ISSN 1300-9672

SÜLEYMAN DEM ĐREL ÜNĐVERSĐTESĐ

ĐLAH ĐYAT FAKÜLTES Đ

DERGĐSĐ

Review of the Faculty of Divinity

University of Süleyman Demirel

H a k e m l i D e r g i

Yıl: 2003/1 Sayı: 10

II

DERGĐNĐN SAHĐBĐ Prof Dr. Ekrem SARIKÇIOĞLU (Dekan) DERGĐNĐN EDĐTÖRÜ Doç. Dr. Đsmail Hakkı GÖKSOY FAKÜLTE YAYIN KURULU Prof Dr. Ekrem SARIKÇIOĞLU (Dekan) Prof Dr. Đsmail YAKIT Prof Dr. Orhan ÜNER Prof Dr. Talat SAKALLI Doç. Dr. M. Saffet SARIKAYA Doç. Dr. Đsmail Hakkı GÖKSOY Doç. Dr. Kemal SÖZEN Yard.Doç.Dr Ahmet YILDIRIM Yard.Doç.Dr. Talip TÜRCAN DĐZGĐ

SDÜ Đlahiyat Fakültesi

KAPAK

SDÜ Basın ve Halkla Đlişkiler

BASKI

Ali ÇOLAK

SDÜ Đlahiyat Fakültesi Dergisi hakemli bir dergi olup, yılda iki defa yayımlanır.

Dergide yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir. Dergide yayınlanan makale ve yazılar kaynak gösterilmek şartıyla iktibas ve atıf şeklinde kullanılabilir.

©Đlahiyat Fakültesi Isparta-2004

ĐSTEME ADRESĐ

SDÜ Đlahiyat Fakültesi 32260 ISPARTA

Tlf: 0 246 237 10 61 Fax: 0 246 237 10 58

77

ĐLAH ĐYAT FAKÜLTELER ĐNDE YÜRÜTÜLEN ARAPÇA ÖĞRETĐMĐNE ĐLĐŞKĐN ÖĞRENCĐ GÖRÜŞLERĐNĐN

DEĞERLENDĐRĐLMESĐ: ISPARTA ĐLAH ĐYAT FAKÜLTES Đ ÖRNEĞĐ

Dr. Hasan SOYUPEK∗∗∗∗

ÖZET

Bu araştırma, 2002/2003 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Isparta Đlahiyat Fakültesinde okuyan öğrenciler üzerinde yapılmıştır. Fakültede yürütülen Arapça öğretiminin yeterliliğini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada öğrenciler, Arapça öğretimini ders saatlerinin özellikle ikinci ve üçüncü sınıfta az oluşu, uygulanan metot ve tekniklerin yeterli olmaması ve araç-gereçlerin eksikliği gibi nedenlerden dolayı yetersiz gördükleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler : Arapça Öğretimi, Metot, Başarı.

ABSTRACT

An Evaluation of Students’ Views on the Arabic Language Instruction in the Theology Faculties: A Sample of Isparta Thelogy Faculty

This study was carried out in the second year students of Isparta Theology Faculty in 2002/2003 academic year. It was aimed to determine the suffiency of the Arabic language instruction at the Faculty. The students stated that the Arabic language instruction carried out at Faculty was not sufficient enough. The reasons for this are as follows: The method isn’t sufficent, There aren’t sufficient techniques and equipments.

Key Words: Arabic Language Teaching, Method, Success.

Problem

Yabancı dil bilme gereksinimi, toplumlararası ilişkilerin yoğunluk kazanması ve kitle iletişim araçlarının gelişmesine paralel olarak artış göstermekte ve dün olduğu gibi bugün de güncelliğini korumaktadır. Aynı zamanda yabancı dil bilme günümüzde çağdaş

∗ SDÜ Đlahiyat Fakültesi Arap Dili ve Belâgatı Anabilim Dalı Okutmanı.

78

olmanın bir ölçütü olarak da kabul edilmektedir. Özellikle Đkinci Dünya Savaşından sonra toplumlararası ilişkilerin ve işbirliğinin giderek yaygınlık kazanması, yabancı dil bilmenin önemini daha da belirginleştirmiş ve günümüzde iki ya da daha çok yabancı dil bilme önkoşul olarak aranır olmuştur. Artık bugün yabancı dil bilmenin öneminden öte, yabancı dilin nasıl daha iyi öğretileceği ve öğrenileceği tartışılmaktadır.1

Genel olarak yabancı dil bilmek böyle bir önem sahip iken, Arapça Kuran’ın dili oluğu için Müslümanlar arasında daha büyük öneme sahiptir. Zira Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, Đslam Felsefesi, Đslam Tarihi gibi Đslamî ilimlere ait yazılı literatürün neredeyse tamamı Arapça’dır.2 Dolayısıyla Đslamî ilimlerle ilgilenen her araştırıcının bu dili öğrenmesi bir zorunluluktur.3 Bu durum dinî ilimler alanında eğitim ve öğretim yapan kurumlarda Arapça’nın öğretimine özel bir önem verilmesine neden olmuştur.4

Arapça öğretimi, günümüzde orta öğretimde Đmam-Hatip Liselerinde, yüksek öğretim kurumlarında Đlahiyat Fakülteleri ile Đstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi ve bazı üniversitelerin Fen-Edebiyat Fakültelerine bağlı Arap Dili ve Edebiyatı Bölümlerinde ayrıca Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi bünyesinde bulunan Arap Dili Eğitimi Anabilim Dalında yürütülmektedir.5

Bunların arasında Đlahiyat Fakülteleri temel derslerinden birisinin Arapça olması dikkati çekmektedir. Arapça bu fakültelerde, eğitim ve öğretime başlanıldığından itibaren okutulmaktadır. Bu süreç içerisinde fakültelerde söz konusu Arapça öğretimi çeşitli aşamalardan geçmiştir. Ancak fakültelerin programlarında Arapça dersinin sayısal

1 Yaşar, Şefik, Yabancı Dilde Okuma Becerilerinin Geliştirilmesinde Küçük

Guruplarla Öğretim Yönteminin Etkililiği, Eskişehir 1993, s. 1, 2. 2 Özdemir, Abdurrahman, “Đlahiyat Fakülteleri Ölçeğinde Arapça Öğretiminde

Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, “ Đlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretimi ve Problemleri”, 21 Haziran 2000, yayımlanmamış tebliğ , s. 2.

