D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 26 (1, 2)

EKEV AKADEMİ DERGİBİ Yıl: 7 Sayı: 14 (Kış 2003) -------

KUR'AN'DA TANlTlLAN MODEL ŞAHSiYET, HZ. İBRAHİM C*)

43

Mustafa BAKTIR (**)

ÖZET Kur'an-ı Kerim de model şahsiyet olarak takdim edilen ikipeygamberden birisi de

Hz.İbrahim (a.s)'dır. Diğer taraftan ilahi menşe'li olarak kabul edilen üç dinin peyg"Cım­berleri, Hz. İbrahim (a.s.)'ın soyundan gelmektedir. Bundan dolayı Hz.İbrahim(a.s) gü­nümüzde üç dinin üzerinde ittifak ettiği bir barış sembolü olarak kabul edilebilir.

Anahtar Kelime/er: İbrahim, Halilullah, Kıssa, Hanif, Tevazu

The ProphetAbraham: A Model Person Narratedin the Qur'an

ABSTRACT

One of two prophets presented asa model person in Qur'an is Prophet Abraham (peace be upon him). On the other hand; the prophets of the three religions regarded as of divine origin came from the lineage of Prophet Abraham. · Therefore, he is considered as rymbol of peace by the tree religion.

Key Words: Abraham, Halilullah, Ta/e, Hanif, Humility

*) Bu makale, 17-18 Ekim l997'de Şanlıurfa'da Harran Üniversitesi-ŞURKAV işbirliği ile tertiplenen "1. Hz. İbrahim (AS) Sempozyumu" na sunulan tebliğ esas alınarak hazırlanmıştır.

**)Prof. Dr., Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi (e-posta: mbaktir@atauni.edu.tr)

\' /.

_,_

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 27 (1, 1)

44 1 Prof. Dr. Mustafa BAKTIR-------EKEV AKADEMİ DERCİSİ

GİRİŞ

K.ıssa, insanlık tarihi kadar eski bir anlatım biçimidir. Kur'an-ı Kerim'de kıssalar, özellikle peygamber kıssaları geniş bir yer tutar. Hatta Kur'an'ın Taberi'ye göre üçte bi­ri, M. Reşid Rıza'ya göre de dörtte üçünü oluşturduğu kaydedilmiştir. Bu tesbitler tama­men kesin olmamakla birlikte, nisbi bir gerçeği ifade ettiği de gözden uzak tutulmama­lıdırl.

Kur'aıı'ı Kerim'de çokça zikredilen kıssaların gayesi, Kur'an'ın asılindiriliş gayesi­nin gerçekleşmesidir. Bunlar, sırf bazı tarihi olayların hikaye edilmesi için kaydedilme­miş, Kur'an'da aniatılmak istenen ilahi mesajın daha çarpıcı ve inandıncı bir uslüpla Kur'an muhatablarına ulaştınlması için verilmiştir. Bu kıssalar anlatılırkendinin asıl ga­yesi yanında, ikinci derecede önemli olan bir çok meseleye de işaret edilmiştir. Böylece beşeriyetİn yaratılışında mevcut sosyal ve psikolojik cihetler göz önünde bulundurularak daha cazip ve canlı bir anlatım üslubu yakalanmıştır2.

Diğer taraftan kıssalar, insan topluluklarının özelliklerine göre peygamberlerin nasi­hat ve irşadlarını dile getirirler. Bu toplurnlarİn her zaman masadaklarını bulabilecekle­ri birer tip olarak ortaya konuldukları, gözden uzak tutulmamalıdır. Mesela Hz. Nuh'un (as) kavmi sapık ve mağrurdur. Hz. Lut'un (as) kavminde sefahat ve fuhuş yaygındır. Ad kavminde dünyevi güç YI! kuvvet, Senıud ka,·minJe dünya nimetlerine perestiş ve gurur, Medyan ahalisinde ölçü tartı ve muamelelere hile kanştırma, İsrail oğullarında da inat ve taassub vardır. Bunlann hepsi bazı cezalara maruz kalmışlar, peygamberlere uyanlar ise kurtulmuşlardır3.

Kur'an kıssalarında, insanlığı irşad ve terbiye için gönderilen peygamberlerin ayn bir yeri vardır. Bu kıssalarda, peygamberlerin Allah'tan aldıkları hidayet düsturlannı in­sanlara tebliğ keyfiyeti, bu tebliğ karşısında insanların takındığı müsbet ve menfi tavır­lar, imanla küfür cepheleri arasında geçen tevhit mücadelesinin, kısa ve özlü tarihi var­dır. Böylece Kur' an, muhatablarını aynı hataya düşüp de helak olmaktan sakındırmak is­temişti.J:4.

Kur'an'daki kıssalarla ilgili olarak bir hususa da temas etmek istiyoruz. K.ıssalarda, tarihi unsurların genellikle kapalı tutulması, bunların gerçekliğini inkar ederek hayali, temsili veya uydurma olabileceği vehmini doğurabilir. Bu görüş kesinlikle reddedilmiş­tir. Çünkü böyle kabul edildiğinde Kur'an'ın hayra yönlendirici, inkarcıların kötü akı­betierini göstererek de caydıncı olma hususiyeti ve eğitim gayesi gerçekleşmeyecektir. Bu da Kur'an'ın temel espirisine ve ilahi mesaj özelliğine aykındırS.

1) Kur'an kıssalan hakkında geniş bilgi için bkz. Yıldınm, Suat, "Kur' an-ı Kerim'de Kıssalar" Atatürk Üniversitesi islami ilimler Fakiiites i Dergisi, 3. sayı, Ankara, 1979, s. 37-63, Şengül, İdris, Kur'an Kıssaları Üzerine, İzmir 1994, s, 26. ·

2) Yıldınm, s. 40, Şengül, s. 27, 28. 3) Yıldınm, s. 43, 44. 4) Şengül, s. 17, 29. 5) İlgili görüşler için Bkz. Şengül, s. Jl6-125.

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 27 (1, 2)

KUR'AN'DA TANITILAN MODEL ŞAHSİYET, HZ. İBRAHİM--- 45

Kur'an'da peygamberlerin lassalan anlatılırken örnek insanlar olduklan ve özellikle onlann hayatlanndan ibret alınması gerektiği vurgulanmıştır: "Andolsun onların (geç­miş peygamberler ve ümmetlerin) lossalannda akıl sahipleri için pek çok ibretler vardır"6.

