ANADOLU SPELEOLOJİ GRUBU ASPEG

KÜRE DAĞLARI MİLLİ PARKI

MAĞARA BİYOÇEŞİTLİLİK

ARAŞTIRMA PROJESİ

BİRİNCİ ÖN RAPOR

ARALIK 2008

Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne verilen proje ön raporudur. Çoğaltılamaz ve içindeki bilgiler başka bir yerde kullanılamaz. Hazırlayan: Ali Yamaç / ASPEG Ön Kapak: Döngelyanı Mağarası, fotoğraf Ender Usuloğlu Arka Kapak: Çovurmatepe Mağarası 6, triturus sp. fotoğraf Oana Chachula

• GİRİŞ: Anadolu Speleoloji Grubu (ASPEG) olarak yaklaşık bir yıldır Küre Dağları Milli Parkı içinde yer alan yeni mağaraları araştırmakta idik. Bu çalışmalarımız devam ederken, 4 Temmuz 2008 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile imzaladığımız protokole paralel olarak, çalışmakta olduğumuz bu sahada mevcut, yeni bulunan ve eskiden beri bilinen mağaralarda biyolojik örnekleme ve alınan bu örneklerin uluslararası uzmanlar tarafından değerlendirilmesine de başlandı. Mezkur protokol uyarınca 27 ay sürmesi planlanan bu çalışmanın ilk aşamasında, Ekim 2007 ile Aralık 2008 tarihleri arasında bölgede yeni mağaraların tesbit edilmesi, daha önce bilinen ama eksik kalanların ölçümlerinin tamamlanması ve tüm mağaralardan biyolojik örnek toplanmasına yönelik, toplam 7 gezi yapılmıştır. Bu çalışmalar:

Ekim 2007 Pınarbaşı – Sümenler Topmeydanı bölgesi Haziran 2008 Turanlar Köyü - Zoni Yaylası ve Yaylaköy- Armutlu Yaylası ön araştırma Temmuz 2008 Pınarbaşı - Sümenler Topmeydanı bölgesi Ağustos 2008 Pınarbaşı - Sümenler Topmeydanı bölgesi Ağustos 2008 Pınarbaşı - Ilıca bölgesi Eylül 2008 Bartın – Yaylaköy, Armutlu Yaylası Kasım 2008 Pınarbaşı - Uçurum Mağarası

• YÖNTEM: ASPEG’in bu projede izlediği yöntem temel olarak, Milli Park’ın bölgelere ayrılması, her bölgenin belirli bir zaman dilimi içinde çalışılması ve sonucun nihai bir raporla birlikte, “Küre Dağları Milli Parkı Mağaraları” isimli bir kitap halinde basılması şeklindedir. Bu kitapta, Milli Park’ta bulunan tüm mağaraların detaylı anlatımı ve haritaları bulunacaktır. Daha önceki yıllarda Küre Dağları Milli Parkı sınırları ve tampon bölge içinde kalan alanlarda toplam olarak 40 mağara tesbit edilmiş ve haritalanmıştı. Bu çalışmaların çok büyük bir kısmı 1982 ile 1989 yılları arasında bu bölgede kesintisiz çalışan Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü (BÜMAK) tarafından yapılmıştır. Grubumuza üye mağaracı ve biyospeleologlarla, daha önceden tesbit edilmiş bu mağaraların bazılarından örnekleme yapılmış, bu esnada bölgeden yeni mağara ihbarları da alınmıştır, bu yen ihbarların büyük bir kısmı araştırılmış ve haritalanmıştır. ASPEG, önümüzdeki yıl içinde