3 Sarmış, Đbrahim, “Đslamî Araştırmalarda Arapça Faktörü, Arap Dili ve Edebiyatı Araştırmaları”, Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sempozyumu, Samsun 1989, s. 353, 354.

4 Hazer, Dursun, “Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi ve Okutulan Ders Kitapları”, Gazi Üniversitesi Çorum Đlahiyat Fakültesi Dergisi, Çorum 2002, s. 274.

5 Özdemir, Abdurrahman, a.g.e, s. 2, 3.

79

olarak dil öğretimindeki kriterlere uygun ve yeterli şekilde yer aldığı söylenemez. Fakültelerin tarihi süreçleri incelendiğinde Arapça dersinin programdaki sayısal yerinin değiştiği gibi yürütülmesinde de aynı şekilde iniş çıkışlar yaşandığı görülmektedir.

1998/1999 eğitim-öğretim yılına kadar Arapça öğretimi bir süre hazırlık sınıflarında yoğun bir şekilde yürütülmüş, ancak bu öğretim yılından itibaren hazırlık sınıfları kaldırılmıştır. Dolayısıyla Arapça dersi, daha önceki yoğunluğunu kaybetmiştir. Şöyle ki hazırlık sınıflarında bir öğretim yılı boyunca lisans sınıflarından farklı olarak haftada asgari 20 kredi saat Arapça dersi okutulmaktaydı. Birinci sınıfta mecburi olarak okutulan 4 saatlik Arapça dersiyle ikinci sınıfta mecburi okutulan 2 saatlik dersi ilgili sınıfların eğitim-öğretim yılı toplamı olan 28 haftayla çarparak elde ettiğimiz (28x6=168) kredi saati de buna ilave edersek, hazırlık programında toplam (640+168=808) kredi saat mecburi Arapça dersi okutuluyordu. Yürürlükte olan programda ise Arapça dersi, birinci sınıfta 12, ikinci sınıfta 6 ve üçüncü sınıfta 2 saat olmak üzere üç yılın müfredatına yayılmıştır.6 Bu da toplam 560 kredi saati tutmaktadır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı üzere Arapça dersindeki bu tür dalgalanmalar hiç şüphesiz Arapça öğretimini ciddî manada etkilemiştir.

Ders saati ile ilgili bu nedenlere bir takım faktörler de eklendiğinde genel olarak bu zamana kadar Đlahiyat Fakültelerindeki Arapça öğretiminde istenilen başarının yakalandığını söylemek mümkün değildir. Mesela hazırlık sınıfı uygulamasının kalkması ve buna bağlı olarak yeni programda bu sınıfta okutulan yoğun Arapça’yı karşılayacak düzeyde Arapça dersinin yer almaması ve Đlahiyat Fakültesi mezunlarına öğretmenlik hakkının verilmemesi gibi nedenler başarısızlığı artırmaktadır. Çünkü öğrencilerde mezuniyet sonrası iş bulamama endişesi fakültedeki diğer derslerle birlikte Arapça’ya ilgiyi de azaltmaktadır.

Đlahiyat Fakülteleri ve Arapça öğretiminin yapıldığı yüksek öğretim kurumları arasındaki koordinesizlik de Arapça öğretimindeki verimin düşmesinde etkili olmaktadır. Örneğin ortak bir program dahilinde hazırlanan el-Arabiyyetu li’l Hayât ve el-Arabiyyetu’li’n-Nâşiîn adlı seri eserlerin birisi bir fakültede takip edilirken, diğeri başka bir fakülte de takip edilmektedir. Dolayısıyla birbirini

6 A.g.e. , s. 4.

80

tamamlayan bu kitapların bir kısmının alınıp bir kısmının bırakılması gibi hatalı bir uygulama ortaya çıkmaktadır.7

Bilindiği gibi dil öğrenimi her zaman öğrenciye sevimsiz gelmektedir. Hele uygulama alanı bulunmazsa hayatta işine yarayacak ve rahatlıkla kullanabileceği bir dil öğrendiği kanaati öğrencide hakim olmazsa daha da sevimsizleşmekte âdetâ angarya haline dönüşmektedir. Önce bu olumsuzluğu silmek ve dili sevdirmek gerekmektedir.8 Zira yabancı dil öğretiminde motivasyonun önemi kabul edilen bir gerçektir. Reece Walker başarılı bir öğrenmenin gerçekleşmesinde motivasyonun anahtar bir kavram olduğunu belirtmekte ve daha az yetenekli ama yüksek düzeyde motive edilmiş bir öğrencinin daha zeki ama daha az motive edilmiş bir öğrenciden daha başarılı olabileceğini ortaya koymaktadır. Bundan dolayı öğretim elemanlarının öğrencilerin motivasyonunu maksimum düzeye çıkartmaları gerekmektedir.9 Bunun için yapılabilecek bir çok şey bulunabilir. Bunlar arasında öncelikle Arapça öğretiminde vereceğimiz bilgilerin dozajını sınırlamalıyız. Programda Arapça dersi için ayrılan süreye ve bu süre içerisinde öğrencilerin öğrenme kapasitesine uygun bilgilendirme yapılmalıdır. Bunun yanında verilen teorik bilginin pratikte kullanılabilmesini sağlamak gerekir.

