kształtowanie ochrony przyrody w moim miejscu zamieszkania
Transcript of kształtowanie ochrony przyrody w moim miejscu zamieszkania
SPIS TREŚCI
I. Opis mego miejsca zamieszkania w ujęciu geograficzno-terytorialnym
1. Ogólna charakterystyka gminy
1.1. Historia gminy
1.2. Kiszkowo dzisiaj
2. Środowisko naturalnego
2.1. Położenie i ukształtowanie powierzchnia
2.2. Warunki glebowe
2.3. Warunki wodne
2.3.1. Rzeki
2.3.2. Zbiorniki wodne
2.3.3. Wody podziemne
2.4. Lasy, obszary chronione i parki
2.5. Warunki klimatyczne
1
II. Ochrona przyrody na terenie gminy Września
1. Wstęp
2. Cele ochrony przyrody w Polsce
3. Aspekty ochrony przyrody na tereni gminy Września
3.1. Ochrona roślin i ekosystemów przed zanieczyszczeniem z powietrza
3.2. Ochrona wód
3.3. Parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody
3.4. Obszary chronionego krajobrazu
3.5. Ochrona lasów
3.6. Ochrona gatunkowa
3.7. Zieleń miejska i wiejska
3.8. Przyczyny przeobrażeń fauny
III. Rodzaje przedsięwzięć realizowanych w latach 2004-2007
1. Edukacja ekologiczna
2. Ochrona krajobrazu i przyrody
3. Ochrona lasów
4. Ochrona gleb
IV. Cele ochrony przyrody na przyszłość
1. Edukacja ekologiczna
2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i regionalnego
3. Ochrona lasów
4. Ochrona gleb
V. Załączniki
1. Orzeczenie w sprawie uznania za pomnik przyrody – lipa drobnolistna
2. Głaz narzutowy – charakterystyka
3. Stan pomników przyrody z terenu gminy września na dzień 15.10.1991 r.
4. Decyzja uznania za pomnik przyrody – platan wschodni
2
I. Opis mego miejsca zamieszkania w ujęciu geograficzno-terytorialnym
1. Ogólna charakterystyka gminy
1.1 Historia gminy Września
Najstarsza wzmianka źródłowa o Wrześni pochodzi z 1256 r. i występuje w dokumencie
wydanym w Poznaniu. Września jako miasto - civitas - po raz pierwszy została wymieniona
w liście biskupa krakowskiego Bodzanty z rodu Porajów w 1357 r. Prawa miejskie musiała
więc otrzymać przed tym rokiem. W XVII wieku Rada Miejska wystąpiła do ówczesnego
dziedzica Wrześni Zygmunta Działyńskiego, wojewody brzesko-kujawskiego, z prośbą o
wydanie nowego przywileju. W 1671 r. na zamku w Pakości Działyński podpisał nowy
przywilej, a ściślej mówiąc potwierdził pierwotny akt lokacyjny dla Wrześni. W XIII wieku
Września powoli przekształcała się w osadę targową. Dzisiejszy plan miasta zawiera wyraźne
ślady placu w kształcie owalnicy. Powstał on na lewym brzegu Wrześnicy na skutek
rozszerzenia drogi z Pyzdr do Gniezna. Września była miastem otwartym, nie otoczonym
murami. Na istnienie samorządu miejskiego wskazuje wzmianka w dokumencie o ławnikach
z 1399 r. W 1664 r. miasto uległo zniszczeniu wskutek pożarów oraz wojskowych rekwizycji
3
ze strony Szwedów. W wyniku drugiego rozbioru Polski w 1793 r. Września znalazła się w
granicach zaboru pruskiego. W latach 1807-1815 wchodziła w skład Księstwa
Warszawskiego. Po Kongresie Wiedeńskim miasto ponownie dostało się pod panowanie
pruskie. W 1818 r. utworzono nowy powiat wrzesiński w ramach Wielkiego Księstwa
Poznańskiego. W tym okresie Września była jeszcze miastem prywatnym, należącym do
rodziny Ponińskich.
Przełomowe znaczenie dla rozwoju miasta miały reformy przeprowadzone w latach 30. XIX
w. W 1833 r. ogłoszono dekret o wyjęciu miast spod wpływów szlachty. Września stała się
miastem samodzielnym w 1841 r. Głośnym echem w świecie odbił się strajk dzieci
wrzesińskich w obronie wiary i mowy ojców w maju 1901 r. Na przełomie XIX i XX wieku
nastąpił szybki rozwój gospodarczy Wrześni.
Rozwój miasta został brutalnie zahamowany we wrześniu 1939 r. Września została zajęta
przez Niemców 10 września 1939 r. Dekretem Hitlera z części tzw. ziem włączonych do
Rzeszy, utworzono okręg Reichsgau Posen, później Wartegau czyli Kraj Warty, w obrębie
którego znalazła się Września. Września została wyzwolona 22 stycznia 1945 r. przez wojska
radzieckie. Po wojnie miasto odbudowano ze zniszczeń, powstały nowe zakłady pracy. W
1985 roku Września, uchwałą Rady Państwa, została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III
klasy za wkład jej mieszkańców w walkach z naporem niemczyzny na przestrzeni wieków.
Do roku 1975 Września była stolicą powiatu. Po likwidacji powiatów sprawami miasta i
gminy kierował naczelnik przy pomocy Rady Narodowe
1.2. Września dzisiaj
Września, miasto i gmina w województwie wielkopolskim, położone jest przy
międzynarodowej trasie A-2 na odcinku Poznań - Warszawa, na skrzyżowaniu głównych
szlaków komunikacyjnych kraju, ze wschodu na zachód i z północy na południe.
4
Aktualnie przemysł na terenie miasta reprezentowany jest przez następujące firmy: Tonsil -
producent sprzętu akustycznego, Zakład Produkcji Części do Maszyn Rolniczych
„Kowalski”, Spółdzielnia Inwalidów „Wiosna Ludów” - producent elementów z tworzyw
sztucznych, Cenos - prowadzący działalność w branży rolno-spożywczej, Maver -
produkujący meble, Krispol - produkujący bramy, rolety, kraty, Techpak - produkujący
opakowania z tektury. Ponadto funkcjonuje ponad 3 tys. podmiotów gospodarczych o
charakterze produkcyjnym, usługowym i handlowym. Zakłady te w mniejszym lub większym
stopniu wpływają na środowisko.
Od 1990 roku władzę w mieście sprawuje samorząd terytorialny: burmistrz i Rada Miejska.
W 1999 roku reaktywowany został powiat. W wyniku reformy samorządowej miasto
uzyskało pełną samodzielność w realizowaniu wielu inwestycji. W 1992 roku oddano do
użytku wysypisko śmieci w Bardzie. W 1994 roku rozpoczęto budowę oczyszczalni ścieków,
którą oddano do eksploatacji w 1997 roku. Na pobyt stały zameldowanych było 44365 osób
2. Środowisko naturalne
2.1. Położenie i ukształtowanie powierzchni
Gmina Września usytuowana jest w centralnej części Województwa
Wielkopolskiego. Sąsiaduje z następującymi jednostkami administracyjnymi:
- od południa z powiatem jarocińskim i pleszewskim,
- od północy z powiatem gnieźnieńskim,
5
- od wschodu z powiatem słupeckim,
- od południowego – zachodu z powiatem średzkim,
- od zachodu z powiatem poznańskim – ziemskim.
Według danych uzyskanych z Urzędów Gmin gminę Września zamieszkuje 44025
mieszkańców. Dzięki centralnemu położeniu gmina Września jest niezwykle ważnym
węzłem komunikacyjnym zarówno drogowym jak i kolejowym. W przypadku transportu
drogowego w samej Wrzesni przecinają się przecinają się dwie trasy. Pierwsza to autostrada
A-2 Berlin-Poznań-Warszawa-Moskwa, zaś druga łączy południe kraju z północną jego
częścią (Śląsk-Jarocin-Gniezno-Gdańsk). Jednocześnie przez powiat przebiega linia kolejowa
łącząca analogicznie jak trasa A-2, Berlin-Moskwa.
Gmina Wrzesiński położona jest w pasie Wielkich Dolin, w jego zachodnio-środkowej części
zwanej Pojezierzem Wielkopolskim. W pobliżu Gminy Września a zarazem w obrębie jej
powiatu znajdują się dwa parki krajobrazowe: Nadwarciański oraz Żerkowsko-Czeszewski.
2.2. Warunki glebowe
Gleby powiatu charakteryzują się dużą przestrzenną zmiennością, co wynika głównie ze
zróżnicowanego składu granulometrycznego. W gruntach ornych przeważają gleby
pseudobielicowe i brunatne wyługowane, przy małym udziale czarnych ziem. Jeszcze
większe zróżnicowanie typów gleb występuje na łąkach i pastwiskach, przy stosunkowo dużej
powierzchni czarnych ziem i małej ilości gleb organicznych.
2.3. Warunki wodne
2.3.1. Rzeki
Powiat Wrzesiński w całości przynależy do dorzecza Odry, w regionie wodnym Warty
prawostronnego dopływu Odry. Teren powiatu odwadniana jest przez cieki podstawowe
takie jak: Wrześnica, Kanał Kołaczkowski, Miłosławka, Moskawa oraz przez większe
rowy melioracji szczegółowej.
Rzeka Warta jest największym prawobrzeżnym dopływem Odry, jej źródła znajdują się
na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej w Kromołowie (na wschód od Zawiercia)
Granicę między biegiem górnym i dolnym rzeki stanowi ujście rzeki Prosny. Całkowita
długość rzeki wynosi 808,2 km z czego na terenie powiatu ca 22,5. Warta jako rzeka
typowo nizinna ma na ogół małe spadki, rosnące na odcinkach na których rzeka
przekracza międzyrzecza. Przeciętny spadek jednostkowy wynosi 0,413‰. Rzeka Warta
6
wpływa na teren powiatu w okolicach ujścia rzeki Wrześnicy w 361 km swego biegu. W
rejonie tym do Warty wpływa jej główny dopływ Prosna oraz pozostałe cieki
odprowadzające wody z terenu powiatu to jest: Wrześnica, Moskawa, Kanał
Miłosławski, Kanał Flisa.
Wrześnica to prawobrzeżny dopływ Warty uchodzi do niej w 361,2 km pod Pietrzykowem
Kolonią między Ciążeniem a Pyzdrami. Źródła znajdują się na zachód od Gniezna w okolicy
wsi Piekary. Od źródeł do wysokości Słomowa rzeka płynie z północy na południe, poniżej
zmienia swój kierunek, aż do ujścia do Warty płynąc z północnego-zachodu na południowy
wschód.
