Ky Yeu Mon Toan Duyen Hai 2010

download Ky Yeu Mon Toan Duyen Hai 2010

of 132

Transcript of Ky Yeu Mon Toan Duyen Hai 2010

HI CC TRNG THPT CHUYNKHU VC DUYN HI V NG BNG BC B K YUHI THO KHOA HC, LN TH III MN TON HC(TI LIU LU HNH NI B) H NAM, THNG 11 NM 2010 ===========================================================4HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 MC LC STTNI DUNGTRANG 1 LI NI U 5 2 MT S DNG PHNG TRNH V T CHO HC SINH GII Nguyn Anh Tun (THPT chuyn Bc Giang) 6 3 LM NGC BT NG THC Nguyn c Vang (THPT chuyn Bc Ninh) 27 4 CHNG MINH BT NG THC BNG CCH S DNG BT NG THC SP XP LI V BT NG THC CHEBYSHEVo Quc Huy, T Ton Tin, Trng THPT Chuyn Bin Ha H Nam 31 5 TNH TUN HON TRONG DY S NGUYN Ng Th Hi, trng THPT chuyn Nguyn Tri, Hi Dng 43 6 NH L PASCAL V NG DNG L c Thnh, THPT Chuyn Trn Ph Hi Phng 47 7 HM S HC V MT S BI TON V HM S HC Trng THPT Chuyn Hng Yn 56 8 MT S BI TON S HC TRONG CC K THI OLYMPIC TON Trn Xun ng (THPT Chuyn L Hng Phong Nam nh) 67 9 NH L LAGRANGE V NG DNG ng nh Sn, Chuyn Lng Vn Ty Ninh Bnh 73 10 T S KP V PHP CHIU XUYN TM Trng THPT chuyn Thi Bnh Thi Bnh 93 11 MT S DNG TON V DY S V GII HN Trn Ngc Thng - THPT Chuyn Vnh Phc 105 12 S DNG CNG C S PHC GII CC BI TON HNH HC PHNG Trng THPT chuyn H Long 123 13 BT BIN TRONG CC BI TON L THUYT TR CHI Phm Minh Phng, trng THPT chuyn i hc S phm H Ni 130 ===========================================================5HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 DI TRUYN HC LI NI U Hi cc trng chuyn vng Duyn Hi Bc B n nay c 12 trng thamgia.Trongcnhiu trngctruynthnglunm, cthnh tch cao trong cc k thi hc sinh gii Quc gia v Quc t mn Ton. Nm nay, ln th 3 hi tho khoa hc. Vi cng v l n v ng cai, chngtinhnc12bivitvccchuynchuynsuchohc sinhgiiTon.l cc chuyntmhuytca cc thycdychuyn Ton ca cc trng chuyn trong hi. Xin trn trng gii thiu cc bi vit ca cc thy c trongkyu mn Ton cahitrongdphithokhoahclnth3.Hyvngrngcun k yu ny s mt ti liu tham kho cho cc thy c! T TON - TIN TRNG THPT CHUYN BIN HO - H NAM ===========================================================6HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 MT S DNG PHNG TRNH V T CHO HC SINH GII Nguyn Anh Tun (THPT chuyn Bc Giang)

Li m u Ton hc c mt v p li cun v quyn r, ai am m th mi mi am m Trongv p y huyn b th cc bi ton linquan n Phng trnh v t (chacn thc) - c nt p tht s xao xuyn v quyn r. C l v l do m trong cc k thi HSG cc nc, thi HSG Quc gia (VMO) ca chngta,bitonlinquannPhngtrnhvtthngcmtthchthcccnh Tonhctnglaividungnhanmunhnh,munv.RithcntrongcckthiHSG cp tnh, thi HSG cp thnh ph, thi i hc, thi Tht l iu th v ! Chuyn : Mt s dng phng trnh v t cho hc sinh gii ti vit vi mong mun phn no gip cc Thy cgio dy Ton, cc em hc sinh ph thng trong cc i tuyn thi hc sinhgii Ton cth tm thy nhiu iu b ch v nhiu iu th v i vi dng ton ny. Trong Chuyn c c nhng bi vi cp gii tr cho hc sinh gii (rn luyn phn x nhanh). ivivicgiiphngtrnhvtthhuhtccphngphpgii,ccphng phpbinihayuctrongcunChuynny.Cchphntchnhndngmt phng trnh v chn la phng php gii thch hp l kh v a dng. c kh nng ny chng ta phi gii quyt nhiu phng trnh v t rt ra nhng nhn xt, kinh nghim v hay hn na l mt vi thut gii ton, cng nh lu rng mtbi ton c th c nhiu cch gii khc nhau. Ti vit Chuyn ny vi mt tinh thn trch nhim cao. Ti hy vng rng Chuyn s li trong lng Thy c v cc em hc sinh mt n tng tt p. Vimivdtrongtngphngphpgii,ngiccthtsngtcchomnh nhngbitonvinhngconsmmnhyuthch.TuynhinChuynchcchns khng th trnh khi nhng iu khng mong mun. Ti rt mong nhn c s ng vin vnhngkinnggpchnthnh caQu Thycv cc emhc sinhChuyn tip tc c hon thin hn. Ti xin chn thnh cm n! ===========================================================7HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 1. MT S PHNG PHP GII PHNG TRNH V T 1. MT S QUY C KHI C CHUYN 1.1 Vt: V tri ca phng trnh. Vt2: Bnh phng ca v tri phng trnh. 1.2 Vp: V phi ca phng trnh. Vp2: Bnh phng ca v phi phng trnh. 1.3 Vt (1) : V tri ca phng trnh(1) . 1.4 Vp (1) : V phi ca phng trnh(1) . 1.5 k, k: iu kin.1.6 BT: Bt ng thc. HSG, HSG: Hc sinh gii. 1.7 VMO, VMO: Thi hc sinh gii Vit Nam, CMO: Thi hc sinh gii Canada.

2. PHNG PHP T N PH 2.1 Mt s lu Khigiiphngtrnhvtbngphngphptnphtacthgpccdng nh:2.1.1tnphaphngtrnhchovphngtrnhiskhngcncha cn thc vi n mi l n ph. 2.1.2 t n ph m vn cn n chnh, ta c th tnh n ny theo n kia. 2.1.3 t n ph a phng trnh v h hai phng trnh vi hai n l hai n ph, cng c th hai n gm mt n chnh v mt n ph, thng khi ta c mt h i xng. 2.1.4tnphcphngtrnhchainph,tabinivphngtrnh tch vi v phi bng 0. Thng gii phng trnh ta hay bin i tng ng, nu bin i h qu th nh phi th li nghim. 2.2 Mt s v d V d 1. Gii cc phng trnh sau: 1)218 18 17 8 2 0 x x x x x = . 2)2 4 233 1 13x x x x + = + + . 3)221 12 2 4 x xx x| | + = + |\ . 4)2 22 1 2 1 1 x x x x + + = . Hngdn(HD):1)tx y = vi0 y .Khiphngtrnhchotrthnh 2 2(3 4 2)(6 2 1) 0 y y y y + + = ,suyra 2(3 4 2) 0 y y = ,tac 2 103y+= .T phng trnh c nghim l14 4 109x+= .2) Ta c 4 2 2 2 2 2 21 ( 1) ( 1)( 1) 0 x x x x x x x x + + = + = + + + > , vi mi x. Mt khc 2 2 23 1 2( 1) ( 1) x x x x x x + = + + + . t 2211x xyx x +=+ + (c th vit k0 y hoc chnh xc hn l 333y ), ta c ===========================================================8HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 2 232 1 0 6 3 3 03y y y y = = + = , ta c 33y =(loi 32y = ).T phng trnh c nghim l1 x = . 3) Ta thy0 x | | + > |\ | || | | | + = + | || |\ \ \ .t1x yx+ = , ta c 2 2 22 4(1)4 ( 2) 2 5 2( 2) (4 ) (2)yy y y < + = . Xt 2 2(2) 9 2 4 5 y y y = +4 3 28 28 40 16 0 y y y y + + = (dohaivkhng m). 3 22( 2)( 6 16 8) 0( 2)(( 2)( 4 8) 8) 0y y y yy y y y + = + + = Dn n2 y = (do 2(( 2)( 4 8) 8) 0 y y y + + >vi miy tha mn (1)). T phng trnh c nghim l1 x = . Nhn xt: Bi ton ny ta c th gii bng Phng php nh gi trong phn sau.4) Ta c phng trnh tng ng vi 2 21 1 2 2 1 x x x x = 4 2 2 2 2 3 21 1 4 4 (1 ) 4 4 1 8 1 x x x x x x x x x = + + +

2 2 22 2 2(1 4 1 8 1 ) 001 4 1 8 1 0(1)x x x xxx x x + == + = Xt (1), t 21 y x = , suy ra0 y v 2 21 x y = .Ta c 2 31 4 8 (1 ) 0 8 4 1 0 y y y y y + = =

2(2 1)(4 2 1) 0 y y y + =

1 54y+ = . T suy ra 5 58x= .Th li ta c nghim ca phng trnh l0 x =v 5 58x= . Nhn xt: Bi ton ny ta c th gii bng Phng php lng gic trong phn sau.V d 2. Gii phng trnh 2 23 1 ( 3) 1 x x x x + + = + + . HD: t 21 x y + = , vi1 y . Khi ta c 23 ( 3) y x x y + = + ( 3)( ) 0 y y x = . Dn n3 y =vy x = . T phng trnh c nghim l2 x = . ===========================================================9HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 V d 3. Gii phng trnh 8 3 8 417 2 1 1 x x = . HD:t 8 417 x y = vi0 y v 3 82 1 x z = .Khitach4 3 4 31 12 33 2 ( 1) 33y z z yy z y y = = + = + = . Xt 4 3 3 22 ( 1) 33 ( 2)(2 5 7 17) 0 y y y y y y + = + + + = . Suy ra c y - 2 = 0. T nghim ca phng trnh l x= 1 v x= -1. V d 4. Gii cc phng trnh sau:1)2 24 2 3 4 x x x x + = + . 2)3 2 3481 8 2 23x x x x = + . HD: 1) t 24 x y = , vi0 2 y .Khi ta c h 2 22 34x y xyx y+ = + + =. Th hoc li t; x y S xy P + = =ri gii tip ta c nghim ca phng trnh l 0 x = ;2 x =v 2 143x = . 2) t 3 2 3481 8 2 3 3 23x y x y y y + = = + .Khi ta c h 3 23 243 2343 23x y y yy x x x= += +.Xt hiu hai phng trnh dn nx y = (do 2 2 21 1 1 1( ) ( 2) ( 2) 02 2 2 3x y x y + + + + > ). Thay vo h v gii phng trnh ta c 3 2 60;3x x= = . V d 5. Gii phng trnh 2 25 14 9 20 5 1 x x x x x + + = + . HD: k5 x . Vi iu kin ta bin i phng trnh cho nh sau: 2 22 25 14 9 20 5 15 14 9 20 25( 1) 10 ( 1)( 4)( 5)+ + = + + + + = + + + + + x x x x xx x x x x x x x 22 5 2 5 ( 1)( 5) 4 + = + + x x x x x2( 1)( 5) 3( 4) 5 ( 1)( 5) 4 + + + = + + x x x x x xt( 1)( 5) ; 4 x x y x z + = + = , vi0; 3 y z . ===========================================================10HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Ta c2 22 3 5 ( )(2 3 ) 0 y z yz y z y z + = = , t ta c 32y zy z=

=. Nuy z =th ta c 5 612x+=(do 5 x ). Nu 32y z =th ta c 78;4x x = = . Vy phng trnh c ba nghim trn. V d 6. Gii phng trnh 24 97 728xx x++ = , vi0 x > . Nhnxt:Dngphngtrnhnytathngt 4 928xay b+= + ,saubnh phng ln ri ta c bin i v h i xng vi hai n, x y . T ta s bit c gi tr ca a, b. Vi bi ton ny ta tm c 11;2a b = = . (Nu a = 1 v b = 0 m gii cth l phng trnh qu n gin, ta khng xt y). HD: t 4 9 128 2xy+= + , do0 x >nn 4 9 9 128 28 2x +> > , t 0 y > . Ta c h 2217 7217 72, 0x x yy y xx y+ = ++ = +> . Gii h bnh thng theo dng ta c 6 5014x += . V d 7. Gii phng trnh 3 2 32 2 x x = . Nhnxt:Khigiimtphngtrnhkhngphilcnocngcnghimthc,c nhng phng trnh v nghim nhng khi cho hc sinh lm bi ta cng kim tra c nng lc ca hc sinh khi trnh by li gii bi ton . Chng hn nh bi ton trong v d ny. HD:t 3 2 32 2 x x = =yvi0 y .Khitach 2 33 222x yx y = += vt phng trnh ban u ta c2 x . Xt hiu hai phng trnh ca h ta c phng trnh 2 2( )( ) 0 x y x xy y x y + + + = . Vix y = th 3 22 x x = , dn n v nghim. Cn 2 2 2( )(1 ) 0 x xy y x y y x x y + + = + > vimi0 y v2 x .Doh v nghim hay phng trnh cho v nghim. 2.3 Mt s bi tp tng t Bi 1. Gii cc phng trnh sau: 1)2 22 2 2 x x x x + = . (HD: t2 ; 0 y x y = , ta c 2 2( 1)( 1)(2 4) 0 y y y y y + = . ===========================================================11HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 T 5 1 33 11; ;2 8y y y += = =v c nghim ca phng trnh l5 1 33 11; ;2 8x x x+ += = = ). 2)2 32 5 1 7 1 x x x + = . (HD:Tphngtrnhsuyra1 x .t 211x xyx+ +=,bnhphngdnn3 2 3 y + . Phng trnh tr thnh22 7 3 0 y y + = , ta c 3 y = . T 4 6 x = ).

