grupo, ito yung

paraan ko para kulumpunin yung mga kasama kong

nagkaproblema at hindi tinanggap nung

enrollment sa dati naming eskwelahan sa

Maynila. Kaya gumawa ako ng mailing list para

magkaroon kami ng patuloy na komunikasyon at

interaksyon kahit nagkahiwa-hiwalay na kami

(marami ay lumipat ng ibang eskwelahan at ang

iba ay tumigil na sa pag-aaral) at dun nga kami

nagsimula, sa simpleng mailing list na parang

bulletin board na pwedeng magshare ng maaring

pag-usapan at magkumustahan. At sa daloy ng

panahon ay naisip naming mas maganda siguro

kung magkaroon kami ng common interes na pwede

naming pagkaisahan at yun nga, yung mag-

appreciate ng mga tula. Nung umpisa

nagpapalitan lang kami ng mga paborito naming

tula nila Pete Lacaba, Maningning Miclat at iba

pang paborito naming manunulat na makata. At

dahil sa pagkahilig namin sa pagbabasa ng mga

likha ng ibang makata at manunulat ay natuto na

rin kaming gumawa ng mga orihinal na tula at

dun na nga kami nagsimula. Nagkaroon kami ng

pagkakataon ng magtipon-tipon para magpalitan

ng mga tula, gumawa ng mga renga at magkaroon

ng poetry reading na ginaganap namin sa pader

ng Intramuros hanggang sa napunta at tumambay

kami sa mga coffee shop at mga bar. Ganun, dun

nag-umpisa ang regular poetry night ng KM64.

T: "Bakit tula ang napili at ginamit ninyong

sandata?"

S: "Simple lang kasi ang disiplina ng tula

hindi katulad ng awit na kailangan mong

matutong gumawa ng melody or music. Sa simpleng

pagko-compose ng salita at ng mga imahen ay

makakagawa na tayo ng akda. Tinuturing din

naming napakahalaga ng papel ng tula at sining

para magmulat o mag-educate ng mga tao.Kaya sa

pamamagitan ng tula at ng aming mga

pagtatanghal ay naipapahayag namin ang suporta

at pagtutol namin sa isang issue o partikular

na usapin."

15

T: "Naintriga ako sa pangalan niyo. Bakit Km64?

Nasabi niyo nga kanina ay Kilometer 64? Bakit

yun ang naisip niyong pangalan?"

S: "Ah.... Una sa lahat ay yung pangalang Km64

ay isang simpleng tribute sa isang organisasyon

ng mga kabataan na itinatag nuong 1964 ito yung

"Mga Kabataang Makabayan". Pag dinaglat mo ang

kilometer- KM, tapos 1964. Bihira na siyang

mabanggit sa history kasi kadalasan iniuugnay

siya sa mga underground movement ng mga

kabataan pero ang hindi nababanggit,

napakahalaga ng naging papel na ginampanan ng

Kabataang Makabayan sa paglaban sa diktaduryang

Marcos. Wala pang naglalakas loob na mga tao o

politiko na labanan yung pandarahas ni

Ferdinand Marcos nandoon na ang Kabataang

Makabayan na isa sa nagungunang tumutuligsa sa

mga paglabag sa karapatang pantao na ginagawa

ni Marcos. Ganundin, sabi nga natin, sa

Pilipinas kadalasan ipinapangalan natin ang mga

anak natin sa mga paborito nating artista o

kadalasan sa mga paborito nating banda, so

ganun din ako, ganun din kasimple kung gaano ko

tinitingala yung Kabataang Makabayan. Dagdag

pa, nag-aral din kasi ako ng Architecture at

bahagi ng isang quiz ay itinanong kung "Ano ang

sentro ng Pilipinas? Ang sagot dun ay Km0 na

matatagpuan sa Luneta, na ibig sabihin ay si

Jose Rizal o ang rebulto niya sa Luneta.

