Làm phân ủ thật đơn giản

Tæ CHøC ADDA- §AN M¹CH Trung −¬ng Héi NDVN

lµm ph©n ñ thËt ®¬n gi¶n

1. Ph©n ñ lµ g× vµ t¸c dông cña nã nh− thÕ nµo?

Ph©n ñ lµ vËt chÊt h÷u c¬ gåm çc tµn d− c©y trång vµ chÊt th¶i ®éng vËt ®−îc çc vi khuÈn vµ vi sinh vËt lµm hoai môc sau mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Cã nhiÒu lo¹i chÊt h÷u c¬ cã thÓ dïng lµm ph©n ñ nh− l¸ c©y, r¬m, r¹ vµ bÑ rau, ph©n chuång. Sö dông çc nguyªn liÖu ®Çu vµo kh¸c nhau sÏ cho nh÷ng thµnh phÈm kh¸c nhau. Ph©n ñ tèt cã mµu n©u sÉm, t¬i vµ cã mïi dÔ chÞu. Ph©n ñ rÊt rÎ tiÒn, dÔ lµm vµ rÊt cã t¸c dông lµm c¶i thiÖn chÊt ®Êt vµ chÊt l−îng c©y trång.

- Ph©n ñ c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, lµm t¨ng l−îng kh«ng khÝ trong ®Êt, lµm cho ®Êt dÔ tho¸t n−íc vµ gi¶m xãi mßn.

- Ph©n ñ gióp gi÷ Èm cho ®Êt tr¸nh bÞ kh« kiÖt khi gÆp h¹n h¸n.

- Th«ng qua viÖc c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, ph©n ñ gióp c©y trång hÊp thô dinh d−ìng trong ®Êt dÔ dµng h¬n. Ph©n ñ còng cã thÓ c¶i thiÖn chÊt ®Êt th«ng qua viÖc bæ sung dinh d−ìng. §iÒu ®ã sÏ gióp t¨ng n¨ng suÊt c©y trång.

- Ph©n ñ cã thÓ lµm gi¶m bít s©u bÖnh trong ®Êt còng nh− trªn c©y trång. C©y trång sÏ kháe m¹nh h¬n nªn nã cã kh¶ n¨ng chèng chÞu s©u bÖnh vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt thuËn tèt h¬n.

Sö dông ph©n ñ t¨ng c−êng dinh d−ìng cho c©y trång tèt h¬n so víi sö dông ph©n ho¸ häc. Ph©n ho¸ häc cung cÊp dinh d−ìng cho c©y trång th−êng chØ c¶i thiÖn n¨ng suÊt c©y trång trong vô ®−îc bãn, nh−ng kh«ng cã t¸c dông trong viÖc c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt vµ chÊt ®Êt. Ph©n ñ kh«ng bÞ röa tr«i nh− ph©n ho¸ häc nªn cã t¸c dông cung cÊp dinh d−ìng cho c©y trång vµ c¶i t¹o ®Êt trong thêi gian dµi. C©y trång ®−îc bãn ph©n ho¸ häc cã søc hÊp dÉn h¬n ®èi víi s©u bÖnh do xanh, non h¬n. C©y trång ®−îc bãn ph©n ñ sinh tr−ëng chËm h¬n mét chót, nh−ng khoÎ m¹nh h¬n nªn cã kh¶ n¨ng chèng chÞu sù x©m nhËp cña s©u bÖnh tèt h¬n. Ngoµi ra, ph©n ñ cßn chøa nhiÒu vi sinh vËt cã lîi cã thÓ tÊn c«ng trùc tiÕp s©u hoÆc bÖnh.

2. Kü thuËt ñ ph©n:

Cã nhiÒu nguån vËt liÖu ®−îc t¹o ra trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã thÓ sö dông lµm ph©n ñ. Lµm ph©n ñ sÏ tËn dông ®−îc nh÷ng vËt liÖu lµ çc chÊt th¶i trong s¶n xuÊt. Mét sè chÊt th¶i còng cã thÓ sö dông cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. VÝ dô, r¬m, r¹ cã thÓ sö dông lµm chÊt ®èt hoÆc nu«i gia sóc. CÇn ph¶i lùa chän xem cã nªn sö dông chÊt th¶i nµy ®Ó ñ ph©n hay kh«ng.

Cã thÓ b¹n ®V lµm ph©n ñ.Tµi liÖu nµy cã thÓ gióp b¹n c¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p cña m×nh. ChÊt h÷u c¬ th−êng ®−îc chÊt ®èng mµ kh«ng cã sù kiÓm so¸t. Nh− vËy còng sÏ t¹o thµnh ph©n ñ, nh−ng vËt liÖu ñ sÏ mÊt nhiÒu thêi gian ph©n huû h¬n vµ mét l−îng lín chÊt dinh d−ìng sÏ bÞ mÊt ®i. NÕu cã thÓ ®Çu t− thêi gian vµ c«ng søc kiÓm so¸t ®èng ph©n ñ th× kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ.

Trong ®èng ph©n ñ cã sù kiÓm so¸t, l−îng dinh d−ìng bÞ mÊt ®i sÏ gi¶m ®¸ng kÓ , nªn khi ph©n ñ ®−îc sö dông sÏ cã nhiÒu chÊt dinh d−ìng cung cÊp cho c©y h¬n. §èng ph©n ñ kiÓu nµy th−êng cã nhiÖt ®é ®ñ lín ®Ó tiªu diÖt h¹t cá vµ mÇm bÖnh cho c©y trång.

3- Quy tr×nh ñ ph©n:

Cã hai qu¸ tr×nh kh¸c nhau ®Ó ph©n huû chÊt h÷u c¬. Mét lµ qu¸ tr×nh ph©n huû h¶o khÝ (nghÜa lµ cã « xy) cã sù tham gia cña çc vi sinh vËt sö dông « xy tõ kh«ng khÝ hoÆc n−íc. Trong ñ ph©n kiÓu h¶o khÝ, mét l−îng nhiÖt lín ®−îc t¹o ra. Th«ng th−êng, nhiÖt ®é ®èng ph©n tõ 50 ®Õn 60 0C, tuy nhiªn còng cã thÓ ®¹t 70 0C. Ph©n ñ theo kiÓu h¶o khÝ cã chÊt l−îng tèt.

Mét qu¸ tr×nh kh¸c lµ ph©n huû yÕm khÝ (nghÜa lµ kh«ng cã « xy). Trong ®iÒu kiÖn yÕm khÝ, nhiÖt ®é kh«ng v−ît qu¸ 45oC. Çc vi sinh vËt yÕm khÝ kh«ng ho¹t ®éng trong ®Êt vµ n−íc cã tån t¹i « xy tù do, mµ ho¹t ®éng rÊt tÝch cùc trong m«i tr−êng thiÕu « xy. Chóng h« hÊp b»ng viÖc lÊy « xy tõ vËt chÊt bÞ « xi ho¸. Còng gièng nh− trong qu¸ tr×nh h¶o khÝ, vi sinh vËt yÕm khÝ sö dông nit¬, phèt pho vµ chÊt dinh d−ìng kh¸c ®Ó ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, kh«ng gièng qu¸ tr×nh ph©n huû h¶o khÝ, qu¸ tr×nh nµy lµm gi¶m l−îng ®¹m h÷u c¬ thµnh axit h÷u c¬ vµ ®¹m am«ni. Çc bon tõ çc hîp chÊt h÷u c¬ ®−îc gi¶i phãng chñ yÕu d−íi d¹ng khÝ láng (chñ yÕu lµ khÝ mª tan hoÆc CH4). Mét l−îng nhá çc bon cã thÓ lµ CO2.

Trong qu¸ tr×nh lªn men yÕm khÝ, çc axit h÷u c¬ nh− khÝ láng, axit l¾c tÝch vµ axit butiric ®−îc t¹o ra. Nh÷ng chÊt nµy cã h¹i ®èi víi c©y trång, v× chóng lµm suy yÕu vµ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña rÔ c©y. Cã mét sè vi khuÈn cã lîi trong sè çc vi khuÈn yÕm khÝ, nh−ng nãi chung, phÇn lín lµ cã h¹i cho c©y trång n«ng nghiÖp. Khi çc vËt liÖu ®−îc ñ theo kiÓu yÕm khÝ cã thÓ t¹o ra mïi rÊt khã chÞu v× mét sè hîp chÊt ®−îc t¹o ra (a-m«-ni-¾c vµ sun-phua hy-®ê-r«) cã mïi thèi ®Æc tr−ng.