Bi 2. Gii phng trnh 2 2(4 1) 1 2 2 1 x x x x + = + + . (HD: t 21 x y + = , vi1 y . T ta c 12 12y y x = = . Phng trnh c nghim 43x = ). Bi 3. Gii cc phng trnh sau: 1) 3(2 2) 2 6 x x x + = + + . (HD: t3 2 , 6 x y x z = + = , vi0; 0 y z .Ta c3 4 x y z = + = . T phng trnh c 2 nghim 11 3 53;2x x= = ). 2)42 2(1 ) 2 1 x x + + = . (HD: k0 2 1 x . t 42 2(1 ) 2 2 1 x y y x + = = v4 4 42 2 x z z x = =vi0; 0 y z . Suyra 42 42( ) 1(1)2 1(2)y zy z+ =+ = .T(1)thay 412y z = vo(2)tac 2 2 241( 1) ( ) 02z z + + = . Xt hiu hai bnh phng suy ra 44 3 214 22z= .T ta c nghim ca phng trnh l 4444 3 2122x| | | |= | | |\ ). Bi 4. Gii phng trnh 21000 1 8000 1000 x x x + = . (HD: t 1 1 8000x + + =2y , ta c 222000(*)2000x x yy y x = = . ===========================================================12HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 T(*)suy ra( )( 1999) 0 x y x y + + =v , do 1999 0 x y + + > . Suy rax y = , ta c nghim2001 x = , loi0 x = ). Bi 5. Gii cc phng trnh sau: 1)321 22 5xx+=+. (HD: t 21 0; 1 y x z x x = + = + , ta c22 255 2( ) 2 2y yyz y zz z| |= + = + |\ 25 12 2 0 22y y y yz z z z| | + = = = |\ . Nu2yz=ta c 21 2 1 x x x + = +214 5 3 0xx x + = (v nghim). Nu 12yz=ta c 22 1 1 x x x + = +15 375 3722xxx == (tha mn)). 2)2 32 5 2 4 2( 21 20 x x x x + = . (HD: k 4 15xx

. t 22 8 10 x x y =v4 x z + = , vi0; 0 y z .Khi ta c( )( 3 ) 0 y z y z = . T phng trnh c bn nghim l 9 1934x=v 17 3 734x= ). Bi 6. Gii cc phng trnh sau: 1)24 3 5 x x x = + . (HD: t5 2 x y + = , ta c 5 291;2x x+= = ). 2)232 42xx x++ = , vi 1 x . (HD: t 312xy+= + ,c 3 1714x += < (loi), nu1 x th 3 174x += ). 3)2427 183x x x + = + , vi0 x > . (HD: Tng t, ta c 5 3718x += ). 3. PHNG PHP NH GI 3.1 Mt s lu Khigiiphngtrnhvt(chnghn( ) ( ) f x g x = )bngphngphpnhgi, thng l ta ch ra phng trnh ch c mt nghim (nghim duy nht).Ta thng s dng ===========================================================13HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 ccbtngthccinCsi,Bunhiacopxki,avtrivtngbnhphngccbiu thc,ngthivphibng0.Tacngcthsdngtnhniucahms(cth thy ngay hoc s dng o hm xt s bin thin ca hm s) nh gi mt cch hp l.Thngtanhginhsau: ( ) ( )( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )f x g xf x C C f x g x Cg x C C= = = ,hocnhgi ( ) ( ) f x g x cng nh l( ) ( ) f x g x Ngoi ra i vi bi c th no ta s c cch nh gi khc. Cng c mt s phng trnh v t c nhiu hn mt n m ta gii bng phng php nh gi. 3.2 Mt s v d V d 1. Gii phng trnh 24 1 4 1 1 x x + = . HD: Bi ton ny c trong thi vo i hc Bch Khoa v HQG nm 2001. Bi ny c nhiu cch gii, p n s dng o hm. Ta c th lm n gin nh sau: Ta thy 12x =l nghim ca phng trnh. Nu 12x >th Vt > 1 = Vp. Nu 12x th Vt(1) > 1 > Vp(1). Nu3 x = Vp (phng trnh khng c nghim). Nu0 x > th ta xt tam gic vung ABC vi 090 A = , AB = 4; AC = 3.Gi AD l phn gic ca gc A, ly M thuc tia AD.tAM=x,xt 2 29 3 2. ACM CM x x = + vxt 2 216 4 2. ABM BM x x = + . T suy ra Vt =5 CM BM BC + = . Du ng thc xy ra khiM D ,hay ===========================================================20HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 2 22 2341 6 91 6 1 6 . 9 4 8 2 . 9 1 6 . 9 3 6 2 .7 1 2 2 . 01 2 27C MB MC M B Mx x x xx xx= = + = + = = Vy phng trnh c nghim l 12 27x = . V d 2. Gii phng trnh 2 2 2 4 44 4 1 2 3 5 16 x x x y y y x + + + + = + . Nhn xt: Bi ton ny khng kh, ch kim tra tnh cn thn ca hc sinh m thi v sau khi t iu kin tm c gi tr ca x. Tuy nhin nu hc sinh hc hi ht s ngi nhn m khng lm c bi. HD:tkchophngtrnhxcnhtasc2 x = .Khiphngtrnhtr thnh1 2 y y = , suy ra 32y = . Vy phng trnh c mt nghim l 3( ; ) 2;2x y| |= |\ .V d 3. Gii phng trnh 3 2 3 2 37 1 8 8 1 2 x x x x x + + = . HD: t 3 2 3 2 37 1; 8; 8 1 y x z x x t x x = + = = ,suy ra2 y z t + + =v3 3 38 y z t + + = (1). Mt khc( )38 y z t + + =(2). T (1) v (2) ta c 3 3 3 3( ) ( ) 3( )( )( ) 0 y z t y z t y z z t t y + + + + = + + + =

0 (3)0 (4)0 (5)y z y zz t z tt y t y+ = = + = = + = = . Xt (3) ta c1 9 x x = = , xt (4) c1 x =v (5) c0 1 x x = = . Vy tp nghim ca phng trnh l{ } 1; 0;1; 9 S= . V d 4. Gii phng trnh 2 24 20 4 29 97 x x x x + + + + = . HD: Trong mt phng ta xt hai vc t( 2; 4) a x = r v( 2; 5) b x = r. Khi ta c( 4; 5) a b + = r r, suy ra97 a b + =r r v ta cng c 24 20 a x x = +r, 24 29 b x x = + +r. Phng trnh tr thnha b a b + = +r r r r, ngthc xy ra khiar vbr cngchiu 2 24 5x x = . T ta c phng trnh c mt nghim l 29x = . V d 5. Gii phng trnh 2 2 4 21 2 1 2 2( 1) (2 4 1) x x x x x x x + + = + . HD: t 2 22 1 ( 1) y x x x = = , suy ra 2 20 1( 1) 1yx y = . ===========================================================21HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Ta c 2 2 21 1 2(1 ) (1 2 )(1) y y y y + + = . Mt khc 2 21 1 1 1 2 (2) y y y y + + + . T (1) v (2), suy ra 2 2 2 22(1 ) (1 2 ) 2 y y y t 2y z = , ta c0 1 z v 2 22(1 ) (1 2 ) 2 (4 10 7) 0 z z z z z z + 0 z (do 24 10 7 0 z z + > ). Do 0 z = , suy ra0 y =hay 22 0 x x =02xx=

=. Vy phng trnh c nghim l0 x =v2 x = . 2.MTSBITONTHILPITUYNHCSINHGIITNH BC GIANG Chn i tuyn ca tnh Bc Giang thi hc sinh gii quc gia cng c nhng bi ton gii phng trnh v t. Sau y l mt s bi.

Bi 1 (Lp i tuyn HSG quc giatnh Bc Giang nm hc 2004 2005) Gii phng trnh 3 2 3 32 11 4 4 14 5 13 2 x x x x x x + + = + . Bi 2 (Kim tra i tuyn HSG quc giatnh Bc Giang nm hc 2004 2005) Gii phng trnh 3 2 3 3 3 22 2 3 1 2 3 1 x x x x x x + + = . Bi 3 (Lp tin i tuyn HSG quc giatnh Bc Giang nm hc 2006 2007) Gii phng trnh 48 4 2 3 3 x x x x + + + = + + . Bi 4 (D tuyn ton QG gi B GD-T ca Bc Giang nm hc 2006 2007) Gii phng trnh 2 2 22 3 2 1 3 3 x x x x x x + = + + . Bi 5. (Kim tra i tuyn HSG quc giatnh Bc Giang nm hc 2007 2008) Gii phng trnh 222007 2008 20092007x x xx x +=+. Bi 6. (Gio s dy i tuyn ton tnh Bc Giang nm hc 2004 2005) Gii cc phng trnh sau: 1) 21 3 2 1 x x x x + + = + . 4) 21 582xx+ = . 2) 3 47 80 x x x + + = + . 5) 4328x x = + . 3) 3 31 2(2 1) x x + = . 6) 2 32 4 3 4 x x x x + + = + . ===========================================================22HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 3. MT S BI TON THI HC SINH GII CA MT S QUC GIA

Thc t bi ton gii phng trnh v t trong k thi hc sinh gii quc gia l khng kh.Tuynhinlmcviclnthtrchtphilmttvicnh,dohcsinh mun ot gii t khuyn khch tr ln phi lm tt bi ton ny. D bit vy nhng khng phi hc sinh xut sc no cng vt qua c. Bi 1 (1995 - Bng A. VMO)Gii phng trnh 3 2 43 8 40 8 4 4 0 x x x x + + = . HD: k1 x . Khi xt 3 2( ) 3 8 40 f x x x x = +v 4( ) 8 4 4 g x x = +trn on [ ) 1; + . Ta c( ) ( ) f x g x = . p dng BT C-si cho bn s khng m, ta c 4 4 4 4 4 441( ) 2 .2 .2 (4 4) (2 2 2 (4 4)) 13(1)4g x x x x = + + + + + = + . ng thc xy ra khi v ch khi 44 4 2 3 x x + = = . Mt khc 3 2 23 8 40 13 ( 3)( 9) 0 x x x x x x + + 2( 3) ( 3) 0(2) x x + . ng thc xy ra khi v ch khi3 x = . T (1) v (2), ta c( ) 13 ( ) g x x f x + . C hai ng thc u xy ra khi3 x = , tha mn iu kin. Vy phng trnh c nghim duy nht l3 x = .

Nhn xt: Ta c th s dng o hm xt s bin thin ca cc hm s( ) f xv ( ) g xtrn on[ ) 1; + , ta c [ ) 1:min ( ) (3) 13 f x f += =v [ ) 1:max ( ) (3) 13 g x g += = . Hoctactht 44 4 x y + = ,vi0 y saudngohmkhostsbin thincahms 12 8 4( ) 24 16 512 2816 f y y y y y = + + ( '( ) 2( 2). ( ) f y y h y = vi ( ) 0 h y > ).Bi 2 (1995 - Bng B. VMO)Gii phng trnh 2 32 11 21 3 4 4 0 x x x + = . HD: t 34 4 x y = . Khi 344yx+=v suy ra 6 328 166y yx+ += . T ta c phng trnh6 3 3 6 31 11( 8 16) ( 4) 3 21 0 14 24 96 0(1)8 4y y y y y y y + + + + = + =

2 4 3 2( 2) ( 4 12 18 14) 0(2) y y y y y + + + + = . Do0 y th Vt(1) dng, do ta xt0 y > , khi 4 3 24 12 18 14 0 y y y y + + + + > . Nn t (2) ta thy2 y =hay 34 4 2 x = , ta c3 x = .Th li ng. Vy phng trnh c nghim duy nht l3 x = . Bi 3 (2002 - Bng A. VMO)Gii phng trnh4 3 10 3 2 x x = . HD: Cch 1 (p n) ===========================================================23HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 k 74 1027 3x . Vi iu kin phng trnh cho tng ng vi phng trnh

2 2 24 3 10 3 4 4 9(10 3 ) (4 ) x x x x x x = + = 4 3 228 16 27 29 0( 3)( 2)( 7 15) 0x x x xx x x x + + = + + = 3 x =(do k v 27 15 0 x x + >vi mixtha mn k) Vy phng trnh c nghim duy nht l3 x = . Cch2:t10 3x y = ,suyra 403y (1)v 2 210 42 03 3y yx x = = >vi mi y tha mn (1). Khi ta c 2 4 24 8 164 3 4 33 9y y yy y + = =

4 328 27 20 0( 1)( 4)( 3 5) 0y y yy y y x + = + + = 1 y = . Hay ta c10 3 1 x = 3 x = .Vy phng trnh c nghim duy nht l3 x = . Bi 4 (1998-CMO)Gii phng trnh 1 11 x xx x= + . Nhnxt: y l bi ton thi hc sinh gii ca Canada, c th ni l n gin, nh nhng vi hc sinh tinh nhng cng y cm by vi mi hc sinh. Tht vy, t k xc nh ca phng trnh ta phi dn n c1 x > . Vi k , phng trnh tng ng vi 1 11 x xx x =

2 21 11 x xx x| | | | = || ||\ \ (dohaivkhngmvimi 1 x > )

2 2( 1) 2 ( 1) 0 x x x x + =

2 2( 1 ) 0 x x =

21 0 x x = . T suy ra 1 52x+= . Cng c th t 2 2( 1) 2 ( 1) 0 x x x x + = , chuyn 22 ( 1) x x sang v phi ri bnh phng hai v, sau t 12x y =ta c phng trnh trng phng n 12y > , giiphng trnh ny tm c 52y = . T suy ra 1 52x+=nhng cch ny hi di. Vy phng trnh c nghim duy nht l 1 52x+= . ===========================================================24HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 4. MT S BI TP T LM Sau y l mt s bi tp t lm m chng ta c th s dng cc phng php trn. Bi 1. Gii cc phng trnh sau: 1)2 2 21 1 2 x x x x x x + + + = + .2)2 21 1 (1 2 1 ) x x x + = + .3)221 21x x xx x +=+. 4)22 4 2 5 1 x x x x + = . 5)3 2 3 2 3 33 2001 3 7 2002 6 2003 2002 x x x x x + + = . Bi 2. Gii cc phng trnh sau: 1)2 2 22 3 2 1 3 3 x x x x x x + = + + .2)42 6065 7 x x+ = .3) ( 2) 1 2 2 0 x x x + = . 4)3 3 3 33 1 5 2 9 4 3 0 x x x x + + + = . 5)2 24 4 10 8 6 10 x x x x = . Bi 3. Gii cc phng trnh sau: 1)2(2004 )(1 1 ) x x x = + .2) 3 3 x x x = + .3) 5 5 x x x x = . 4)4 3 316 5 6 4 x x x + = + . 5)3 2 33 2 ( 2) 6 0 x x x x + + = . Bi 4. Gii cc phng trnh sau: 1)2 35 1 9 2 3 1 x x x x + = + .2)2428 272. 27 24 1 63 2x x x + + = + + .3)13 1 9 1 16 x x x + + = . 4)3 386 5 1 x x + = . 5)3 2 32 ( 4) 7 3 28 0 x x x x x + = . Bi 5. Gii cc phng trnh sau: 1)2 222 2 2 2x xx x+ + =+ + .2)22 2 4 4 2 9 16 x x x + + = + . ===========================================================25HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 3)2 32 5 2 4 2( 21 20) x x x x + = . 4)33 2 x x x = + . 5)24 3 2 312 2 2 1 ( )xx x x x x xx+ + + = + . Bi 6. Gii cc phng trnh sau: 1)3 3 36 6 6 x x + + = .2)4 1 52 x x xx x x+ = + .3)2 4 3 22 4 7 4 3 2 7 x x x x x x + + = + + . 4)2 2 4 61 1 1 1 x x x x + + + = . 5)22213x x| | = |\ . Bi 7. Gii cc phng trnh sau: 1)( ) ( )2 23 2 1 1 1 3 8 2 1 x x x x + = + + + . 2)2 32( 2) 5 1 x x + = + . 3)6 4 2 264 112 56 7 2 1 x x x x + = .4)( )2 3 3 21 1 (1 ) (1 ) 2 1 x x x x + + = + .5)( )22 3 32 11 1 (1 ) (1 )3 3xx x x+ + = + . Bi 8. Gii cc phng trnh sau: 1)3 36 6 4 4 0 x x + = .2)2 32( 3 2) 3 8 x x x + = + . 3)6 2 3 31 1 1 x x x + = . 4)2 2 315 3 8 2 x x x + = + + .5)2 3 3 2 44 4 4(1 ) (1 ) 1 (1 ) x x x x x x x x + + = + + . Bi 9. Gii cc phng trnh sau: 1)3 31 3 3 1 x x + = .2)235121xxx+ =. 3)2 32 11 21 3 4 4 0 x x x + = . 4)4 3 2 24 6 4 2 10 2 x x x x x x + + + + + + = .5)2 2 22 2 2321 1 4 4(2 3)x x x x xx x+ + + + =+. Bi 10. Gii cc phng trnh sau: ===========================================================26HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 1)2311xxx+ =+.2) ( 1) 1 5 1 4 4 0 x x x x + + = .3)4 2 2 210 14 19 (5 38) 2 x x x x + = . 4)2 2( 1) 2 3 1 x x x x + + = + .5)2 211 1 22x x x = . Bi 11. Gii cc phng trnh sau: 1)1 31 04 2xx x+ =+ +.2)33 2 0 x x x + = .3)3 38 4 6 1 1 0 x x x + = . 4)( )2 2 23 2 2 2 1 0 x x x x + + + = .5)2 23 5 12 5 0 x x x + + + = . Bi 12. Gii cc phng trnh sau: 1)2 32( 8) 5 8 x x + = + .2)24 3 4 3 10 3 x x x = .3) ( 3) (4 )(12 ) 28 x x x x + + = . 4)2 2 2 32 1 6 9 6 ( 1)(9 ) 38 10 2 x x x x x x x + + + + = + . 5)2 2 27 22 28 7 8 13 31 14 4 3 3( 2) x x x x x x x + + + + + + + = + . Bi 13. Gii cc phng trnh sau:

1)4 2 2 2 2 2 2214 16 9 2 2 x y x y x y y xx| | + + = + |\ . 2)2 2 2 2 3 21 1 1 12 ... 2 3 3 14 4 4 4x x x x x x x x + + + + + + = + + + .Trong biu thc v tri c tt c 2008 du cn thc bc hai.