Kur'an'da anlatılan kıssalann en önemli fonksiyonlanndan birisi de, tarihte yaşayan insanlardan hayır ve şer tarafını temsil eden "Model şahsiyetlerin" takdim edilinesi ve böylece insanlara örnekler sunulınasıdır. Nitekim Peygamber Efendimiz (sav) hakkında şöyle buyruluyor:

"Andolsun ki, Rasulullah sizin için, Allah'a ve Ahiret gününe kavuşmayı uman­lar ve Allah'ı çok zikredenler için güzel bir örnektir"7.

''Model sahsiyet" veya "Güzel örnek" olarak tercüme edebileceğimiz" Üsve-i Ha­sene" tabiri, Kur'an'da Mümtehine Suresinde iki ayn ayette, Rasullah'tan (sav) başka geçmiş peygamberler arasında sadece İbrahim (as) için kullanılmıştır:

''İbrahim' de ve onunla beraber olanlarda sizin için gerçekten güzel bir örnek (Üsve-i Hasene) vardır.Onlar kavimlerine demişlerdi ki, "Biz sizden ve Allah'ı bı­rakıp taptıklarııiızdan uzağız. Sizi tanımıyoruz. Siz birtek Allah'a inanıncaya ka­dar sizinle bizim aramızda düşmanlık ve öfke belirmiştir ... "s.

Bu ayetin devamında, " ... Ancak İbrahim'in babasına söylediği, andolsun ki senin için mağf'ıret dileyeceğim, fakat sana Allah' tan gelecek herhangi bir şey için de elimden bir şey gelmez ... " buyuruluyor. Ancak Hz. İbrahim (as)'ın babası hakkında dua etmesi hoş karşılanmarnış o da babasının Allah' a iman etmediğini anlayınca bundan vaz­geçmiştir9.

Hz. İbrahim (as)'ın bu haraketi Kur' an' ın diğer ayetlerinde açıklanan, nonnalde an­ne ve babaya iyilikte bulunmayı, onlara "öf' bile dememeyi emreden !O, Allahın şirki af­fetıneyeceğill, şirke çağınnalan halinde onlara itaat gerekınediği12, şeklindeki emir ve tavsiyelerine uygundur.

Yine Mümtehine Suresinde Hz. İbrahim (as) ile ilgili olarak meselenin ehemmiyeti vurguianıyor ve şöyle buyuruluyor:

''Mulıakkak ki sizden Allah'a ve Ahiret gününe varacağını uman kimse için bunlar da (Hz. İbrahim (as) ve beraberinde ki müminlerde) güzel örnekler var­dır"l3.

6) 12/Yusuf:11l, ayrıca bkz. 33/Ahzab:21, 60/Mümtehine:4, 6. 7) 33/Ahzab:21. 8) 60/Mümtehine: 4. 9) Bkz. 9ffevbe : 114. 10) Bkz. 17/İsra:23, 24, 31/Lokman: 14. ll) 4/Nisa:48, 116. 12) 31/Lokman: 15.

13) 60/Mümtehine:6. \'

/ .

. ı

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 28 (1, 1)

46 /Prof. Dr. Mustafa BAKTIR-----,---EKEV AKADEMİ DERCİSİ

Kur'an'ı Kerim peygamberlere ve onlara tabi olan müminlere, özel tavır ve yaşayış­larda benzerneyi açık olarak teşvik ediyor. Nitekim her gün kıldığımız namazlarda oku­duğumuz Fatiha Suresinde, "(Allahım), bizi doğru yola, kendilerine nimet verdiğin kimselerin yoluna hidayet et, gazaba uğrayanlann, sapanlarm yoluna değil" şeklin­de dua etmemiz emrediliyor. Kendisine nimet verilenierin başında, hiç şüpesiz peygam­berler geliyor. Yüce Rabbımız onları önder, din ve dünya işlerinde mürşid, ahlak ve fa­zilette insanlığa örnek ve model olsunlar diye seçmişdir. Hz. İbrahim (as) da Kur'an'da örnek bir şahsiyet olarak kendisinden çokca bahsedilen bir peygamberdir.

Hz. İbrahim (as), Hz. Nuh (as), Hz. Musa (as), Hz. İsa (as) ve ahir zaman peygam­beri Hz. Muhammed (sav) ile birlikte ''Uiu'I·Azm" peygamberlerden sayılmıştırl4. Hz. İbrahim (as)'in ismi Kur'an'ı Kerim'de 69 kere zikredilmiştir. Hz. Musa (as)' dan sonra Kur'an'da en çok ismi geçen peygamber, Hz. İbrahim (as) dirl5.

Bir defasında Hz. Peygamber (sav) e bir sahabi gelerek ''Ey insanlarm en hayırlı­sı" dedi. Buna karşıJ.ı.k olarak Rasulullah (sav): "0, İbrahim (as)' dir" buyurdularl6. Bu hadis, çeşitli şekillerde tevil ve izah edilmiş olsa da, Hz. İbrahim (as)'ın Rasulullah (sav) nezdindeki itibarını göstermesi açısından önemlidir.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, Rasulullah (sav)'den sonra Kur'an'da ''Üsve-i Hase­ne", yani model şahsiyet olarak verilen tek peygamber, Hz. İbrahim (as)' dır. Bu bakım­dan biz bu makalemizde onun örnek şahsiyeü ile ilgili olarak Kur·an ve Sünnet' te ge­çen vasıflarını tesbit edip iki ayn gurupta vermek istiyoruz. Bunlardan birincisi, pey­gambeıi ve vehbi vasıf1ar, ikincisi ise beşeıi ve kesbi vasıflardır. Aslında onun hususi­yetlerini, kesin çizgilerle iki ayn grupta toplamanın zorluğunun da farkındayız. Ancak peygambeıi ve beşeıi şahsiyetini ortaya koymak için böyle bir tasnife gitme ihtiyacını duyduk. Bu iki grup arasında bazı tedahullerin olması da ihtimal dahilindedir.

A ·PEYGAMBERi VE VEHBi VASlFLARI

1- Kendisine ve Nesiine Peygamberliğin Verilmiş Olması

Hz. İbrahim ·(as)'ın peygamberliği, Kur'an'da çeşitli şekillerde ifade edilmiştir. Ba­kara Suresinde ki bir ayette şöyle buyruluyor: ''Bir zamanlar Rabbi İbrahim' i, bir ta­kım kelimelerle sınamış, onları tam olarak yerine getirince, ben seni insanlara ön­der (İmam) yapacağım demişti"l7. Böylece Allah, Hz. İbrahim (as)' ı kendisine uyup hidayete erecekler için bir önder yaptı. Bu onun fazilet ve şerefte çok ileri bir seviyede olmasından dolayıdır. Güzel ahlak ve sıfatıarda mümtaz bir mevki kazandığı için Allah bu vazifeyi ona tevdi etmiştiriS.

