çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk rfMMkk{kt þwt …hic-sarp.org › documents...

$: çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk rfMMkk{kt þwt …hic-sarp.org › documents › Handbook_on_Forced_Evictions_Gujarati.pdf · ÃkkA¤Lkku Ëþfku ËwrLkÞk¼h{kt$
íkiÞkh fhLkkh :

nkW®Mkøk yuLz ÷uLz hkRxMkT Lkuxðfo (yu[yu÷ykhyuLk), rËÕneHousing and Land Rights Network (HLRN), Delhi

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku¾k÷e fhkððkLkk

rfMMkk{kt þwt fhðwt?yuf ÃkwrMíkfk

sLkrðfkMk, y{ËkðkËyLku

{q¤ Úke{ (ytøkúuS) :

ð»ko:

{køkoËþoLk:

yLkwðkË (økwshkíke) íkÚkk økwshkíkLkk MktË¼o{kt {krníke :

økwshkíke xkEÃkªøk :

íkiÞkh fhLkkh:

rzÍkELk-Â«Lx :

rþðkLke [kiÄhe, yçËw÷ þfe÷, MÃktËLkk çkíkw÷k

{k[o, h014

Võík ¾kLkøke rðíkhý {kxu

rðsÞ Ãkh{kh, sLkrðfkMk

SíkuLÿ hkXkuz, sLkrðfkMk

çkeLkk ykuøkMxeLk, £uLf÷eLk r¢rùÞLk

S-18/1, rLkÍk{wÆeLk Ãkrù{, ¼kUÞík¤eÞw,Lkðe rËÕne – 110013VkuLk Lkt.: +91-11-2435-8492E-{uE÷:ðuçkMkkEx:

sLkrðfkMk,Mke-10Ãk, hkuÞ÷ r[L{Þ,Lkðk ykE.yku.Mke. ÃkuxÙku÷ ÃktÃkLke Mkk{u,ykuVT sSMk çktøk÷ku hkuz,çkkuzfËuð, y{ËkðkË, økwshkíkVkuLk: 079 – 26857745 / 26856685ðuçkMkkEx:

MkíÞ{T r«Lx308, híLkk rçkÍLkuþ Mfðuh, sqLke Lkxhks rMkLku{k,yk©{ hkuz, y{ËkðkË, VkuLk : 079 - 2658 5012

nkW®Mkøk yuLz ÷uLz hkRxMkT Lkuxðfo (yu[yu÷ykhyuLk)Housing and Land Rights Network (HLRN), Delhi

[email protected]

www.hic-sarp.org

www.janvikas.in

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku¾k÷e fhkððkLkk

rfMMkk{kt þwt fhðwt?

yuf ÃkwrMíkfk

íkiÞkh fhLkkh:

nkW®Mkøk yuLz ÷uLz hkRxMkT Lkuxðfo , rËÕne(yu[yu÷ykhyuLk)Housing and Land Rights Network (HLRN), Delhi

sLkrðfkMk, y{ËkðkËyLku

yLkw¢{rýfk

1. Ãkrh[Þ 4

2. ÞkuøÞ hnuXký {kxu {kLkð yrÄfkhLkku yÚko þwt Au? 8

3. çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððe yux÷u þwt? 11

4. çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíke ð¾íku fÞk {kLkð 14yrÄfkhku yMkhøkúMík ÚkkÞ Au?

5. çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke rMÚkrík{kt 16yktíkhhk»xÙeÞ fkÞËkyku nuX¤ ík{khk fÞk yrÄfkhku Au?

6. çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke rMÚkrík{kt 19¼khíkeÞ fkÞËkyku nuX¤ ík{khk fÞk yrÄfkhku Au?

6.1 ¼khíkLkwt çktÄkhý

6.2 hk»xÙeÞ Lkeríkyku

6.3 fkuxoLkk [qfkËkyku

7. økwshkík{kt 25

8. çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk rfMMkk{kt yktíkhhk»xÙeÞ 31Mkq[Lkku yLku Äkuhýku fÞk Au yLku suLkwt Ãkk÷Lk ykð~Þf Au?

8.1 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíkk Ãknu÷kt

8.2 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkÔÞk çkkË

8.3 çkk¤fkuLkk yrÄfkhkuLkk hûký {kxu MktÞwfík hk»xÙLkk rLkËuoþku

8.4 {rn÷kykuLkk yrÄfkhkuLkk hûký {kxu MktÞwfík hk»xÙLkk rËþk-rLkËuoþku

9. çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk rfMMkk{kt ík{khe 37ÃkkMku fÞk Wfu÷ WÃk÷çÄ Au?

9.1 ÞkuøÞ yLku ÍzÃke ð¤íkh

9.2 ð¤íkh yLku hexuLþLk

9.3 ÃkwLkoðkMk yLku ÃkwLk:MÚkkÃkLk

ònuh s{eLkku Ãkh ykðu÷ ÍqtÃkzÃkèeykuLkwt (ònuh ¾kLkøke¼køkeËkhe) îkhk íku s MÚk¤u ÃkwLk:MÚkkÃkLk fhðk {kxuLke Lkerík

PPP

yLkw¢{rýfk

10. çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkLku hkufðk/ rðhkuÄ yÚkðk 40LÞkÞ {u¤ððk {kxu ÷E þfkÞ íkuðk Ãkøk÷ktyku

10.1 rðLktíke/ ònuh rníkLke yhS

10.2 {kLkð yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½Lk yLku çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku¾k÷e fhkÔÞkLkk ËMíkkðuòu

10.3 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk yLku ÃkwLkðkoMkLku MktçktrÄík{krníke yrÄfkhLkk fkÞËk nuX¤ yhS Ëk¾÷ fhðe

10.4 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkLke yMkhLkku ytËks

10.5 MkíÞ þkuÄ yr¼ÞkLk

10.6 MktMkËMkÇÞku yLku ÄkhkMkÇÞku WÃkh Ëçkkð ÷kððku

10.7 MkrðLkÞ yMknfkhLkk fkÞo¢{ku Þkusðk

10.8 Ãkºk÷u¾Lk yLku ÃkkuMxfkzo yr¼ÞkLk

11. çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíke ð¾íku {kLkð 47yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½Lk Úkíkkt ík{u fkuLkku MktÃkfo fhe þfku?

11.1 ÞkuøÞ sðkçkËkh Mkhfkhe yrÄfkheyku

11.2 hk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkh ykÞkuøk

11.3 {erzÞk

11.4 ÞkuøÞ hnuXký Ãkh MktÞwfík hk»xÙ Mkt½Lkk ¾kMk ¾çkhÃkºke

12. íkkhý 51

MktÞwfík hk»xÙLke ðMíke økýíkheLkk heÃkkuxo «{kýu ð»koh011Lkk {æÞ MkwÄe ¼khíkLke þnuhe ÍqtÃkzÃkèeykuLke ðMíke1Ãk.8 fhkuz økýðk{kt ykðe Au. {nkLkøkhku{kt yzÄe ðMíke

ÍqtÃkzÃkèeyku yLku fk{[÷kW ½hku{kt hnu Au.

1

5rh[Þ

“

”

ÃkkA¤Lkku Ëþfku ËwrLkÞk¼h{kt çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk{ktðÄkhku ÚkÞku íkuLkku Mkkûke Au. ykLke ÃkkA¤ ½ýkt çkÄk fkhýku Au. su{kt økúkBÞ yLkuþnuhe çktLku ûkuºkku{kt {kuxk {q¤¼qík çkktÄfk{ku yLku rðfkMkLke {kuxe ÞkusLkkykuLkkuMk{kðuþ Au. suLkku zu{ku, ¾ký yLku çktËhkuLkwt rLk{koý, þnuhkuLkwt LkðrLk{koý yLkurðMíkkh, þnuhLke MkwtËhíkk, h{ík yLku {kuxe ÞkusLkkyku íkÚkk ykiãkurøkf rðfkMkÚkeMkeÄku MktçktÄ Au. yk ík{k{ {kuxe ÞkusLkkykuLku ÷køkw fhðk {kxu ¾uíkeLke s{eLkLkwtMktÃkkËLk ÚkE hnÞwt Au. MÚkkðh MktÃkríkLke ¾heË-ðu[ký ÚkE hne Au. ¾kLkøkefhýLku«kuíMkkrník fhðk{kt ykðu Au yLku ÃkÞkoðhýLke MkwhûkkLke ÞkusLkk Mkt[kr÷ík fhðk{ktykðu Au. Ãkrhýk{u, yk{ ykË{e yLku rðrðÄ Mk{wËkÞkuLku ÃkkuíkkLkk Ähku yLkuðMkðkxku{ktÚke çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk{kt ykðu Au. ÞkuøÞÃkwLk:MÚkkÃkLkLkk y¼kðLku Ãkrhýk{u ÷kufkuLke Mkk{u hnuXkýLkwt Mktfx ðÄe økÞwt Au.økúkBÞ rðMíkkhku{ktÚke þnuhe rðMíkkhku{kt ¾qçk s MÚk¤ktíkh ðÄe økÞwt Au yLku Ãkrhýk{uíku{Lke ÃkhtÃkhkøkík ykSrðfkLku LkwfþkLk ÃknkUåÞwt Au.

ykrÚkof heíku f{òuh Mk{wËkÞku yLku ykuAe ykðfðk¤k Mk{wËkÞku {kxu ykuAkt ¾[oyLku MkMíkk hnuXkýLke Mkhfkhe ÞkusLkkykuLkk y¼kðLku Ãkrhýk{u Ëþ{e Ãkt[ð»keoÞ

ÞkusLkkLkk ytík{kt hk»xÙeÞ þnuhe hnuXký ytíkøkoík h.47 fhkuz rLkðkMke yuf{kuLkeWýÃk níke, sÞkhu yøkeÞkh{e Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkkLkk Mk{Þøkk¤k{kt (h007-h01h) h.7 fhkuz rLkðkMke yuf{kuLkk WýÃkLkwt yLkw{kLk Au. su{kt 99 xfk ykrÚkofheíku f{òuh ðøkkuo yLku ykuAe ykðf Ähkðíkkt Mk{wnku MkkÚku MktçktrÄík Au. Ãkt[ð»keoÞÞkusLkk (h007-h01h) {kxu fw÷ 4.7 fhkuz økúkBÞ ykðkMkkuLke WýÃkLkku ytËks Au

su{kt 90 xfk MktÏÞk økheçke hu¾k Lke[u hnuíkkt fwxwtçkkuLke çkíkkðe Au.

1

2

1. þnuhe ykðkMk WÃkh yrøkÞkh{e Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkk (fkÞofkhe sqÚk)Lkku ynuðk÷,ykðkMk yLku þnuhe økheçke rLkðkhý {tºkk÷Þ, ¼khík Mkhfkh

2. økúk{eý ykðkMk WÃkh yrøkÞkh{e Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkk (fkÞofkhe sqÚk)Lkku ynuðk÷,økúk{eý rðfkMk {tºkk÷Þ, ¼khík Mkhfkh

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk rfMMkk{kt þwt fhðwt? 5

yk rhÃkkuxo Ëuþ{kt ykðkMkkuLke Lkkswf rMÚkrík Ëþkoðu Au. ËuþLke {kuxk¼køkLke ðMíkeËÞLkeÞ yLku yÃkqhíke rMÚkrík{kt ykuAe MkwrðÄkðk¤k ykðkMkku yLku ÍtÃkzÃkèe{kthnuðk {kxu {sçkqh Au. Lkkøkrhf MktMÚkkyku yLku Mkhfkh çktLkuLkk yLkw{kLk «{kýu{ttwçkE {nkLkøkh{kt ÷øk¼øk 60 xfk íkÚkk rËÕne{kt ÷øk¼øk Ãk0 xfk ðMíkeÍqtÃkzÃkèe yLku ykuAe MkwrðÄkðk¤k ykðkMkku{kt hnu Au, òu yk yktfzkykuLku ÃkýMk{krð»x fhðk{kt ykðu íkku MktÏÞk ðÄe òÞ. yk rMÚkrík Ëþkoðu Au fu ËuþLke þnuheðMíkeLkk yuf {kuxk ¼køk ÃkkMku ÞkuøÞ ykðkMk yLku {q¤¼qík MkwrðÄkykuLke ¾qçk sWýÃk Au. yÚkðk yk MkwrðÄkyku MkwÄe íku{Lke ÃknkU[ LkÚke.

ÍqtÃkzÃkèeykuLke s{eLkLkk WÃkÞkuøkLke yrLkrùíkíkkLkk fkhýu yLku çkeS íkhVÍqtÃkzÃkèeykuÚke {wfík rðï-MíkhLkk þnuhkuLke h[Lkk {kxu ÷økkíkkh Ëu¾kzðk{ktykðíkk rðfkMkLkk Lk{qLkkLkk Ãkrhýk{u nt{uþk su ÷kufku, su ÍqtÃkzÃkèe yLkufk{[÷kW s{eLk Ãkh hnu Au íku{Lkk {Lk{kt çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkððkLkku yLku ÃkkuíkkLkk ½hku Ëqh ÚkðkLkku Mkíkík ¼Þ hnu Au.

MkMíkk ykðkMkkuLke WýÃk, {q¤¼qík MkwrðÄkykuLke WýÃk yLku s{eLk WÃkÞkuøkLke Mk{Þ{ÞkoËk Ãkh fkLkqLke MkwhûkkLke WýÃk yk ¼khíkLkk MktË¼o{kt Lkkswf {wËTTku Au. hk»xÙeÞþnuhe ykðkMk yLku ÃkwLkðkMk Lkerík, h007{kt Ãký yu Mðefkhðk{kt ykÔÞwt Au fuo“ÍqtÃkzÃkèeyku{kt ykðkMkkuLkk çkktÄfk{Lkwt Míkh ¾qçk s ËÞLkeÞ Au. s{eLk WÃkÞkuøk

Mk{ÞLke fkLkqLke yMkwhûkk ykLkwt yuf {níðÃkqýo fkhý Au.”4

3. ykðkMk yLku þnuhe økheçke rLkðkhý {tºkk÷Þ, øktËe ðMíke yktfzk / ðMíke økýíkheWÃkh Mkr{íkeLkku ynuðk÷, hk»xÙeÞ rLk{koý MktøkXLk, h010

4. hk»xÙeÞ þnuhe ykðkMk yLku ÃkwLkðoMkLk Lkerík, h007, Vfhku 1.1Ãk

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk rfMMkk{kt þwt fhðwt?6

MktÞwfík hk»xÙLke ðMíke økýíkheLkk heÃkkuxo «{kýu ð»koh011Lkk {æÞ MkwÄe ¼khíkLke þnuhe ÍqtÃkzÃkèeykuLke ðMíke1Ãk.8 fhkuz økýðk{kt ykðe Au. {nkLkøkhku{kt yzÄe ðMíkeÍqtÃkzÃkèeyku yLku fk{[÷kW ½hku{kt hnu Au.