Küre Dağları Milli Parkı içinde bulunan tüm mağaraları araştırmayı kendisine hedef seçmiştir. Bu araştırmalar sırasında mağaranın değişik noktalarında rastlanan böcekler, tesbit edildikleri yerler mağara haritasına işaretlenerek, alkol veya formaldehitli deney tüplerine ayrı ayrı toplanmakta, tür ve cins tasnifi Bulgar ve Romen biyospeleologlar tarafından mikroskop altında yapıldıktan sonra endemik olma olasılığı bulunanlar, bu alt türde uzman yabancı biyologlar tarafından detaylı bir incelemeye tabi tutulmaktadır. • ÖN SONUÇLAR: a. YENİ MAĞARALAR: Yukarıda belirtilen bu 7 gezi sonucunda 22 yeni mağara bulunmuş, bunların 10 tanesi ölçülüp haritalanmış ve mağara içinden canlı örnekleri toplanmıştır. Küre Dağları Milli Parkı içinde ve koruma zonunda yeni bulunan ve tarafımızdan araştırılan bu mağaralar: Buzluk İni Horma Mahallesi Sırt Kokurdanı Karafasıllı Köyü, Sarma Mahallesi Buzluk Mağarası Karafasıllı Köyü, Sarma Mahallesi Kokurdan 1 Kerte Köyü, Kokurdan Yayla Kokurdan 2 Kerte Köyü, Kokurdan Yayla Mantar Mağarası Kazla, Sümenler Şelale Mağarası Pınarbaşı, Ilıca Kayaarkası Düdeni Yaylaköy, Armutlu Yaylası Kayaarkası Mağarası Yaylaköy, Armutlu Yaylası Kurtyolu 2 Mağarası Yaylaköy, Armutlu Yaylası Öye yandan, 1983 yılında BÜMAK tarafından bulunup araştırılan ve haritalanan Sorkun Düdeni’nde son yıllarda yaşanan su seviyesindeki azalma sonucunda yeni bir kol bulunmuş, bu kol da çizilerek ana haritaya eklenmiştir. Yukarıda mevcut listenin dışında, aşağıdaki mağaralarda da ilk tesbitler yapılmış ama, diğer çalışmalar dolayısıyla bu mağaralar haritalanamamıştır. Bunlar: Çovurmatepe Mağarası 6 Kazla, Sümenler Kurtyolu 1 Mağarası Yaylacık Köyü, Ovacık Yaylası Kurtyolu Düdeni Yaylacık Köyü, Ovacık Yaylası Zoni Subatanı Turanlar Köyü, Zoni Yaylası Kuş Kayası Mağarası Yukarıdere Köyü, Göksu Mah.

Ayrıca, her ne kadar milli park sınırları dışında kalsa da, Pınarbaşı yakınlarında, Çavuş Köyü’nde yer alan ve 1992 yılında MTA ile birlikte bölgeyi ziyaret eden İngiliz FACC mağara ekibi tarafından bulunup 600 m si ölçülen Uçurum Mağarası’nın tekrar haritalanmasına karar verildi. İngiliz ekibinin raporunda, zaman yetersizliğinden mağaranın sadece 600 m lik kısmının ölçüldüğü, ama iki kilometreden fazla devam etme olasılığından bahsedilmesi bizleri bu kararı almaya sevk etti. Bu kararın ne denli yerinde olduğu ise Kasım ayında yapılan ilk çalışma sırasında hemen anlaşıldı; Uçurum (Atak) Mağarası’nın İngiliz ekip tarafından çizilen haritasında bulunmayan 2 yeni ağız ve birçok kol tarafımızdan bulundu ve yeni bir harita çizilmeye başlandı. Yoğun arkeolojik buluntuları ve etkileyici oluşumları ile, dört ağızlı bu mağara şimdiden bölgedeki en ilginç ve güzel mağara olmaya adaydır. Ayrıca, Milli Park’ın değişik bölgelerinden 20 civarında yeni mağara ihbarı alındı. Bunlar arasında ilk aşamada dikkat çeken,

Sarma Mahallesi Dörtgöz Mevkii’ndeki kuyluç Kurtgirmez Dağı zirvesi yakınındaki diğer bir kuyluç Pınarbaşı yakınlarında İn Türbesi Mağarası Kurtgirmez Dağı’nda iki mağara

Ulukaya Köyü’nde Şelale Mağarası Alıçlı Köyü’nde bulunan kokurdan

gibi yeri ve bilgisi somut olanlar en yakın zamanda incelenecektir. Bu kesin ihbarların dışında, bölgedeki çalışmalarımız sırasında Boyunduruk Yazısı, Çöpbey Köyü / Çakmaklı Yaylası, Turanlar Köyü / Zoni Yaylası gibi, mağara açısından çok önemli potansiyele sahip olabilecek bölgeler tesbit edildi. ASPEG, Pınarbaşı bölgesindeki bu mağaraların çalışmasını tamamladıktan sonra Alıçlı – Yukarıdere hattında, Milli Park’ın güney duvarına, ardından Çöpbey – Turanlar ve Yaylaköy bölgelerine yönelme düşüncesindedir. Milli Park’ın kuzeye bakan kısmı, bahsedilen tüm bu çalışmaların ardından yapılacaktır. b. MAĞARA CANLILARI: Çalışmalar sırasında Milli Park sınırları içinde, aşağıda listesi bulunan 13 mağaradan 218 canlı örneği toplandı.