Bu bağlamda yabancı dil öğretimine ilişkin program geliştirme çalışmaları sırasında öğrenme ve öğretme süreçleriyle ilgili kararların alınmasında, öğrenme süreçleriyle ilgili araştırma bulgularının önemli bir yeri vardır. Yabancı dil öğretimi alanındaki problemlerin çözümü için çalışmalar yapan ve bu çalışmaların sonuçlarını da tavizsiz bir şekilde uygulayan ve uygulama esnasında görülen aksaklıkları dikkate alarak programlarını sürekli geliştiren gelişmiş ülkeler yabancı dil öğretimindeki problemleri önemli ölçüde halletmişlerdir.10 Ülkemizde de dil öğretiminin verim ve etkinliğini artırmaya yönelik yeni yöntemlerin geliştirilmesinin uygulanabilir olması gerçekçi bulgulara

7 Civelek, Yakup, “Türkiye’de Arapça Öğretimine Dair Bazı Teklifler”, Yüzüncü

Yıl Üniversitesi Đlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 2, Aralık 1998, s. 251. 8 Cebeci, Suat, “Dil Öğretimi ve Arapça Dersleri”, Din Öğretimi Dergisi, sayı 8,9,

s. 81. 9 Bu görüşü Gömleksiz, Mehmet Nuri , “Üniversitelerde Yürütülen Yabancı Dil

Derslerine Đlişkin Öğrenci Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Fırat Üniversitesi Örneği),” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 12, sayı 1, Elazığ 2002, s. 145 de Reece Walker’den nakleder.

10 Karaca, Mahmut, Türkiye’de Yükseköğretim Kurumlarında Arapça Öğretim (Đlahiyat Fakülteleri Örneği), (Basılmamış Doktora Tezi), Bursa 2000, s. 15.

81

ulaşmaya bağlıdır. Bu amaçla biz Süleyman Demirel Üniversitesi Đlahiyat Fakültesindeki Arapça öğretimi konusunda öğrencilerin görüş ve önerilerine dayalı bir araştırma yapmayı hedefledik. Bu araştırma sonucunda elde edilen bulguların Arapça öğretiminde uygulanarak faydalı bir katkı sağlayacağını ve bu alanda da yapılacak yeni araştırmalar için kaynak teşkil edeceğini düşünmekteyiz.

Amaç

Yukarıda belirttiğimiz amaca bağlı olarak Süleyman Demirel Üniversitesi Đlahiyat Fakültesinde uygulanan Arapça öğretiminin yeterliliğine dair öğrenci görüşlerini belirlemektir. Ayrıca hazırlık sınıfları kaldırıldıktan sonraki durumu tespit etmek ve bulguların değerlendirilmesini yapmak araştırmanın hedeflerindendir.

Yöntem

Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Tespit edilen amaçların gerçekleştirilmesi için şu iki yol takip edilmiştir:

1-Öğrencilere yönelik anketler geliştirilmi ş ve tatbik edilmiştir.

2-Elde edilen bulgular değerlendirilerek, öneriler geliştirilmi ştir.

Sınırları

Bu araştırma, kapsadığı alan ve yararlandığı verilerle ilgili olarak, 2002/2003 öğretim yılında Süleyman Demirel Üniversite Đlahiyat fakültesi öğrencileri ile sınırlıdır.

Veri Toplama

Araştırmanın verileri Süleyman Demirel Üniversitesi Đlahiyat fakültesinde okuyan öğrenciler için hazırlanan bir anket ile toplanmıştır. Ankette kişisel bilgi, Arapça program ve daha ziyade öğrenci ihtiyaçlarına yönelik sorulara ağırlık verilmiş ve toplam 27 sorudan oluşmuştur.

Anketin Uygulanması

Anketin uygulanmasına 19 Mayıs 2003’de başlanmış ve iki hafta içerisinde tamamlanmıştır. Öğrencilere toplam 145 anket kağıdı verilmiş, bunlardan 142’si cevaplandırılarak iade edilmiştir. Daha

82

sonra anketin değerlendirilmesi, düzenlenen cetveller üzerine dökümleri yapılarak sonuçlar çizelgelere geçirilmiştir.

Verilerin Çözümü ve Yorumlanması

Anket aracılığıyla toplanan veriler, bilgisayara aktarılmış ve “SPSS.” Programı ile çözümlenmiştir. Verilerin çözümlenmesinde frekans ve yüzde kullanılmıştır. Yapılan istatistiksel çözümlemeler sonucunda elde edilen bulgular aşağıda tablolarda yorumlarıyla birlikte verilmiştir.

Öğrencilerin Ki şisel Özelliklerine Ait Bulgular

Tablo 1: Öğrencilerin Cinsiyetleri

Cinsiyet F %

Kız 70 49

Erkek 72 51

Toplam 142 100

Anket kapsamındaki öğrenciler, %51 erkek, %49’u ise kız öğrenciden oluşmaktadır.

Tablo 2: Okudukları Sınıflar

Sınıflar F %

I. Sınıf 27 19

II. Sınıf 45 32

III. Sınıf 70 49

IV. Sınıf - -

Toplam 142 100

Ankete katılan öğrencilerin %49’u üçüncü sınıf olarak çoğunluğu oluştururken, bunu %32’ ile Đkinci sınıf ve %19 ile de birinci sınıf takip etmektedir.

83

Arapça Öğretimine Đlişkin Bulgular

Bu kısımda Süleyman Demirel Üniversitesi Đlahiyat Fakültesinde uygulanan Arapça öğretimine ilişkin öğrenci görüşleri sunulmaktadır.