14) Bkz. 33/Ahzab: 7, 46/Ahkaf:35. 15) Bkz. M. Fuad Abdu1baki, el-Mucemu '1-Müfe/ıres li Elfazi '/Kur 'an 'il- Kerim, Mısır, ts. , s. 1-2.

16) Müslim, Fedail, 150, H. No: 2369, Ebu Davud, Sünnet, 14, H. No: 4672.

17) 2/Bakara: 124.

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 28 (1, 2)

;J-

KUR'AN'DA TANITILAN MODEL ŞAHSİYET, HZ. İBRAHİM--- 47

M.Abduh'a göre burada ki ''iınamet" Risalet manasınadır. Çünkü peygamberlik· kesble olmaz onun için de ayette buna işaret edilerek bizzat Allah' ın imam, yani önder, yaptığı vurgulanmıştır. Nitekim O da insanları şirkten uzaklaştınp halis tevhide davet ederek bu önderliğin gereğini yapınıştır19.

Nahl Suresinde de şöyle buyuruluyor: ''İbrahim gerçekten Hakka yönelen, AI~ lah'a itaat eden bir önder idi. Allah'a ortak koşanlardan değildi. Allah'ın nimetle- · rine şükredici idi. Çünki Allah onu seçmiş ve doğru yola iletmişdi'@. Allah'ın onu seçmiş olması, kulun sayi olmaksızın bir çok nimetierin meydana geldiği ilahi feyzini ona vermesidir. Bu da ancak peygamberler ve onlara yakın olan sıddıldn ve şüheda için­dir2I.

Hz. İbrahim (as) hakkında Bakara Suresinde ki bir başka ayette de şöyle buyruluyor: ''İbrahim' in dininden kendini bilmezlerden başka kim yüz çevirir? Andolsun ki, biz onu dünyada (elçi) seçtik. Şüphesiz o, Ahirette de salihlerdendir'm.

Yukarıdaki iki ayette geçen "ictiba" ve "lstıfa" lafızları "seçmek" manasma eş an­lamlı kelimelerdir. Hz. İbrahim (as) bu makainlara Allah'ın lütfu ve ikraını ile seçilerek nail olmuştur23.

Enbiya Suresinde de onun peygamberliği hakkında, "Andolsun biz İbrahim'e da­ha önce rüşdünü vermiştik. Biz onu iyi tanırdık"24 buyrulmaktadır. İsfehani' ye göre bu ayette geçen "rüşd" kelimesi, Hz. İbrahim (as)'ın risaletten önce sahib olduğu hida­yet ve doğruluk manasınadır25.

Hz. İbrahim (as)'ın nesiine de peygamberliğin verilmiş olduğu Kur'an'da değişik ayetlerle ifade edilmiştir: ''O 'na İshak ve Yakub' n bağışladık. Peygamberliği ve ki­tapları onun soyundan gelenlere verdik ... "26.

Peygamberliğin ve semavi kitapların onun nesiine verildiğinin Kur'an'da açık bir şe­kilde belirtilmiş olması, şerefierin en büyüğüdür. Nitekim Beni İsrail peygamberleri ve Hz. İsa (as) Hz. Yakub (as)'ın soyundan, Hatemü'l- Enbiya Hz. Muhammed (sav)' de di­ğer oğlu Hz. İsmail (as) in soyundan gelmiştir. Rasulullah (sav)' den sonra da peygam­berlik kapısı kapanmıştır27.

18) Bkz. Kurtubi, Muhammed b. Ahmed, el-Cami'li Ahkami'l-Kur'an, Beyrut, ts, Il, 107. 19) Muhammed Abduh, Tefsiru'l-Kur'an-ı Kerim, nşr. M. Reşid Rıza, Mısır, 1945, I, 455. 20) 16/Nahl:120, 121. 21) İsfehanl, Ebul-Kasım el-Hüseyin b. Muhammed Ragıb, el-Müfred!it fi Garibi'l-Kur' an, Mısır,

1961, s. 87. 22) 2/Bakara:l30. 23) Emiri, Ahmet el-Bera, ihrahim Aleyhisselam ve Da'vetühufi'l-Kur'ani'l- Kerim, Cidde, 1986, s.

148. 24) 21/Enbiya:51. 25) İsfihani, s. 196. 26) 29/Ankab~t:27.

ı

/ .

. ı

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 29 (1, 1)

48 /Prof. Dr. Mustafa BAKTIR------EKEV AKADEMİ DERCİSİ

Kur'an-ı Kerim de başka ayetlerde de Hz. İbrahim (as)'ın neslinden gelecek peygam­berlere ve salih kişilere temas edilmiştir28.

2- Makam-ı İbrahim' in Namazgah Edinilmesi

Allahu Teala Kur'an'da Rasulullah (sav)' e ve onun şahsında ümmete şöyle hitab edi­yor: ''Biz Beyti (Kabe' yi) insanlara toplanma mahalli ve güvenli bir yer kıldık. Siz de İlırahimin makamında bir namaz yeri edinip orada namaz kılın ... "29.

Rivayete göre Hz. Ömer (ra) Peygamber Efenimize Makam-ı İbrahim'de namaz kı­lınmasını teklif ettiğinde, bu ayet nazil olmuştur30.

Makam-ı İbrahim'in ne olduğu hususunda farklı görüşler bulunmaktadır. Makam-ı İbrahim, bir görüşe göre Haccın tamamı, bir görüşe göre Arafat, M üzdelife ve Ceınreler­dir. Harem-ı Şerif diyenler de olmuştur. Ancak İbn Kesir' in ve cumhur' un tercihine gö­re, Hz. İbrahim (as)' ın Kabe'nin binasını tamam!-amak üzere üzerine çıktığı taştır. Rasu­lullah (sav) tavafı bitirdikleri zaman burada iki rekat namıı.z kılmışlardır31. Nitekim şart­lar müsait olduğunda, tavaf namazının burada kılınması sünnettir.

