Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

1

Lan Kiếm Trung Quốc (Chinese Cymbidium)

Theo cuốn The Genus of Cymbidium in China ấn hành năm 2006, do giáo sư Liu Zhong-jian, Chủ

tịch Ủy ban Bảo vệ Hoa lan Trung Quốc, Giáo sư Chen Shing-chi, Chủ tịch danh dư của Hội hoa

lan và Ủy ban bảo vệ Hoa Lan, giáo sư Ru Zheng-zhong, Giám

đốc Trung tâm Bảo tồn hoa lan, và Chen Li jun, phu tá kỹ sư tại

Trung tâm kể trên, Trung Quốc có 49 giống lan Cymbidium

nhưng có hàng trăm biệt dạng (varieties) của những giống lan

tiểu kiếm.

Cuốn sách này dầy 360 trang khổ 20 x 25 phân, phần lớn viết

bằng Hoa ngữ và có một vài phần rất ít bằng Anh Ngữ. Sách

gồm một số cổ họa từ năm 960 đến năm 1765 và khá nhiều hình

ảnh của các giống lan mọc ở Trung Quốc bao gồm các giống

thuộc như sau.

Những giống lan nguyên thủy (species) có một vài cây rất lạ

đối với thị trường Âu Mỹ.

Cym. aestivum

Cym. aloifolium

Cym. baoshanense

Cym. changningense

Cym. concinnum

Cym. cochleare

Cym. cyperifolium

Cym.cyperifolium var.

szechuaniacum

Cym. dayanum

Cym. defolianum

Cổ họa (960- 1127)

Cym. devonianum

Cym. eburneum

Cym. eburneum var. longzhouense

Cym. concinnum

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

2

Cym. baoshanense Cym. changningense

Cym. elegans

Cym. elegans var. elegans

Cym. elegans var. lushuiense

Cym. ensifolium

Cym. erythraecum

Cym. faberi

Cym. flavum

Cym. floribundum

Cym. gaoligongense

Cym. goeringii

Cym. hookerianum

Cym. insigne

Cym. iridioides

Cym. kanran

Cym. mannii

Cym. lancifolium Cym. caulescens Cym. flavum

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

3

Cym. elegans var. lushuiense

Cym. gaoligongense

Cym. lowianum

Cym. lowianum var. iansonii

Cym. maguanese

Cym. mastersii Cym. macrorhizon

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

4

Cym. nanulum Cym. omeiense

Cym. mastersii

Cym. micranthum

Cym. macrorhizon

Cym. multiradicatum

Cym. nanulum

Cym. omeiense

Cym. paucifolium Cym. sinense var. haematode

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

5

Cym. paucifolium

Cym. qiubeiense

Cym. quinquelobum

Cym. sichuaniacum

Cym. rizomatosum

Cym. sinense

Cym. sinense var. haematode

Cym. schroederi

Cym. serratum

Cym. sichuaniacum

Cym. serratum

Cym. suavissimum

Cym. teretipetiolatum

Cym. tortisepalum

Cym. tortisepalum var. longibracteatum

Cym. tortisepalum ‘Fukuyama’ var. tortisepalum

Cym. teretipetiolatum

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

6

Cym. tracyanum

Cym. wenshanense

Cym. wilsonii

Cym. tortisepalum

Cym. rhizomatosum

Cym. wenshanense

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

7

Những biến dạng và dị dạng (Variety & Peloric)

Những cây lan sau đây là những cây lan giống nguyên thủy hoặc lai giống tự nhiên hay do nhân

tạo, cũng có thể là những biến dạng hoặc di dạng.

Chúng tôi xin lựa chọn vài hình ảnh tiêu biểu như sau.

CYMBIDIUM CYPERIFOLIUM 4 biệt dạng

Cym. cyperifolium Cym.cyperifolium ‘Sze Guo Se Mu Dan’

Cym. cyperifolium var. szechuaniacum

CYMBIDIUM ENSIFOLIUM 19 biệt dạng

Cym. ensifolium

Cym. ensifolium ‘Zi Yun’

Cym. ensifolium ‘Hou Yun Rui Die’

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

8

CYMBIDIUM FARBERI 8 biệt dạng

Cym. faberi ‘Wen Xiu Hui Mei’

Cym faberi ‘Si Xing Shang Jiang’

CYMBIDIUM GOERINGII 44 biệt dạng

Cym. goeringii ‘Yu Zhui Zhu’ Cym. goeringii ‘An Ning Hong’

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

9

Cym. goeringii ‘Chun lan Die Hua’ Cym. goeringii ‘Hong Su San Rui Die’

CYMBIDIUM KANRAN 10 biệt dạng

Cym. kanran ‘Qian Die’

Cym. kanran ‘Gong Cheng Han Lan’

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

10

CYMBIDIUM SERRATUM 17 biệt dạng

Cym. serratum

Cym. serratum ‘Yao Shi Rui Die’

Cym. serratum ‘Liu Jin Sui Yue’ Cym. serratum ‘Jang Shan Duo Jiao’

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

11

CYMBIDIUM SINENSE 19 biệt dạng

Cym. sinense ‘Huang Di’ Cym. sinense ‘Shan Cheng Lu’

Cym. sinense var. haematodes Cym. sinense var. haematodes

‘Ru Bai Su’ ‘Lao Shan Shao Nu’

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

12

CYMBIDIUM TORTISEPALUM 77 biệt dạng

Cym. tortisepalum ‘Huang Jin Hai An’ Cym. tortisepalum ‘Cang Shan Rui Xue’

Cym. tortisepalum ‘Bi Long Ju’ Cym. tortisepalumn ‘Qi Lian’

Hội Hoa Lan Việt Nam www.hoalanvietnam.org

13

Theo cuốn sách này, Cymbidium longibracteatum chỉ là một biệt dạng của Cymbidium

tortisepalum. Chi lan Jensoa trước kia gồm có 5 giống: Cym. ensifolium, Cym. faberi, Cym. kanran,

Cym. goeringii và Cym. sinense, nhưng theo sách này chi Jensoa có thêm 4 giống nữa:

Cym ensifolium

Cym. defoliatum

Cym. goeringii

Cym. kanran

Cym. micranthum

Cym. omeiense

Cym. qiubeiense

Cym. sinense

Cây Cym. faberi được chuyển sang chi Nanula bao gồm các cây lan sau:

Cym. serratum

Cym. tortisepalum

Cym. faberi

Cym. nanulum

Cym. teretipetiolatum.

Những trang cuối của cuốn sách có nói về cách nuôi trồng và sự thẩm đinh về vẻ đẹp của Hoa và

Lá. Phần này cũng tương tự như giáo sư Dương Xuân Trinh đã trình bầy trong bài: Vài nét về văn

hoá thưởng thức địa lan Kiếm của người Trung Quốc và người Đông Á. Xin xem trong mục Biên

Khảo và Sưu Tầm.

Trong cuốn sách này người ta có thể tìm thấy tên và các chi tiết đặc biệt về hoa lá của 68 cây lan

kiếm nguyên thủy (Cymbidium species) trong đó có 19 cây không mọc tại Trung Hoa. Nói tóm lại

đây là một cuốn sách rất cần thiết cho những ai muốn tìm hiểu về lan kiếm.

Placentia 10-2008