Naintriga ako, ano ba itong Km0? Paano ba

isinusukat yung layo ng isang lugar sa

Pilipinas? Sabay nakita ko yung mga dilaw na

poste sa kalsada na may nakalagay na km1, km2

at km3 na ibig sabihin ay bilang ng kilometrong

layo sa Km0. Ganun pala, nalaman ko kung paano

sinusukat ang layo ng isang lugar o partikular

na kilometro sa Pilipinas. Gaano kaya kalayo

ang km64? Naisip ko na napakalayong paglalakbay

siguro para marating ang km64, at maraming

kwentong madadaanan at mga issue na

makakasalubong sa daan na makabuluhang ikwento

sa pamamagitan ng tula.”

T: "Sino-sino ang mga nagmulat sa inyo o

tinatawag ninyong bayaning manunulat o sabihin

na nating, sino ang mga idolo ninyo?"

S: "Minsan din kaming tinawag na mga anak ni

Gelacio Guillermo. At mapalad kami na nabigyan

kami ng pagkakataon na personal siyang

makilala. Si Gelacio Guillermo ay isang bantog

at premyadong manunulat na makata na nagmulat

sa aming gamitin ang sining hindi lang sa mga

simpleng bagay at pag-express ng sarili. Palagi

niya kaming tinatanong "Para kanino kayo

nagsusulat?" Ito ang tanong na lagi naming

iniisip pag gumagawa kami ng tula. Para kanino

ba ang aming mga tula? Masasabi naming si

Gelacio Guillermo ang isa sa mga tinitingala

naming manunulat na palaging nagpapaalala sa

aming gamitin ang tula sa pagmumulat at pag-

eeducate sa mas malawak na bilang ng mamamayan.

At siyempre nandiyan din sila Pete Lacaba,

Emmanuel Lacaba at iba pang manunulat at makata

tulad nila Ericson Acosta, Kerima Tariman,

Richard Gappi, Axel Pinpin at iba pang

mahuhusay at nakikisangkot na makata."

* * *

T: "Sinabi niyo kanina na 12 years na ang Km64,

tama po ba? Sa nakikita niyong daan, ano pa ba

ang mga gusto niyong marating ng grupo? Ano pa

ba ang mga layunin inihahanda o programa para

sa mga kabataan?"

S: "Ganun pa rin naman, kung ano yung ginagawa

namin ngayon gusto naming pagbutihin pa at

palawakin pa ang mas naabot namin. Ito nga at

nagpapasalamat kami sa social media.

Napapabilis ang pagpapakalat ng mga tula, isang

click lang at mababasa na kahit sa malalayong

bansa o sa mga malayong parte o probinsiya sa

Pilipinas. Pwede rin silang mag-contribute. Mas

gusto naming mapalawak pa ang naabot ng aming

mga tula at makapagsilbi siya sa mga interes ng

mamamayan. Ito naman talaga yung gustong-gusto

naming gawin yung magamit ang tula para

magmulat at makatulong sa pamamagitan ng mga

tula at sa pagsuporta sa mga issue halimbawa na

lang ay yung issue ni Mary Jane Veloso. Bagamat

sabihin nating maliit na bahagi lang o maliit

na ambag lamang yung mga tula pero sa nakita

natin at sa daming nag-ambag ng tula ay marami

tayong naimulat na kailangan talagang

suportahan ang kampanya kay MJV."

16

6

T: "Proud ka bang maging Pinoy?"

S: "Siyempre naman proud talaga tayo kaya ganito yung mga ginagawa natin at patuloy tayong

nagmumulat ng mga kapwa nating pilipino dahil gusto natin mapaunlad ang bansa. Para pantay -

pantay nating maranasan ang biyaya at opportunities na dapat tinatamasa ng mga pilipino kasi

deserve naman nating lahat at hindi naman pwe-pwedeng iilan lang na pamilya o iilang grupo

lamang yung nagtatamasa ng kanilang yaman o karangyaan sa Pilipinas. Kaya ito yung paraan

namin ng pagpapakita na mahal namin ang bansang ito at proud kami at gusto namin magkaroon ng

pagbabago sa bansa natin at gusto naming maging bahagi sa pamamagitan ng sining na aming

nalalaman."