Trong ñ ph©n theo kiÓu yÕm khÝ, mÇm bÖnh cã thÓ g©y ra vÊn ®Ò v× kh«ng ®ñ nhiÖt ®Ó tiªu diÖt chóng, song ñ ph©n theo kiÓu h¶o khÝ l¹i t¹o ra ®ñ nhiÖt.

S¶n phÈm cuèi cïng cña ph©n ñ lµ mïn, cã nhiÒu mµu kh¸c nhau, tõ n©u ®Õn ®en vµ chøa chñ yÕu lµ çc bon, ngoµi ra lµ ®¹m, mét l−îng nhá phèt pho vµ sun-phua. Mïn cã t¸c dông lín ®èi víi víi thµnh phÇn lý tÝnh cña ®Êt do c¶i thiÖn cÊu tróc ®Êt, n©ng cao kh¶ n¨ng hÊp thu vµ gi÷ n−íc, chèng xãi mßn cña ®Êt, còng nh− gi÷ chÊt dinh d−ìng d−íi d¹ng dÔ hÊp thu ®èi víi c©y trång. Cã hai lo¹i mïn ®−îc h×nh thµnh th«ng qua qu¸ tr×nh ñ ph©n vµ khi sö dông sÏ lµm cho ®Êt cã tÝnh axit hoÆc trung tÝnh. Mïn ®−îc h×nh thµnh th«ng qua ñ ph©n theo kiÓu h¶o khÝ lµ trung tÝnh vµ rÊt h÷u hiÖu trong viÖc t¨ng ®é mµu mì cho ®Êt. Tuy nhiªn, mïn ®−îc h×nh thµnh qua qu¸ tr×nh ph©n hñy yÕm khÝ cã tÝnh axit trong tù nhiªn nªn sÏ lµm t¨ng ®é chua cña ®Êt.

4- Çc vi sinh vËt tham gia vµo trong qu¸ tr×nh ph©n huû.

Trong çc giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh "h¶o khÝ", phÇn lín vi khuÈn lµm viÖc. Nh−ng trong çc giai ®o¹n sau, çc sinh vËt lín h¬n nh− nÊm, rÖp, rÕt, nhÖn, giun ®Êt sÏ trî gióp qu¸ tr×nh ph©n huû.

HÇu hÕt çc sinh vËt tham gia qu¸ tr×nh ph©n huû cã kÝch th−íc nhá kh«ng thÓ nh×n thÊy b»ng m¾t th−êng. Çc sinh vËt nµy cÇn n−íc, kh«ng khÝ vµ chÊt h÷u c¬ ®Ó tån t¹i. Chóng ¨n chÊt h÷u c¬ vµ s¶n xuÊt ra « xÝt çc bon, n−íc vµ nhiÖt.

Cã 3 giai ®o¹n quan träng trong qu¸ tr×nh ph©n huû cña mét ®èng ph©n ñ; giai ®o¹n nãng, giai ®o¹n lµm m¸t vµ giai ®o¹n hoµn chØnh.

Trong giai ®o¹n nãng, nhiÖt ®é cao nhÊt ®¹t ®−îc ë gi÷a ®èng ph©n. §iÒu nµy cã t¸c dông vÖ sinh, tiªu diÖt bÖnh nÕu cã trong vËt chÊt h÷u c¬ vµ ®«i khi c¶ h¹t cá d¹i.

TiÕp theo ®ã ®èng ph©n ñ sÏ chuyÓn sang giai ®o¹n lµm m¸t vµ nÊm trë nªn quan träng. Chóng lµm tan vì nh÷ng chÊt x¬ dai, nh− th©n c©y.

Trong giai ®o¹n cuèi cïng, giai ®o¹n hoµn chØnh, çc sinh vËt lín h¬n nh− mèi vµ giun cã cã mét vai trß quan träng trong viÖc ph¸ vì vµ hoµ trén çc vËt liÖu.

Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nãng, çc sinh vËt ho¹t ®éng tÝch cùc h¬n vµ chÊt h÷u c¬ bÞ ph©n huû nhanh h¬n trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu l¹nh. Lo¹i chÊt h÷u c¬ ®−îc sö dông lµm ph©n ñ vµ nång ®é axit trong ®Êt còng ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é ph©n huû.

5- Lùa chän vËt liÖu ñ phï hîp.

GÇn nh− tÊt c¶ çc vËt liÖu h÷u c¬ ®Òu cã thÓ sö dông ®Ó lµm ph©n ñ, nh−ng çc vËt liÖu kh¸c nhau sÏ cÇn nh÷ng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau ®Ó ph©n huû vµ t¹o ra çc lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau.

§Ó cã ®−îc s¶n phÈm tèt rÊt cÇn ph¶i trén lÉn nh÷ng vËt liÖu giµ vµ dai ("vËt liÖu mµu n©u") víi vËt liÖu cßn non ("vËt liÖu mµu xanh"). Bëi v× çc lo¹i vËt liÖu h÷u c¬ kh¸c nhau chøa hµm l−îng çc bon (C) vµ nit¬ (N) kh¸c nhau. Çc bon vµ nit¬ ®Òu cÇn thiÕt cho sù sinh tr−ëng cña vi sinh vËt. Çc bon høu c¬ (chiÕm kho¶ng 50% çc tÕ b¶o vi sinh) cung cÊp c¶ n¨ng l−îng vµ chÊt kiÕn thiÕt tÕ b¶o c¬ b¶n. Nit¬ lµ thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu cña chÊt ®¹m, axit amin vµ enzyne cÇn thiÕt cho tÕ b¶o sinh tr−ëng vµ ho¹t ®éng.

Khi lùa chän vËt liÖu lµm ph©n ñ, ®iÒu quan träng lµ ph¶i c©n nh¾c sù c©n b»ng gi÷a tæng l−îng çc bon vµ tæng l−îng nit¬ trong vËt liÖu. Sù c©n b»ng nµy gäi lµ tØ lÖ çc bon/nit¬ (C/N).

TØ lÖ C/N lý t−ëng nhÊt cho qu¸ tr×nh ñ ph©n nãi chung lµ kho¶ng 30:1 hay 30 phÇn çc bon cho mét phÇn nit¬ theo träng l−îng. T¹i sao l¹i lµ tØ lÖ 30:1? NÕu ë tØ lÖ thÊp h¬n, nit¬ ®−îc cung cÊp d− thõa vµ sÏ mÊt d−íi d¹ng khÝ amoniac t¹o ra mïi kh«ng mong muèn. NÕu tØ lÖ cao h¬n cã nghÜa lµ kh«ng cã ®ñ l−îng nit¬ cho sù ph¸t triÓn tèi −u cña quÇn thÓ vi sinh vËt, nªn ph©n ñ sÏ vÉn t−¬ng ®èi m¸t vµ qu¸ tr×nh ph©n huû sÏ chËm l¹i.

Nãi chung, nh÷ng vËt liÖu cßn xanh vµ Èm cã xu h−íng chøa nhiÒu nit¬, vËt liÖu mµu n©u vµ kh« chøa nhiÒu çc bon. B¶ng trong Phô lôc 1 cho biÕt tæng qu¸t vÒ tØ lÖ C/N vµ hµm l−îng N,P,K trong mét sè vËt liÖu ñ ®−îc dïng phæ biÕn. V× viÖc lµm kh« vµ c©n vËt liÖu ñ ®−a vµo ®èng lµ kh«ng thùc tÕ, nªn b¹n cã thÓ sö dông nguyªn t¾c ®¬n gi¶n lµ ph©n ñ cÇn kho¶ng mét nöa "vËt liÖu mµu n©u" vµ mét nöa "vËt liÖu mµu xanh" theo sè l−îng. B¹n cã thÓ ®iÒu chØnh tØ lÖ nµy tuú theo sè l−îng vµ chÊt l−îng vËt liÖu b¹n cã trong tay. ñ ph©n sím trë thµnh vÊn ®Ò tù

nhiªn, gièng nh− ®Çu bÕp lµm b¸nh mµ kh«ng cã c«ng thøc. NÕu nh− ®èng ph©n kh«ng nãng lªn, b¹n cã biÕt r»ng ®ã lµ ch−a ®ñ "vËt liÖu xanh" trong hçn hîp, cßn khi cã mïi amoniac nghÜa lµ cÇn thªm "vËt liÖu mµu n©u".