Mała Wrześnica, największy z dopływów Wrześnicy ciek o długości 13,2 km, (2,9 km na
terenie powiatu wrzesińskiego) uchodzący do Wrześnicy poniżej wsi Noskowo.
Kanał Kołaczkowski o długości 9,5 km, wpływający do Wrześnicy w okolicach wsi
Borkowo. Tutaj też znajduje się sztucznie utworzony zbiornik „Borkowo” o średniej
powierzchni ca 13 ha.
Moskawa to prawobrzeżny dopływ Warty uchodzący do niej w 307,2 km. Łączna długość
Moskawy wynosi 56,7 km z czego na powiat wrzesiński przypada 12,5 km. Całkowita
powierzchnia zlewni to 620,8 km2. Obszar źródłowy stanowią podmokłe łąki koło wsi
Nekielka. Ujście rzeki do Warty następuje w pobliżu miejscowości Józefowo, około 11 km na
wschód od Śremu. Zgodnie z podziałem Polski na jednostki fizyczno-geograficzne całość
zlewni Moskawy płynącej na terenie powiatu stanowią część składową mezoregionu Równina
Wrzesińska. Źródłowa część dorzecza Moskawy leży na obszarze piasków sandrowych,
pozostała została zbudowana w większości z glin zwałowych. Moskawa jest ciekiem typowo
nizinnym o średnim spadku 0,89‰. Zlewnia ma charakter rolniczy, a wody rzeki Moskawy i
jej dopływów wykorzystywane są dzięki systemowi piętrzeń do nawodnień gruntów ornych i
użytków zielonych. Woda z rzeki pobierana jest również do napełniania i utrzymywania
odpowiedniego poziomu wody w stawach rybnych zlokalizowanych w okolicy
miejscowości Stroszki, Jarosławiec, Miłosław, Winnagóra i Białe Piątkowo.
Głównymi dopływami Moskawy na terenie powiatu są
Wielki Rów - łączna długość cieku wynosi 25,5 km, z czego na teren powiatu wrzesińskiego
przypada 14,4 km. Łączna powierzchnia zlewni wynosi 99,8 km2. Wielki Rów uchodzi do
Moskawy w jej 22,0 km.
Kanał Opatowski główny dopływ o łącznej długości 5,1 km uchodzący do Wielkiego Rowu
na południowy-wschód od wsi Żerniki.
7
Kanał Miłosławski (Miłosławka) - o łącznej długości 30,7 km, z czego na terenie powiatu
wrzesińskiego 13,1 km. Łączna powierzchnia zlewni wynosi 182,9 km2, a rzeka ma swoje
ujście w 7,8 km rzeki Moskawy.
Dopływy Kanału Miłosławskiego:
Kanał Pałczyński - łączna długość wynosi 10,4 km, z czego na terenie powiatu
wrzesińskiego 6,6 km.
Kanał Biechowski „A” - o długości 12,2 km, Kanał Biechowski „B” - uchodzący do Kanału
Biechowskiego „A” (6,8 km), i Kanał Biechowski „C” (3,3 km)
Kanał Nekielski - łączna długość cieku wynosi 4,5 km, uchodzi do Moskawy na wschód od
Nekli.
Struga Rudnik - ciek podstawowy mający swe ujście na terenie powiatu słupeckiego do
Strugi Bawół. Płynie przez północno-zachodnią część gminy Września. Jej długość wynosi
18,6 km.
Kanał Bartosz - ciek podstawowy o długości 9,57 km wpływający do rzeki Prosny w
okolicach miejscowości Modlica. Z uwagi na występowanie dużych wahań stanów wody w
rzece oraz występowanie cofki na Prośnie, w najbliższym czasie przewiduje się wykonanie
przepompowni celem uregulowania gospodarki wodnej w dorzeczu tej rzeki.
Tabela 15 Cieki wodne w Powiecie Wrzesińskim
Nazwa Długość rzeki
w powiecie
w tym
uregulowaneWrześnica 35,6 11,5
Wrześnica Mała 2,9 2,9
Kanał Kołaczkowski 9,5 -
Moskawa 12,5 12,5
Kanał Nekielski 4,5 0
Wielki Rów 14,4 9,5
Kanał Opatowski 5,1 -
Kanał Miłosławski
(Miłosławka)
13,1 brak danych
Kanał Pałczyński 6,6 brak danych
Kanał Biechowski „A” 12,2 -
Kanał Biechowski „B” 6,8 -
Kanał Biechowski „C” 3,3 -
Kanał Gutowski 8,8 -
Struga Rudnik 18,6 5,6
Kanał Bartosz 9,57 7,29
Kanał Monikowski 3,5 3,5
8
Kanał Flisa 8,1 3,0
Stan czystości rzek
Badania stanu czystości rzek prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska zgodnie z programem Państwowego Monitoringu Środowiska, określającym
sposób prowadzenia badań, metody oceny zanieczyszczenia wód oraz stałą siatkę
przekrojów pomiarowych dla rzek objętych monitoringiem podstawowym, reperowym i
granicznym. Do rzek płynących przez teren powiatu wrzesińskiego, objętych
monitoringiem przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska zaliczyć można
tylko Wartę, Prosnę przy jej ujściu oraz Wrześnicę, która w 2003 roku była badana w
dwóch punktach pomiarowych na terenie powiatu: w Bierzglinku w km 21+000 oraz w
Nowym Folwarku w km 28+200.
Wrześnica
Głównymi źródłami zanieczyszczeń Wrześnicy są zakłady zrzucające nie oczyszczone bądź
niedoczyszczone ścieki do jej wód. Są to przede wszystkim ścieki z oczyszczalni ścieków we
Wrześni, Tonsil S.A., Spółdzielnia Mleczarska we Wrześni, Spółdzielnia Inwalidów, Agropol
Sokołowo. Wyniki badań przedstawione w tabeli pokazują zmienność podstawowych
wskaźników decydujących o jakość wód rzeki Wrześnicy w poszczególnych profilach
pomiarowych.
Wyniki badań jakości wód Wrześnicy wskazują jednoznacznie, że są one pozaklasowe
2.3.2. Zbiorniki wodne
Największym zbiornikiem wodnym na terenie powiatu, jest zbiornik retencyjny
Września zwany także Zalewem Lipówka, który pobudowany został w latach 1965-1967
poprzez spiętrzenie wód rzeki Wrześnicy (km 31+650). Zbiornik położony jest w północno
wschodniej
części miasta, 260 m powyżej mostu kolejowego linii Warszawa - Poznań. Tereny
zajęte pierwotnie pod zbiornik stanowiły łąki i grunty orne. Ma kształt silnie wydłużony,
a linia brzegowa jest słabo rozwinięta.
Długość zbiornika wynosi około 3,7 km, szerokość przy zaporze 180 m., w końcowej
pomiędzy mostami w Psarach Polskich a Nowym Folwarkiem od 50 m do 150 m.
Pozostałe parametry morfometryczne zbiornika przedstawiają się następująco:
- normalny poziom piętrzenia - 103,00 m npm
9
- pojemność użytkowa - 215 tyś m3
- powierzchnia zalewu - 17,3 ha
- głębokość średnia - 1,2 m
W kwietniu 2000 roku wodę ze zbiornika całkowicie spuszczono. Przez ponad rok trwały
prace remontowe przy jazie, oczyszczono z namułów czaszę zbiornika. Ponowne napełnienie
zbiornika rozpoczęto w czerwcu 2001 roku.
Na terenie Gminy Września znajduje się 17 stawów: 4 stawy znajdują się w parku im. „Dzieci
Wrzesińskich”, 1 staw w Parku im. „Piłsudskiego” po jednym na ul. Opieczyn i ul.
Witkowskiej. Pozostałe stawy znajdują się w miejscowościach Gutowo małe, Węgierki,
Kleparz, Ostrowo szlacheckie, Obłaczkowo, Kaczanowo, Marzenin, Sobiesiernie, Goniczki.
2.3.3. Wody podziemne
Głębokość zalegania zwierciadła wód podziemnych pierwszego poziomu wodonośnego
zależy od geomorfologii, stropu pierwszej warstwy nieprzepuszczalnej, pór roku i pokrycia
terenu.
Wody podziemne występujące na terenie Gminy Września związane są głównie z
czwartorzędowymi poziomami wodonośnymi. W tym piętrze wodonośnym można wyróżnić
trzy podstawowe typy struktur hydrogeologicznych, w których są odmienne warunki
występowania, zasilania i drenażu wód podziemnych:
a) struktury wodonośne międzymorenowe głównie o charakterze kopalnych dolin
interglacjalnych z okresu interglacjału wielkiego, eemskiego oraz z okresów pomiędzy
poszczególnymi stadiałami zlodowaceń.
b) struktury wodonośne sandrowe
c) struktury wodonośne pradolinne i dolinne, związane najczęściej ze schyłkowymi fazami
stadiałów i zlodowaceń
2.4. Lasy, obszary chronione i parki
Ze względu na małą ilość lasów na ternie Gminy Września systematycznie sadzi się drzewa i
krzewy oraz troskliwie pielęgnuje i chroni istniejące parki i tereny zielone w mieście i na wsi.
Do parków administrowanych przez gminę Września należą Park im Józefa Piłsudskiego i
park im Dzieci Wrzesińskich we Wrześni oraz parku w miejscowościach : Gutowo Małe
Kaczanowo, Gutowo Wielkie, Marzenin.
2.5. Warunki klimatyczne
10
Klimat Gminy Września można scharakteryzować jako przejściowy,
kształtowany przez zmienny w swym zasięgu napływ mas powietrza morskiego lub
kontynentalnego, przy przewadze wpływów kontynentalnych. Mimo zmienności
klimatu, charakteryzuje się on wyraźnym regionalizmem niektórych elementów
meteorologicznych. Średnia temperatura roczna wynosi 9,4oC (2001), a średnie
temperatury miesięczne wahają się od – 0,0oC (styczeń) do + 19,9oC (lipiec).
Tabela 1 - Średnie wieloletnie wybranych cech klimatycznych
Średnie wieloletnie wybranych cech klimatycznych (1999-2000
Średnia
temperatura
Względn
a
Zachmurze
nie ogólne
Suma opadów Średnia
prędkość [°C] [%] [%] [mm] [m/s]
Poznań 9,4 79 63 587 3,46Źródło: IMiGW w Poznaniu
Na terenie Gminy Września występuje znaczna przewaga wiatrów z kierunków zachodnich.
