LAISIANGTHO KOICI KHIAT DING How to Interpret ... - Zomi SDALaisiangtho in Tangthu Laisiangtho in...

95
KHANGHAM SABBATH SANG SINNA LAISIANGTHO KOICI KHIAT DING (How to Interpret the Bible) Frank & Michael Hasel Lailet: Pr Ngo Khaw Nang April, May, June 2020 Website: www.ZomiSDA.Org 1. Tehpih Omlo Laisiangtho (March 28-April 3) ———–—— 2. Laisiangtho Bulpi Le Pianzia (April 4- 10) —————–—— 3. Zeisu Le Nungzuite’ Laisangtho Muhdan (April 11-17) —–— 4. Laisiangtho: Biaknathu Khempeuh Bulpi (April 18-2) ——— 5. Laisiangtho Bekmah (April 25-May 1) ————————–— 6. Banghang Letkhiat Kul? (May 2-8) ———————–—— 7. Kampau, Athu, Le A Kizoppih Thute (May 9-15) ————— 8. Piansakna: Piancil Bu in A Tawphah, Khen 1 (May 16-22) —– 9. Piansakna: Piancil Bu in A Tawphah, Khen 2 (May 23-29) —– 10. Laisiangtho in Tangthu Hi (May 30 - June 5) ——————— 11. Laisiangtho Le Genkholhna (June 6 - 12) ——————–—– 12. A Haksa Laimalte (June 13 - 19) ——————–—————– 13. Pasian’ Kammal Tawh Nungta (June 20-26)——————–— 4 11 18 25 32 39 46 53 60 67 74 81 88

Transcript of LAISIANGTHO KOICI KHIAT DING How to Interpret ... - Zomi SDALaisiangtho in Tangthu Laisiangtho in...

  • KHANGHAM SABBATH SANG SINNA

    LAISIANGTHO KOICI KHIAT DING (How to Interpret the Bible)

    Frank & Michael Hasel

    Lailet: Pr Ngo Khaw Nang

    April, May, June

    2020 Website: www.ZomiSDA.Org

    1. Tehpih Omlo Laisiangtho (March 28-April 3) ———–——

    2. Laisiangtho Bulpi Le Pianzia (April 4- 10) —————–——

    3. Zeisu Le Nungzuite’ Laisangtho Muhdan (April 11-17) —–—

    4. Laisiangtho: Biaknathu Khempeuh Bulpi (April 18-2) ———

    5. Laisiangtho Bekmah (April 25-May 1) ————————–—

    6. Banghang Letkhiat Kul? (May 2-8) ———————–——

    7. Kampau, Athu, Le A Kizoppih Thute (May 9-15) —————

    8. Piansakna: Piancil Bu in A Tawphah, Khen 1 (May 16-22) —–

    9. Piansakna: Piancil Bu in A Tawphah, Khen 2 (May 23-29) —–

    10. Laisiangtho in Tangthu Hi (May 30 - June 5) ———————

    11. Laisiangtho Le Genkholhna (June 6 - 12) ——————–—–

    12. A Haksa Laimalte (June 13 - 19) ——————–—————–

    13. Pasian’ Kammal Tawh Nungta (June 20-26)——————–—

    4

    11

    18

    25

    32

    39

    46

    53

    60

    67

    74

    81

    88

  • 2

    Laisiangtho Koici Khiat Ding

    Ei Seventh-day Adventistste pen, Protestants a kici, Laisiangtho bekmah khuavak ci a, upna tawphahpi a ne-ite ih hi hi. Hun nunung ading EGWhite genna ah “Laisiangtho bulkip in len a, upna thukhunpi le kip-uahphatna zungpi dingin a kemcing mi pawlkhat nei hi” The Great Controversy, p. 595, ci hi. Laisiangtho bekmah bulphuh a kici Protestant khempeuh zong i kibang kei lailai hi. Ni sagih Sabbath khawng Sunday tawh laih, Kha sitheilo a citawh, hell kuang den a citawh, Zeisu in a mite a simtham in lato aci tawh om ngeingai hi.

    Laisiangtho bu om gige napi, upna maanlo tampi tak, Laisiangtho bulphuhmah in hong pokhia ziazua ahih manin, Laisiangtho khiatdaan i theih mahmah kulta hi. Tua ahih manin, tu quarter Khangham laisinna pen, “Laisiangtho Koici Khiat Ding” ci hi hang. Akipatna ah, Pasian’ kammal in “a puk theilo Ama’ deihna” le “gamtatna thubulpi, upna thukhunpi, le Tangthu sungah a muanhuai Pasian’ nasepna” ci in honglak hi—Seventh-day Adventists Believe (2nd Ed.) (Nampa: Idaho: Pacific Press ® Publishing Association, 2005), p. 11.

    Tomgen leng, Laisiangtho pen leitungah i tangko ding thuman thutak bulpi ahi hi. “Pasian’ lamlahna tawh hong kipia hi a, thuman thutak hilh nading, a khialte taai nad-ing, a manlote aman a puah nading, thuhilhna dingin manpha mahmah” (2 Tim. 3:16) ci hi. Laisiangtho buppi a cih nungsang, a buppi mah hipah a, ei gam, ei lei, ei nge-ina khawng tawh a kituak ding kammal zatzong maan thei tuanlo hi.

    Hih pan kipan in, Laisiangtho khiatdaan, ama hong hilhdante en suksuk leng, Science lam, philosophy lam le tangthu lam i et ma-in, Laisiangtho sungteek panin thu-man i zong masa ding hi. “Pasian’ misiangthote in Khasiangtho humuapna tawh” (2 Peter 1:21) ci hi. Hih

  • 3

    “Pasian’ misiangthote Khasiangtho humuapna” in eite teltheih nading hong huh ding hi.

    Gentehna, Paul le a dang lungdamthu gelhte’n Laisi-angtholui bangci khiat uh? Amau laigelhte Pasian hu-muap ahihleh, amau simdan khiatdan in, amau tawh kibang thei dingin hong huh thei ding hi. Zeisu’n zong Laisiangtho koici khiat hiam cihte sangin a hoihzaw etteh dingdang mu tuanlo ding hihang.

    Tua kawmin, eite ngaihsutdan, muhdan, eima kam-mal, ngeina le tangthute tawh sin leng teltuam ding hi-hang. Thu gentehnate, genkholhnate, tangthute, hanthot-na, phatna late, mangmuhna leh mangte Laisiangtho sungah om ngeingai uh hi. Hite bek hilo, hell thu, Sun-day thu cihte zong kihel lai ding hi. Koici khiat ding cih sin ni.

    Frank M. Hasel, Ph.D., pen General Conference of Sev-enth-day Adventists, Biblical Research Institute (BRI) ah Associate Director hi a; Michael G. Hasel, Ph.D., in, South-ern Adventist University ah Director of the Institute of Ar-chaeology; Lynn H. Wood Archaeological Museum., ah Pro-fessor of Religion ahi hi.

    Special Sabbaths of 2nd Quarter, 2020

    April 4 Day of Fasting and Prayer

    April 11 Friends of Hope Day (Visitor Day)

    April 18 World Impact (Distriburion) Day

    May 2 Reach the World: United by Our Mission

    May 9 Reach the World: In the Community, Relief

    May 23 World Day of Prayer for Children at Risk

    June 6 Reach the World– Bible Study: SS & …

    June 13 Women’s Ministries Emphasis Week

    June 20 Adventist Church World Refugee Sabbath

  • 4

    Lesson 1 *March 28–April 3

    TEHPIH OMLO LAISIANGTHO

    Nipini (Sabbath) Nitaklam March 28

    Tukalsung Singding: Thuhilhkikna 32:45–47; Pian. 49:8–12; Isa. 53:3–7; 1 Cor. 15:3–5, 51–55; Romte. 12:2.

    Kamngah: “Nangma thu pen lam honglak ding meivak hi a, ka paina lampi ah Khuavak a hihi” Late 119:105.

    Laibu 66 kigawmtuah, kum 1,500 sungteng Asia, Africa le Europe sungtengpan, mi 40 val in a gawmtuah uh hi napi, tehpih omlo Laisiangtho ahi hi. Kibatpih biakna laibu dang ompeuh mahlo hi. Pasian kammal ahihhang ahihi.

    Khazih hunkhit kum zalom lina khawngpan kipan, lailom 24,600 bang omhi. Plato lailom 7, Herodotus lailom 8, Homer’s Iliad bel 263 bang omlai sam hi. Tua in laisiangthothak pen a dangte sang thupi kisazaw veve cihna hi.

    Laisiangtho bu in, a ki letkhia masapen laibu, setpi tawh a kipeikhia masapen laibu, kam namtuamtuam tawh a kihawmkhia masapen, leitungmi 95% in a sim laibu ahi hi.

    Tehpih neilo Pasian’ hong gupkhiatna nasep leh tangthute tawh kidim hi. Tangthu tungtawnin, Pasian in leitung paizia leh, Ama’ tawntunggam phuhdingthu genkhol hi. (2Tim. 3:16, 17) Khasiangtho humuap a hih mahbangin, a nungta Pasian’ kammal hi a, tua thuman in, a simte lamlak tawntung hi (John 14: 16, 17; John 15:26; John 16:13).

  • 5

    Nimasani (Sunday) March 29

    A Nungta Pasian’ Kammal

    Mi khat in a sihkuan a kam thupite vaikhak thei zel hi. Laisiangtho kipatna lam laibu-nga gelhpa Moses in, a sihkuan in, mipite lakhat a sak hi (Thuhilhkikna 31:30–32:43). Thuhilhkikna 32:45–47 simin. Moses in, Pasian’ kammal vangliatna tawh, Hebrewte kamciamgam a tut-pih theihna koici gen hiam?

    ……………………………………………………………

    Moses’ kam vaikhakte lakah hanthotna khauh om hi. Pa-sian in amah Moses tungtawnin a vaikhaksa khempeuh, lungsim sungah tengsak in, nuntakpih ding deih hi. Tate tu-ute kihilhsawn in Pasian hotkhiatna kamciam lenkip ding deihsak hi. Kammal khatpeuh tengkhia ding hilozaw a, “thukhamna khempeuh” mang ding deih hi (Thuhilhkik 32:46).

    Leitung hunbeikuan nangawnin, Pasian in, Ama’ kam-mal tungah a citak a, thukhamte a lenkip, Zeisu’ teci panna a nei mipawl nei ding hi (Mang 12:17). Laisiangtho tungah thuman ding uh a, leitung hauhna lel ahilo, Zeisu hong bawlkholhsak innpi luah dingte ahi uhhi (John 14: 1-3).

    John 1:1–5, 14; John 14:6 simin. Zeisu leh tawntung nun-takna vai bang hong hilh hiam? Thu in ci leh sa hong suak cih leh, Laisiangtho humuapna koici kizop hiam? Laisiangtho buppi mungtuppi in Zeisu hi. Messiah in ci le sa tawh hongpaisuk napen, Laisiangtholui kamciam a tangtunna ahihi. Amah nungta, si, nungtakik ahihna Laisi-angtho in tel tak in hong gen banah, a hoihzaw tawntung nuntakna zong hong kamciampah hi. Thuhilhkikna 32:47 simkik lai in. Pasian’thu na-manh manin, “na guaksuak lohna” bangpeuh om a, Pasi-an upna leh a thumanna in banghang in mawkmawk hetlo hiam?

  • 6

    Ninihni (Monday) March 30

    Kua’n Laisiangtho Gelh, Koi ah?

    Laikungpute, teenmun, amau dinmun kibanglo, a tuamtuam hi a, leitung kilamdanna ngeina kibanglo tampi ommah leh, Pasi-an in , a mipite tungah thupuak puakdingin zangthei veve hi.

    A nuai a munte’n Laikungpute le amau dinmun tuamtu-amte bangci in hong lak hiam? (Paikhiat. 2:10; Amos 7:14; Jer. 1:1–6; Dan. 6:1–5; Matt. 9:9; Phil. 3:3–6; Mang. 1:9).

    ……………………………………………………………………

    Laisiangtho pen, ngeina omna kibanglo mi a tuamtuamte gelh ahi hi. Pawlkhat kumpi inn pan, pawlkhat thongsungpan, pawlkhat hawlkhiat gampan leh Pasian’ nasem vak kawikawite ahi hi. Pilna a tuamtuam le nasep tuamtuam neite ahi hi. Moses bang pen kumpi kikoih hi a, Daniel pen gam-uk makai lian khat hi. Pawlkhatte tuucing ahi uh hi. Khangno, khangham zong om uhhi. Tua bangte gen vet omlo in, ki thutuakna khat nei uh hi: Pasian in sam uha, Khasiangtho humuapna tawh mipite ading thupuak a puaktek uhhi.

    Laikungpu pawlkhatte’n amau mitmuh lian a ciamteh uh ahi hi. Pawlkhatte leuleu, thu pen hoihtak kantel sitset in, man taktak hi acih uh ciangin (Joshua 10:13; Luke 1:1-3) ciamteh pan uhhi. Ahih hang, avekpi in, humuapna tawh (2Tim. 3:16) kigelh ahi hi. Tua ahih manin Paul in “eite hilh nading, eite’n lametna nei in ih thuakzawh nading, i thahat theihna ding a kigelh ahi hi” ci hi (Rome 15:4). Mihing kammal apiangsakpa in tua kammal a zang mimal muanhuaite teelkhia in ki zopna hong neithei hi.

    “Pasian in Ama’ thuman hilh dingin leitung mite tawh hong kizop pen lungkim mahmah a, Khasiangtho tawh kidimsak in na semsak hi. Amau lungsim suangvuah makaih in, gen ding le gelh dingte hilh hi. Leitung mite mah hi napi, vantungnate bangin zangthei lel hi.” EGWhite, Selected Messages, book 1, p. 26.

    Laikungpu tuamtuam leh, kampau nam tuamtuamte lak-ah, Pasian khatbek in lak hi. Hih thuman in Pasian’ kammal mantaktak ahihna hong bangci lak hiam?