6- T¹i sao ph¶i lµm ®èng ph©n ñ (TiÓu môc vµ néi dung cã vÎ kh«ng logic)???

PhÇn lín çc vËt liÖu cã thÓ sö dông lµm ph©n ñ lµ tõ ®ång ruéng cña b¹n. NÕu b¹n kh«ng cã ®ñ vËt liÖu, b¹n cã thÓ thu gom vËt liÖu tõ nguån kh¸c trong lµng khi çc vËt liÖu nµy kh«ng bÞ xö lý thuèc trõ s©u hoÆc trõ cá.

NÕu çc thµnh phÇn vËt liÖu ñ kh«ng cã s½n, th× nhµ m¸y chÕ biÕn ë ®Þa ph−¬ng cã thÓ cã çc s¶n phÈm phô h÷u Ých nh− sä dõa, x¬ dõa hoÆc vá h¹t cµ phª. Còng cã thÓ cã ®−îc nh÷ng vËt liÖu phï hîp tõ hai bªn ®−êng. B¶ng 1 ë trang sau cho biÕt çc lo¹i vËt liÖu cã thÓ cho vµo ®èng ph©n ñ.

7- Nh÷ng vËt liÖu ñ s½n cã

Mét sè vËt liÖu ®Ò cËp trong B¶ng, nh− ®Êt hoÆc tµn d− c©y trång cã thÓ thu gom ®−îc trong ngµy lµm ®èng ph©n ñ. Mét sè thµnh phÇn nh− tro bÕp ®−îc thu gom th−êng xuyªn. Nh÷ng vËt liÖu nµy nªn ®−îc thu gom vµ tÝch tr÷. Nªn gi÷ chóng kh«, m¸t vµ che phñ chóng ®Ó kh«ng cã qu¸ nhiÒu kh«ng khÝ th©m nhËp vµo. Cã thÓ phñ b»ng l¸ chuèi hoÆc cá. ViÖc xö lý nµy cã thÓ ng¨n chÆn sù mÊt n−íc tr−íc khi t¹o ®èng. Ph©n chuång còng ®−îc thu gom theo thêi gian, ch¼ng h¹n b¹n cã thÓ lµm chç gi÷ ph©n ngay c¹nh chuång lîn. Tuy nhiªn, cÇn ®¶m b¶o r»ng l−îng n−íc tiÓu kh«ng ch¶y ra ®Ó ph©n bÞ qu¸ −ít khi l−u tr÷. NÕu b¹n thu gom n−íc tiÓu riªng rÏ th× rÊt dÔ sö dông nã lµm Èm cho ®èng ph©n ñ.

Ph©n ñ cã an toµn khi sö dông?

Cã, nÕu tu©n thñ çc nguyªn t¾c vÖ sinh chung. HVy b¨ng, bã vÕt th−¬ng hay vÕt c¾t l¹i vµ röa s¹ch tay tr−íc khi ¨n hoÆc uèng.

§èng ph©n ñ trong qu¸ tr×nh ph©n huû cã thÓ t¹o ra nhiÖt ®é tíi 60-70oC. Do ®ã, hVy cÈn thËn ®Ó tr¸nh lµm báng tay hoÆc ch©n khi ®¶o ®èng ph©n hoÆc kiÓm tra nhiÖt ®é

B¶ng 1: Nh÷ng vËt liÖu cã thÓ dïng ®Ó ñ ph©n h÷u c¬

VËt liÖu ChuÈn bÞ tr−íc khi ñ Ghi chó Chó ý

T¹i gia ®×nh

Vá cñ, qu¶, rau Kh«ng cÇn Ph©n huû nhanh

Tro, than cñi Kh«ng cÇn Giµu Kali vµ v«i (can-ci)

Sö dông l−îng võa ph¶i

GiÊy vµ b×a çt- t«ng

XÐ nhá hoÆc c¾t vôn Ph©n huû chËm

Trén víi çc thµnh phÇn Èm −ít

R¸c tæng hîp trong nhµ

Kh«ng cÇn Kh«ng æn ®Þnh vÒ c¶ sè l−îng vµ chÊt l−îng

Ngoµi v−ên

Gèc, c©y, l¸ cña çc lo¹i c©y trång (PhÇn cßn l¹i sau khi ®V thu ho¹ch c©y trång)

ChÆt nhá nh÷ng vËt liÖu dai.

NÕu kh«, cÇn t−íi nhiÒu n−íc tr−íc khi sö dông

NÕu vËt liÖu dai, ph©n huû sÏ chËm

Kh«ng sö dông nÕu gÇn ®©y cã phun thuèc trõ s©u hay trõ cá trªn c©y trång nµy.

L¸ kh« NÕu kh«, t−íi Èm tr−íc khi dïng

C©y trång chØ ®Ó lµm ph©n ñ

ChÆt nhá nÕu c©y to Th−êng lµ nªn dïng c©y hä ®Ëu

Cá ChÆt nhá nÕu lo¹i cá nµy to

Tr¸nh rÔ çc lo¹i cá l©u n¨m vµ h¹t giµ cña nh÷ng c©y hµng n¨m

Çc nguån kh¸c

Ph©n chuång Kh«ng cÇn Nguån dinh d−ìng vµ vi sinh vËt lý t−ëng

Kh«ng sö dông

N−íc gi¶i (cña ng−êi vµ sóc vËt)

Cã thÓ thu gom ë chuång tr¹i

T−íi lªn ®èng ph©n ñ, sÏ thóc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ph©n huû

Sö dông l−îng võa ph¶i

§Êt Sö dông ®Êt trªn bÒ mÆt ®Êt trång kho¶ng 10 cm

Kh«ng cÇn thiÕt nh−ng r¶i mét chót sÏ gi¶m l−îng ni-t¬ bÞ mÊt do ®èng ñ bÞ nãng. Lµ nguån vi sinh vËt lý t−ëng. Cã thÓ sö dông ®Êt phñ lªn ®èng nh−ng chØ mét líp máng (2-3 cen-ti-mÐt)

NÕu líp ®Êt phñ lªn ®Ønh ®èng ph©n ñ qu¸ dµy, kh«ng khÝ kh«ng thÓ ®i vµo trong ®èng ph©n ñ vµ qu¸ tr×nh ph©n huû sÏ bÞ yÕm khÝ.

8. Nh÷ng vËt liÖu kh«ng nªn dïng ®Ó ñ ph©n

• VËt liÖu nh− lµ çc lo¹i c©y gÇn ®©y ®V phun thuèc s©u hay thuèc trõ cá

• ThÞt vôn, v× chóng sÏ g©y sù hÊp dÉn cho chuét hay çc lo¹i c«n trïng kh¸c

• PhÇn lín c©y bÞ bÖnh

• Lo¹i c©y cã nhiÒu gai (NÕu chóng ta b¨m nhá lo¹i c©y nµy th× cã thÓ ñ ph©n ®−îc nh−ng sö dông chóng rÊt khã).

• Çc lo¹i cá l©u n¨m sèng dai (Lo¹i cá nµy cã thÓ diÖt ®−îc nÕu ph¬i kh« chóng b»ng ¸nh n¾ng mÆt trêi hay thËm chÝ ®èt ®Ó tr¸nh cho chóng mäc lan réng. VËt liÖu sau khi ®V ph¬i kh« hay tro than cã thÓ cho vµo ®èng ph©n ñ.

• VËt liÖu v« c¬ nh− kim lo¹i, thuû tinh hay nhùa.

Mét sè n«ng d©n th−êng thªm ph©n ho¸ häc vµo ®Ó ñ ph©n nh»m cung cÊp thªm d−ìng chÊt bæ sung hay ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ñ ph©n. Tuy nhiªn, ph©n bãn ho¸ häc kh«ng ®−îc phÐp sö dông trong n«ng nghiÖp h÷u c¬ vµ do ®ã kh«ng thÓ sö dông chóng trong ph©n ñ ®Ó canh t¸c n«ng nghiÖp h÷u c¬. Bªn c¹nh ®ã, khi b¹n chän lùa vËt liÖu ®Ó ñ ph©n vµ chuÈn bÞ ®Ó ®¾p ®èng ph©n ñ mét çch cÈn thËn, ph©n ñ cña b¹n sÏ ®Çy ®ñ nh÷ng d−ìng chÊt cÇn thiÕt.