3

þnuhe yrÄfkh

‘þnuhe yrÄfkh' {kxu yktËku÷Lk þnuhku{kt hnuíkk ík{k{ ÷kufku yLku ¾kMkfheLku ¾qçk s WÃkurûkík yLku ðtr[ík ðøkkuo {kxu Mkkhe ÃknkU[ yLku yðMkhMkwrLkrùík fhðk {kxu Mkk{krsf Mk{wnku yLku Lkkøkrhf MktMÚkkyku suðkMktøkXLkkuLkk h[Lkkí{f «ÞkMkkuLkk Ãkrhýk{ MðYÃku ykøk¤ ðæÞwt Au.ËwrLkÞk¼h{kt ÚkÞu÷kt Mkk{krsf yktËku÷Lk yLku MktøkXLkkuyu þnuhe yrÄfkhkuÃkh yuf ðirïf ËMíkkðus rðfMkeík fhðk {kxu Mkk{qrnf YÃkÚke fk{ fÞwot,suLku ÞwLkkExuz LkuþLMk yusÞwfuþLk÷, MkktErxVef yLku fÕ[h÷ykuøkuoLkkEsuþLku yLku yLÞ MktMÚkkykuLke MkkÚku Þw.yuLk.(MktÞwfík hk»xÙ) Lkwt Ãký Mk{ÚkoLk {éÞwt. ËMíkkðus{kt SðLk SððkLkkykÄkh¼qík rMkØktíkku, ÷kufþkne, Mk{kLkíkk yLku Mkk{krsf LÞkÞLke ðå[uþnuhkuLkku Mk{kLk WÃkÞkuøkkÄkhLku 'þnuhe yrÄfkh'Lkk YÃk{kt rLkÄkoheíkfhðk{kt ykÔÞwt. yk þnuhku{kt ÷kufku yLku ¾kMk fheLku þnuhkuLkk yMknkÞyLku WÃkurûkík Mk{qnkuLkku yLku Mkk{qrnf yrÄfkh Au. su íku{Lku yuðk fkÞo yLkuMktøkXLkLke {kLÞíkk «ËkLk fhu Au fu íku{Lkk «[r÷ík heík rhðkòuLke MkkÚkuMðíktºk áZ MðÞt rLkýoÞ MktçktÄe yrÄfkhkuLkk Ãkqýo WÃkÞkuøk yLku yuf ÞÚkkÞkuøÞ hnuXký Míkh {u¤ððkLkk WÆuþ Ãkh ykÄkrhík Au.

yk «{kýu ‘þnuhe yrÄfkh' þnuhLkk ík{k{ hnuðkMkeyku þnuh îkhk[qfðu÷ ík{k{ yðMkhku/÷k¼ku{kt Mk{kLk ¼køkeËkheLkk yrÄfkhLke MkkÚku MkkÚkuþnuhe ÞkusLkkyku íku{s rðfkMk {k¤¾k{kt Mk{kLkÁÃkÚke ¼køkeËkheLkkuyrÄfkh Au.

'þnuhe yrÄfkh'Lkwt yk ðirïf yktËku÷Lk rðrðÄ þnuhku yLku LkøkhkuLkk«{w¾ku MkwÄe Ãký ÃknkU[u íkuÚke íkuyku íku{Lkk Lkøkhku{kt {kLkð yrÄfkhkuLkkuðÄkhku fhðk {kxu, ðirïf ËMíkkðusLkku Mðefkh fhu. ¼khík MkhfkhLku Ãkýþnuhe yrÄfkhLku {kLÞíkk yLku «kuíMkknLk ykÃkðkLke rËþk{kt fkÞo fhðwtòuEyu yLku ÃkkuíkkLkk rMkØktíkkuLku Ãký MÚkkrLkf LkøkhkuLke rðfkMk ÞkusLkkyku{ktMk{kðuþ fhðku òuEyu.

( )UNESCO


ÞkuøÞ hnuXký {kxu{kLkð yrÄfkhLkku yÚko þwt Au?

2

rðïLke MkkiÚke ðÄw ðMíke y÷øk-y÷øk ykfkh-«fkhLkk ½hku{kt ðMkðkx fhu

Au. rðïLke ðMíkeLke ÷øk¼øk yzÄe ðMíkeLku ÞkuøÞ hnuXký {kxu rLkÄkoheík ÄkuhýkuyLkwMkkh ykðkMkeÞ MkwrðÄkLkku ÷k¼ LkÚke {¤e hÌkku. yktíkhhk»xÙeÞ {kLkðyrÄfkh fkLkwLk íkÚkk íkuLke ½ku»kýk{kt MkhMk heíku ¾kíkhe fhðk{kt ykðe Au fuykðkMk {kºk yuf Aík yLku [kh rËðk÷kuLkk {k¤¾k Ãkh LkÚke. Ãkhtíkw yk yufrðþk¤ Ãkrh¼k»kk Au. su{kt yLkuf íkíðku yLku yLÞ [eòuLkku Ãkqýo Mk{kðuþ ÚkkÞ Au,su yuf Mkwhrûkík yLku Ãkkfk hnuXký {kxu ykð~Þf Au íkuLkk rMkðkÞ hnuXký {kºkMðiråAf ÷ûk LkÚke, Ãkhtíkw íku ík{k{ {Lkw»ÞkuLkku {q¤¼qík yrÄfkh Au. ð»ko 1948{kt{kLkð yrÄfkhkuLkk ðirïf ½ku»kýk Ãkºk îkhk yu ¾kíkhe fhðk{kt ykðe Au fu ÞkuøÞhnuXkýLkk yrÄfkhLku SðLk Sððk {kxu ÞkuøÞ MíkhLkk yr¼Òk ytøkLkk YÃk{kt{kLÞíkk ykÃku Au.

{kLkð yrÄfkhku Ãkh ðirïf ½ku»kýk Ãkºk (Þwzeyu[ykh) Lkku Vfhku hÃk.1fnu Au fu -

{kLkð yrÄfkhkuLkk ðirïf ½ku»kýkÃkºk{kt Mk{krð»x òuøkðkEykuLkk ykÄkh ÃkhÞkuøÞ hnuXkýLkk yrÄfkhLku ykrÚkof, Mkk{krsf yLku MkktMf]ríkf yrÄfkhku Ãkhyktíkhhk»xÙeÞ MktrÄ 1966 îkhk ðÄkhu MÃk»x, MkwáZ yLku rðMíkkh fhðk{kt ykÔÞkuAu. yk ÞkuøÞ hnuXký yrÄfkhLku Vfhku 11.1 Lke[u «{kýu ÔÞfík fhu Au:

“Ëhuf ÔÞrfíkLku økwýð¥kkÞwfík SððkLkku yrÄfkh Au. su{kt ¼kusLk,fÃkzkt, hnuXký, ykhkuøÞLke Ëu¾hu¾ íkÚkk sYhe Mkk{krsf MkuðkykuLkkuMk{kðuþ ÚkkÞ Au. íkuLke MkkÚku s çkuhkusøkkhe, yÃktøkíkk, rðÄðk nkuðk Ãkh,ð]ØkðMÚkk{kt yÚkðk hkusøkkheLke yuðe ÃkrhrMÚkrík W¼e Úkðk Ãkh suÔÞrfíkLkk rLkÞtºkýLke çknkh Au, yuðe ík{k{ rMÚkríkyku{kt Ãký íkuLku MkwhûkkyrÄfkh {¤u Au.”

“ðíko{kLk XhkðÚke Mkt¼trðík ík{k{ hksÞ Ãkûkku ík{k{ ÔÞrfíkykuLku Sððk {kxuÞkuøÞ MíkhLkku yrÄfkh «ËkLk fhu Au, MðÞt ÃkkuíkkLkk {kxu íkÚkk íku{Lkk ÃkrhðkhLkkík{k{ {kxu yk yrÄfkh{kt ¼kusLk, fÃkzk íkÚkk ykðkMk íku{s SðLk SððkLkerMÚkrík{kt Mkíkík MkwÄkhkLkku Mk{kðuþ Au.”


1. ÞkuøÞ ykðkMk WÃkh ¾kMk ¾çkhÃkºkeLkku ynuðk÷, r{÷wLk fkuXkhe,E/MkeyuLk.4/h006/41. h1 {k[o h006

ÞkuøÞ hnuXký Ãkh MktÞwfík hk»xÙ (Þw.yuLk.) Lkk rðþu»k ¾çkhÃkºkeyu ÞkuøÞhnuXkýLkk {kLkð yrÄfkhLku ÔÞkÏÞkÞeík fheLku ÷¾u÷wt Au fu,

ÞkuøÞ ykðkMkLkku {kLkð yrÄfkh MkB{kLk MkkÚku SððkLke yLkw¼qrík MkkÚku òuzkÞu÷kuAu. íkÚkk yLÞ ík{k{ {kLkð yrÄfkhku suðkt fu ¼kusLkLkku yrÄfkh, hkusøkkheLkkuyrÄfkh, ykhkuøÞ, Ãkkýe, s{eLk yrÄfkh íkÚkk ½h íku{s ÃkrhðkhLkk MkÇÞkuLkeMkwhûkkLkk yrÄfkh MkkÚku MkeÄe heíku òuzkÞu÷ Au.

“«íÞuf {rn÷k, ÃkwÁ»k, Þwðk íkÚkk çkk¤fkuLku yuf Mkwhrûkík ½h «kó fhðkíkÚkk íkuLku ò¤ðe hk¾ðkLkku yrÄfkh {éÞku Au, íkuÚke íkuyku ÃkkuíkkLkkMk{wËkÞ{kt þktrík yLku Mk{kLkíkkLke MkkÚku SðLk Sðe þfu.”

1


3

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku¾k÷e fhkððe yux÷u þwt?

1. Mkk{kLÞ rxÃÃkýe 7, ÞkuøÞ ykðkMkeÞ yrÄfkh (fhkhLkku Vfhku 11.1)çk¤sçkheÃkqðof fçkòu ¾k÷e fhðku, ykŠÚkf, Mkk{kSf íkÚkk MkktMf]ríkf yrÄfkhkuLkeMktÞwfík hk»xÙLke Mkr{rík, 1997

2. ÞkuøÞ ykðkMk WÃkh MktÞwfík hk»xÙ Mkt½Lkk ¾kMk ¾çkhÃkºke îkhk «Míkwík ynuðk÷,yu/yu[ykhMke/4/18 Vuçkúwykhe h007http://www2.ohchr.org/english/issues/housing/docs/guidelines_en.pdf

http://www.ohchr.org/EN/Issues/Housing/Pages/ForcedEvictions.aspx

www.hic-sarp.org

yLku

ykrÚkof, Mkk{krsf yLku MkktMf]ríkf yrÄfkhku Ãkh MktÞwfík hk»xÙLke Mkr{íkeyuçk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLku Lke[u {wsçk Ëþkoðu Au:

rðfkMk ykÄkrhík ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððe íkÚkk rðMÚkkÃkLk Ãkh MktÞwfík hk»xÙLkk{q¤¼qík rMkØktíkku yLku rLkËuoþ (h007) çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkððkLku Lke[u {wsçk rLkÄkoheík fhu Au:

íkËTWÃkhktík, rËÕne nkEfkuxou ð»ko h010{kt yuf [qfkËk{kt yu ðkíkLkku Mðefkh fheLkuLke[u {wsçkLke xeÃÃkýe fhe Au –

“çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk Ãkrhýk{u {kLkðyrÄfkhkuLkwt WÕ÷t½Lk ÚkkÞ Au yLku Mkíkík [k÷w Au.”

“ÔÞrfíkyku, fwxwtçkku yLku Mk{wËkÞkuLku íku{Lkk ½hku íkÚkk s{eLkÚke, su{kt íku{LkeÍqtÃkzÃkèeyku Au, íku{Lke EåAkLke rðÁØ fkLkqLke íkÚkk yLÞ MkwhûkkLkk ÞkuøÞÔÞðMÚkk rðLkk íkÚkk ÞkuøÞ òuøkðkEyku ðøkh fkÞ{e yÚkðk ntøkk{e heíkunxkððk.”

“yuðe fkÞoðkneyku yÚkðk ¼q÷ku su{kt ÔÞrfíkyku, Mk{qnku íkÚkk Mk{wËkÞkuLku íku{Lkk½hku, yLku/yÚkðk s{eLk íkÚkk Mkk{kLÞ MktÃkr¥k/MktMkkÄLkku, su{kt íkuyku fçksuËkhníkk yÚkðk suLkk Ãkh íku{Lke ÃkhkrÄLkíkk níke, íÞktÚke çk¤sçkheÃkqðof yÚkðkyrLkrùík heíku çk¤sçkheÃkqðof rðMÚkkÃkLkLkku Mk{kðuþ Au. ykðe heíkLkefkÞoðkneyku fkuE ÔÞrfík, Mk{wn yÚkðk Mk{wËkÞLke fkÞoûk{íkkLku ykuAe fhu AusÞkhu íku{Lku yLÞ rðþu»k «fkhLkk ykðkMk yÚkðk ðkíkkðhý{kt fkuE fkLkqLkeòuøkðkEyku yLku hûký rðLkk hnuðk {kxu {sçkwh fhðk{kt ykðu Au.”

1

2


ÍqtÃkzÃkèeyku íkÚkk ÍqtÃkzÃkèeyku{kt hnuLkkhk MkkÚku MktçktrÄík çk¤sçkheÃkqðofÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk Ãkqðo{kt fkuxo îkhk ÷uðk{kt ykðu÷kt rLkýoÞkuLkkyLkw¼ð yLku WËknhý þnuh{kt ¾qçk s Au. yMknkÞ yLku ÃkhuþkLkLkkøkrhfkuLku çk¤sçkheÃkqðof íku{Lkk ½hku{ktÚke çkhçkkË fhe ËeÄkt yLku íkuLkeÃkh hksÞLke ÷ktçke fkLkqLke ÔÞkÏÞkykuLke ¾qçk xufrLkf÷ ÔÞkÏÞk fhu Au,çktÄkhýLke òuøkðkEyku yLku MkwÄkhkykuLkku Mknkhku ÷u Au. su{kt økuhfkÞËuÍqtÃkzÃkèeyku/ yMkhøkúMíkkuLku Ëqh fhðkLke fkÞoðkneykuLku fkLkqLke heíku ÞkuøÞXhkððk{kt ykðu Au. sÞkhu þnuh{kt fux÷kt økuhfkÞËu çkktÄfk{ku íkÚkk rLkÞ{rðÁØLkk fçkòðk¤k ÷kufkuLku rLkÞr{ík yLku Mkwhrûkík fhe Ëuðk{kt ykðu Au.

1

1. Ãke.fu.fku÷ rðYØ EMxux ykuVeMkh yLku yLÞ rhx rÃkxeþLk (Mke) Lkt.1Ãkh39/h004yLku Mkeyu{ Lkt. 11011/h004, rËÕne nkEfkuxo, 30 LkðuBçkh, h010

“

”


4

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku¾k÷e fhkðíke ð¾íku fÞk {kLkðyrÄfkhku yMkhøkúMík ÚkkÞ Au?

