Häc viÖn qu©n y

Bé m«n Sèt rÐt - KÝ sinh trïng vµ C«n trïng

BÖnh sèt rÐtTS NguyÔn Ngäc San

Môc tiªu bµi häc

N¾m ®­îc ®Æc ®iÓm l©m sµng cña bÖnh SR.

Ph©n biÖt c¸c thÓ bÖnh SR vµ chÈn ®o¸n SR.

Nguyªn t¾c vµ môc tiªu ®iÒu trÞ, c¸c nhãm thuèc

SR vµ c¸c thuèc SR ®­îc sö dông trong ch­¬ng

tr×nh PCSR hiÖn nay.

QuyÕtQuyÕt ®®ÞnhÞnh ccññaa BBéé

trtrö¬ö¬ngng BBéé YY tÕtÕ

ssèè.1153/BYT.1153/BYT--QQ®®

6/20036/2003

1. ®Æc ®iÓm l©m sµngbÖnh sèt rÐt

1.1. §Æc ®iÓm c¬n sèt rÐt ®iÓn h×nh

Giai ®o¹n sèt rÐt (rÐt run). Giai ®o¹n sèt nãng. Giai ®o¹n v · må h«i.

BÖnh sèt rÐt th­êng tr¶i qua 2 thêi k×:

- Thêi k× ñ bÖnh: th­êng mÖt mái, ch¸n ¨n, buånn«n..

- Thêi k× ph¸t bÖnh: tuú theo BN mµ cã biÓu hiÖnLS.

- Mçi lo¹i KSTSR th­êng cã biÓu hiÖn LS kh¸cnhau.

1.2. TiÕn triÓn cña bÖnh sèt rÐt

Khái hoµn toµn: kh«ng cã t¸i ph¸tgÇn, t¸i ph¸t xa sau khi ®· ®iÒu trÞ æn®Þnh vÒ l©m sµng. Trõ tr­êng hîp bÞ t¸inhiÔm. T¸i ph¸t gÇn: x¶y ra trong vßng 3 th¸ngsau khi ®· ®iÒu trÞ æn ®Þnh vÒ l©m sµng.

T¸i ph¸t xa: x¶y ra sau 3 th¸ng sau khi ®·®iÒu trÞ æn ®Þnh vÒ l©m sµng.

BÖnh nh©n sèt rÐt th­êng

BÖnh nh©n sèt rÐt th­êng

BÖnh nh©nsèt rÐt th­êng

BBÖÖnhnh nhnh©©nn SSèètt rÐtrÐt ¸̧cc tÝnhtÝnh ththÓÓ nn··oo

BÖnh nh©n SRAT thÓ n· o

BÖnh nh©nSRAT thÓ n·o+ suy thËn

BÖnh nh©n SRAT thÓ ®a phñ t¹ng

BÖnh nh©n SRAT thÓ ®a phñ t¹ng

1.3. Nh÷ng thay ®æi c¸c c¬ quan trong bÖnh sèt rÐt

Thay®æi cña l¸ch.

Thay ®æi cñagan. Thay ®æi cña

m¸u. Thay ®æi cña thËn.

Thay ®æi néi tiÕt.

Thay ®æi vÒ thÇnkinh.

2. C¸c thÓ bÖnh

vµ chÈn ®o¸n sèt rÐt

2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt

1. Theo quan ®iÓm dÞch tÔ häc:

- ThÓ s¬ nhiÔm.

- ThÓ t¸i nhiÔm.

- ThÓ t¸i ph¸t.

2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt

2. Theo thÓ ®Þa:

- Sèt rÐt bÈm sinh.

- Sèt rÐt ë trÎ em.

- Sèt rÐt ë phô n÷ cã thai.

- Sèt rÐt ë c¬ thÓ ®· cã miÔn dÞch.

- Sèt rÐt do tiªm truyÒn.

2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt

3. Theo l©m sµng:- ThÓ sèt rÐt th«ng th­êng.- ThÓ sèt rÐt mang KST l¹nh.- ThÓ côt.- ThÓ sèt rÐt dai d¼ng.- ThÓ sèt rÐt ¸c tÝnh.- ThÓ sèt rÐt ®¸i huyÕt cÇu tè.

2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt

4. Theo quan ®iÓm thèng kª vµ ®iÒutrÞ:

- Sèt rÐt th­êng.

- Sèt rÐt nÆng.

- Sèt rÐt ¸c tÝnh.