  • 7

    (Nilaini (Tuesday)) March 31

    Laisiangtho in Genkholhna

    Laisiangtho bu pen biakna laibu dangte tawh kibang lo in, tua sungah 100 ah 30% pen genkholhna hi. Genkholhte le a tangtunnate ki ciamteh khawm ahih manin, Pasian in tangthu sungah gamtang bekthamlo, a pi-angding thute zong genkhol hi (Amos 3:7). Laisiangtho in a nungta Kam-mal, tangthu kammal leh genkholhna kammal ahihi. A nuai a Laisiangtho munte in Messiah hong pai ding koibang in genkhol hiam? Piancil 49:8–12 ……………………………………………………. Late 22:12–18 ……………………………………………………… Isaiah 53:3–7 ……………………………………………………… Daniel 9:2–27 ………………………………………………………. Micah 5:2 ...………………………………………………………. Malachi 3:1 …………………………………………………………. Zechariah 9:9 ………………………………………………………. Laisiangtholui sungah Messiah hong pai ding thu 65 vei bang kipu-laak a, limciingte tawh simkhawm laileng tampi phalai ding hi (sagawh biakpiaknate). Hih genkholhnate pen “kumpi ciangkhut len tawntung ding hi” (Pian. 49:10) a cihbang le Judah gam Bethlehem ah suak ding hi (Micah 5:2); “amah kisimmawh in kinial ding hi” thumanlo in kisat ding a, ama’ kidaal na’ng kamkaa lo ding hi (Isa. 53:3-7); a khut a khete kili-amsak ding a, ama’ puante a kimhawm dinguh hi (Late 22:12-18). Laisiangtholui genkholh thute in, Zeisu’ nuntak, sih le thawhkikna sungah tangtung gai ahih manin kilaakna le humuapna hi cih thumaan teci pang hi. Amah’n ama’ cihbang in a piangpa ahihi. A sih leh a thawkikna ah Laisiangtholui kamsangte cihbang lianin tangtung hi ((Luke 9:21, 22; Mate 17:22, 23), Jerusalem kisiatna (Mate 24:1, 2), leh nihveina hongpai ding(John 14:1–3). Mihing in hong pianna, a sihna le a thawhkik ding Laisiangtho genkholh bangin tangtung a, tua in Laisiangtho a muanhuaina hong lak hi. Zeisu le asihna sungah nong hopsawn theih ding bang upna nanei hiam? Khaan sungah hawmsawn inla, bangin hong tawsawn cih zong genin?

  • 8

    Nilini (Wednesday) April 1

    Laisiangtho in Tangthu

    Laisiangtho in tangthu ahih manin, a dang “siangtho” laibu te tawh tehpihtheih hilo hi. Mi khatpeuh ngaihsutna (Buddha le Confu-cius) hiziau lo a, mungtup lianpi tawh, tangthu sungah Pasian’ nasepna ahi hi. Tua mungtupte (1) Kamciam Messiah (2) Zeisu nihveina kumkikna cihte ahi hi. Tanglai Judea-te pan tu hun Christiante upna thugui in, tanglai Egypt biaknalui pan tuhun nisuahna lamgamte biak-na khawng tawh tehtheih hihetlo hi.

    1 Corinthians 15:3–5, 51–55; Romans 8:11; leh 1 Thessaloni-ans 4:14 simin. Zeisu’ thawhkikna pen tangthu sungbek hilo a, eite mimal ading khiatna nei cih bangci lak hiam?

    …………………………………………………………………………

    Lungdamthu bu 4 leh Paul’ laibute in, Zeisu si a, kiphum le pumpi mah tawh thokik in, mi tampite mai ah kilaak cihi. Han sungah a sial ngiatte le a thawhkik mitmuhte teci panna ahi hi. Ama pumpi a lawngngiat le a annekpih ngiatte ahi uhhi. Mary Magdalene, Mary (Zeisu’ nu) leh midang tampite in Zeisu thokik mu uhhi. Emmaus lampi tungah nungzui nihtawh kiho uhhi. Lungdam thupuak sawlna zong pia hi. Laisiangtho tecite akinial leh eite upna zong “a mawkna” ci hi (1Corinth 15:14). Laikhia dangte in “awngthawl, hawm” (REB) leh “manneilo” (NIV) ci uhhi. A nungzuite’n “I Topa thokik takpi hi” (Luke 24:34) ci uhhi. Greek laimal ontos in thupiang takpi a cihna ahihi. Tua kammal pen “taktak” “mantak” “thudik” ci in kikhia hi. Nungzuite in “I Topa tho kik taktak hi” ci uhhi.

    Khazih pen misite lakpan “gah masa” (1 Cor. 15:20) kici hi. Tangthu sungah Zeisu sihna pan pumpi taktak tawh thokik cih thu in, Amah bangin eite zong thokik ding cihna ahi hi. Misiangthote in “Khazih sungah nungta ding” (1Corinth 15:22) hi. Hih kammalte in “Khazih’ mite” a thuman citakte “hong kumsuk ni ciang” (1Corinth 15:23) “pengkul nunung gin ciang” (1 Cor. 15:52) in kithak bawl ding cih thu hong hilh hi.

    Eite upna sungah, misite ihmu uh ahih manun, thawhkik nathu in banghangin thulaigil hithei hiam? Tuathu lo in i upna in, banghangin “mawkna” hithei ding hiam?

  • 9

    Ningani (Thursday) April 2

    Kikheelna Piangsak Laisiangtho

    2 Kumpi 22:3–20 simin. Banghangin kumpi Josiah in a puan balkeek hiam? Amuh khiatthu in, Amah bek hilo, minambup koi-bangin kheelzo thei hiam?

    …………………………………………………………………………

    BC 621 kumin, Josiah kum 25 pha a, Siampilian Hilkiah in “thukhamna Laibu” Moses laibu masa 5 teng, mukhia hi. Adiak in Thuhilhkikna bu simpha diak uh hi. A pa Amon le a Pu kumpi ginalo-penpa Manasseh maan hun sungin, Baal, Asherah le “vantung nate” (2Kumpi 21:3-9) biakna kawmkal ah tua laizialte mangthang hi. Josiah in, thuciamte a zakciangin, Pasian taktak biakna pan a mite gamlapi tungkhin cih a muh ciangin dahna tawh a puan balkeek hi. Gamsung buppi munsangnate khiasuk in, milim khempeuh susia a, puahphatna hong kipan pah hi. Tua teng a zawh khit ciangin, biakpiak-na munkhatbek: Jerusalem ah Pasian biakinnpi sung bekah biakna pia uhhi. Tua a kimukhia Pasian’ kammalte in mipite lungsim zo, pua-hpha, kisikkik in kikheelsak hi. Tua kikheelna Josiah pan kipan in Ju-dah gambup kilawhgawp hi.

    Laisiangtho in eite nuntakdan hong kheelzo a, hotkhiatna lampi honglak cih koibangin hong telsak hiam? John 16:13, John 17:17, Hebrews 4:12 le Rom. 12:2.

    …………………………………………………………………………

    Laisiangtho vangliatna teci lianpen in, nuntakdan hong kikheelsakna ahi hi. Mihing’ mawh na le gitnatlohna teng hong lakkhi-atsak leh Gumpa i kisapna hong telsak tua Laisiangtho kammal mah hi.

    Tehpihbei Laisiangtho in, tangthu lah hi, genkholhna lah hi, nun-takdan zong kheelzo a hih manin, khiatdan zong tehpih omtheilo hi. Laibu dangte bangin kikhia theilo hi. A nungta Pasian’ thu hi a, a nungta Khazih in “thumaan” ah hong makaih ding (John 16:13) a Khasiangtho hong sawl hi. Pasian’ hu muam a kipiakhia ahih manin, a khiatdan dingzong a sung mahah thukhun omkhin zo hi. Tua thu-khunte pen, laikungpute in, Laisiangtho mah a nazatsawn bangin khiat ding ahi hi.

  • 10

    Kiginni (Friday) April 3

    Ngaihsutbeh Ding: EGWhite, “Laisiangtho Kidalna Lum,” pp. 593–602, Kidona Lianpi; leh “Note Lungkham kei un,” pp. 662–680 The Desire of Ages simin.

    “A thu sungah Pasian in hotkhiatna i kisaplam hong hilhkhin hi. Laisiangtho pen, apuk theilo Pasian’ deihna pulaakna ahi hi. Nun-takzia, upna thukhun le a khial theilo kisittelna ahi hi” EGWhite, The Great Controversy, p. 9.

    Mi tampi in Pasian’ thumaan letkipna sihpih liang uh hi. Dr. Rowland Taylor kici, biakna makaipa khat in, kumpinu Mary hun in, Catholic biakpiakna mass pen manlo hi ci in nial ahih man in, a pawlpi panin, amah kihawlkhia hi. Tua khit in Winchester bishop kiang le gam makaite kiangah thuumna pulak hi napi, amah kiman in thong kidenna a, bek thamlo a nunungpen in, tausang tungah thahlup dingin kikahsak hi. AD 1555 kum hi a, a sih madiak in hihbangin kam vaikhak hi: “Mihoihte aw, Laisiangtho Pasian’ kammal lobuang thu dang kong hilh ngeikei a, konghilhsate Pasian’ kammal vive ahi hi. Tuate khempeuh, tuni in ka sisan tawh kipsak tading ka hihi” John Foxe, The New Foxe’s Book of Martyrs,Harold J. Chadwick (North Brunswick, NJ: Bridge-Logos Publishers, 1997) p. 193; in gelhpha kik hi. Dr. Taylor in, Late 51 sut suksuk kawmin, a nuntakna bei hi.

    Kikupding Dotnate:

    1. Genkholhnate in, Laisiangtho’bulpi Pasian ahihna hong bangci lak hiam? A tangtung genkholhnate in eite upna hong koici khauhsak hiam?

    2. Tuesday sinna tawpna ah dotna ombangin, Zeisu Messiah ahihna bangin thukipsak hiam?

    3. Zeisu le nungzuite in, Laisiangtho a muanhuaina kiptak in hong lakkhinzo hi. Zeisu in Laisiangtho cih amah ahihna bang tanvei gen a, tuate koici tangtunghiam? (Mate 26:54, 56; Maku 14:49; Luke 4:21; John 13:18; John 17:12)cihte enin. Tua mah bangin Laisiangtholui thute amah kisuan leh, genkholh thute phadiak bang tangtung khinzo ahih manin, Laisiangtho i koici muh tammaw?

  • 11

    Lesson 2 *April 4–10

    LAISIANGTHO’ BULPI LE PIANZIA

    Nipini (Sabbath) Nitaklam April 4

    Tukalsung Simding: 2 Peter 1:19–21; 2 Timothy 3:16, 17; Thkna 18:18; Pai. 17:14; Joh 1:14; Hebrew 11:3, 6.

    Kamngah: “Note kiangah Pasian thu ka hong genuh ciangin no thu um mite sungah ama’ thu tawh kisai in, Pasian in na hongsem ahih manin, kote’ thugente pen, Pasian’ thu taktak ahih mahbangin, kote thugenna na zak uh ciangin, mihing’ thu bangin ngaihsun loin, Pasian’ thu taktak mahin hong sang na hih manun, hihthu hangin Pasian tungah, ka lungdamna uh ka ko uhhi.” 1 Thessalonika 2:13.

    Laisiangtho’ bulpi le pianzia i teldandan in, i pawlpi le ei mimal nundan hong piangsak hi. I Laisiangtho khiatdan le i teldante pen, Pasian hong piak dan le humuapdan i tel bang-bang in piang ahi hi. Diktak mantakin i tel nopleh, Laisi-angtho daikaihte i tel masa ding hi. Mi nuntak dan le mipi omzia kihello in Mathematic kisin theilo hi. Tangthu theilo pi in zong physics zong kisinthei tuanlo hi. Tua mah bangin, Pasian omlo cih upna thukhunte tellopi khawngin, Laisi-angtho zong kisinthei tuanlo hi. Pasian-Mihingpa’ thu tellopi in, Laisiangtho zong kikhia theilo hi. Diktak in khiattheih na’ng in, umlo giauguau le muangphalo mialmual khawng sangin upna kip tawh khiat kisamzaw hi.

  • 12

    Nimasani (Sunday) April 5

    Pasian’ Kipulaakna Laisiangtho

    2 Peter 1:19–21 simin. Peter in ama’ thupuak kammalte’ bulpi koipan ci hiam?

    ………………………………………………………………….

    Laisiangthobu in laibu dangte tawh kibang hetlo hi. Sawltak Peter in, Khasiangtho in kamsangte zangin, Pasian kiang pan thupuakte ngah uh cihi. Phuaktawm hetlo uhhi. “Phuaktawm thu” (2Peter 1:16) hi hetlo, Pasian kiang pan hong pai, thukip muanhuaite ahi hi. “Khasiangtho’ sawlna tawh Pasian’ misiangthote in gen hi” (2Peter 1:21) ci hi.

    Pasian in Ama’ deihmi teelkhia in, Ama’ thu pulaaksak hi. Pasian tawh maitang kimu kihona a omloh phamawhlian hi. Tua ahih manin, Laisiangtho pen, Pasian’ thuneihna hi a, i khiatna ah zong, Pasian’ deihna mah zuih kul hi. Laikungpupi pen Pasian ahih manin “Laisiangtho” (Rom. 1:2; 2Tim. 3:15) kici hi.

    Nuntakpih theihding ngiimna zong hong pia hi. “Thuman thutak hilh nading, a khialte taai nading, a manlote a manin puah nading, aman in nuntak theih nading thuhilh nading” (2Tim. 3:16, 17) cihi.

    Pasian in hong pulakte nuntakpih theih nadingin, Khasangtho’ panpihna zong i kisamlai hi. Peter in, Pasian hong piak thute, eima ngaihsutdan khawng a mawkkhiat ding hi hetlo a, thuman thutak i teltheih nadingin Khasiangtho in khentel si-amna hongpia ding hi cihi.