* * *

T: "Anong masasabi niyo sa mga kabataang manunulat?"

S: "Palagi nating sinasabi pag may nakakasalubong tayong bagong manunulat na gamitin natin ang

ating sining sa mas makabuluhang bagay. Gamitin natin para magmulat at wag tayong mahihiya

dahil sa panahon ngayon ay kailangan natin yung mga tulang at mga akdang nakikisangkot. Huwag

na tayong mag-ambag pa sa ikahihimbing ng tulog ng mga kababayan natin."

* * *

T: "Huling tanong Sir, Bonifacio o Rizal?" S: "Bonifacio, Siyempre."

Maaring antabayanan ang KM64 sa

kanilang opisyal na Facebook Page:

https://www.facebook.com/KM64.Web

17

Bilang pagtatampok ng Lapis sa Kalye sa mga natatanging alagad ng sining,

inihahatid namin sa inyo ang interbyu na isinagawa ni Dudong Daga kay

Andoy, ang komikero ng “Andoy Komiks”.

T: Kailan ka unang nagsimulang gumuhit at gumawa ng

komiks?

S: Pinakamaagang naaalala ko ay noong kinder pa ako.

Noong ikalimang baitang naman ako unang sumubok lumikha

ng komiks.

T: Kalapis, naalala mo pa ba ang unang komiks na

ginawa mo?

S: "The Adventures of Elmo" ang pamagat ng unang

komiks na ginawa ko. Tungkol ito sa isang stick figure at

isang bampira na hindi naman nakita sa kwento. Sa

kwaderno ko lang ito ginawa.

T: Anong masasabi mo sa comics industry sa Pilipinas?

S: Napakaraming komiks at dumarami na rin ang

naglilimbag ng komiks. Masaya ang ganitong estado kung

ako ang tatanungin. Konting push pa at tiyaga para puwede

nang pambuhay ng pamilya ang komiks tulad noon.

T: Sa makabagong panahon natin ngayon, paano mo

masasabi na umunlad na ang pagkokomiks sa ating bansa?

S: Sa ngayon, hindi pa nito naaabot ang "Golden Age of

Philippine Comics" dati pero malaki na ang inilaki at

inilawak nito kumpara noong panahon pagkatapos mawala

ang mga malalaking tagapaglimbag ng komiks.

T: Andoy, maari ba naming malaman kung sino o sino-

sino ang mga taong tumulak sayong pumasok sa mundo ng

komiks?

S: Wala. Ako lang. At mga nabasang Shogun Komiks.

T: Andoy, maari ba naming malaman kung sino o sino-

sino ang mga taong tumulak sayong pumasok sa mundo ng

komiks?

S: Wala. Ako lang. At mga nabasang Shogun Komiks.

Panulat || Dudong Daga

Disenyo || Binibining_K

18

T: Sino-sino ang iyong mga idolo?

S: Masyadong marami. Siguro ang Top 5 sa mga iniidolo

ko ay sina: Francisco Coching, Alfredo Alcala, Arnold Arre,

Pol Medina, at Manix Abrera.

T: Ano-ano na ang mga achievements na iyong nakukuha

sa larangan ng pagkokomiks?

S: Wala. Haha. Tagumpay na sa akin na naka-collaborate

ko ang isang magaling na doktor at manunulat at nagustuhan

ng isa pang hinahangaan kong manunulat ang mga komiks

ko. Siyempre ganoon din kapag nasisiyahan ang mambabasa

ng mga gawa ko.

T: Sa mga nagnanais na pumasok sa mundo ng

pagkokomiks, anong payo ang ibibigay mo?

S: Huwag na pasukin ang pagkokomiks. Napakahirap, e.

Biro lamang.