Stąd przy analizie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, należy wziąć pod uwagę udział
zanieczyszczeń z powiatów położonych na zachodzie. Na stan zanieczyszczenia powietrza
atmosferycznego oprócz przedsiębiorstw wprowadzających zanieczyszczenia do powietrza
mają wpływ: drogi komunikacyjne, które mogą stanowić korytarz ułatwiający przepływ
powietrza; takimi drogami w powiecie są drogi krajowe, wojewódzkie oraz autostrada.
Przestrzenie leśne wpływające na zmniejszenie prędkości kierunku wiatru
II. Ochrona przyrody na terenie gminy Września
1. Wstęp
Celem ochrony przyrody w Polsce jest zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie
dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i stabilności
ekosystemów, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody, a także
przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody. Ustawa o ochronie
przyrody z 16 października 1991 roku cele ochrony przyrody definiuje jako zachowanie,
właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, w szczególności
dziko występujących roślin i zwierząt oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów.
Powodów stosowanie ochrony przyrody można znaleźć wiele ale do najważniejszych należą
przyczyny:
11
natury estetycznej (rekreacyjne) - aby podziwiać i móc odpocząć,
gospodarcze - aby pozyskiwać surowce i rozwijać gospodarkę,
przyrodniczo-naukowe - aby badać gatunki dla młodszych pokoleń; aby tworzyć leki,
społeczne - aby odpoczywać,
historyczno-naukowe - dla pokoleń
2. Cele ochrony przyrody w Polsce
Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku ustanowiła następujące formy
ochrony przyrody:
parki narodowe,
rezerwaty przyrody,
parki krajobrazowe,
obszary chronionego krajobrazu,
obszary Natura 2000,
pomniki przyrody,
stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej,
użytki ekologiczne,
zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
Najważniejszym składnikiem systemu ochrony są 23 polskie parki narodowe. W obrębie
parków, których łączna powierzchnia zajmuje ponad 3000 km^(2), wydzielono na obszarze
683 km^(2) strefy ochrony ścisłej, gdzie nie dochodzi do ingerencji człowieka w ekosystemy.
Na pozostałych terenach pracownicy parków i naukowcy wspierają odradzanie się naturalnej
przyrody.
Mniejszymi, chociaż równie cennymi obiektami przyrodniczymi są rezerwaty przyrody. Jest
ich w Polsce ponad 1300.
Innym ważnym składnikiem jest 120 parków krajobrazowych o łącznej powierzchni 24 500
km^(2), a zasadniczą różnicą jest to, że można w nich prowadzić działalność gospodarczą i
rolniczą. Z kolei obszary chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 71 400 km^(2) są
łącznikiem w systemie ochrony tak, że stanowi on ciągłość. Chroni się także niewielkie
odizolowane obszary (tzw. użytki ekologiczne), mniejsze fragmenty pięknych krajobrazów
12
zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, a także pojedyncze obiekty - pomniki przyrody i
stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej.
W 2004 r. rozpoczęto też wprowadzanie w Polsce europejskiej formy ochrony przyrody -
obszarów Natura 2000, na których chroni się te elementy przyrody, które są zagrożone w
skali Europy. Docelowo takie obszary obejmą prawdopodobnie ok. 15-20% powierzchni
kraju.
Niezmiernie ważnym dopełnieniem w systemie ochrony przyrody jest gatunkowa ochrona
zwierząt, grzybów i roślin.
Ważnymi osiągnięciami polskiego systemu ochrony przyrody są ochrona bobra, łabędzia,
żubra, sokoła wędrownego, czy też łosia.
3. Aspekty ochrony przyrody na tereni gminy Września
3.1. Ochrona roślin i ekosystemów przed zanieczyszczeniem z powietrza
Ze względu na kryterium ochrony roślin/ekosystemów tylko dla ozonu zalecono
przeprowadzanie pomiarów wysokiej jakości, natomiast dla dwutlenku siarki i azotu
zalecono modelowanie matematyczne czy też pomiary wskaźnikowe.
Tabela 4. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla
każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów
ustanowionych w celu ochrony roślin.
Nazwa
strefy/powi
atu
Kod
strefy/powi
atu
Symbol klasy wynikowej dla
poszczególnych zanieczyszczeń dla
Klasa
ogóln
a
Działania
wynikająceSO2 NOx O3wrzesiński 4.30.39.30 A A A A -Źródło: informacja o stanie środowiska w Wielkopolsce 2003- strona internetowa WIOŚ-u w
Poznaniu
Wyniki klasyfikacji wskazują na nie przekraczanie na terenie strefy wrzesińskiej,
wartości dopuszczalnej poziomów substancji w powietrzu (klasa strefy A ) w 2003 roku.
W związku z czym wymagane działania mają polegać jedynie na utrzymaniu jakości
powietrza w strefie na tym samym lub lepszym poziomie. Tym samym na terenie tej
strefy nie stwierdzono potrzeby opracowywania programów ochrony powietrza.
3.2. Ochrona wód
13
Do najważniejszych problemów z zakresu zasobów wodnych na terenie Powiatu
Wrzesińskiego należy zaliczyć:
a) Zanieczyszczenie rzek i zbiorników wodnych
Zbiorniki wodne na terenie powiatu wrzesińskiego nie są wykorzystywane jako kąpieliska.
Ogólnie stan badanych jezior ocenia się jako zły. Należy jednak dbać o to, aby nie
wprowadzać doń ścieków, które mogłyby w znacznym stopniu pogorszyć stan czystości
środowiska. Dobrym przykładem może być oczyszczalnia ścieków we Wrześni, która
odprowadza oczyszczone ścieki o parametrach znacznie przewyższających jakość wód rzeki.
Na niektórych zbiornikach prowadzi się gospodarkę rybacką. Tu również należy przestrzegać
odpowiednich przepisów, które pozwolą na utrzymanie jezior w odpowiednim stanie.
b) Zarastanie zbiorników wodnych
Dla poprawy jakości wód należałoby zwiększyć retencję wody w zbiornikach przez co
ograniczy się proces zarastania i poprawi bilans hydrologiczny zlewni rzek.
c) Kłusownictwo i szkodnictwo rybackie – niszczenie zastawionego sprzętu rybackiego,
płoszenie ryb na tarliskach, niszczenie tarlisk.
d) Nierozwiązana gospodarka ściekowa i wód opadowych
Położenie poszczególnych miejscowości, walory przyrodnicze terenów, a również potencjalne
możliwości rozwoju agro- i ekoturystyki wskazuje na pilną potrzebę uregulowania gospodarki
wodno-ściekowej. Gminy Pyzdry, Miłosław, Kołaczkowo i Nekla mają nie do końca
rozwiązany problem gospodarki ściekowej. Problem ten wynika z niedostatecznego
zaopatrzenia mieszkańców w sieć kanalizacyjną, szczególnie na terenie obszarów wiejskich.
Każda gmina w najbliższym okresie planuje inwestycje dotyczące polegające na rozbudowie
sieci kanalizacyjnej.
3.3 Parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody
Na terenie Gminy Września nie ma parków krajobrazowych lecz znajdują się one w obrębie
powiatu. Nalezą do nich:
„Nadwarciański Park Krajobrazowy” – powstał rozporządzeniem Wojewody
Konińskiego w 1995 roku. Utworzony został w celu ochrony środowiska przyrodniczego,
swoistych cech krajobrazu dolinnego, zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych
miejsc lęgowych ptaków, a także zabezpieczenia wartości historycznych i kulturowych. Park
14
obejmuje 13.428 ha powierzchni w obrębie gmin Lądek, Pyzdry, Rzgów i Zagórów.
Zasadniczym elementem decydującym o charakterze Program Ochrony Środowiska dla
Powiatu Wrzesińskiego 68 Nadwarciańskiego PK jest Pradolina Warszawsko-Berlińska.
Obecna dolina jest więc korytem dawnej, potężnej, szerokiej na kilka kilometrów rzeki.
Współcześnie rzeka Warta osiąga w obrębie Parku zaledwie kilkadziesiąt metrów szerokości.
Warunki w dolinie Warty kształtowane są przez okresowe powodzie. Nadwarciański PK jest
częścią Doliny Środkowej Warty, uznanej za ostoję ptaków wodno-błotnych o randze
międzynarodowej. Na terenie Parku, łącznie z ptakami przelotnymi, naliczono aż 233 gatunki
ptaków, z czego 153 czyli 67% wszystkich gatunków lęgowych w Polsce wybrało te tereny na
miejsce swego gniazdowania. Jest to ewenement nie tylko w Polsce, ale i na świecie, dlatego
też organizacja „BirdLife International” uznała te tereny za ostoję ptaków o randze
międzynarodowej. Najcenniejsze są tu jednak ptaki wodne i błotne – perkozy (zausznik,
rdzawoszyi, dwuczuby i najmniejszy – perkozek), a także bąk, bączek i bardzo rzadki w
Polsce ślepowron. Niezwykle bogata i różnorodna jest także szata roślinna, stwierdzono w
Parku ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych (ok. 100 znajduje się na czerwonych listach
Polski i Wielkopolski) tworzących ok. 230 zbiorowisk roślinnych.
Fotografia 1. Zdjęcie z terenów Nadwarciańsiego Parku Krajobrazowego
15
Fotografia 2. Mapa Nadwarciańsiego Parku Krajobrazowego
„Żerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy” – Park ten powstał w 1994
r. obejmując swoim zasięgiem tereny gmin: Miłosław, Żerków i Nowe Miasto nad Wartą.