çk

·

·

·

·

·

·

·

·

·

·

¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk{kt {kºk ÞkuøÞ ykðkMkLkk {kLkðyrÄfkhLkwt WÕ÷t½Lk Úkíkwt LkÚke, Ãkhtíkw íku{kt ¾qçk s yLÞ yktíkhhk»xÙeÞ Mðef]ík{kLkð yrÄfkhkuLkwt Ãký WÕ÷t½Lk ÚkkÞ Au. su{kt Lke[u {wsçkLkk {kLkð yrÄfkhkuMkk{u÷ Au:

ÔÞrfíkLke Mkwhûkk íkÚkk ½hLke MkwhûkkLkku {kLkð yrÄfkh

ykhkuøÞLkku {kLkð yrÄfkh

¾kuhkfLkku {kLkð yrÄfkh

ÃkkýeLkku {kLkð yrÄfkh

fk{-ÄtÄku/ hkusøkkheLkku yrÄfkh

rþûkýLkku yrÄfkh

¢whíkk, y{kLkðíkk íkÚkk yÃk{kLkÚke {wrfíkLkku {kLkð yrÄfkh

{krníkeLkku {kLkð yrÄfkh

Mð-yr¼ÔÞÂõík íkÚkk Mkn¼køkeíkkLkku {kLkð yrÄfkh

ÃkwLkðkoMkLkku {kLkð yrÄfkh

MktÞwõík hk»xÙ {kLkðyrÄfkh ykÞkuøk Xhkð, 1993/77{kt MkwrLkrùík fhðk{ktykÔÞwt Au fu çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððe yu ÞkuøÞ ykðkMkLkkyrÄfkhLkwt «Úk{ árüyu WÕ÷t½Lk Au.


çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkððkLke rMÚkrík{kt yktíkhhk»xÙeÞ

fkÞËkyku nuX¤ ík{khk fÞk yrÄfkhku Au?

5

Mkt

·

·

·

·

·

Þwfík hk»xÙ MkkÚku MktçktrÄík yktík hk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkhkuLke yLkuf MktrÄyku¼khík Mkhfkhu ÃkkuíkkLke Mkn{íke ykÃke Au. yux÷u yu fkLkqLk ¼khík{kt

yMkhfkhf Au íkÚkk íkuLku y{÷e fhðk {kxu ¼khík Mkhfkh yLku økwshkík MkhfkhçktÄkÞu÷e Au.

ÞkuøÞ ykðkMk {kxu {kLkð yrÄfkh MkkÚku MktçktrÄík rðþu»k òuøkðkEyku Lke[u {wsçkAu:

ykrÚkof, Mkk{krsf íkÚkk MkktMf]ríkf yrÄfkhku Ãkh yktíkhhk»xÙeÞ Xhkð(1996) – Vfhku 11.1

Lkkøkrhf yLku hksfeÞ yrÄfkhku Ãkh yktíkhhk»xÙeÞ Xhkð Ãkºk (1966)– Vfhku h.3 yLku 17

ík{k{ «fkhLkk ðtþeÞ ¼uË¼kðLkk rLkðkhý Ãkh yktíkhhk»xÙeÞ Mkt{u÷Lk(196Ãk) – Vfhku Ãk

çkk¤ yrÄfkh Ãkh Mkt{u÷Lk (1989) – Vfhku h7

ík{k{ «ðkMke {sqh yLku íku{Lkk ÃkrhðkhLkk MkÇÞkuLkk yrÄfkhkuLkk hûkýÃkh yktíkhhk»xÙeÞ Mkt{u÷Lk (1990) Vfhku 43.1

hÃkh

1

2

3

4

5

1. ykŠÚkf, Mkk{krsf yLku MkktMf]ríkf yrÄfkhku WÃkh yktíkhhk»xÙeÞ Xhkð, MktÞwfík hk»xÙ{nkMk¼k, 16 rzMkuBçkh 1966ðuçkMkkEx:

2. Lkkøkrhf yLku hksLkiríkf yrÄfkhku WÃkh yktíkhhk»xÙeÞ Xhkð, MktÞwõík hk»xÙ{nkMk¼k, 16 rzMkuBçkh 1966ðuçkMkkEx:

3. ík{k{ «fkhLkk ðtþeÞ ¼uË¼kðkuLke LkkçkwËe WÃkh yktíkhhk»xÙeÞ Mkt{u÷Lk, MktÞwõík hk»xÙ{nkMk¼k, h1 rzMkuBçkh 196ÃkðuçkMkkEx:

4. çkk¤ yrÄfkhku WÃkh Mkt{u÷Lk, MktÞwõík hk»xÙ {nkMk¼k, h0 LkðuBçkh 1989ðuçkMkkEx:

5. ík{k{ «ðkMke {sqhku yLku íku{Lkk ÃkrhðkhLkk MkÇÞkuLkk yrÄfkhkuLkk hûký Ãkh yktíkhhk»xÙeÞ Mkt{u÷Lk, MktÞwõík hk»xÙ {nkMk¼k, 18 rzMkuBçkh 1990ðuçkMkkEx:

http://www2.ohchr.org/english/law/cescr.htm

http://www2.ohchr.org/english/law/ccprr.htm

http://www2.ohchr.org/english/law/cerd.htm

http://www2.ohchr.org/english/law/crc.htm

http://www2.ohchr.org/english/law/cmw.htm


·

·

þhýkrÚkoykuLke Mkk{krsf rMÚkrík MktçktrÄík Mkt{u÷Lk (19Ãk1) – Vfhku h1

rðf÷ktøk ÷kufkuLkk yrÄfkhku Ãkh Mkt{u÷Lk (h007) – Vfhku h8

ykrÚkof, Mkk{krsf yLku MkktMf]ríkf yrÄfkh Ãkh yktíkhhk»xÙeÞ Xhkð Ãkºk 1996rLkÄkoheík fhu Au fu (Vfhku 11.1) -

6

7

yk rLkýoÞ ÷uðk ðk¤k ík{k{ hksÞ Mk¥kkyku «íÞuf ÔÞrfíkLku ÃkkuíkkLkk {kxuíku{s íku{Lkk Ãkrhðkh {kxu SðLkLkk yuf ÞkuøÞ MíkhLkk yrÄfkhLke {kLÞíkkykÃku Au, su{kt ÞkuøÞ ¾kuhkf, fÃkzk íku{s ½h íkÚkk SðLkLke ÂMÚkrík{ktnt{uþk MkwÄkhkLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. hksÞ Mk¥kkyku yk yrÄfkhkuLkkyLkw¼ðLku ¾kíkhe fhðk {kxu íkÚkk íkuLkk «¼kðLku rLk:þwÕf Mkn{rík ÃkhykÄkrhík yktíkhhk»xÙeÞ MknÞkuøk{kt ykð~Þf {níð yÃkkððk {kxuykð~Þf Ãkøk÷kt WXkðþu.

6. þhýkŠÚkykuLkk SðLk MíkhLkk MktçktÄ{kt Mkt{u÷Lk, MktÞwõík hk»xÙ {nkMk¼k, hh yur«÷ 19Ãk4ðuçkMkkEx:

7. yÃktøk / yMknkÞ ÷kufkuLkk yrÄfkhku Ãkh Mkt{u÷Lk, MktÞwõík hk»xÙ {nkMk¼k, 3 {u h008ðuçkMkkEx:

http://www2.ohchr.org/english/law/refugees.htm

http://www2.ohchr.org/english/law/disabilities.convention.htm

“

”


6

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkððkLke rMÚkrík{kt ¼khíkeÞ fkÞËkyku

nuX¤ ík{khk fÞk yrÄfkhku Au?

6.1 ¼khíkLkwt çktÄkhý

1) Vfhku 19 (1) (E) –

2) Vfhku 19 (1) (ze) –

3) Vfhku h1 –

4) Vfhku 19 (1) (S) –

5) Vfhku 14 -

6) Vfhku 1Ãk (1) –

7) Vfhku 16 –

1) Vfhku 39 (1) –

2) Vfhku 4h –

3) Vfhku 47 –

¼khíkLkwt çktÄkhý Mðíktºkíkk, çktÄwíkk, Mk{kLkíkk íkÚkk LÞkÞLkk rMkØktíkku Ãkh{sçkwíkeÚke MÚkÃkkÞu÷wt Au, sÞkhu ykðkMkLkk yrÄfkhLku {q¤¼qík yrÄfkhLkkMðYÃk{kt MÃk»x fhðk{kt ykÔÞku LkÚke. yk yrÄfkh çktÄkhý{kt {q¤¼qík yrÄfkhkuyLku {køkoËþof rMkØkttíkkuLke ðå[u sxe÷ çkLke økÞku Au. ¼khíkLkk çktÄkhý{kt çkûku÷{q¤¼qík yrÄfkhku, su ÞkuøÞ ykðkMkLkk {kLkð yrÄfkhLkk hûký yLku MktÃkqýoMkwhûkkÚke òuzkÞu÷ Au íku{kt Lke[uLkk yrÄfkhLkku Mk{kðuþ Au:

Ëhuf LkkøkrhfLku ¼khíkLkk hksÞ ûkuºk{kt fkuEÃký¼køk{kt ykðkMk çkLkkððkLkku yLku hnuðkLkku yrÄfkh.

Ëhuf ¼khíkeÞ LkkøkrhfLku MktÃkqýo ¼khík{kt fkuEÃkýsøÞkyu zh{wfík VhðkLkku yrÄfkh

fkÞËk îkhk MÚkkrÃkík ÃkØrík yLkwMkkh SðLkLke hûkk yLkuÔÞrfíkøkík MðíktºkíkkLkku yrÄfkh

Ëhuf LkkøkrhfLku fkuEÃký fk{ fhðkLkku yÚkðkSðLk økwòhðk {kxu fkuEÃký fkÞo, ðuÃkkh yÚkðk ÔÞðMkkÞ fhðkLkkuyrÄfkh

¼khíkeÞ hksÞ ûkuºkLke ytËh Ëhuf LkkøkrhfLku fkÞËk îkhkyuf Mk{kLk ðnuðkh yÚkðk fkLkqLke hûkýLkku yrÄfkh

Ëhuf LkkøkrhfLku òrík, Ä{o, ¿kkrík, ðýo yÚkðk sL{LkkMÚk¤Lkk ykÄkh Ãkh ¼uË¼kðLke rðÁØ hûkýLkku yrÄfkh

Ëhuf LkkøkrhfLku ònuh LkkufheLkk rfMMkk{kt Mk{kLk íkfLkkuyrÄfkh

çktÄkhý{kt {køkoËþof rMkØktíkku «ËkLk fhu Au íkuLke {wsçk ¼khíkeÞ hksÞ ÃkkuíkkLkeLkeríkykuLkwt rLk{koý fhu Au íku yk {wsçk Au:

ÃkwÁ»kku yLku {rn÷kyku çktLku {kxu SðLk Sððk {kxuÞkuøÞ MkkÄLkku Ãkh yuf Mk{kLk yrÄfkh Mkwhrûkík fhðk {kxu hksÞLkurLkËuoþeík fhu Au.

hksÞ îkhk fk{Lke LÞkÞ «{kýu íkÚkk {kLkðeÞ rMÚkríkykuMkwhrûkík fhðk íkÚkk {kíkkLke hkník {kxu ÞkuøÞ òuøkðkE fhðe.

Ãkku»kýLkwt Míkh yLku SðLkLkwt Míkh ô[wt ÷kððk íkÚkk ÷kufkuLkkykhkuøÞ{kt MkwÄkhku ÷kððku hksÞLkwt fíkoÔÞ Au.


1. hk»xÙeÞ þnuhe ykðkMk yLku ÃkwLkðkoMk Lkerík, h007, þnuhe rLkÄoLkkuLku rðþu»k {n¥ðLkeMkkÚku ík{k{ {kxu MkMíkk ykðkMkLkku ÷ûÞ rLkÄkorhík «uMk Mkq[Lkk çÞwhku, ¼khík Mkhfkh,11 ykufxkuçkh h007 WÃk÷çÄðuçkMkkEx:

2. hk»xÙeÞ þnuhe ykðkMk yLku ÃkwLkoðkMk Lkerík, h007 ykðkMk yLku þnuhe økheçke LkkçkwËe{tºkk÷Þ, ¼khík MkhfkhðuçkMkkEx:

http://pib.nic.in/newsite/erelease.aspx?relid=33884

http://mhupa.gov.in/policies/duepa/HousingPolicy2007.pdf

6.2 hk»xÙeÞ Lkeríkyku

yLkuf hk»xÙeÞ Lkeríkyku Ãký Mkhfkh îkhk WÒkík ½h yLku ykðkMk WÃk÷çÄfhkððk íkuLku ykð~Þf {kLku Au.

¼khíkLke hk»xÙeÞ þnuhe ykðkMk yLku Lkerík, h007Lke {wÏÞ çkkçkíkku yk«{kýu Au:

“Mk{ksLkk WÃkurûkík ðøkkuo suðkt fu yLkwMkqr[ík òríkyku/yLkwMkqr[íksLkòríkyku, ÃkAkík ðøkkuo, ÷½w{rík íkÚkk þnuhe økheçkkuLku rðþu»k {níðykÃke ík{k{ {kxu MkMíkk ykðkMkLke òuøkðkEyku . yk Lkerík MkMíkk Ëhus{eLk, ykðkMk íkÚkk Mkuðkyku Ãkqhe ÃkkzðkLkwt MkwrLkrùík fhu Au. yu þnuheøkheçk ÷kufkuLku íku{Lkk rLkðkMk MÚk¤ yÚkðk fkÞo MÚk¤Lke ykMkÃkkMk{ktykðkMk Ãkqhk ÃkkzðkLke «kÚkr{fíkk ykÃku Au. íkÚkk ÃkwLk:MÚkkÃkLk MÚk¤ MkwÄeykMkkLkeÚke ÃknkU[Lkku Ãký Mðefkh fhu Au. {rn÷kykuLkk {k{÷k{kt rLkýoÞ÷uðk {kxu ík{k{ Míkhku Ãkh íku{Lku Mk{krð»x fhðk {kxu, ykðkMkeÞ LkeríkykuyLku fkÞoÞkusLkkyku «rík«krËík íkÚkk fk{ [k÷w fhðk íku{Lke Mkn¼krøkíkkMkwrLkrùík fhðkLke òuøkðkE fhu Au. yk Lkerík {q¤¼qík MkwrðÄkykuÚke MkßsykðkMkeÞ {k{÷k{kt {rn÷k Mkt[kr÷ík ½hku, yufktfe {rn÷kyku, fk{ fhíke{rn÷kyku, frXLk ykðkMkeÞ rMÚkrík{kt hnuíke {rn÷kykuLke rðþu»k sYrhÞkíkÃkh ¼kh ykÃku Au.”

yk Lkerík s{eLkLkk {kr÷f íkÚkk yLÞ suðkt fu ¼kzwykík, s{eLkrðnkuýk, f]r»k yLkurçkLkf]r»k {swhku, fkheøkh íkÚkk yLÞ yuðk ÷kufkuLkk rníkkuLkwt Mkthûký fhu Au su{Lkehkusøkkhe yu s{eLk Ãkh rLk¼oh Au su s{eLk rðfkMkLkk fk{ku {kxu Mkhfkh îkhk

(y) hk»xÙeÞ þnuhe ykðkMk yLku ÃkwLkðkoMk Lkerík, h007ÃkwLkðkoMk

1

2

(¾) hk»xÙeÞ ÃkwLkðkoMk yLku ÃkwLk:MÚkkÃkLk Lkerík, h007


3. ÃkwLk:MÚkkÃkLkk yLku ÃkwLkðkoMk Lkerík íkÚkk s{eLk MktÃkkËLk MktçktrÄík fkLkqLke Äkuhý «uMkMkq[Lkk çÞwhku, ¼khík Mkhfkh, 1h ykufxkuçkh h007ðuçkMkkEx:

4. hk»xÙeÞ ÃkwLk:MÚkkÃkLkk yLku ÃkwLkoðkMk Lkerík, h007 økúk{eý rðfkMk {tºkk÷Þ, ¼khíkMkhfkh, 31 ykufxkuçkh h007ðuçkMkkEx:

http://pib.nic.in/newsite/erelease.aspx?relid=31832

http://www.dgde.gov.in/sites/defualt/files/acquisition/NRRP2007.pdf

MktÃkkrËík fhe ÷eÄe Au. yMkhøkúMík ÃkrhðkhkuLku ÷k¼ yÃkkððk {kxu íku{Lku ¼qr{LkuçkË÷u ¼qr{, yMkhøkúMík ÃkrhðkhLkk ykuAk{kt ykuAk yuf MkÇÞLku hkusøkkhe, MkwÄkh{kxu íkk÷e{ yLku fkiþÕÞ ðÄoLk. yMkhøkúMík fwxwtçkkuLke ÞkuøÞ ÔÞrfíkykuLku rþûkk{kxu Akºkð]rík, ykðkMkeÞ MkwrðÄkyku su{kt yMkhøkúMík s{eLkrðnkuýk fwxwtçkkuLku ½hykÃkðkLkwt Ãký Mkk{u÷ Au.