T: Saan nila maaring makuha ang mga gawa mo?

S: Puwede nilang mabasa online ang mga gawa ko. Pero

mas maganda kung bibili sila ng mga komiks ko sa Filbar's sa

Megamall, Comic Odyssey sa Robinson's, at tuwing

Komikon bilang pagpapakita ng suporta. Tapos ikalat nila sa

social media. Nag-promote pa ako, 'no? Hahaha.

Maaring subaybayan ang

paglalakbay ni Andoy sa mga

sumusunod na social media sites:

-Facebook, Twitter, Instagram,

WordPress, Tumblr (@andoyman)

- Facebook Page: “Ang Sumpa”

19

Panulat || Silent Sakura

Larawan || Deviantart

Disenyo || Binibining_K

M araming sitwasyon dito sa mundo

ang dapat isaalang-alang mga bagay o sitwasyon

na minsan hindi na natin nabibigyan ng pansin at

mapapansin na lamang natin sa oras na dumating

na ito sa ating buhay. Gusto kong tukuyin sa

artikulong ito ang mga bagay na minsan ay hindi

na sumasagi sa isip natin. Sa panahon ngayon

marami ng aksidente ang nangyayari sa ating

paligid, saan man tayo magpunta may piligro sa

ating buhay o sa buhay ng iba. Paano kung

dumating na yung hindi mo inaasahang

mangyari? Mga sakuna na hindi mo inaakala na

bigla na lamang susulpot? Katulad na lamang ng

lindol, tsunami, sunog, pagkalunod, banggaan,

barilan at kung ano-ano pa at ikaw na isang

ordinaryong tao ay nasaksihan kung paano

itinumba ang mga tao sa iyong harapan? Handa

ka ba? Handa ka bang tumulong? Sapat ba ang

iyong kaalaman para tumulong?

Sa aking karanasan bilang isang

ordinaryong tao ay minsan na rin akong humarap

kay kamatayan mabuti na lamang at may mga

anghel dito sa lupa na handang magligtas ng

buhay at handa silang ibuwis ang kanilang buhay

para sa iba. Nasabi ko sa aking sarili na hindi pa

pala akong handa at kung sakaling dumating man

sa puntong naroon ako sa lugar kung saan may

sakuna baka mag-panic lang ako.

Nitong nakaraang araw ay may nakilala

akong mga tao, mga tunay na palaban pagdating

sa sakuna, kung tawagin sila ay isang rescuer o

mga tagasagip sa oras ng sakuna. Humanga ako

kung paano sila sumabak sa sitwasyong

karamihan sa ibang tao ay aatras. Iba-iba man

ang kanila estado sa buhay o agwat ng edad pero

isa lang ang kanilang layunin ang siguraduhing

mailigtas ang buhay ng tao. Sila yung mga taong

handang suungin ang kahit na anong piligro

mailigtas lang ang isang tao. Nakaka-inspire di

ba? Pero hindi pala madali ang kanilang

pinagdaanan kailangan nilang mag-training para

sa panahon ng sakuna handa sila. Disiplina sa

sarili ang numero unong sangkap para maging

rescuer. Isa sa mga rescuer na nakilala ko ay

isang vegetarian sa loob ng 15 taon. Sa totoo

lang namangha ako sa kanya sa hindi niya

pagkain ng karne, grabe ang disiplinang

pinapakita niya, talagang tunay.

Sa telebisyon parang ang dali lang, hindi

ba? Aakyat ng bukid, building, sa kahoy, tatawid

ng lubid, lalanguyin ang rumaragasang tubig –sa

telebisyon madalas nating makita, simple lang

tignan pero ang hirap gawin, mahirap maging

rescuer sabi nga ng isang rescuer na nakilala ko,

“Dadaan ka talaga sa butas ng karayom.”