2.1. C¸c thÓ bÖnh sèt rÐt

5. Ph©n lo¹i SRAT ®Ó tiªn l­îng vµ®iÒu trÞ:

- SRAT thÓ n·o ®¬n thuÇn.

- SRAT thÓ n·o vµ phñ t¹ng.

- SRAT thÓ phñ t¹ng.

2.2. ChÈn ®o¸n bÖnh sèt rÐt

Dùa vµo 3 yÕu tè:(theo h­íng dÉn cña Bé Y tÕ ngµy27/6/03).

DÞch tÔ.

L©m sµng.

XÐt nghiÖm.

DÞch tÔ häc sèt rÐt

BÖnh nh©n sèng trong vïng sèt rÐthoÆc vµo vïng sèt rÐt hoÆc cã tiÒn sösèt rÐt trong 6 th¸ng gÇn ®©y, ®«i khil©u h¬n nh­ tr­êng hîp t¸i ph¸t doP.vivax.

L©m sµng bÖnh sèt rÐt

Cã c¬n sèt ®iÓn h×nh: RÐt run-sèt nãng-ra må h«i.

Cã c¬n sèt kh«ng ®iÓn h×nh nh­:

Sèt kh«ng thµnh c¬n: ín l¹nh, gai rÐt (hay gÆp ë trÎ nhávµ ng­êi sèng l©u trong vïng SRLH). Sèt liªn tôc hoÆc dao ®éng trong 5 - 7 ngµy ®Çu, råithµnh c¬n (ë BNSR lÇn ®Çu).

Nh÷ng dÊu hiÖu kh¸c: thiÕu m¸u, l¸ch to.

XÐtXÐt nghinghiÖÖmm KSTSRKSTSR

XN m¸u t×m KSTSR, nÕu kÕt qu¶ lÇn ®Çu

©m tÝnh ph¶i xÐt nghiÖm 2 - 3 lÇn/ngµy vµo

lóc sèt.

Sö dông que thö chÈn ®o¸n nhanh

KSTSR ®Ó hç trî chÈn ®o¸n khi lam ©m

tÝnh.

N¬i kh«ng cã kÝnh hiÓn vi th× lÊy lam

m¸u göi ®Õn ®iÓm kÝnh gÇn nhÊt.

Giíi thiÖu c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kÝ sinh trïngsèt rÐt

ChÈn ®o¸n h×nh thÓ:

Nhuém giemsa (Romanovski)

AO (Acridin Orange) (Kawamoto).

QBC (Quantative Buffy Coat)

(Wardlaw & Levine).

Giíi thiÖu c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kÝ sinh trïng sètrÐt

Dùa vµo ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ, kh¸ng nguyªn KSTSR.

Ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ:

IHA (Indirect haemagglutination), IFA (Indirect FluorescenteAntibody), ELISA(Enzym Linked Immuno Sorbent Assay).

Ph¸t hiÖn kh¸ng nguyªn:

KN lµ Protein giµu Histidine-2 (PfHRP-2): Para-sight F,Paracheck P.f , ICT, ASSURE, KAT.

KN lµ men lactate dehydrogenase (LDH): OptiMAL.

RdtsRdts:: nguynguyªªnn tt¾¾cc chungchung

P.falciparum all malariacontrol

pLDH

Specificantibody

MMéétt ssèè bbéé kÝtkÝt chchÈÈnn ®®oo¸̧nn nhanhnhanh ssèètt rÐtrÐt hihiÖÖnn cãcã

Tªn bé kƯt N¬i s¶n xuÊt Lo¹ i KN ®ƯchDetermineTM mal PfICT Mal PfICT Mal Pf/PvMAKRO med malMalaQuickOptiMAL malParacheck Pf malParaSight-FPATH fal mal IC stripRapimal kitVisitect Mal Pf

Abbott Laboratories, USAICT Diagnostics, AustraliaICT Diagnostics, AustraliaMAKRO med , South AfricaICT Diagnostics, AustraliaFlow Inc., USAOrchid, IndiaBecton Dickinson, USAQuorum Diagnostics, CanadaTCS Biosciences Ltd, UKOmega Diagnostics, Ltd, UK

PfHRP-IIPfHRP-II

PfHRP-II/panmalarialPfHRP-IIPfHRP-IIpLDH

PfHRP-IIPfHRP-IIPfHRP-IIPfHRP-IIPfHRP-II

Giíi thiÖu c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kÝ sinh trïng sètrÐt

Dùa vµo kÜ thuËt sinh häc ph©n tö

( Molecular Biology Detection Test)

KÜ thuËt SHPT ®­îc ¸p dông:

PCR (Polymerase Chain Reaction).