9. §èng ph©n ñ nªn ®Æt ë ®©u?

D−íi ®©y lµ ba yÕu tè ®Ó xem xÐt khi quyÕt ®Þnh vÞ trÝ ®Æt ®èng ñ .

VËn chuyÓn:

§èng ph©n ñ nªn ®Æt ë vÞ trÝ mµ dÔ dµng chuyÓn vËt liÖu ®V lùa chän ®Õn. Chóng ta còng nªn quan t©m ®Õn yÕu tè kho¶ng çch vµ quVng ®−êng ®Õn ruéng hay v−ên sÏ bãn ph©n ñ.

N−íc:

§èng ph©n ñ nªn ®Ó ë n¬i r©m m¸t, cã m¸i che ®Ó tr¸nh bay h¬i qu¸ nhiÒu. NÕu b¹n muèn lµm m¸i che, b¹n cã thÓ lµm m¸i b»ng tre che qua ®èng ph©n, dï vËy, nã còng kh«ng cÇn thiÕt nÕu nh− thiÕu nh©n c«ng.

N−íc cÇn ®−îc t−íi vµo ®èng ph©n th−êng xuyªn, do ®ã, tèt nhÊt lµ nguån n−íc ph¶i ë gÇn. NÕu nh− kh«ng gÇn nguån n−íc th× b¹n cÇn ph¶i ®Æt mét dông cô chøa n−íc ®Ó ë gÇn ®èng ph©n ®Ó dÔ ®æ n−íc vµo.

C«n trïng hoÆc nh÷ng con vËt cã h¹i:

C«n trïng hay nh÷ng con vËt cã h¹i nh− chuét, r¾n, mèi, b−ím vµ muçi cã thÓ bÞ thu hót bëi ®èng ph©n ñ nÕu nh− chóng xuÊt hiÖn trong khu vùc ®ã, nªn ®èng ph©n kh«ng ®−îc ®Æt ë gÇn nhµ.

10. Nh÷ng ®iÒu cÇn l−u ý tr−íc khi ®¾p ®èng ph©n ñ:

KÝch cì:

KÝch cì hîp lý cho mét ®èng ph©n ñ kho¶ng réng 2 mÐt, cao 1,5 mÐt. NÕu nh− réng qu¸, sù l−u th«ng kh«ng khÝ sÏ kÐm. §èng ph©n kh«ng nªn nhá h¬n 1x1m

(réng 1 mÐt; cao 1 mÐt). ChiÒu cao cña ®èng ph©n phô thuéc vµo sè l−îng ph©n cÇn thiÕt.

N−íc:

NÕu nh− n−íc khan hiÕm, d−êng nh− lµ sö dông trùc tiÕp nguån n−íc s½n cã ®Ó t−íi tiªu ®−îc −u tiªn h¬n lµ sö dông ®Ó ñ ph©n. Tuy nhiªn, bãn ph©n ñ cho ®Êt sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng gi÷ n−íc vÒ l©u dµi, sÏ gi¶m l−îng n−íc t−íi tiªu cho c©y trång.

NÕu nh− n−íc khan hiÕm, b¹n cÇn ph¶i xem xÐt ®Ó ®µo hè ñ ph©n. Ph−¬ng ph¸p nµy nªn ®−îc ¸p dông ë khu vùc kh« bëi v× khi ®ã ñ ph©n sÏ cÇn Ýt n−íc h¬n. Hè cÇn ®−îc ®µo vµ ñ ph©n nh− çch ®¾p ®èng ph©n ñ. Tuy nhiªn, m−a to hay mùc n−íc cao cã thÓ sÏ lµm cho hè bÞ ngËp. §iÒu nµy sÏ lµm cho qu¸ tr×nh ñ ph©n bÞ yÕm khÝ.

Nh©n c«ng:

§¾p ®èng ph©n ñ cÇn ph¶i tÝnh thêi ®iÓm Ýt nh©n c«ng. Mét vµi c«ng viÖc tiÕp theo nh− ®¶o th−êng xuyªn cÇn nhiÒu nh©n lùc h¬n c«ng viÖc kh¸c.

11. §¾p ®èng ph©n ñ nh− thÕ nµo:

B−íc 1: ChuÈn bÞ ®Þa ®iÓm ñ ph©n:

Chän ®Þa ®iÓm kh«ng bÞ ngËp. Chän mét vÞ trÝ r©m m¸t vµ dÔ tho¸t n−íc. §Ó dÔ tho¸t n−íc, chç ®Êt ph¼ng tèt h¬n lµ chç bÒ mÆt cøng, mÊp m«.

B−íc 2: TËp hîp vËt liÖu:

TËp hîp tÊt c¶ vËt liÖu ®Õn khu ñ ph©n. TØ lÖ mçi vËt liÖu ®−îc sö dông phô thuéc vµo viÖc cã ®−îc vËt liÖu g×. PhÇn tr¨m thµnh phÇn trén c¬ b¶n nªn :

• C©y xanh çc lo¹i: (kho¶ng 50%)

• R¬m r¹ hay vËt liÖu giµu çc-bon t−¬ng tù (20-30%) (vá trÊu cã thÓ ®−îc trén cïng nh−ng chØ dïng l−îng võa ph¶i)

• Ph©n chuång (tèt nhÊt sö dông ë d¹ng láng) (20-30%)

Çc lo¹i c©y xanh sÏ cung cÊp çc-bon vµ ni-t¬, r¬m r¹ chñ yÕu cung cÊp çc-bon, trong khi ®ã, ph©n chuång cung cÊp ni-t¬ vµ thøc ¨n cho vi khuÈn.

Çch trén vËt liÖu hay viÖc thay ®æi tØ lÖ cã thÓ lµm thay ®æi tØ lÖ ph©n huû. §¹t ®−îc viÖc trén ph©n lý t−ëng nh− lµ mét m«n nghÖ thuËt ®¹t ®−îc th«ng qua kinh nghiÖm h¬n lµ qua nghiªn cøu khoa häc chÝnh x¸c.

B−íc 3: S¾p xÕp vËt liÖu thµnh ®èng:

1. T¹o ®èng ph©n ñ b»ng nhiÒu líp vËt liÖu- Mçi líp dµy kho¶ng 15-25 cm.

2. Líp ®Çu tiªn lµ vËt liÖu gç th« vÝ dô nh− gËy nhá hay nh¸nh cµnh, ®iÒu nµy ®¶m b¶o ®Ó l−u th«ng kh«ng khÝ vµ tho¸t n−íc tèt.

3. XÕp thªm mét líp kh« h¬n ®Ó ñ ph©n vÝ dô nh− r¬m r¹, vá trÊu, l¸ c©y hoÆc c©y ng«.

4. XÕp thªm mét líp ph©n chuång (−ít) ®Ó bao phñ lªn líp c©y.

5. Thªm mét líp vËt liÖu xanh dÔ ph©n huû nh− cá t−¬i, l¸ t−¬i, rÔ, vá rau cñ, qu¶.

6. R¶i ®Òu mét líp máng tro bao phñ lªn nh÷ng líp nµy vµ t−íi n−íc gi¶i ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n huû.

7. TiÕp tôc xÕp ®Òu lÇn lùot çc líp nh− trªn (nh−ng kh«ng xÕp líp th« ®Çu tiªn) cho tíi khi ®èng ph©n ñ cao 1 mÐt ®Õn 2 mÐt. Líp cuèi cïng lµ líp vËt liÖu t−¬i.

Mçi líp nªn ®−îc xÕp b¾t ®Çu tõ bªn c¹nh ®èng ®Ó tr¸nh bÞ ®æ. CÈn thËn ®Ó tr¸nh Ên vËt liÖu qu¸ nhiÒu vµ dÉm ch©n lªn ®èng ph©n ñ khi ®¾p. NÕu vËt liÖu ®−îc xÕp qu¸ ch¾c sÏ h¹n chÕ l−u th«ng kh«ng khÝ vµo trong ®èng ph©n, ®iÒu nµy lµm chËm qu¸ tr×nh ñ ph©n hoÆc ph©n huû kh«ng hÕt. T¹o lç th«ng khÝ b»ng çch lÊy èng tre, ®ôc lç vµ xÕp ngang däc trªn ®èng ph©n sÏ lµm t¨ng sù l−u th«ng kh«ng khÝ.