Powierzchnia jego wynosi 15 640 ha (na terenie gm. Miłosław 5.880 ha). Równoleżnikową oś
obszaru Parku stanowi odcinek doliny Warty. Część południowa o szczególnie urozmaiconej
rzeźbie i zróżnicowanym użytkowaniu, powszechnie nazwana jest „Szwajcarią Żerkowską”
natomiast w części północnej przeważają lasy. To w nich już w 1907 r. powstał pierwszy w
Wielkopolsce rezerwat przyrody, który niestety nie przetrwał do naszych czasów. Obecnie
istnieją 3 rezerwaty: 2 z nich chronią najpiękniejsze fragmenty lasów, a jeden – rzadkie
gatunki zwierząt bezkręgowych. Chroni on unikalną, bardzo urozmaiconą, polodowcową
rzeźbę terenu oraz bogate i ciekawe zbiorowiska roślinne, rzadki gatunki zwierząt i roślin, a
także ciekawych obiektów zabytkowych. Na obszarze Parku stwierdzono występowanie wielu
gatunków roślin. Ich liczba nie jest ostatecznie ustalona. Tylko w strefie zalewowej Warty, na
jej lewym brzegu wykryto 554 gatunki. Dotąd na terenie Parku odnaleziono 33 gatunki
chronione. W zakresie rozpoznania świata zwierzęcego zinwentaryzowano jedynie płazy i
gady. W latach 1999-2000 stwierdzono występowanie 12 gatunków płazów i 153 gatunki
lęgowe ptaków gniazdujących oraz 40 gatunków ptaków przelotnych i zimujących. Wszystkie
16
gatunki podlegają ochronie gatunkowej, a kania ruda, czarna, bocian czarny i orzeł bielik
objęte są strefą ochronną. Wykryto wiele rzadkich ptaków takich jak hełmiatka i zagrożonych
jak trzmielojad, zniczak, siniak oraz największą w Wielkopolsce kolonię dzięcioła średniego.
W granicach Parku znajduje się wiele miejsc o znaczeniu historyczno-kultowym. Znajdują się
tu ślady osadnictwa pochodzące z okresu 6000 – 4500 lat p.n.e. grodziska średniowieczne jak
i wiele innych zabytków świadczących o wielowiekowej historii materialnej tych okolic.
Teren parku jest ważną ostoją ptaków leśnych; obok gatunków gniazdujących lasach
gospodarczych występują tu ptaki związane z wyłączonymi z użytkowania najstarszymi i w
części chronionymi rezerwatowo drzewostanami liściastymi. Są to gatunki objęte ochroną
strefową: bielik (1 para), kania ruda (4 pary) i czarna (1 para), bocian czarny
(prawdopodobnie 4-5 stanowisk) oraz rzadkie w Wielkopolsce: trzmielojad (3 pary), kobuz (3
pary), siniak (6 par), zniczek (15 par), muchołówka mała (1-2 par) i szereg innych.
Bielik– w latach 1985 – 1995
obserwowano w parku pojedyncze
dorosłe i młode bieliki w okresie
pozalęgowym, a w latach 1996 – 1998
widywano pojedyncze dorosłe również
w porze lęgowej. Bieliki można spotkać
w rejonie stawów Miłosław i lasów
między Miłosławiem i Czeszewem.
Przebywały tam dwa ptaki dorosłe i
jeden młodociany.
Kania ruda– stanowiska lęgowe występują
w rejonie wschodniej części stawów
Miłosław, nad Wartą pod Pogorzelicą, pod
Śmiełowem oraz około stawów Podlesie.
Pierwszymi danymi o gniazdowaniu kań
rdzawych na terenie Żerkowsko-
Czeszewskiego Parku Krajobrazowego są
informacje o lęgach pod Czeszewem w
latach 1958, 1959 i 1967.
17
Kania czarna– dawniej około 1936,38 r.
widywana była w pobliżu kolonii czapli
siwej pod Czeszewem. Wyniki
inwentaryzacji kań nad Wartą z lat 1994 i
1995 wskazywały na wygaśnięcie
omawianego gatunku, jednak w 1982 r.
widziano kanię nad wschodnią częścią
stawów Miłosław. Od maja do lipca 2000 r.
widywano regularnie pojedyncze osobniki między Czeszewem i Miłosławiem.
Nieregularnie koło Podlesia, Śmiełowa i Pogorzelcy można spotkać kanie czarne i
rdzawe.
Trzmielojad stwierdzono 3 pary lęgowe w
zadrzewieniu między stawami Miłosław i
Winna Góra, w lesie „Karpaty” oraz w
pobliżu kolonii czapli pod Czeszewem.
Kobuz – wykryto 3 pary lęgowe w rejonie wschodniej części stawów Miłosław oraz
w okolicy Szczonowa i Lgowa.
Siniak – odnotowano 6 stanowisk lęgowych. Trzy pary gniazdowały w widłach Warty
i Lutyni, a dalsze trzy już poza parkiem.
Zniczek– za stanowiska lęgowe uznano miejsca śpiewu w środowiskach
odpowiednich do gniazdowania. Stanowiska lęgowe zlokalizowano bez wyjątku w
luźnych kępach modrzewi bądź świerku, wewnątrz dojrzałych drzewostanów
liściastych. Skupienie stanowisk stwierdzono w rejonie Miłosławia oraz w widłach
Warty i Lutyni oraz pojedyncze koło Sarnic i w parku w Śmiełowie.
18
Muchołówka mała– wykryto jedno stanowisko opodal rezerwatu Lutynia.
Na uwagę zasługuje duża populacja dzięcioła średniego (przynajmniej 110 par).
Dzięcioł średni– stwierdzono 21 stanowisk; wszystkie w
granicach parku. Zauważalne skupienie stanowisk
stwierdzono w widłach Warty i Lutyni, kolejne stanowiska
stweirdzono wzdłuż południowego brzegu Warty między
ujściem Lutyni i Dębnem, a pojedyncze – na północ od
Czeszewa i w parku w Miłosławiu.
Dalsze gatunki gniazdują na obszarach użytkowanych rolniczo, na nieużytkach oraz
obszarach zabudowanych.
Obecność stawów rybnych w Podlesiu i Raszewach stanowi dogodne miejsce rozrodu dla
ptaków wodnych. Stawy są również ważnym miejscem odpoczynku i żerowania ptaków
wodno-błotnych podczas wiosennych i jesiennych wędrówek.
Rozległe kompleksy leśne stanowią dogodne lęgowiska dla ptaków leśnych: regularnie
gnieździ się 1-2 pary bociana czarnego, gniazdują również: kobuzy, krogulce, żurawie.
Bocian czarny– pierwsza informacja o gniazdowaniu pochodzi z roku 1965, kiedy to
odnotowano parę w nadleśnictwie Czeszewo. Spotykano je również pod Dębnem; ich
stanowisko lęgowe znajdowało się pod Nowym Miastem, już poza granicami parku.
Zaobserwowano parę lęgową w rejonie stawów Podlesie i Raszewy.
Krogulec– wykryto 4 stanowiska lęgowe; trzy z nich zlokalizowane były w
sąsiedztwie stawów Miłosław, a jedno pod Szczonowem. Ptaki te prowadzą skryty
tryb życia.
Dudek – na północ od Wału Żerkowskiego zlokalizowano 18 stanowisk tokujących
samców oraz wzdłuż Warty w granicach parku 2 stanowiska.
W roku 2002 lęgowego dzięcioła czarnego można było obserwować nawet w
granicach miasta Żerkowa, a muchołówkę żałobną w roku 2003 w parku miejskim.
Dzięcioł czarny– występuje nie tylko we wszystkich kompleksach leśnych na terenie
parku, ale także w niedużych zadrzewieniach śródpolnych.
19
W dolinie Warty można spotkać dzięcioły zielone, a koło Pogorzelicy w 1999 r.
przebywał terytorialny samiec dziwoni.
Dzięcioł zielony– na terenie parku zlokalizowano stanowiska 18 par, w tym jedną
poza granicami parku. Dziesięć z nich znajdowało się w szeroko rozumianej dolinie
Warty.
Fotografia 1. Zdjęcie z terenu Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego
20
Fotografia 2. Mapa Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego
Na terenie powiatu wrzesińskiego znajdują się również rezerwaty przyrody:
Dwunastak” – jest to wydzielony oddział lasu o powierzchni 9,12 ha znajdujący się w
Nadleśnictwie Jarocin, w okolicy Miłosławia. Wokół rezerwatu wyznaczono otulinę o
powierzchni 13,95 ha. Rezerwat utworzono dnia 5 maja 1959 roku w celu zachowania ze
względów naukowych i dydaktycznych fragmentu grądu niskiego, łęgu i lasu mieszanego
o cechach naturalnych. Mimo dużych szkód w drzewostanie, wyrządzonych przez
huragan, który przeszedł w 1987 roku zachował się stary drzewostan dębowososnowy z
21
domieszką grabu, lipy drobnolistnej, klonu zwyczajnego i jesionu. Wielogatunkowe i
różnowiekowe drzewostany liściaste z bogatym runem leśnym stanowią o dużych
walorach przyrodniczych chronionego zespołu. W runie dominują: gajowiec żółty,
marzanka wonna, niecierpek pospolity, prosownica rozpierzchła, czyściec leśny, czartawa
pospolita. Z rzadkich roślin stwierdzono występowanie kruszczyka szerokolistnego.
„Czeszewski Las” – utworzony Rozp. Woj. Wlkp nr 35/2004 z dnia 26 marca 2004r.
z połączenia dwóch rezerwatów „Czeszewo” i „Lutynia”. Grunty leśne, łąki, wody i bagna
o powierzchni 222,62 ha (207,47 ha gmina Miłosław, 15,15 ha gmina Żerków)
administrowane przez Nadleśnictwo Jarocin. Celem uznania za rezerwat przyrody jest
zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych kompleksu naturalnego lasu i
starorzeczy na terenie zlewowym Warty wraz z ich typową dla lasów łęgowych florą i
fauną.
3.4. Obszary chronionego krajobrazu
Obszary chronionego krajobrazu w Powiecie Wrzesińskim zajmują sumaryczną powierzchnię
9.400 ha, składają się na nią dwa kompleksy ochronne: „Pyzderski” (Pyzdry) oraz
„Szwajcaria Żerkowska” (Miłosław). Program Ochrony Środowiska dla Powiatu
Wrzesińskiego 70
Gmina Września ma również swoje pomniki przyrody a wśród nich (załącznik 3 Stan
pomników przyrody z terenu gminy Września na dzień 15.10.1991):
• Lipa drobnolistna „Anielka”, utworzony dna 14 stycznia 1987 r. Zarządzeniem Wojewody
Poznańskiego nr 54/86 z 31 grudnia 1986 roku (Dz.Urz.Woj.Poz. nr 14, poz.209, 1986r.),
obwód 285 cm, wysokość 18 m. Położenie: wieś Stanisławowo, nr działki 81, rośnie po lewej
stronie bramy wjazdowej do parku.
• Dąb szypułkowy „Stefan”, utworzony dna 14 stycznia 1987 r. Zarządzeniem Wojewody
Poznańskiego nr 54/86 z 31 grudnia 1986 roku (Dz.Urz.Woj.Poz. nr 14, poz.209, 1986r.),
obwód 282 cm, wys. 15 m. Położenie: Września ul. 3 Maja przy budynku Urzędu.