3

4

¼khík{kt nS MkwÄe fkuE yrÄfkhðk¤ku ÍqtÃkzÃkèe rðMíkkh LkÚke, {kºk yuf YÃkhu¾kyÂMíkíð{kt Au, su{kt ÃkwLkðkoMk MkkÚku MktçktrÄík fkuEf òuøkðkEyku Mk{kÞu÷ Au.hk»xÙeÞ ÍqtÃkzÃkèe rðMíkkh YÃkhu¾k{kt Mk{krð»x y{wf òuøkðkEyku Lke[u {wsçk Au:

hksÞ/þnuhe MÚkkrLkf MktMÚkkykuyu ÷kufkuLku Ëqh fhíkkt Ãknu÷k íku{LkeðifrÕÃkf ÔÞðMÚkk íkÃkkMkðe òuEyu.

hkusøkkhe ykuAe «¼krðík ÚkkÞ, íkuLkk {kxu ÃkwLk:MÚkkÃkLk {kxu Lk¬e fhu÷MÚk¤Lkwt ytíkh ykuAwt nkuðwt òuEyu.

¾kMk ûkuºkLkk hnuðkMkeykuLku ðifrÕÃkf MÚk¤ku yLku sÞkt yLkwfw¤ nkuÞ íÞktMkwðkLke søÞkLkku yrÄfkh íkÚkk ðifÂÕÃkf ÃkwLkðkoMk hf{ ykÃkðkLkeòuøkðkE nkuðe òuEyu.

Ëhuf ÃkwLkðkoMk MÚk¤ku {kxu sYhe MkwrðÄkyku MktÃkqýo heíku ÔÞðÂMÚkík nkuÞíkÚkk ðMkðkx Ãknu÷k ðknLkÔÞnkhLke ÔÞðMÚkk nkuðe òuEyu.

yMkhøkúMík ÷kufkuLku hkusøkkheLke yAíkLke Ãkqíkoíkk [ku¬Mk Mk{Þøkk¤k{ktÃkqhe fhðe òuEyu.

fkuEÃký ÃkwLkðkoMk «r¢Þk {kxu ÞkusLkk çkLkkððk íku{s rLkýoÞ fhðk{kt«kÚkr{f ËkðuËkhku ¾kMk fheLku {rn÷kykuLke ¼qr{fk ykð~Þf nkuðe òuEyu.

fkuEÃký þnuhe rðfkMk ÞkusLkk su Mk{wËkÞLke EåAk rðÁØ ÃkwLkðkoMk íkhVykøk¤ ðÄu Au íÞkhu yu ÞkusLkkyu ÃkwLkðkoMk yLku ÃkwLk:MÚkkÃkLkLke ®f{íkÃkqhe ÃkkzðkLke òuøkðkE fhðe òuEyu.

MÚk¤ ÃkrhðíkoLk yLku ÃkhuþkLkeLke rMÚkrík{kt ¾kMk fheLku «ríkfw¤ {kiMk{LkkMk{Þ{kt ÔÞðMkkÞLkku Mk{Þøkk¤ku ½xkzðku òuEyu.

(øk) hk»xÙeÞ ÍqtÃkzÃkèe rðMíkkh rLkíkeLkku ËMíkkðus, h001

·

·

·

·

·

·

·

·


5. þnuhe Vz ÔÞðMkkrÞfku WÃkh hk»xÙeÞ Lkerík h009, Vfhku Ãk.1ðuçkMkkEx:

6. W¥kh «Ëuþ ykðkMk yLku rðfkMk Ãkrh»kË rðYØ £uLzMkT fkuykuÃkhurxð nkW®MkøkMkkuMkkÞxe r÷, [{u÷e rMknt yLku yLÞ rðYØ W¥kh «Ëuþ Mkhfkh (1996 hyuMkMkeMke Ãk49 13h) , £kttrMkMk fku÷kuLke rðYØ ÞwrLkÞLk xuhexhe rËÕne (yuykEykh1981 yuMkMke 746, 7Ãk3) , þktrík Mxkh rçkÕzh rðYØ LkkhkÞý ¾e{k ÷k÷ xkux{e(1990) 1 yuMkMkeMke Ãkh0 , ykuÕøkk íku÷es rðYØ çkkuççku Lkøkh rLkøk{ (198Ãk) 3

yuMkMkeMke Ãk4Ãk, {Äw rfïh rðYØ rçknkh Mkhfkh (1996) Ãk yuMkMkeMke 1hÃk ,¼khíkLke økúk{kuVkuLk ftÃkLke rðYØ çke÷e Ãkktzu 1984 (h) yuMkMkeMke Ãk34 , ÃkeÞwMkeyu÷rðYØ ¼khíkeÞ Mkt½ (1997) (3) yuMkeMke 433 , MkeEykhMke rðYØ ¼khíkeÞ Mkt½(199Ãk) (3) yuMkMkeMke 4h

`

http://mhupa.gov.in/policies/StreetPolicy09.pdf

[]

][ ] [

[ ][ ]

[ ][ ]

(½) þnuhe VTz ÔÞðMkkrÞfku Ãkh hk»xÙeÞ Lkerík, h013

(f) ¼khíkLke Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk [qfkËkyku

yk Lkerík ¾kíkhe fhu Au fu fkuEÃký Awxf ÔÞðMkkrÞfLku Ëwh fhðk yLku søÞkçkË÷kðíkk Ãknu÷kt íku{Lku ÞkuøÞ Mkq[Lkk Ëuðe òuEyu. Lkerík MÃk»xYÃku sýkðu Au fu,

fkÞËuMkh søÞkyu íktçkw ÷økkððkLke ÂMÚkrík{kt ykuAk{kt ykuAk Úkkuzk f÷kfkuÃknu÷k íku{Lke fkhkuçkkheLku òý fhðe òuEyu íkuÚke íkuykuLku ({rn÷k yLkuÃkwÁ»k çktLku) fçkòðk¤e søÞkLku ¾k÷e fhðkLkku Mk{Þ {¤u. søÞkçkË÷ðkLke rMÚkrík{kt hSMxzo fkhkuçkkheykuLku ÞkuøÞ WýÃkhrník yÚkðkLkðe søÞkyku Vk¤ððkLkk nuíkwÚke hSMxzo fhðe òuEyu.

¼khíkLke Mkðkuoå[ yËk÷íku íkuLkk ½ýk çkÄk [qfkËkyku{kt ÔÞðMÚkk «ËkLk fhe Au fuÞkuøÞ ykðkMkLkku yrÄfkh yuf {q¤¼qík {kLkð yrÄfkh Au, su çktÄkhýLkkVfhk-h1 îkhk Lk¬e SðLk SððkLkku yrÄfkh hrûkík Au. (fkuEÃký ÔÞrfíkfkÞËk îkhk MÚkkrÃkík fkÞoÔÞðnkh yLkwMkkh yÚkðk ÃkkuíkkLkk SðLk yLku ytøkíkMðtºkíkkÚke ðtr[ík Lknª hnu) yuðk ¾qçk s {n¥ðÃkqýo yËk÷íke [qfkËkyku ykÃÞk Au.su{kt yk©ÞLkku yrÄfkh íkÚkk SðLk SððkLkku yrÄfkh {æÞ{ MktçktÄ {kLkðk{ktykÔÞku Au.

5

6

6.3 fkuxoLkk [qfkËkyku


7. [{u÷e rMktn yLkuuu yLÞ rðYØ W¥kh «Ëuþ Mkhfkh (1996) h yuMkMkeMke Ãk49[ ]

[{u÷e ®Mkn íkÚkk yLÞ rðÁØ W¥kh«Ëuþ hksÞ (1966) Lkk yuf fuMk{kt yËk÷íkuSðLk SððkLkk yrÄfkh WÃkh MÃk»x rð[kh hsq fÞkuo Au,

yk©Þ yLku ÞkuøÞ ykðkMkLkk yrÄfkhLku Ãký yËk÷íkLkku rLkýoÞ MÃk»xÃkýurLkÄkoheík fhu Au. yu yk «fkhu Au:

7

“fkuEÃký MkÇÞ Mk{ks{kt MktÃkqýoheíku «ËkLk fhu÷ SðLk SððkLkku yrÄfkhytíkøkoík ¼kusLk, Ãkkýe, MkkÁt ÃkÞkoðhý, rþûký, ykhkuøÞ, Mkwhûkk yLkuyk©ÞLkk yrÄfkhLkku Mk{kðuþ Au. yu fkuE Ãký MkÇÞ Mk{ks{kt {kLÞ{q¤¼qík {kLkð yrÄfkh Au. ík{k{ «fkhLkk Lkkøkrhf, hksLkiríkf,Mkk{krsf íkÚkk MkktMf]ríkf yrÄfkh, {kLkð yrÄfkhkuLkk Mkkðo¼kir{f½ku»kýkÃkºk{kt íku{s Mkt{u÷Lkku{kt MÚkkrÃkík Au. yLÞÚkk ¼khíkLkk çktÄkhýytíkøkoík yk çkÄk {q¤¼qík yrÄfkhku rðLkk SðLk SððkLkk yrÄfkh Ãkhy{÷ Lk ÚkE þfu.”

“{Lkw»Þ {kxu yk©Þ yu íkuLkk òLk-{k÷Lkwt hûký fhðwt {kºk ytrík{ æÞuÞLkÚke. yu yuf yuðwt ½h nkuÞ Au, sÞkt íkuLke ÃkkMku þkherhf, çkkirØf íkÚkkykæÞkrí{f YÃkÚke ykøk¤ ðÄðk {kxu ÞkuøÞ yðMkh {¤u Au. ykðe heíkuyk©ÞLkk yrÄfkh{kt hnuðk {kxu Ãkqhíke søÞk, Mkwhrûkík íkÚkk MkwtËhçkLkkðx, MðåA yLku Mkw¾Ë ÃkÞkoðhý, ÞkuøÞ «fkþ, þwØ nðk íkÚkk hkuzðøkuhuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. íkuÚke íkuLke ÃkkuíkkLkk ËirLkf ÔÞðMkkÞ MkwÄe ÃknkU[MkwrLkrùík ÚkE þfu. yk heíku yk©ÞLkk yrÄfkhÚke fkuELkk {kÚkk Ãkh {kºkAík {u¤ððe MkwÄe {ÞkorËík LkÚke. Ãkhtíkw çkÄk «fkhLkk ÃkkÞkLkk {k¤¾kLke Ausu íkuLku {Lkw»ÞLke su{ SðLk íku{s rðfkMk fhðk {kxu Mk{Úko çkLkkððk {kxusYhe Au.”


7

økwshkík{kt ònuh s{eLkku Ãkh ykðu÷ ÍqtÃkzÃkèeykuLkwt(ònuh ¾kLkøke ¼køkeËkhe) îkhk íku s

MÚk¤u ÃkwLk:MÚkkÃkLk fhðk {kxuLke LkeríkPPP

yk LkeríkLkk æÞuÞ Lke[u {wsçkLkk Au:

ÍqtÃkzÃkèe fkuLku fnuðk{kt ykðþu?

1. hksÞLkk þnuhe rðMíkkhku{kt ykðu÷e ÍqtÃkzÃkèeykuLkwtt ÃkwLk:MÚkkÃkLk íku sMÚk¤u fhðwt.

2. ÍqtÃkzÃkèe{kt ðMkíkk fwxwtçkkuLku «kÚkr{f MkwrðÄkyku MkkÚkuLkk çku Y{, hMkkuzwt,çkkÚkY{ yLku òsYðk¤wt {fkLk WÃk÷çÄ fhkððwt.

3. 1Ãk ð»ko ÃkAe ÷k¼kÚkeoLku yk {fkLkLkku {kr÷fe n¬ ykÃkðku.

4. þnuhe økheçkkuLke SðLkþi÷e MðåA yLku MðkMÚÞ«Ë çkLkkððe.

(f) fkuE rðMíkkh Lke[kýðk¤ku, yMðåA, øktËku, øke[kuøke[ nkuðkLku ÷eÄu yÚkðkyLÞÚkk íku rðMíkkhLkk yÚkðk íkuLke ÃkzkuþLkk hnuðkMkeykuLkk ykhkuøÞ, Mk÷k{íkeyÚkðk Lkerík{¥kkLku ¼ÞYÃk Au, yÚkðk

(¾) {kLkð ðMkðkx {kxu ðÃkhkíkk yÚkðk ðkÃkhðk Äkhu÷k fkuE rðMíkkh{ktLkk {fkLkku1. {kLkð ðMkðkx {kxu fkuE Ãký heíku yÞkuøÞ Au, yÚkðk2. ykðk {fkLkkuLke rðMíkkh nk÷ík, øke[íkk, ¾k{e ¼hu÷e økkuXðýe yLku

hMíkkLke Mktfzkþ yÚkðk ¾k{e ¼hu÷e økkuXðýeLku fkhýu, nðk – WòMk,«fkþ yÚkðk MkVkE MkøkðzLkk y¼kðLku yÚkðk yk çkÄk fkhýuMk÷k{íke, ykhkuøÞ yÚkðk Lkerík{¥kkLku nkrLkfkhf Au, íÞkhu íku,hksÃkºk{kt ònuhLkk{wt «rMkØ fheLku, ykðk rðMíkkhLku ÍqtÃkzÃkèe íkhefuònuh fhþu.