B−íc 4: T−íi n−íc cho ®èng ph©n ñ:

T−íi nhiÒu n−íc cho ®èng ph©n ñ cho tíi khi Èm hoµn toµn (Xem ch−¬ng 12 ®Ó kiÓm tra ®é Èm)

B−íc 5: Phñ ®èng ph©n ñ:

§èng ph©n ñ cÇn ®−îc phñ ®Ó b¶o vÖ tr¸nh bÞ bay h¬i vµ m−a to v× ®iÒu nµy sÏ lµm tr«i d−ìng chÊt. Sö dông tói, cá hay l¸ chuèi.

----------Líp cá

-----------VËt liÖu t−¬i

-----Ph©n chuång

-----R¬m r¹, trÊu

VËt liÖu t−¬i

------Ph©n chuång

------R¬m r¹, trÊu

12. Sö dông çc chÕ phÈm t¨ng c−êng trong qu¸ tr×nh ñ ph©n

Mét sè c«ng ty b¸n chÕ phÈm vi sinh ®Ó kÝch thÝch tiÕn tr×nh ñ ph©n hoÆc chÊt lµm t¨ng nhanh qu¸ tr×nh ph©n huû trong ph©n ñ, chÊt ®ã cung cÊp nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó b¾t ®Çu qu¸ tr×nh ph©n huû (lµm nãng) trong ®èng ph©n ñ hoÆc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh lªn men. Çc chÕ phÈm nµy th−êng bao gåm çc lo¹i ph©n cã nit¬ cao, çc chÊt phô gia EM hoÆc mét sè chÊt vi sinh vËt kh¸c. Çc lo¹i chÕ phÈm cã hµm l−îng nit¬ cao kh«ng ®−îc phÐp sö dông ®èi víi c©y trång h÷u c¬, v× vËy chóng kh«ng ®−îc sö dông trong ph©n ñ cho c©y trång h÷u c¬. Nh÷ng lîi Ých cña viÖc bæ xung thªm nhiÒu vi khuÈn tõ mét gãi chÕ phÈm cßn ch−a ®ñ ®Ó chøng minh. TÊt c¶ çc vi khuÈn vµ çc vi sinh kh¸c b¹n ®Òu cÇn cã trong kh«ng khÝ vµ ®Êt, d−íi ®èng ph©n ñ,®Æc biÖt trong çc nguyªn liÖu mµ b¹n ®−a vµo ®èng ph©n ñ. V× thÕ, t¹i sao chóng ta ph¶i lVng phÝ tiÒn ®Ó mua çc chÊt vi sinh tõ çc c«ng ty nÕu nh− cã thÓ cã ®−îc nã tõ tù nhiªn mµ kh«ng mÊt tiÒn

NÕu b¹n vÉn muèn lµm “t¨ng c−êng”, cho ®èng ph©n ñ, nguån tèt nhÊt lµ çc chÊt vi sinh. Khi çc nguyªn liÖu c©y trång t−¬i (nh− l¸ c©y xanh) ®−îc bæ xung, nã sÏ cã ®ñ chÊt nit¬ ®Ó b¾t ®Çu ph©n huû nhanh çc vËt chÊt trong ®èng ph©n. Ph©n chuång t−¬i vµ çc chÊt vi sinh kh¸c lµ nguån chÊt nit¬ rÊt tèt. T¹i Philippine, n«ng d©n sö dông c¬m bá ®i, hä ñ vµi ngµy ®Ó lªn men. Khi c¬m ®V thµnh chÊt láng (vµ cã ®Çy ®ñ chÊt vi sinh ®Ó lªn men), nã ®−îc bæ xung vµo ®èng ph©n ñ.

13. Çc yÕu tè ¶nh h−ëng trong qu¸ tr×nh ñ ph©n

Th«ng khÝ:

Th«ng khÝ cã nghÜa lµ bæ xung «-xy cho qu¸ tr×nh ñ ph©n cña b¹n. Vi khuÈn cÇn «xy ®Ó ph©n huû nguyªn liÖu h÷u c¬ hiÖu qu¶. V× chóng sinh s¶n r©t nhanh d−íi ®iÒu kiÖn lý t−ëng, vi khuÈn cÇn cã oxy trong çc ho¹t ®éng ph©n huû cña nã. V× thÕ, quan trong ph¶i th«ng khÝ cho ph©n ñ cña b¹n. KhÝ cac bon do ho¹t ®éng cña çc c¬ thÓ sinh vËt sinh ra còng cÇn ®−îc thæi ra theo luång kh«ng khÝ l−u th«ng

B¹n cÇn th«ng khÝ cho ph©n ñ b»ng çch ®¶o nã lªn. §iÒu nµy trùc tiÕp ®−a «-xy vµo trong ®èng ph©n ñ. Mét sè lîi Ých cña viÖc ®¶o ph©n lµ:

1. §¶o ph©n gióp cho tiªu diÖt çc chÊt g©y h¹i nh− gièng cá d¹i,c«n trïng vµ nh÷ng sinh vËt g©y bÖnh b»ng çch ph©n huû chóng ë nhiÖt ®é cao.

2. §¶o ph©n gi¶m vÊn ®Ò mïi. Mïi h«i thèi lµ dÊu hiÖu cña sù mÊt c©n b»ng trong hÖ thèng ph©n ñ. §¶o ®èng ph©n khi cã dÊu hiÖu ®Çu tiªn cña mïi hoÆc cã mïi khÝ amoniac.

3. §¶o ph©n ®Ó lµm gVy cµnh vµ nh÷ng c©y d¹ng bôi trong ®èng ph©n. Nh÷ng c©y bôi cßn l¹i trong ®èng ph©n lµ nguyªn nh©n h×nh thµnh nªn nh÷ng ®èng, côc vãn lín trong ®èng ph©n ñ, khiÕn cho oxy kh«ng hÊp thô ®−îc. Nh÷ng ®èng vãn nµy dÉn tíi “yÕm khÝ”, nh÷ng vi sinh vËt kh«ng cÇn oxy thùc hiÖn c«ng viÖc trong ®èng ph©n ñ. Nh÷ng vi sinh vËt yÕm khÝ nµy s¶n xuÊt ra l−îng khÝ cã mïi nh− lµ mét s¶n phÈm cña sù ph©n huû. HVy ®¶o nh÷ng ®èng cµnh c©y trong ®èng ph©n ñ vµ cho phÐp oxy hÊp thô. ChÝnh v× vËy, ®Ó t¹o ra mét thµnh phÈm cuèi cïng cã chÊt l−îng tèt, hVy lµm nhá nh÷ng cµnh c©y trong ®èng vËt liÖu lµm ph©n ñ khi ®¶o ph©n.

B¹n còng cã thÓ lµm th«ng khÝ b»ng çch thªm vµo nh÷ng vËt liÖu nh− l¸ to, r¬m r¹ hoÆc vá bµo, gióp cho viÖc cung cÊp oxy trong vµ xung quanh ®èng ph©n ñ.Tuy nhiªn, viÖc sö dông nh÷ng chÊt liÖu nµy còng lµm cho ®èng ph©n bÞ kÕt chÆt l¹i, ng¨n ngõa luång khÝ oxy l−u th«ng trong ®èng ph©n ñ.

§é Èm:

Vi sinh vËt cÇn ®é Èm ®Ó ph¸t triÓn. Møc lý t−ëng lµ 40-60%, th−êng mét l−îng ph©n ñ sÏ cã ®ñ ®é Èm khi mµ l−îng n−íc ë trong ®èng ph©n kh«ng ®−îc rót ra trong qu¸ tr×nh ñ. Mét sè ng−êi so s¸nh l−îng n−íc trong ph©n ñ gièng nh− l−îng n−íc chøa trong bät xèp Èm.