B-BEŞERİ VE KESBİ VASlFLARI

1-İslam Olması

Hz. İbrahim (as)'ın İslam oluşuyla ilgili olarak Kur'an'da şöyle buyrulmaktadır: ''İb­rahim' in dininden kendini bilmezlerden başka kim yüz çevirir? Andolsun ki, biz onu dünyada (elçi) seçtik. Şüphesiz o ahirette de iyilerdendir. Çünkü Rabbi ona ''Müslüman ol" demiş, O da Alemierin Rabbına boyun eğdim (İslam oldum) demiş­ti"32.

Bu ayetler açık olarak gösteriyor ki, Hz. İbrahim (as)'ın dini İslam idi. İslam, Al­lah'ın emrine teslim olmak ona inkıyad etmek -demektir. Nitekim Hz. İbrahim (as), ha­yatında bunu açık olarak göstermiştir. Allah'ın emri ile oğlunu kurban etmek ~stemiş, gö­zünü kırpmadan ateşe atılmış, bütün malını misafirlerine ziyafet için harcamış, hatta ru­hunu kalbini her şeyini Allah'a vermiştir33.

2-Hanif Dininden Olması

Kur'anı Kerim'de değişik ayetlerde Hz. İbrahim (as)'ın Hanif olduğu bilhassa vur­gulanmıştır: ''İbrahim ne Yahudi, ne de Hristiyan idi. Fakat o Allah 'ı bir tanıyan

27) Sabuni, Muhammed Ali, Muhtasaru Tefsir-i İbn-i Kesir, Beyrut 1981, III, 35. 28) Bkz. 6/Enam:84-88, 19/Meryem:49, 21/Ebiya:72, 73. 29) 2/Bakara:125. 30) Sabuni, I, ll8. 31) Sabuni, I, ll8. 32) 2/Bakara: 130, 131. 33) Bkz. 6/Enam: 162.

-~----------

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 29 (1, 2)

;>;

KUR'AN'DA TANITILAN MODEL ŞAHSİYET, HZ. İBRAHİM--- 49

dosdoğru bir müslüman (hanit) idi. Müşriklerden de değildi"34. ''İbrahim, gerçek­ten Hakk'a yönelen Allah'a itaat eden bir önder idi. Allah'a ortak koşanlardan de­ğildi"35 .

. Hanif, Allah için İslam'a bağlanışında müstakim olan demektir. Birisi müslüman ol­duğunda, "Filan hanif oldu" denilirdi. Hanif, islama doğru bir şekilde meyledip onun üzere sebat eden kimse demektir. Cahiliyye döneminde sünnet olan ve Kabe' yi tavaf edene Hanif ismi verilirdi. Çünkü cahiliyye araplarında Hz. İbrahim (as)' dan sadece bu ikisi kalmıştı36.

Nitekim bir hadiste _de Rasulullah (sav) şöyle buyurmuşlardır: "Allah'a en sevgili olan din, semabat ve subulet üzerine kurulmuş olan din-i Hanif-i İslamdır"37.

3-Halilullah (Allah Dostu) Olması

Peygamberler, Allah'ın elçileri olma bakımından farksız olmakla birlikte, her birisi­nin bazı hususiyederi vardır. Bu cümleden olarak Hz. Musa (as)'a "Kelimullah", Hz. isa (as)'a ''Ruhullah", Hz. Muhammed (sav)'e ''Habibullah" denildiği gibi, Hz. İbra­him (as)'a da ''H~Iilullah" denilmiştir. Nitekim Kur'an'da şöyle buyuruluyor: ''İşlerin­de doğru olarak kendisini Allab'a veren ve İbrahim' in Allah'ı bir tanıyan dinine tabi olan kimseden dince daha güzel kim vardır? Allah İbrahim'i (kendine) dost cdinmişti"38.

Birnalı' ya göre Halil, bir kimsenin umur-ü esrarı arasına giren ve muhabbeti, kalbi­nin eczasına nüffiz eden dostu demektir ki hiç bir haleli olmayan meveddet (sevgi) ına­nasma hulletten alınmıştır. Allah'ın Hz. İbrahim (as)' ı haliledinmesi, onu bir halil gibi özel seçim ile şereflendirip mazharı esrarı rabbanl kılmış olmasından mecazdır39.

Bir başka izaha göre Allah'ın Hz. İbrahim (as)'i halis bir dost edinınesi demek, Hz. İbrahim (as)'i dost gibi ilahi sırlarına vakıf kılarak tekrim buyurmuş olmasıdır. Bu yüce ünyanın veriliş sebebi, Hz. İbrahim (as)'ın Allah'a şiddetle muhabbeti, Allah'ın nza ve muhabbetini eelbeden ibadetlerde bulunmasıdır. Bir rivayete göre Halilullah vasfını al­ması, insanlara ihsanda bulunması, karşılığında bir şey istememesidir40.

Bir hadisde Peygamber Efendirniz (sav) onun Halil sıfatını vurgulayarak şöyle bu­yurmuşlardır: "Her peygamberin peygamberlerden dostları vardır. Benim dostum ced­dim ve Rabbimin Halili olan İbrahim'dir''. Hz. Peygamber (sav) daha sonra Al-i İmran Suresinin 68. ayetini okudular41 .

34) 3/AI-i imran:67. 35) 16/Nahl: 120. 36) Zebidi, Muhammed Murteza, Ttlcu'l-Arus, Bingar.i, ts. VI, 77. 37) Buhari, İman, 29, I, 115, Ahmet b. Hanbel, I, 236. Miras, Kamil-Naim, Ahmet. , Sahih-i Buhari

Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercümesi, Ankara, 1969, I, 48. 38) 4/Nisa: 125. 39) Elmalılı, Harndi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, İstanbul, 1960, III, 1476, 1477. 40) Miras, IX, 107.

41) Tirmizi, Tefsir, 41, H. No: 2995. \'

/ .

. ı

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 30 (1, 1)

50 1 Prof. Dr. Mustafa BAKTIR-------EKEV AKADEMİ DERCİSİ

4-Yumuşak Huylu Olması

Hz. İbrahim (as), yumuşak huylu, halim selim bir insandı. Nitekim bir peygamber için halim selim olması, tebliğ görevini yapabilmesi için gerekiyordu. Kur'an'da Hz. Peygambere (sav) hitaben şöyle buyurulmuştur: "0 vakit Allah' tan bir rahmet ile on­lara yumuşak davrandın. Şayet sen kaba, katı yürekli olsa idin, hiç şüphesiz etra­fından dağılıp giderlerdi. Şu halde onları affet, bağışlanmaları için dua et İş hak­kında onlara damş •.• "42 .