(øk) fkuE {fkLk yk yrÄrLkÞ{Lkk nuíkwyku {kxu, {kLkð ðMkðkx {kxu yÞkuøÞ Au fufu{ íku Lk¬e fhíke ðu¤k, Lke[uLke çkkçkíkkuLkk MktçktÄ{kt íkuLke nk÷ík ÷ûk{kt ÷uðeòuEyu;

{hk{ík, {sçkqíke, ¼us ðøkhLke ÂMÚkrík, fwËhíke nðk WòMk, ÃkkýeLkeMkøkðz, økxh yLku MkVkELke MkøkðzkuyLkks ¼hðk, ¾kuhkf íkiÞkh fhðk yLku hktÄðk {kxu yLku øktËk ÃkkýeLkkrLkfk÷ {kxuLke Mkøkðzku, yLku MkËhnwt çkkçkíkku Ãkife yuf yÚkðk ðÄwçkkçkík{kt {fkLk yuðe ¾k{eðk¤wt nkuÞ fu, íku nk÷íkLkwt {fkLk hnuðk {kxuðksçke heíku ÞkuøÞ LkÚke íkku íku {fkLk WÃkh sýkÔÞk {wsçk yÞkuøÞøkýkþu.

Æ

Æ


yk Lkerík fÞkt ÷køkwt Ãkzþu?

÷k¼kÚkeoykuLku fÞk fÞk ÷k¼ku {¤e þfu?

yk Lkerík ònuh s{eLkku Ãkh ykðu÷ ÍqtÃkzÃkèeyku {kxu ÷køkw Ãkzþu. ònuh s{eLkkuytíkøkoík Mkhfkhe s{eLkku, þnuhe s{eLk xku[ {ÞkoËk Äkhk ytíkøkoík Aqxe fhðk{ktykðu÷ s{eLkku, þnuhe MÚkkrLkf MðhksÞLke MktMÚkkyku, þnuhe rðfkMk Mk¥kk {tz¤ku,ònuh çkkuzo, MkknMkku íku{s ònuh Mk¥kk {tz¤kuLke {kr÷feLke s{eLkku ykðhe ÷uðk{ktykðþu.

1. yk Lkerík ytíkøkoík ÷k¼kÚkeo íkhefu su fwxwtçkku íkk.1-1h-h010Lkk hkusÍqtÃkzÃkèe{kt hnuíkk nkuÞ íkuykuLku økýðk{kt ykðþu. y{÷efhý yusLMkeîkhk ÃkwLk:ðMkLk {kxu ðes¤e rçk÷, {íkËkh yku¤¾ fkzo, ÍqtÃkzÃkèe MkðuoyÚkðk huþLkfkzo yk [kh Ãkife fkuE Ãký çku {kÃkËtzLkk ykÄkhu÷k¼kÚkeoykuLke ÞkËe íkiÞkh fhðkLke hnuþu.

2. yk Lkerík ytíkøkoík ÍqtÃkzÃkèe{kt hnuíkk ÷k¼kÚkeoykuLku íkuykuLkk ÍwtÃkzkLkkçkË÷u {Vík{kt ykuAk{kt ykuAwt hÃk [ku.{e. rçkÕxyÃk yurhÞk Ähkðíkwt çkuY{, hMkkuzwt, çkkÚkY{ íku{s òsYLke Mkøkðzðk¤wt Ãkkfwt {fkLk ykÃkðk{ktykðþu.

3. ÷k¼kÚkeoykuLku ÃkeðkLkk ÃkkýeLke – økxh ÷kELkLke íku{s rðs¤efLkufþLkLke Mkð÷íkku ykÃkðk{kt ykðþu. suLke fkÞ{e rLk¼kðýe,ò¤ðýe yLku [wfððk Ãkkºk ¾[oLke sðkçkËkhe ÷k¼kÚkeoLke hnuþu. yk{fkLkLkku MÚkkrLkf MðhksÞLke MktMÚkkLkku su ½hðuhku yLku [wfððkÃkkºk ðuhkuykðu íku ÷k¼kÚkeoyu rLkÞr{ík [qfððkLkku hnuþu.

4. ykðk Ëhuf Ãk00 {fkLk ËeX ykuAk{kt ykuAku Ãk0 [ku.{e. rðMíkkh Ähkðíkeyktøkýðkze / nuÕÚk MkuLxhLkku rLkÞ{kLkwMkkh ÷k¼ ykÃkðk{kt ykðþu.

5. ÷k¼kÚkeoykuLku 1Ãk ð»ko {kxu Vk¤ððk{kt ykðu÷ ykðkMkLkk ÷eÍ nkuÕz n¬ykÃkðk{kt ykðþu yLku íÞkhçkkË {kr÷fe n¬ ykÃkðk{kt ykðþu. Ãkhtíkws{eLkLke {kr÷fe su íku MÚkkrLkf MðhksLke MktMÚkk yÚkðk Mk¥kk {tz¤Lkehnuþu.

6. ÃkwLk:ðMkLkLkk nuíkwMkh ÍqtÃkzÃkèe{kt ðMkíkk ÷k¼kÚkeoLku çku rðfÕÃkku ykÃkðk{ktykðþu.

nk÷Lke søÞkyu s ( ) ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkk{kt{fkLk {u¤ððkLkk rðfÕÃkku «Úk{ íku{s ÃkMktËøke Ãkkºk økýðk{ktykðþu.

· In – Situ


· Võík yÃkðkËYÃk rfMMkk{kt òu fkuE ÷k¼kÚkeo ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLkÞkusLkkLkk ¼køkYÃku WÃkhkufík rðfÕÃkLku çkË÷u yLÞ fkuE Ãký¾kLkøke Ãkhðzu íkuðe ykðkMk ÞkusLkk{kt rLkÞík fhu÷ ÷½w¥k{{kÃkËtzku «{kýuLkwt {fkLk {u¤ððk ÃkkuíkkLke EåAk yLku ÷ur¾íkMkt{ríkÚke ðksçke fkhýku MkkÚku MktçktrÄík MÚkkrLkf MðhksÞLkeMktMÚkk{kt hsqykík fhu yLku íkuLke hsqykík {kLÞ hnuÚke ykrðfÕÃk {wsçk {fkLk ÃkwY Ãkkzðk MkwÄeLke ÔÞðMÚkk ÃkMktËøke Ãkk{u÷rðfkMkfkhu s fhðkLke hnuþu.

7. Vk¤ðkÞu÷ ykðkMkLkwt MxuBÃk zÞwxe hrsMxÙuþLk Yk. 100/-Lkk MxuBÃk ÃkuÃkhWÃkh fhðkLkwt hnuþu.

8. Ãkkºk ÷k¼kÚkeo ÍqtÃkzÃkèe{kt ËwfkLk Ähkðíkk nþu íkku ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkkytíkøkoík ÷½w¥k{ 1Ãk [ku.{e. Ähkðíke ËwfkLk {u¤ððk íkuyku Ãkkºk çkLkþu.

1. ÍqtÃkzÃkèeLkk íku s MÚk¤u ÃkwLk:ðMkLkLke ÞkusLkk çkLkkððe.

2. ÍqtÃkzÃkèe{kt 1-1h-h010Lke ÂMÚkríkyu hnuíkk fwxwtçkkuLke ÞkËe çkLkkððe.

3. yk ÞkusLkkLkk {køkoËþof {kÃkËtzku rLkÞík fhðk.

4. ònuh yLku ÃkkhËþof çkezªøk ÃkØríkÚke ¾kLkøke rðfkMkfkhkuLkwt [ÞLk fhðwt

5. sYhe fkÞËkfeÞ (MxuåÞwxhe f÷eyhLMk) {tsqhe ykÃkðe.

6. ÍqtÃkzÃkèeLkwt íku s MÚk¤u ÃkwLk:ðMkLk {kxu søÞk ¾k÷e fhðk ¾kLkøkerðfkMkfkhkuLku {ËËYÃk Úkðwt.

7. ÃkkÞkLke sYrhÞkíkku {kxu {wÏÞ çkkÌk yktíkh{k¤¾kfeÞ MkwrðÄkyku WÃk÷çÄfhkððe.

8. ¾kLkøke rðfkMkfkh MkkÚku ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkk {kxu fLMkuþLkyuøkúe{uLx fhðwt. yk yuøkúe{uLx{kt ¾kLkøke rðfkMkfkhLku ykÃkðk{ktykðLkkh «kuíMkknLkku, AqxAkx yLku çkÒku ÃkûkLkk fkÞkuo yLku Vhòu ykðhe÷uðkLkk hnuþu. yk WÃkhktík yk{w¾{kt Ëþkoðu÷ fkuE Ãký æÞuÞ rMkrØLkku ¼tøkÚkÞuÚke rLkÞík «r¢Þk {wsçk yuøkúe{uLx hË fhðkLke òuøkðkE Ãkýhk¾ðkLke hnuþu.

rLkÞík Mk¥kk {tz¤Lkk fkÞkuo yLku Vhòu Lke[u {wsçkLkk hnuþu.


¾kLkøke rðfkMkfkhkuLkk fkÞkuo yLku Vhòu

ÍwtÃkzkðkMkeykuLke ¼køkeËkhe

1. ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkk {kxuLkk rðøkíkðkh ykŠfxuf[h÷ íku{sMxÙf[h÷ zÙku#øk yLku zeÍkELk íku{s ykðkMkLke zeÍkELk yLku ÞkusLkkLkwt{k¤¾wt íkiÞkh fhðwt.

2. ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk {kxu sYhe LkkýktfeÞ ¼tzku¤Lke ÔÞðMÚkk fhðe.

3. ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkkLke {tsqhe sYhe rLkÞík Mk¥kkrÄfkhe ÃkkMkuÚke{u¤ððe.

4. ÍqtÃkzÃkèe íku s MÚk¤u ÃkwLkðoMkLk fhðk MÚk¤ ¾k÷e fhkððwt

5. ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLkLke {tsqh ÚkÞu÷ ÞkusLkkLkk y{÷efhý ËhBÞkLk ykÞkusLkkLkk ÷k¼kÚkeoykuLku yLÞ MÚk¤u hnuðkLke ÔÞðMÚkk fhðk íku{sÞkusLkk Ãkqýo ÚkÞuÚke íkuykuLku íku s MÚk¤u ÞkusLkk ytíkøkoík Vk¤ððk{kt ykðu÷ykðkMkku{kt ðMkkððkLkk hnuþu.

6. ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:rðfkMk fhðkLke sðkçkËkhe ¾kLkøke rðfkMkfkhLke hnuþu.

7. ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkk yttíkøkoík çkLkkððk{kt ykðu÷ ykðkMkkuLkerLkÞík Mk¥kk {tz¤Lke Ëu¾hu¾ ytíkøkoík ÷k¼kÚkeoykuLke WÃkÂMÚkrík{ktfkuBÃÞwxh zÙku fhe Vk¤ðýe fhðe.

8. ÷k¼kÚkeoykuLku ykðkMk WÃkhktík ÞkusLkk ytíkøkoík ÃkkÞkLke MkwrðÄkyku ÃkqheÃkkzðe. ÞkusLkkLkk ÷k¼kÚkeoykuLkwt ÞkusLkkLke ò¤ðýe {kxu yuMkkuMkeyuþLkçkLkkððwt.

9. ÞkusLkkLke ò¤ðýe {kxu çkktÄfk{Lkk «rík [ku.{e. Yk. hÃk0/-Lkwt ¼tzku¤W¼wt fhe ÷k¼kÚkeoykuLkk yuMkkuMkeyuþLkLku yÚkðk rLkÞík Mk¥kk{tz¤LkuíkçkËe÷ fhðwt

10.ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkk {kxu ÃkMktËøke fhðk{kt ykðu÷ rðfkMkfkhLke¾k{e sðkçkËkhe Mk{Þ 7 ð»koLkku hnuþu.

1. ÃkMktË ÚkÞu÷k rðfkMkfkh îkhk ÞkusLkkLkwt yMkhfkhf ykÞkusLk yLkuy{÷efhý MkwrLkrùík fhðk {kxu ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkkLkky{÷efhýLkk Ëhuf íkçk¬u ÍqtÃkzÃkèe{kt ðMkíkk Mk{wËkÞkuLke ¼køkeËkheMkwrLkrùík fhðk{kt ykðþu. rðfkMkfkh îkhk Mkh¤ ÃkwLk:ðMkLk {kxuÍqtÃkzÃkèe{kt ðMkíkk fwxwtçkkuLkk Mk{wnkuLke rðfkMk «r¢Þk{kt ¼køkeËkhe ðÄu íkunuíkwÚke MðtÞMkuðe MktMÚkkyku / fkuBÞwLkexe çkuÍz ykuøkuoLkkEÍuþLkLke {ËË ÷Eþfkþu. ÷kuf ¼køkeËkhe Lke[u {wsçk {u¤ððkLke hnuþu.


·

·

·

·

ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkkLkwt ykÞkusLk fhðwt, Lkfþkyku íkiÞkhfhðk, Mkðuo, Lkk{ktfLk yLku zuxkçkuRÍ íkiÞkh fhðk{kt Mknfkh{u¤ððkLkku hnuþu.

ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk: ðMkLk ÞkusLkkLkwt Mkwû{ ykÞkusLk íkuykuLkk MknfkhÚkefhðkLkwt hnuþu.

ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkkLkk y{÷efhý, {hk{ík yLku ò¤ðýeÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLk ÞkusLkk fûkkyu yuMkkuMkeyuþLk økXLk fheþfkþu.

ÍqtÃkzÃkèe ÃkwLk:ðMkLkLke ÞkusLkk{kt ÷k¼kÚkeoyku sÞkhu íku{Lkk LkðkykðkMk{kt rLkðkMk {kxu òÞ íÞkhu þnuhe ÔÞðMÚkk{kt MkwÄhu÷e yLkusðkçkËkheÃkqýo SðLkþi÷e yÃkLkkðu íkuLke fk¤S rçkLk MkhfkheMktøkXLkku / fkuBÞwLkexe çkuEÍzT ykuøkuoLkkEÍuþLkLke {ËË ÷E ¾kLkøkerðfkMkfkhu fhðkLke hnuþu.


8

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkkrfMMkk{kt yktíkhhk»xÙeÞ Mkq[Lkku yLku ÄkuhýkufÞk Au yLku suLkwt Ãkk÷Lk ykð~Þf Au?

ykt

·

·

·

íkhhk»xÙeÞ yLku hk»xÙeÞ fkLkqLkku yLku Lkeríkyku rMkðkÞ {kLkð yrÄfkhMktçktrÄík yLkuf rðrþ»x Äkuhýku yLku Mkq[LkkuLku Ãký ÔÞðnkh{kt yÃkLkkððkLkesYrhÞkík Au íkuÚke yu ¾kíkhe fhðk{kt ykðu Au fu ðMíkeLkk yrÄfkhku Mkwhrûkík Au.ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððe yLku rðMÚkkÃkLk ykÄkrhík rðfkMkLkku rð[kh ÷ELkuMktÞwfík hk»xÙMkt½Lkk {q¤ rMkØktíkku yLku Mkq[Lkku MkÇÞ hksÞku yLku økih MkÇÞ hksÞku{kxu rðMík]ík Ãkøk÷ktyku rLkÄkoheík fhu Au, suLkwt yMkk{kLÞ ÃkrhÂMÚkríkyku{kt W¼e ÚkíkeÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke rMÚkrík{kt Ãkk÷Lk ykð~Þf Au.

