DR . NEVZAT ŞİMŞEKDOK UZ EYLÜL ÜNİVER SİTESİİKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER

FAKÜLTESİ

2 0 1 7 - 2 0 1 8

6 . D E R S

İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

İKT-3003

1

� Fransız merkantilizminin ve Colbert’inpolitikalarının etkisi

� Şehirleşme ve şehirlerin beslenmesi sorunu� İngiltere’nin maddi ve kurumsal açılardan

Fransa’dan görece üstünlüğü� 15. Louis (1710-1774) döneminin görece

başarısızlığı� 1756-1763 Yedi Yıl savaşlarında Fransa’nın

yenilgiye uğraması¡ Fransız ticaret filosunun dağılması ve dış

ticaretin azalması¡ Yeni sömürge elde etme güçlüğü

� Köylülerin kötü durumu� Fransız İhtilali ve reformlar

2

FizyokratlarSosyal ve Ekonomik Yapıdaki Gelişmeler

� Fransa’da Fizyokrat düşünürler (Quesnay, Turgot, Montesquieu, De Nemours, Mirabeau) Fransa’nın kendi kaynakları ile kendi kendine yeten bir ülke olmasının önemine vurgu yapmışlardır.

� Doğal düzen, özgürlük, faydacılık, bireysel haklar üzerinde yoğunlaşan dönemin önemli düşünürlerinin etkisi¡ William Petty (1623-1687)¡ Josiah Child (1630-1699)¡ John Locke (1632-1704)¡ Pierre Le Pesant de Boisguillebert (1646-

1714)¡ Richard Cantillon (1680-1734)¡ David Hume (1711-1776)¡ Jeremy Bentham (1748-1832)

3

FizyokratlarDüşünsel Yapıdaki Gelişmeler

FizyokratlarFrançois Quesnay

� Fizyokratik düşüncenin kurucusu François Quesnay’dir (1694-1774).¡ Saray doktoru¡ Ekonomi ile 56 yaşından sonra

ilgileniyor¡ “Yoksul köylü, yoksul ülke,

yoksul ülke yoksul kral”� Diğer Fizyokratlar

¡ Rigueti Mirabeu (1715-1789)¡ Anne Robert Jacques Turgot

(1727-1781)¡ Dupont de Nemours (1739-1817)

4

FizyokratlarFrançois Quesnay – Metodolojisi ve Felsefesi

� Fizyokrasi = Doğa Yasası� Toplumsal hayatta doğada olana koşut bir

düzenin olduğuna inanç.� de Nemours: “Tanrı’nın yaratmış olduğu

düzendir. Bu düzen içinde insanlar ihtiyaçlarını rahatça sürdürebilirler”.

� İnsan rasyonel bir yaratık ve bütün davranışlarında doğal düzene uymalıdır.

� “laissez-faire laissez-passer” yaklaşı bu felsefeye dayanmaktadır.

� İnsanın en doğal hakkı, Quesnay’e göre, ¡ “hayatını sürdürmek için gerekli olan imkanlardan

yararlanma” (tüketme) ve ¡ “yetenekleri geliştirip kullanma hakkıdır” (çalışma

özgürlüğü ve teşebbüs hakkı)� Mülkiyet hakkı doğal hakkın bir parçası

olmaktadır.� Pozitif hukuk, doğal hukukun

yorumlanmasıdır, aslına ters düşmemesi için asgari düzeyde tutulması gerekir.

5

� Fizyokratlar toplumu üç sınıfa ayırmışlardır:¡ Birinci Sınıf : Kilise, kral, feodal

soylular ve ellerinde toprak mülkiyeti bulunduran toprak sahibi sınıf.

¡ İkinci Sınıf: Çiftçilerden oluşan üretici sınıf. (Verimli sınıf).

¡ Üçüncü Sınıf: Tüccar ve zanaatkarlardan oluşan kısır sınıf. (Verimsiz sınıf).

� Net hasıla sağlayan yalnızca topraktır.

� Sanayi ve ticaret ile yararlı işler yapılır, fakat net hasıla yaratılmaz.

� Sanayi ve ticaret zorunlu fenalıklardırlar.

6

FizyokratlarFrançois Quesnay – Net Hasıla Düşüncesi

� Toplumdaki verimli sınıfın sayısının arttırılması, verimsizlerin sayılarının azaltılması gerekir.

� Fizyokratlar, merkantilist uygulamalara ve Colbert’in düşüncelerine karşı çıkmışlardır.

� Fizyokratlar tarım üzerinde dış ticaret sınırlamalarının kaldırılmasını ileri sürmüşlerdir.

7

FizyokratlarFrançois Quesnay – Net Hasıla Düşüncesi

8

FizyokratlarQuesnay –Hasılanın Dağılımı (İktisadi Tablo)

Toplam Hasıla5 milyar

Toprak Sahibi

Çiftçiler

Kısır Sınıf

Alışlar (input)

Satışlar (output)

Çiftçiler Kısır Sınıf ToprakSahipleri

Çiftçiler 2 milyar 2 milyar 1 milyar

Kısır Sınıf 1 milyar 0 1 milyar

ToprakSahipleri

2 milyar 0 0

Toplam 5 milyar 2 milyar 2 milyar

1 milyar

� Net hasıla yaratan tek üretim faaliyeti tarım, vergiyi de bu sektör ödemelidir.¡ Başka sektörlere vergi konursa, vergi

yansıması olur. Vergi yansıması vergi yükünü arttırır.