Ph©n ñ nªn ®−îc gi÷ trong ®iÒu kiÖn Èm chø kh«ng nªn gi÷ trong ®iÒu kiÖn sòng n−íc. Ho¹t ®éng cña hÖ sinh vËt trong ®èng ph©n sÏ lµm chËm qu¸ tr×nh nµy nÕu nh− ®èng ph©n qu¸ kh«. Nh−ng nÕu vËt liÖu lµm ph©n qu¸ Èm, chóng sÏ kÕt vãn l¹i

vµ ng¨n luång khÝ di chuyÓn trong ®èng ph©n, dÉn tíi sù “yÕm khÝ” (kh«ng cã oxy) vµ lµm chËm qu¸ tr×nh ph©n huû khiÕn cho ®èng ph©n cã mïi h«i thèi. Khi chuÈn bÞ nguyªn liÖu lµm ph©n ñ, cÇn nhí r»ng nh÷ng nguyªn liÖu ®ã kh«ng qu¸ Èm −ít. HVy nhí r»ng, viÖc cho thªm n−íc vµo ®èng ph©n råi lÊy n−íc ra sÏ dÔ dµng h¬n viÖc sö dông nguyªn liÖu Èm −ít.

ViÖc cho thªm n−íc vµo hÖ thèng ph©n ñ lµ cÇn thiÕt ®Ó gi÷ cho ph©n ñ cã ®é Èm. Nªn thªm n−íc trong qu¸ tr×nh ñ vµ ®¶o ph©n. L−îng n−íc nµo lµ ®ñ cÇn dùa trªn nh÷ng kinh nghiÖm lµm ph©n ñ.

NhiÖt ®é:

NhiÖt ®é cña ®èng ph©n ñ lµ mét chøc n¨ng cña ho¹t ®éng sinh vËt häc trong hÖ thèng ph©n ñ, xÐt trªn mét ph−¬ng diÖn nµo ®ã, gåm c¶ viÖc ph¬i ph©n ñ d−íi ¸nh n¾ng. Vi sinh vËt ph¸t triÓn sÏ lµm t¨ng nhiÖt ®é cña ®èng ph©n ñ th«ng qua sù trao ®æi chÊt, sù sinh s¶n vµ sù biÕn ®æi vËt liÖu lµm ph©n ñ thµnh n¨ng l−îng.

Nguyªn nh©n chÝnh ®−îc xem xÐt ë ®©y lµ viÖc duy tr× nhiÖt ®é tèi thiÓu cña ®èng ph©n ñ 55 ®é C trong 03 ngµy ®Ó tiªu diÖt mÇm bÖnh cña c©y hoÆc nh÷ng gièng cá d¹i. §Ó thiÕt lËp hÖ thèng sinh vËt nµy cÇn sù c©n b»ng dinh d−ìng t−¬ng ®èi (kÕt hîp ®¹m vµ nguyªn liÖu giµu hµm l−îng cacbon, kÝch cì cña ®èng ph©n (xÊp xØ mét mÐt khèi), oxy vµ hµm l−îng ®é Èm t−¬ng øng (Èm chø kh«ng ®Ém n−íc).

NÕu ®èng ph©n trë nªn qu¸ nãng (trªn 65 ®é C), vi sinh vËt ho¹t ®éng ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thÊp h¬n sÏ bÞ tiªu diÖt vµ sÏ lµm chËm qu¸ tr×nh ph©n huû. B¹n cã thÓ gi¶m nhiÖt ®é b»ng çch ®¶o ph©n. §õng lo l¾ng, khi ®èng ph©n gi¶m nhiÖt ®é, vi sinh vËt sÏ ho¹t ®éng trë l¹i.

KÝch cì cña nguyªn liÖu:

Nh÷ng nguyªn liÖu nhá h¬n cã bÒ mÆt tiÕp xóc thuËn lîi cho vi sinh vËt tÊn c«ng. ChÝnh v× vËy, gi¶m kÝch th−íc bÒ mÆt cña nguyªn liÖu th« sÏ t¨ng tèc ®é ph©n huû cña ph©n ñ. ViÖc gi¶m kÝch cì còng lµm gi¶m khèi l−îng cña ®èng ph©n ñ, tiÕt kiÖm ®−îc diÖn tÝch. Nªn c¾t nh÷ng cµnh c©y vµ nh¸nh c©y theo kÝch cì 5-6cm tr−íc khi lµm ph©n ñ. KÝch cì cña nguyªn liÖu lµm ph©n ñ cã thÓ rÊt nhá. VÝ dô, mïn c−a cã thÓ gi¶m qu¸ tr×nh l−u th«ng cña khÝ h¬i, gi¶m tØ lÖ ph©n ñ vµ g©y ra nguyªn nh©n yÕm khÝ dÉn tíi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi mïi cña ®èng ph©n.

14. Qu¶n lý ®èng ph©n

§Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph©n ñ thµnh c«ng, ®iÒu quan träng lµ cÇn qu¶n lý tèt ®èng ph©n ñ sau khi ®èng ph©n ®−îc h×nh thµnh. N−íc, ®¶o ph©n, nhiÖt ®é vµ giai ®o¹n ph©n chÝn lµ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt.

N−íc:

Trong ®iÒu kiÖn kh«, ®èng ph©n cÇn ®−îc t−íi n−íc 02 lÇn mét tuÇn. Mét trong nh÷ng çch kiÓm tra h¬i Èm lµ ®Æt mét bã trÊu hoÆc r¬m nhá vµo gi÷a ®èng ph©n. Sau 5 phót lÊy bã trÊu ra, bã trÊu Èm lµ ®−îc. NÕu bã trÊu kh«ng Èm, cÇn cho thªm n−íc vµo ®èng ph©n ñ ®ã.

Cã nhiÒu çch ®Ó gi¶m l−îng bay h¬i tõ ®èng ph©n ñ, v× vËy, cÇn lµm t¨ng thªm l−îng n−íc vµo ®èng ph©n b»ng çch:

◊ Che ®èng ph©n b»ng l¸ chuèi vµ cá.

◊ Che ®èng ph©n b»ng líp bïn.

◊ Kh«ng ®¶o ®èng ph©n.

NÕu nh− ®èng ph©n ñ qu¸ Èm, nªn ®−îc më ra vµ thay thÕ b»ng nh÷ng chÊt h÷u c¬ kh« hoÆc ®−îc phÐp ph¬i d−íi ¸nh n¾ng tr−íc khi lµm l¹i.

§¶o ph©n:

Trong 03 tuÇn lµm ph©n, kÝch cì cña ®èng ph©n sÏ gi¶m ®i mét çch t−¬ng ®èi. ViÖc ®¶o ph©n sÏ thay thÕ viÖc cung cÊp oxy vµ ®¶m b¶o nh÷ng chÊt liÖu bªn ngoµi còng bÞ ph©n huû. §Ó ®¶o mét ®èng ph©n, trén ®Òu çc vËt liÖu vµ ñ l¹i. Líp vËt liÖu bªn ngoµi ®èng ph©n sÏ ®−îc ®¶o vµo gi÷a ®èng ph©n. NÕu ®èng ph©n kh«, thªm n−íc vµ trong tr−êng hîp ®èng ph©n Èm, thªm nh÷ng vËt liÖu lµm cho ®èng ph©n kh« h¬n. LÇn ®¶o ph©n ®Çu tiªn nªn ®−îc thùc hiÖn sau 2-3 tuÇn vµ lÇn ®¶o tiÕp theo nªn ®−îc tiÕn hµnh 3 tuÇn sau ®ã.

NhiÖt ®é vµ ®é Èm cña ®èng ph©n nªn ®−îc kiÓm tra vµi ngµy sau mçi lÇn ®¶o ph©n. LÇn ®¶o thø 3 cÇn thiÕt tr−íc khi tÊt c¶ nh÷ng chÊt liÖu lµm ph©n ñ, vÝ dô nh− cµnh c©y vµ th©n c©y dµy bÞ ph©n huû.

Ph©n ñ cã thÓ ®−îc lµm mµ kh«ng cÇn ®¶o, nh−ng çc vËt liÖu ë xung quanh ®èng ph©n sÏ kh«ng ph©n huû ®Òu. Çc gièng cá d¹i hoÆc bÊt kú vËt liÖu thùc vËt g©y bÖnh nµo cã mÆt ë ®ã sÏ kh«ng bÞ chÕt. Nh÷ng vËt liÖu nµy nªn ®−îc t¸ch khái ®èng ph©n thµnh phÈm vµ nªn ®−îc sö dông cho nh÷ng ®èng ph©n ñ sau. MÆc dï viÖc ®¶o ph©n kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn, nh−ng viÖc ®¶o ph©n nµy sÏ khiÕn cho chÊt l−îng cña ph©n ñ tèt h¬n.