    Amos in zong “Topa Pasian in, ama nasem kamsangte tun-gah ama’ geelna theisak masa lopi in, bangmah hih hetlo hi” (Amos 3:7) cihi. Laisiangtho kammal “pulaak” cihpen, a kiseelcip khat a siin hongkhia, kimusak cihna ahi hi. Mawhnei mihing i hih manin, Pasian tawh kigamla i hihmanin, Ama’ dei-hna i teltheihna dingin, hong pulaakkhiat kul hi.

    Pasian hongpiak hiphial mahleh, Laisiangtho pen upding haksakhop lel hi. Tuate um nawnlo in Pasian’ liatna khawng awlmawh kei leng bang i suakthei ding hiam?

  • 13

    Ninihni (Monday) April 6

    A Ki-Humuap Daan

    Pasian in, Ama’ deihna a pulaak nadingin kampau zang ahih manin, laibu in zong kigelhthei pah hi. Theihsa mahbangin, Lai-siangtho cihpen, Pasian’ thumaan Khasiangtho in hong lahna hi a, mihingte mah zangin hong pulaakkhia hi. Tua ahih manin, Pi-ancil pan Mangmuhna dongmah, thu bulpi kipumkhat sitset hi (etpak ding Piancil 3:14, 15 le Mangmuhna 12:17).

    2 Peter 1:21, 2 Timothy 3:16, le Thuhilhkikna 18:18 cihte simin. Laisiangtho ki humuapna tungtang bang gen hiam?

    ……………………………………………………………………

    Laisiangtho buppi Pasian humuap hi a, tulai hun tawh a kituak nawnlo khawng omphial mahleh (gtna, Hebrewte pawi-hunte bang tu hunin kizang nawnlo) Pasian humuapsa mah hi veve hi. Bangbang hitaleh, tulaihun zat nawnlohte hiphial lehzong, i teltheih dingin sinngiat kul hi.

    Laisiangtho buppi Pasian in, maitang kimu in a piak zong hikhin khollo hi. Khatveivei, laikungpute in kantawmsak lelthei hi (Joshua 10:13 leh Luke 1:1-3) enpah in.

    Avekpi in humuap hiphotphot hi (2Tim. 3:16). Tua manin Paul in a “kigelh” khempeuh eite hong thuhilh na’ng hi a, “hong thahatsak le lametna hongpia” hi (Rom. 15:4).

    Mihing’ khut tawh kigelh in, laibu nam tuamtuam le laikungpute gelhdan a tuamtuam hitase mahleh, Laisiangtho gelhpa takta pen Pasian hi. Tua thuman khempeuh “Pasian hu-muapsa”(2Tim. 3:16) hi napi; mihing’ kammal mah tawh hong kilakkhia hi. EGWhite, Kidona Lianpi p. 7.

    Tuni tuhun ciangin, Laisiangtho sung a Pasian’liatna khawng a nial zong omuh hi: a thupi mahmah piansakna, paikhiatna leh thawhkikna cihte nialmai uhhi. Tuate tawh kisai kongpi honsak leng hoihlo diam? Pasian’thukhenna peuh i thuak kha diai maw?

  • 14

    Nilaini (Tuesday) April 7

    A Kigelh Pasian’ Kammal

    Topa’n Moses kiangah, “hih thute gelhin. Hih thute tawh kizui in nang le Israel tawh thuciamna khat kabawlzo hi” (Paikhiat 34:27). Topa in, mipite kiangah genziau dingbek cilo in gelhsukteek dingin banghangin sawl hiam? Akigelh kammal in bang hamphatna omhiam?

    …………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………

    Thu a gen Pasian in, mihing’ kampau a piangsakpa ahih manin, Amah tawh a kizomthei, ama’ thumaan a pulaak thei ding mi muanhu-ai teelkhia hi. Tua ahih manin, Laisiangtho laikungpute khempeuh in Pasian kiangmah ah ki-aap masasak uhhi.

    Anuai a munte’n a kigelh Mangmuhna tawh kisai bang gen uhhiam?

    Paikhiat. 17:14; 24:4 ……………………………………………

    Joshua 24:26 ………………………………………………………

    Jeremiah 30:2 …...…………………………………………………

    Mang. 1:11,19; 21:5;22:18,19…………………………………… ..

    Banghangin Pasian in Ama’ kilaakna thu le humuap thute gelhsuk dingin sawl hiam? Mangngilh pakloh nading hi. Pasian in, Ama’ deih bangin eite hong makaih tawntung ahihna, Laisiangtho kammalte in honglak hi. Kammal 100 tawh gen sangin, laimal khat tawh ciaptehna in kipkho zaw hi. Kamtawh ki gensawn sangin, laitawh ki teisawn leh muibun zaw hi. Kamtawh ahihleh, hunkhat munkhat a mimal ciang-tanhsa in khatvei kigen thei sam hi. Lai tawh hileh, leitung gam tu-amtuam ah simzawh loh mitampi te’n ciangtanh omlo in laisim thei a, khangsawnte zong in simsuksuk theilai hi. Amau teekin simthei keiphial leh zong, mi sim ngaithei lailai uhhi.

  • 15

    Nilini (Wednesday) April 8

    Khazih le Laisiangtho Kithuhual

    John 1:14; John 2:22; John 8:31, 32; le John 17:17 simin. Ci le Sa hong suak Pasian’ thu - Zeisu le a kigelh Laisiangtho Pasian’ thu tonkhawm ahihna bang na mu hiam?

    …………………………………………………………………………

    Ci le sa hong suak Pasian’ thu-Zeisu le a kigelh Laisiangtho-Pasian’ thu a ki thutuakna khat; Zeisu pen Khasiangtho in numei gai-sak in, mihing in hong piangsak a, Laisiangtho zong Khasiangtho mah in mihing tungtawnin hong piak ahihi.

    Zeisu in hunkhat munkhat ah mihing in hongpiang in hong teeng hi. Tua in a Pasian dinmun mansuah saklo a, khangthu ah zong beh leh phung khensak tuanlo hi. Vannuai leitungbup honkhia ding Amah bekmah ahi hi (Sawltak 4:12). Tua mahbangin, a kigelh Laisiangtho-Pasian’ thu zong, hun khat le mihing ngeina khat sungah hong kipia ahi hi. Zeisu mah bangin, Laisiangtho zong hun zui a kikheel hilo hi. Hun khat, mun khat ah hong kipia hi napi, leitung khang tawntung daih dingin hong piak ahi hi.

    Pasian in mihing’ dinmun ah hong tuaksuk in hong kilaak hi. Zeisu’ mihing dinmun ah, ei mihing’ dinmun a dimin pua hi. Piancil pan kum 4000 sung a kiamsuksa mihing’ dinmun lianmah hong omhi. Aih hang mawhna neituanlo hi. Tua mahbangin Laisiangtho zong, mi-hing’ kam mah hi a, “mikhengval” kam, mi telzawhloh hituanlo hi. Kam khatpeuh pen, ciangtanh omlua ahih manin, kam piangsakpa Pa-sian in, a muanhuai theiding lampi zongin hong makaih hi. Tehpihna khempeuh in ciangtanh nei uhhi. Zeisu le Laisiangtho zong ki zakimlo hi. Laisiangtho pen, Pasian hong sunglut hi hetlo hi. Pasian in laibu hilo hi. Pasian in Zeisu sungah mihing hongsuak hibek hi. Gumpa in, Ama’ thu Laisiangtho sungah hong pulaak ahih manin, tua Laisiangtho i it hi.

    Laisiangtho pen laibu dang tawh the tehih hilo a, Pasian-Mihing kipumkhat ahi hi. EGWhite in zong: “Laisiangtho, mihing’ kammal mah zangin hong piak thumaan in, Pasian le mihing kipumkhatna thu hong gen hi. Tua kipumkhatna in Khazih’ pianzia hi a, Pasian’ Tapa, mihing’ tapa ahi hi. Laisiangtho in zong Khazih pen “Thu mihing hongsuak a, eite lakah hong teeng” (John 1:14) ci hi. –EGWhite, Kidona Lianpi, laimai 8.

    Banghangin, Laisiangtho in eite upna tawphah hiding hiam? Amah omkei leh, koiteng khawng i tungtam maw?

  • 16

    Ningani (Thursday) April 9

    Upna Sungah Laisiangtho Theihna

    Hebrews 11:3, 6 simin. Banghangin, Pasian le A’ thu teltheihna’ng upna kisam thei hiam? Banghangin upnalo tawh Pasian ki lungdamsak theilo hiam?

    Pilna man taktak upna sungah ombek hi. Nu le Pa tungtawn a pilna thak a sinden taneute in a nu le pa a muanbang hipah hi. Taneute’n, Nu le Pa muangtak in, nuntakzia leh itna a bulsin mahmah bang ahihi. Pilna le theihnate zong ki itna leh kimuanna pan hong khangkhia ahihi.

    Tua mahbangin, tumging tumpa khat in zong, a tumging tum siam mahmah phial mahleh, a la, a phuakpa le a van a it ciangbe-kin tumpan hi. Tua tawh kibangin, eite’n zong Laisiangtho pen ummel losa khawng, muanlahna khawngpeuh tawh i sim sangin, itna le upna tawh simleng, kitel zawtham hi. Paul in “Upna lo tawh kuamahin Pasian ki lungkimsak zolo hi” (Heb. 11:6) ci hi. Upna lo peuhmah in Laisiangtho kineek theilo a, mihing’ laibu mawkmawk hihetlo, mihing khengval laibu hi cih upna tawh simkul hi.

    Seventh-day Adventist-te in, pawlpi upna laibu sungah: “Laisiangtholui le thak anihmah in, a kigelh Pasian’ thu hi a, Pasian’ humuapna pan hi cihi. Laikungpute in, Khasiangtho sawlna bangin paukhia in laigelh uhhi. Hih thu sungah hotkhiatna ding a kisam bangbang pilna theihna hongpia hi. Tua Laisiangtho in ukzawhna, vanglianpen nei a, a puktheilo Pasian deihna honglak hi. Eite nuntaksung etteh ding, thuman upna le tangthu sungah Pasian thumanna cihte ciaptehna hi (Late 119:105; Paunak 30:5, 6; Isaiah 8:20; John 17:17; 1 Thess. 2:13; 2 Tim. 3:16, 17; Hebrew 4:12; 2 Peter 1:20, 21.)”

    Mite in upna lopi tawh Laisiangtho a simuh ciangin bangsung a kisam omhiam? Hih upna in banghangin mittaw-lo hiam? Upna neite hamphatna leh Laisiangtho thuman thutak teltheih nading in, banghangin upna kisam sese hiam?

  • 17

    Kiginni (Friday) April 10

    Ngaihsutbeh ding: Anuai a teng zon na’ng mun “Methods of Bible Study”: “Presuppositions Arising from the Claims of Scripture”) Au-thority. “Methods of Bible Study” omna mun www.adventistbiblicalresearch.org/materials/bible-interpretation-hermeneutics/methods-bible-study).

    Eite upna sungah Laisiangtho kul ahih mah bangin, Khasiangtho’ humuapna omkei zenleh, simsuk simtoh hangin khalam hamphatna bangmah i ngah tuankei ding hi.

    “Athu sungah, Pasian in hong hotkhiatna’ng theihding a kis-amteng hong guan hi. Laisiangtho pen ukzawhna nei, a puktheiloPasi-an’deihna hi cih umin. Nuntakzia, upna leh pilna theihna ah etteh ding dinmun ahihi.Pasian’deihna mihing tungah hong ki pulaak hi mahleh, Khasiangtho makaihna kisamlo theilo hi. Khasiangtho in, Gumpa’n hong hilhsa khempeuh hong phawkkik sak ding hong kamciam hi. Pasian’ Khasiangtho in Laisiangtho humuap ahih mah bangin, khasiangtho mah in hong hilhloh in kitel zolo hi”—Ellen G. White, Kidona Lianpi, laimai. 9.

    Kikup Ding Dotnate:

    1. Banghangin Pasian in Amahmah le Ama’ deihna honglak hi-am? Banghangin Pasian hongkilaak kisam hiam?

    2. Koici bangin Pasian hong kilaak hiam? Lampi tuamtuam zangin hong kilaak hi. Piansak nate ahi— mang (Dan. 7:1); mangmuhna (Pian. 15:1); lim (1 Kumpi 18:24, 38); le Zeisu Khazih (Heb. 1:1, 2) cihte hong zangh hi. Nang mimal tungah Pasian hong kilaak ngei hiam? Ki hawmsawn un.

    3. Laisiangtho siam pawlkhat in, phuahtawm tangthu maimai hi ci uhhi. Piancilna tangthu sunga Adam le Eve, paikhiatna tangthu le Daniel’ tangthute bang pen, khalam hat nadingin a kiphuaktawm hi ci uhhi. Mihingte’n Pasian’ thu tungah hih bangin thukhen ziau lel uhhi. Bangzah in lauhuai nasa hiam?

    4. Pasian in Ama’ deihna, khauhtakin Laisiangtho sungah hong pulaak hi. Zeisu Khazih tungtawn bekin hotkhiatna a ngah na hih lam zong pulak ding deihlai hi. Mite’n nang gamtatna hong et-ciangin, koibang Pasian a mu ih diam?

  • 18

    Lesson 3 *April 11–17

    ZEISU LE NUNGZUITE’ LAISIANGTHO MUHDAN

    Nipini (Sabbath) Nitaklam April 11

    Tukalsung Simding: Mate 4:1–11; Mate22:37–40; Luke 24:13–35, 44, 45; Luke 4:25–27; Sawltak 4:24–26.

    Kamngah: “Zeisu in, ‘Laisiangtho sungah, Anlum bek tawh mite nungta lo a, Pasian genkhiat thute tawh nung-ta zaw hi,’ ci in a dawng hi” Matthew 4:4.