¡ Bir sürü formaliteye neden olur.� Çiftçinin tarımdan yarattığı net hasıla

toprak sahiplerine rant olarak gittiğinden, tek verginin muhatabı toprak sahibidir, çiftçiler vergi sorumlusudur.

� Vergi net hasılanın tümünü ortadan kaldıracak büyüklükte olmamalıdır.

� Devletin, doğal düzen anlayışı çerçevesinde iktisadi faaliyetlerde rolü olmadığından, alınan vergi harcamalarına yeterlidir, denk bütçe uygulanmalıdır.

9

FizyokratlarFrançois Quesnay –Tek Vergi Düşüncesi

� Fizyokratlar genelde üretim faktörleri ile üretim miktarı arasında sabit bir ilişkiden söz etmişlerdir.

� Turgot ise farklı düşünür: ¡ “üretim yavaş yavaş

arttırılırsa, öyle bir noktaya gelinir ki, üretim faktörünün üretime hiçbir katkısı olmaz. Her üretim faktörü artışı üretime gittikçe daha az miktarda katkıda bulunur”.

� Doğal ücret

10

FizyokratlarAnne Robert Jacques Turgot

� İlk kez bir ekol olmaları� Soyutlama yapmaları ve model kurmaları� Bazı kavramların iktisatta

kullanılabilirliğine katkı¡ doğal fiyat,¡ piyasa fiyatı, ¡ rekabet, ¡ karların azalan eğilimi, ¡ nüfus, ¡ ücret, ¡ maliyet, ¡ zenginlik, ¡ dış ticaret¡ brüt-net hasıla

� İktisadi tablo, Wlaras’a, Keynes’e, Leontief’e çeşitli açılardan öncülük.

� Paranın mübadele fonksiyonu� Kullanım ile mübadele değeri arasındaki

fark

11

Fizyokratların İktisadi Düşünceye Katkıları

� Tarımsal faaliyeti, ülkenin zenginlik yaratan tek sektörü ilan etmeleri, fakkat tek vergiyi bu sektöre yüklemeleri

� Tarımsal üretime avantaj sağlamak için dış ticaret serbestisi önermeleri, bunun kısır sınıfın gelişmesine imkan sağlaması.

12

Fizyokratların Çelişkileri

� Klasik İktisadın başlangıcı olarak genelde A. Smith’in Ulusların Zenginliği isimli kitabının yayınlandığı yıl olan 1776 yılı kabul edilir.

� Fizyokratlar, aydınlanma döneminin pozitif bilimcileri, aydınlanma filozofları, klasik iktisadi düşüncenin oluşmasına ayrı ayrı katkıda bulunmuşlardır.

13

Klasik İktisadi DüşünceÖncüler

� Verilere dayanan analiz yöntemi (tümevarım)

� Nüfus ve gelir tahmini yapmıştır. � “Servetin babası emek, anası

topraktır”� Doğal değer, tek bir üretim faktörü

ile yani emekle ifade edebilir.� Para miktarının azlığı ya da çokluğu

ekonomiye zarar verir. � İşsiz insanları kamu hizmetlerinde

ve inşaat işlerinde çalıştırmak gerekir.

� İki tür işsizlikten söz eder. ¡ a) teknolojik işsizlik, ¡ b) iradi işsizlik.

� Fazla nüfus bir problem oluşturmaz.� Sabit oranlı vergi uygulanmalıdır.

14

Klasik İktisadi DüşünceÖncüler – William Petty (1623-1687)

� East Indian Company isimli İngiliz şirketinin yöneticisi.

� Dış ticarette serbestliğini savunuyor.

� Dış ticarette fiyat rekabetini savunuyor.

� Ücretlerin yüksek tutulmasını, bunun ülke zenginliğinin göstergesi olduğunu ileri sürüyor.

15

Klasik İktisadi DüşünceÖncüler – Josiah Child (1630-1699)

� Toplum sözleşmeci bir düşünürdür.� Mülkiyet devletten öncedir ve doğal

hukukla belirlenmiştir. � Bir malın değerini o mal için harcanan

emek belirler.� Emek mülkiyetin kaynağıdır.� Paranın fonksiyonları,

¡ değişim aracı¡ değer ölçüsü birimi¡ hesap biriimi

� Uluslararası ticarette ortak ölçü birimi altın ve gümüştür.

� “Bir ülkenin parasının değerini, para miktarının mallara oranla hangi düzeyde olduğu belirler”.

� Faiz oranı, mevcut para arzı ve mevcut para talebi arasındaki ilişki ile belirlenir

16

Klasik İktisadi DüşünceÖncüler – John Locke (1632-1704)

� Boisguillebert; “Fransa’nın Mevcut Düzendeki Durumu” kitabını 1695’te yayınlamıştır.

� Servet yaratmak için, doğal düzene uymayan ve insan eliyle yaratılmış engeller ortadan kaldırılmalıdır.

� Toprağı, zenginliğin kaynağıdır.� Hububat ihracatı serbest bırakılmalıdır.� Merkantilistler, hizmetçiyi efendisinin

önünde yürütmüştür.� Para fakir kimselerin elinde olması halinde,

zenginin cebinde olmasına oranla daha etkin bir araçtır.

� Tembel birikim hırsızlıktır.� Fransa’nın içine düştüğü depresyonun

temel nedenlerinden biri efektif talep yetersizliğidir.

� Konjonktürel açıklama

17

Klasik İktisadi DüşünceÖncüler – Pierre Boisguillebert (1646-1707)