===========================================================27HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 LM NGC BT NG THC Nguyn c Vang (THPT chuyn Bc Ninh) Trong bo ton s 377(thng 11 nm 2008) c bi ton sau: Tm s thc k nh nht sao cho vi mi b s thc khng m x, y, z ta lun c:{ } x z z y y x Max k xyzz y x + + +, , .33 . Bt chc cch lm y, ti khai thc mt s bt ng thc quen bit, bng cch thm vo v b mt lng ng bc ti thiu lm thay i s chnh lch.Bi 1. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y khng m: 2 2 2 2. 2 y x k xy y x + +.Bi 2. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y khng m: y x k y x y x + + + . ) ( 22 2. Bi3. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y khng m: { } x z z y y x Max k z y x z y x + + + + + , , . ) ( 32 2 2. Bi 4. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y:

4 4 4 4 4y x . k )2y x( 2 y x ++ +Bi 5. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y khng m:

n n n n ny x ky xy x ++ + . )2( 2 (vi n l s nguyn dng) Bi6. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y, z: { }2 2 2 2 2 2 2 2 2 2, , . max ) ( ) ( 3 x z z y y x k z y x z y x + + + + +Bi7. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y, z: { }2 2 22 12 2221. max ) ... ( ) ... (j i n nx x k x x x x x x n + + + + + + +Bi8. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y khng m: q knnnkkx x Max k x x n x + =. ...11. Bi9. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi x, y ((

2; 0 ===========================================================28HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 ) ( sin . cos cos2cos2y x k y xy x + + + Bi 10. Tm s thc k nh nht sao cho bt ng thc sau ng vi mi a, b khng m: 2 2. )2( 2 ) ( ) ( b a kb af b f a f ++ +trong f(x) = x2 + 2x +3. HNG DN GII Bi 1.+) Gi s bt ng thc2 2 2 2. 2 y x k xy y x + + (*) ng vi mi x, y khng m. Cho x = 0, y = 1 suy ra1 k . +) Ta chng minh 2 2 2 22 . , , : 0 x y x y x y x y x y + + . Tht vy, BT trn tng ng viy . x y2BT ny ng v0 y x . Vy s thc k nh nht cn tm l. 1 k0=Bi 2.+) Gi s bt ng thc y x k y x y x + + + . ) ( 22 2(*) ng vi mi x, y khng m. Cho x = 0, y = 1 suy ra1 2 k . +) Ta chng minh 2 22( ) . ( 2 1)( ), , : 0 x y x y x y x y x y + + + . Tht vy, BT trn tng ng vixy y y ). 2 2 ( x 2 ) y x ( 22 2 2 + +BT ny ng v0 y x . Vy s thc k nh nht cn tm l. 1 2 k0 =Bi 3.+) Gi s bt ng thc{ } x z z y y x Max k z y x z y x + + + + + , , . ) ( 32 2 2 (*) ng vi mi x, y khng m. Cho x = 1, y = z = 0 suy ra1 3 k . +) Ta chng minh 2 2 23( ) ( 3 1)( ); , , : 0 x y z x y z x z x y z x y z + + + + + . Tht vy, BT trn tng ng vi zx ) 3 3 2 ( yz ) 3 2 ( y . x 3 z ) 1 3 ( 2 y2 2 + + + ===========================================================29HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 BT ny ng v + 222 2z ) 3 3 2 ( zx ) 3 3 2 (z ) 3 2 ( yz ) 3 2 (z ) 1 3 ( y xy 3. Vy s thc k nh nht cn tm l. 1 3 k0 =Cch 2: t f(x;y;z) =0 z y x ); z x )( 1 3 ( z y x ) z y x ( 32 2 2 + + . Dng o hm, ch ra c. 0 ) z ; z ; z ( f ) ; z ; y ; y ( f ) z ; y ; x ( f = Bi 4.+) Gi s bt ng thc q k n nx x kMax x x x x n + + + + + . ... ) ... (12 21(*) ng vi khi. 0 x ... x xn 2 1 Cho1 n k 0 x ... x , 1 xn 2 1 = = = . +) BT) x x )( 1 n ( x ... x ) x ... x ( nn 1 n 12n21 + + + + + , vi . 0 x ... x xn 2 1 chng minh c bng cch dn bin nh cch 2 ca bi 3. Vy s thc k nh nht cn tm l. 1 n k0 =Bi5.+) Gi s bt ng thc 4 4 4 4 4y x . k )2y x( 2 y x ++ + ng vi mi x, y khng m. Cho x = 0, y = 1 suy ra 87k . +) Dng o hm, ta chng minh c:) y x .(87)2y x( 2 y x4 4 4 4 4 ++ + , vi 0 y x Vy s thc k nh nht cn tm l.87k0=Bi6.+) Gi s bt ng thc ) x z , z y , y x ( Max . k ) z y x ( ) z y x ( 32 2 2 2 2 2 2 2 2 2 + + + + + ng vi x, y, z khng m. Cho x = 1, y = z = 0 suy ra2 k . +) Dng o hm, ta chng minh c) z x ( 2 ) z y x ( ) z y x ( 32 2 2 2 2 2 + + + + +vi0 z y xVy s thc k nh nht cn tm l. 2 k0=Bi 7 ===========================================================30HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 +) Cho x1 = 1, x2 = = xn = 01 k n+) t f(x1;x2;;xn) = n(x12 + +x2n) (x1++xn)2 (n - 1)(x21 xn2), vi 0 ....2 1 nx x x . Khi 0 ) x ;...; f(x ) x ;...; x ; x ; f(x ) x ;...; x ; f(x n n n 3 2 2 n 2 1 . Vy s thc k nh nht cn tm l. 10 = n kBi 8 +) Gi s bt ng thc q knnnkkx x Max k x x n x + =. ...11