Arapça Đle Başka Bir Yabancı Dilin Kıyaslanması

Öğrencilere, öğrendikleri başka bir yabancı dille Arapça arasında bir tercih yapmanız gerekirse, hangisini seçersiniz, şeklinde bir soru yöneltilmiştir. Alınan cevaplar aşağıdaki şekildedir:

Tablo 3: Arapça mı Başka Bir Yabancı Dil mi? Cevaplar F %

Arapça 92 64.8 Yabancı Dil 50 35.2 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi öğrencilerden %64,8’i

Arapça, %35,2’si de diğer dil demiştir.

Đlahiyat Fakültesini Tercih Sebebi Tablo 4: Đlahiyat Fakültesini Tercih Sebebi

Cevaplar F % Anne babamın isteği 8 5.6 Kendi ilgi ve isteğim 66 46.6 Çevremizin dindar olması 5 3.5 Bir meslek edinmek için 34 24 Alan tercihli olduğu için 15 10.5 Cevap yok 14 9.8 Toplam 142 100

Tabloda da görüldüğü gibi, “Đlahiyat Fakültesini tercih sebebiniz

nedir?”, sorusuna öğrencilerden kendi ilgi ve isteğim diyenlerin oranı %46.6, bir meslek edinmek için diyenlerin oranı %24’dür. Bunları diğer tercih sebepleri takip etmiştir. Öğrencilerin Đlahiyatı tercih etmede iki şey öne çıkmaktadır. Bunlardan birincisi, kendi ilgi ve istedikleri diğeri ise bir meslek edinmek istemeleridir.

Arapça’nın Diğer Dersler Đle Kıyaslanması

84

Bu konuda öğrencilerin görüşlerini öğrenmek için, bütün dersler arasında en çok sevdikleri beş dersi yazmaları istenmiştir alınan cevapların dağılımı şu şekildedir:

Tablo 5: Arapça’nın Diğer Dersler ile Kıyaslanması Cevaplar F %

1. Derece 17 12 2. Derece 7 5 3. Derece 12 8.5 4. Derece 13 9.2 5. Derece 8 5.6 Diğer Dersler 85 59.7 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi Arapça dersinin bütün dersler

arasında sevilme oranı oldukça düşüktür. Arapça’ya 1. ve 2. derecede seven öğrencilerin sayısı toplam olarak %17’dir. Geriye kalan öğrenci grubunun sevgi derecesi çok düşük ya da hiç yoktur. Ankete katılan öğrencilerin 59.7’sinin Arapça dışındaki dersleri daha çok sevdikleri görülmüştür.

Arapça’ya Đlgi Göstermeleri Öğrencilere, “Arapça’ya yeterince ilgi gösteriyor musunuz?”,

şeklinde soru yöneltilmiştir. Alınan cevaplar şu şekilde yoğunlaşmıştır:

Tablo 6:Arapça’ya Đlgi Gösterme Durumu

Cevaplar F % Evet 31 21.8 Hayır 110 77.5 Cevap Yok 1 0.7 Toplam 142 100

Tabloda görüldüğü gibi, “Arapça’ya yeterince ilgi gösteriyor

musunuz?”, sorusuna evet diyenlerin oranı %21.8’dir. Hayır diyenlerin oranı ise %77.5’dur. Bu bulgular dikkate alındığında öğrencilerin Arapça’ya yeterli ilgiyi göstermedikleri anlaşılmaktadır.

Đlgi Göstermemenin Sebebi Öğrencilerin, “Arapça’ya yeterince ilgi göstermiyorsanız en

önemli sebebi nedir?”, sorusuna verilen cevaplar şu şekildedir:

85

Tablo 7: Arapça Dersine Đlgisizliğin Nedenleri Cevaplar F %

Arapça’yı zor buluyorum 30 21.1 Öğretim elemanını sevmiyorum 18 12.7 Gelecekte bana gerekli olacağını

düşünmüyorum 2 1.4

Arapça’da kendimi başarısız buluyorum 43 30.3 Yukarıdaki sebeplerden hepsi 11 7.7 Cevap yok 38 26.8 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi Arapça’ya ilgi göstermemenin nedeni olarak; Arapça’da kendimi başarısız buluyorum diyenlerin oranı %30.3’dür. Arapça’yı zor buluyorum, diyenlerin oranı %21.1’dir. Öğretim elemanını sevmiyorum diyenlerin oranı ise %12.7’di.r Bunları diğer şıklar takip etmiştir. Bu sonuçlardan hareketle, Arapça’ya ilgi göstermemenin nedenlerini şu şekilde sıralamak mümkündür.

1-Arapça’da kendilerini başarısız görmeleri, 2-Arapça’nın zor bulunması Öğrencilere Göre Arapça Seviyeleri Bu konuda öğrencilere çeşitli sorular sorulmuştur. Bunları şu

şekilde sıralayabiliriz: a) Arapça konuşabiliyor musunuz? b) Arapça gazete ve dergi okuyabiliyor musunuz? c) Arapça sözlük kullanmayı biliyor musunuz? d) Bir günlük hayatınızı Arapça yazabilir misiniz? e) Herhangi bir ayet veya hadisi sözlük yardımıyla Türkçe’ye

çevirebilir misiniz? f) Arapça bir hikaye kitabından bir paragrafı Türkçe’ye

çevirmeniz istense bunu başarabilir misiniz? Alınan cevaplar şu şekilde değerlendirilmiştir: a) Öğrencilerin Arapça Konuşma Seviyeleri Dil öğretiminde dört temel dil becerisinden biri olan

konuşmanın fakültede ne düzeyde olduğunu tespit edebilmek için öğrencilere, “Arapça konuşabiliyor musunuz?”, şeklinde bir soru yöneltilmiştir. Alınan cevaplar aşağıdaki tabloda şu şekilde gösterilmiştir:

Tablo 8: Öğrencilerin Arapça Konuşma Seviyeleri Cevaplar F %

Hiç konuşamıyorum 22 15.4

86

Bir iki kelime konuşabiliyorum 111 78.3 Yeterince konuşabiliyorum 9 6.3 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi, “Arapça konuşabiliyor musunuz?”, sorusuna bir iki kelime, diyenlerin oranı %78.3’dür. Yeterince konuşabiliyorum, diyenlerin oranı ise %6.3’dür. Bu sonuçlara göre çoğunluk konuşamamaktadır.

b) Arapça Gazete ve Dergi Okuyabilme Seviyeleri Gazete ve dergi okuyabilme seviyelerini belirleyebilmek için

öğrenciler, “Arapça gazete ve dergi okuyabiliyor musunuz?”, şeklinde bir soru sorulmuştur. Verilen cevaplar şu şekildedir:

Tablo 9: Arapça Gazete ve Dergi Okuyabilme Durumu Cevaplar F %

Okuyabiliyorum 3 2.1 Çok az 70 49.2 Okuyamıyorum 68 48 Cevap yok 1 0.7 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi, anketi cevaplandıran

öğrencilerden %49.2’si çok az okuyabildiklerini belirtmişlerdir. Okuyamıyorum diyenlerin oranı ise %48’dir. Sadece %2.1’i okuyabildiklerini belirtmişlerdir. Bu da çok düşük bir orandır.

c) Arapça Sözlük Kullanabilme Seviyeleri Arapça derslerinde sözlük kullanabilmenin durumunu göstermek

için öğrencilere, “Arapça sözlük kullanmayı biliyor musunuz?”, şeklinde sorular yöneltilmiştir. Bu sorulara verilen cevaplar aşağıdaki tabloda şu şekilde yer almıştır:

Tablo 10: Arapça Sözlük Kullanabilme Becerileri Cevaplar F %

Evet 120 84.6 Hayır 21 14.7 Cevap yok 1 1.7 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi öğrencilerden, %84.6’sı

sözlük kullanabildiklerini belirtmişlerdir. Hayır diyenlerin oranı ise

87

%14.7’dir. bu sonuçlardan sözlük kullanabilenlerin oranının oldukça yüksek olduğu anlaşılmaktadır.

d) Bir Dileği Arapça Olarak Yazabilme Seviyeleri Öğrencilerin, “Bir günlük hayatınızı Arapça yazabilir misiniz?”,

sorusuna verdikleri cevaplar aşağıdaki şekildedir: Tablo 11: Bir dileği Arapça olarak Yazabilme Seviyeleri

Cevaplar F % Evet 44 31 Birkaç kelime 67 47.2 Hayır 30 21.1 Cevap yok 1 0.7 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloya göre, öğrencilerden isteğini Arapça olarak

ifade edebilenlerin oranı %31’dir. Birkaç kelime diyenlerin oranı ise %47.2’dir.

e) Ayet ve Hadisleri Sözlük Yardımı Đle Türkçe’ye Çevirebilme Seviyeleri

Öğrencilerin dini metinleri çözebilmedeki seviyelerini ölçmek için, “Herhangi bir ayet ve hadisi sözlük yardımıyla Türkçe’ye çevirebilir misiniz?”, sorusu yöneltilmiştir. Bu soruya verilen cevapların dağılımı şu şekildedir:

Tablo 12: Ayet ve Hadisleri Türkçe’ye Çevirebilme Durumu Cevaplar F %

Evet 63 44.4 Biraz 69 48.6 Hayır 9 6.3 Cevap yok 1 0.7 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi, ayet ve hadisleri Türkçe’ye çevirebilmede evet diyenlerin oranı %44.4’dür. Biraz diyenlerin oranı ise %48.6’dır. Bu sonuçlara göre öğrencilerden yarıya yakını ayet ve hadisleri anlayabiliyorlar, yani başarılı gözükmektedir.

f) Dinî Olmayan Metinleri Türkçe’ye Çevirebilme Seviyeleri Öğrencilerin dinî olmayan metinleri çözebilme seviyelerini

belirlemek için, “Arapça bir masal kitabından bir paragrafı Türkçe’ye çevirmeniz istense bunu başarabilir misiniz?”, şeklindeki soruya verdikleri cevaplar aşağıdaki şekildedir:

Tablo 13: Dinî Olmayan Metinleri Türkçe’ye Çevirebilme Cevaplar F %

88

Evet 28 19.7 Biraz 88 62 Hayır 26 18.3 Toplam 142 100

Tabloda görüldüğü gibi dinî olmayan metinleri Türkçe’ye

çevirebilmede, evet diyenlerin oranı %19.7’dir. biraz diyenlerin oranı ise %62’dir. Bu sonuçlara göre, dinî olmayan metinleri çözmede öğrencilerin başarısız oldukları gözükmektedir. Bu da derslerde dergi, gazete vs. türü modern metinlerin ağırlıklı okutulmadığını göstermektedir.

Arapça Konuşturma Durumları Fakültedeki öğrencilerin konuşabilme durumlarını tespit

edebilmek için öğrencilere, “Derslerinizde sizden Arapça konuşmanız isteniyor mu?”, şeklinde soru yöneltilmiştir. Verilen cevapların dağılımı aşağıdaki tabloda görüldüğü şekildedir:

Tablo 14: Arapça Konuşma Durumları Cevaplar F %

Evet 7 4.9 Bazen 65 45.8 Hayır 70 49.3 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi bu soruya verilen cevapta

evet diyenler %4.9’lik oranda çok düşüktür. Bazen diyenlerin oranı %45.8’dir. Hayır diyenlerin oranı ise %49.3’dür. Bu sonuçlar, öğrencilerin derste yeteri kadar konuşulmadığını göstermektedir. Bu da derste öğretim elemanlarının aktif olduğunu ortaya çıkarmaktadır. Öğrencilerin derste yeteri kadar konuşturulmamasının nedenini dil öğretimindeki metot eksikliğinden ve müfredatı yetiştirme aceleciliğinden kaynaklandığını düşünüyoruz.