§é nãng:

§Ó kiÓm tra ®é nãng cña ®èng ph©n, ®Æt mét chiÕc que vµo ®èng ph©n ®−îc ñ sau 10 ngµy . Sau khi rót que ra, khi sê vµo thÊy nhiÖt ®é cña c©y gËy kh«ng qu¸ nãng lµ ®¹t yªu cÇu. NÕu nhiÖt ®é kh«ng ®−îc nh− vËy, nguyªn nh©n lµ do sù ph©n huû chÊt ch−a x¶y ra. Trong tr−êng hîp nµy, thªm kh«ng khÝ hoÆc n−íc cã thÓ cÇn thiÕt, hoÆc ®èng ph©n cÇn ñ thªm trong mét thêi gian n÷a. NÕu nhiÖt ®é cña ®èng ph©n lµ rÊt nãng, qu¸ tr×nh ph©n huû x¶y ra nh−ng ®é nãng cã thÓ ®ñ ®Ó giÕt nh÷ng vi sinh vËt −a ho¹t ®éng ë nhiÖt ®é thÊp h¬n. Trong tr−êng hîp nµy, viÖc cung cÊp kh«ng khÝ cÇn ®−îc gi¶m bít vµ cÇn thªm n−íc ®Ó lµm ®èng ph©n m¸t h¬n. B¹n nªn kiÓm tra nhiÖt ®é cña ®èng ph©n trong thêi gian ñ ph©n b»ng biÖn ph¸p sö dông chiÕc que nµy.

15. Khi nµo ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc?

Ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc sau tõ 1 ®Õn 12 th¸ng, tuú thuéc vµo kÝch cì vËt liÖu trong hÖ thèng ®èng ph©n ñ, tr×nh ®é qu¶n lý vµ môc ®Ých sö dông. Ph©n ñ sö dông ®Ó bãn lãt cã thÓ dïng lo¹i ph©n cã thêi gian ñ ng¾n nhÊt. Ph©n ñ dïng ®Ó bãn thóc ph¶i ®−îc ñ kü h¬n.

*Nh÷ng dÊu hiÖu cho biÕt ph©n ñ cã thÓ sö dông ®−îc:

- §èng ph©n ñ thu nhá l¹i tíi mét nöa so víi kÝch cì ban ®Çu.

- VËt liÖu h÷u c¬ ban ®Çu ®−a vµo kh«ng cßn nhËn ra ®−îc n÷a.

- NÕu b¹n sö dông ph−¬ng ph¸p ñ nãng, ®èng ph©n ñ sÏ kh«ng t¹o nhiÖt n÷a.

*Xö lý ph©n ñ:

NÕu ph©n ñ ch−a thÓ sö dông ®−îc cÇn ph¶i "xö lý" thªm trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Xö lý lµ qu¸ tr×nh cho phÐp ph©n ñ ®V hoµn tÊt giai ®o¹n ñ nãng chuyÓn sang hoµn tÊt qu¸ tr×nh ph©n huû. Ngay c¶ trong giai ®o¹n nµy còng cÇn che phñ ®èng ph©n ®Ó khái bÞ ¶nh h−ëng bëi m−a, n¾ng. Ph¶i ®¶m b¶o ®é Èm (kh«ng ®Ó −ít) vµ th«ng tho¸ng cho ph©n ñ trong suèt giai ®o¹n xö lý, nhanh lµ mét th¸ng, chËm lµ 1 n¨m hoÆc l©u h¬n. Tuy nhiªn, nÕu ph©n ñ ®−îc l−u gi÷ l©u qu¸ tr−íc khi sö dông sÏ mÊt ®i mét sè chÊt dinh d−ìng vµ cã thÓ lµ n¬i sinh s¶n cho nh÷ng c«n trïng kh«ng mong muèn.

*Can thiÖp lÇn cuèi:

HÖ thèng ph©n ñ cña b¹n cã thÓ kh«ng ph©n huû hÕt tÊt c¶ çc vËt liÖu cã kÝch cì lín nh− lâi ng«, phoi bµo trong lÇn ñ ®Çu. Khi b¹n sµng ph©n ñ cã thÓ lo¹i bá nh÷ng vËt liÖu kÝch cì lín (xem tranh) ®Ó cã thÓ sö dông cho lÇn ñ sau. Vi sinh vËt vµ kh«ng khÝ ®V s½n cã ë nh÷ng vËt liÖu nµy sÏ gióp kÝch thÝch m¹nh qu¸ tr×nh ph©n huû trong lÇn ñ míi.

*KiÓm tra sù hoµn chØnh cña ph©n ñ:

HÇu hÕt n«ng d©n kh«ng kiÓm tra ph©n ñ cña m×nh. §«i khi b¹n cÇn xem xÐt, c¶m nhËn vµ ngöi ph©n khi ®V ®−îc ñ hoµn chØnh. §Ó dïng cho çc môc ®Ých kh¸c ngoµi bãn lãt, ph©n ñ ch−a hoµn chØnh cã thÓ lµm c©y cßi cäc hoÆc chÕt. Do vËy, n«ng d©n cÇn x¸c ®Þnh xem ph©n ®V hoµn chØnh ch−a tr−íc khi bãn xuèng ®Êt.

Mét ph−¬ng ph¸p thö ®¬n gi¶n lµ cho ph©n ñ vµo mét vµi bÇu nhá vµ gieo mét vµi h¹t c¶i cñ vµo ®ã (hoÆc h¹t cña bÊt kú c©y trång nµo cã thÓ nÈy mÇm vµ tr−ëng thµnh nhanh). NÕu 3/4 sè h¹t hoÆc nhiÒu h¬n nÈy mÇm vµ ph¸t triÓn thµnh c©y c¶i cñ, th× ph©n ñ ®V cã thÓ sö dông ®−îc.

16. Çch sö dông ph©n ñ

Môc ®Ých chÝnh cña viÖc sö dông ph©n ñ lµ duy tr× vµ t¨ng n¨ng suÊt c©y trång th«ng qua viÖc t¨ng kh¶ n¨ng gi÷ n−íc, dinh d−ìng vµ duy tr× sù ®é s¹ch cña ®Êt. Ph©n ñ khi bãn vµo ®Êt, nã lµm t¨ng ®é æn ®Þnh cña kÕt cÊu ®Êt, b¶o vÖ ®−îc cÊu tróc ®Êt vµ v× thÕ ng¨n chÆn ®−îc xãi mßn

Cã nhiÒu çch dïng ph©n ñ. Mét sè çch dïng phæ biÕn nhÊt lµ:

- C¶i t¹o ®Êt.

- Lµm mïn

- Lµm trµ ph©n ñ

*Sö dông ph©n ñ c¶i t¹o ®Êt:

Sö dông ph©n ñ c¶i t¹o ®Êt lµm t¨ng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt. ChÊt h÷u c¬ rÊt cÇn thiÕt cho sù sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång. §Êt ë vïng nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi rÊt thiÕu chÊt h÷u c¬. Trong khi ®Êt ë vïng «n ®íi hµm l−îng chÊt h÷u c¬ chiÕm tíi 50%, th× ®Êt ë vïng cËn nhiÖt ®íi hµm l−îng nµy chØ kho¶ng 1% hoÆc Ýt h¬n. Ph©n ñ gióp t¨ng l−îng h÷u c¬ trong ®Êt.

V× ®Êt khu vùc nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi kh«ng bao giê bÞ b¨ng gi¸, ho¹t ®éng cña vi sinh vËt diÔn ra liªn tôc quanh n¨m. Do vËy, chÊt h÷u c¬ nhanh chãng bÞ sö dông hÕt. V× ho¹t ®éng sinh häc cña ®Êt vµ thêi tiÕt Êm quanh n¨m, n«ng d©n nªn sö dông ph©n ñ th−êng xuyªn trong n¨m ®Ó t¨ng hµm l−îng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt.