ng khi x1, , xn khng m. Cho x1 = x2 = = xn-1 =1, xn = 0 suy ra1 n k . +) Ta chng minh) x x )( 1 n ( x ... x n xn 1nn 1n1 kk + = vi0 x ... x xn 2 1 Tht vy, BT trn tng ng vi1nn 1 n1 n2 kkx ) 2 n ( x ... x n x . n x + += BT ng v + +nn 2 1 n1 1 n 2x ... x . x n nxx ) 2 n ( x ... x Vy s thc k nh nht cn tm l. 1 n k0 =Bi 9 Vi 02 y x, ta c: 222 2 2 222cos (cos cos ) 4cos .sin cos2 2 4 2sin ( )4sin .cos 4cos .cos2 2 4 21 4cos .c8x y x y x y x yx yx y x y x y x yx y+ + + += = 2 23 2 2os4=+ 1 n k Bi 10 +)Vi a > b > 0ta c 21) ( 2)2( 2 ) ( ) (2 2+=+ +b ab ab ab af b f a f +) D dng chng minh bt ng thc 2 2.21)2( 2 ) ( ) ( b ab af b f a f ++ +vi a, b khng m. Vy gi tr nh nht ca k l: 21= k ===========================================================31HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 CHNG MINH BT NG THC BNG CCH S DNG BT NG THC SP XP LI V BT NG THC CHEBYSHEVo Quc Huy - T Ton Tin Trng THPT Chuyn Bin Ha H Nam Btngthclmtchuynquantrngtrongchngtrnhbidnghcsinh gii Quc gia. Trong cc phng php chng minh bt ng thc th phng php p dng bt ng thc c in thng xuyn c s dng, c rt nhiu bi ton chng minh bt ng thc m li gii cp n vic s dng bt ng thc lin h gia Trung bnh cng - Trungbnhnhn(AM-GM),btngthcCauchySchwarz,btngthcHolder,bt ng thc Schur . Trong khun kh bi vit, ti xin cp n bt ng thc Sp xp li vmtsbitpsdngbtngthcny.Bncnh,bivitcngcpnmt phng php s dng bt ng thc Chebyshev (coi nh h qu ca bt ng thc Sp xp li) nh gi mt s bt ng thc 3 bin dng phn thc. I. Bt ng thc Sp xp li: Gi s 1 2...na a a v 1 2...nb b b ( )*nl hai dy cc s thc. Ta t 1 1 2 21 2 1 1......n nn n nA a b a b a bB a b a b a b= + + += + + + Gi 1 2( , ,..., )nx x xl mt hon v ca 1 2( , ,..., )nb b b , t 1 1 2 2...n nX a x a x a x = + + +Khi ta c bt ng thc sauA X B Dungthcxyrakhivchkhicc ia ttcbngnhauhoccc ib ttcbng nhau. Chng minh: Trc ht ta chng minhA X bng phng php qui np: -Vi1 n = , kt qu l hin nhin. -Gi s bt ng thc ng chon k = , vi1 n k = +ta t 1 k ib x+=v 1 k jx b+= . Tbtngthc( )( )1 10k i k ja a b b+ + tathuc 1 1 1 1 i j k k k j i ka b a b a b a b+ + + ++ + , nh vy trongXta c th thay i ixv 1 kx+ thu c tng ln hn. Sau khi i ta p dng gi thit qui np chokthnh phn u tin ca tngXv suy raA X . BtngthcX B csuyratA X bngcchxtdy 1 1...n nb b b thay cho dy 1 2...nb b b . Vi k hiu nh trn, mt cch ngn gn ta coi A l tng cc ch s cng chiu, B l tng cc ch s o chiu, cn X l tng cc ch s ty . Bt ng thc Sp xp li cho ta: tng cng chiu tng ty tng o chiu. ===========================================================32HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Vic p dng bt ng thc Sp xp li quan trng nht ch bin i bt ng thc cn chng minh v dng c cc v l tng ca tch cc phn t tng ng ca 2 dy m th tcachnglinquanvinhau(cngththocngctht).Chnghnhaidy { } , , a b c v { }3 3 3, , a b c ccngtht,cnvi, , 0 x y z > thhaidy{ } , , x y z v 1 1 1, ,x y z x y z `+ + + ) ngc th t. II. S dng bt ng thc Sp xp li: McdbtngthcSpxplicphtbiuchoccsthcnhngtrongcc bi tp di y gi thit thng cho iu kin cc s dng hoc khng m, iu ny nhm mc ch sp xp 2 dy cng chiu ca gi thit c tha ng. Bn cnh , nu khng c g c bit tc gi xin khng trnh by trng hp xy ra du ng thc ( bi v n hon ton nh pht biu trn, ng thc xy ra khi 1 trong 2 dy l dy dng ), ng thi tc gi xin csdngkhiu thaythcho cyctrongccbitonchngminhbtngthc quay vng ca 3 bin. Ngoi cch p dng bt ng thc Sp xp li, c nhiu bi ton trong s nhng bi di y hon ton c th gii bng nhng phng php khc, v bn cnh s dng bt ng thc Sp xp li ta cn p dng mt s bt ng thc c in khc. Bi ton 1:Cho n s thc( , 2) n n : 1 2, ,...,na a atha mn 1 21 2... 0... 1nna a aa a a+ + + = + + + = Chng minh rng1 212 ...2nna a na+ + + Bi gii:Khiu 1 2, ,...,tj j j v 1 2, ,...,ks s s lccphnt{ } 1, 2,..., n saocho1 2 1 2... 0 ...t kj j j s s sa a a a a a T gi thit ta suy ra 1 21...2tj j ja a a + + + =v 1 21...2ks s sa a a + + + = .Khnggimtnhtngqut,tacthgis 1 22 ... 0na a na + + + (vnutrilita dng php t'i ia a = ). Theo bt ng thc Sp xp li ta c: 1 1 11 1 11 21 2 ... 1 2 ... ( 1) ...11 1 ... 1 ...2k k tk k tn s s s j js s s j ja a na a a ka k a nana a a na na+ + + + + + + + + + + + + + + + Bt ng thc cho c chng minh. ===========================================================33HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Bi ton 2: Cho cc s thc, , 0 a b c tha mn1 a b c + + = . Chng minh rng22a bb c++ Bi gii : Ta c 2 2( ) ( )1a b a b a b c a a bb c b c b c+ + + + += = ++ + + bt ng thc cn chng minh tr thnh ( ) a a ba b cb c+ + ++ (*) Ch l 2 dy{ } , , a b cv 1 1 1, ,b c c a a b `+ + + ) c cng th t, theo bt ng thc Sp xp li ta c 2( ) ( )a ab ca aba b cb c b c b c b c+ + = + ++ + + + . Vy (*) c chng minh. Bi ton 3: Cho, , 0. x y z > Chng minh rng ( ) ( ) ( )2 2 21y x z y x zx y z y z x z x y ((( + + + Bi gii: t( ) ( ) ( )2 2 2, , a x y z b y z x c z x y = + = + = + .Lylgarittnhin2v,abtngthccnchngminhvdng: ln ln x c x a ,btngthcnyngtheobtngthcSpxplivinhnxt rng 2 dy{ } , , x y zv{ } , , a b ccng th t, ng thi hmlntng bin trn( ) 0; +nn dy{ } ln , ln , ln a b ccng c th t nh 2 dy trn, ta suy ra iu phi chng minh. Bi ton 4: Cho tam gic nhnABC . Chng minh rng31 sin sin2A B ===========================================================34HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Bi gii: S dng nh l sin, bt ng thc cn chng minh tng ng vi: ( )22 2233 4 4 0 04R abR R ab R ab RR ab R + (*) ( y a,b,c,Rtheo th t l di cc cnh BC,CA,AB v bn knh ng trn ngoi tip tam gic ABC ). T bt ng thc quen thuc 2 2 2 29 a b c R + + m 2 23 2 ab ab ab a b = + ta thu c: ( )2 23 3R ab c ab (1). Ta s chng minh 22 24 4c abR ab R R ab R + + (2). V2dy{ } , , a b c v 2 2 21 1 1, ,4 4 4 R bc R R ca R R ab R ` + + + )ccngtht nn theo bt ng thc Sp xp li ta c2 2 22 2 2 22 24 4 4 4c a b abR ab R R ab R R ab R R ab R + + + + + Vy (2) c chng minh, kt hp vi (1) ta suy ra (*) c chng minh. Bi ton 5: Cho, , 0. a b c > Chng minh rng2 2 22 2 21 1 11 1 1a b c a b cb c a b c a+ + ++ + + ++ + + Bi gii: Tac ( ) ( )( ) ( )( ) ( ) ( ) ( )( )( )2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 22 2 2 2 2 22 22 21 1 1 22 1 11 11 1a b a b a b ab a b ab a b ab a ba b a b a b a bb a ab b aa b+ + + + + = + + + + ++ + + + + + = = ++ ++ + TheobtngthcSpxpli ( ) ( )2 2 2 2 2 22 2 2 2 2 2 2 211 1 1 1 1a a a a b ab b b b b b b b+= + + =+ + + + + . T ta c: ===========================================================35HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 22222 2 2 22 2 2 21 1 21 1 1 11 2 11 1 1 1a a b ab b a ba b a ab a b b| | | |+ = + + + ||\ \ | | | |+ + + + + + + = +|| ||+ + + +\ \ hay 2211a ab b++ (pcm). Bi ton 6: Cho, , 0 a b c tha mn1 a b c + + = .Chng minh rng2 2 2439a b c abc + + + Bi gii: Ta cn chng minh 2 2 2 34( )( ) 3 ( )9a b c a b c abc a b c + + + + + + +Khai trin ri a bt ng thc v dng( )35 3 3 a abc ab a b + + - Theo bt ng thc Schur: c( )33 a abc ab a b + + (1). - Theo bt ng thc Sp xp li: c 3 2 2 2a a b b c c a + + v 3 2 2 2a ab bc ca + +, cng tng v ta thu c( ) ( )3 32 4 2 a ab a b a ab a b + + (2). Cui cng, cng tng v ca (1) v (2) ta c pcm. Bi ton 7: Cho, , , 0 a b c dtha mn4 a b c d + + + = .Chng minh rng2 2 2 24 a bc b cd c da d ab + + + Bi gii: Gi s( ) , , , p q r sl hon v ca( ) , , , a b c dsao chop q r s . ===========================================================36HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Khi ( ) ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( ) ( ) ( )( )( )( )2 2 2 222 22 1 12 4 4 2a bc b cd c da d ab a abc b bcd c cda d dabp pqr q pqs r prs s qrs pq rs pr qspq rs pr qs p q r sp s q r+ + + = + + + + + + = + + (+ + + + + + | | | | = + + ( ( || \ \ ( (bt ng thc u tin l bt ng thc Sp xp li, hai bt ng thc sau l bt ng thc AM-GM) l4 p q r s a b c d + + + = + + + = , ta c pcm. III.Bt ng thc Chebyshev dng mu s Bt ng thc Chebyshev c in c th coi nh l h qu ca bt ng thc Sp xp li (xembitppdng1phnV),tdngcinnyngitamrngbtngthc Chebyshev theo mt vi hng, sau y l mt dng m rng c nhiu ng dng chng minh bt ng thc: Bt ng thc Chebyshev dng mu s (cn gi l dng Engel) c pht biu nh sau:a)Nu ta c 1 21 21 2......nnna a ax x xx x x hoc 1 21 21 2......nnna a ax x xx x x th ta c ( )1 2 1 21 2 1 2.........n nn nn a a a a a ax x x x x x+ + ++ + + + + + b)Nu ta c 1 21 21 2......nnna a ax x xx x x hoc 1 21 21 2......nnna a ax x xx x x th ta c ( )1 2 1 21 2 1 2.........n nn nn a a a a a ax x x x x x+ + ++ + + + + + (Chng minh 2 kt qu ny bng cch s dng trc tip bt ng thc Chebyshev)Haiktqutrn,kthpvivicthm ccbiuthcphhp,trnnhiuqutrong vic nh gi cc bt ng thc i 3 bin c cha phn thc, mc d chng ch l m rng n gin t bt ng thc Chebyshev. lm r thm, chng ta xt mt vi v d sau: Bi ton 1: Cho, , 0 a b c >tha mn1 1 111 1 1 a b b c c a+ + + + + + + + ===========================================================37HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Chng minh rng a b c ab bc ca + + + + Li gii: Ta c 1 1 11 1 1a b ca b b c c a ab ac a bc ba b ca cb c+ + = + ++ + + + + + + + + + + + Khnggimtnhtngqut,gisc b a ,thth c ca ca b bc ba a ab ac + + + + + +Lic a b cab ac a bc ba b ca cb c + + + + + +lunng(vbtngthcny a b c ) Do theo a) th ( )( )1 1 11 1 132a b ca b b c c a ab ac a bc ba b ca cb ca b ca b c ab bc ca+ + = + ++ + + + + + + + + + + ++ ++ + + + + Kt hp vi gi thit ta suy ra ( )( )312a b ca b c ab bc caa b c ab bc ca+ + + + + ++ + + + + Ta c iu phi chng minh, ng thc xy ra khi1 a b c = = = . Bi ton 2: Cho, , 0 a b c >tha mn3 a b c + + = .Chng minh rng 4 9 4 9 4 913ab bc caab a b bc b c ca c a+ + ++ + + + + + + + Li gii: Khngmttnhtngqut,gisa b c ,khitbtngthclunng ( )( ) 1 0 a b c + tasuyraab a b ac a c + + + + .Tngttathuc ab a b ac a c bc b c + + + + + +Cngtbtngthclunng( )( )( ) 3 3 0 b c a a + tathuc 4 9 4 9 ab caab a b ca c a+ ++ + + +, tng t ta c 4 9 4 9 4 9 ab ca bcab a b ca c a bc b c+ + + + + + + + + ===========================================================38HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Dotheob)VTcabtngthccnchngminh ( )( )( ) 12 81 12 812 6ab bc ca ab bc caab bc ca a b c ab bc ca+ + + + + + =+ + + + + + + + Ta ch cn chng minh ( )3 4 2713 36ababab+ + bt ng thc cui cng ny ng do ( )233a b cab bc ca+ ++ + = . Bi ton 3: Cho tam gic nhnABC . Chng minh rng 1 1 1 31 tan tan 1 tan tan 1 tan tan 1 2 3 A B B C C A+ + + + + + + + + Li gii: Tng t Bi ton 1 ta c bt ng thc( )( )1 1 11 tan tan 1 tan tan 1 tan tan3 tan tan tantan tan tan 2 tan tan tan tan tan tanA B B C C AA B CA B C A B B C C A+ ++ + + + + ++ ++ + + + + T bt ng thc( ) 3 ab bc ca abc a b c + + + +v ng thctan tan A A = c ( )( )( )( )3 tan tan tantan tan tan 2 tan tan tan tan tan tan3 32 tan tan tan tan tan tan3 tan tan11 2tan tan tantan3 31 2 33 tan1 2tanA B CA B C A B B C C AA B B C C AA AA B CAAA+ ++ + + + += + ++++ += =++ Ta c iu phi chng minh. Bi ton 4: Cho, , 0 a b c >tha mn 2 2 21 a b c + + = .Chng minh rng ( )91 1 1 2a b b c c aab bc ca a b c+ + ++ + + + + + + ===========================================================39HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Li gii: Bt ng thc cn chng minh tng ng vi ( )( )2 2 22 2 22 3 2 23 0 01a b a b c a b c ab ac bca b c ab ab+ + + | | + + |+ + + +\ Khng gim tnh tng qut, gi s1 1 1 a b c ab ac bc + + +Ta cn tip tc kim tra bt ng thc( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )( )( )( ) ( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )( )2 2 2 2 2 22 2 3 3 3 2 2 23 2 2 2 22 2 3 2 2 2 2 22 23 2 2 3 2 21 12 3 2 02 2 3 3 3 2 2 02 1 2 1 2 3 3 02 2a b c ab ac bc a c b ac ab bcab acb c a b c a b c abc b c a b c a b cb c b c a a abc ab abc ac a b a cb c b a c a abc a a a b c ab acb c b c b c+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +( )2 22 2 0 abc ab ac + + bt ng thc trn lun ng, tng t ta thu c 2 2 2 2 2 2 2 2 23 2 2 3 2 2 3 2 21 1 1a b c ab ac bc a c b ac ab bc b c a bc ab caab ac bc+ + + + + + + + + Do theo b) ta c ( ) ( )2 2 2 22 2 23 3 2 2 123 2 201 3 3a b c ab ac bc a aba b c ab ac bcab ab ab+ + + + = + + + Ta c iu phi chng minh. Bi ton 5: Cho cc s thc, , x y zsao cho1 x y z + + = .Chng minh rng 2 2 291 1 1 10x y zx y z+ + + + + Li gii: Ta c 2 2 2 2 2 21 1 1 1 1 1x y z x y zx y z x y z+ + + ++ + + + + + Do ta ch cn chng minh bt ng thc trong trng hp, , 0 x y z > . Khng mt tnh tng qut, gi sx y z , khi 2 2 21 1 1 x y z + + + ===========================================================40HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Tip tc, ta kim tra( )( )2 21 01 1x yx y xyx y + + V1 2 1 x y z x y xy xy + + = + tha mn1 1 111 2 1 2 1 2 ab bc ca+ + + + + Chng minh rng3 a b c abc + + Li gii: Ta c 1 1 11 2 1 2 1 2 2 2 2a b cab bc ca a abc b abc c abc+ + = + ++ + + + + + Khng gim tnh tng qut, gi sa b c , th th2 2 2 a abc b abc c abc + + +li c 2 2 2a b cab ac bca abc b abc c abc + + + ( lun ng ) do theo a) ta c( ) 3 1 1 11 2 1 2 1 2 2 2 2 6a b c a b cab bc ca a abc b abc c abc a b c abc+ ++ + = + + + + + + + + + + + kt hp vi gi thit ta suy ra( ) 31 36a b ca b c abca b c abc+ + + + + + + Ta c iu phi chng minh, ng thc xy ra khi1 a b c = = = Bi ton 7: Cho, , 0 a b c >tha mn3 ab bc ca + + = .Chng minh rng ===========================================================41HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 ( ) ( ) ( )2 2 21 1 1 31 1 1 1 2 a b c b c a c a b abc+ + + + + + + + + Li gii: Bt ng thc cn chng minh tng ng vi ( ) ( ) ( )( )( )( )( )( )( )( ) ( ) ( )2 2 21 1 1 1 1 101 2 1 1 2 1 1 2 11 1 101 3 1 3 1 31 1 101 3 1 3 1 3abc a b c abc b c a abc c a ba bc b ac c baa bc b ac c babc ac baabc bc abc ac abc ba + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Khngmttnhtngqut,gisa b c ,khi ( ) ( ) ( ) 1 3 1 3 1 3 abc ba abc ac abc bc + + + V ta cng c ( ) ( ) ( )1 1 11 3 1 3 1 3bc ac baabc bc abc ac abc ba + + + (v 3 2 2 23 3 1 ab bc ca a b c abc = + + ) Do theo b) ta c( ) ( ) ( )( )( )3 3 1 1 101 3 1 3 1 3 3 9ab bc ca bc ac baabc bc abc ac abc ba abc ab bc ca + + =+ + + + Ta c iu phi chng minh. IV. Mt s bi tp p dng Bi tp 1: (bt ng thc Chebyshev) K hiu, A B ging nh trong bt ng thc Sp xp li. CMR: ( )( )1 2 1 2... ...n na a a b b bA Bn+ + + + + + Bi tp 2: Chon sthcdng 1 2, ,...,nc c c (vi *n ).Takhiu ( ) ( )( ) ( ) ( ) ( )1 22 2 21 2 1 211 2 1 2... , ... ,... , 1 1 ... 1n nnn nRMS c c c n AM c c c nGM c c c HM n c c c (= + + + = + + + = = + + +(

CMR:RHM AM GM HM Bi tp 3: Cho, , 0. a b c >CMR: 12k ka aa b+ ( 2) k Bi tp 4: ===========================================================42HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Cho( ) , , 1; a b c + . CMR: 2 2 2log log log log log logab bc caa bc ab c abcc a b bc ca ab + + + +Bi tp 5: K hiu, , a b cln lt l di cc cnh, , BC CA ABca tam gic nhnABC . CMR:( ) 4cos cos cosa b b c c aa b cC A B+ + ++ + + +Bi tp 6: Cho, , 0 a b c > . Chng minh cc bt ng thc sau: a)( ) ( ) ( )2 2 20a b b c b c c a c a a ba b b c c a + + + + + b)3 3 3 3 3 32 2 2 2 2 2a b b c c aa b cb c c a a b+ + ++ + + ++ + + c)5 5 5 2 2 23 3 3 3 3 32a b c a b ca b b c c a+ ++ + + + +

Bi tp 7: Cho, , 0 a b c >tha mn3 a b c + + = . CMR:1 1 1 39 9 9 8 ab bc ca+ + Bi tp 8: Cho, , , 0 a b c dtha mn4 a b c d + + + = . CMR: 1 1 1 115 5 5 5 abc bcd cda dab+ + + Bi tp 9:Cho, , 0 a b c . CMR: ( )2 2 23 8 8 8 a b c a bc b ca c ab + + + + + + +Bi tp 10:Chng minh rng vi, , 0 a b c v2 0 k ta c bt ng thc2 2 22 2 2 2 2 2 2 2 20a bc b ca c abb c ka a c kb b a kc + + + + + + + + V. Ti liu tham kho: 1.G.H. Hardy, J.E. Littlewood, G. Polya, Bt ng thc. 2.Phm Kim Hng, Sng to bt ng thc ( tp 1). 3.VIMF (Nhiu tc gi), Discovery Inequalities (Third version). ------------------------------------------------------------------------------- ===========================================================43HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 TNH TUN HON TRONG DY S NGUYN Tc gi: Ng Th Hi Gio vin trng THPT chuyn Nguyn Tri, Hi Dng. Dys lmt lnh vc khv rtrng.gii cccbi tonloiny khngch i hi ngi lm Ton phi s dng nhiu kin thc khc nhau ca Ton hc m cn phi c kh nng sng to rt cao. Trong cc bi ton v dy s mt vn c quan tm nhiu l tnh cht s hc ca dy s nh: tnh chia ht, tnh cht nguyn hay tnh chnh phng Chngrtadngvphongph.Trongnhiutrnghp,dyschlvbngoicn bncht bi ton lmt bi s hc. Chnh v l , cc bi ton v s hc nichung, cc bi ton v tnh cht s hc ca dy s ni ring thng xut hin trong cc k thi hc sinh gii quc gia v quc t, v n bao gm nhiu bi ton hay v kh. Trong khun kh ca bi vit ny ti ch cp n mt kha cnh rt nhca dy s nguynl tnh tun hon, hi vng rng y l mtti liutham kho tt cho cc em hcsinh kh v gii. Trc ht ta hy xem nh l su y: nh l: Cho dy s nguyn truy hi cp k ( k l s nguyn dng) ngha l Nu dy b chn th n l dy tun hon k t lc no . Chng minh: Gi s dy b chn bi s nguyn dng M, ngha l. XtccbksCtia bkhcnhaunntrongbutinphac2btrngnhau. Chng hn Ngha l M nn tth ta c Vy dy tun hon vi chu k k t Hqu:Chodysnguynthomn tronglccsnguynvmls nguyn dng ln hn 1. Gi l s d trong php chia cho m. Khi dytun hon. Chng minh: Theogi thit ta c. Theo tnh cht ca ng d thc ta c Theoccxcnhtactcldybchnvtruyhituyntnh cpknntheonhltrndytunhonktlcno,nghalsaocho Chnta c

Vy. Tng t ta c =,, Do dytun hon vi chu k T. ===========================================================44HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Sau y ti s a ra mt s v d in hnh v vic p dng nh l trn. Cc bi ton nu ra y u s dng n tnh tun hon ca dy s d. Gi sl s d trong php chia cho mt s nguyn dngm no . Khi dy b chn v cng c cng cng thc truy hi vi dy nn theo h qu trn n l dy tun hon. Bi 1:ChoVilsdcaphpchiacho 100. Tm s d trong php chiacho 8.Bi gii:Gi l s d trong php chia cho 4. Theo gi thit nn Mt khc tc l dy b chn do dy ny tun hon. Ta tnh c D kim tra tun hon chu k 6, ngha l Li c. Do nn cng tnh chn l suy ra hay Vy M. Do chia ht cho 8. Bi 2:Chody,n=0,1,2,xcnhbiv Chng minh rng: chia ht cho 20 Bi gii: T cng thc truy hi ca dy ta thy( .Gi l s d trong php chia cho 4. Khi Hn na(nn tng t bi 1 dy tun hon chu k 6. Ta c(. V vy tc l chia ht cho 4. Mt khc vi ta c Suy ra Vy.Do chia ht cho 20. Bi 3:Cho dy , n=,1,2,3 xc nh bi Chng minh rng tn ti v s s hng ca dy chia ht cho 2005. Bi gii: ===========================================================45HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Tacchiahtcho2005.Gi lsdtrongphpchiacho2005.T cngthctruyhicadytac ngthidytunhonktlcno,nghal saocho . Chn ta c Vy . Tng t ta cng c Do hay chia ht cho 2005 (pcm) Bi 4: Cho dy , n=,1,2,3 xc nh bi Chng minh rng vi mi s nguyn dng tn tai v s s t nhin sao cho cng chia ht cho. Bi gii: Xt dy , n=,1,2,3 xc nh nh sauTa tnh c Do Gi l s d trong php chia cho m. Khi dytun hon ngha l tn ti s t nhin T>1 sao cho Vychiahtchomvihay chia ht cho m vi . Bi 5: Gi l nghim dng ln nht ca phng trnh Xt dy xc nh theo cng thc sau: Tm s d trong php chia cho 17. Bi gii:t Ta c>0, .Do l hm lien tc trn R nn phng trnh c 3 nghim phn bit: tKhilnghimcaphngtrnhsaiphntuyn tnhthunnhtcptctrnglDotac Haytrong ( s dng nh l Vi-et) V vy Do>0 Suy ra. ===========================================================46HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Licnn