Öğretim Elemanlarının Öğrencilere Soru Sormaları Yukarıdaki soruya paralel olarak öğrencilerin konuşturulup

konuşturulmadığını belirlemek için, “Arapça dersinizde size soru soruluyor mu?”, şeklinde bir soru yöneltilmiştir. Alınan cevaplar şu şekildedir:

Tablo 15: Öğretim Elemanlarının Öğrencilere Soru Sorma Durumu

Cevaplar F %

Sık sık 26 18.3

89

Bazen 99 69.7 Hiç sorulmuyor 16 11.3 Cevap yok 1 0.7 Toplam 142 100

Yukarıdaki tabloya göre, öğrencilere soru sorulmasında sık sık diyenlerin oranı %18.3’dür. Bazen diyenlerin oranı %69.7’dir. Hiç sorulmuyor diyenlerin oranı da %11.3’dür.

Öğrencilere Yazı Tahtasını Kullandırma Durumu Öğrencilere, “Derslerinizde sizden Arapça yazı yazmanız

isteniyor mu?”, şeklinde soru sorulmuştur. Verilen cevapların dağılımı şu şekildedir:

Tablo 16: Öğrencilere Yazı Tahtası Kullandırma Durumu Cevaplar F %

Evet 26 18.3 Bazen 64 45 Hayır 50 35.3 Cevap yok 2 1.4 Toplam 142 100

Tabloda görüldüğü gibi öğrencilere tahta kullandırılması

konusunda evet diyenlerin oranı %18.3’dür. Bazen diyenlerin oranı %45’dir. Hayır diyenlerin oranı ise %35.3’dür. Bu sonuçlar, tahta kullandırmanın çok düşük seviyede olduğunu göstermektedir.

Ders Kitapları Ankette takip edilen ders kitapları ile ilgili olarak sorular

sorulmuştur. Bu sorulardan birisi, “Arapça ders kitaplarınızın baskısı hakkında ne düşünüyorsunuz?”, şeklindedir. Verilen cevaplar aşağıdaki tabloda şu şekilde yer almıştır:

Tablo 17:Ders Kitaplarının Baskısı Cevaplar F %

Çok iyi 1 0.7 Đyi 42 29.6 Orta 44 30.9 Kötü 27 19.1 Çok kötü 13 9.1 Cevap yok 15 10.6 Toplam 142 100

90

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi kitapların baskısı orta diyenlerin oranı %30.9’dur. kötü diyenlerin oranı ise %19’dur. Diğerlerinin oranı ise çok daha düşüktür. Bu sonuçlardan kitapların baskısının hiç de iyi olmadığı gözükmektedir.

a) Ders Kitaplarının Konuları Öğrencilerin ders kitaplarındaki konularla ilgili soruya verdikleri

cevaplar aşağıda şu şekilde gösterilmiştir: Tablo 18: Ders Kitaplarındaki Konuların Durumu

Cevaplar F % Çok zor 10 7 Zor 30 21.1 Biraz zor 54 38.1 Kolay 34 24 Çok kolay - - Cevap yok 14 9.8 Toplam 142 100

Tabloda görüldüğü gibi, ders kitapları hakkında biraz zor

diyenlerin oranı %38.1’dir. Kolay diyenlerin oranı %24’dür. Zor diyenlerin oranı ise %21.1’dir. Tablodaki bu bulgulara dayanılarak kitapların öğrencilere zor geldiği anlaşılmaktadır.

b) Kitaplardaki Metinlerin Türü Öğrencilerin, “Sizce Arapça kitabınızdaki metinler ağırlık olarak

hangi türü içermektedir?”, şeklindeki soruya verdikleri cevaplar aşağıdaki tabloda şu şekilde yer almıştır:

Tablo 19: Kitaplardaki Metinlerin Türü Cevaplar F %

Günlük hayatla ilgili metinler 96 67.6 Arap dilinin edebi metin ve şiirleri 4 2.8 Ayet ve hadislerle ilgili metinler 35 24.7 Masal ve hikayeler 4 2.8 Cevap yok 3 2.1 Toplam 142 100

Yukarıda görüldüğü gibi, öğrencilere, “Sizce Arapça

kitaplarınızdaki metinler ağırlıklı olarak hangi türü içermektedir?”, sorusuna günlük hayatla ilgili metinler diyenlerin oranı %67.6’dir. Ayet ve hadislerle ilgili metinler diyenlerin oranı ise %24.7’dir. Bu sonuçlardan takip edilen kitaplardaki metinlerin, günlük hayatla ilgili konuları içerdiği ortaya çıkmıştır.

c) Ders Kitaplarının Seçimi

91

Ders kitaplarının durumuyla ilgili olarak öğrencilere, “Arapça için birçok ders kitabı arasından öğretim elemanı ve öğrencilerce birinin seçilmesini nasıl karşılarsınız?”, şeklinde soru yöneltilmiştir. Alınan cevaplar aşağıdaki şekildedir:

Tablo 20: Ders Kitaplarının Seçimi Cevaplar F %

Çok olumlu 41 28.8 Olumlu 65 45.7 Önemli değil 18 12.7 Olumsuz 8 5.7 Çok olumsuz 4 2.8 Cevap yok 6 4.3 Toplam 142 100

Tabloda görüldüğü gibi, bu konuya olumlu bakanların oranı %45.7’dir. Önemli değil diyenlerin oranı ise %12.7’dir. Dolayısıyla kitapların seçiminde yaklaşık %75’i olumlu bakmaktadır.