Topmeydanı Kuylucu Kapaklı Kuylucu Sorkun Düdeni Ejder Mağarası

Mantar Mağarası Çovurmatepe Mağarası 6 Ilgarini Mağarası Eşek Çukuru Mağarası Döngelyanı Kuylucu Kurukafa Mağarası Yukarı Döngelyanı Şelale Mağarası Buzluk Mağarası

Bu örneklerle ilgili ön değerlendirmeler aşağıdadır. Bahsi geçen bu mağaralardan alınan örnekler içinde, büyük olasılıkla beş yeni tür bulunmuştur. Çalışma yapılan birkaç mağarada birden bulunan bu olası yeni türler;

Arachnida / Pseudoscorpiondae Myriapoda / Diplopoda Myriapoda / Chilopoda Amphipoda / Niphargidae Coleoptera / Carabidae

familyalarına aittirler. Tüm analiz ve sınıflandırmalar Dr. Petar Beron, Oana Chachula, Milena Nikolova ve tarafından yapılmış, bazı türlerde ise Dr. Ümit Kebapçı’nın fikri alınmıştır. 1985 den bu yana Bulgaristan Mağaracılık Federasyonu ve kuruluşundan bu yana Balkan Mağaracılık Birliği başkanı olan Dr. Petar Beron, yayınlanmış yüzlerce makale ve onlarca kitabı ile Balkan mağaracılığı ve de özellikle biyospeleoloji konusunda dünya çapında tanınmış bir uzmandır. Şimdiye dek 70 ülkede mağara araştırmaları yürütmüş olan Petar Beron, Rodop Dağları’ndaki mağaralarda bulunan birçok yeni türü bilim dünyasına tanıtmıştır. Bir spor eğitmeni, mağara fotoğrafçısı ve biyolog olan Oana Chachula, Romanya Focul Viu Mağara Kulübünün 12 yıllık üyesidir. Romanya mağaralarında yaşayan yarasa türlerinin dağılımı ile ilgili doktorası olan Chachula, uluslararası dergilerde yayınlanmış birçok makalenin yazarıdır. Uzun yıllardır Bulgaristan Helictit Kulübüne üye bir mağaracı olan biyolog Milena Nikolova’nın doktora tez konusu ve uzmanlık alanı bakteriler ve mağara içi mikroskopik canlılardır. Araştırmalar sırasında bulunan türler ve bulundukları mağaraların listesi aşağıdadır:

MAĞARA CLS. ORD. FAM. GEN. SPEC. Buzluk Insecta Diptera sp2 Buzluk Insecta Diptera/larva Buzluk Insecta Diptera Brachicera Buzluk Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa

Buzluk Mammalia Chiroptera Vespertilionidae Myotis myotis Çovurma Tepe 6 Amphibia Caudata Salamandridae Triturus sp. Çovurma Tepe 6 Amphibia Anura Ranidae Rana temporaria Çovurma Tepe 6 Amphibia Urodela Salamandridae Salamandra salamandra Çovurma Tepe 6 Arachnida Aranea Çovurma Tepe 6 Arachnida Opilionida Çovurma Tepe 6 Arachnida Opilionida Çovurma Tepe 6 Crustacea Decapoda Çovurma Tepe 6 Crustacea Isopoda Sp. 1 ? Çovurma Tepe 6 Crustacea Isopoda Onisicidea Trichoniscus sp. Çovurma Tepe 6 Crustacea Amphipoda Niphargidae (yeni tür) Çovurma Tepe 6 Crustacea Isopoda Onisicidea Çovurma Tepe 6 Hirudinae Çovurma Tepe 6 In./Apterigota Thysanura Machilidae Machilus sp. Çovurma Tepe 6 Insecta Coleoptera Çovurma Tepe 6 Insecta Collembola Çovurma Tepe 6 Insecta Collembola Çovurma Tepe 6 Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Çovurma Tepe 6 Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Çovurma Tepe 6 Insecta Diptera Mycetophylidae Çovurma Tepe 6 Insecta Diptera Chironomidae/larva Çovurma Tepe 6 Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Çovurma Tepe 6 Insecta Diptera Insecta Çovurma Tepe 6 Insecta Lepidoptera Geometridae Triphosa dubitata Çovurma Tepe 6 Insecta Trichoptera Lymnephilidae Döngelyanı Kuylucu Arachnida Opilionida Döngelyanı Kuylucu Arachnida Aranea Döngelyanı Kuylucu Crustacea Amphipoda Döngelyanı Kuylucu Crustacea Isopoda Döngelyanı Kuylucu Insecta Coleoptera Staphylinidae Döngelyanı Kuylucu Insecta Coleoptera sp.3 Döngelyanı Kuylucu Insecta Coleoptera Elateridae Döngelyanı Kuylucu Insecta Ephemeroptera/larva Döngelyanı Kuylucu Insecta Trichoptera/larva Döngelyanı Kuylucu Insecta Trichoptera Döngelyanı Kuylucu Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Döngelyanı Kuylucu Insecta Diptera Chironomidae/ larva Döngelyanı Kuylucu Mollusca Gastropoda Zonitidae Oxychilus sp. Döngelyanı Kuylucu Myriapoda Diplopoda Iuliformia Döngelyanı Kuylucu Vermes Oligochaeta Ejder Arachnida Aranea Ejder Arachnida Pseudoscorpionida (yeni tür) Ejder Crustacea Amphipoda Ejder Crustacea Isopoda Onisicidea Trichoniscus sp. Ejder Insecta Coleoptera Ejder Insecta Diptera Chironomidae Ejder Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Ejder Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Ejder Insecta Thysanura Machilidae Lepymachys sp. Ejder Insecta Trichoptera Lymnephilidae Ejder Myriapoda Chilopoda (yeni tür) Ejder Myriapoda Diplopoda (yeni tür) Eşekçukuru Amphibia Caudata Salamadridae Triturus sp. Eşekçukuru Arachnida Hydracarina Eşekçukuru Arachnida Aranea Eşekçukuru Crustacea Amphipoda Niphargidae Niphargus(yeni tür)