(do. Vy=( . Cho nn=Vy Gil s d trong php chia cho 17. Khi dytun hon v bng tnh ton trctiptac D kim tra tun hon chu k 16, ngha l l Vynn hay chia17d 6. Cui cung ti xin nu thm 2 bi tp khc c th gii theo phng php ny bn c tham kho Bi 1:Cho dy , n=,1,2,3 xc nh bi Chng minh rng: a) Mi s hng ca dy u l s nguyn dng.b) C v s nguyn dng n sao choc 4 ch s tn cng l 2003. c) Khng tn ti s nguyn dng n sao choc 4 ch s tn cng l 2004. Hng dn: Bin i dn n Bi 2:Dys nguyn , n=,1,2,3 xc nh bi Chng minh c v s s hng ca dy chia ht cho 1986. ===========================================================47HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 NH L PASCAL V NG DNG L c Thnh GV THPT Chuyn Trn Ph Hi Phng Trong bi vit chuyn ny ti mun cp n mt nh l c rt nhiu ng dng a dng, l nh l Pascal v lc gic ni tip ng trn. Trong thc t p dng, khi thay i th t cc im, hay l khi xt cc trng hp c bit ta s thu c rt nhiu kt qu khc nhau. Trc ht ta pht biu ni dung nh l: nh l Pascal: Cho cc imA, B, C, D, E, F cng thuc mt ng trn (c th hon i th t). Gi P AB DE, Q BC EF, R CD FA = = = .Khi cc imP, Q, R thng hng. Chng minh: Gi X EF AB, Y AB CD, Z CD EF. = = = pdngnhlMenelauschotamgic XYZiviccngthngBCQ, DEP, FAR , ta c: ( )( )( )CY BX QZ1 1CZ BY QXFZ AX RY1 2FX AY RZEZ PX DY1 3EX PY DZ = = =

Mt khc, theo tnh cht phng tch ca mt im i vi ng trn ta c: ( ) YC.YD YB.YA, ZF.ZE ZD.ZC, XB.XA XF.XE 4 = = = Nhn (1),(2) v (3) theo v, ta c:( )QZ RY PX CY.BX.FZ.AX.EZ.DY1QX RZ PY CZ.BY.FX.AY.EX.DZQZ RY PX YC.YD ZF.ZE XB.XA15QX RZ PY YB.YA ZD.ZC XF.ZE = = Th (4) vo (5), ta c QZ RY PX1.QX RZ PY =VyP, Q, R thng hng (theo nh l Menelaus). ngthngPQRtrncgilngthngPascalngvibim A, B, C, D, E, F. BngcchhonvccimA, B, C, D, E, Ftathucrtnhiuccngthng Pascal khc nhau, c th ta c ti 60 ng thng Pascal. ZYXRQP ABCDEF ===========================================================48HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Chnghnhnhvbnminhhatrnghpcc im ACEBFD. Ngoi ra khi cho cc im c th trng nhau (khi lcgicsuybinthnhtamgic,tgic,nggic),vd E F th cnhEFtr thnhtiptuyn cangtrnti E , ta cn thu thm c rt nhiu cc ng thng Pascal khc na. Hnhvdiyminhhatrnghpccim ABCDEE, ABCCDD, AABBCC: Tip theo ta a ra cc bi ton ng dng nh l Pascal: Bi ton 1: (nh l Newton) Mt ng trn ni tip t gicABCD ln lt tip xc vi cc cnhAB, BC, CD, DA tiE, F, G, H.Khi cc ng thngAC, EG, BD, FH ng quy. RQYPABCDERQPADBCQRPBCAPQRABCDEF ===========================================================49HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Li gii: GiO EG FH, X EH FG = = . VDlgiaoimcacctiptuynvingtrntiG, H, pdngnh l Pascal cho cc imE, G, G, F, H, H , ta c: EG FH O,GG HH D,GF HE X. = = = Suy raO, D, Xthng hng. pdngnhlPascalchoccim E, E, H, F, F, G, ta c: EE FF B,EH FG X,HF GE O. = = = Suy raB, X, Othng hng. T ta cB, O, Dthng hng. VyEG, FH, BD ng quy tiO. Chng minh tng t i vi ng thngAC ta c iu phi chng minh. Bi ton 2:Cho tam gicABC ni tip trong mt ng trn. GiD, Eln lt l cc im chnh gia ca cc cungAB, AC;Pl im tu trn cungBC;DP AB Q, PE AC R = = .Chng minh rng ng thngQR cha tmIca ng trn ni tip tam gicABC. Li gii: VD, E lnltlimchnhgiacacc cungAB, AC nnCD, BE theo th t l cc ng phn gic ca gc ACB, ABC. Suy raI CD EB. = pdngnhlPascalchosuim C, D, P, E, B, A,ta c: CD EB I = ; DP BA Q; =PE AC R. =VyQ, I, Rthng hng. Bi ton 3: (Australia 2001) XOCDABGEHFIRQED AB CP ===========================================================50HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O), ng cao nh A, B, C ln lt ct (O) ti A, B, C. D nm trn (O),DA' BC A", DB' CA B", DC' AB C" = = = . Chngminhrng:A,B,C,trctmHthng hng. Li gii: pdngnhlPascalchosuim A, A', D, C', C, B,ta c: AA' C' C H,A' D CB A",DC' BA C". = = = VyH, A", C" thng hng. Tng t suy ra A, B, C, H thng hng. Bi ton 4: (IMO Shortlist 1991) P thay i trong tam gic ABC c nh. Gi P, P l hnh chiu vung gc ca P trn AC, BC, Q, Q l hnh chiu vung gc ca C trn AP, BP, giX P' Q" P"Q' = .Chng minh rng: X di chuyn trn mt ng c nh. Li gii: Ta c: 0CP' P CP"P CQ' P CQ"P 90 = = = =NnccimC, P', Q", P, Q', P"cngthuc mt ng trn. pdngnhlPascalchosuim C, P', Q", P, Q', P" ta c: CP' PQ' A,P' Q" Q' P" X,Q"P P"C B. = = = VyA, X, B thng hng. Vy X di chuyn trn ng thng AB c nh. Bi ton 5: (Poland 1997) NggicABCDElithamn: 0CD DE, BCD DEA 90 = = = .imFtrongon AB sao cho AF AEBF BC= Chng minh rng: FCE ADE, FEC BDC = = . Li gii: HC"B"A"C'B'A'B CADXQ"Q'P"P'AB CPRQPFAEDCB ===========================================================51HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 GiP AE BC = ,Q,RlnltlgiaoimcaADvBDvingtrnng knh PD,G QC RE = . p dng nh l Pascal cho su imP, C, Q, D, R, E,ta c: PC DR B,CQ RE G,QD EP A. = = = VyA, G, B thng hng. Li c: DAGDBGDAEDBCsin GQDDA GQS AG DG.DA.sin GDQ DA.GQ DA.sin QREDGBG S DB.GRDG.DB.sin GDR sin GRD DB.sin RQCDB GRDGS DA.sin ADE DA.DE.sin ADE AES BCDB.sin BDC DB.DC.sin BDCAG AFF GBG BF = = = = = = = = = = T d dng c FCE ADE, FEC BDC = = . Bi ton 6: Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O), A, B, C l trung im BC, CA, AB.ChngminhrngtmngtrnngoitipcctamgicAOA,BOB,COCthng hng. Li gii: GiA,B,CltrungimcaOA, OB,OC.I,J,Kltmccngtrnngoi tip cc tam gic AOA, BOB, COC. Khi IlgiaoimcacctrungtrccaOAv OA, hay chnh l giao im ca BC v tip tuyncangtrn(O;OA)tiA.Tng t vi J, K. pdngnhlPascalchosuim A", A", B", B", C", C" ta c: A"A" B"C" I,A"B" C"C" K,B"B" C"A" J. = = = VyI, J, Kthng hng. Bi ton 7: (China 2005) MtngtrnctcccnhcatamgicABCtheothtticcim 1 2 1 2 1 2D , D , E , E , F , F . 1 1 2 2 1 1 2 2 1 1 2 2D E D F L, E F E D M, FD F E N = = = .Chng minh rng AL, BM, CN ng quy. KJIB"A"C"C'B'A'OBCA ===========================================================52HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Li gii: Gi 1 1 2 2 1 1 2 2 1 1 2 2D F D E P, E D E F Q, FE F D R = = = .p dng nh l Pascal cho su im 2 1 1 1 2 2E , E , D , F , F , Dta c: 2 1 1 21 1 2 21 1 2 2E E FF A,E D F D L,D F D E P. = = = Suy raA, L, Pthng hng. Tng t B, M, Q thng hng, C, N, R thng hng. 2 1 1 2 1 2 2 1 1 2 1 2 2 1 1 2 1 2E E D F CA D F X, F F E D AB E D Y, D D FE BC FE Z = = = = = = p dng nh l Pascal cho su im 1 1 1 2 2 2F , E , D , D , F , Eta c: 1 1 2 21 1 2 21 2 2 1FE D F R,E D F E Q,D D E F Z. = = = Suy raQ, R, Z thng hng. Tng t P, Q, Y thng hng, Z, P, X thng hng. Xt cc tam gic ABC, PQR c:X CA RP, Y AB PQ, Z BC QR = = = . p dng nh l Desargues suy ra cc ng thngAP AL, BQ BM, CR CN ng quy.

Bi ton 8: (nh l Brianchon) LcgicABCDEFngoitipmt ng trn.Khi AD, BE, CF ng quy. Li gii: ZNMRQPLF2F1E2E1D2 D1ABCNPMABCDEFHGLKJI ===========================================================53HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Ta s chng minh nh l ny bng cc v i cc thy rng Pascal v Brianchon l hai kt qu lin hp ca nhau. Gi cc tip im trn cc cnh ln lt l G, H, I, J, K, L. Khi GH, HI, IJ, JK, KL, LG ln lt l i cc ca B, C, D, E, F, A. GiGH JK N, HI KL P, IJ LG=M = = Theo Pascal cho lc gic GHIJKL ta c M, N, P thng hng. MM,N,Plnltl icccaAD,BE,CFnnsuyraAD,BE,CFngquyti cc ca ng thng MNP. Bi ton 9:ChotamgicABC,ccphngicvngcaotinhB,ClBD,CE,BB,CC. ng trn ni tip (I) tip xc vi AB, AC ti N, M.Chng minh rng MN, DE, BC ng quy. Li gii: Gi hnh chiu ca C trn BD l P, hnh chiu ca B trn CE l Q. D chng minh:

0ANMI ICP NMI PMI 1802= = + = Nn M, N, P thng hng. Tng t suyra M, N, P, Q thng hng. pdngnhlPascalchosu imB', C', B, P, Q, C,ta c: B' C' PQ S,C' B QC E,BP CB' D. = = = VyS, E, D thng hng, hay l MN, DE, BC ng quy ti S. Bi ton 10:Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O). Tip tuyn ca (O) ti A, B ct nhau ti S. Mt ct tuyn quay quanh S ct CA, CB ti M, N, ct (O) ti P, Q.ChngminhrngM,N,P,Qlhng im iu ha. Li gii: VtiptuynME,MD ca(O)ctSA, SB tiK, L.pdngnhlNewtonchotgic ngoitipSKMLtacBE,AD,SM,KL ng quy. PQSC'B'NMIEDAB CILKDEMN QSABCP ===========================================================54HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 p dng nh l Pascal cho su imA, D, E, E, B, C,ta c: AD EB I,DE BC N',EE CA M. = = = VyI, N', M thng hng, hayN N' , tc lN DE . Do DE l i cc ca M i vi (O) nn M, N, P, Q l hng im iu ha. Bi ton 11: (nh l Steiner) ng thng Pascal ca cc lc gic ABCDEF, ADEBCF, ADCFEB ng quy. Li gii: Gi 1 1 2AB DE P , BC EF Q , AD BC P , = = =2 3 3DE CF Q , AD FE P , CF AB Q . = = =pdngnhlPascalchosuim A, B, C, F, E, D,ta c: 1 3 1 31 2 1 22 3 2 3PQ Q P AB FE P,PQ Q P BC ED Q,Q Q P P CF DA R. = = = = = = VyP, Q, R thng hng. pdngnhlDesarguessuyraccng thng1 1 2 2 3 3PQ , P Q , P Qng quy. HayngthngPascalcacclcgic ABCDEF, ADEBCF, ADCFEB ng quy. Bi ton 12: (nh l Kirkman) ng thng Pascal ca cc lc gic ABFDCE, AEFBDC, ABDFEC ng quy. Ta bit trn l c 60 ng thng Pascal. C 3 ng mt ng quy to ra 20 im Steiner. Trong 20 im Steiner c 4 im mt li nm trn mt ng thng to ra 15 ng thng Plucker. Ngoi ra 60 ng thng Pascal li c 3 ng mt ng quy to ra60imKirkman.MiimSteinerlithnghngvi3imKirkmantrn20ng thng Cayley. Trong 20ng thng Cayley, c 4 ng mt li ng quy to ra 15 im Salmon kt thc xin a ra mt s bi ton khc p dng nh l Pascal: Bi ton 13: (MOSP 2005) Cho t gic ni tip ABCD, phn gic gc A ct phn gic gc B ti E. im P, Q ln lt nm trn AD, BC sao cho PQ i qua E v PQ song song vi CD. Chng minh rngAP BQ PQ + = . RQPQ3P3Q2P2Q1P1A FBCDE ===========================================================55HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Bi ton 14:Cc im P, Q trong tam gic ABC sao cho 0BP CP, BQ CQ, ABP ACQ 180 = = + = . Chng minh rng BAP CAQ = . Bi ton 15: (IMO Shortlist 2007) ChotamgicABCcnh,cctrungim 1 1 1A , B , C caBC,CA,ABtngng. im P thay i trn ng trn ngoi tip tam gic. Cc ng thng 1 1 1PA , PB , PCct li ng trn ti A, B, C tng ng. Gi s cc im A, B, C, A, B, C i mt phn bit v cc ng thng AA, BB, CC to ra mt tam gic. Chng minh rng din tch ca tam gic khng ph thuc vo v tr ca P. Bi ton 16:HaitamgicABC,ABCccngngtrnngoitip.Cccnhcahaitamgic ct nhau ti 6 im to ra mt hnh lc gic.Chng minh rng cc ng cho ca hnh lc gic ng quy. Bi ton 17: (IMO 2010) im P nm trong tam gic ABC viCA CB . Cc ng AP, BP, CP ct li ng trn ngoi tip ti K, L, M. Tip tuyn ca ng trn ngoi tip ti C ct AB S. Gi s SC SP = .Chng minh rngMK ML = . Bi ton 18: (MEMO 2010) ng trn ni tip tam gic ABC tip xc cc cnh BC, CA, AB ti D, E, F tng ng. K l i xng ca D qua tm ng trn ni tip. DE ct FK ti S.Chng minh rng AS song song BC. ===========================================================56HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 HM S HC V MT S BI TON V HM S HC Trng THPT Chuyn Hng Yn Hm s hc l hm s c min xc nh l tp con ca tp s t nhin . K hiu A l tp hp tt c cc s hc. I.Mt s tnh cht chung ca cc hm s hc 1.Tch chp Dirichlet (gi l tch chp) nh ngha 1.Chof vg l hai hm s hc. Tch chp Dirichlet gi l tch chp ca fv, gk hiu lf * g , xc nh bi ( ) ( ) ( ) *, *|N ndng d f n g fn d ||