• Lipa drobnolistna - utworzony dnia 20 maja 1986 roku Orzeczeniem Wojewody
Poznańskiego z 19 grudnia 1985 roku (Dz.Urz.Woj.Poz. nr 5, poz.70 z 1986 r.), obwód 640
cm, wys.21 m. Położenie: miejscowość Kawęczyn, na terenie parku (załącznik 1 Orzeczenie
w sprawie uznania za pomnik przyrody)
.
22
• Głaz narzutowy, granit, utworzony dnia 30 listopad 1965 roku (Dec. PWRN RL VI –
5/771/65, 30.11.1965r.) obwód 810 cm, długość 290 cm, szer. 270 cm, wysokość 110 cm.
Położenie: Września, park miejski im. J. Piłsudskiego ( załącznik 2 Głaz narzutowy).
• Platan wschodni, utworzony dnia 30 listopad 1965 rok (Dec. PWRN RL VI – 5/770/65,
30.11.1965r.), obwód 380 cm, wysokość 25 m. Położenie: Września, park miejski im. Dzieci
Wrzesińskich ( Załącznik 4: Decyzja w sprawie uznania za pomnik przyrody)
3.5. Ochrona lasów
Dużym atutem powiatu są lasy bogate w grzyby, jagody i zwierzynę łowną. Mimo, że
stanowią one zaledwie 18,7 % powierzchni powiatu (GUS 2002). W drzewostanie dominuje
sosna, występuje również świerk, rzadziej gatunki liściaste. Największą lesistością odznacza
się gmina Pyzdry – 30,8% i Miłosław – 29,6% powierzchni gmin. Najmniejszą zaś gmina
Kołaczkowo– 6,8% i Września 7,5%. Gmina Nekla o lesistości 26,4%. W lasach powiatu
głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita, inne krajowe drzewa iglaste to świerk
pospolity i modrzew europejski. Drzewa liściaste reprezentowane są przez: buk zwyczajny,
dąb szypułkowy i bezszypułkowy, olszę.
Z typów siedliskowych przeważają siedliska borowe, głównie bór świeży i bór mieszany
świeży.
Obszary leśne administrowane przez Nadleśnictwo Czerniejewo znajdują się na terenie
dwóch gmin Powiatu Wrzesińskiego: Września i Nekla o łącznej powierzchni 4.320,16 ha w
tym 4.042,86 ha powierzchni leśnej. Około 50 % powierzchni leśnej powiatu stanowią lasy
ochronne, pozostałe to lasy gospodarcze. Cały obszar leśny nadleśnictwa zakwalifikowany
jest do II kategorii zagrożenia pożarowego.
Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita zajmująca ponad 63 % powierzchni
leśnej, spośród drzew liściastych największą powierzchnię zajmuje dąb 17,9 %. Przeciętna
zasobność drzewostanów wynosi 223 m3/ha, przy średnim wieku drzewostanów 53 lata.
Roczny przyrost wynosi 4,21 m3. Jednym z większych problemów dla nadleśnictwa jest
masowe zaśmiecanie terenów leśnych wzdłuż szlaków komunikacyjnych, ze szczególną
koncentracją przy torze motocrossowym na terenie Leśnictwa Dębina i kompleksu leśnego
przy trasie Września – Środa Wielkopolska.
Gmina i Miasto Września
Lasy w Gminie i Mieście Września zajmują powierzchnię 1665,0 ha, tj. 7,5% powierzchni
gminy, w tym: lasy Nadleśnictwa Czerniejewo stanowią 1591,0 ha, lasy Gminy Miasta
Września – 11,0 ha, lasy prywatne 63 ha..
23
3.6. Ochrona gatunkowa
Wybrane gatunki zwierząt występujące na terenie powiatu:
Ssaki: jeleń, daniel, sarna, dzik, lis, zając.
Gatunki chronione to: jeż europejski, kret, wiewiórka pospolita, bóbr europejski, wydra
Gatunki objęte ochroną ścisłą:
Ptaki: perkoz dwuczuby, łabędź niemy, gągoł, siewka rzeczna, żuraw, sierpówka, kukułka,
dudek, dzięcioły - wszystkie, gołębiarz, krogulec, przepiórka, siniak, turkawka, sowy –
wszystkie, lelek, jerzyk, zimorodek. Dodatkowo dla nw. gatunków objętych ochroną ścisłą
należy ustalać strefy ochrony ścisłej i częściowej: puchacz, bocian czarny, kania czarna, kania
ruda i rybołów.
Ryby: Węgorz, sandacz, lin, szczupak, karaś, karp, płoć, leszcz, ukleja, okoń, wzdręga
Gady: stwierdzono występowanie żółwia błotnego, jaszczurki zwinki, żmiji zygzakowatej
Płazy: gatunki chronione: żaba jeziorkowa, żaba wodna, ropucha szara, traszka.
Bezkręgowce: świat tych zwierząt jest słabo poznany. Teren powiatu poprzecinany jest
strumieniami, rzekami i innymi zbiornikami wodnymi, co sprzyja życiu i rozwojowi wielu
gatunków owadów. Stwierdzono występowanie pazia królowej, biegacza złocistego. W
wodach żyją małże w tym skójka malarzy, występują różne gatunki ślimaków np. winniczek.
Wybrane gatunki roślin chronione na terenie powiatu to:
Krzewy, krzewinki i rośliny zielne: Bluszcz pospolity, sasanka łąkowa, grzybienie białe,
grążel żółty, storczyk szerokolistny, kocanki piaskowe, konwalie majowe, rosiczki, pełnik
europejski, itd.
Grzyby: szmaciak gałęzisty, sromotnik bezwstydny, piestrzenica infułowata, czarka.
Porosty: chrobotek
3.7. Zieleń miejska i wiejska
Ważną częścią składową miast są tereny zielone. W zależności od funkcji jaką pełnią
możemy wyróżnić:
• tereny zieleni wypoczynkowej - są to: parki, skwery, zieleńce, ogródki działkowe, tereny
sportowe,
• tereny zieleni specjalnego przeznaczenia - są to: pasy zieleni izolacyjnej, tereny zieleni
towarzyszące komunikacji, ogrody dydaktyczne, cmentarze,
• tereny zieleni o ograniczonym dostępie, to tereny: towarzyszące obiektom
przemysłowym, towarzyszące zabudowie osiedlowej i indywidualnej.
24
Parki miejskie
• Park miejski im. Piłsudskiego położony przy ul. Daszyńskiego o powierzchni 6,69 ha.
• Park im. Dzieci Wrzesińskich położony przy ul. Kościuszki o powierzchni 19,84 ha.
Zieleń terenów zabudowanych
Zieleń urządzona miasta stanowi 8,44% całkowitej powierzchni. Ważnym elementem zieleni
w mieście są ogrody przydomowe i działkowe. Działkowcy we Wrześni gospodarują na
powierzchni 68 ha, w trzech zespołach ogródków. Ponadto na terenie miasta znajduje się 7 ha
zieleni ulicznej, 10 ha zieleni osiedlowej oraz zieleńce o łącznej powierzchni 4 ha.
Uzupełnieniem zieleni urządzonej są 2 cmentarze zajmujące łączną powierzchnię ha.
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 83
Parki wiejskie
• Park w Bardzie o powierzchni 6,85 ha.
• Park w Węgierkach o powierzchni 0,63 ha, pod zarządem UMiG Września.
• Park w Gutowie Małym o powierzchni 6,24 ha, pod zarządem UMiG Września. Zapisany od
1975 roku w rejestrze zabytków. Wiek parku ok. 130 lat. Drzewostan występuje na całej
powierzchni w małych i dużych grupach. Rosną tutaj takie gatunki jak: lipa, dąb,
kasztanowiec, klon, jesion, wierzba, topola, pojedynczo świerk, sosna i akacja.
• Park w Kaczanowie o powierzchni 1,09 ha, w zarządzie UMiG Września. W drzewostanie
przeważają jesion i akacja, pozostałe to : kasztanowiec, klon, świerk, dąb, brzoza.
• Park w Chwalibogowie o powierzchni 4,50 ha, w zarządzie ANR. Zapisany w rejestrze
zabytków od 1973 roku. Drzewostan występuje na całej powierzchni parku w formie małych
grup i kęp oraz pojedynczo. W grupach występuje kasztanowiec, lipa, świerk, sosna, w
większych kępach występuje wierzba, topola, lipa, akacja, dąb, pojedynczo natomiast klon,
klon jesionolistny i jesion.
• Park w Gozdowie o powierzchni 2,30 ha, pod zarządem ANR.
• Park w Stanisławowie o powierzchni 2,28 ha.
• Park w Kawęczynie o powierzchni 1,85 ha. Drzewostan występuje szczątkowo w małych
grupach na obrzeżach topola, wiąz, lipa, dąb, klon pospolity. Środkowa część parku jest
odbudowana – wysadzono sosnę czarną, jarząb i lipę, przy głównej alei wprowadzono tawułę.
• Park w Marzeninie o powierzchni 1,06 ha w zarządzie UMiG Września.
• Park Gulczewo o powierzchni 4,36 ha. Wpisany do rejestru zabytków od 1975 roku.
Drzewostan występuje na obrzeżach parku – brzoza, świerk, sosna czarna, wiąz, lipa, topola,
pojedynczo dąb, świerk i wierzba.
• Park Ostrowo Szlacheckie o powierzchni 2,80 ha.
25
• Park Sołeczna o powierzchni 4,52 ha. Wpisany do rejestru zabytków w 1974 roku.
• Park Grzymysławice o powierzchni 2,82 ha. Wpisany do rejestru zabytków w 1986 roku.
• Park Białężyce o powierzchni 2,80 ha. Wpisany do rejestru w 1975 roku.
• Park Chocicza Wielka o powierzchni 4,11 ha.
• Park Chocicza Mała o powierzchni 1,29 ha.
• Park Neryngowo o powierzchni 2,36 ha
• Park Grzybowo o powierzchni 4,10 ha.
• Park Wódki o powierzchni 2,05 ha.
• Park Gutowo Wielkie o powierzchni 2,05 ha, w zarządzie UMiG Września.
• Park Radomice o powierzchni 1,28 ha.