    Tu khangthak hun ciangin, Laisiangtho pen ngaihsut-dan, muhdan tuamtuam tawh kiletkhia ngeingai a, a hu-muapna bulpi le a deihna bulpi zong sukha nawnlo hi. Laisi-angtho cih hang, tuhun a ei theih bang a leitungthu a thei zolote ngaihsutna hilelhi ci uhhi. Mihing khengval thute hemkhia ziau uh a, Pasian in mihing a muhdan panin, mi-hing in Pasian a muhdan hisak zawta uhhi. Mi tampitakte in, Darwin’ ngaihsutna lamah taimang uh a, Laisiangtho pen uptaaksa nawnlo ta uhhi.

    E’n bel tua dinmun nialpah hihang. Laisiangthothak sunga Zeisu le nungzuite’n, tua lai-in a neihsun Laisiangtho-lui a teldante muding hihang. Mite, munte leh thupiangte bangci hih uhhiam? Amau upmawhthu khawng tawh a khiat-daan koidaan hiam? Pasian humuap ahi khollo, mihingte’ upmawhthu khawngtawh, Pasian muanlohna dong hong tun-thei khiatdaante sangin, Zeisu leh nungzuite’ muhdaan khiat-daante zuizaw ding hihang.

  • 19

    Nimasani (Sunday) April 12

    A Kigelh Hi

    Tuiphum John kiangah Zeisu a kituiphumna pan kipan a nasep hong kipan hi. Judean gampa lakah Khasiangtho in paipih a, leimi’ dinmun ah a thanempen laitakin – Satan in zia-et hi.

    Matthew 4:1–11 simin. Tua gampa lakah Satan’ zia-etna pan, Zeisu in Amah le amah koici kidaal hiam? Hih thu tawh kisai in Laisiangtho pan bang pilna peuh ih ngah hiam?

    …………………………………………………………………………………………………………………………………………

    An duhna tawh aki zia-etna ah, Zeisu in “Anlum bek tawh mihing nungtalo a, Pasian genkhiat thute tawh nungta zaw hi ci in Laisiangtho sungah ‘Kigelh hi’” a ci hi (Mate 4:4). Zeisu in Laisiangtho sungpan Pasian’ kammal kipsak hi. Leitungbup ukna tawh a zia-et ciangin zong “Na Topa Pasian bekmah bia in, Ama’ na bekmah nasem ding hi, Laisiangtho in ci hi” (Mate 4:10; Luke 4:8) ci in dawng leuleu hi. Biakpiakna peuhmah Pasian lobuang kuama dang tungah suanlo ding a, Ama’ thu-ah ki-aapna in biak-piakna taktak ahihlam pulaak hi. A tawpna ah siamna lakding le uplah ding lamah zia-et leuleu a, “Na Topa Pasian, na zia-et kei ding hi, Laisiangtho in ci hi” ci in dawng hi (Mate 4:7; Luke 4:12).

    Thumvei zia-etnate ah Zeisu in, “Akigelh hi” (Laisiangtho in ci hi) ci in dawnghi. Zeisu in Lasiaingtho bekmah siksan in ding-kip a, Satan’ khemnopna khempeuh, Pasian’ kammal bekmah tawh dawngkik hi. Eite’ adingin, pilna vanglian mahmah hi-a, Laisiangtho bekmah eite’ upna thulaigil hi dinghi. Galpa gal-bawlnate, Zeisu in Laisiangtho kammal bekmah tawh kidal hi. Amah Pasian hi napi, Satan’ gal pan, Pasian’ kammal tawh kidal hi.

    Eima ngaihsutna, eima gelsiamna, hoihtak kiging sitset a nialna, khatpeuh muhdah mana pumnialna cihbang hihetlo in Laisiangtho kamthuk zangziau hi. Zeisu adingin, Laisiangtho in vang lianpen hi. A nasep kipat ding ciangin, Laisiangtho kammal muanhuaina tungah kibulphuh masa hi.

    Koibangin, Pasian kammal tungah ki-aap in, i kinga thei ding hiam?

  • 20

    Ninihni (Monday) April 13

    Zeisu le Thukham

    Mate 5:17–20; Mate 22:29; le Mate 23:2, 3 simin. Zeisu in bang a gennuam hiam?

    ……………………………………………………………………

    Zeisu in a nungzuite, Pasian’ kammal le thukham mang ding hilh hi. Laisiangtho muanlah na’ng peuhmah gen ngeilo hi. Pasi-an’ thupiak ahihlam phawksak den hi. Sadducees-te tungah Zeisu in, “no mawhneite aw, Pasian’ kammal le a vangliatna na theikei uh hi” (Mate 22;29) cihi. Lungsim pilna’ng lel a Laisi-angtho kihilhna in, thuman thutak ahi Topa le a thuman thutak tel taktakna cing zolo hi.

    Mate 22:37–40 ah, Zeisu in Moses thukhamna a muhdan bang gen hiam?

    …………………………………………………………………

    Thukham hilhpa kiangah Zeisu in, tuma kum 1500 val lai-a Moses kiang a kipia Thukham Sawmte tomkaih hi. Zeisu in Laisiangtholui thukham mah pahtawipen hi cih hong lak hi. Christian tampi takte in, Laisiangtholui thukham pen, Laisi-angthothak lungdamna thu tawh kilaih khin ci in umkhial uhhi. Himah taleh, Zeisu’ thuhilhna ah Laisiangtholui thukham mah siksan hi. Zeisu in, i telzawh loh thute hong honkhiatsak a, hih “thukham nihgel” (thukham sawm tomlak, amasa li teng Pasian itna, a zom gukteng mihing itna) panin “kamsangte thuhilhna khempeuh hong mengkhia” ci hi (Mate 22:40). Zeisu in “thukham le kamsangte” ci in, thukham, kamsangte le a laigelhte pahtawi in thugen hi.

    “Khazih in, Laisiangtho pen dotna veng vangliatna nei ahih-na gen hi. Laisiangtho in vang lian Pasian’ kammal hi a, upna khempeuh bulpi ahi hi”—Ellen G. White, Christ’s Object Les-sons, pp. 39, 40.

    Pasian’ kammal sangin a ki liansakzaw nuam ahi, inn-kuan, ngaihsutna leh ngeina khatpeuh a omdiam?

  • 21

    Nilaini (Tuesday) April 14

    Zeisu le Laisiangtho Khempeuh

    Luke 24:13–35, 44, le 45 simin. Zeisu in, a nungzuite lung-damthu ahilhna dingin Laisiangtho koici zat hiam?

    …………………………………………………………………

    Zeisu a sih mawk ciangin nungzuite lungkham uhhi. Hithei ding-maw? Bang a cihnopna? Luke 24 sungah, Zeisu in, Emmaus lampi ah minih kiang, leh midangte kiangah khatvei, gawm nihvei hong kilaak hi. A kibanglo thupiang-nih tungtawn in, Zeisu in, Laisiangtholui genkholhte tangtung ahihna honglak hi: “Moses’ laibu akipan, kam-sangte’ laibu khempeuh a khiatna a gen hi” (Luke 24:27) cihi. Luke 24:44, 45 sungah zong “Moses’ thukham laibu sung, kamsangte’ laibu sung le Late sunga kigelh thu khempeuh a tungding ahi hi” Zeisu in cihi. Tua bangin Zeisu in “a lungsimte uh honsak hi”

    Luke 24:27 zong kician mahmah hi: “Laisiangtho khempeuh” ci in, “Moses’ thukham, kamsangte le Late” (Luke 24:44) cih kammal pulaak kikna ahi hi. Tua in, Thu pan cilesa asuak Zeisu (John 1:1–3, 14) cihna hipahlian a, tuama kum zalom pawlkhat lai a genkholhsa ahi hi. Laisiangtho picinna genkawmin Zeisu in nungzuite etteh ding lim-lak hi. Lungdamthu a tangko kawmun, mi thak thu-umthakte vangliatna tha guanzel uhhi.

    Mate 28:18-20 sungah, nungzuite tungtawnin eite zong “leitungah ahi a, vantungah ahi zongin vangliatna khempeuh Kei tungah hong kipia khinzo hi” cihi. Hih vangliatna pen Pasian ahih keileh zong, thumgawm Pasian tungbekmah ah omhi. Tua ahih manin, “note pai unla, midang khempeuh Keima’ nungzui suaksak in, Pa’ min, Tapa’ min le Khasiangtho’ min tawh tuiphum un” a cih khitteh, “note tungah ka hong gensa thute khempeuh azuih nadingun na hilhun” cilai hi. Zeisu in bang hong hilh hiam? Hong thuhilhte Laisiangtho bulphuh hi. Laisiangtho genkholhsa khem peuh bangin, Zeisu hong paisuk in a Pa’ deihna bangin a kipiakna tawh tangtungsak hi.

    Zeisu in Laisiangtho pom ahihleh eizong e leh? Laisiangtho vangliatna khempeuh pom hi leng, tuni tuhun ading a kisamnawn-lo zong omlai cileng bang cihding? Kikum dih vou leh?

  • 22

    Nilini (Wednesday) April 15

    Zeisu le Laisiangtho’ Bulpi le Tangthu

    Zeisu in Laisiangtho’ kammalte’n khiatna nam nih/thum nei phial mah taleh, Pasian’ kammal ahihna hong hilh hi. A bulpi pen Pasian ahihna kimu ahih manin, mi khempeuh tungah vanglian hi. Pasian in Ama’ deihnate tangthu tawh hong lak hi. Gentehna in, Mate 19:4, 5 sungah Moses’ kammal “A kipatcil in a Piangsakpa in …hih thu hangin, Pasalin a nu a pa nusia in” a cihteh, “Laisiangtho in” ci zawlo in “A kipatcil in Piangsakpa in ci hi” acih ciangin, Piancil laibu sung a Piangsakpa’ kammal a pahtawi ahihi. Hih kammalte pen Pasian’ kam-mal Moses ciaptehna bang a hihi.

    Anuai ate simin. Zeisu in tangthu sung a mite le Laisiangtho thu-piangte bangzah tel naci hiam?

    Mate 12:3, 4 ………………………………………………………...

    Maku 10:6–8 …………………………………………………...

    Luke 4:25–27 …………………………………………………...

    Luke 11:51 ………………………………………………………...

    Mate 24:38 ………………………………………………………...

    Zeisu in Laisiangtholui mite, munte le thupiangte peuhmah tangthu thumaan in pom hi. Piancil 1 le 2, Piancil 4na ah Abel, David in anlum siangtho a neekna, Elisha’ tangthu cihte thupi sak mahmah hi. Tanglai kamsangte thuakna ci in gen tawntung hi (Mate 5:12; 13:57; 23:34–36, Maku 6:4). Hilhkholna khatah, Noah hunlai ci: “Noah in, tembaw sung a tum ni ciangdong, mite in, an-ne zu-ne in om uh a, mo kipi mo kikha in nuntak ngeina bangin omuh a, tuiciin hong tungin, tui in mi khempeuh a tupcip hun ciangdong, kuamahin bangmah atheihloh mahbangin, Mihing’ Tapa hong pai ciangin zong kuamah in thei khollo ding hi” (Mate 24:38, 39). Tangthu sungah, a lian mahmah Pasian’ thukhennate, Zeisu in honglak zel hi.

    Hih tangthu sunga mite Zeisu in thumaan thutak ci ahihleh, tuni tuhun a Christian a kicite in, tuabang thute om ngeikei ci in, Satan’ khemna a um mite in nial thei uhhi. Tua thaang sungah banghangin ki-awklo dinghiam?

  • 23

    Ningani (Thursday) April 16

    Sawltakte le Laisiangtho

    Laisiangtho thak gelh laikungpute’n zong Zeisu mahbangin pom uh-hi. Upna thukhunte, mi’ gamtatdaan le genkholhte tangtunna tungtawnin, Laisiangtholui pen Pasian’ kammal hi ci uh hi. Laisiangtho thak in Laisi-angtholui bu pen maanlo hi a cihna om hetlo hi.

    Anuai a Laisiangtho munte in, Pasian’ kammal nungzuite teldaan koibangin honglak hiam?

    Sawl. 4:24-26 ......…………………………………………………

    Sawl. 13:32-36 ………………………………………………………

    Rom. 9:17 ………………………………………………………...

    Galati 3:8 ………………………………………………………...

    Hih Laisiangtho kammalte pen, Pasian’ aw ngiat tawh kizom hi cihzong phawkkul hi. Sawltak 4 sungah, Khasiangtho tawh a kidim madi-ak un, nungzuite’n, Peter le John suahtakna dingin, Pasian’ min phat uhhi. Phatna’ awte sangsak uh a, David’ kammal zangin Pasian pen piangsakpa ahihna pulak uhhi. David’ kammalte pen Pasian’ kammal hi. Sawltak 13:32-36 sungah Pasian’pahtawi uh a, a neu 32 sunga David’ kammal Paul in a genkik na-ah “Pasian in i pu i pate tung a ciamthu” ci hi.

    Rome 9:17, Pasian a cihnopna in Paul in “Laisiangtho” ci hi: Laisi-angtho in “Pharoah kiang ah” (NKJV) a cihteh “Pasian in Pharoah kian-gah ci hi” a cihnopna hi a, “Pasian” a cihna mun ah “Laisiangtho” a ci hilel a, Pasian le a kammal kizom ahihna honglak hi.

    Amantakin, Laisiangthothak laikungpute in, Laisiangtholui Pasian’ kammal bulphuh mah mah uhhi. Laisiangthothak sungah Laisiangtholui kammal tampitak kizangkik hi.Laisiangtho siam mikhat in a muhna ah 2,688 veibang kizangkik a, Isaiah pan 400, Late pan 370, Paikhiatna pan 220 cihbangin mukhia hi. Hihte lakah, a kihemlaakte, thulupite, kam-mal hoih nonote behlap leng tammahmah ding hi. “A kigelh hi” cihbangpen, (Mate 2:5, Maku 1:2, 7:6, Luke 2:23, 3:4, Rom. 3:4, 8:36, 9:33, 1 Corinth. 1:19, Gal. 4:27, 1 Peter 1:16). Laisiangtholui sung pan a laakkik vive ahi hi. Zeisu le nungzuite thuhilhte khempeuhpen, Laisi-angtholui sung vive bulphuh in a hilh uhhi.