Anket formlarında sorulmamış olup da öğrencilerce önemli kabul edilen problemlerin olabileceği düşünülerek bu eksikliğin giderilmesi için açık uçlu sorular oluşturulmuş ve öğrencilerin kendi ifadelerine göre cevaplandırmaları istenmiştir. Bu sorular şunlardır:

a) Öğretim elemanlarınızın ders işleme yöntemlerinden beğendiklerinizi yazınız?

b) Öğretim elemanlarınızın eksikleri nelerdir? Öğrencilerin Öğretim Elemanlarının Ders Đşleme

Yöntemlerinden Beğendikleri * Öğrencilerin öğretim elemanlarının ders işleme

yöntemlerinden beğendikleri özet olarak şu şekildedir: * Gramer kurallarına boğmadan anlayabileceğimiz tarzda

anlatılması *Öğretim elemanlarının alıştırmaları öğrencilerle birlikte

yapması * Konuların anlaşılmasını sorular sormak suretiyle sağlamak *Kısa aralıklarla quiz yapılması *Gramerden ziyade kelimelere ağırlık verilmesi *Kelimelerin öğrenilmesi ve cümle kurma çalışmalarının

yapılması *Yazma becerilerinin gelişmesine yönelik çalışmaların

yapılması *Öğrencilerin tamamının derse katılmaya teşvik edilmesi *Öğrencileri sıkmadan derslerin anlatılması *Ders esnasında sürekli öğrencilerle diyalog halinde olma *Sorular yönelterek öğrencileri aktif halde tutmak *Çeviri çalışmalarının yaptırılması

92

*Sözlük kullanmaya teşvik edilmesi *Parçaların öğrencilere tercüme ettirilmesi *Ödevlere ağırlık verilmesi *Dersin öğrencilere sevdirilerek anlatılması *Kıraat dersinde değişik yöntemler kullanılması *Konuların çok örneklerle anlatılması *Gramer konularının Türkçe anlatılması *Derslerde Arapça konuşulması *Öğrencileri motive etmek *Konuların anlatımında detaya girmemek *Öğrencilerin seviyelerine inmek *Öğrencilerin konuşmaya teşvik edilmesi *Öğrencilere öz güvenlerinin verilmesi *Kelimelerin konteksleri içerisinde öğretilmesi *Günlük Arapça üzerinde durulması *Resimlerle kelimelerin öğretilmesi Öğrencilere Göre Öğretim Elemanlarının Eksiklikleri ve

Giderilmesi Konusundaki Çözüm Öneriler *Her öğretim elemanının ayrı yöntemle öğretim

yapmaları,yöntemde birlik sağlanmalı *Ders saatleri yetersiz, artırılmalı *Dersler sevdirilmeli *Ödevler verilmeli *Gramere daha fazla ağırlık vermeleri *Kitaplar değiştirilmeli *Takip edilen metotlar değiştirilmeli *Ayet ve hadislere ağırlık verilmeli *Birinci sınıftan başlayarak pratiğe ağırlık verilmeli *Müfredatı yetiştirmek için derslerin işlenmesi, böyle

yapılmamalı *Araç-gereçler kullanılmıyor, kullanılmalı *en-Nahvul Vadıh kitabı Arapça’ya karşı nefreti artırıyor,

okutulmamalı * Đnternetten yararlanılmalı *Arapça açıklamalı gramer kitaplarının takip edilmesi, bunun

yerine Türkçe açıklamalı kitaplar takip edilmeli *Pratiğe ağırlık verilmiyor, verilmeli *Günlük hayatla ilgili metinlere yer verilmeli *Sınıflar seviyeye göre belirlenmiyor, seviyeye göre belirlenmeli *Birinci sınıfta gramere ağırlık vermeyip kelime öğretimine

daha ağırlık verilmeli *Arapça korkulu bir ders haline getirilmemeli, zevkli ve

eğlenceli hale dönüştürülmeli

93

*Öğrenciye pratik kazandırılmalı *Kulak aşinalığı kazandırılmalı *Öğretim aktif olmalı *Modern dil öğretim usullerinden yararlanılmıyor,yararlanılmalı *Dersler,kitaplara bağımlı olarak işleniyor *Doküman eksikliği var *Gramerin bir araç olduğu unutulup gaye haline getirilmesi *Sınıfların kalabalık olması, azaltılmalı *Hikayeler okunulmasına teşvik edilmiyor, edilmeli *Derslerin üst üste gelmesi *Ek dersler yapılsın, bu ek derslerde pratik ve uygulama yapılsın *Arapça metinler guruplar halinde önceden hazırlanmalı *Karşılıklı konuşmaya yer verilmiyor, verilmeli *Klasik şekilde öğretim yapılıyor *Öğrenciler yaz tatillerinde Arap ülkelerine gönderilsin *Tefsir, Hadis ve Fıkıh ile ilgili metinler çok daha fazla

okutulsun *Arapça’nın önemi kavratılmalı *Telaffuzu geliştirmek için kaset ve CD takip edilmeli *Arapça konuşabilecek hale getirilmeli SONUÇ Süleyman Demirel Üniversitesi Đlahiyat Fakültesinde uygulanan

Arapça öğretimine ilişkin öğrenci görüşlerini tespite yönelik araştırma sonunda şu sonuçlar elde edilmiştir.