Yine Kuf'an'da Hz. Musa (as) ve Hz. Harun (as) ın Firavuna gitmeleri ve ona yumu­şak söylemeleri tavsiye ediliyor: ''Firavuna gidin. Çünkü o iyiden iyiye azıttı. Ona tatlı dille konuşun belki o aklım başına alır veya korkar."43.

Rasulullah (sav), Bedir esirlerine ne yapılacağı hususunu, ashabıyla İstişare etmiş ve görüşlerini almıştı44. Hz. Ebu Bekir (ra), bunların müslümanların yakınlan olduğunu iyi­likle davranılması gerektiğini ve belkide tevbe edeceklerini söylemişti. Rasulullah (sav) Hz. Ebu Bekir (ra)' in bu davranışına Hz. İbrahim (as)' e Hz. İsa (as)'a benzetmiş ve şu ayeti okumuştur: " ... Rabbim şimdi kim bana uyarsa, o bendendir. Kim de bana kar­şı gelirse, artık sen gerçekten çok bağışlayan, pek esirgeyensin"45.

Kur'an'da Hz. Musa (as) 'ın duası da şöyle: "Eğer kendilerine azab edersen, şüp­hesiz onlar senin kularırıdır. Eğer onları bağışlarsan şüphesiz sen izzet ve hikmet sahibisin"46.

Rasulullah( sav), Bedir esirlerinin öldürülmesini tavsiye eden Hz. Ömer (ra)' i de Hz. Nuh (as) ve Hz. Musa (as)'a benzetmiştir47. Nitekim Hz. Ömer (ra)'ın görüşünü teyit edici mahiyette Ayet-iKerime nazil olmuştu:r48.

Bütün bunlar gösteriyor ki yumuşaklığında bir sının olduğu gibi, nfk ile muamele de bir zafiyet alameti değildir. Çünkü insanlara yumuşak davranılması Hz. İbrahim (as)' in ve bazı peygamberlerin vasıflanndandı:r49.

5-Hilm Sahibi Olması

Kur'an'da Hz. İbrahim (as)'ın ahlakı şöyle tarif ediliyor : " ... Gerçekten İbrahim çok ah çeken ve halim (çok sabırlı) idi"so. "İbrahim cidden halim (yumuşak huylu) bağrı yanık ve kendisini tamamen Allah'a vermiş birisi idi"sı .

42) 3/Al-i İmran:l59. 43) 20/Taha: 43, 44. 44) Hadis için bkz. Ahmed b. Hanbel, I, 383. 45) 14/İbrahim:36. 46) 5/Maide: ll 8. 47) Bkz. IO/Yunus:88, 71/Nuh:26. 48) Bkz. 8/Enfal: 67-69. Kurtubi, VIII, 46-47. 49) Emiri, s. 104. 50) 9/Tevbe:ll4. 51) ll/Hud:75.

-·--·- ----~-----~-

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 30 (1, 2)

KUR'AN'DA TANITILAN MODEL ŞAHSİYET, HZ. İBRAHİM--- 51

Hilm, nefsi gazabın heyecanından korumaktır52. Bu erkekler için çok nadir bulunan kıymetli bir sıfattır. Hilm sahibi Allah'ın sevdiği muhsinlerden sayılmıştır : "0 takva sahipleri ki, bollukta ve darlıkta Allah için harcarlar öfkelerini yutarlar ve insan­ları affederler. Allah da muhsinleri sever"53.

Ancak bu sıfatlarla sıfatianmak oldukça zor bir iştir. Bu da Allah'ın lütuf ve ihsanı ile olabilir. Nitekim bu husus Kur'an'da da ifade edilmiştir: ''İyilikle kötülük bir ol­maz. Sen (kötülüğü) en güzel bir şekilde önle. O zaman seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki candan bir dost olur"54. ''Kim sabreder ve affederse, şüphe­siz bu haraketi, yapılmaya değerli işlerdendir'•55.

Rasulullah (sav) sahabeden Eşecc Abdilkays' a şöyle buyurmuşlardır: "Sende iki hasJet var ki, Allah onları sever: bilim ve teenni"56. Bir başka hadis de de Rasulullah

_, (sav) asıl pehlivanın kuvvetli olan değil, gazablandığı zaman nefsine hakim olan kimse olduğunu ifade etmişlerdir57.

6-Allah' tan Çok Korkan (Evvah) Birisiydi

''Evvah" tabiri, Hz. İbrahim (as) ile birlikte Kur'an'da iki yerde geçmektedir: " ... Gerçekten İbrahim evvah (çok ah çeken, duygıılu, hüzünlü) ve halim idi"58. ''İb­rahim ciddcn halim, evvah (bağrı yaııık) ve kendisini tamamen Allah'a vermiş bi­risi idi"59.

"Evvah" ve ''Teevvüh" kelimeleri, Allah' tan çok korkan, yalvarıp yakaran, huşil ile Allah'a yönelen, onun rahmetini isteyip azabından ona sığınan gibi çeşitli şekillerde açıklanmıştır. İsfehani'nin dekaydettiği gibibumanaların hepsinde "hüzün" hakimdiı:OO. "Evvah" kelimesini, ayetlerin mealierinde de kaydettiğimiz gibi "çok ah çeken" ve " bağrı yaııık" tabirlerinin daha canlı bir şekilde ifade ettiğini görmekteyiz.

7-Tevazu ve İhlasla Allah'a Yönelmesi (İnabe)

İsfehani, ''İnabe"yi şöyle tarif ediyor: Tevbe ve ihlaslı arnel ile Allah'a yönelmek­tif6 ı. Allah' a yönelen insan Allah' ın hidayete erdirdiği kimsedir. Nitekim Kur' an' da şöy­le buyrulmaktadır: " ... Allah dilediğini kendisine (peygamber) seçer ve kendisine yö-

52) Bkz. İsfihani, s. ı29, Zebidi, VIII, 256. 53) 3/Aı-i imran:I34. 54) 4ı/Fussılat:34. 55) 42/ŞOra: 43. 56) MUslim, İman, 25, H. No: ı7. 57) Buhari, Edeb, Ioi, VII, 1 ı5; Tecrid-i Sarih, XII, ı48. 58) 9ffevbe:ll4. 59) ı ı!Hud:75.

60) İsfehani, s. 32. 6 ı) İsfehani, .s, 508.