    Hih thute khempeuh in, Laisiangtho uplahna muanlahna bang-zah in lauhuai hi ci in hong theisak uh hiam?

  • 24

    Kiginni (Friday) April 17

    Ngaihsutbeh ding: Ellen G. White laibu The Desire of Ages sungpan “As a Child” pp. 68–74, leh “The Temptation,” pp. 114–123 cihte si-min.

    “Mite in Pasian le a kammalte sangin a pil zaw in kingaihsun uh a; Pasian’ kammal tungah bulkip takin kiphuh ding sangin, Pasian’ kammal pen, amau pilna leitung pilnate tawh tok mang uh a, amau pilna tawh aki tuakphat keileh, muanhuailo le zathuailo ci in hemkhia uhhi” — Ellen G. White, Signs of the Times, March 27, 1884, p. 1.

    “Lai Siangtho sunga kipulaak Pasian’ ngimna le Ama’ pilna theihtelna a nei mite in thuman theihtelna tawh kidim uh a, sia khempeuhte Sia, Jesuh Khrih adingin a kician nasem mite hi uh hi. Khrih in A mite thuman pia hi. Leitungah thuman a kizelsak dingin sapna ngah mite ahi uh hi. Thu lo -in siantho-na, thumanna om lo hi. Tua hi-in mi khempeuh in tua Thu a theihtel ding uh kisam mahmah hi.” —Ellen G. White, Fundamentals of Christian Education, p. 432.

    Kikupding Dotnate:

    1. Zeisu, lungdamthu laikungpute le Paul in, Laisiangtholui pen Pasian’ kammal hi a cihleh, tulai hun muhdaan tampite khial mahmah ahihna koibangin hong theisak a, amaute kuamah’n hilhlo ahihleh eite lutungah hong tu hi lohiam?

    2. Tulai Laisiangtho siamte in, uplohna mun tampitak mah nei neunau khin uh a, tua munte mipite theihsakna in: piansak hun niguk nial, kumtul tampi hunla a hong piang cih um. Lei-tung puukma in Adam mawhbanglo cih nial. Leitungbup tui-liim cihzong nial. Pawlkhatin Abraham om takpina nial. Pawlkhat in Paikhiatna zong nial. Pawlkhat in Zeisu’ nalamdang bawlte le a thawhkikna zong nial uh hi. Pawlkhat-in kum tampi lai a, kamsangte genkholhnate zong nial.

    Mite in Laisiangtho hong upnawnloh uh ciangin, ih thukhup-na in bang hong hilh hiam? Mite’n thuman thutak a theihna dingun bangci lampi tawh i huhthei ding hiam?

    3. Tuesday ni dotna i dawn ciangin, Laisiangtho a ki humuapzia, tulai hun tawh a kituak nawnlo a cihte nangawn i teldaan kikum dih un.

  • 25

    Lesson 4 *April 18–24

    LAISIANGTHO: BIAKNATHU KHEMPEUH BULPI

    Nipini (Sabbath) Nitaklam April 18

    Tukalsung Simding: Maku 7:1–13; Rome 2:4;1 John 2:15–17; 2 Corinth 10:5, 6; John 5:46, 47; John 7:38.

    Kamngah: “Thukham le teici panna bangin Amaute’n a genkei uhleh, amau’ sungah khuavak a om kei hi” Isaiah 8:20.

    Upna thubulphuh dingin Laisiangtho a zanglo Christian pawlpi omlo hi. Tua kawmkal mah ah, pawlpite’ Pasian thuzuihdaan kibanglo veve hi. Laisiangtho zatdaan pen pawlpi khat le khat kibang keeilo hi. Tua bang a Laisiangtho khiatdaan kibatloh theihna thubul nga en ding hihang: ta’ang upna, phutkhak thu, minam ngeina, ngaihsutna le Laisi-angtho mahmah ahi uhhi.

    Hihte in pawlpi simin Pasian’ thu saandaan huzap mahmah hi. I ta’ang upna le minam ngeinate i nei ciat hi. Phutkhakthu tampite le ngaihsutdaan, theihdaan tuamtuamte zong i neilai hi. A khinkhai thei dingin lungsim zong nei hihang. Laisiangtho zong nei in, Pasian’ thu i tel semsem nadingin simciat hihang.

    I Laisiangtho khiatna ah, a tunga teng lakpan koipen in hong hu-zaappen hiam? I neih masak huzaapnate in, i Laisiangtho khiatdaan leh i Pasian’ thu zuihdaante ah hong makaihpen hi.

  • 26

    Nimasani (Sunday) April 19

    Ta’ang Upna

    Ta’ang upna zong sia samlo hi. Thu beisate kizomto thei in, man-takin nakisem hiathiat thei hi. I bulpi tawh hong kizomkipsak hi. Hih ta’ang upna in, biakna sungah a thupi mahmah khat hi napi, lauhuaina zong pawlkhat omlai hi.

    Maku 7:1–13 ah Zeisu in leitung ta’ang upnate bangcidaan in genhiam?

    …………………………………………………………………………

    Zeisu’n a phutkhak ta’ang upnapi pen Jew mite lakah a khangkhang in Siate pan sangnaupangte tungah kihilhsawn uhhi. Zeisu’ hunlai in, Laisiangtho tawh kikimin omsak uhhi. Tua ta’ang upnate in hun sawtpi la in, thu-nengnono tampi takmah Laisiangtho ahuh dingin behlaplap uhhi. Hih mihing’ ngeina lelte, biakna makaipite “upate” in pibawl mahmah taleh (Maku 7:3, 5), Pasian’ thu-kham tawh ki zakim theivetlo hi (Maku 7:8, 9). Mihing’ ta’ang upna ngeina hipeuh a, “Pasian’ thu pampaih uhhi” (Maku 7:13) cilel hi.

    1 Corinthians 11:2 le 2 Thessalonians 3:6 simin. Pasian’ kam-mal le Mihing’ ta’ang ngeina koibangin khentel thei ding hiam? Tuabang khentel ding banghang thupi hiam?

    …………………………………………………………………………

    Anungta Pasian’ kammal in, amah zahtak theihna le cihtakna hong guan hi. Hih cihtakna in ngeina khatin kipsuak hi. Eite’ cihtakna in, a kammalte tungtawnin a deihna hong pulaak den, a nungta Pasian tungah thumaan ding deih hi. Mihing’ ngeinate khempeuh tungah, Lai-siangtho in makaih tawntung hi. Ta’ang upna ngeina hoihpente tung-siahah Laisiangtho omlai hi. Pasian’ kammal hang a hong piangkhia ta’ang upna ngeinate nangawn, Laisiangtho tawh taihphot lai ding kis-am hi.

    “Ta’ang upna” cih thulu nuai ah, pawlpi’ septheih ding bang-teng a omtam maw? Laisiangtho le ngeina khentel theihding banghangin thupi kici thei hiam?

  • 27

    Ninihni (Monday) April 20

    Phutkhakte

    Romans 2:4 le Titus 3:4, 5 simin. Hoihna, thuakzawhna, mawhmaisakna, migitna le Pasian itna koici neihtheih ding ihi hi-am? I upna pen, muhtheihloh lungsim pilna maimai hilozaw in, ih phutkhak taktak ahih ding banghang thupi hiam? I phutkhak thute in Laisiangtho tawh a kituak khollo in, i upna khawng hong lampialsak theihdaan gen in.

    …………………………………………………………………………

    Mihing i hih phot nakleh phutkhak neih dingmah ahi hi. I ngaihsutna le lungsim sukha mahmah hi. Pasian in eite hong piansakcil limlim in, Amah tawh kizom ding le phutkhak sate hangin i omziate piang ding ahihi.

    Pasian in , mikhat le khat kizop ding, la le tumgingte, piansaknate’ hoihna le Ama’thu sungah suahtak lungnopna ngahding in hong dei-hsak hi. Eite biakna le upna in thukhunte le khensatnate sangin thupi-zaw hi. I phutkhakte in, Pasian i muhdan le a kammal i teltheih na’ng hong huh hi. Pasian’ deihna i theih ciangin, eite’ muhna kiciang-tanhlua le cingtaaklo lua ahihna i telsemsem ding hi.

    2 Corinthian 11:1–3 sungah bang vauna omhiam? Eite’ theihna ciang lellel a muan takcinlohna bang hong hilh hiam?

    …………………………………………………………………………

    Ei’ theihna ciang lellel muanhuai vetlo hi. Theihna cihzong a munmun tawh kisai hi. Laisiangtho tawh taihphat dending a hihi. Khatveivei teh, Pasian’thutawh a kituaklopi khawng ki thei gawpgawp nuam hi. Ei’ theihna le ei’ deihna khengin, Pasian’ kammal muanzawk kisinhuai hi. Ei’ phutkhak le theihna pen, Laisiangtho kammal tawh a kitukalh lohna ding in, i kikep siam mahmah kul hi.

    Pasian itna le mihing itna (Maku 12:28–31) cihte gelin thu-kham kitomlakna hi a, thupi mahmah hi. Tua ahih manin, eite’ phutkhakthu le theihthute, Pasian’kammal tawh taihden ding banghangin thupi hiam?

  • 28

    Nilaini (Tuesday) April 21

    Minam’ Ngeina

    Ngeina khatpeuhpeuh sungah i kihelciat hi. I ngeina in hong hu-zaap mahmah hi. Kuamah suaktalo hihang. Laisiangtholui hun Israel zong akimkot a minamte’ngeinate in huzaap in kisia uhhi. Tulaitak in eite kikheel a, i hoihzawkna banghang hiam? Pasian’ kammalte pen, mihing’ ngeina namkhat sung khawng a kipia hi napi, hi ngeina hiding cih ciangtanh bel omtuanlo hi. A ki-pelh theilo ngeina’ huzaapna in, i Laisiangtho teldaan zong hong huzaap hi. Laisiangtho in, leitung mi-namte, gamliante leh mihing’ kizopna cihte khempeuh hong piankhiat-na bulpi hi cihzong i phawk zel dinghi. Laisiangtho in, mihing’ ngeina khengval ahih manin, tua ngeinate’ lakah a om mawhnate puahphat sakthei hi.

    1 John 2:15-17 simin. John in, leitung nate itluatloh ding a cihteh, bang a cihnopna hiam? Leitung mahah teng napi hangin, koibangin, leitung lungsim i neilo thei ding hiam?

    …………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………

    Hong piansaklai a, Pasian deih ngeina pen mawhna in susia hi. Tua pen, Pasian thukhenna nuai ah omlel hi. I ngeina pawlkhatbel i upna tawh kituak bilbel hi napi, hoihtak khentelsiam mahmah kul hi. Laisiangtho upna tawh a kituaklo ngeinate hangin, a kituak ngeina khawng bawl tawm kulkha ding hi. Tunglampan hong tuaksukpen mah i letkip keileh, i gei a omkhatpeuh i lenkha ding hi.

    EGWhite in zong anuai a bangin hong hilh hi: “Khazih’ nungzui-te in leitung mitsuan lo-in, leitung pai zia-te tawh kikhentuam ding uh a, ahi zongin leitung mite kiang pan tuam om ding hi lo hi. Honpa in, mite lakah va kihel hi napi, Pasian’ deihna peuhmah neusak hetlo in, pahtawi denzaw hi.”—EGWhite, Counsel to Parents, Teachers, and Students Regarding Christian Education, p. 323.

    Na ngeinate uh koibang tengin Laisiangtho tawh kitukalh hi-am? I upna hong suksiat sakthei tua ngeinate langkhatah, bangci bangin kiptakin dingtang thei ding hiam?

  • 29

    Nilini (Wednesday) April 22

    Thu Ngaihsutna

    2 Corinth 10:5, 6; Paunak 1:7; 9:10 simin. I lungsim sungah Zeisu’ thumanhna banghangin thupi hiam? Banghangin Pasian kihtakna in pilna kipatna hithei hiam?

    …………………………………………………………………………

    Pasian in thu-ngaihsut theihna hong guan ngiat hi. I hek i tatna i biakna vaite, ngaihsutna tawh thukhup ding hong deih hi. I upnate zong ngaihsut zawhlohthu hi tuanlo hi. Kum zalom 18 hunsungin, biakna khan-lawhna hong piang a, leitung nitumnalam phadiakah, ngaihsutna thak hong ngah uh hi napi, thukhupna hoih tawh hong khupthei uhhi.

    Theihna peuhmah pen mite’n a phutkhakthu-te pan hong piang cih upna om a, mite’ ngaihsutna in pilna bulpi hi aci zong omuh hi. Hih mu-hdan pen, ngaihsut bang a piang acite hi a, thumaan pen ngaihsuttawm theih hivetlo, pilna pen ngaihsuttawm theih ci uhhi. Thumaan in om gige a, ngaihsutna tawh i pomding kisam hi. Hih thu in mihing’ ngaihsutna pen thumaan tehna suaksak hi. Pawlpi’ thuneihna le Pasian’ kammal Laisi-angtho’ mai-ah kuun ma in, mihing’ ngaihsutna mai ah kuun masak ding-daan hihtuak hi. Mihing’ ngaihsutna sungah a kician mello peuhmah kipaikhia lianlian hi. Tua bangin Laisiangtho mun tampi maimang saklel uhhi. Pasian’ nalamdang bawlteng, Zeisu a pumpi mahtawh thokik cihkhawng, nungak siangtho sungpan hongpianna, niguksung bek ah piansakna le a dang tampite uphuai sa nawnlo ta uhhi.

    Aman takin, mihing’ ngaihsutna limlim mawhna in susia khinzo a, Zeisu i ki uksak ding kisam cih i phawk ding kisam hi. Mihing limlim i theihna mial bikbek a, Pasian tawh kigamla hi (Ephet 4:18). Pasian kam-mal pan khuavak i kisam hi. Pasian in, eite hong bawllai in, i ngaihsutna mahmah zong Pasian tawh kizomlo liangin suakta lua dingin hong bawllo hi. “Topa kihtakna in pilna kipatna hi” (Paunak 9:10; 1:7) ci zawsop hi. Pasian in hong hilhkholte sang a, Ama’ kammal sungah omin, Laisi-angtho sunga kigelhte zuihnopna in, ngaihsutna maantaktak hongpia hi.