Eşekçukuru Insecta Collembola Eşekçukuru Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Eşekçukuru Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Eşekçukuru Insecta Trichoptera Lymnephilidae Eşekçukuru Myriapoda Chilopoda (yeni tür) Eşekçukuru Myriapoda Diplopoda (yeni tür) Ilgarini Arachnida Pseudoscorpionda (yeni tür) Ilgarini Crustacea Amphipoda Niphargidae Niphargus(yeni tür) Ilgarini Crustacea Isopoda Sp. 1 ? Ilgarini Crustacea Isopoda Sp. 2 ? Ilgarini Insecta Coleoptera Sp. 1 ? Ilgarini Insecta Coleoptera Sp. 2 ? Ilgarini Insecta Coleoptera Sp. 3 ? Ilgarini Insecta Coleoptera Carabidae Carabus intricatus Ilgarini Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Ilgarini Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Ilgarini Insecta Diptera Mycetophylidae Ilgarini Insecta Trichoptera Lymnephilidae Ilgarini Mammalia Chiroptera Vespertilionidae Myotis sp. Ilgarini Mollusca Gastropoda Zonitidae Oxychilus sp. Ilgarini Myriapoda Chilopoda/Symphyla Ilgarini Myriapoda Diplopoda Kapaklı Crustacea Amphipoda Niphargidae Niphargus(yeni tür) Kapaklı Crustacea Isopoda Onisicidea Kapaklı Crustacea Isopoda Onisicidea Trichoniscus sp. Kapaklı Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Kapaklı Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Kapaklı Insecta Trichoptera Lymnephilidae Kapaklı Mammalia Soricidae Crocidurinae Crocidura leucodon Kurukafa Arachnida Aranea Kurukafa Arachnida Opilionida Kurukafa Crustacea Isopoda Kurukafa Insecta Collembola Kurukafa Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Kurukafa Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Kurukafa Insecta Lepidoptera Noctuidae Scoleopteryx sp. Kurukafa Insecta Trichoptera Kurukafa Mollusca Gastropoda Zonitidae Oxychilus sp. Kurukafa Myriapoda Diplopoda Iuliformia Kurukafa Vermes Oligochaeta Mantar Arachnida Opilionida Paranemastoma silii Mantar Crustacea Isopoda Onisicidea Trichoniscus sp. Mantar Insecta Collembola Mantar Insecta Diptera Chironomidae/larva Mantar Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Mantar Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Mantar Insecta Trichoptera Lymnephilidae Mantar Mammalia Chiroptera Vespertilionidae Myotis myotis Mantar Mollusca Gastropoda Zonitidae Oxychilus sp. Mantar Mollusca Gastropoda Zonitidae Oxichylus sp. Mantar Myriapoda Chilopoda (yeni tür) Mantar Myriapoda Diplopoda (yeni tür) Sorkun Arachnida Hydracarina Sorkun Crustacea Amphipoda Niphargidae Niphargus(yeni tür) Sorkun Crustacea Cladocera Sorkun Crustacea Copepoda Sorkun Crustacea Decapoda Astacidae Sorkun Crustacea Ostracoda Sorkun Insecta Diptera Sorkun Insecta Diptera Simuliidae Sorkun Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Sorkun Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa

Sorkun Insecta Ephemeroptera Leptophlebiidae Haproleptoides sp. Sorkun Insecta Ephemeroptera Heptageniidae Echyonurus sp. Sorkun Insecta Plecoptera Sorkun Insecta Trichoptera Lymnephilidae Sorkun Mollusca Bivalvia Sphaeriidae Pisidium sp. Sorkun Mollusca Gastropoda Zonitidae Oxychilus sp. Sorkun Myriapoda Diplopoda Şelale Mağarası Arachnida Aranea Şelale Mağarası Arachnida Opilionida Topmeydanı Vermes Nematoda Topmeydanı Insecta Diptera Culicidae Culex pipiens Topmeydanı Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Topmeydanı Insecta Trichoptera Lymnephilidae Topmeydanı Arachnida Aranea Topmeydanı Crustacea Isopoda Asellota Topmeydanı Crustacea Ostracoda Topmeydanı Insecta Odonata Topmeydanı Mollusca Gastropoda Zonitidae Oxychilus sp. Topmeydanı Vermes Oligochaeta Yukarı Döngelyanı Insecta Diptera Mycetophylidae Tarnaria sp. Yukarı Döngelyanı Insecta Diptera Lymnobiidae Limonia nubeculossa Yukarı Döngelyanı Insecta Trichoptera Yukarı Döngelyanı Mollusca Gastropoda Zonitidae Oxychilus sp.

Bu zamana dek yaptığımız çalışmalar sırasında, Mantar, Uçurum ve Ilgarini gibi yatay mağaralardaki birkaç myotis myotis dışında hemen hiçbir mağarada belirgin bir yarasa popülasyonuna rastlanmadı. Bölgenin 700 – 1000 m ler arasında değişen yüksek irtifasında bu durumun normal olduğu uzmanlar tarafından belirtildi. c. TAM ENVANTER: Sonuç raporu olarak basılması planlanan kapsamlı bir kitap için, Küre Dağları Milli Parkı Mağaraları envanteri hazırlanmaya başlanmıştır. Bu proje kapsamında, yukarıda bahsettiğimiz, ASPEG tarafından bulunup çalışılanlar dışında, daha önce incelenmiş mağaraları listelediğimiz zaman aşağıdaki tablo ile karşılaşmaktayız: i. Haritalanmış ve raporlanmış mağaralar:

Arpatarlası İni BÜMAK Arpatarlası Kuyusu BÜMAK Ayakkabı Çukuru BÜMAK Ayı Mağarası FACC Buz Kuyusu BÜMAK

Çengelkuyu Düdeni BÜMAK Çıkrıkkapı Kuylucu BÜMAK Çovurma Tepe Kuylucu BÜMAK

Çovurma Tepe Mağarası 1 BÜMAK Çovurma Tepe Mağarası 2 BÜMAK Çovurma Tepe Mağarası 3 BÜMAK Çovurma Tepe Mağarası 4 BÜMAK Çovurma Tepe Mağarası 5 BÜMAK Dağlı Kuylucu BÜMAK Döngelyanı Kuylucu BÜMAK Ejder Mağarası BÜMAK Eşek Çukuru Mağarası 1 BÜMAK Eşek Çukuru Mağarası 2 BÜMAK Gurbettepe Kuylucu BÜMAK Ilgarini BÜMAK Kapaklı Kuylucu BÜMAK Karakış Mağarası FACC Küçük Çıkrıkkapı Kuylucu BÜMAK Mızrak Mağarası FACC Sorkun Düdeni BÜMAK Topmeydanı Kuylucu BÜMAK Uçurum (Atak) Mağarası FACC Ürkülük Kuylucu BÜMAK Yukarı Döngelyanı Kuylucu BÜMAK

ii. Tesbit edilmiş ama haritası ve raporu olmayan mağaralar:

Gavurini BÜMAK Düşenkaya FACC Yarasa FACC Yarasa 2 FACC Dikilitaş (Kafatası) LUSS Ignedeligi (Salyangoz) LUSS Kurtgirmez ? Medil 1 BÜMAK Medil 2 BÜMAK Sıçan FACC

Bu, yukarıdaki “ii” maddesinde mevcut, çoğu Pınarbaşı bölgesinde yer alan ve henüz belgelenmemiş bu mağaralar da ASPEG tarafından tekrar araştırılacak ve haritalanacaktır. Bölgeye yıllar önce yapılan iki İngiliz araştırması, çalışan yabancı mağaracıların buldukları mağaralara kendilerine göre isimler vermeleri, bazı mağaraları bulmalarına rağmen haritalamamış olmaları ve konum tariflerinin son derece muğlak olması açısından ciddi sorunlar yaratmaktadır. • GENEL DEĞERLENDİRME:

Şimdiye dek yapılan biyolojik çalışma sonucunda milli parkın içindeki 13 mağaradan toplam 97 farklı tür örneklenmiştir. Bu örneklerin incelenmesi sonucunda beş yeni türle karşılaşılmasının yanısıra, aktif düdenlerde dahi inanılmaz bir yaşam çeşitliliği tesbit edilmiştir. Bu denli az sayıda mağarada, bu kadar kısa bir zaman zarfında ortaya çıkan buluntular son derece etkileyicidir. Özellikle, bölgenin yüksek irtifası göz önüne alındığında mağaralarda bulunan canlı çeşitliliği şaşırtıcıdır. Gelecekte bulunma olasılığı yüksek olan yeni canlı türleri ile, bu bölgenin biyologlar için kelimenin tam anlamı ile bir cennet olduğunu söylemek fazla iddialı olmayacaktır. Bilimsel bir çalışma için gerekli olabilecek tüm kriterlerin layığınca yerine getirebilmesi amacı ile, ASPEG bu projenin devamında şimdiye dek işbirliği içinde olduğu yabancı biyospeleologların yanısıra, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü ile birlikte çalışmaya karar vermiştir. Bu işbirliğinin ilk aşaması olarak Prof. Dr. Nüzhet Dalfes, ASPEG Küre Dağları Milli Parkı, Mağara Biyoçeşitlilik Araştırma Projesi’nin bilimsel danışmanlığını yürütecektir. İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü ile yapılacak işbirliği çerçevesinde, Milli Park’ın bulunduğu bölgenin şimdiye dek yapılmamış olan kapsamlı bir jeolojik ve özellikle karstik etüdü de sonuç raporuna eklenecektir. • TAVSİYE VE ÖNERİLER: a. Ilgarini Mağarası, Küre Dağları Milli Parkı sınırları içinde şu ana dek

bulunmuş en büyük ve en önemli mağara olma özelliğini hala sürdürmektedir. Bu mağarada bulunan antik yerleşim kalıntıları yıllar içinde tamamen tahrip edilmiştir ve mağara, 1944 yılında burayı ilk defa bulan Cemal Arif Alagöz’ün raporunu saymazsak, 1982’de BÜMAK tarafından yeniden bulunmasından bu yana yapılan tanıtım, duyuru ve reklamların etkisi ile, tabir caiz ise, yolgeçen hanına dönmüştür. Sümenler Köyü’nde yaşayan ve kendisini Milli Park’ın fahri rehberi ilan eden Kör Ali gibi rehberlerin önderliğinde bu mağaraya her yıl yüzlerce turist gelmektedir. Bu turistleri mağaranın özellikleri konusunda kimse bilgilendirmediği gibi, hem mağaraya giden orman patikasında, hem de Ilgarini’nde oluşan tahribat sürmektedir. Ilgarini Mağarası’nda ve ormanda gözlenen bu kirlenmeye acilen bir çözüm gerekmektedir. Önerimiz, parka gelecek tüm ziyaretçiler için, eğitimli yerel mağara rehberliği sisteminin en kısa zamanda oluşturulmasıdır.

b. Yukarıda mevcut madde ile bağlantılı olarak, büyük olasılıkla Küre

Dağları Milli Parkı’nın reklamını yapmak için karayolları tarafından her yere dikilen “Ilgarini Mağarası 89 km” şeklindeki yol tabelaları kelimenin tam anlamı ile komiktir. Bu tabelaları takip ederek Ilgarini’ni bulabileceğini düşünen ziyaretçileri karşılayan son tabela Pınarbaşı içinde bulunan “Ilgarini Mağarası 11 km” tabelasıdır, sonrasında ise hiçbir tabela yoktur. Kaldı ki, zaten orman içinde 2,5 saat yürüyerek ulaşılan bir mağaranın hiçbir tabelası olmaması gerekir. Bu; “Ilgarini Mağarası” tabelaları normal ziyaretçilerin kaybolmasından, definecilerin ise yön bulmasından başka hiçbir amaca hizmet etmemektedir. Bir an önce kaldırılmaları, yerine bir “Küre Dağları Milli Parkı Tanıtım Merkezi” oluşturularak ziyaretçilerin buraya yönlendirilmesi çok yerinde olacaktır.

c. 37.000 hektarlık Küre Dağları Milli Parkı’nda şu ana dek 53 mağara

tesbit edilmiştir ve henüz araştırması yapılmamış olan bölge, yapılmış olandan çok daha büyüktür. Şu ana kadar bilinen mağaralardan beş tanesi yatay ve ulaşılması nisbeten kolay konumdadırlar. Dikey mağaraların derinlikleri ise, kalker plakasının kalınlığına bağlı olarak değişmekle birlikte, azami -200 m sınırındadır. Devam eden çalışmalar sonunda, Milli Park’ın içinde ve koruma zonunda en az 100 mağara olması büyük olasılıktır. Dolayısıyla, Küre Dağları Milli Parkı, doğal güzelliği, bitki örtüsünün çeşitliliği ve yaban hayatının yanısıra, dünya çapında “Mağara Milli Parkı” olabilecek bir potansiyele sahiptir. Dünyada şu anda, ABD’de bulunan “Carlsbad Caverns National Park” dışında hiçbir milli parkta envanterlenmiş 52 mağara mevcut değildir. Önerimiz, Küre Dağları Milli Parkı’nın dünya çapında bir “Mağara Milli Parkı” olarak tanıtımının ciddi şekilde düşünülmesi ve planlanmasıdır.