\'

/ .

. ı

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 31 (1, 1)

------

52 /Prof. Dr. Mustafa BAKTIR--------EKEV AKADEMİ DERCİSİ

ueleni de doğru yola iletir"62. " ... De ki: Şüphesiz Allah dilediğini saptırır, kendisine yöneleni de hidayete erdirir"63.

''İnabe", Kur'an'da peygamberlerin, salihterin ve muttakilerin sıfatı olarak zileredil­miştir: " •.• Davud, kendisini denediğimizi sand.ı ve Rabbından mağfiret dileyerek secdeye kapandı, tevbe edip Allah'a yöneldi"64.

Kur'an'da bir başka Ayetin baş tarafı, ''İbrahim' de ve onunla beraber olanlarda, sizin için gerçekten güzel bir örnek vardır •.• " şeklinde başlayıp şöyle bitiyor: " •.• (Hz. İbrahim' le beraber olan mürninler şöyle dediler): Rabbimiz, ancak sana dayand.ık, sana yöneldik. Dönüşte ancak sanadır'J65.

Hz. İbrahim (as)' da Allah'a daima ihlasla tövbe edip yalvardığı için onun hakkında şöyle buyurulmuştur: ''İbrahim cidden yumll§ak huylu, bağrı yanık, Allah'a yönelen birisi idi"66.

S-Doğru Bir İnsan Olması (Sıddik)

Sıdk, yalancılığın zıddı olup doğruluk manasınadır. Kur'an-ı Kerim'de sadece üç peygamber doğrulukla vasıflandınlmıştır. Bunlar Hz. Yusuf (as)67, Hz. İdris (as)68 ve Hz. İbrahim (as)'dır. Kur'an'da onun hakkında Hz. Peygamber (sav)'e hitaben şöyle buyruluyor: "Kur'an'da İbrahim'i (n kıssasını da) an. Şüphesiz ki o sıdd.ık (özü, sö­zü doğru) bir peygamberdi'J69.

9-Şükreden Bir Kul Olması

Şükür, nimeti düşünüp ona karşı teşekkürünü açıktan ifade etmektir. Şükrün zıddı, nimeti inkar veya unutmaktır. ·

Şükür üç kısımdır: Kalbin şükrü, nimeti düşünmek, lisanın şükrü, nimeti vereni sena edip övmek, azaların şükrü ise, yeteri kadar nimetin karşılığını vermektir. Nitekim Kur 'an' da, "·~·EY Davud ailesi şükredin. Kullarıından şükreden azdır"? O buyruluyor.

Bu ayet gösteriyor ki, şükür zor bir işdir. Bunun için Kur'an'da şükründen dolayı iki kişi övülmüştür. Birisi Hz. Nuh (as)71, diğeri ise Hz. İbrahim (as)' dır: ''İbrahim, ger-

62) 42/Şura: 13. 63) 131Ra'd:27. 64) 38/Sa'd:24.

65) 60/Mümtehine:4. 66) 11/Hud:75.

67) Bkz. 12!Yusuf:46.

68) Bkz. 19/Meryem:56.

69) 19/Meryem:41.

70) 34/Sebe:13.

71) 17/İsra:3.

---~----~

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 31 (1, 2)

....

KUR'AN'DA TANITILAN MODEL ŞAHSİYET, HZ. İBRAHİM--- 53

çekten Hakk' a yönelen, Allah'a itaat eden (başlı başına) bir ümmetti. Allab'a or­tak koşanlardan değildi. Allah'ın nimetlerine şükredici idi. Çünkü Allah onn seç­ı:niş ve doğrn yola iletı:nişti"72.

Rasulullah (sav), çok ibadet ettiği için müdahale eden Hz. Aişe (ra) annemize, "Çok şükreden bir knl olınayayım mı?"73 şeklinde cevap vermişlerdir.

10- Çok Dna Etmesi

Allah'a yalvanp yakarmak manasma gelen dua, çeşitli vesilelerle Kur'an'da çokca zikredilıniştir74. Rasulullah (sav)' de, "Dua ibadettir"75 buyurdular ve şu ayeti okudular: "Rabbiniz şöyle buyurdu : Bana dua edin, size icabet edeyim ... "76. Bir başka hadiste de, "Dua ibadetin özüdür"77 buyurulmaktadır .

Kur'an-ı Kerim'de Hz. İbrahim (as)'ın dilinden nakledilen bir çok dua örnekleri bu­lunmaktadır. Bunlardan bazılannı vermek istiyoruz:

''Rabbim, bana hikmet ver ve beni iyiler arasına kat. Hana sonra gelecekler için de iyilikle anılm~k nasib e yle. Beni naim cennetinin varisierinden kıl. Babamı da· bağı.şla.(Ona tevbe ve iman nasib et). Çünkü o sapıklardan dır.(İnsanların) dirile­cekleri gün beni malıcup etme. O gün ne mal fayda verir, ne de evlat. Ancak Allah'a kalb-i selim (temiz kalb) ile gelenler o günde ( kurtulıı.şa erer)"78.

''Ey Rabbimiz bizi sana teslim olanlardan kıl, Deslimizden de sana teslim olan bir ümmet çıkar, bize ibadet yerlerinıizi göster, tevbemizi kabnl et. Zira tövbeleri kabnl eden, çok merhametli olan ancak sensin". ''Ey Rabbimiz onlara kendi içle­rinden senin ayetlerini kendilerine okuyacak, onlara kitab ve hikmeti öğretecek, onları temizleyecek bir elçi gönder. ller zaman üstün gelen, her şeyi yerli yerince yapan yalnız sensin"79.

''Ey Rabbim, beni ve soyurodan gelenleri namazı devamlı kılanlardan eyle. Ey Rabbimiz duamı kabnl et. Ey Rabbimiz, (amellerin) hesap olunacağı gün, beni, ana-babamı ve mürninleri bağı.şla"BO .

''Ey Rabbimiz, bizi inkar edenler için deneme konusu kılma, bizi bağışla. Ey Rabbimiz yegane galip ve hikmet sahibi ancak seusin"Bl.

72) 16/Nahl:120, 121.

73) Ahmet b Hanbel, IV, 251, VI, 115. 74) Bkz. 2/Bakara: 68, 69, 70, 6/En'am: 40, 41.

75) Ebu Davud, Salat, 358, H. No: 1479, Tirmizi, Dua, ı. H. No:3372, Ahmed b. Hanbel, IV, 267, 271.