\|= trong tng ly trn tt c cc s nguyn dngd m chia htn . V d 1. Ta xt hai hm s hc sau nu ( )=01n ( ) 1 = n evi mi. * N n Khi vi miA f ta c ( ) ( ) ( ) ( ) n fdnd f n f an d= ||

\|= |* ) vi mi* N n . * f f = ( ) ( ) ( ) ( ) = ||

\|=n d n dd fdne d f n e f b| |* )vi mi* N n . nh l 1. ViA h g f , ,ta c( ) ( )( ) . * * * ). * * * * ). * * )h f g f h g f iiih g f h g f iif g g f i+ = +== 2. Ton t( ) A f R a f Ta ,v( ) A f Lf nh ngha 2. Cho, R a vi miA f ta xc nh ton tf Tanh sau ( ) ( ) . * N n n n f n f Taa =nh ngha 3. Vi miA f ,ta xc nh ton tLf nh sau ( ) ( ) . * ln N n n n f n Lf =V d 2. Vi hai hm s hc ve , ta c( ) ( ) ( ) = = =aaaT N n n n n n T * . ( ) ( ) . * N n n n n e n e Ta aa = =( ) ( ) . * 0 ln N n n n n L = = ( ) ( ) . * ln ln N n n n n e n Le = =nh l 2. ChoA g f ,ta c( )( ) ( )( ) . ). , * * ). * * * )Lg Lf g f L iiiR a g T f T g f T iiLg f Lf g g f L ia a a+ = + =+ = iv) K hiu kf * l tch chp caf vi chnh n k ln, ngha l nu n =1 nu* N n , n>1 ===========================================================57HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 . * ... * * * ; * ; *1 0f f f f f f fk= = =

k ln Khi vi +Z k th( )( ). * * *1A f Lf kf f Lk k = 3. Hm s Mobiusnh ngha 4. Cho, A f hmA g c gi l nghch o tch chp caf nu = g f * , k hiu. *1 = f gnh l 3. ChoA g f , , ta ci) 1*f tn ti khi v ch khi() . 0 1 fii) Nu tn ti 1*f th 1*f c xc nh duy nht theo quy np nh sau ()()( )()( )> ||

\| ==n ddN n ndnf d ffn fff|11 11. , 2 *11*,111 * c bit nu p l s nguyn t th( )( )().1*21fp fp f = iii) Nu tn ti 1*fth( ) ( ). * * *1Lf f f Lf = iv) Nu tn ti 1 1* , * g fth cng tn ti( )1* *g f v c xc nh nh sau ( ) =1* * g f1 1* * * g fNhn xt: T v d 1 v nh l 3suy ra lun lun tn ti 1* v 1*ev xc nh()()()( )()( ) ( )> > = = ||

\| == = =n ddn ndnd n|11 11. 1 0 *11*, 1 1111 * =1* . i vi hm s hc e vic tm 1*e s kh hn , ta s xt di y. nh ngha 5. Hm Mobiusc nh ngha l nghch o tch chp ca hm e, ngha l1*= e . Nhn xt: T v d 1 v nh ngha hm Mobius ta suy ra kt qu quan trng sau ( ) ( )( ) ( )>== = =n dn nun nun n e d|. 1 0, 1 1* nh l 4. Ta ci) Nu* N n th( ) ( ) =011rn ii) NuA F f ,th( ) ( ) ( ) ( ) . *| |N ndnF d n f d f n Fn d n d ||

\|= = nu n = 1 nu n c phn tch tiu chun l n = p1p2pr, r>1 nu tn ti s nguyn t p sao cho p2|n. ===========================================================58HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 (Cng thc o ngc kin-Liuvin) T nh l trn ta c() ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) . 1 1 5 . 3 15 ; 0 2 8 ; 1 1 2 ; 1 12 3 1= = = = = = = = 4. Hm nhn tnh nh ngha 6. ChoA f vf khng ng nht bng khng, Hmf c gi l hm nhn tnh nu( ) ( ) ( ) n f m f mn f =vi mi* , N n m tha mn (m,n) =1. Hmf c gi l hm hon ton nhn tnh nu( ) ( ) ( ) n f m f mn f =vi mi * , N n m . K hiu M l tp hp tt c cc hm nhn tnh. Nhn xt: T nh ngha trn, gi s kkp p p n ...2 12 1= l s phn tch tiu chun ca n, ta c kt qu sau Nuf l hm nhn tnh th( ) ( ).1==kiiip f n f Nufl hm hon ton nhn tnh th( ) ( ) ( ) p f p f = vi mi* N v p nguyn t. chng minh hai hm nhn tnh bng nhau ch cn chng minh chng bng nhau trn mi ly tha ca cc s nguyn t. chng minh hai hm hon ton nhn tnh bng nhau ch cn chng minh chng bng nhau trn tp cc s nguyn t. Vifl hm nhn tnh, nu m = n = 1 th (m,n) = 1 suy ra() () (), 1 1 1 f f f = do vy () 0 1= fhoc() 1 1= f Nu() 0 1= f th vi mi n cng c (n,1) = 1( ) ( ) () 1 f n f n f = =0, nnf l hm ngnht bng khng, vy nufl hm nhn tnh th() 1 1= f . Nu 2 1, f fl cc hm nhn tnh, hm tchf ca chng c nh ngha bi:( ) ( ) ( ) *2 1N n n f n f n f = , k hiu 2 1f f f =thfcng l hm nhn tnh. Ta d dng kim tra c - Vi mi* N n hm( )na a f =vi mi* N a l mt hm nhn tnh. - Hml hm nhn tnh. - Hm e l hm hon ton nhn tnh. nh l 5. ( tnh cht c bn ca hm nhn tnh) Nu* , 1 N n n >v kkp p p n ...2 12 1= l s phn tch tiu chun ca n th vi mi hm nhn tnhf ta c ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) () 1 , ... 1 ... ... 1|1 11 kk kn dp f p f p f p f d f + + + + + + = trong tng v tri ly trn tt c cc c s dng d ca n. Chng minh Nu ta khai trin v phi (1), th ta s c mt tng gm cc s hng c dng ( ) ( ) ( )kkp f p f p f ...2 12 1, trong i i 0vi mi i = 1,2,3,..,k. Theo gi thitf l hm nhn tnh nn( ) ( ) ( ) ( )k kk kp p p f p f p f p f ... ...2 1 2 12 1 2 1=nhng( ) k i p p pi i kk,..., 3 , 2 , 1 , 0 ...2 12 1= chnh l mt c d ca n v mi c d ca n u c dng . V vy v phi ca (1) l tng ca nhng s hng c dng( ) d f , trong d chy khp ch mt ln tt cc c dng ca n, chnh l v tri ca (1) ( pcm). ===========================================================59HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Nhn xt: Vn dng nh l trn i vi hm nhn tnh( )na a f =vi mi* N a v kkp p p a ...2 12 1= l s phn tch tiu chun ca a th ta c( ) ( ). ... 1 ... ... 12|121 11 knknknkn dn n n np p p p p p d + + + + + + + + = Nun = 0 v k hiu d(a) l cc s c dng ca a th ( ) ( )( ) ( ). 1 ... 1 1 12 1| |0+ + + = = = ka d a dd a d Nun = 1 v k hiu( ) a l tng cc c dng ca a th( ) .|=a dd a Do ( ) ( ) ( ) .11...11... 1 ... ... 11111 2121 111= + + + + + + + + =+ +kkk k kppppp p p p p p akk nh l 6. ChoR a vM f ta c i) 1 *ftn tiii)M f Ta v nufl hm hon ton nhn tnh thf Ta cng l hm hon ton nhn tnh. iii)( ) .1 * 1 * = f T f Ta a Chng minh. i) Ta c() 1 1= f suy ra 1 *ftnti (theo nh l 3 ) ii) NuR a v* , N n m tha mn (m,n) = 1th ( ) ( )( ) ( ) ( ) ( ) ( ). n f T m f T n n f m m f mn mn f mn f Ta aa a aa= = = v vy ta cM f Ta . Nufl hm hon ton nhn tnh th( ) ( ) ( ) * , N n m n f m f mn f = suy ra ( ) ( )( ) ( ) ( ) ( ) ( ). n f T m f T n n f m m f mn mn f mn f Ta aa a aa= = =hayf Ta l hm hon ton nhn tnh. iii) DoM f theo i) tn ti 1 *f , v vy ta c( ) = = = a a a aT f f T f T f T1 * 1 ** * ( ) .1 * 1 * = f T f Ta a Da vo cc kt qu trn ta hon ton c th chng minh nh l sau nh l 7. Cho. , A g f i) NuM g f th M g f * ,ii) Nu. * M g th M g f v f iii) NuM f th.1 *M f II.Mt s hm s hc thng gp 1. Tng cc c nh ngha 7. Cho n l s nguyn dng, vi mi s thc ta gi hm l tng ly tha ca cc c dng ca n, ngha l( ) . *|0N n d nn dd = >Khi1 = ta vit ( )> = =n ddN n d n n|01*, ) ( ( ) n cn c gi l tng cc c dng ca n. Khi0 = ta vit ( )> = =n ddN n n d n|00*, 1 ) ( trong d(n) l s cc c dng ca n. ===========================================================60HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 nh l 8. Ta ci). * R e T e = ii) l hm nhn tnh. iii)Vi1 , > n N nv nc phn tch tiu chun l rrp p p n ...2 12 1= ta c cc kt qu sau Nu0 th( )( )=+=ri iippn111 Nu0 = th( ) ( )=+ =riin11 Chng minh i) Nu *N n th( )( ) ( ) ( ) ( ) ( ), *| | | |n d d d e d e T d e Tdne n e T en d n d n d n d = = = = ||

\|= suy ra. * e T e =ii) Doe T e, l hm nhn tnh suy rae T e* l hm nhn tnh theo nh l 7, v vy e T e * = l hm nhn tnh. iii) V l hm nhn tnh nn ta ch cn tnh( )1ipvi, 1 r i Nu0 = th( ) ( ) . 1|01= =iipiki ip d p M iipch c cc c l ii i ip p p,..., , , 12do ( ) ( ) ( ) 110+ = =i i iip d p Nu0 th ( ) ( )11... 1) 1 (201= + + + + = =+= iii i itti ippp p p p piii V vy ta c( )( )= +=+0 1011) 1 (1 nunupppiiiii T ta c kt qu cn chng minh V d3: Tnh( ) ( ) ( ) ( ) ( ). 10 ; 10 ; 18 ; 18 ; 182 0 2 0 Gii ( ) ( )( ) ( )( )( )( ) . 1301 51 51 21 2) 5 . 2 ( 104 ) 1 1 )( 1 1 ( ) 10 ( ) 5 . 2 ( 104551 31 31 21 2) 3 . 2 ( 18. 421 21 21 31 33 . 2 186 ) 1 2 )( 1 1 ( 3 . 2 ) 18 ( 1824242 20 0262422 22 2220 0== == + + = = === === == + + = = = dd 2. S cc c nh ngha 8. Cho k, n l cc s nguyn dng, ta gi hm dk(n) l cch vit n thnh tch ca k nhn t, trong th t ca cc nhn t cng c tnh. Nhn xt ===========================================================61HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 d1(n)= 1;d2(n)= d(n) l s cc c dng ca n. Theo nh ngha th dk+1(n) l s cch vit n nh l tch ca (k+1) nhn thay l s cch vit n c dng = n a1a2ak+1. Nu c nh ak+1|n th 1 + kanc th vit nh l tch ca k nhn t v c |||

\|+1 kkand cch. V vy ta c =+n ik kk i d n d|11 ) ( ) (nh l 9. Cho* N k , ta c i) kke d*=ii) dk l hm nhn tnh iii)Nu ==riiip n1l s phn tch tiu chun ca n th vi mi1 kta c ( )= +=rikk kiC n d111 Chng minh i) Chng minh quy np theo k. Nu k = 1 th d1(n) = 1 = e(n) suy ra d1=e*1. Nu k = 2 th = =n dn d n d|21 ) ( ) (Ta li c( ) , 1 ) ( ) ( * ) (| |2 * = ||

\|= =n d n ddne d e n e e n e . * ) ( ) (2 *2N n n e n d ra suy =V vy ta c d2= e*2. Gi s vi mi1 1 k mta c dm= e*m. Khi ta c( )( ) ( )( ) ) ( ) ( * ) () ( ) ( ) (* 1 *|1 *|1 *|1n e n e e i einei e i d n dk kn ikn ikn ik k= = ||

\|== = haydk = e*k* N k (pcm). ii)V e l hm nhn tnh suy ra dk = e*k l hm nhn tnh (theo nh l 7). iii) S dng kt qu: Num,nl cc s nguyn khng m th ) 1 (110++ +=+ =mn mminn iC CV dk l hm nhn tnh nn ta ch cn chng minh( ) ,11 +=kk kC p d (2)vi p nguyn t, * N . Tht vy ta c Nu k = 1 th( ) , 11101 += = =kkC C p d suy ra (2) ng. Nu k = 2 th( ) ( ) , 11111 2 + += = + = =kkC C p d p d suy ra (2) ng. Gi s vi mik m 1m( ) ,11 +=mm mC p dkhi ta c ( ) ( )kki ikk iik kC C p d p d+= = + + = = = 0 011 1 ( theo (1)) nn (2) ng vik+1.Vy (2) ng vi mi* N k V vy nu ==riiip n1l s phn tch tiu chun ca n th( )= +=rikk kiC n d111 3. Hm le( ) n ===========================================================62HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 nh ngha 9. Cho* N n , ta gi hm( ) n l s cc s nguyn dng nguyn t vi n v nh hn n, tc l ( ) . 11 ) , (1= =n dn dn nh l 10. Ta c i)( ) . ) (|=n kknk n ii). *1e T =iii) l hm nhn tnh iv) Nu n l s nguyn dng th( )|||

\| =n ppn n|11 . Chng minh i) T nhn xt ca nh ngha 5 ta c vi mi n>1 th( ) =0|n dd ( ) ( ) = == = = =ndn kd k n d kndn dn dk k n1|| ) , |( 11 ) , (1. ) ( 1 1 C nh k l l c ca n, ta phi ly tng vi nhng gi tr ca d tha mnn d 1 m d chia ht cho k. Nu d=qk th don d 1 suy ra knq 1v ( ) ( ) ( ) = == = =k nq n k n k n kk nqknk k k n/1 | | |/1. 1 ) ( (pcm) ii). Theo i) ta c( ) ( ) ( ) ( ) ( ) = ||

\|= ||

\|= = e Tkne T kknkne kknk nn k n k n k1 1| | |* e T1* = . iii). Theo ii) ta ce T1* = . Me T1, l hm nhn tnh nnl hm nhn tnh. iv) Vl hm nhn tnh xc nh( ) n ta ch cn tnh gi tr ca( ), p vi * N v p nguyn t. Ta c ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) = |||

\| = = + = = = =n p ii ip kpn npp p p p p p p p pkpk pi\1 1 00 |).11 ( ) (11 III. Mt s bi tp v hm s hc Bi 1. Cho* N n , ta c a) =n dn d|. ) ( ( H thc Gauss) b)( )= ||