§Ó cho kÕt qu¶ tèt nhÊt, chØ sö dông ph©n ñ ®V hoµn chØnh ®Ó c¶i t¹o ®Êt. Ph©n ñ dïng ®Ó c¶i t¹o ®Êt nªn bãn vµo ®Êt tr−íc khi gieo trång. R¶i mét líp ph©n ñ dÇy tõ 3 - 5 cm lªn trªn mÆt ®Êt, sau ®ã ®¶o ph©n xuèng ®Êt ë ®é s©u 8-10 cm. Kh«ng nªn vïi s©u h¬n v× rÔ c©y kh«ng hÊp thu ®−îc chÊt dinh d−ìng tõ ph©n ñ. Çch lµm hiÖu qu¶ nh»m tiÕt kiÖm ph©n ñ lµ bãn mét l−îng nhá ph©n ñ trùc tiÕp vµo hè trång c©y. ë nh÷ng khu vùc kh« h¹n cã thÓ lµm hè trång theo çc hµng hoÆc rVnh ®Ó tiÖn cho viÖc t−íi n−íc.

Sö dông ph©n ch−a hoµn chØnh ®Ó c¶i t¹o ®Êt cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång, lµm cho c©y bÞ vµng l¸ hoÆc c»n cçi, v× qu¸ tr×nh ph©n huû tiÕp tôc diÔn ra gÇn rÔ c©y vµ çc vi sinh vËt c¹nh tranh dinh d−ìng víi c©y trång.

Phôc lôc 2 cho biÕt yªu cÇu ®èi víi ph©n ñ cña mét sè c©y rau. Xin l−u ý lµ çc sè liÖu ®−a ra ë ®©y chØ cã tÝnh chÊt tham kh¶o, viÖc bãn cô thÓ sÏ tuú thuéc vµo lo¹i ®Êt, sè n¨m xö lý h÷u c¬ vµ chÊt l−îng ph©n ñ. Tèt nhÊt nªn lµm mét sè thö nghiÖm trªn ®ång ruéng vÒ çc liÒu l−îng ph©n ñ kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh liÒu l−îng thÝch hîp cho tõng khu vùc cô thÓ hay c©y trång cô thÓ.

*Sö dông ph©n ñ lµm mïn:

Th¶m thùc vËt lµ hÖ thèng ph©n ñ tù nhiªn, ë ®ã l¸ c©y t¹o mét líp mïn trªn bÒ mÆt cña ®Êt vµ dÇn dÇn ®−îc ph©n huû, t¸i t¹o chÊt dinh d−ìng vµ båi bæ cho ®Êt. Còng nh− vËy, nh÷ng tµn d− trong v−ên nh− l¸ c©y, cá hay cµnh c©y cã thÓ sö dông lµm mïn vµ ®−îc ph©n huû dÇn trªn bÒ mÆt ®Êt. Theo thêi gian mïn sÏ bÞ ph©n huû.

Ph©n ñ hoµn chØnh hoÆc kh«ng hoµn chØnh cã thÓ ®−îc dïng t¹o mét líp mïn dµy 8-10 cm trªn bÒ mÆt ®Êt. Kh«ng trén vµo trong ®Êt. Gi÷ cho líp mïn çch gèc c©y 5-8 cm. Dinh d−ìng sÏ ngÊm dÇn vµo ®Êt mµ kh«ng lÊy ®i l−îng ®¹m ë khu vùc quanh rÔ c©y. Mïn ñ cã nh÷ng lîi Ých nh− mïn th«ng th−êng:

- Gi÷ ®é Èm cho ®Êt.

- Lµm th«ng tho¸ng ®Êt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é bÊt lîi.

- Ph©n huû ®Ó cung cÊp dinh d−ìng vµ chÊt h÷u c¬ x©y dùng kÕt cÊu ®Êt.

Khi sö dông ph©n ñ lµm mïn cÇn ph¶i phñ mét líp r¬m/r¹ dµy gióp tr¸nh sù thÊt tho¸t dinh d−ìng do tiÕp xóc trùc tiÕp víi n¾ng, nãng.

Mét trong nh÷ng h¹n chÕ cña viÖc sö dông ph©n ñ lµm mïn lµ kh«ng h¹n chÕ ®−îc sù ph¸t triÓn cña cá d¹i. Trong thùc tÕ, nã l¹i cã thÓ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña cá d¹i, nÕu kh«ng ®−îc phñ mét líp vËt liÖu mïn th«ng th−êng. Ph©n ñ hoÆc mïn cÇn ®−îc sö dông th−êng xuyªn ®Ó bæ xung cho qu¸ tr×nh ph©n huû.

Tranh

R¶i ph©n xung quanh gèc c©y ®Ó h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña cá d¹i vµ

c¶i thiÖn kÕt cÊu ®Êt.

*Trµ ph©n ñ:

Trµ ph©n ñ lµ mét ph−¬ng ph¸p sö dông dinh d−ìng vµ çc vi sinh vËt cã lîi trong ph©n ñ ®Ó bãn qua l¸ (phun qua l¸ c©y). Trµ ph©n ñ t¸ch dinh d−ìng vµ vi sinh vËt tõ ph©n ñ vµ cho phÐp b¹n sö dông çc chÊt cã lîi nµy cho c©y trång. Do ®ã, trµ ph©n ñ ho¹t ®éng nh− mét lo¹i ph©n láng, thÊp vÒ l−îng ®¹m, nh−ng l¹i cao vÒ hµm l−îng çc vi chÊt vµ lµ chÊt h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña bÖnh mét çch tù nhiªn.

Quy tr×nh lµm trµ ph©n ñ nh− sau:

B−íc 1: Cho ph©n ñ hoµn chØnh* vµo mét tói dÖt(tói v¶i,…).

B−íc 2: Cho tói v¶i vµo thïng hoÆc chËu n−íc.

B−íc 3: §Ó nguyªn tói mét giê, sau ®ã bá tói ra.

B−íc 4: Dïng n−íc ng©m ®ã – cßn gäi lµ "trµ ph©n ñ" phun cho c©y. (ChØ dïng trµ ph©n ñ khi kh«ng cã mïi khã chÞu).

B−íc 5: §−a bV trong tói ra v−ên vµ sö dông lµm mïn ñ hoÆc c¶i t¹o ®Êt.

_______________________________________________

* Kh«ng nªn sö dông ph©n ñ kh«ng hoµn chØnh v× cã thÓ cã mÇm bÖnh vµ çc hîp chÊt kh«ng cã lîi cho c©y trång. ChØ nªn sö dông ph©n ñ hoµn chØnh.

Phô lôc 1

Hµm l−îng dinh d−ìng trong tµn d− c©y trång vµ ph©n ®éng vËt

Thµnh phÇn NPK trung b×nh cña mét sè tµn d− c©y trång, ph©n xanh, ph©n chuång sö dông lµm ph©n ñ

(% chÊt kh«)

VËt liÖu C/N N P K

R¬m/r¹ 105 0.58 0.10 1.38

Th©n lóa m× 105 0.49 1.11 1.06

BÑ ng« 55 0.59 0.31 1.31

Vá ®Ëu t−¬ng 32 1.3 - -

L¸ vµ th©n c©y b«ng - 0.88 0.15 1.45

Th©n ®ç l¹c 19 0.59 - -

Th©n c©y ®Ëu bß - 1.75 0.20 1.24

BV mÝa - 1.07 1.14 2.54

C¶i b¾p 116 0.35 0.04 0.50

Thuèc l¸ 12 3.6 - -

Ph©n xanh 13 3.0 - -

-

- - 2.18 - -

§Ëu bß 18 2.51 - -

- - 3.09 - -

- - 3.36 0.22 1.27

- - 1.97 - -

- - 2.96 0.13 0.88

- - 2.61 0.17 1.20

- - 2.93 0.14 1.30

- - 3.02 - -

- 18 2.04 0.37 3.40

BÌo hoa d©u - 3.68 0.20 0.15

- - 2.47 0.12 0.37

Ph©n ®éng vËt

Gia sóc 19 1.50 1.00 0.94

Cõu 29 2.02 1.75 1.94

Ngùa 24 1.59 1.65 0.65

Lîn 13 2.81 1.61 1.52

Gµ - 4.00 1.98 2.32

VÞt - 2.15 1.13 1.15

Ph©n b¾c 8 7.24 1.72 2.41

Phô lôc 2

Nhu cÇu ph©n ñ cña mét sè lo¹i rau

C©y rau L−îng (kg/sµo)

C¶i 400

Sóp l¬ 600

Sóp l¬ xanh 450

Cµ 800

ít 1250

D−a chuét 600

§Ëu tr¹ch 450

§Ëu ®òa 700

Cµ chua 400

Làm phân ủ thật đơn giản

Education

Transcript of Làm phân ủ thật đơn giản