76) 40/Mü'min:60.

77) Tirmizi, Dua, ı, H. No: 3371.

78) 26/Şuara: 83-89.

79) 2/Bakara: 128, 129.

80) 14/İbrahim:40, 41.

81) 60/Mümtehlne:5. j

/ .

. ı

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 32 (1, 1)

54 /Prof. Dr. Mustafa BAKTIR-------EKEV AKADEMİ DERCİSİ

11-Huşu İle Allah'a Yönelmesi (Konut)

Konut, huşu ile ibadete devam etmektir82. Hz. İbrahim (as) hakkında şöyle buyuru­luyor: ''İbrahim gerçekten Hakk'a yönelen, Allah'a itaat eden (başlı başına) bir üın­met idi. Allah'a ortak koşanlardan değildi"83.

Bu ayette geçen "Ümmet" kelimesi çeşitli şekillerde tefsir edilmiştir. Bir görüşe gö­re bir çok peygamberin atası olan Hz. İbrahim (as), sıradan basit bir tek insan olmayıp, hayır ve fazQ.eti kendisinde toplayan kamil bir ümmete, yani bir topluluğa denktir. Nite­kim İsfehani de ümmeti, "Ailah'a ibadette bir cemaatin yerine kaim olan" şeklinde açıklamıştır84.

12-Temiz Kalbii Olınası

Hz. İbrahim (as)'ın vasıflarından birisi de temiz kalbii oluşudur. Nitekim Hz. İbra­him (as) duasının sonunda, ancak kalb-i selim ile gelenlerin kurtulacağı vurgulanmış­tır85. Saffat suresinde de, "Çünkü (İbrahim) Rabbine kalb-i selim ile geldi"86 huyu­larak Hz. İbrahim (as)' ın temiz bir kalbesahip olduğu açıklanmıştır.

Nitekim günümüzde de peygamber mesleği olan dini tebliğ ile uğraşan kimselerin, kalplerini kin, haset ve buğuzdan uz::ık tutarale herkes için hüsn-ü zan beseyen iyi niyet­li kimseler olması gerekir. Zira dünyada Hakk'a davette başarılı olmanın, Ahirettede de kul hakkından kurtulmanın yolu budur.

13-Misafirperver Olması

Hz. İbrahim (as)'ın en çok meşhur olduğu vasıflarından birisi de, misafırperverliği­dir. Nitekim günümüzde, "Halil İbrahim Bereketi", "Halil İbrahim Sofrası" gibi ta­birler, cömertlik ve misafirperlik için darb-ı mesel olmuştur.

· Rasulullah (sav) de "Allah'a ve Ahiret gününe iman eden kimse, misafirine ik­ram etsin"87 buyurmuşlardır.

Hz. İbrahim (as)'in misafirperverliği Kur'an'da şöyle bir kıssa ile anlatıyor: ''İbra­him' in ikram edilen misafirlerinin haberi sana geldi mi'Z Onlar İbrahim' in yanına girmişler, selam vermişlerdi. İbrahim de selaını alınış, içinden "bunlar yabancılar" demiştir.Hemen ailesinin yanma giderek semiz bir dana (kebabını) getirmiş, onla­rm önüne koyup, "yemez misiniz?" demişti"88.

82) İsfehani, s. 413.

83) 16/Nahl: 120.

84) İsfehani, s. 23.

85) 26/Şuara:89. 86) 37/Saffat:84.

87) Buhari, Edeb, 31, VII. 79, Edeb, 85, VII, 104. 88) 51/Zariyat:24-27. Aynı hadise Kur'an'da bir başka Surede de anlatılmaktadır. Bkz. ll/Hud:69-70.

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 32 (1, 2)

,.

...

KUR'AN'DA TANITILAN MODEL ŞAHSİYET, HZ. İBRAHİM---- 55

Bu ayetlerde vurgulanan belli başlı hususlar şöyle sıralaya biliriz: a- "Gelen misafirler izin almaksızın onun evine girdiler." Bu gösteriyor ki Hz. İbra­

him (as) misafirlerine ikramla meşhur olmuştur. Hatta evi ziyafet yeri olarak biliyordu. Dolayısiyle evine gelen izin almaksızın içeri giriyordu.

b- Ailesinin yanına misafırlerin haberi olmadan gizlice gitti ve sofrayı hazırlattı. Mi­safirlerde bunun farkında olmadılar. Birde baktılar ki sofra önlerine gelmiş.

c- Hiç tanınmayan misafırlere ikram edilen sofra da, oldukça zengin idi. Nitekim ınİ­safirler de onun bu ikramına hayret ettiler.

d- Sofrayı hizmetçiye vermeksizin bizzat kendisinin getirip misafirlerine ilcram et­mesi, ayn bir asalet ömeğidir.

e- Yemek sofrasını hazırlatıp onların önlerine koydu. Bir başka yere hazırlatıp da on­ları çağırmadı89.

Hz. İbrahim (as), misafırlerine ikramı ve konukseverliğinden dolayı, "Ebu'd-Day­fan" veya "Ebu'l-Edyar', yani "Konuklar babası" lakabını almıştır90,

14-Vefalı Bir İnsan Oluşu

Allah'ü Teala Kur'an'da Hz. İbrahim (as)'ın vefasını övdü ve onun hakkında, "Ah­dine vefa gösteren İbrahim"91 şeklinde bahsetti. Nitekim o, Rabbisinin kendisine tevdi ettiği Risalet görevini tebliğ için bütün gücünü harcamıştır92. Bir defasında Rasulullah (sav) şöyle buyurdular: "Allah, Hi. İbrahim' i niçin vefalı olarak tavsif etti, bunu si­ze haber vereyim mi? Çünkü o, sabah ve akşam şu ayeti okuyordu: "0 halde akşa­ma ulaştığınızda, sabaha kavuştuğunuzda Allah'ı tesbih edin"93.

Bir başka rivayette de gece ve gündüz yaptığı ibadetlerden dolayı bu vasıfla tavsif edildiği kaydedilmiştir94.

15- Salih Bir Kul Oluşu

Salah, fesad' ın zıddı olup, lügatta layık olmak, iyi bir hal üzere olmak, istikamet ve müsalaha anlamına gelmektedir95.

Kur'an-ı Kerim'de salih, müminlere 'ait üstün bir özelliktir. Peygamberler bile bu vasfasahip olmak için temennide bulunmuşlardır. Hz. İbrahim (as)' dan başka, Hz. Yu­suf (as)96 ve Hz. Süleyman (as)97 da salih insanlardan olmayı temenni etmişlerdir .