\|n dnind i|. ) ( Gii a) Doe T1* = v e(n)= 1 vi mi* N n nn ta c ( ) ( ). ) )( ( ) () ( * * ) ( * ) ( ) (1 *1|1| |= = == = ||

\|= e v n n e T dn e T e n edne d dn dn d n d b) Ta c( )( ) ( )( ) ( )( ) ( )= = = = ||

\|n dn n e e T n e e e T n dind i|1 1. * * * * * ) ( (theo nh l 8) ===========================================================63HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Nun l s nguyn t nu tn ti s nguyn t p sao cho p2|n, nu n c phn tch tiu chun l n = p1p2pr, r 2 nun l s nguyn t nu tn ti s nguyn t p sao cho p2|n, nu n c phn tch tiu chun l n = p1p2pr, r 2 Bi 2. t( ) ( ) =n dN n d n|* . Chng minh rng ( )=101n Gii S dng nh l 4 v cng thc tnh( ) n , ta xt cc trng hp sau Nun l s nguyn t th( ) ( ) () 1 ) ( 1| = = =n d nn d Nu tn ti s nguyn t p sao cho p2|n, thm p n=vi ( ) 1 , , 2 = p m v N suy ra ( ) ( ) ( ) 0 ) (| |= = = p dn d n dp p d nNu n c phn tch tiu chun l n = p1p2pr,( r 2) th ( ) ( ) () < < < == =r i i ir i i ir i ii iriin drrp p p p p p p p p d n1 2 12 12 12 1... 12 11 1 |) ... ( ) ... ( )... ( ) ( ) ( 1 ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )) ... 2 () 1 ( 3 22 11 3 2 111 1 ... 1 1 1rr r rrrrr r r rrC C CrC C r C C Cnn+ + + = = M ( ) ( )121 2 11 2 ... 2 = = + + +rrr rr r rn ra suy r rC C C V2 r nn( ) 1 1 r . Ta c2 21 rhay( ) 1 = n Do trong mi trng hp ta u c( )=101n Bi 3 Cho* , N n M f a) Nu n l, chng minh rng( ) ( ) ( ). 1| |/ = n d n dd nd f d fb) Nu n chn, n = 2sm vi1 s , m l, chng minh rng ( ) ( ) ( ) ( ) ( ). 2 2 1| | |/ = m ksn d n dd nk f f d f d fc)Tnh gi tr ca tngS =( ) ( ) ( ) n dd nd f|/. 1 1Gii a)Nu n l, d|n suy ra d l v n|d cng l. Khi ta c( ) 1 1| = d nv ( ) ( ) ( ) = = n d n d n dd nd f d f d f| | ||) ( ) ( 1(pcm). b)Nu n chn, n = 2sm vi1 sv m l th c Vi d|n suy ra d c dng1 ,..., 2 , 1 , 2 = = s i m di hoc, 2 k di= trong i = 0,1,,s v k|m. Ta c ===========================================================64HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( )( )( )( ) ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( )( ) a dung p k f k f m fk f k f m fk f m fk f m f d fm kssi m kisiim ks k msi m kisiisi m kisiisi m ki k nsii m nn dd nkmi si si i + = + + = + = + = ========|10 |11|/10 |110 |21120 |2 |112 /|/2 2 22 1 2 22 1 2 12 1 2 1 1 ( ) ( ) ( )( ) ( ) ( ) = = + ===m ks sn dsi m ksm kisiik v k f f d fk f k f m f| |0 | |11, 1 , 2 ) ( 2 22 2 2 2 suy ra( ) ( ) ( ) ( ) = m ksn d n dd nk f f d f d f| | |/. 2 2 ) ( 1 (pcm) c) Nu n l theo cu a) ta c( ) ( ) ( ) ( ). 2 1 1| |/ = =n d n dd nd f d f SNu n chn, n = 2sm, s 1,m l th theo cu b) ta c ( ) ( ) = =m ksn dd nn dk f f d f d f S| |/|) ( 2 2 ) ( 1 ) (Do ta c =m ksn dk f fd fS||) ( ) 2 ( 2) ( 2 Nhn xt: T bi ton trn ta c cc kt qu sau 1. Nu = f , s dng h thc Gauss (bi 1) ta c ( ) ( )= 01|/ndn dd n2. Nu( ) * N n n n f =th ( )= +n d m ksn dn dd nk ddd| |1||/21Bi 4.Chng minh cc ng thc sau ( ) ( )( )( )( ) . * ) ( ). * ) ( * ) ( ). * ) ( * ) ( )* / ) ( / ) ( )2| |32322 2|2|2N n k d k d dN n n d n d cN n n d n d bN n k n d k k n k d an k n kn k n k |||

\|= = = = Gii a)Theo nh ngha tch chp, ng thc cn chng minh tng ng vi vic chng minhnu n l nu n chn, n = 2sm, s 1,m l nu n l nu n chn nu n l nu n chn, n = 2sm, s 1,m l ===========================================================65HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 ( )( ) ( )( ) n d n d * *2 2 =(1) Do , dl cc hm nhn tnh nnd v d d * * , ,2 2 2 2 cng l hm nhn tnh. V vy chng minh (1) ta ch cn chng minh ( )( ) ( )( ), * *2 2 p d p d =vi p nguyn t v1 Tht vy ta c ( )( ) ( ) ( )( ) () ( ) ( )( ) ( ) 1 2 1 1 11*2 21 2 202 2+ = + + =+ === p p d p dp p d p dii i ( )( ) ( ) ( )() ( ) ( ) ( )( ) ( ) 1 2 1 1 11*1 2 202 2+ = + + =+ === p d p p dp d p p dii i suy ra( )( ) ( )( ). * *2 2 p d p d =(pcm) b) Gi s rrp p p n ...2 12 1=l s phn tch tiu chun ca n. Khi rrp p p n 2 22212...2 1=v( ) ( )=+ =riin d121 2Mt khc theo cu a) ta c( )( ) ( )( ) = =+ = =riiriip d n d1 12 2) 1 2 ( * *1 ( ) ) ( * ) (2 2n d n d = (pcm) c) Do 232* , d d l hm nhn tnh. chng minh ng thc cho ta ch cn chng minh( )( ) p d p d232* ) ( = vi mi p nguyn t v1 . ( )( ) ( ) ( ) ( ) () ( ) ( )( ) , 1 1 21 ) * (. 1 ) (2 2 21222323023232 2+ = + + = + =+ = =+ =+ += C Cp p d p d p p d p dp diii i suy ra( )( ) p d p d232* ) ( = ( ) . * ) ( * ) (232N n n d n d = d) Ta c ( ) ( ) ) ( * / ) ( ) (3|3|3n e d k n e k d k dn k n k= = ( )( ) ( ) ( )( ) n e d n e d k n e k d k dn k n k2 22|2|* * ) / ( ) ( ) ( = =|||

\|=|||

\| Do ng thc cn chng minh tng ng vi phi chng minh ( )( ) ( ) ( ) * * *2 3N n n e d n e d =hay( )( ) ( ) ( ), * *2 3 p e d p e d =vi mi p nguyn t v1 . Tht vy ta c ===========================================================66HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 ( )( ) ( )( ) ( ) ( )( )( ) ( )( )( ) ( )( ) ( )( ) ( )( )( ) ( ) ( )42 142 11 ... 2 11 *42 11 ... 2 11 *2 2 2220202 23 3 3030303 3+ += ||

\| + += + + + + =||

\|+ = ||

\|=+ += + + + + =+ = = = = == = = i ii ii iiii ii p e p d p e di p d p e p d p e d ( )( ) ( ) ( ), * *2 3 p e d p e d =vyta c pcm( )2| |3) (|||

\|= n k n kk d k dBi tp t luyn Bi 1.ChoM f , chng minh rng a)fl hm hon ton nhn tnh khi v ch khi. *1 *f f f = b)( ) ( ) ( ) ( ) p p f d f dn p n d, 1| | = nguyn t. c)( ) ( ) ( ) ( ) p p f d f dn p n d, 1| |2 = nguyn t. d).Nu n l s nguyn dng, k hiu( ) n wl s cc c nguyn t phn bit ca n th ( )( ) n wn dd 2|2=Bi 2. Gi) (0n l k hiu tng cc c l ca s nguyn dngn . Chng minh rng a). ) 1 ( ) (/||0d nd nn d = b) ), 2 / ( 2 ) ( ) (0n n n =vinl s chn. c)) (0n l hm nhn tnh. Bi 3. Chng minh rng a) . * , 2 ) ( N n n n d b) . 2 , ) ( ) ( 2 + n N n n n n c) . * , 2 ) ( ) (2 / ) 1 (N n N k n n d n n nk kkk +d) . * ), ( ) ( N n n d n n ===========================================================67HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 MT S BI TON S HCTRONG CC K THI OLYMPIC TON Trn Xun ng(THPT Chuyn L Hng Phong Nam nh) Trong k thi Olympic ton Quc t ln th 49 c t chc ti Ty Ban Nha c bi ton sau (bi ton 1) m tc gi ca n l Kestutis Cesnavicius (Lithuania) (Litva). Bi ton 1: Chng minh rng tn ti v s s nguyn dng n sao cho 21 n +c c nguyn t ln hn 2 2 n n +Bi ton ny l bi ton kh nht ca ngy thi th nht. Li gii ca bi ton 1 c pht trin t li gii ca cc bi ton n gin hn sau y:Bi ton 2: Chng minh rng tn ti v s s nguyn dng n sao cho n2 + 1 khng l c ca n!. ( thi chn i tuyn ca Innxia d thi Ton Quc t nm 2009) . Li gii ca bi ton 2: B : Tn ti v s s nguyn t dng 4k + 1 (k N*)Chng minh: Gi A l tp hp gm tt cc s nguyn t dng 4k+1 (kN*) , Khi A rngv 5A. Gi s A l tp hu hn. Gi p0 l phn t ln nht ca Ap0 5 .Gi s p1, p2 pn l tt c cc s nguyn t nh hn p0.t2 2 20 14 ... 1na p p p = +khi ? a N*, a > 1. Gi s q l c nguyn tca aq pi ,i {0,1,2 , n}. Mt khc (2p0p1 pn) 2 + 10 (modq)- 1 l s chnh phng (modq) v q l.Suy raqqqq = =|||

\| 2 :211 ) 1 ( 1121 ) 4 (mod 1q c dng 4k + 1 (k N*). Mt khc q> p0. iu ny mu thun vi cch chn p0. Vy tn ti v s s nguyn t dng4k + 1 (kN*). Chngtachuynsangvicgiibiton2.Gisplsnguyntdng4k+1(k N*) 1 1 ) 1 (121 = =|||

\| pp l s chnh phng (modp)np { 0,1,2 . ,p - 1} sao cho 2pn ) (mod 1 p2pn+1: p v np! khng chia ht cho p np ! khng chia ht cho 2pn + 1. Ta c: 2pn+ 1 pnp1 p . V tn ti v ===========================================================68HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 s s nguyn t p dng 4k + 1 (kN*) nn tn ti v s s nguyn dng n sao cho n2+ 1 khng l c ca n! Bi ton 3:Chng minh rng tn ti v s s nguyn dng n sao cho c nguyn t ln nht ca n2+ 1 ln hn 2n (Tp chAnimath ca Php nm 2006) Li gii ca bi ton 3:Gi s p l s nguyn t dng 4k + 1 (k N*)Suy ra 1 1 ) 1 (121 = =|||

\| pp l s chnh phng (modp)x {0,1,2, ,p - 1} sao cho x2 - 1(modp).Ta c: q2 (p- q)2 (modp)(q Z)q {0,1,2, , 21 p} sao cho q2-1 (modp).Tht vy gi s 21 p < x < px 21 + p. t q = p x, ta c: q2 = ( p x)2 x2 - 1 (modp) v 0 < q21 p. Ta c:q2 +1 Mp vp2q+1>2q.Suyracnguyntlnnhtcaq2 +1lnhn2q.Vcvss nguyn t dng 4k + 1(kN*) nn tn ti v s s nguyn dng n sao cho n2 +1c c nguyn t ln hn 2n. Sau y l cc li gii ca bi ton 1Li gii th nht ca bi ton 1: Xt s nguyn t p dng 4k + 1 (k N*) 1 1 ) 1 (121 = =|||

\| pp l s chnh phng (modp)x {0,1,2, p - 1} sao cho x2 - 1(modp). V x2 (p- x)2 (modp) (x Z)x {0,1,2 ,21 p} sao chox2-1 (modp). {0,1,2, ,21 p} sao cho ||

\|21 p2-1 (modp) t m = ||

\|21 pm {0,1,2, , 21 p} v m2-1 (modp) Gi s p > 20. N?u 0 +43 1 4p0 < 2 +1 +21 1 4p (2 +1)2 +43 1 4pp>2m+m 2 .Vm2+1M pnnm2p-1m 1 p .Vtn tivssnguyntpdng4k+1(kN*)nntntivss nguyn dng n sao cho c nguyn t ln nht ca n2 + 1 ln hn 2 2 n n + . Li gii th 2 ca bi ton 1: Gi s n l s nguyn, n24. Gi s p l c nguyn t ca(n!)2 + 1. Hin nhin p > n. Gi sx (0, 2p) l s d trong php chia n ! hoc n! cho p. Khi ? 0 < x< p x < p. Ta c? x2 + 1 chia ht cho p. Tht vy tn ti m Z sao cho n! = mp + x hoc n! = mp + x. Trong c hai trng hp ta u c (n!)2+1 = (mp+x)2 +1 x2 +1 = (n!)2 + 1 m2p2 2mpxx2+1M p . T suy ra p l c ca p2 - 2px + 4x2 + 4 = (p 2x)2 + 4p (p 2x)2 + 4p 2x +4 pp - 4 2x +4 p - 4 2x +20 4> 2x p 2x +4 p > 2x +x 2 T y suy ra iu phi chng minh Bi ton sau l bi ton tng qut ca bi ton 1Bi ton 4: Chng minh rng tn ti v s s nguyn dng n sao cho n2 + 1 c c nguyn t ln hn 2n + 2 nBi ton 5: Chng minh rng vi mi s nguyn n3, tn ti cp s nguyn dng l (xn, yn) sao cho nn ny x 2 72 2= +( thi Olympic Ton ca Bungari nm 1996) Li gii: Vi n = 3 , chn x3 = y3 = 1Gisvin3,tnticpsnguyndngl(xn,yn)saocho nn ny x 2 72 2= + .Ta chng minh rng mi cp . (X=27,2n nn ny xYy x =+) , (X= 27,2n nn ny xYy x +=) tho mn1 2 22 7+= +nY XTht vy 2 22727||

\|+||

\| n n n ny x y x m= 2 (2 27n ny x + ) = 2. 2n = 2n+1 V xn , yn l nn xn = 2k + 1, yn = 2l + 1 (k, l Z)12+ + =+ l ky xn n ===========================================================70HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 v l ky xn n =2. iu chng t rng mt trong cc s 2,2n nn ny x y x + l l . V vy vi n +1 tn ti cc s t nhin l xn+1 v yn+1 tho mn nn ny x 2 72121= ++ ++1 Bi ton 6 : Chng minh rng vi mi s nguyn dng n, phng trnh x2 + 15y2 = 4n c t nht n nghim t nhin (x,y)( thi chn hc sinh gii Ton Quc gia nm hc 2009 2010) Li gii: Trc ht ta chng minh rng vi mi s nguyn n2 tn ti cp s nguyn dng l (xn , yn) sao cho sao cho nn ny x 4 152 2= +Tht vy vi n = 2 , chn x2 = 1 , y2= 1Gisvin2tnticpsnguyndngl(xn,yn)saochosaocho nn ny x 4 152 2= + . Ta chng minh rng mi cp(X= 2,215n nn ny xYx y +=),(X=2,215n nn nx yYx y =+)thomn1 2 24 15+= +nY XTht vy 2 2215215||