Öğrenciler, fakülteye istekli olarak geldiklerini belirtmelerine karşın çoğunluğu Arapça’ya olan ilgilerinin yeterli düzeyde olmadığını belirtmişlerdir. Đlgi gösterenlerin oranı %21.8 dır. SDÜ Đlahiyat Fakültesinde bu husustaki oran böyle iken, 19 kasım 2002’de aktif öğretime geçmiş olan Dokuz Eylül Üniversitesi Đlahiyat Fakültesinde yaptığımız anket çalışmasında Arapça’ya ilgi gösterenlerin oranının %49.1 olduğu görülmektedir. Đki fakülte öğrencileri arasındaki fark yarıdan fazladır. SDÜ Đlahiyat Fakültesindeki öğrenciler bu ilgisizliğin nedenleri arasında Arapça’yı zor olarak nitelemeleri ve Arapça dersinde başarısız olmalarını saymaktadırlar.

Dersteki başarısızlıklarını ise dili konuşma, gazete ve dergi okuyabilme gibi hususlarda iyi olmadıklarını belirtmektedirler.Bu öğrencilerin cevaplarından sözlük kullanmada iyi oldukları buna karşılık bir düşünceyi Arapça olarak yazabilmede iyi seviyede olmadıkları gözükmekte iken, sözlük kullanmada, gerekse yazabilme becerisinde Dokuz Eylül Üniversitesi Đlahiyat Fakültesindeki öğrencilerin durumları SDÜ Đlahiyat Fakültesindeki öğrencilerden

94

daha iyi olduğu gözükmektedir. Dokuz Eylül Đlahiyat Fakültedeki öğrencilerden sözlük kullanabildiklerini söyleyenlerin oranı %98.3, yazabilme becerisinde ise %57.6 dır. Tercüme düzeyinde dildeki başarı; Ayet ve Hadisleri sözlük yardımıyla Türkçe’ye çevirebilmede seviye iyi iken, dînî olmayan metinleri çevirme de seviye düşüktür.

Arapça’yı konuşma hususunda da düşük bir başarı oranı olduğu gözükmektedir. Dersin işlenişi ile ilgili sorulara verilen cevaplardan da şu sonuçlara ulaşılmaktadır. Derslerde soru sorulması konusunda öğrencilerin çoğunluğu bazen diye cevap vermişlerdir. Ancak açık uçlu sorulara verilen cevaplarda ise soru sorulduğundan söz edilmiştir. Yazı tahtasını kullanma seviyesi de düşüktür. Ders kitaplarıyla ilgili olarak öğrenciler kitapların baskısını kötü ve konularını zor bulmaktadırlar.

Araştırmanın sonucundan genel olarak şu ortaya çıkmaktadır; Öğrenciler, fakültedeki Arapça öğretimini yeterli bulmamaktadır. Haftalık Arapça derslerinin özellikle ikinci ve üçüncü sınıfta az olması, derste kullanılan yöntem ve tekniklerin yetersiz oluşu, dil laboratuarı, televizyon, video-teyp gibi araç gereçlerin olmaması bu yetersizliğin nedenleri arasında yer almaktadır. Öğrenciler, Arapça öğretiminin daha yeterli hale gelebilmesi için öncelikle hazırlık sınıfının yeniden konmasını, seviye tespit sınavı yapılarak öğrencilerin seviyelerine göre sınıflar oluşturulmasının gerekli olduğunu düşünmektedirler. Arapça dersinin temel gramer bilgileri yanında dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerinin de dikkate alınarak verilmesinin gerektiğini ifade etmişlerdir. Özellikle gramere fazla ağırlık verilmesini ve müfredatı yetiştirmek için derslerin işlenmesini uygun bulmamaktadırlar. Ayrıca ayet ve hadisler gibi dinî metinlere ağırlık verilmesini de istemektedirler.

Süleyman Demirel Üniversitesi Đlahiyat Fakültesinde yaptığımız bu araştırma ile 19 Kasım 2002’de Dokuz Eylül Üniversitesi Đlahiyat Fakültesi de yaptığımız anket çalışması arasında mukayese yaptığımızda Dokuz Eylül Üniversitesi Đlahiyat Fakültesinde yürütülen Arapça öğretiminin şu yönlerden üstünlüğünden bahsetmek mümkündür:

1-Laboratuarın bulunması 2-Araç-gereçlerin olması 3-Uydu yayının bulunması 4-Birinci sınıfta yürütülen öğretimin gramerden ziyade pratik

ağırlıklı olması DE Đlahiyat Fakültesinde bu özellikler varken, SDÜ Đlahiyat

Fakültesinde ise 2003/2004 öğretim yılında sınıflar seviye tespit sınavına göre belirlendiği ve sınıfların öğrenci mevcutları 10-15 kişi olarak oluşturulduğunu belirtmek gerekir.

95

ÖNERĐLER Arapça öğretiminin programından başlayarak her şeyiyle

yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini kabul ederek ve mevcut uygulamalardaki tecrübeleri dikkate alarak araştırmadan elde edilen sonuçlar bağlamında Đlahiyat Fakültelerinde yürütülen Arapça öğretimine ilişkin şu önerileri yapabiliriz:

1-Ders saatleri artırılmalı 2-Takip edilen metotlar değiştirilmeli 3-Arapça öğrenmeye karşı ilgi düzeyleri yüksek tutulmalı 4-Araç-gereç temin edilmeli ve bunların etkin bir şekilde

kullanılması sağlanmalı 5-Gramere gereğinden fazla yer verilmemeli 6-Öğrencilerin Arapça bilgi seviyelerine göre kitaplar

okutulmalı 7-Arapça gazete ve dergiler takip edilmeli 8-Dînî metinlere yer verilmeli 9-Dil becerilerine özellikle de Arapça öğretimine karşı motiveyi

artırmak için “konuşma becerisine” asgari düzeyde önem verilmelidir.