3.8. Przyczyny przeobrażeń fauny
Gospodarka łowiecka
Łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, w rozumieniu ustawy z dnia
13 października 1995 roku - Prawo łowieckie oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny)
i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej
gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. Zwierzęta łowne żyjące w stanie wolnym, jako dobro
ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa. Gospodarka łowiecka jest to
działalność w zakresie ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny. Jest prowadzona w
obwodach łowieckich przez dzierżawców lub zarządców w oparciu o roczne plany łowieckie
opiniowane przez wójtów i burmistrzów i zatwierdzane przez nadleśniczego Państwowego
Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Wieloletnie łowieckie plany hodowlane
uwzględniające zasadę optymalnego gospodarowania populacjami zwierząt łownych oraz
ochrony lasu przed szkodami wyrządzanymi przez te zwierzęta, sporządzają dyrektorzy
regionalnych dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe w
porozumieniu z wojewodami i Polskim Związkiem Łowieckim. Łowiectwo jest prowadzone
zgodnie z podstawowymi kierunkami użytkowania terenów rolnych, leśnych i rybackich w
warunkach stałego polepszania zwierzynie środowiska jej bytowania.
Optymalne gospodarowanie populacjami zwierzyny wymaga:
- tworzenia stałych i okresowych osłon dla zwierzyny (lasy, zadrzewienia, zakrzewienia,
remizy, osłony miejsc lęgowych), wzbogacania naturalnej bazy żerowej dla zwierzyny w
lasach,
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 79
26
- zachowania istniejących naturalnych zbiorników wodnych, rekonstrukcji i tworzenia
nowych,
- racjonalnego stosowania środków chemicznych w rolnictwie i leśnictwie,
- stosowania terminów i technik agrotechnicznych niezagrażających bytowaniu zwierzyny na
danym terenie,
- utrzymywania korytarzy (ciągów) ekologicznych dla zwierzyny,
- utrzymywania struktury wiekowej i płciowej oraz liczebności populacji zwierzyny
właściwych dla zapewnienia równowagi ekosystemów oraz realizacji głównych celów
gospodarczych w rolnictwie, leśnictwie i rybactwie,
- ochrony zwierzyny przed zagrożeniem ruchu pojazdów samochodowych na drogach
krajowych i wojewódzkich.
Ochrona zwierzyny - poza zasadami określonymi w przepisach o ochronie przyrody -
obejmuje tworzenie warunków bezpiecznego bytowania zwierzyny poprzez zwalczanie
kłusownictwa i wszelkich zjawisk szkodnictwa łowieckiego, zakaz płoszenia, chwytania,
przetrzymywania, ranienia i zabijania zwierzyny (poza polowaniami i odłowami), zakaz
wybierania jaj i piskląt oraz niszczenia lęgowisk, nor i gniazd ptasich. Teren powiatu jest
podzielony na obwody łowieckie tj. obszary gruntów o ciągłej powierzchni nie mniejszy niż
trzy tysiące hektarów, na którego obszarze istnieją warunki do prowadzenia łowiectwa.
Odwody łowieckie leśne to obszar w którym grunty leśne stanowią co najmniej 40% ogólnej
powierzchni tego obszaru, w polnych natomiast grunty leśne stanowią poniżej 40 % ogólnej
powierzchni tego obszaru. Dla prowadzenia racjonalnej gospodarki łowieckiej, obwody
wydzierżawiane są kołom łowieckim Polskiego Związku Łowieckiego przez dyrektora
regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe - obwody leśne i
przez starostę - obwody polne. Minister właściwy do spraw środowiska po zaciągnięciu opinii
Polskiego Związku Łowieckiego może, wyłączyć obwody łowieckie z wydzierżawiania i
przekazać je w zarząd z przeznaczeniem na ośrodki hodowli zwierzyny. Ośrodki hodowli
zwierzyny realizują cele związane w szczególności z:
- prowadzeniem wzorcowego zagospodarowania łowisk, wdrażaniem nowych osiągnięć
naukowych i praktycznych z zakresu łowiectwa,
- prowadzeniem badań naukowych,
- odtwarzaniem populacji zanikających gatunków zwierząt dziko żyjących,
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 80
- hodowlą rodzimych gatunków zwierząt łownych w celu zasiedlenia łowisk,
- hodowlą zwierząt łownych szczególnie pożytecznych w biocenozach leśnych,
27
- prowadzeniem szkoleń z zakresu łowiectwa.
Dzierżawcy i zarządcy obwodów łowieckich współpracują z wójtami, burmistrzami i
nadleśniczymi Lasów Państwowych w zakresie właściwego zagospodarowania obwodów
łowieckich, a szczególnie ochrony i hodowli zwierzyny. Są zobowiązani dokarmiać
zwierzynę w okresach niedostatku żeru naturalnego aby zmniejszyć szkody wyrządzane w
uprawach i płodach rolnych oraz w gospodarce leśnej. Koła łowieckie płacą czynsz
dzierżawny równowartości pieniężnej żyta, który nie może być wyższy niż 0,07q żyta za 1
hektar. Starosta i dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych przekazują otrzymany
czynsz dla nadleśnictw i gmin w wysokości odpowiadającej powierzchni gruntów leśnych i
pozostałych. Kontrolę nad przestrzeganiem przepisów ustawy w szczególności w zakresie
ochrony zwierzyny, zwalczania kłusownictwa i wszelkiego szkodnictwa łowieckiego,
zwalczania przestępstw i wykroczeń w zakresie łowiectwa oraz legalności skupu i obrotu
zwierzyną sprawuje Państwowa Straż Łowiecka, która jest umundurowaną i uzbrojoną
formacją podległą wojewodzie.
III. Rodzaje przedsięwzięć realizowanych w latach 2004-2007
1. Edukacja ekologiczna
Bieżące informowanie na stronach www Starostwa o stanie środowiska w powiecie i
podejmowanie działań na rzecz jego ochrony
Edukacja ekologiczna w powiecie
Realizacja programów edukacji ekologicznej przez Nadleśnictwa
Utrzymanie „Centrum Edukacji Leśnej” w Czeszewie
Utrzymanie ”Zielonej szkoły” we Wrąbczynkowskich Holendrach
Utrzymanie ścieżek edukacyjnych w Parkach Krajobrazowych
Organizacja „ Centrum Edukacji Leśnej”(przystań kajakowa, prom wycieczkowy,
pole biwakowe, sale wystawowe, plac edukacyjny w Czeszewie w Nadleśnictwie
Jarocin
Budowa nowych ścieżek edukacyjnych, m. in. w Słomowie, Nowym Folwarku
Założenie ”ogrodu botanicznego” z rodzimych gatunków drzew i krzewów wokół
Liceum Ogólnokształcącego we Wrześni
2. Ochrona krajobrazu i przyrody
Promocja walorów środowiska naturalnego Powiatu
28
Wrzesińskiego na tle Wielkopolski” na targach i imprezach Promocyjnych
Promowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych w gminach
Wykorzystanie Związku Powiatów Polskich do rozwoju współpracy w zakresie
promocji regionu i informacji
Włączenie do sieci NATURA 2000: terenów Parków Krajobrazowych
Utworzenie rezerwatu przyrody „Czeszewski Las” z połączenia rezerwatów
„Czeszewo” i „Lutynia”
Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza na terenach Nadleśnictw
Objęcie ochroną kompleksową obszarów szczególnie cennych Przyrodniczo
Sprzątanie pasów przydrożnych
Ochrona kasztanowców przed szrotówkiem kasztanowcowiaczkiem
Zwalczanie chorób zakaźnych pszczół
Budowa ścieżki rowerowej trasą kolejki wąskotorowej Września-Pyzdry
Utworzenie ścieżki przyrodniczo-leśnej w pobliżu „Zielonej szkoły”we
Wrąbczynkowskich Holendrach
Budowa tarasów widokowych na terenie Parków Krajobrazowych
Renowacja parków zabytkowych na terenie Gmin
Pielęgnacja i konserwacja istniejących obiektów i form ochrony Przyrody
Inwentaryzacja oraz ochrona i pielęgnacja starych drzew
3. Ochrona lasów
Ustalenie lokalizacji zalesień i zadrzewień w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego gmin
Inwentaryzacja lasów prywatnych pod kątem jakości drzewostanów (uproszczone
plany urządzania lasu)
Sprzątanie lasu i usuwanie dzikich wysypisk w lasach na terenie Powiatu
Promocja technik i systemów prac leśnych przyjaznych Środowisku
Zalesianie gruntów rolnych
Realizacja bieżących zabiegów pielęgnacyjnych zgodnie z potrzebami hodowlanymi
4. Ochrona gleb
Prowadzenie bieżącego rejestru gleb zdegradowanych
Egzekwowanie szczegółowych harmonogramów nawożenia gnojowicą w
poszczególnych fermach hodowlanych
Rekultywacja terenów zdegradowanych zgodnie z POŚ
29
Odbudowa śródpolnych remiz i zadrzewień oraz tworzenie Nowych
Konserwacja sieci melioracyjnej i regulacja cieków szczegółowych na gruntach
rolnych
II. Cele ochrony przyrody na przyszłość
1. Edukacja ekologiczna
Cel: Zapewnienie maksymalnej ochrony środowiska i przyrody, oszczędnego gospodarowania
i korzystania z jego zasobów poprzez wykształcenie u mieszkańców postawy przyjaznej
środowisku
Powyższy cel wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji
Ekologicznej. Należy zadbać, aby został on osiągnięty zarówno wśród młodego pokolenia,
jak i u ludzi dorosłych, pracujących, określonych grup zawodowych. Dlatego strategie
realizacji ogólnego celu zogniskowano wokół dwóch zagadnień:
• edukacja ekologiczna w szkolnictwie,
• edukacja ekologiczna dorosłych.
Formalny system kształcenia obejmuje wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i
ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wyższe. Rozporządzenie MEN z dn. 15.02.1999
dotyczące podstawy programowej kształcenia ogólnego określa podstawowe zadania szkoły
w zakresie nauczania, umiejętności i pracy wychowawczej uwzględniając w nich działania
mające na celu wzrost świadomości ekologicznej uczniów. Rozporządzenie to wprowadza
również obok przedmiotów i bloków przedmiotowych realizację ścieżki
międzyprzedmiotowej. Wymóg ten do 2003 roku obejmował tylko szkoły podstawowe i
gimnazja, od 2003 roku obejmie również szkoły średnie. Jedną ze ścieżek
interdyscyplinarnych jest edukacja ekologiczna. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu
przedmiotów, a jej właściwa realizacja zależy przede wszystkim od zaangażowania
nauczycieli, od ich znajomości najważniejszych problemów powiatu. Do najważniejszych
problemów w powiecie należą: emisja niska, gospodarka odpadami oraz gospodarka wodno-
ściekowa, ochrona zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej, ochrona krajobrazu, lasów.