\| + ||

\|n n n nx y x y m= 4 (2 215n ny x + ) = 4. 4n = 4n+1 V xn , yn l nn xn = 2k + 1, yn = 2l + 1 (k, l Z)12+ + =+ l ky xn n vk lk l x yn n =+ +=2) 1 2 ( ) 1 2 (2.iuchngtrngmttrongccs 2,2n n n nx y y x +ll.Vvyvin+1tnticcstnhinlxn+1vyn+1thomn 1 21214 15++ += +nn ny x Tr li bi ton 6: Vi n = 1, phng tnhny x 4 152 2= + c 1 nghim t nhin l (x,y)= (2,0) Vi n = 2, phng tnh ny x 4 152 2= + c 2 nghim t nhin l (x,y)= (4,0); (1,1) Gi s vi n 2, phng tnh ny x 4 152 2= + c n nghim t nhin l (x1,y1), (x2,y2), , (xn,yn)khi(x,y)=(2xk,2yk)(1 kn)lccnghimtnhincaphngtrnh ny x 4 152 2= ++1.Theochngminhtrnphngtrnh ny x 4 152 2= ++1lic1nghimt nhinl.Vyphngtnh ny x 4 152 2= ++1ctnhtn+1nghimtnhin.Biton6 c gii quyt. ===========================================================71HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Bi ton 7: Tm tt c cc cps nguyn dng(x,y) sao cho y xy x+2 2 l s nguyn v l c ca 1995. ( thi Olympic ton Bungari nm 1995) Li gii : Trc ht ta chng minh B : Cho s nguyn t p = 4q + 3 (q N). Gi s x, y l cc s nguyn sao cho x2 + y2 chia ht cho p, Khi x v y chia ht cho p. Tht vy nu x M p th y M p . Gi s x khng chia ht py khng chia ht cho pTheo nh l nh Phecma ta c x p-11 (modp)x4q+21 (modp). Tng ty4q+2 1 (modp) . Ta c x2 + y2M px2 -y2 (modp)(x2)2q+1 (-y2)2q+1 (modp) x4q+2 - y4q+2 (modp) 1 - 1 ( modp) p = 2 (v l). B c chng minh. p dng b vo bi ton 7: Gi s tn ti cc s nguyn dng x,y sao cho x> y , y xy x+2 2 l s nguyn v y xy x+2 2l c ca 1995 . t k = y xy x+2 2thx2 +y2 = k( x y) v k l c ca 1995= 3.5.7.19.N?u kM 3 th k= 3 k1 (k1N*) (k1 khng chia ht cho 3) x2 + y2M 3xM 3 v yM 3x = 3x1 , y = 3y1 (x1 , y1 N*, x1 > y1) ) (1 1 12121y x k y x = + . N?u k = 1 th x2 + y2 = x y. l iu v l v x2 + y2 x + y> x y (v x,y1 ) Nu k = 5 th x2 + y2 = 5(x y)(2x - 5)2 + (2y +5)2 = 50 x = 3 , y = 1 hoc x = 2 , y = 1Nu k = 7 , tng t nh trn, tn ti k2N* sao cho k = 7 k2 (k2 khng chia ht cho 7)x = 7x2 , y = 7y2(x2, y2 N* , x2 > y2) v) (2 2 22222y x k y x = +Nu k M 19 th tn ti k3 N* sao cho k = 19k3 (k3 khng chia ht cho 19 ),x = 19x3 , y = 19y3(x3, y3 N* , x3 > y3 ) v) (3 3 32323y x k y x = +Vy tt c cc cp s nguyn dng (x,y) cn tm c dng (3c, c), (2c, c), (c, 2c), (c, 3c) trong c {1,3,7,19,21,57,133,399} . Bi ton 8: Tm tt c cc cp s nguyn dng (x,y) sao cho sA = y xy x+2 2 l s nguyn v l c ca 2010. ( thi Olympic Ton khu vc duyn hi ng bng Bc B nm hc 2009 2010) Li gii: Trn c s li gii ca bi ton 7 ta ch cn tm cc nghim nguyn dng ca cc phng trnh :) (2 2y x k y x = +vi k { 2,5, 10}. Phng tnhx2 + y2 = 2 (x- y) khng c nghimnguyn dng . Tht vy gi s x,yN* , x > yv x2 + y2 = 2 (x- y) ===========================================================72HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 x2+y2 2x+y2>2(xy).liuvl.Phngtrnhx2+y2=5(x-y)ccc nghimnguyn dng l (x,y) = (3,1), (2,1). Phng trnh x2 + y2 = 10 (x- y) (x-5)2 + (y+5)2 = 50 c cc nghim nguyn dng l (x,y) = (6,2) ; (4,2) . Vy tt c cc cp s nguyn dng (x, y) tho mn bi l(3c, c), (2c, c), (c, 2c) , (c, 3c) , (6c, 2c) , (4c, 2c) , ( 2c, 6c), (2c, 4c) trong c {1,3,6,7,201}Cui cng l mt s bi ton dnh luyn tpBi ton 9: Chng minh rng vi mi s nguyn dng n, phng tnh7x2 + y2 = 2n+2 lun c nghim nguyn dng. Bi ton 10: Chng minh rng vi mi s nguyn dng n, phng trnh x2 + 15y2 = 4n c ng n nghim t nhin . Bi ton 11: Cho s nguyn dng n. Gi Sn l tng cc bnh phng ca cc h s ca a thc f(x) = (1+x)n.Chng minh rng S2n+1 khng chia ht cho 3 ( thi chn i tuyn Vit Nam d thi Olympic Ton Quc t nm 2010) Bi ton 12: Chng minh rng tn ti v s s nguyn dng n sao cho 2n +2 chia ht cho n . Bi ton 13: Chng minh rng tn ti v s s nguyn dng n sao cho tt c cc c nguyn t ca n2 + n + 1 khng ln hnn . ( thi chn i tuynUkraina d thi Olympic ton quc t nm 2007) Bi ton 14: Vi mi s nguyn dng n > 1, k hiu p(n) l c nguyn t ln nht ca n. Chng minh rng tn ti v s s nguyn n > 1 sao cho: p(n) < p(n+1) < p(n+2) . Bi ton 15: Cho cc s nguyn a,btho mn a>b > 0 . Chng minh rng tn ti v s s nguyn dng n sao cho an + bn chia ht cho n . Bi ton 16: Chng minh rng tn ti v s s nguyn t p c tnh cht sau: Tn ti v s nguyn dng n sao cho p 1 khng chia ht cho n v n! +1 chia ht cho p. ( thi chn i tuyn ca Mnva d thi Olympic ton Quc t nm 2007). Biton17:Chngminhrngtntivssnguyndngnsaocho5n-21chia ht cho n. ( thi Olympic ton ca Braxin nm 2008) ===========================================================73HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 NH L LAGRANGE V NG DNG ng nh SnChuyn Lng Vn Ty Ninh Bnh 1.NH L LAGRANGE 1.1. NH L ROLLE nh l: Nu( ) f x l hm lin tc trn on[ ; ] a b , c o hm trn khong( ; ) a bv( ) ( ) f a f b =th tn ti( ; ) c a b sao cho'( ) 0 f c = . Chng minh: V( ) f x lin tc trn [a; b] nn theo nh l Weierstrass( ) f x nhn gi tr ln nht Mv gi tr nh nht m trn [a; b]. - KhiM = m ta c( ) f x l hmhng trn [a; b], do vi mi( ; ) c a b lun c '( ) 0 f c = . -KhiM>m,v( ) ( ) f a f b = nntntic (a; b) saocho( ) f c m = hoc ( ) f c M = , theo b Fermat suy ra'( ) 0 f c = . H qu 1: Nu hm s( ) f x c o hm trn (a; b) v( ) f x c n nghim (n l s nguyn dng ln hn 1) trn (a; b) th'( ) f x c t nht n - 1 nghim trn (a; b). H qu 2: Nu hm s( ) f x c o hm trn (a; b) v'( ) f x v nghim trn (a; b) th( ) f x c nhiu nht 1 nghim trn (a; b). H qu 3: Nu( ) f x c o hm trn (a; b) v'( ) f x c nhiu nht n nghim (n l s nguyn dng) trn (a; b) th( ) f x c nhiu nht n + 1 nghim trn (a; b). Cc h qu trn c suy ra trc tip t nh l Rolle v n vn ng nu cc nghim l nghim bi (khi( ) f x l a thc).Cchqutrnchotatngvvicchngminhtntinghimcngnhxc nh s nghim ca phng trnh, v nu nh bng mt cch no ta tm c tt c cc nghim ca phng trnh (c th do m mm) th ngha l khi phng trnh c gii. T nh l Rolle cho php ta chng minh nh l Lagrange, tng qut hn, ch cn ta n ti ngha ca o hm (trung bnh gi tr bin thin ca hm s). 1.2. NH L LAGRANGE (Lagrange's Mean Value Theorem) ===========================================================74HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 nhl:Nu( ) f x lhmlintctrnon [ ; ] a b ,cohmtrnkhong( ; ) a b thtnti ( ; ) c a b sao cho ( ) ( )'( )f b f af cb a=. Chng minh:Xt hm s: ( ) ( )( ) ( )f b f aF x f x xb a= . Tac:F(x)lhmlintctrnon[ ; ] a b ,c o hm trn khong( ; ) a b v( ) ( ) F a F b = .Theo nh l Rolle tn ti( ; ) c a b sao cho'( ) 0 F c = . M ( ) ( )'( ) '( )f b f aF x f xb a= , suy ra ( ) ( )'( )f b f af cb a=. nh l Rolle l mt h qu ca nh l Lagrange (trong trng hp( ) ( ) f a f b = ) ngha hnh hc:

nhlLagrangecho php ta c lng t s ( ) ( ) f b f ab a do n cn c gi l nh l Gi tr trung bnh (Mean Value Theorem). T cho ta tng chng minh cc nh l v s bin thin ca hm s, t nn mng cho nhng ng dng ca o hm. nh l: Cho hm s( ) f x c o hm trn khong( ; ) a b . - Nu'( ) 0, ( ; ) f x x a b > th( ) f x ng bin trn( ; ) a b . - Nu'( ) 0, ( ; ) f x x a b < th( ) f x nghch bin trn( ; ) a b . - Nu'( ) 0, ( ; ) f x x a b = th( ) f x l hm hng trn( ; ) a b . Chng minh: Gi s'( ) 0, ( ; ) f x x a b > v 1 2 1 2, ( ; ), x x a b x x < , theo nh l Lagrange, tn ti 1 2c (x ; x ) sao cho 2 12 1( ) ( )'( )f x f xf cx x=. M 1 2'( ) 0 ( ) ( ) ( ) f c f x f x f x > < ng bin trn (a; b). Chohms( ) f x thamnccgithitca nh l Lagrange,th (C), A(a;f(a)), B(b;f(b)). Khitrn(C)tntiimC(c;f(c)), c (a; b) m tip tuyn ca (C) ti C song song vi ng thng AB. Joseph Louis Lagrange (1736 - 1813) ===========================================================75HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Nu trong gi thit ca nh l Lagrange ta thm vo gi thit'( ) f xng bin hoc nghch bin trn [a; b] th ta c th so snh ( ) ( ) f b f ab a vi'( ), '( ) f a f b . C th:'( ) f xng bin trn [a;b] ( ) ( )'( ) '( )f b f af a f bb a < < '( ) f xnghch bin trn [a;b] ( ) ( )'( ) '( )f b f af a f bb a > > T y cho ta tng ng dng nh l Lagrange chng minh bt ng thc v nh gi cc tng hu hn. Cng tng t nu trong gi thit ca nh l Lagrange ta thm vo gi thit'( ) f xngbinhocnghchbintrn[a;b]thtacthsosnh ( ) ( ) f c f ac avi ( ) ( ) f b f cb c vi[ ; ] c a b chotatngchngminhrtnhiubtngthc,nhbtngthc Jensen Ngoi ra nh l Lagrange cn c pht biu di dng tch phn nh sau: nh l: Nu( ) f xl hm lin tc trn on [a; b] th tn ti im( ; ) c a b tha mn:( ) ( )( )baf x dx f c b a = nhlLagrangedngtchphncpdngchngminhmtsbitonlin quan n tch phn v gii hn hm s. 2.MT S NG DNG 2.1.CHNG MINH S TN TI NGHIM CA PHNG TRNH Bi ton 1. Chng minh rng phng trnh acosx + bcos2x + ccos3x lun c nghim vi mi b cc s thc a, b, c. Li gii:Xt bsin2x sin3x( ) asinx+ '( ) osx+bcos2x+ccos3x, x .2 3cf x f x ac R = + = M0 0(0) ( ) 0 (0; ), '( ) 0 f f x f x = = = , suy ra iu phi chng minh. Nhn xt: Bi ton trn c dng tng qut: Cho hm s f(x) lin tc trn [a; b], chng minh rng phng trnh f(x) = 0 c t nht mt nghim trn (a; b). Phng php gii: Xt hm F(x) tha mn F(x) lin tc trn [a; b], F(x) = f(x).g(x) vi mi x thuc (a; b), g(x) v nghim trn (a;b) v F(a) = F(b). Theo nh l Rolle suy ra iu phi chng minh. ===========================================================76HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Bi ton 2. Cho s thc dng m v cc s thc a, b, c tha mn: 02 1a b cm m m+ + =+ +. Chng minh rngax2 + bx + c = 0 c nghim thuc (0; 1). Hng dn: Xt hm s2 1. . .( )2 1m m ma x b x c xf xm m m+ += + ++ +. Tng t ta c bi ton tng qut hn. Biton3.Chosthcdngm,snguyndngnvccsthc 0 1, ,...,na a a tha mn: 1 0... 01n na a am n m n m+ + + =+ + . Chng minh rng11 1 0... 0n nn na x a x a x a+ + + + = c nghim thuc (0; 1). Hng dn: Xt hm s 1 1 0( ) ...1m n m n m n na a af x x x xm n m n m+ + = + + ++ +

Bi ton 4.(nh l Cauchy)Nu cc hm s( ), ( ) f x g xl cc hm s lin tc trn on[ ; ] a b , c o hm trn khong( ; ) a b v'( ) g x khckhngtrnkhong( ; ) a b thtnti( ; ) c a b saocho ( ) ( )'( )( ) ( )f b f af cg b g a=. Ligii:TheonhLagrangeluntnti 0( ; ) x a b saocho 0( ) ( )'( )g b g ag xb a=( ) ( ) g a g b . Xthms ( ) ( )( ) ( ) ( )( ) ( )f b f aF x f x g xg b g a= ,tac:F(x)lhmlintctrnon [ ; ] a b , c o hm trn khong( ; ) a b v ( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )( ) ( )f a g b f b g aF a F bg b g a= =.Theo nh l Rolle tn ti( ; ) c a b sao cho'( ) 0 F c = . M ( ) ( )'( ) '( )( ) ( )f b f aF x f xg b g a= , suy ra ( ) ( )'( )( ) ( )f b f af cg b g a=. Nhnxt:nhlLagrangelhqucanhlCauchy(trongtrng hp ( ) g x x = ) Bi ton 5: Cho a + b c = 0. Chng minh rng: asinx+9bsin3x+25csin5x = 0 c t nht 4 nghim thuc [0; ]. ===========================================================77HI CC TRNG THTP CHUYN KHU VC DUYN HI V NG BNG BC B Hi tho khoa hc mn Ton hc ln th III - 2010 Nhn xt: Bi ton ny cng tng t cc bi ton trn. chng minh( ) f xc t nht n nghim ta chng minh F(x) c t nht n + 1 nghim vi F(x) l mt nguyn hm ca ( ) f xtrn (a;b) (c th phi p dng nhiu ln) Li gii:Xt hm s: ( ) 3 5 f x asinx bsin x csin x = , ta c: '( ) os 3 os3 5 os5 f x ac x