Nariyang ang almusal ay alas tres na ng hapon,

20

nariyang pupunta ka ng bukid at kutsilyo lang

ang dala mo kailangan mong mabuhay doon

gamit lamang ang kutsilyo. Dumaan sa iba’t

ibang training ang mga rescuer upang

masiguradong sapat ang kanilang kaalaman at

kakayahin upang sumagip ng tao. Sa ilang araw

na kasama ko sila ang sarap sa pakiramdam na

ligtas ka. Sa pananatili ko sa kanila ay marami

akong natutunang mga bagay, mga bagay na

akala ko noon tama dahil yon ang nakasanayan

pero ito’y mali pala. Minsan napapanganga na

lamang ako, napapa-AH GANUN PALA na

lamang ako. Dumaan din pala sila sa hirap bago

maging rescuer lalo na ang malayo sa kanilang

pamilya.

Sabi nila tayong lahat ay puwedeng

maging rescuer kung sapat lang ang ating

kaalaman para tumulong dahil minsan sa ating

pagtulong napapasama pa lalo ang kondisyon ng

taong ating tinutulungan kaya kailan wasto ang

bawat galaw natin bago tayo tumulong dahil

kung hindi mapapahamak lang lalo yung taong

ating tinutulungan. Sabi ng isa sa mga rescuer

bago ka tumulong siguraduhin mo munang safe

ka at dapat kalmado ka lang hindi ka dapat

magpanic. Mga ordinaryong tao din pala sila

kagaya natin at minsan nakakalungkot dahil sa

pagtulong nila minsan sila pa ang napapasama,

kagaya ng isang volunteer rescuer na nawalan

daw ng trabaho dahil tumulong mag-rescue ng

mga tao sa ibang lugar. Hindi madali maging

rescuer, kailangan talagang mag-take ng risk

pero kahit na anong bunga ng kanilang ginawa

kahit mawalan pa sila ng trabaho walang bahid

ng pagsisisi dahil sa puso nila, bukal sa kanila

ang pagtulong. Adventurous nga ang kanilang

propisyon pero yung isang paa naman nila

nakatungtong sa isang bangin at anumang oras

baka mamatay sila. Nakakamangha na meron

pang mga taong katulad nila na hindi sumusuko

sa pagtulong sa ibang tao.

Isa silang bayani at dapat lang tayong

magpasalamat dahil may mga taong katulad nila

na dedicated sa kanilang propesyon. Sana ay

hindi natin makalimutan ang kanilang

kontribusyon dito sa ating lipunan, hindi man sila

madalas makita sa telebisyon, hindi man sila

madalas marinig sa radyo pero nariyan lang sila

sa tabi-tabi mga simpleng tao na handang

sumagip sa oras ng pangangailangan. Salamat sa

mga taong tulad nila dahil sa kanila may mga

taong hanggang ngayon ay buhay pa. Iniaalay ko

sa kanila ang artikulong ito.

Mabuhay kayo, mga rescuer! Sana

dumami pa ang tulad niyong may mabuting

hangarin sa ibang tao!

21

Ang “Eskwela” ay ang ika-walong buwanang

edisyon ng Lapis sa Kalye Magasin, ang opisyal na Online

Magazine ng Lapis sa Kalye Publishing. Ito ay inilimbag sa

Issuu account ng Lapis sa Kalye.

Ang anomang puna, pahatid, at mga kontribusyong

pampanitikan ay maaring ipadala sa ilan sa mga manunulat

ng Lapis sa Kalye. Maari ring makipag-ugnayan sa

lapissakalye@yahoo.com.

Maari ninyong subaybayan ang mga akdang likha

ng LSK sa mga sumusunod na mga account:

Weebly: www.lapissakalye.weebly.com

Facebook Page: www.facebook.com/LAPISSAKALYE

Wattpad: http://www.wattpad.com/user/lapissakalye

Instagram: https://instagram.com/lapissakalye/

Twitter: https://twitter.com/lapissakalye

Issuu: http://issuu.com/lapissakalye

Larawan || Cindz Dela Cruz

Dibuho || Binibining_K