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk yLku rðMÚkkÃkLk Ãkh ykÄkrhík rðfkMkLku ÷ELku ÞkuøÞykðkMkLkk MktçktÄ{kt Lk¬e fhu÷ MktÞwfík hk»xÙMkt½Lkk {q¤ rMkØktíkku yLku Mkq[Lkku(2007) MktÞwfík hk»xÙMkt½Lkk ¾kMk ¾çkhÃkºke îkhk hsw fhðk{kt ykÔÞk yLku íkuLkkÃkh MktÞwfík hk»xÙLke {kLkð yrÄfkh Ãkrh»kËu yLkw{rík Ãký ykÃke Au.

yk Mkq[Lkku{kt yLkuf WÃkÞkuøke òuøkðkEyku Au su {kLkð yrÄfkhLke Mkwhûkk ÃkhfurLÿík Au. yu Mkq[Lkku {wÏÞíðu Lke[u {wsçk Au:

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððe yLku rðMÚkkÃkLkLke Mkt¼kðLkkykuLku rðfÕÃkkuÚkeykuAk fhðkLkk «ÞkMk fhu Au.

¾kMk fheLku yu ðkíkLkku WÕ÷u¾ fhu Au fu yMkk{kLÞ ÃkrhrMÚkríkyku{ktÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke fkÞoðkne {kºk ykhkuøÞ MkwrðÄk íkÚkk÷kufkuLke ÔÞkÃkf ¼÷kELku æÞkLk{kt ÷ELku s fhe þfkÞ Au.

yMkk{kLÞ ÃkrhÂMÚkríkyku{kt ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke rMÚkrík{kt fk{fhðkLke ÃkØrík rLkÄkoheík fhu Au su{kt MkÇÞ hksÞku íkÚkk økih MkÇÞhksÞku çktLku îkhk ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke «r¢ÞkLkk íkçk¬k{ktyÚkkoík ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke «r¢Þk Ãknu÷kt, «r¢Þk ËhBÞkLkyLku «r¢Þk ÃkAe yktíkhhk»xÙeÞ Äkuhýku yLkwMkkh Ãkk÷Lk ÚkE þfu.

1

2

1. MktÞwfík hk»xÙMkt½Lkk rËþk – rLkËuoþkuLku ¼khíkeÞ ¼k»kkyku ®nËe, íku÷wøkw, çktøkk¤e yLkuWzeÞk{kt òuðk {kxu yk ðuçkMkkExLkwt yð÷kufLk fhku;ðuçkMkkEx:

2. ÞkuøÞ ykðkMk WÃkh MktÞwõík hk»xÙMkt½Lkk ¾kMk ¾çkhÃkºke îkhk «Míkwík rhÃkkuxo,yu/yu[ykh Mke/4/18 Vuçkúwykhe h007

yLÞ ¼k»kkyku{kt ¼k»kktíkh:

http://www.hic.sarp.org/hinditranslation.html

http://www2.ohchr.org/english/issues/housing/docs/guidelines_en.pdf

http://www.ohchr.org/EN/issues/Housing/Pages/ForcedEvictions.aspx

www.hic-sarp.org


MktÞwfík hk»xÙLkk Mkq[Lkku sýkðu Au fu yMkk{kLÞ ÃkrhÂMÚkríkyku{kt ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkððk {kºk ÷kuf rníkLku s æÞkLk{kt hk¾eLku fhe þfkÞ Au. yuðe çkÄe sfkÞoðkneyku fkÞËk îkhk «{krýík nkuÞ, yktíkhhk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkh ÄkuhýkuyLkwÁÃk y{÷e çkLku, íkkrfof yLku «{kýMkhLkwt nkuÞ su{kt MktÃkqýo íkÚkk LÞkÞyLkwÁÃk ð¤íkhLke MkkÚku ÃkwLk:MÚkkÃkLkLke ¾kíkhe nkuÞ.

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíkk Ãknu÷kt Mkhfkh {kxu Lke[u {wsçkLkk ÄkuhýkuLkwt Ãkk÷Lkfhðwt ykð~Þf Au:

(f) ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkku rLkýoÞ íkÚkk WÃk÷çÄ ðifÂÕÃkf ÔÞðMÚkk ÃkhfkLkqLke Mk{MÞkykuLke íkf ykÃkðk {kxu yMkhøkúMík ÷kufkuLke MkkÚku «¼krðheíku ðkík[eík fhðe yLku Mkk{kLÞ MkwLkkðýe ykÞkuSík fhðe.

(¾) «Míkkrðík ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkÚke rðfkMk yLku «ÞkuøkLke Mkt¼kðLkkÃknu÷kt MktÃkqýo ðkMíkrðf ®f{ík yLku LkwfMkkLk (Mkk{økúe, ðMíkw yLku yLÞ)yLkw{kLkLkwt rLkýoÞ fhðk {kxu ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke yMkhLkeykfhýeLkwt Ãkk÷Lk fhðwt.

(øk) ¾k÷e fhðkLke søÞkLkwt Mkðuoûký fhðwt, su ¾kMk fheLku yMkhøkúMík ÷kufkuyLku yíÞtík WÃkurûkík Mk{qnkuLke yku¤¾ fhðk {kxu ykð~Þf Au.

(½) ¾hk yÚko{kt yMkhøkúMík ík{k{ ÷kufkuLke ÷ur¾ík{kt íkÚkk MÚkkrLkf ¼k»kk{ktÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkLke Mkne, íkkhe¾ íkÚkk LkkurxMk ykÃkðk{kt ykðuyLku íku{kt ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkLkku rLkýoÞ íkÚkk ÃkwLkðkoMkLkeÞkusLkkykuLkk MktçktÄ{kt ¾w÷kMkku Mk{krð»x nkuÞ.

(z) yMkhøkúMík ÷kufkuLku íku{Lkk yrÄfkhku íkÚkk rðfÕÃkku {kxu fkLkqLke, íkfLkefeíkÚkk yLÞ Mk÷knLke MkwrðÄk Ãkqhe Ãkkzðk{kt ykðu. sYh Ãkzu íkku yuyMkhøkúMíkkuLku {Vík fkLkqLke {ËË ykÃkðe.

(E) yMkhøkúMík Mk{wËkÞkuLku ÃkwLkðkoMkLkk MÚk¤u ðMkkðíkk Ãknu÷kt yu MÚk¤kuLku ÞkuøÞykðkMkLke ÔÞðMÚkkLku æÞkLk{kt hk¾eLku yktíkhhk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkhÄkuhýku yLkwÁÃk íkiÞkh fhðkt.

3

4

8.1 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíkk Ãknu÷k (Vfhku 37-44)

3. yk ðuçkMkkExLkwt yð÷kufLk fhku;

4. yurðfþLk RBÃkufx yuMkuMk{uLx xw÷Lke ðÄkhu òýfkhe {kxu ykðkMk yLku s{eLkyrÄfkh Lkuxðfo, rËÕneLkk VkuLk Lkt: 011-2435-8492 WÃkh MktÃkfo fhku yÚkðk E-{uE÷:

http://direitoamoradia.org/wp-content/uploads/2012/01/guide_eviction_pgs_duplas.pdf

[email protected]


8.2 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíke ð¾íku (Vfhku 4Ãk-Ãk1)

8.3 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkÔÞk çkkË (Vfhku Ãkh-Ãk8)

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke fkÞoðkne Ëhr{ÞkLk (íkÚkk fkÞoðkne{kt Mk{kÞu÷ík{k{ Mkhfkhe MktMÚkkyku) sYhe Au:

(f) ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke søÞk Ãkh Mkhfkhe yrÄfkheyku/«òLkk«ríkrLkrÄyku/yÚkðk íkxMÚk rLkheûkfkuLke nkshe nkuðe sYhe Au.

(¾) yu ¾kíkhe fhðk {kxu Ãkøk÷kt WXkððk fu {rn÷kyku MkkÚku òrík ykÄkrhík¼uË¼kð íkÚkk rntMkk Lk ÚkkÞ yLku çkk¤fkuLkk yrÄfkh Mkwhrûkík hnu.

(øk) yu ¾kíkhe fhðk{kt ykðu fu yMkk{kLÞ {kiMk{Lke ÂMÚkríkyku{kt, hkrºkLkkMk{Þ{kt, Äkr{of, ðufuþLk íkÚkk WíMkðku Ëhr{ÞkLk, þk¤kLke ÃkrhûkkykuÃknu÷k yÚkðk Ãkrhûkkyku Ëhr{ÞkLk ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkLke fkÞoðkneLk fhðe.

(½) yu ¾kíkhe fhðe fu fkuEÃký ÔÞrfík nw{÷ku yÚkðk ®nMkkLkku rþfkh Lk çkLkuyÚkðk MktÃkrík yÚkðk yLÞ ðMíkwykuÚke ðtr[ík Lk hnu.

(z) çk¤Lkku fkLkqLke «Þkuøk fhíke ð¾íku ykð~Þfíkk yLku Mk{kLkíkkLkkrMkØktíkLkwt MkL{kLk fhðk{kt ykðu.

([) ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk yMkhøkúMík ÷kufkuLku íku{Lkk ½hku MkwÄe íkÚkkÃkwLkðkoMkLkk MÚkkLk MkwÄe ÃknkU[ðk {kxu {ËË fhðe.

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkÔÞk çkkË Mkhfkh (fkÞoðkne{kt Mk{kÞu÷kt ík{k{ MkhfkheÃkûkku) {kxu Lke[u {wsçkLkk fkÞo fhðk ykð~Þf Au:

(f) sÕËe LÞkÞÃkqýo heíku ð¤íkh íkÚkk ÞkuøÞ ðifÂÕÃkf ykðkMk WÃk÷çÄfhkððkt.

(¾) yuLke ¾kíkhe fhðe fu ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk fkhýu fkuE yuf{kuxk ÃkrhðkhLkk MkËMÞ yÚkðk Mk{wËkÞLkk MkÇÞku yufçkeòÚke Ëqh Lk ÚkÞknkuÞ.

(øk) yuLke ¾kíkhe fhðe fu ík{k{ ÞkusLkkykuLke «r¢Þkyku{kt íkÚkk {q¤¼qíkMkuðkyku yLku ÃkqhðXkLkk rðíkhý{kt {rn÷kykuLke Mk{kLk ¼køkeËkhe nkuÞ.

(½) ík{k{ ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðu÷ ÷kufkuLkk ykhkuøÞLke Ëu¾¼k¤ íkÚkk{Lkkuði¿kkrLkf {ËË fhðk{kt ykðu. {rn÷kyku yLku çkk¤fkuLke sYrhÞkíkkuÃkh ¾kMk æÞkLk ykÃkðk{kt ykðu.


(z) yu ¾kíkhe fhðk{kt ykðu fu ÃkMktË fhðk{kt ykðu÷ ÃkwLkðkoMkLkwt MÚk¤yktíkhhk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkh fkLkqLkku yLkwYÃk ÞkuøÞ ykðkMkLkkÄkuhýkuLku Ãkqýo fhu Au.

([) yu ¾kíkhe fhðe fu {rn÷kyku, çkk¤fku, yMknkÞ ÷kufku íkÚkk yLÞWÃkurûkík Mk{qnku Mk{kLk heíku Mkwhrûkík Au íkÚkk íku{Lkk {kr÷fkuLkk yrÄfkhkuMkwhrûkík Au.

1) çkk¤fkuLkk {kLkð yrÄfkhku MktÃkqýoÃkýu Mkwhrûkík Au.

2) ÞkuøÞ ykðkMk {kxu çkk¤fkuLkk yrÄfkhkuLkwt nLkLk Lk ÚkkÞ yLkuçk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðk{kt çkk¤fkuLke MkwhûkkLku æÞkLk{kt÷uðk{kt ykðu.

3) ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke ykfkhýeLkk Mk{Þu çk¤sçkheÃkqðofÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke çkk¤fku Ãkh ÃkzðkLke yMktøkík yMkhku WÃkhæÞkLk ykÃkðk{kt ykðu.

4) yu ðkík Ãkh ¼kh {qfðk{kt ykðu Au fu ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkefkÞoðkne Ëhr{ÞkLk çkk¤fku Ãkh fkuE Ãký «fkhLke ®nMkkLke Mkt¼kðLkkLkÚke.

5) yu MÃk»x fhðk{kt ykðu Au fu çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkððkLke fkÞoðkneyku þk¤kLke Ãkheûkkyku Ëhr{ÞkLk yÚkðk ÃkheûkkykuÃknu÷kt ÚkE þfþu Lknª.

6) ÷k¼Úke ðtr[ík Mk{wËkÞku su{kt çkk¤fku Ãký Mk{kÞu÷ Au íku{Lku ½h íkÚkks{eLkLke Vk¤ðýe{kt «kÚkr{fíkk Ëuðe ykð~Þf Au.

7) yu MÃk»x fhðk{kt ykðu Au fu çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkÔÞkçkkË íkwhtík s hkník yLku ÃkwLkðkoMk ytíkøkoík çkk¤fkuLke rþûkk íkÚkk çkk¤Mkwhûkk suðe MkwrðÄkykuLke òuøkðkEyku sYhÚke Mkk{u÷ fhðk{kt ykðu.

8) ÃkwLkðkoMkLke søÞkLkk ËkÞhk{kt þk¤kyku íkÚkk çkk¤ Mkwhûkk fuLÿkuLke MkwrðÄkfhðe ykð~Þf Au.

9) çkk¤fkuLkk ykhkuøÞ MktçktÄe yrÄfkhku Mkwhrûkík hnu íkuLkk {kxu çkk¤fkuLkkykhkuøÞ MktçktÄe sYrhÞkíkku Ãkh ¾kMk fheLku æÞkLk ykÃkðkLke ykð~ÞfíkkAu.

8.4 çkk¤fkuLkk yrÄfkhkuLkk hûký {kxu MktÞwfík hk»xÙ Mkt½Lkk Mkq[Lkku


8.Ãk {rn÷kykuLkk yrÄfkhkuLkk hûký {kxu MktÞwfík hk»xÙLkk Mkq[LkkuMktÞwfík hk»xÙLkk Mkq[Lkku MkwrLkrùík fhu Au fu,

1) {rn÷kykuLku ÞkuøÞ ykðkMk íkÚkk íku{Lkk WÃkÞkuøkLke Mk{Þhu¾kLke MkwhûkkLku÷ELku {kLkð yrÄfkhLkk Mk{kLk ÷k¼ {¤e hnu Au. (ík{k{ {rn÷kykuLku ½híkÚkk s{eLk Ãkh {kr÷feLkku yrÄfkh {¤ðku òuEyu.)

2) {rn÷kykuLku çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk{kt MkwhûkkLkkuMk{kLk yrÄfkh {¤u Au.

3) ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke ykfkhýe suðkt fkÞo¢{ {rn÷kyku ÃkhÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke yMktøkík yMkhkuLku Lk¬e fhu Au.

4) ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíke ð¾íku {rn÷kyku fkuEÃký «fkhLke ®nMkk íkÚkk¼uË¼kðLkku rð»kÞ LkÚke.

5) {rn÷kyku ík{k{ «fkhLkk ð¤íkh{kt MktÃkqýo hf{{kt ÃkwÁ»kku MkkÚku MktÞwfíkheíku ÷k¼kÚkeo Au.

6) {rn÷kykuLku ík{k{ «fkhLke ÞkusLkkyku íkÚkk rLkýoÞ «r¢Þkyku{kt Mk{kLkheíku ¼køk ÷uðku íkÚkk yMkhfkhf heíku ðkík hk¾ðk {kxuLkku n¬ Au. íkuÚke½hu÷w, Mkk{wËkrÞf, MktMÚkkøkík, ðneðxe, fkLkqLke íkÚkk yLÞ òríkykÄkrhík ÃkqðoøkúnkuLku rLkÞtºký{kt hk¾ðk{kt ykðu.

7) yuf÷e hnuíke {rn÷kyku íkÚkk rðÄðkyku ÃkkuíkkLkk ð¤íkh {kxu yrÄfkhe Au

8) {rn÷kykuLkk yrÄfkhku, ¾kMk fheLku ykðkMk íkÚkk s{eLk MkkÚku MktçktrÄík{rn÷kykuLke ®[íkkyku íku{s sYrhÞkíkku Ãkh rðþu»kYÃkÚke ¼kh ËELku ÞkuøÞ«rþûký fkÞo¢{ [÷kððk{kt ykÔÞkt Au.


9

çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkððkLkk rfMMkk{kt ík{khe ÃkkMku

fÞk Wfu÷ WÃk÷çÄ Au?

ykt

9.1 ÞkuøÞ yLku ÍzÃke ð¤íkh

9.2 ð¤íkh yLku {q¤ ykðkMk Ãkh ÷kððk

·

·

·

·

·

·

·

·

íkhhk»xÙeÞ fkLkqLkku íkÚkk Mkq[LkkuLkk yLkwMktÄkLku ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððknuX¤ ykðu÷ ík{k{ ÷kufkuLku ÞkuøÞ Mk{Þ íkÚkk ÔÞksçke heíku MkwrðÄkyku/Wfu÷{u¤ððkLkku yrÄfkh Au. suðkt fu fkLkqLke Mk÷knfkhf MkwÄe ÃknkU[, {Vík fkLkqLkeMknkÞ, ð¤íkh, ÃkwLkðkoMk íkÚkk ÃkwLk:MÚkkÃkLk.

MktÞwfík hk»xÙ Mkt½Lkk WÃkh {wsçkLkk Mkq[Lkku ð¤íkhLkk yrÄfkhLku Ãký Mkwhrûkík fhuAu. íku{kt Lke[uLke çkkçkíkku Mk{kÞu÷e Au:

yu Lke[uLke ÃkrhÂMÚkríkyku {kxu Ãkqhe Ãkkzðk{kt ykðu Au fu :

fkuEÃký yuðe ¾k{e suðe fu SðLkLke nkrLk, þkherhf yÚkðk {kLkrMkf¾k{e, hkusøkkh íkÚkk rþûkýLke íkfku ¾ku÷ðk yÚkðk Mkk{kLk ðøkuhuLke ¾k{e(su ykrÚkof rLkýoÞ {kxu ÞkuøÞ nkuÞ) Úkðk Ãkh.

s{eLkLke økwýð¥kk, ykfkh íkÚkk ð¤íkhLkk {qÕÞLkk YÃk{kt ÞkuøÞ s{eLkLkeMkkÚku s{eLkLke sóe Úkðk Ãkh.

ík{k{ ÷kufkuLkk Mkk{kLkLke íkwxVwx íkÚkk MktÃkríkLku LkwfþkLk Úkðk Ãkh ð¤íkhËuðk{kt ykðu, yu íkuLku ÷kÞf nkuÞ fu Lk nkuÞ.

{rn÷kyku yLku ÃkwÁ»kku çktLku Mk{kLkYÃkÚke ð¤íkh hf{{kt Mkn-÷k¼kÚkeoykuunkuðkLke rMÚkrík{kt.

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíke ð¾íku yÚkðk ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkÔÞk ÃkAe{kLkð yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½LkLkk Ãkrhýk{u ík{k{ «fkhLkwt LkwfMkkLk íkÚkkíkkuzVkuz Úkðk Ãkh.

òu ÂMÚkrík çkLku íkku Mkhfkhu yuðe ÔÞrfíkyku, ðøkkuo, Mk{wËkÞkuLkuÃkwLk:çknk÷e{kt «kÚkr{fíkk ykÃkðk{kt ykðu su{Lku çk¤sçkheÃkqðofÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk{kt ykÔÞk nkuÞ.

òu Mk{wËkÞ íkÚkk Ãkrhðkh Vhe íku s MÚk¤u sðk Lk EåAíkk nkuÞ íkku íku{LkeEåAk rðÁØ íku{Lku {sçkqh Lk fhðk.

ÃkkuíkkLkk ykðkMkLke søÞkyu Ãkhík ykðLkkh yu ík{k{ ÷kufkuLkkyufºkefhý {kxu Mkhfkhe MktMÚkkyku MkwrðÄkyku WÃk÷çÄ fhþu íkÚkk Ãkhík


ykððkLke «r¢Þk ÔÞðMÚkk íkÚkk ÞkusLkk çkLkkððk {kxu ÷kufkuLke ¼køkeËkhe÷uðk{kt ykðþu.

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk fkhýu su ÷kufkuLke MktÃkrík íkÚkk Mkk{kLk AqxeøkÞku nkuÞ yÚkðk ¾kuðkE økÞku nkuÞ íkuLku þkuÄðk{kt Mkûk{ yrÄfkhe,MktMÚkkykuyu {ËË fhðe òuEyu. òu yk Mkt¼ð Lk nkuÞ íkku ð¤íkh yLkuyLÞ {ËË WÃk÷çÄ fhkððe òuEyu.

ÃkwLk:MÚkkÃkLk ytíkøkoík {rn÷kyku, WÃkurûkík ÷kufku íkÚkk yMknkÞ Mk{qnku {kxuMk{kLk {kLkð yrÄfkhkuLkk WÃkÞkuøk MktçktÄ fkÞo¢{ Mk{krð»x fhðkòuEyu.

ÃkwLkðkoMkLke søÞk yktíkhhk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkh fkLkwLk «{kýu ÞkuøÞykðkMkLkk ÄkuhýkuLku Ãkqýo fhðe òuEyu.

Lkðk ykðkMk sÞkt MkwÄe Mkt¼ð nkuÞ, yMkhøkúMíkkuLkk {q¤ hnuXký íkÚkkíku{Lke hkusøkkheLkk MkkÄLkkuLke ykMkÃkkMk MÚkkrÃkík nkuðkt òuEyu.

ÃkwLkðkoMk søÞk ÃkÞkoðhýeÞ YÃkÚke «ríkçktrÄík ûkuºkku, Ëwr»kík s{eLk, íkÚkk«Ëw»ký WíÃkÒk fhðk ðk¤e søÞkykuLke LkSf MÚkkÃkLkk Lk fhðe.

ÃkwLkðkoMkLke «r¢Þk LÞkÞ Mktøkík íkÚkk yuf Mk{kLk nkuðe òuEyu íkÚkkÃkwLkðkoMkLke søÞk yuf WÃkurûkík ûkuºk íkÚkk ðuhkLk ðMíkeLkk YÃk{kt ykfkh Lk÷uðe òuEyu.

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðk{kt ykðu÷ ðMíkeLkk {kLkð yrÄfkhkuLkwt WÕ÷t½LkLk ÚkkÞ íkÚkk ÃkwLkðkoMkLkk fkhýu Lkðe søÞk{kt hnuíke ðMíke {kxu SðLkSððkLke ÂMÚkríkyku{kt fkuE Lkfkhkí{f yMkh Lk Ãkzu.

·

·

·

·

·

·

·

9.3 ÃkwLkðkMk yLku ÃkwLk:MÚkkÃkLko


çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhðkLku hkufðkt / rðhkuÄ yÚkðk LÞkÞ{u¤ððk {kxu ÷E þfkÞ íkuðk Ãkøk÷ktyku

10

10.1

10.2 {kLkð yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½Lk íkÚkk ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkkËMíkkðuòu:

yhS/ònuh rníkLke yhS Ëk¾÷ fhðe.ònuh rníkLke yhS yuf yuðe yhS Au su Mk{ksLkk fkuEÃký MkÇÞ îkhk ònuhrníkLkk fkuEÃký {k{÷k {kxu, ònuh rníkLku ÚkÞu÷ fkuE LkwfþkLk {kxu Ëk¾÷ fheþfkÞ Au. çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk {k{÷k{kt fkuEÃkýyMkhøkúMík ÔÞrfík fkuEÃký ðfe÷Lkk {kæÞ{Úke økwshkík nkEfkuxo yÚkðk Lke[÷eyËk÷ík{kt ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkÚke ÚkÞu÷ LkwfþkLk {kxu ònuh rníkLke yhShsq fhe þfu Au.

ònuh rníkLke yhS fkuEÃký Ãkerzík ÔÞrfík îkhk {q¤¼qík yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½LkÃkh fkLkqLke Wfu÷ {u¤ððk {kxu Ëk¾÷ fhe þfkÞ Au. ¼khíkLkk çktÄkhý «{kýu ykyhS Vfhku hh6 nuX¤ nkEfkuxo{kt yÚkðk Vfhku 3h nuX¤ Mkðkuoå[ yËk÷ík{ktËk¾÷ fhe þfkÞ Au.

ÃkkuíkkLke yhS Ëk¾÷ fhðk {kxu fkuE ònuh rníkLkk rfMMkkykuLkuMktçktrÄík ðfe÷ yÚkðk MktøkXLkLkku MktÃkfo fhku.

sYhe Ãkwhkðk yufºkeík fhðk, suðkt fu ÃkkºkíkkLkku Ãkwhkðku, ykðkMkLkkuÃkwhkðku, yku¤¾Lkku Ãkwhkðku, ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk Vkuxkyku,LkkurxMk íkÚkk ÃkwLkðkoMk Lkerík (òu fkuE nkuÞ íkku) ðøkuhu.

fkuxo{kt sðkðk¤k ík{k{ Ãkerzík ÃkûkkuLkk Lkk{ íkÚkk MkhLkk{wt ðøkuhuLkeÞkËe íkiÞkh fhku.

ík{k{ Mkhfkhe MktMÚkkyku sÞktÚke fkuEÃký «fkhLke hkník {¤e þfuíkuLkk Lkk{, MkhLkk{kLke ÞkËe íkiÞkh fhku.

{kLkð yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½LkLku ðÄkhðkðk¤k MkÇÞkuLke ÞkËe íkiÞkhfhku.

yMkhøkúMík Ãkûk fkuE søÞk Ãkh su íkkhe¾Úke hnu Au, fÞkhuÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke fkÞoðkne ÚkE, fÞkhu íku{Lku LkkurxMkykÃkðk{kt ykðe, yu ík{k{Lke ÞkËe íkiÞkh fhku.

ÃkkuíkkLkk {kuçkkE÷ VkuLkÚke æðMíkefhýLkk Vkuxku ÷uðkt.

ÃkkuíkkLkk {kuçkkE÷ VkuLk yÚkðk fu{uhk{kt æðMíkefhýLkku ðezeÞku íkiÞkh fhku.

ònuh rníkLke yhS Ëk¾÷ fhðk {kxu sYhe Ãkøk÷kyku:

·

·

·

·

·

·

·

·


·

·

·

·

íkiÞkh ËMíkkðuòuLku ykÄkh íkhefu fkuxo{kt hsw fhku íkÚkk {erzÞk, Mkûk{MðiråAf MktMÚkkyku, hk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkh Ãkt[ íkÚkk MktÞwfík hk»xÙ Mkt½Lkk¾kMk ¾çkhÃkºkeLku {kuf÷ku.

{krníke yrÄfkh yrÄrLkÞ{, (ykh.xe.ykE.) h00Ãk nuX¤ fkuE Ãký ¼khíkeÞLkkøkrhf fkuEÃký Mkhfkhe f[uhe, rð¼køk yÚkðk yrÄfkhe ÃkkMkuÚke {krníke {ktøkeþfu Au. yk yrÄrLkÞ{ ík{k{ LkkøkrhfkuLku Mk{Þ{kt {krníke Ãkqhe ÃkkzðkLke òuøkðkEfhu Au. yk yrÄrLkÞ{ {krníke {ktøkíkk LkkøkrhfkuLku Lke[u {wsçkLkk yrÄfkh ykÃkuAu:

Mkhfkhe ËMíkkðuòuLke Lkf÷ku «kó fhðe.

Mkhfkhe ËMíkkðuòuLkwt rLkheûký fhðwt.

Mkhfkhe fkÞkuoLkwt rLkheûký íkÚkk Lkf÷ku {u¤ððe.

{krníke {u¤ððkLkku yrÄrLkÞ{, ònuh {krníke {u¤ððk {kxu Lke[u {wsçkLkkWÃkkÞku Mkq[ðu Au,1) {ktøkðk{kt ykðu÷e {krníke MÃk»x WÕ÷u¾ fhe yuf yhS ÷¾kuu. yk Ãkºk

nkÚkÚke ÷¾u÷ku yÚkðk xkEÃk fhu÷ku nukE þfu Au íkÚkk E-{uE÷Úke Ãký{kuf÷e þfkÞ Au. {krníke {u¤ððk EåAíkk ÔÞrfíkLku yhS ÷¾ðk{ktíkf÷eV ÚkkÞ íkku {krníke yrÄfkhe yÚkðk {ËËLkeþ {krníkeyrÄfkheLku {kir¾f heíku yhS fhe þfu Au. íku yrÄfkhe MktçktrÄíkÔÞrfíkLke yhSLku ÷¾ðk {kxu çktÄkÞu÷ Au. yk yhS ytøkúuS, rnLËeyÚkðk MktçktrÄík rðMíkkhLke f[uheLke ¼k»kk{kt fhe þfkÞ Au.

2) yhSÃkºkLke MkkÚku yhSLke Ve Ãkuxu Yk.h0 s{k fhkðku. yk Ve rz{ktzzÙkVx, çkUfh [uf, yÚkðk ¼khíkeÞ ÃkkuMx÷ ykuzohLkk YÃk{kt {kuf÷eþfkÞ Au. yÚkðk MktçktrÄík rð¼køkLkk rnMkkçkLkeþLku hkufzk Ãký ykÃkeþfkÞ Au. {krníke EåAíkk ÔÞrfíkyu ykøk¤ yLÞ Ve, su {krníkeyrÄfkhe îkhk ËMíkkðus Ãkqhk Ãkkzðk {kxu Lk¬e fhu÷ Au íku ÃkýykÃkðe Ãkzþu.

3) økheçke hu¾kÚke Lke[uLkk yhsËkhu yhSÃkºkLke íku{s yLÞ ËMíkkðuòu{u¤ððkLke Ve ykÃkðkLke hnuíke LkÚke. íkuðk yhsËkhu yhSÃkºk MkkÚkuçke.Ãke.yu÷. huþLkfkzoLke Íuhkuûk òuzðkLke hnuþu.