    Kum zalom pawlkhatlai in, American President Thomas Jeffer-son in, Laisiangthothak Ama’ deihbangin bawltawm a, ama’ muhna ah tulai huntawh kituak asaklohte paikhia lianlian hi. Zeisu’ nalamdang bawlteng beita, a thawhkikna zong beisak. Hih bangthu in, mihing ngaihsutna peuhmah ciangtanh omlua cih hong bangci lak hiam?

  • 30

    Ningani (Thursday) April 23

    Laisiangtho

    Eite Laisiangtho hong muam honglak Khasiangtho in, Pasi-an kammalpan lampial dingin cikmah hunin hong makaih ngeilo hi. Seventh-day Adventist-te adingin, Laisiangtho sangin a lian zaw ta’ang upna, phutkhakna, ngaihsutna le ngeina khatzong om-lo hi. Laisiangtho bekmah in na khempeuh hong tehsak thei hi.

    John 5:46, 47; le John 7:38 simin. Zeisu bekmah, Khalam dotna hong vengsakthei hi. Zeisu in Messiah ahihna Laisi-angtho in bangci gen hiam?

    Mi pawlkhatin Khasiangtho kiang pan a tuamvilvel in “genkholhna” ngahdaan in ki um uh a, ahih hang Laisiangtho tawh ki tukalhgawp hi. Khasiangtho khawng pen Pasian’ kammal sangin liansakzaw pongmawk uhhi. Pasian’ kammal thupisaklo, a thupuakte khawng a pelhte in, Khasiangtho makaihna nuai pan pialkhin uh a, lauhuai mahmah hi. I kha’ muanna in Laisiangtho ahi hi. Upna leh tatna hekna khempeuh ah i dinsan ding ahi hi.

    “Laisiangtho tungtawnin Khasiangtho in i lungsim sungah thuman thutak hong guan hi. Thukhial pholak in lungsim sung pan hong nilkhiatsak hi. Thuman Khasiangtho in, Pasian’ kam-mal tungtawnin na hong sem a, Khazih in zong mite Ama lamah kaai hi”—EGWhite, The Desire of Ages, p. 671.

    Pasian’ kammal pen Khasiangtho khawng tawh mawkkhek keini. Amah’n Laisiangtho tungtawn in Zeisu lamah eite hongzol in, Khalam dinmun pen Laisiangtho bekmah cih hong hilh hi. Laisiangtho in thuman upna hi (1Tim. 4:6) a, Pasian’ kammal in muantakcing, santakcing hi. Laisiangtho tung khawngah thu-mawkkhen keini. Pasian’ thu in eite’ngaihsutna hong ukin, thu-khen thei hi. Pasian’ kammal a kigelh ahi hi.

    Thudang a kician mello, upmawh thu khawng sangin, Lai-siangtho mah a lungmuanhuaina bang omhiam? I thuhilhnate leh khalam thute ah Laisiangtho dinsanin i neihlohna bang lau-huaina piangthei hiam? I khalam thute ah mimal thusuak peuh tawh kalsuan mawk leng, bangzah in lauhuai ding hiam?

  • 31

    Kiginni (Friday) April 24

    Ngaihsutbeh Ding: EGWhite, “The Scriptures a Safeguard” laimai 593–602, The Great Controversy sungpan simin.

    Ta’ang upna, phutkhak thu, ngeina, ngaihsutna le Laisiangtho cih-te in Pasian’ thute tungah hong huzaap mahmah hi. Zuau thudotna khatah: Hih atung ateng lakpan, i biakna sungah, koipen in huzaap neipen hiam? Laisiangtho hi i cihpah ding hi a, Khasiangtho na sepna hangin, Laisiangtho in i nuntakzia kheelsak ding hihang.

    “Mihingte hotkhiatna ding a kisam bangbangin, Pasian in Laisi-angtho hongpia hi. Tua Laisiangtho pen vangliatna tawh a kidim leh, a khial theilo Pasian’deihna ahihi. I zia i tong ding hi a, upna thukhun ding leh, i phutkhakte ettel nading ahihi.”—Ellen G. White, the Great Controversy, p. 9.

    Kikup Ding Dotnate:

    1. Pasian’ thukham khawng nuntakpih ding, lungsim khempeuh tawh Pasian it ding le vengte eimah bangin itding sangin, mihing ta’ang upna khawng nuntakpih, banghang in baihzaw hiam? (Mate 22:37–40).

    2. Sunday ni dotna nunungpen kikum kik un. Ta’ang upna in pawl sungah bang dinmun la hiam? Biakna ta’ang ngeina sungah, thupha leh tona koi tengah kimu hiam?

    3. Taang upna in bangzah in hoihmahleh, tuate in Pasian’ kam-mal khengin vangliatna a neihloh na’ng bangci hih ding hiam?

    4. Mikhat in, Topa’ genkholhna sangin, mang khat manin, Laisi-angthothak hun a ding Sunday ni in, tawlngak ni mantaktak hi cih kilak leh, tua mipa thugente na bangci dawn ding a, Pasian’ kam-mal bekmah tawh kiteh ding cih na koici hilh ding hiam?

    5. Na pawlpi ki tuiphumzia kikum dih unla: tua ngeina in naupna bangzah huzaap hiam? Taanglai pawlpi tangthu i lehetkik ciangin, ngeina thupisaklua uh a hih manun, a lum a let suak uhhi. Tuabang khialhna i bawl khakloh na’ng, eite bang pilna hongpia naci hiam?

  • 32

    Lesson 5 *April 25–May 1

    LAISIANGTHO BEKMAH

    Nipini (Sabbath) Nitaklam April 25

    Tukalsung Simding: 1 Corinth 4:1–6; Titus 1:9; 2 Timothy1:13; Ma-ku 12:10, 26; Luke 24:27, 44, 45; Isaiah 8:20.

    Kamngah: “Pasian thu nungta-in a gamtaang hi a, langnih a hiam namsau sangin hiam zaw lai hi. Kha le lungsim, guh le tang kituahna, guh le guhngeek dongin khenkhia thei hi. Mihingte’ lungsim ngiimna le ngaihsutnate zong theithei hi” Hebrew 4:12.

    Protestant-te in “Laisiangtho bek” ci in, a upna thuthuk(theology) uh Laisiangtho bek bulphuh uhhi. Roman Catholic upna in Laisi-angtho le ta’ang upna ngeinate gawmkhawm uh hi napi, Protestant-te in, upna lamsang peuhmah “Laisiangtho bek” bulphuh uhhi.

    Protestant-te kipuahphatna le kumtampi thumanlo ahilhhilh Rome a langdo ngamna thubulpi in Laisiangtho mah ahi hi. Laisiangtho letkhia a kineihna, khiatna kibanglo khawng omsak gawp uh hi napi; Protestant biakna puahphate in, gramma le tangthu entel phot in, kuh-kal takin, khiatna maantaktak hong neisak uhhi.

    Tukal sungtengin sola Scriptura a cih uh Laisiangtho bekmah cih i sin ding uhhi. Laisiangtho bek i cihteh, Laisiangtho bul-et mahmah a, Pasian’ kammal i teltheih na’ng a kisam phadiakte i sin ding uhhi.

  • 33

    Nimasani (Sunday) April 26

    Laisiangtho in Ki-ukna Dinsan

    Seventh-day Adventist-te pen, acil pan kipan, laibu’ mi, Laisi-angtho umngiat Christiante ci in kithei hi. Laisiangtho bek i cih takmah in, Laisiangtho bekmah i pahtawi hi. I upna le biakna vai khempeuhah Laisiangtho bekmah i dinsan ahi hi. Biakna ah phutkhakthu, mi’ ngaisutdan, ta’ang upna cihtepen, tua Laisiangtho nuai ah dinsanneute ahi uhhi. Pawlpi in, Laisiangtho pualam pan upna tuamtuam leh khiatdan tuamtuamte a omlohna dingin, Laisiangtho bekmah dansanpi in a kipahtawi hi.

    1 Corinth. 4:1–6 sim inla, adiakin 6na, Paul in “akigelhna khengval” in pailo ding hi hang. Hihthu in i upna adingin banghang thupilua hiam?

    …………………………………………………………………………

    A kigelhzah khengval pailo ding cihteh, munluite tokik a thu-piangsate theihkikna kihel lo hi. Tua bangte in, i Laisiangtho kammalte khuavak hongtaan in, hong telsak zawsop hi. Khanglui kam-mal laibu, dictionary bu, Laisiangtho thulu zon-olnabu le Laisiangtho khiatna laibute zong a khengvalte lakah kihello hi. Tu a i laisiangthobu a letkhiate’n zong, muhdan tuamtuam, science lam khawngleh thudang tuamtuam tepan huhna la uhhi. Tua huhna tuamtuamte zong, Laisi-angtho dinsan tawh a kituak hiam cih sittel phot kullai hi.

    Laisiangtho bekmah upna in kiplet leng, upna lamah buaina khat-peuh a om ciangin, thuman Laisiangtho leh mihing’ ta’ang upnate khentel i siam ding hi. Laisiangtho sung kigelhte khengval peuhmah paise dah lelni. Christian mantaktak Ahihna le lungdamthu tawh mite i zawh theih na’ng in, Laisiangtho bekmah kiplet ding hihang.

    “Laisiangtho in leitungah upna le lai kigelh dang khempeuh ii bulpi taktak ahi hi.”—Martin Luther, Luther’s Works, vol. 32: Career of the Reformer II, ed. Jaroslav Jan Pelikan, Hilton C. Oswald, and Helmut T. Lehmann, vol. 32 [Philadelphia: Fortress Press, 1999], pp. 11, 12.

    Sawltak 17:10, 11 simin. Atung a i gengente tawh kisai, hih Laisiangtho munin bang peuh gennei hiam?

  • 34

    Ninihni (Monday) April 27

    Laisiantho a Kipumkhatna

    Laisiangtho in amah le amah “Pasian humuap” kici hi(2 Tim. 3:16). “Kamsangte’ deihdan a kiletkhia mawkmawk hi hetlo a, Pasian in Khasiangtho tungtawnin a piak bangbang hi zaw hi” (2 Pet. 1:20, 21). Pasian in Laisiangthobu laikungpu hi na cih nakleh, tua Laisi-angtho sung om thu tuamtuamte a bul taktakah kipumkhatna nei ahih lam na phawk ding hi.

    Titus 1:9 le 2Timothy 1:13 simin. Eite’ upna adingin Laisi-angtho kipumkhatna in banghangin thupi sese hiam?

    …………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………

    A piapa Pasian ahih manin, asungtawng mahmah kipumkhat ngiat hi. Laisiangtho in ki pumkhatna neikei mawkleh, i upna zong kipum-khat theilo ding hi. Laisiangtho kipumkhat keileh, pawlpi in zong thu-man le thuzuau a khentel siamna’ng haksa ding hi. Ki-ukna bulkip nei-theilo ding a, Pasian’thupan a pialkhiate puahphatna neitheilo ding hi. A gualzawhna thabei in suahtakna vanglian neilo ding hi.

    Zeisu le Laisiangtho laikungpute in, Laisiangtho ki pumkhatna le Pasian’ piak ahihna genpha mahmah uhhi. Tua tawh kisai in, Laisi-angtholui kammalte a zatkikna uh ih en dinghi (Rom. 3:10-18 sungah, Paul in, Laisiangtho kammal ci in, Thuhilhsia 7:20; Late 14:2, 3; 5:9; 10:7; le Isaiah 59:7, 8) cihte zang hi.

    Laisiangtho laikungpu khempeuh in, tualaite khentuam theih ahihlohna, anung amai akilem dimdiam thu thupite vive ahihna honglak uhhi. Laisiangtho lui leh thak kikalah, ki thutuaklohna ompeu-hmah lo hi. Laisiangtho thak in lungdamna thudang leh biaknathak khawng hong hilhlo hi. Laisiangtho luipen Laisiangtho thak in telkheh a, Laisiangtho thakin Laisiangtho lui tungah kilam hi. Tuabangin anih tuakun kipanpih in khuavak kipiatuak uhhi. Laisiangtho sungthu khat peuhpeuh i sin ding ciangin, a ki pumkhatna phawkin, bulneilo thu-dangte khawng bulphuh lozaw ding hi hang.

    Laisiangtho munkhawng a ki kingkalh dan khawng hong omteh, bang i cih diam? Koibangin i lemtuah thei diam?

  • 35

    Nilaini (Tuesday) April 28

    Laisiangtho Thu Kician

    Laisiangtho’ thu kician mello hileh, Laisiangthobek cih ding zong thangahhuai mello hi.

    Mate 21:42; 12:3, 5; 19:4; 22:31; Maku 12:10, 26; Luke 6:3; Mate 24:15; le Maku 13:14 cihte simin. Zeisu in Laisiangtho’ thute kician mahmah ahihna, bang gen phapha hiam?

    …………………………………………………………………………

    Laisiangtho’ tecipante kician mahmah: kicingtak le kiciantak in hong hilh hi. Mun tamzawte ah, naupangte leh picingte’n zong a kikim in, tua Laisiangtho hilhnate kitelzo hi. A thukzaw pilna le theihna nei-htheihna’ng zong tampi omhi. Laisiangtho khiatna khawngpen biakna tawh akituak ding phalna cihbang kullo hi. Thu ummi khempeuhin a teltheih ding thupizaw hi. Laisiangtho khia ding khawng siampi tawm-no teelkhiat sangin, thu-um khempeuhin khiazawleh hoihzaw hi. Tua a hihmanin, eimau mimalin, Pasian’ thupuak i teltheih na’ngin, Laisi-angtho kantel ding i kihan- thawn zaw hi.