• KATKI VE TEŞEKKÜRLER: - Çevre ve Orman Bakanı Sayın Prof. Dr. Veysel Eroğlu’na - Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel

Müdürü Sayın Prof. Dr. M. Kemal Yalınkılıç’a,

- Böylesine olağanüstü bir projede yer almamızı sağlayan, her konuda verdiği olağanüstü destek ile araştırmalarımızda bizlere sürekli yardımcı olan, Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Mağara Araştırma Birimi Şefi Sayın Selim Erdoğan’a,

- Kastamonu Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü Sayın İsmail

Menteş’e,

- Bartın Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü Sayın Ercan Yeni’ye,

- Pınarbaşı Kaymakamı Sayın Yunus Emre Altıner’e,

- Pınarbaşı Belediye Başkanı Sayın Halil Sarımeşe’ye,

- Pınarbaşı Jandarma Garnizon Komutanı Sayın J. Kıd. Başçavuş Sami

Yıldırım’a,

- Pınarbaşı Orman Bölge Müdürü Sayın Turan Çakaroğlu’na, Orman Muhafaza Memurları Necati Arı ve Hikmet Yanaşık’a,

- Arıt Belediye Başkanı Sayın Şahidi Kuşçu’ya,

- Böyle bir projeyi birlikte yürütmenin gerçek bir keyif olduğu MADAG

üyesi tüm mağaracı arkadaşlarımıza,

- Gösterdikleri olağanüstü misafirperverlik, yardım ve destek dolayısıyla Sümenler Köyü Muhtarı Sayın Recep Dağcı’ya ve tüm yöre halkına

teşekkürü bir borç biliriz. Bu birlikteliğimizin gelecek yıllarda da devamı en büyük dileğimizdir.

• ABSTRACT:

ASPEG (Anatolian Speleology Group) had initiated a research program on the biological diversity of the caves of Kure Mountains National Park, in accordance with the protocol signed with the the Ministry of Environment and Forestry. In the first 5 months, 17 new caves have been discovered and 10 of these surveyed and mapped.

Biological samples from several caves provided initial proof of the huge diversity in the national park. Among 97 species sampled, 5 are new species.

In addition to several new cave leads received, an inventory of 52 known and mapped caves within the National Park and its buffer zone has been prepared. This impressive number makes Kure the second national park with the highest number of caves after “Carlsbad Caverns National Park”. It is clear that a strong protection and park/cave guidance system must be prepared as soon as possible. It can also be foreseen, with this large inventory, to advertise Kure Mountains National Park as a “Cave National Park”.

A general book, covering all the caves in addition to geological and biological information about the National Park will be prepared by ASPEG as a final report.

• EKLER: Ek 1: Protokol Ek 2: Mağara Konumlandırma Haritaları Ek 3: Çizilen Mağara Haritaları Ek 4: Toplanan Örneklerden Bazılarının Resimleri Ek 5: İlk 7 Çalışmaya Katılanlar Ek 6: Çalışmalarımıza Ait Bazı Resimler ANADOLU SPELEOLOJİ GRUBU ASPEG

Ek 1: Anadolu Speleoloji Grubu ile Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü arasında imzalanan protokol:

Ek 2: Küre Dağları Milli Parkı’nda şu ana dek bulunan tüm mağaraların konumlandırma haritası:

1 Arpatarlası İni BÜMAK 2 Arpatarlası Kuyusu BÜMAK 3 Ayakkabı Çukuru BÜMAK 4 Ayı Mağarası FACC 5 Buz Kuyusu BÜMAK 6 Buzluk İni ASPEG 7 Buzluk Mağarası ASPEG 8 Çengelkuyu Düdeni BÜMAK 9 Çıkrıkkapı Kuylucu BÜMAK 10 Çovurma Tepe Kuylucu BÜMAK 11 Çovurma Tepe Mağarası 1 BÜMAK 12 Çovurma Tepe Mağarası 2 BÜMAK 13 Çovurma Tepe Mağarası 3 BÜMAK 14 Çovurma Tepe Mağarası 4 BÜMAK 15 Çovurma Tepe Mağarası 5 BÜMAK 16 Çovurma Tepe Mağarası 6 ASPEG 17 Dikilitaş (Kafatası) LUSS 18 Döngelyanı Kuylucu BÜMAK 19 Düşenkaya FACC 20 Ejder Mağarası BÜMAK 21 Eşek Çukuru Mağarası 1 BÜMAK 22 Eşek Çukuru Mağarası 2 BÜMAK 23 Gavurini BÜMAK 24 Gurbettepe Kuylucu BÜMAK 25 Ignedeligi (Salyangoz) LUSS 26 Ilgarini BÜMAK 27 Kapaklı Kuylucu BÜMAK 28 Karakış Mağarası FACC 29 Kayaarkası Düdeni ASPEG 30 Kayaarkası Mağarası ASPEG 31 Kokurdan 1 ASPEG 32 Kokurdan 2 ASPEG 33 Kurtgirmez ? 34 Kurtyolu 1 Mağarası ASPEG 35 Kurtyolu 2 Mağarası ASPEG 36 Kurtyolu Düdeni ASPEG 37 Küçük Çıkrıkkapı Kuylucu BÜMAK 38 Mantar Mağarası ASPEG 39 Medil 1 BÜMAK 40 Medil 2 BÜMAK 41 Mızrak Mağarası FACC 42 Sıçan Mağarası FACC 43 Sırt Kokurdanı ASPEG 44 Sorkun Düdeni BÜMAK 45 Şelale Mağarası ASPEG 46 Topmeydanı Kuylucu BÜMAK 47 Uçurum (Atak) Mağarası FACC 48 Ürkülük Kuylucu BÜMAK 49 Yarasa Mağarası 2 FACC 50 Yarasa Mağarası FACC 51 Yukarı Döngelyanı BÜMAK 52 Zoni Subatanı ASPEG 53 Dağlı Kuylucu BÜMAK

Ek 3: ASPEG tarafından yeni bulunan mağaraların haritaları

Ek 4: Küre Dağları Milli Parkı’nda şu ana dek çalışılan 13 mağaradan toplanan örneklerden bazıları:

Cls.Crustaceae / O. Isopoda (Çov. 6) Diplopoda / Polydesmidae (Mantar)

Gasteropoda / Zonitide / Insecta / Trichoptera Oxychilis sp

Insecta / Thysanura / Machilus sp. Arachnida / Pseudoscorpionida

Cls. Insecta/O. Diptera / Culex pipiens Cls. Insecta/ O.Diptera Fam. Mycetophylidae

Cls. Insecta O. Diptera (larva) Cls. Myriapoda/ O.Diplopoda/Supraord. Iuliformia

Arachnidae / Opilionida/ Cls Crustaceae / O. Isopoda Paranemastoma silii

Cls. Insecta / Ord. Diptera / Limonia nubeculossa Cls. Arachnidae/Ord. Hydracarina

Cls. Insecta / Ord. Diptera /larva Cls. Insecta / Ord. Thysanura

Arachnidae / Aranea Arachnidae / Aranea

Ek 5: İlk 7 Çalışmaya Katılan ASPEG üyeleri : Ali Aytan Ali Ethem Keskin Ali Usuloğlu Ali Yamaç Ayla Titiz Ayşe Tunalı Baha Dinçer Barbaros Acartürk Başak Güleken Bilge Topaç Canan Usuloğlu Cansu Yılmaz Cem Eğrikavuk Cem Yürek Çağan Çankırılı Çiğdem Midillili Derin Eğrikavuk Doruk Dundar Durmus Yarimpabuc Elif Tunalı Elif Usuloğlu Emine Azak Emrah Dimrit Emre Kuruçayırlı

Ender Usuloğlu Ertan Köseoğlu Esra Demirkol Fatih Şen Fulya Sezer Gökçen Fidan Göksu Gürer Güzden Varinlioğlu Gülşen Küçükali Hande Ceylan Hande Eğrikavuk İlker Gürbüz Metin Albukrek Milena Nikolova Murat Eğrikavuk Oana Chachula Ongun Tunalı Osman Tunalı Petar Beron Renan Koen Selin Şen Simge Duga Suha Yararbaş

Ek 6: Çalışmalarımıza Ait Resimler:

Ilgarini Ilgarini’nde örnek toplama

Kurtyolu Mağarası Kurtyolu Düdeni

Yaylaköy – Armutlu Yaylası yolu

Armutlu Yaylası’nın doğuya bakan kalker sırtı

Kapaklı Kuylucu ilk iniş Uçurum Mağarası’nda örnek toplama

Uçurum Mağarası

Yaylaköy Armutlu Yaylası araştırma rotası