89) Emiri, s. 172, 90) İbn Sa'd, et-Tabakatü'l-KUbra, Beyrut, 1960, I, 47. Tecrid-i Sarih- IX, 107. 91) 53/Necm:37. 92) İsfehani, s. 528. 93) 30/Rum:17, 18, Hadis için bkz. Ahmed b. Hanbel, III, 439. 94) Sabuni, 111, 404. 95) Bkz, Dumlu Ömer, Kur'an-ı Kerim' de Sa/ah Meselesi, Ankara, 1992, s. 4, 5. 96) Bkz, 12/Yusuf:IOI. 97) Bkz, 27/N~m1:19.

j

/ .

. ı

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 33 (1, 1)

56 1 Prof. Dr. Mustafa BAKTIR------EKEV AKADEMİ VERGİSİ

Hz. İbrahim (as) Rabbine şöyle dua ediyordu: "Rüabbim bana hikmet ver ve btıni salihler arasına kat',gs. Yine Hz. İbrahim (as), ''Rabbim, bana salihlerden olacak bir evlat ver't99 şeklinde dua etmiştir. Ayetin devamında, Hz. İbrahim (as) salih bir oğul ile müjdelenıniştir.

Hz. İbrahim (as)'in salihlerden olduğunu haber veren diğer ayetler de şöyledir:

"İbrahim' in dininden kendini bilmezlerden başka kim yüz çevirrir? Andolsun ki, biz onu dünyada (elçi) seçtik.Şüphesiz o, Ahirette de salihlerdendir"ıoo.

"Ona dünyada güzellik verdik, muhakkak ki o ahirette de salihlerdendir''ıoı.

" ... Şüphesiz o, Ahirette de salihlerdendir"102.

Kur'an-ı Kerim'de diğer bazı peygamberlerin de salih insanlardan oldukları ifade edilmiştirl03.

16-Kabe' yi İnşa Etmiş Olması

Kur'an, Hz. İbrahim (as)'ın Kabe' yi inşa edişini şöyle anlatıyor: ''Bir zamanlar İb­rahim' e Beytullah' ın yerini hazırlamış ve (ona şöyle demiştik): Bana hiçbir şeyi eş tutma. Tavaf edenler, ayakta ibadet edenler, rüku ve secdeye varanlar için evimizi temiz tut"l04.

"Bir zamanlar İbrahim, İsmail ile beraber Beytullah'ın temellerini yükseltİyor (ve şöyle diyorlardı): Ey Rabbımiz bizden bunu kabul buyur. Şüphesiz sen işiten­sin, bilensin"ıos.

Nitekim hadislerde Hz. İbrahim (as)'ın oğlu Hz. İsmail (as) ile birlikte Kabe' yi inşa edişleri uzun uzun anlatılır. Hz. İbrahim (as)'ın bizzat kendisi Kabe' yi yapıyor, Hz. İs- ~ mail (as)' da ona yardım ediyordu106.

17-Sünnet Olması

Hz. İbrahim (asrın.sünnet olduğuna dair Kur'an 'da bir bilgiye rastlamıyoruz. Ancak hadislerde onun ileri yaşlarda .iken sünnet olduğu belirtilmiştir lO?.

Sünnet olduğu yaş, şekil ve yer hakkında farklı rivayetler bulunmakla birlikte, sün­net olma o günden zamanımıza kadar, Hz. İbrahim (as)'ın hatırası olarak gelmiştirıos.

98) 26/Şuara:83.

99) 37/Saffat:100. ı 00) 2/Bakara: 130. 101) 16/Nahl:122. 102) 29/Ankebut:27. 103) Bkz, Dumlu, s. 85. 104) 22/Hac:26. ı05) 21Bakara:ı27.

ı06) Bkz, Buhari, Enbiya, 9, IV. ı 16. ı07) Buhari, İsti'zan, 51, VII, ı44. Müslim, Fedail 15ı, H. No: 2370.

108) Sünnetle ilgili olarak Bkz. Tecrid-i Sarih IX, ll ı.

D01777c7s14y2003.pdf 24.02.2010 13:09:52 Page 33 (1, 2)

KUR'AN'DA TANITILAN MODEL ŞAHSİYET, HZ. İBRAHİM--- 57

18-Kıyamet Günü İlk Elbise Giydirilen Kişi Olması

~· Yine Kur'an'da geçmemekle birlikte Hz Peygamber (sav) kıyamet günü ilk elbise giydirilen kimsenin Hz. İbrahim (as) olduğunu şöyle haber veriyor: " .•• Kıyamet günü (Peygamberlerden) ilk elbise giydirilen kişi, (en büyük babam) İbrahim' dir ... "ı09.

Bunun hikmeti çeşitli şekillerde izah edilmiştir. Tercih edilen görüşe göre, Hz. İbra­him (as) çıplak olarak ateşe atıldığı için Allah'da ahirette onu mükafat olarak giydirmek­te ve örtmede acele etti! lO.

SONUÇ

Kur'an'da örnek insan olarak takdim edilen iki peygamberden birisi Hz. İbrahim (as)'da günümüz insanının alacığı bir çok mesajlar vardır. Çağlar değişse, insanlık ilim ve fende çok ileri gitse de, peygamberlerin rehberliğine olan ihtiyaç hiç eksilmeden de­vam etmektedir. Nitekim, ülkemizin yetiştirdiği büyük hukukçu merhum Prof. Dr. A. Fu­ad Başgil bu hususa vurgu yaparak şöyle diyor: "Bugün ömrümün sonlarında -maalesef sonlarında- anlıyornın ki, insanlığın yoluna ışık tutanlar, filozoflar olmaktan ziyade, pey­gamberlerdir. Çünkü filozof sırf akla, peygamber ise gönüle ve iradeye hitap eden mür­şidlerdir. Bugün nazanmda gönlün ziyneti olan iyi ahlak, aklın eseri olan terakki ve medeniyetten insan için daha üstün kıymettedir."lll

.. ;..

109) Buhari, Rikak, 45, VII, 195, Enbiya, 8, IV, llO, Müslim, Cennet, 58, H. No:2860.

110) Bkz, Tecrid-i Sarih, IX, 106. lll) Başgil, A. ·i;uad, Ilmin Işığında Günün Meseleleri, İstanbul 1960, s. 198.

\

.ı