X¸c ®Þnh c¬ cÊu, thµnh phÇn loµi KSTSR.

X¸c ®Þnh KSTSR kh¸ng thuèc.

Ph©n biÖt KSTSR t¸i ph¸t vµ t¸i nhiÔm.

3. ®iÒu trÞ

bÖnh sèt rÐt

3.1. Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ

Toµn diÖn, diÖt KSTSR kÕt hîp víi n©ng cao søc ®Ò

kh¸ng ng­êi bÖnh.

§iÒu trÞ sím, ®ñ liÒu, ®ñ ngµy vµ ®óng ph¸c ®å.

KÕt hîp ®iÒu trÞ c¾t c¬n víi ®iÒu trÞ tËn gèc chèng t¸i

ph¸t, víi ®iÒu trÞ diÖt giao bµo chèng l©y lan.

NÕu KSTSR kh¸ng thuèc, ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c

®iÒu trÞ KSTSR kh¸ng thuèc.

3.2. Môc tiªu ®iÒu trÞ

C¾t sèt, c¾t KSTSR nhanh vµ triÖt ®Ó nh»m ng¨n

ngõa SR chuyÓn nÆng, g©y biÕn chøng, tö vong.

Nh»m h¹n chÕ sù l©y lan cña bÖnh.

Tr¸nh t¨ng ¸p lùc thuèc SR g©y ra chñng KSTSR

kh¸ng thuèc.

Khèng chÕ sù lan trµn KSTSR kh¸ng thuèc.

3.3. C¸c nhãm thuèc®iÒu trÞ sèt rÐt

Nhãm thuèc cã nguån gèc thùc vËt

Alcaloides cña c©y quinquina: quinine (1630),

quinidin, cichonin…

ChÊt t¸ch chiÕt vµ dÉn xuÊt cña c©y Thanh hao

hoa vµng (Artemisia annua L.) hoÆc Qinghaosu:

artemisinine (1973), artesunate, artemether, DHA

Amino 4 quinoleine: Chloroquine (1945),

Amodiaquine (1947).

Arylaminoalcool: Mefloquine (1972),

Halofantrine (1988).

Sulfonamides: sulfadoxine, sulfalen,

sulfadiazine, sulfamethoxazole.

Sulfones: dapsone.

Nhãm thuèc tæng hîp

Diamino pyrimidines:pyrimethamine (1951),trimethoprime.

Biguanides: proguanil (1948),chlorguanides, chlorproguanil.

Antibiotics: Cyclin, Macrolid,Fluoroquinolon.

Amino 8 quinoleine: primaquine.

Nhãm thuèc tæng hîp

Fansidar: pyrimethamine + sulfadoxine. Fansimef: mefloquine + pyrimethamine +

sulfadoxine. Maloprime: pyrimethamine + dapsone. Malarone: atovaquone + proguanil. CV8: piperaquine + dihydroartemisinine +

trimethoprime + primaquine. Artecom: piperaquine + dihydroartemisinine +

trimethoprime.

Nhãm thuèc phèi hîp

Quinin sulfat 250 mg (viªn),

Quinin chlohydrat 500 mg (èng).

Artesunate 50 mg (viªn).

Artesunate 60 mg (lä).

Artesunate 100 mg, 200 mg, 500 mg (viªn ®¹n).

C¸c thuèc SR trong CTQGPCSR

Chloroquine 250 mg (viªn).

Mefloquine 250 mg (viªn).

CV8 250 mg: piperaquine + dihydroartemisinine +

trimethoprime + primaquine.

Primaquine 13,2 mg

C¸c thuèc SR trong CTQGPCSR

ARTESUNAT(tablet).

CV8 (DHA-PIPERAQUINE-PRIMAQUINE-PRIMAQUINE).

Product in Vietnam.

DHA - PIPERAQUIN (CV ARTECAN, aRTERAKIN).Product in Vietnam

Artesunate 60 mg (lä)

QuinineQuinine dihydrochloridedihydrochloride 600 mg/ 2 ml600 mg/ 2 ml

TÊt c¶ c¸c c¬ së ®iÒu trÞ (nhµ n­íc hay t­ nh©n)

chØ ®­îc sö dông c¸c lo¹i thuèc ®­îc quy ®Þnh

cña CTQGPCSR ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh sèt rÐt.

CÇn ph¶i cã chiÕn l­îc sö dông thuèc sèt rÐt

hîp lÝ.

Sö dông thuèc sèt rÐttrong CTQGPCSR