Ważnym zadaniem jest kontynuacja prac w tym kierunku oraz dodatkowo wprowadzanie do
programów szkolnych zagadnień związanych ze stosowaniem ekologicznych źródeł energii,
ochroną walorów przyrodniczych i krajobrazowych, właściwą gospodarką wodno-ściekową.
Zadaniem nauczyciela w szeroko pojętej edukacji ekologicznej jest:
- kształtowanie u ucznia postawy odpowiedzialności za stan środowiska,
30
- zachęcanie ucznia do prowadzenia własnych obserwacji, badań i analizy środowiska,
- kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów zgodnie z posiadana wiedzą,
- umożliwienie dzieciom i młodzieży podejmowania praktycznych działań na rzecz ochrony
środowiska w ich otoczeniu.
Nauczyciele podejmujący się realizacji zagadnień związanych z edukacją ekologiczną na
terenie powiatu powinni:
• współpracować między sobą tworząc wspólne Programy edukacji ekologicznej dla szkół
powiatu,
• współpracować z innymi instytucjami wspierającymi lub prowadzącymi edukację
ekologiczną (Nadleśnictwa, LOP, Parki Krajobrazowe)
Kierunki działań
• Aktywna edukacja dzieci i młodzieży w formalnym systemie kształcenia (przedmioty, bloki
przedmiotowe, ścieżka międzyprzedmiotowa)
• Wspieranie działań edukacji szkolnej przez instytucje samorządowe i państwowe.
Pozaszkolna edukacja ekologiczna
W systemie zarządzania zasobami środowiska poszczególnych gmin powiatu coraz większą
rolę powinno się przypisywać instrumentom społecznym zmierzającym do kształtowania
prośrodowiskowych postaw mieszkańców oraz ich aktywizacji w rozwiązywaniu ważnych
problemów ekologicznych. Władze powinny aktywnie wspierać działania edukacyjne
skierowane do dzieci i dorosłych podejmowane przez Nadleśnictwa. Warto wprowadzić
aktywną edukację ekologiczną dorosłych mieszkańców : konkursy ekologiczne, na
najładniejszą zagrodę, wieś, ogród balkon itd. Równie istotna jest kwestia edukacji w miejscu
pracy, ponieważ większość czynnych zawodowo osób ma mniej lub bardziej bezpośredni
wpływ na stan środowiska. Nowym i ważnym wezwaniem dla edukacji jest zmieniająca się
pozycja polskiego rolnictwa i wsi w procesie integracji z UE. Przemianom tym musi
towarzyszyć zwiększenie świadomości ekologicznej rolników i zachowanie tradycji
przyjaznego dla środowiska rolnictwa. Wskazana byłaby edukacja tej grupy zawodowej w
kierunku prawidłowego Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 19
stosowania środków ochrony roślin i stosowanie nawożenia mineralnego, dzięki niej
zmniejszy się potencjalne skażenie środowiska. Powiat Wrzesiński jest obszarem o walorach
dających możliwości rozwoju turystyki i wypoczynku (ekoturystyki, agroturystyki).
Niewłaściwie organizowana rekreacja negatywnie oddziałuje na środowisko, zatem konieczne
jest objęcie edukacją ekologiczną zarówno organizatorów turystyki i wypoczynku, osób
korzystających z oferowanych usług, jak i ludność mieszkającą na terenach cennych
31
przyrodniczo. Zdecydowanie największy wpływ na poziom wiedzy o stanie środowiska
naturalnego mają media. Najczęściej wskazywanym źródłem informacji o problemach
ochrony środowiska jest telewizja, radio i prasa. W kolejnych latach rosnąca będzie rola
mediów lokalnych w procesie informowania i edukowania społeczeństwa. Dlatego istotne
znaczenie ma sposób przekazywanych informacji: tematyczne programy publicystyczne,
cykle artykułów, reklama społeczna promująca działania przyjazne środowisku, książki,
foldery.
Kierunki działań
• Aktywna edukacja ekologiczna na terenach obszarów chronionych i innych cennych
przyrodniczo
• Podnoszenie świadomości ekologicznej rolników, organizatorów turystyki i agroturystyki.
• Edukacja ekologiczna w miejscu pracy
• Promowanie przez środki masowego przekazu stylu życia i zachowań przyjaznych
środowisku.
• Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji o stanie środowiska naturalnego
• Wspieranie inicjatyw edukacyjnych pozarządowych organizacji ekologicznych i innych
grup społecznych
1. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i regionalnego
Poprawa środowiska i jakości życia mieszkańców wynika z założeń VI Programu działań
Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010. W Polsce,
podstawowymi działaniami ukierunkowanymi na zdobycie ww. celu będzie:
- włączenie wyznaczonych obszarów do europejskiej sieci NATURA 2000,
- ochrona terenów wodno-błotnych,
- poprawa stanu czystości wód powierzchniowych.
W zakresie ochrony przyrody podstawowymi aktami prawnymi w UE są Dyrektywa
Siedliskowa (dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz
dzikiej fauny i flory) i Dyrektywa Ptasia (dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko
żyjących ptaków). Mają one na celu utrzymanie różnorodności biologicznej państw
członkowskich poprzez ochronę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich
terytorium. Polska była zobowiązana do dnia akcesji wyznaczyć obszary specjalnej ochrony
(OSO) w odniesieniu do ochrony dzikich ptaków i przekazać Komisji Europejskiej listę
krajową specjalnych obszarów ochrony (SOO) w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych
oraz fauny i flory. Na takiej liście znalazły się obszary z terenu Nadwarciańskiego Parku
32
Krajobrazowego i Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego. Zgodnie z art. 36
ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880) na obszarach
Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem urządzeń i
obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza,
rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie zagrażają one
zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt, ani nie wpływają w
sposób istotny negatywnie na gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został
wyznaczony obszar Natura 2000. Prowadzenie działalności na obszarach Natura 2000
wchodzących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone wyłącznie
w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowiązujących na tych obszarach. Program
Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 21 Jeżeli działalność gospodarcza, rolna,
leśna, łowiecka lub rybacka wymaga dostosowania do wymogów ochrony obszaru Natura
2000, na którym nie mają zastosowania programy wsparcia z tytułu obniżenia dochodowości,
wojewoda może zawrzeć umowę z właścicielem lub posiadaczem obszaru, z wyjątkiem
zarządców nieruchomości Skarbu Państwa, która zawiera wykaz niezbędnych działań,
sposoby i terminy ich wykonania oraz warunki i terminy rozliczenia należności za wykonane
czynności, a także wartość rekompensaty za utracone dochody wynikające z wprowadzonych
ograniczeń.
Cele: Ochrona walorów krajobrazu rekreacyjnego i rolniczego. Ochrona obszarów i obiektów
prawnie chronionych, zieleni zwartej
Na terenie Powiatu Wrzesińskiego są obszary przewidziane do włączenia do sieci NATURA
2000 (na podstawie Projektu Proponowanych obszarów do objęcia ochroną Natura 2000,
kwiecień 2004) to jest: część Żerkowsko- Czeszewskiego Parku Krajobrazowego i cały
Nadwarciański Park Krajobrazowy Poznanie zasobów przyrodniczych regionu jest
niezbędnym warunkiem do określenia kierunków i form jego ochrony. Dotychczasowy stan
poznania środowiska przyrodniczego powiatu należy uznać za niewystarczający. Dotychczas
nie przeprowadzono pełnej inwentaryzacji przyrodniczej Parków Krajobrazowych. Potrzeba
inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej poszczególnych gmin powiatu wynika z zapisów
Programu Wykonawczego do II PEP, który wskazuje na konieczność wsparcia prac
badawczych dotyczących stanu polskiej przyrody i bioróżnorodności oraz rozpoznania
zagrożeń różnorodności biologicznej. Celem prac inwentaryzacyjnych jest dostarczenie
informacji o środowisku przyrodniczym dla prac planistycznych (plany zagospodarowania
przestrzennego) a jednocześnie rozpoznanie walorów środowiska. Uzyskane w ten sposób
dane będą stanowić podstawę objęcia ochroną obszarów i obiektów o wysokich walorachm
33
przyrodniczych. Opracowania inwentaryzacyjne stanowić będą również cenną pomoc w
kształtowaniu podstaw świadomości ekologicznej społeczności lokalnej. Program Ochrony
Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 22
Kierunki działań
Przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej Parków Krajobrazowych.
• Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych
• Tworzenie nowych obszarów i obiektów chronionych (w razie potrzeby).
• Eksponowanie zabytków i ciekawych miejsc pod względem architektonicznym i
krajobrazowym
• Zintensyfikowanie współpracy organów administracji samorządowej z nadleśnictwami w
zakresie ochrony obiektów podlegających szczególnej ochronie oraz wymiana informacji.
o Modernizacja układu zieleni parkowej o Powiększenie powierzchni zieleni miejskiej
Krajobraz rolniczy i tereny turystyczne Polityka ekologiczna państwa zakłada wsparcie
tradycyjnych praktyk gospodarczych na obszarach wiejskich oraz rolnictwa ekologicznego i
zintegrowanego (wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nie naruszające
równowagi przyrodniczej) oraz działań na rzecz utrzymania tradycyjnego urozmaiconego
krajobrazu rolniczego.
Nadchodzące lata będą się charakteryzowały na obszarach rolniczych gminy:
- wzrostem intensywności rolnictwa,
- zwiększaniem się liczby dużych, towarowych, wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych,
- rozwojem małych gospodarstw jako gospodarstw ekologicznych,
- rozwojem gospodarstw agroturystycznych
- rozwojem bazy turystycznej i agroturystycznej,
- rozwojem infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej.
Taki kierunek rozwoju powiatu może mieć istotny wpływ na jego walory przyrodnicze, ich
degradację i przekształcanie.
W Powiecie Wrzesińskim mającym duży potencjał dla rozwoju turystyki, ważnym zadaniem
będzie zapewnienie warunków do ochrony zasobów przyrodniczych, walorów kulturowych i
krajobrazowych, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości wypoczynku i rekreacji dla
mieszkańców i turystów. Na terenach tych rekreacja i turystyka będą przebiegały w sposób
zorganizowany, a obiekty będą spełniały wymogi ochrony środowiska. Program Ochrony
Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 23
34
Kierunki działań
• Rozwój tradycyjnych form gospodarowania (rolnictwo ekologiczne, ekoturystyka,
agroturystyka), które będą sprzyjały zachowaniu trwałości zasobów przyrodniczych
poszczególnych gmin
• W stosunku do nowo powstających obiektów turystycznych i rekreacyjnych przestrzeganie
wymagań ochrony środowiska
• Ochrona obiektów cennych przyrodniczo oraz zapewnienie do nich selektywnego dostępu;
ochrona tych terenów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem
• Budowa i rozwój ścieżek rowerowych
Teren Powiatu charakteryzuje się wysokimi walorami turystycznymi. Sprzyjające warunki do
branży turystyki i rekreacji stanowią jednocześnie największe zagrożenie dla tych obszarów.