    Laisiangtho laikungpute in, “a kiptawntung Laisiangtho’ thute peuhmah in, lim kiciankhat hong laktuam a hihkei nakleh, laimal om-bang, laigual ombang lianlian a khiat ding hilel hi. Asung tawngah akiseel khinkhian, amuu, athuthuk, telzawh lohthute pulaakna dingin a hawng khehtawm cihbang khawng omlo hi.”—Handbook of Seventh-day Adventist Theology [Hagerstown, MD: Review and Herald Pub-lishing Association, 2000], p. 65. Laisiangtho kiciatna pen a kampau, a deihna le a laimalte mahmah tawh kizom a, laikungpute’n zong amau deihbang, acing akem omlo a, mawtgelh hetlo uhhi.

    Khatveivei ciang, ei’ lungsimin a batzawhloh le telzawhloh zong omkha sop ding hi. Pasian’kammal hi a, eilah a puuksa mihing i hilel hi. Eite theihloh phamawh mahmahte, a diak in hotkhiatna tawh kisai limlim bangpen kician kitel mahmah lelhi.

    Na telloh khawng a omhunte ngaihsunkik inla, nungtelkik sawmin. Nang phutkhak thute hangin, nangmahbang a tello midangte koibangin nahuhthei diam?

  • 36

    Nilini (Wednesday) April 29

    Laisiangtho in Laisiangtho Letkhia

    Abulpi tawphah kipumkhat ahih manin, amah leh amah kiletkhia thei hizaw hi. Tua bang ki pumkhatna lotawh, ama’ khiatna amah’n khia theilo ding hi. Mun khat ii khiatnate, mundangkhat ah kipulaak ahih manin, a kitelzaw dingin amah leh amah kikhia thei kici hi.

    Luke 24:27, 44, 45 simin. Zeisu in, Amah kua ka hi ci in Laisiangtho sungpan genkhia hiam? I Laisiangtho zatdan ding bang hong hilh naci hiam?

    …………………………………………………………………………

    Laisiangtho amah le amah kiletkhiatna le Laisiangtho hoihna hong musak hi. Tua bangin Laisiangtho munte deidan hetlo in, ei’ khiat-dante thuman cih lakna dingin khuikhawm zel ding hihang. Laisi-angtho kammalte hoihtak ngaihsunpha zaw in. Mun khat peuh khiatna lapaklo in, tua kammal omna laibu zong i ngaihsut kul hi. Paul in (Rome 15:4) sungah “Laisiangtho sung thu-om khempeuh pen eite thuhilh nading” tuate khempeuh i simphat nading a hihi.

    “Laisiangtho sungah Thu akim dildel in kigelh a, Laisiangtho le Laisiangtho mah tehkaak ding ahi hi. Tua kammalte a huamin en ding a, a kizopnate zong i en ding hi. Pasian in leitung ading a ngiimna bulpi, kidona lianpi ngiimna le hotkhiatna ngiimnate khempeuh i sin ding hi” —Ellen G. White, Education, p. 190.

    Laisiangtho le Laisiangtho mah i tehkaak dingteh, Laisiangtho mah hoihtak sim masa in. A hihtheihleh, alaibu bulpi ahi Hebrew le Greek encian leng hoihpen hi. Laisiangtho telsem nading in laibu bulpi kisam lianglo hi napi, phattuamna omtaktak thei hi. Ahihkei lehzong, thungetna, kiniamkhiatna leh ki-aapna taktawh laisiangtho i sim leh gahpha gah takpi ding hi.

    Upna thukhunkhat lungngai in, misite omzia cihbang, Laisi-angtho mun pawlkhat teelkhia lecin, adang nateellohte hangin paikhialhna omthei hi. Thulu khattawh kisai mun ombangbang kaikhawm in simna banghangin thupi mahmah hiam?

  • 37

    Ningani (Thursday) April 30

    Laisiangtho Bekmah le Ellen G. White

    Isaiah 8:20 simin. Laisiangtho pen “thukham le teci panna” ci in pahtawi dending banghang thupi hiam? Laisiangtho a suaklo kamsang pawlkhatte banghang hiam?

    …………………………………………………………………………

    …………………………………………………………………………

    Laisiangtho bek i cih ciangin, SDA te’n, Pasian’ humuapna mahtawh hun nunung a beibaang pawlpi ading thupuak apuaknu, Ellen G. White tawh kisai dotna omden hi. Ama’ laigelh teleh laisiangtho koici kizop hiam? Ama’ laibute apuathambek simpak lecin zong, Lai-siangtho mah siksanin, bulphuh tangtang hi. Laisiangtho mahin thu-khunpi, upna leh gamtatna khempeuh bulpi hi ci in gentangtang hi (Kidona Lianpi, p. 595).Tua banah Protestantte in Laisiangtho bekmah pahtawi ahihna zong pulak tawntung hi (Kidona Lianpi, p. 9).

    EGWhite in amah le amah akigenna ah, ama’ laibute pen “khuavakneu hi a, khuavak lian ah hong makaih ding” (The Advent Review and Sabbath Herald, January 20, 1903) ci hi. Ama’ laite in Laisiangtho mun kheek ngeilo ding hi. Amah’n “note in Laisiangtho na telcian kei uh hi. Pasian’ kammal hoihtak simin, Christian picinna lunggulh hile uhcin, Pawlpi Thulamlak na kisamkei ding uh hi. Note in, Pasian’ kammalte awlmawh bawllo nahih manun, Pasian in Pawlpi thulamlak hong pia ahihi.—Ellen G. White, Testimonies for the Church, vol. 2, p. 605.

    Tuabangin ama’ laigelhte i pakta ding hi. Laisiangtho laikungpute mahbangin Pasian’ humuapna mahtawh a saan ahi hi. Ama’ laigelhte pen Laisiangtho behlapna in nei mawkmawk lozaw in, Laisiangtho kihilhcianna hizaw hi. Laisiangtho kheek sawmngei hetlo hi; upna le gamtatna a ding thubulpi in laisiangtho hi ci tawntung zaw hi.

    EGWhite nasepnate sungah, genzawhloh hamphatna lianpi i nei hi. Laisiangthobu Amah’n a laptoh mahmah laitakin, eite’n zong, ama’ kiangpan bang khuavak lamdang i ngah thei ding hi-am?

  • 38

    Kiginni (Friday) May 1

    Ngaihsutbeh ding: The Handbook of Seventh-day Adventist Theology, laibu sung Laisiangtho khiatna acihna ah, “Laisiangtho in amah le amah kiletkhia” ci hi. Laisiangtho kammalte aki thutuahna le a kiciat mahmahna, pp. 64–66. Chapter 20 sim lecin, “Laisiangtho hilhna le Kisinna,” Education, pp. 185–192; “Laisiangtho kammal thupipen” Selected Messages, book 3, pp. 29–33.

    “Laisiangtho sang naupang limlim, laisin nopna lungsim guan ngiat ding hi. Laimai simin en ngiatngiat ding a, ei ngaihsutna a kiptheih na’ng peuh hizaw lo in, Pasian in bang gen hiam cih theih na’ng hizaw hi. Hong piapa Khasiangtho panpihna bekin laisiangtho hong teltaktak sak ding hi. Tua theihtelna ngah in nuntakpih ngiat in. Pasian hong sawl khempeuh i mang ding hi. Laisiangtho naksim lecin, hanciam tak a Pasian’ na sepna le lungduaina hong guan ding hi. Suangtote in, leisung kham a tawh uh mahbangin, lungsimtakpi le lungkialo in Pasian’ kammal thuthukte i zong ding hi.”—Ellen G. White, Education, p. 189.

    “Laisiangtho pen an le tui in nei in, tatna hekna ah bulphuh lecin, Pasian kiang panin ngaihsutna hoih khatpeuh nangah khading hi. Tua kammalte, note’ maiah tuni in, ka pahtawi hi. Kei kammalte ciinkiikna lel ‘Sister White in hi cih, Sister White in hia cih’ cikei unla, Israel’ Pasian in bangci a bang thu hongpia cih zongzaw un.”—Ellen G. White, Selected Messages, book 3, p. 33.

    Kikupding Dotnate:

    1. Mi tampi in, Laisiangtho buppi in abangci hilozaw in, teeltu-am pawlkhatpeuh simlel uh ahih manun, bang upkhialhna peuh neithei uhhiam?

    2. Matthew 11:11 simin. Zeisu in tuiphum John vai a genna ah: “Leitungmi khempeuh sung pan tuiphumpa John a lianpen ahi hi. Ahi zongin vantung ki-ukna sungah aneupen i cihte nangawn John sangin lianzaw lai hi” ci hi. Laisiangtho a gelh hetlo kam-sangkhat Zeisu in hong pulaak hi.Laisiangtho sung laibu khatzong a neilo pa in, kamsang taktakmah hithei veve cihthu koibangin hong theisak hiam? Hihthu panin SDA te’n bang thupuak i ngahkha hiam?

    3. Laisiangtho bekmah a ci, ei SDA bek i hi hetkei hi. Pawlpi dangte in zong citek uhhi. Hi napi, pawlpi dangte in laisiangtho sungpan mahin, doctrine tuamtuamte koi bangin mukhia thei hid-ing uh hiam?

  • 39

    Lesson 6 *May 2–8

    BANGHANG LETKHIAT KUL?

    Nipini (Sabbath) Nitaklam May 2

    Tukalsung Simding: Luke 24:36–45; 1 Cor. 12:10, 1 Cor. 14:26; Sawl. 17:16–32; John 12:42, 43.

    Kamngah: “Upna lo tawh kuamahin Pasian lungkimsak zolo hi. Pasian kiang a zuanmi peuhmah in, Pasian a omtakpi a hihna thuleh, Amah azongte Pasian in thaman pia hi, ci in a up ding kisam hi” Hebrews 11:6.

    Laisiangtho i sim ciangin aletkhia zong hipah hi. Bangci danin maw? Bang thukhun peuh zang i hi hiam? Laikungpu tuamtuamte lai-gelhte i bangci muh hiam? Etpaktheih dingin, gentehna khatpeuh, genkholhna limpua mang khatpeuh leh tangthu om taktak cihbangin omhi. Tua bangte khentel siamna in, Laisiangtho letkhiatna nam khat-mah ahi hi.

    Khatveivei, mipawlkhat in Pasian’ kammal ci in: laibu leemziau in, amau thangah theihna ding munkhat peuh simsuk ziau uhhi. Tua banglel in mun khatpeuh simziauna in, thukhupna tuampi khawng hong tunthei hi. Pasal khatin a zi nusia in zidang a neihsat ciangin, a zi masa in thalak nadingin, Piancil 3:15 simin “nang le numei kikal ah kilangneihna ka omsak ding hi” cihbang tawh, ka pasal le a zikik saw-tkip loding cih upna tawh tha la ci pongmawk hi.

    Thu kizopna neimello khawngte in, mi khatpeuh up khialhna pi-angsak thei hi. Laisiangtho peuhmah mawk sim hetlo in a cihnopna ngaihsut ngiatding thupi mahmah hi.

  • 40

    Nimasani (Sunday) May 3

    Upmawh Thu

    Luke 24:36–45 simin. Laisiangtho tawh kinai mahmah, Pasian’ kammal tel mahmah le genkholh thupiang dingte nangawn amau muhtang mahin a tangtung nungzuite, bangin amai uh khaak hi-am?

    Kuamahin khuak-hawmsa in Laisiangtho sim ngeilo uh a, a sim sangnaupangte in, tangthu khatpeuh le phutkhak khatpeuh neikhinuh ahih manun, tua a Laisiangtho telna uh huzaap neisak mahmah hi. Nungzuite’n zong amau lametna tungtawnin, Messiah pen kuahi cih a muhdan uh neikim uh hi. Amau’ muhdanciat hangin, Laisiangtho a kicianzaw in telzolo a, Zeisu’ nuntakdan, a sihna leh a thawhkikna thute telkhial tawntung ahih manun hilhcianzel kul hi.

    Hih leitung pianzia le Pasian tungtang thute, updan tampi i nei a, eimau upmawh thuthu in, Laisiangtho khawngzong i letkhia mawkmawk thei hi. Kuamah in lungsim hawmsa tawh tua laisiangtho simngeilo uh hi. Etpak theih dingin, mikhat’ leitung ngaihsutna in, Pa-sian omzia a theihna huzaap ahih manin, tua pa in Laisiangtho tangthute sunga Pasian’ nasepnate thuman in sang zolo a, leitung nge-ina khengval nalamdang cih a umte tawh a saandan kibanglo pahhi.

    Laisiangtho letkhiate peuhmah in, abeisa amau nungthu neilo kuamah omlo uh a, amau phutkhak thute, a ngaihsutnate, leh a luahsuk upna leh ngaihsutnatepan suakta theilo uhhi. Lai laklawh omna, pum-nialna cihte in gualzo ngeilo hi. Laisiangtho sinna leh biaknalamthute in, Pasian’omzia leh leitung omzia upmawh genna tawh kilehbulh mahmah hi.

    Himah taleh, Khasiangtho in, eite lungsim hong honsak in, lung-sim takpi tawh lungsim kihongsa in Laisiangtho i sim nakleh, upmawh thutepan eite’ lungsim hong puahphatsak hi. Minam tuamtuamte khempeuh in, Pasian’ kammal a teltheihna dingun, Khasiangtho in “thu khempeuh aman in” (John 16:13) hong makaih ding cih Laisi-angtho in hong kamciam phamahmah hi.

    Leitung tawh kisai nang upmawh thu bangpeuh nanei hiam? Pasian’ kammal in Laisiangtho honghilhna bangin, nang hong puahphatkik theihna dingin bangci danin, ki-aap thei ding nahi hiam?

  • 41

    Ninihni (Monday) May 4

    Kamphenna le Letkhiatna

    Laisiangtho pen ta’angpau tawh kigelh a: Laisiangtholui pen He-brew pau le tawmnocik khat Aramaic pau in kigelh a, Laisi-angthothak pen Koine Greek pau in kigelh hi. Tuni leitungmi a tam-zawte in tua paute zang nawnlo uh a hihmanin, Laisiangthobu pen tuhun zat pau in phenkhiat hong kul hi.

    Kamphen siamte’n a theihsa mah bangin, kamphen simin letkhiat zong kulzel hi. Kammal pawlkhatte in, midangte pau sungah kibatpih neilo peuh omzanzan hi. Laisiangtho kamphen leh a khiatna letkhiat siamte pen “hermeneutics” kici hi.

    1 Corinth 12:10; 1 Corinth 14:26; John 1:41, 9:7; Sawltak 9:36 le Luke 24:27 cihte simin. Atung a munte khempeuh sungah, kam-phenna le letkhiatna omhi. Luke 24:27 sung ah, Zeisu in, Laisi-angtho khiatna nungzuite kiangah hilh hi. Zeisu in akhiatna letkhiat bangzah thupisak hiam?

    ……………………………………………………………………

    Greek kammal hermeneuo, panin hermeneutics (Laisiangtho letkhia), tua pen Greek pasian Hermes pan hong piang ahi hi. Hermes pen pasiante’ thukanpa le thupuakpa ci in um uh a, Pasian’ kammal phen ding ciangin zong ama’ min kilo suksuk hi. Hermeneutics tawh kisai in, laibu bulpi i simkhak keileh, a phenkhiate phenciang bek i theilel ding hi. Kamphen mi tampi takin, khiatna hoih mahmah in phen uh ahihmanun, i kampha cihlel ding ahihi. A kam bulpi pen theiphial mahleng zong, thuman thutak ih telna dingin, tua kambulpi zong kis-am khollozaw bilbel hi.

    Cihtei hang, Luke 24:27 sung om bangin, kamphen siam mahmah le khiat siam mahmah zong i kisam veve hi. Tua in hermeneutics dei-hna bulpi hi a: Laisiangtho munkhat peuhpeuh in, ei bang hong hilhnuam cih kiciantak in ih theihna ding ahihi. Zeisu in a nungzuite ading ahihsakthu Luke in hong theisak hi. Zeisu tektekin nang adingin Laisiangtho hong khiatsak cihlam in na ngaihsun in.

    Mi tampitakin kam tuamtuam in simkha mahleh, tampitak mahin simkhalo uhhi. Bangbangin kiphen taleh, thungetna tawh simin, hong hilhthute man ding banghangin thupi naci hiam?

  • 42

    Nilaini (Tuesday) May 5

    Laisiangtho le Ngeina

    Sawltak 17:16–32 simin. Sawltak 17 sungah, Paul in, lung-damnathu pen thudang tawh hong zopsak hi: Greek ngeina upna tawh zom hi. Tua ngeina tuamtuamte in, i ngaihsutdan tuamtu-amte koibangin huzaap thei hiam?

    …………………………………………………………………………

    Tua nisuahnalam gamte’ ngeina theihna in, Laisiangtho hong telsaktuam mahmah hi. Etpak dingin, “Hebrew ngeina ah, mikhat in, ama’ lungkimna tawh a hilo gamtatna khat peuhpeuh pen, ama’ phalna mah tawh ahih manin, mawhpuak nei veve hi. Humuapna tawh Laisi-angtho gelhte in, Pasian’ nasepna hizaw hi ci uh a, tua pen nitumna lamgamte in, Ama’n phal, aihkeileh khaamlo hi, gentehna, ‘Pharoah’ lungsim khauhsakna’, ci uhhi”—”Methods of Bible Study,” section 4.

    Ngeina sungmah ah Laisiangtho letkhiatzia dotna piangsak hi. Laisiangtho pen ngeina ki bulphuh hiam, tua ngeina tawh kizomte be-kin sangthei ding hiam? Pasian in ngeina namkhat tungah a piak thupuakpen, tua ngeina khengin mi khempeuh tungah thugen thei ding hiam? Minam khat’ ngeina bulphuh in, eite letkhiatna dingin a kikheel ziauziau thei hiding hiam?

    Sawltak 17:26 sungah, Paul in, a thupi mahmah khat hong pia hi napi, mite’n tua thu a sim uhhang, thupiseh mello uhhi. Pasian in sisan khat sungah hongbawl hi cihi. Eite bel ngeina tuamtek sungah kilamdang himahleng, Laisiangtho in, tua mite khempeuh Pasian bawlsa ci in kizopna lianpi khat hongpia hi. Mawhnei i hihna le hot-khiat i kisapna pen ngeina tawh ciangtanh omlo hi. Zeisu sihna le thawhkikna tungtawnin hotkhiatna i kisam ciat hi.

    Pasian in minamkhat tungah gen himahleh, tua minam khangsawnte in, Pasian’ kammalte simin, amau huam sungbek ahilo, a pualamah zong paikhia lai ding cih Pasian in mukhol hi. Tua tawh a kibang, Algebra pen AD kum zalom 9na sungin, Iraq gam Baghdad khuapi ah kiphuankhia ahi hi. Tua ahihteh, Algebra lam peuhmah tualai munbek mahah kizang ding hiam? Hi tuanlo hi. Pasian’ thuman zong tua banglian hi. Laisiangtho pen taanglai ngeina tuamdang khat hun a kigelh himahleh, a sung om thumante pen, amaubek hihetlo in, eite zong hong huamlai hi.

  • 43

    Nilini (Wednesday) May 6

    Mawhnei a Puuksa Eite’ Dinmun

    John 9:39–41 le John 12:42, 43 simin. Laisiangtho thuman saantheihna dingpan bangin mipite’ maidaal hiam? Hih thupiang-te panin, eimau adingin, bang hilhkholna peuh omthei hiam?

    …………………………………………………………………………

    Simmawhna le zahpihna tawh Zeisu anial biakna Makaite’ thu kiciantakin i theikhin hi. Ama’ kammalte tawh kisai in tuate tawh a kinai mahmah gamtatna i neihloh na’ng kidawm ciatni. Eite le Pasian kizopna pen, mawhna in hong suksiatsakzo a, kizopna kitatkhinzo cih thei hihang. Mawhna in mihing dinmun hong susia hi. Laisiangtho i telzia zong hong suksiatsak hi. I lungsim ngaihsutnate mawhna lamah paipahpah bek thamlo, i lungsim mahmah mawhna in susiakhin a hih-manin, Pasian’ thuman ah ciahkik ding hihang. Anuai a siatnate khawng i lungsim sungah hong piangkha ding hi: kiphatsakna, ei le ei kikhemna, lunghianna, kigamlaatna le thumanlohna.

    Mi kiphasak khatin Pasian le a kammalte sangin, amah ki-liansakzaw hi. Kiphatsakna in, kiliatsakna lamah, lailetpa lungsim makaih a, Laisiangtho thuman sangin kiliansakzaw hi. Pawlkhat leuleu in, Pasian’ deihna tawh kituakkei phial lehzong, amau lungsim a lawpsak zote bekmah ngainuam uhhi. Pasian in ei le ei ih kikhem-loh ding hong hilh phapha hi (Mang. 3:170). Mawhna in lunghianna piangsak a, Pasian’ kammal muanzawhloh ding lamah hong kaai hi. Mikhat peuhin uplahna hong neih ciangin, thumantak a Laisiangtho khiat zong hong om nawnlo hi. Tua a umlahpa in Laisiangtho tawh kituaklo liang dongin, amah hong kilaamsang ta hi. Tua dinmun pen lauhuai mahmah hi.

    Tua sangin, upna le ki-aapna tawh Laisiangtho zuan kik in, mawhzonna le uplahna paai ding hihang. Kiphatsakna, ei le ei kikhemna, uplahna cihte in, Pasian tawh hong kigamlasak a, Laisi-angtho thumanloh lamah hong paipih in, Pasian’ deihna hong zuisak nuamlo thei hi.

    Laisiangtho sung a na simsimsa thuman khatpeuh na langdo kha ngei hiam? Hih ding a cihkhat hihlo zaw in a dangkhat na hihnuam zawkha hiam? Bang thupiang a, bang pilna peuh ngah nakisa hiam?

  • 44

    Ningani (Thursday) May 7

    Letkhiatna Banghang Thupi

    Nehemiah 8:1–3, 8 simin. Amimal bek hilo in pawlpi mahmah in Laisiangtho telphat ding banghangin thupi hiam?

    …………………………………………………………………………

    Laisiangtho sungah a thupipen dotna in, hotkhiatna le koibangin hong honkhia cih ahi hi. Zeisu in eite ading a hoihpen banghi ci hiam? Leitung khempeuh ngah in, i kha mansuah leng bang phattuamna omding hiam (Mate 16:26)?

    Hotkhiatna tawh kisai Laisiangtho hilhna teltheih nadingin, letkhi-atdaan thupi hi. Thumanlo takin Laisiangtho i simleh, hotkhiatnathu bek ahilo, thudang tampitak zong telkhial gawp ding hi hang. Nungzuite hunlai in zong, upna manlote pawlpi sungah hong lutsim hi. Tuapen, laisiangtho letkhiatna manlote hang ahihi.

    2 Peter 3:15, 16 simin. Hihmunin, Laisiangtho thumantawh i sim ding aphatmawhna bang hong gen hiam?

    …………………………………………………………………………

    Laibu’mite i hih takpi leh, laisiangtho bekmah tawh i nungta ding a, tualo adang ta’ang upna, pawlpi’thukhun le pawlpi thupiakna tawh Laisiangtho letkhiatna cihte i zangkei hi. Eite tat le hekzia ding hong hilh Laisiangtho nei i hhih manin,thuman takin Laisiangtho khiat theih ding thupi mahmah hi.

    I pawlpi thu-upna le nasepna peuhmah, Laisiangtho letkhiatdan man in huzaap mahmah hi. Letkhiatdan man keileh, upna thukhun le hilhnate, pawlpi le pawl nasepnate zong kipumkhat theilo hi. Akisia le a vakvai upnate in, akisia a vakvai pawlpi piangsak hi. Leitungah i piakding thupuak neigige napi, a khiatna telmello khawng i hihleh, tua thute leitung buppi zuak dingin bangci gentheih ding i hhi hiam?

    Mangmuhna 14:6-12 sungah vantungmi thumte thupuakte si-min. Upna tawh kisai bang thupi om a, tuate telcianna in i mission aading bang thupi omhiam?

  • 45

    Kiginni (Friday) May 8

    Ngaihsutbeh Ding: EGWhite laigelh, “What to Do with Doubt,” pp. 105–113, Steps to Christ, leh “Methods of Bible Study” Khenpi 1: “Bible Study: Presuppositions, Principles, and Methods”, Khenpi 2: “Presuppositions Arising from the Claims of Scripture” le Khenpi 3: “Principles for Approaching the Interpretation of Scripture” cihte simsuksuk in.

    “Laisiangtho na sim ciangin, nangma ngaihsutna masate, na lua-hsuk le na zontawm lungsimte kantelna kongpi ah nusia in. Laisi-angtho kammalte in nangma ngaihsutdante zopsak sawmlel nahihleh, thuman na muzo kei ding hi. Tuate kongbiangah nusia inla, lungsim kitamzan in lut inla, Topa hong gen thute ngai in. Lungsim niamkhiat-na tawh thuman a zongte in, Khazih khebulah tu in, ama kiangpan thusin uhhi. A kipilsak luazawte, Topa in lungsim niamkhiat in hotkhi-atna pilna hong kisinun hong ci hi.

    “Pasian’ kammal zangkhai sim hetkei un; na lungsim uh pan hazatna beisak in thungen in zongun. Na sim nak vua leh, kikheelna om ding a, nang ngaihsutnate le Pasian’ kammal ki tontheilo cih zong mu ding hiteh. Na ngaihsutna le Pasian’ thu kituaksak in. Abeisa hun a nang upna, tatleh heknate in, natheihna uksak ke’n. Na lungsim mitte hak inla, nalamdang piangte musak in. Bang kigelh hiam zong inla, tawntung Suang siksan in.”—EGWhite, Messages to Young People, p. 260.

    Kikup Ding Thute:

    1. Leitung mi’ muhdan, i pilna le i ngeinate in, Laisiangtho i letkhiatdan koibangin huzaap hiam? Laisiangtho i letkhiat dante-pen, a pualma huzaap tuamtuamte’n a zawhloh na’ng kikepding banghangin thupi naci hiam?

    2. Eite mawhna kidim cihbel nialthei kei hang. I mawhna in i Laisiangtho simna bangci khoihthei hiam? Mawhna in Laisi-angtho letkhiatdan bangci susia thei hiam? Gentehna in, i bawlnop khat laisiangtho in hoihlo a cihleh, Laisiangtho zong aleh amak in hong letkhia gawpsak hiam? Mawhna in i Laisiangtho khiatdan koibangin hong Makaih thei hiam?

    3. Laisiangtho hunlai ngeina omte theihtelna in, i laisiangtho tel-tuam na’ng hong bangci huhthei hiam? Lim pawlkhat pia in.

  • 46

    Lesson 7 *May 9–15

    KAMPAU, ATHU LE A KIZOPPIH THUTE

    Nipini (Sabbath) Nitaklam May 9

    Tukalsung Simding: Thuhilhkik 32:46, 47; 1 Kumpi 3:6; Gamlak. 6:24–26; Pian. 1:26, 27; Pian. 2:15–23; 15:1–5.

    Kamngah: “Hih thukham laibu la unla, note langkhatah teci dingin a omtheih nadingin Topa na Pasian uh thuci-amna singkuang geiah koih un.” Thuhilhkikna 31:26.

    Leitung mi billion tampi te’n kampau nam 6000val kinei hi. Lai-sangtho bukimpen kampau nam 600val, Laisiangthothak bekleh khentuamtuamte kampau 2500val tawh kiphenkhia khin hi. Kampau nam tamkhin mahmah napi, a langzong khinzo nailo lai hi.

    Billion khat le alang (1.5billion - 1,500,000,000) bangin Laisi-angtho a kici limlim amau kampau in kiphensak nailo hi. Nasep ding tampi omlai hi mahleh, Bible society hanciamna tawh, mihing billion 6 (6,000,000,000) bangin laisiangtho simthei ta uhhi.

    Amau kampau ngiat a Laisiangtho neite bangzahin hampha uh-hiam! Eite’n hamphatlam vive in i ngaihsut hangin, ta