Kolejnym zagrożeniem jest gospodarka rolna i związane z nią spływy powierzchniowe
substancji biogennych. Ważnym zadaniem będzie zapewnienie możliwości mieszkania, pracy
oraz wypoczynku i rekreacji mieszkańcom powiatu przy jednoczesnym zabezpieczeniu
warunków dla właściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez
odpowiednie udostępnianie obiektów i obszarów chronionych oraz wykreowanie właściwych
zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody. Wskazane jest tworzenie ścieżek
przyrodniczoedukacyjnych. Rozwijanie edukacji i wymiany informacji w celu podnoszenia
społecznej świadomości celów i potrzeb w dziedzinie ochrony przyrody i bioróżnorodności, a
także związanych z działaniami w tej sferze nie tylko kosztów, ale również korzyści jest
jednym z zadań określonych w programie wykonawczym do II PEP.
Kierunki działań
• Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży szkolnej
• Promowanie istniejących form ochrony przyrody i miejsc cennych przyrodniczo
• Rozwój systemu ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych
2. Ochrona lasów
CEL: Zachowanie i wzrost różnorodności biologicznej istniejących zasobów leśnych.
Poprawa stanu zdrowotnego lasów
Zasadne są zalesienia ze względów ekologicznych: poprawa struktury gatunkowej , funkcje
ochronne, powiązania kompleksów, ograniczające uciążliwe oddziaływania. Zalesienia w
obszarach łąk śródpolnych i nieużytków stanowiących bazę dla różnorodności biologicznej
nie są wskazane. Celowe jest stopniowe nadawanie statusów ochronnych lasom w
korytarzach ekologicznych wszystkich gmin powiatu.
35
Kierunki działań
• Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym
(pożary, choroby, szkody przemysłowe, degradacja)
• Zwiększenie różnorodności gatunkowej lasów i bieżąca ochrona istniejących kompleksów
leśnych
• Racjonalna gospodarka leśna
• Edukacja ekologiczna w zakresie wzbogacania i racjonalnego użytkowania zasobów leśnych
(zwiększenie różnorodności gatunkowej szczególnie w nasadzeniach porolnych )
• Zintensyfikowanie współpracy z organami administracji rządowej w zakresie tworzenia i
utrzymywania obszarów cennych przyrodniczo.
Ochrona lasu polega na prognozowaniu, rozpoznawaniu, zapobieganiu i zwalczaniu zjawisk
zagrażających ich zdrowiu i trwałości. Czynniki zagrażające środowisku leśnemu można
podzielić na: antropogeniczne, biotyczne i abiotyczne. Do najważniejszych należy ochrona
przed pożarami, która powinna uwzględniać zwiększenie ilości zbiorników retencyjnych,
polepszenie systemu ratownictwa, edukację ekologiczną społeczeństwa. Ochrona przed
czynnikami abiotycznymi (powodzie, silne wiatry) obejmuje odpowiednie zabiegi
pielęgnacyjne z zakresu hodowli lasu (usuwanie drzew chorych i o nadmiernie Program
Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 25 rozwiniętych koronach). Duże znaczenie
mają również działania zmierzające do tworzenia i utrzymania bogatego składu gatunkowego
i złożonej struktury wiekowej drzewostanów (np. wykorzystywanie fragmentów
mikrosiedlisk żyźniejszych w celu urozmaicenia składów gatunkowych upraw). Wobec
zagrożeń biotycznych, z których największą rolę odgrywają owady i grzyby istotne jest, jeśli
to możliwe, ograniczenie lub eliminowanie środków chemicznych stosowanych w ochronie
lasu na rzecz metod biologicznych.
Warunkiem trwałości lasów i możliwości ich wszechstronnego użytkowania jest prowadzenie
gospodarki leśnej przy zachowaniu i przywracaniu zgodności biocenozy leśnej. Ochrona
zasobów glebowych i wodnych jest realizowana m.in. przez system lasów ochronnych.
- zachowania w stanie naturalnym śródleśnych zbiorników wodnych,
- odtwarzanie śródleśnych zbiorników i cieków wody ma istotne znaczenie.
Dodatkowo budowa biologicznych oczyszczalni ścieków oraz odbudowa zbiorników małej
retencji przyczynia się do poprawy środowiska wodnego.
Do podstawowych surowców naturalnych regionu zaliczane jest drewno. Pozyskanie drewna
na poziomie określonym w planach urządzania lasu dla nadleśnictw i w uproszczonych
planach urządzania lasu dla lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa, zgodnie z
36
potrzebami hodowlanymi i ochronnymi drzewostanów oraz zasadą zachowania trwałości
lasów i zwiększania zasobów drzewnych jest podstawowym założeniem wykorzystania lasu
jako odnawialnego źródła surowca drzewnego. Kontynuacja takiej polityki zapewnia
racjonalne gospodarowanie drewnem.
3. Ochrona gleb
Cel: Właściwe użytkowanie istniejących zasobów glebowych, ich ochrona i rekultywacja
(Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 26)
Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w ujęciu długookresowym, powinno
polegać na:
- zagospodarowaniu gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i
klasie bonitacyjnej,
- lepszym dostosowaniu do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich
zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji.
Wg art. 109 ust. 2 Prawo Ochrony Środowiska, w zakresie obowiązków Starosty leży
prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi. Natomiast zakres i sposób prowadzenia
tych badań może określić Minister właściwy ds. środowiska w drodze rozporządzenia.
Starosta prowadzi także corocznie aktualizowany rejestr zawierający informacje o terenach,
na których stwierdzono przekroczenia standardów jakości gleby lub ziemi, z
wyszczególnieniem obszarów, na których obowiązek rekultywacji obciąża starostę (Art. 110
POŚ). Kolejność realizowania przez starostę zadań w zakresie rekultywacji powierzchni ziemi
określają powiatowe programy ochrony środowiska (art. 112 POŚ).
Jednym z najważniejszych działań dotyczących ochrony gleb są działania na rzecz
świadomości ekologicznej mieszkańców”. W ramach tych działań w pierwszej kolejności
prowadzone będą działania z zakresu edukacji ekologicznej rolników, mające na celu
uświadomienie konsekwencji nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie właściwych
rozwiązań. Istotnym kierunkiem działań będzie wdrażanie i upowszechnianie Kodeksu Dobrej
Praktyki Rolniczej (KDPR). Znaczącej poprawie ulegnie świadomość ekologiczna
mieszkańców. Marginalizacji ulegnie zjawisko dzikich wysypisk, wypalania łąk i ściernisk,
wprowadzania ścieków do gruntów, wyrzucania odpadów. Wzrost świadomości ekologicznej
społeczeństwa spowoduje, że coraz silniej popierane będzie rolnictwo ekologiczne.
Szczególnie na obszarach o cennych walorach przyrodniczych i w ich bezpośrednim
sąsiedztwie. Stopniowo należy odstępować od bezściółkowej hodowli bydła, propagując
hodowlę ściółkową, dostarczającą obornika, ważnego składnika strukturotwórczego gleby.
37
Preferowane powinno być:
- wprowadzanie racjonalnego nawożenia, uwzględniającego konieczność przeciwdziałania
stratom materii organicznej gleb przez możliwe szerokie zastosowanie obornika i
humusotwórczych upraw, w poplonów i międzyplonów (Program Ochrony Środowiska dla
Powiatu Wrzesińskiego 27)
- wprowadzanie urozmaiconych płodozmianów
- stosowanie maszyn nie powodujących nadmiernego ugniatania i wytwarzania tzw.
„podeszwy glebowej”, która zmienia niekorzystnie właściwości gleb i przyspiesza odpływ
wody oraz substancji biogennych z pól uprawnych.
Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia gleby i prawidłowego systemu odwadniania
konieczne będzie utrzymanie urządzeń melioracyjnych, rowów i drenażu w dobrym stanie.
Eksploatacja tych systemów powinna polegać na regulacji odpływu wód i możliwie długim
utrzymaniu zasobów wody w profilu glebowym. Na terenie powiatu prowadzone są działania
dotyczące odbudowy bądź modernizacji melioracji. Polityka ochrony gleb powinna również
uwzględniać działania zapobiegające procesom erozji. Erozja wietrzna jest typowa dla
otwartych przestrzeni rolnych, dlatego niezbędne jest stosowanie zadrzewień i zakrzaczeń
śródpolnych oraz podobnie, jak przy zapobieganiu erozji wodnej stałe utrzymanie gleby pod
pokrywą roślinną. Również koncepcja rolnictwa ekologicznego obejmuje szereg działań w
zakresie kształtowania struktury krajobrazu rolniczego, w tym zwłaszcza tworzenie barier
biogeochemicznych przeciwdziałających procesom erozji wietrznej i wodnej, wzmagających
retencję i stymulujących małe obiegi wody w agrosystemach, jak również eliminujących
zanieczyszczenia chemiczne z wód gruntowych oraz wzbogacających zasoby biologiczne
obszarów rolniczych. Zakładając ciągły rozwój przedsiębiorczości, a równocześnie sieci
komunikacyjnej wzrośnie negatywny wpływ oddziaływania przemysłu i ruchu
samochodowego na gleby. Ciągi komunikacyjne i zakłady przemysłowe będą ograniczane na
obszarach gleb najwyższej jakości.
Grunty wyłączone z użytkowania rolniczego i gleby zdegradowane na obszarach rolniczych
można zalesić lub zagospodarować poprzez przeznaczenie ich na plantacje choinek, szkółki
roślin ozdobnych, itp.
Kierunki działań
• Ochrona gleb przed negatywnym wpływem transportu i infrastruktury transportowej (w tym
kolejowej)
• Ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja gleb zdegradowanych
38
• Wsparcie rozwoju rolnictwa ekologicznego (Program Ochrony Środowiska dla Powiatu
Wrzesińskiego 28)
• Racjonalne zużycie środków ochrony roślin i nawozów oraz używanie sprawnego sprzętu
rolniczego
• Właściwe przechowywanie nawozów organicznych (gnojówka, gnojownica, obornik)
• Wdrażanie i przestrzeganie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych
39