10.3 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk yLku ÃkwLkðkoMk MktçktrÄík {krníke {kxu{krníke yrÄfkhLkk fkÞËk nuX¤ yhS Ëk¾÷ fhðe.


4) yk heíku yhSÃkºk MktçktrÄík ònuh {krníke MktMÚkkyku{kt ònuh {krníkeyrÄfkhe yÚkðk {ËËLkeþ {krníke yrÄfkheLku ykÃkðkLke hnuþu.

5) {ktøkðk{kt ykðu÷e {krníke 30 rËðMkLkk Mk{Þøkk¤k{kt Lk {¤u íkku,yÚkðk ònuh {krníke yrÄfkheLkk sðkçkÚke Mktíkw»x Lk nku íkku íkuðerMÚkrík{kt yÃke÷ Ëk¾÷ fhe þfkÞ Au.

6) yk yÃke÷ fkuEÃký MkkËk fkøk¤{kt {q¤ yhSÃkºkLke Lkf÷Lke MkkÚkuMktçktrÄík rð¼køkLkk «Úk{ yÃke÷ yrÄfkheLku ykÃke þfkÞ Au.

7) òu «Úk{ yÃke÷ yrÄfkheÚke Ãký {krníke Lk {¤u íkku ík{u {krníkeykÞkuøk{kt çkeS yÃke÷ Ëk¾÷ fhe þfku Aku. (rðøkíkðkh {krníke {kxuyk ðuçkMkkEx swyku: )

Mkûk{ yrÄfkheyku íkÚkk rð¼køkku ÃkkMkuÚke ík{u Lke[u {wsçkLke {krníke {køke þfkuAku:

ÍqtÃkzÃkèe íkkuzðkLke {krníke

ÍqtÃkzÃkèe íkkuzðkLkk fkhýku íkÚkk ÍqtÃkzÃkèe íkkuzðkLkk ykËuþLke Lkf÷ku

ÃkwLkðkoMk íkÚkk ðifrÕÃkf ykðkMkLke òýfkhe

ÃkwLkðkoMk MktçktÄe Lkerík

ð»ko h007{kt ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkeyMkhLke ykfkhýeLkk MðYÃk{kt yuf MkkÄLk rðfrMkík fÞwo su MktÞwfík hk»xÙMkt½Lkk{q¤ Mkq[Lkku íkÚkk rMkØktíkku Ãkh ykÄkrhík Au. rðfkMk ykÄkrhík ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkððe íkÚkk rðMÚkkÃkLk MktçktÄe fkuEÃký ÃkrhÞkusLkkykuLke Mðef]rík yÚkðk íkuLkuytrík{ MðYÃk Ëuíkk Ãknu÷kt ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke yMkhLke ykfkhýehk»xÙMkt½Lkk {q¤ rMkØktíkku íkÚkk Mkq[Lkku {wsçk ykð~Þf Au. yk Lkðk MkkÄLkLkuÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLke fkÞoðkneLku hkufðk{kt yuf {þeLk íkfLkefLkk YÃk{kt«Þkuøk fhe þfkÞ Au. yk MkkÄLk LÞkÞheíku íkÚkk ÞkuøÞ ¼hÃkkE, çk¤sçkheÃkqðofÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðíke ð¾íku MktÃkríkLkwt LkwfþkLk (suðe fu s{eLk, ¼ðLk, ½hu÷wtMkk{kLk ðøkuhu) íkÚkk økuh MktÃkrík Lkwt LkwfþkLk (suðe fu rþûký, ykhkuøÞ MkwrðÄkykuðøkuhu) Lke ®f{ík Ãkh Lk¬e fhðk Ãkh furLÿík Au. yk Lkðe íkfLkefe MÚkkLkeÞÃkrhrMÚkríkyku{kt yÃkLkkðe þfkÞ Au. íkÚkk ÔÞrfíkyku, Ãkrhðkhku, Mk{wËkÞku íkÚkkMk{ks Ãkh ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk{kt ðkMíkrðf yMkhku Lk¬e fhðk{kt ÃkýWÃkÞkuøk{kt ÷E þfkÞ Au.

·

·

·

·

http://rti.india.gov.in

10.4 ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkLke yMkhLke ykfkhýe

nkW®Mkøk yuLz ÷uLz hkRxMkT Lkuxðfuo


yk íkfLkefe îkhk {u¤ðu÷ íkÚÞkuLku MkhfkhLke MkkÚku ûkríkÃkqýo MktçktÄe rð[kh-rð{þoíkÚkk fkuxo{kt hsq fhðk {kxu WÃkÞkuøk{kt ÷E þfkÞ Au.

yk LkðeLk íkfLkef Ãkh rðMík]ík òýfkhe {kxu MktÃkfo fhku:( yu[.yu÷.ykh.yuLk., VkuLk. 011-24358492)

nfefík þkuÄ yr¼ÞkLk {kxu fkuE MktMÚkk/MktøkXLkLke {ËË ÷ku su çk¤sçkheÃkqðofÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk MktçktrÄík Mkk[e nfefík, Ãkwhkðk íkÚkk «{ký yufºkfhðk{kt WÃkÞkuøke ÚkE þfu. yk fkÞoLkku WËTuþ yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½Lk MktçktÄeíkËMíkkðuòu íkiÞkh fhðk íkÚkk LÞkÞ {u¤ððk {kxuLke rËþk{kt ¼÷k{ýku íkiÞkhfhðkLkku Au. yk nfefík þkuÄ yr¼ÞkLkLkku heÃkkuxo fkLkqLke Ë÷e÷kuLkk WËTuþku {kxuÃký WÃkÞkuøk{kt ÷E þfkÞ Au. ík{u fkuE ¾kMk ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkLke ½xLkkÃkh {krníke yufºkeík fhðk {kxu íkÚkk Lkkøkrhf yrÄfkhkuLke òøk]rík {kxu ònuhMkwLkkðýeyku yLku ÷kuf yktËku÷Lkku Ãký fhe þfku Aku.

{kuxk MíkhLke ÍqtÃkzÃkèe íkkuze Ãkkzðk Ãkh nMíkûkuÃk fhðk yÚkðk ½h íkkuze ÃkkzðkLkkrfMMkkykuLku ÷ELku MktMktËMkÇÞku, ÄkhkMkÇÞkuLku {¤eLku ÃkkuíkkLkk Ãkûk{kt ÷kuf{ík W¼kufhðku.

su ÷kufkuLkk {kLkð yrÄfkhkuLkwt WÕ÷t½Lk ÚkÞwt Au íku{Lku fkuE íkkhe¾, Mk{Þ íkÚkkMÚkkLk Lk¬e fheLku ÷kuf MkwLkkðýeLkwt ykÞkusLk fhðwt òuEyu. ÷kuf MkwLkkðýe{kt{kLkð yrÄfkhku MktçktrÄík rð»kÞLkk òýfkh ÷kufkuLke ÃkuLk÷ çkLkkððe òuEyu suÃkerzík ÷kufkuLke Mk{MÞkykuLku Mkkt¼¤eLku yuf íkkhý yÚkðk {ík Ãkh ÃknkU[u.

yk {íkLku Mkhfkh íkÚkk MktçktrÄík yrÄfkheyku MkwÄe ÃknkU[kzðku òuEyu. ònuhMkwLkkðýeLkwt ¾qçk s {níð nkuÞ Au. yLku íkuÚke Mkhfkh yLku íkuLkk «ríkrLkrÄyku ÃkhMkne Ãknu÷ {kxu yuf Ëçkký çkLku Au. sÞkhu çkeS íkhV Ãkerzík sLkíkkLkk Ãkûk{kt yuf{knku÷ W¼ku ÚkkÞ Au.

,

÷kuf MkwLkkðýe:

[email protected]

10.5 yLÞ nfefík MkíÞ þkuÄ yr¼ÞkLk

10.6 MktMkËMkÇÞku yLku ÄkhkMkÇÞku WÃkh Ëçkkð ÷kððku

10.7 MkrðLkÞ yMknfkhLkk fkÞo¢{ku Þkusðk


Ähýk/hu÷e:

[¬kò{:

fk¤ku rËðMk:

Mk{wËkÞ íkÚkk MknÞkuøkeykuLkku MkkÚk ÷ELku sðkçkËkh Mkhfkhe yrÄfkheykuLkef[uheLke çknkh Ähýk «ËþoLk fhku. ½xLkkMÚk¤ Ãkh {ezeÞkLku çkku÷kðku íkÚkk yuf{ktøkýeÃkºk íkiÞkh fhku íkÚkk íkuLke MkkÚku fkLkqLkku íkÚkk {kLkð yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½LkLkeÞkËe çkLkkðe Mkûk{ Mkhfkhe yrÄfkheykuLku ykÃkku.

fkuE Lk¬e íkkhe¾u ík{k{ ÔÞðMkkrÞf ðknLkkuLku fkuE Lk¬e hMíkk yÚkðk hMíkkykuÃkh Lk [k÷ðkLke yÃke÷ fhku yÚkðk ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk íkÚkk {kLkðyrÄfkhkuLkk WÕ÷t½Lk Ãkh ÷kufkuLku òøk]ík fhðk {kxu íkÚkk ÃkkuíkkLke {ktøkkuLkkMk{ÚkoLk{kt fkuE MÚk¤ Ãkh [¬kò{ fhe Mkhfkh Ãkh Ëçkký ÷kðku.

Mkhfkhe fkÞoðkne Ãkh hku»k ÔÞfík fhðk, rðhkuÄ Ëþkoððk {kxu fk¤k Ítzk÷nuhkðku, fk¤e Ãkèe, fÃkzk íkÚkk çkus ÷økkze fk¤ku rËðMk {Lkkðku.

Ãkºk÷u¾Lk yr¼ÞkLk þY fhðk {kxu ykuLk÷kELk Ãkºk íkiÞkh fhku yLku íku{ktÃkkuíkkLkk {wËTkykuLkwt rððhý ÷¾eLku {kuxk ÃkkÞk Ãkh E-{uE÷ îkhk ÷kufkuLku{kuf÷ku íkÚkk íku{Lku yLÞ ÷kufkuLku «kuíMkkrník íkÚkk òøk]ík fhðkLkk nuíkw{kuf÷ðk yLkwhkuÄ fhku. ík{u ðÄkhu{kt ðÄkhu ÷kufkuLkk nMíkkûkhðk¤ku Ãkºk÷¾e þfku Aku. suLkk {kxu þk¤kyku, fku÷uòu, MktMÚkkyku{kt íkÚkk yLÞMkkðosrLkf rðMíkkhku{kt MktÃkfo fhe þfkÞ Au.

ÞkuøÞ yrÄfkheykuLku ÃkkuíkkLke ®[íkkÚke ðkfuV fhkððk {kxu ÃkkuMxfkzo{kuf÷ku. yk heíku yuf yr¼ÞkLk Ãkrù{ rËÕne ûkuºk{kt þknçkkË zuheÂMÚkík Mkhfkhe yLku rËÕne Lkøkh rLkøk{Lke þk¤kykuLkk çkk¤fku îkhk[÷kððk{kt ykÔÞwt níkwt. su{kt ÷øk¼øk 180 «rík¼krøkykuyu rËÕnenkEfkuxoLkk {kLkLkeÞ {wÏÞ LÞkÞkÄeþLku ÃkkuMxfkzo {kuf÷eLku þk¤kyku{kt{q¤¼qík MkwrðÄkyku íkÚkk rþûkýLke økwýð¥kkLke WýÃkkuLku hsw fhe níke.

·

·

10.8 Ãkºk÷u¾Lk yLku ÃkkuMxfkzo yr¼ÞkLk


[uLLkkE{kt Ãkºk÷u¾Lk yr¼ÞkLk

ð»ko h001{kt [uLLkkELke yuf ÍqtÃkzÃkèe ðMíke{kt hnuíkk ÷øk¼øk 300çkk¤fkuyu íkífk÷eLk {wÏÞ{tºke yuLk.fu. fYýkrLkrÄLku r«Þ ËkËkS MktçkkurÄíkfheLku yuf Ãkºk ÷ÏÞku níkku. çkk¤fkuyu íku{kt rþûký MkºkLke ðå[u íku{Lkk½hkuLku Ãkkzðk{kt Lk ykðu íkuðe rðLktíke fhe. yk fkÞoLkk Ãkrhýk{u [uxÃkuxÂMÚkík ykÞkMðk{e øk÷e{kt ÍqtÃkzÃkèe ðMíkeLkk hnuðkMkeykuLku [uLLkkEnkEfkuxoÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk Ãkh {LkkE nwf{ {éÞku.


11

çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhkðíke ð¾íku {kLkð yrÄfkhkuLkk WÕ÷t½Lk

Úkíkkt ík{u fkuLkku MktÃkfo fhe þfku?

Mkhfkhe

yrÄfkhe{kLkðy

rÄfkh

ykÞkuøk

{kLkðyrÄfkh

MktMÚkkyku

{erzÞk

11.1 ÞkuøÞ sðkçkËkh Mkhfkhe yrÄfkheykuòýfkhe {u¤ðku fu fÞku rð¼køk ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk {kxu sðkçkËkh níkku.yu rð¼køkLkk ÞkuøÞ yrÄfkheLkku MktÃkfo fhku. suðwt fu økwshkík MktçktrÄík ík{k{çkkçkíkku{kt økwshkíkLkk {wÏÞ{tºke, hksÞÃkk÷ yLku {wÏÞ Mkr[ðLkku MktÃkfo fhe þfkÞAu.

©e LkhuLÿ {kuËe3 òu {k¤, Mðýeo{ Mktfw÷-1,

Lkðk Mkr[ðk÷Þ,økktÄeLkøkh – 38h010, økwshkíkVkuLk : 079-23232611 Úke 18

VuõMk: 079-23222101

©e{íke f{÷k çkurLkðk÷,hks¼ðLk,

økktÄeLkøkh – 38h010, økwshkíkVkuLk : 079-23243171-72-73

VuõMk: 079-23231121

zku. ðhuþ ®Mknk«Úk{ ç÷kuf, Ãkkt[{ku {k¤, Lkðk Mkr[ðk÷Þ,

økktÄeLkøkh – 38h010, økwshkíkVkuLk : 079-23220372/ 23250301

VuõMk : 079-23250305

þnuhe rðfkMk yLku þnuhe {fkLk rð¼køk©e S.ykh.y÷kurhÞk

ç÷kuf-14, {k¤-9, Lkðk Mkr[ðk÷Þ,økktÄeLkøkh – 38h010, økwshkík

VkuLk : 079-23251003VuõMk : 079-23252309

{wÏÞ{tºke, økwshkík

hksÞÃkk÷, økwshkík

{wÏÞ Mkr[ð, økwshkík

{wÏÞ Mkr[ð


11.2 hk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkh Ãkt[ku

hk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkh Ãkt[ (yuLk.yu[.ykh.Mke.)

hk»xÙeÞ {rn÷k Ãkt[

hk»xÙeÞ çkk¤ yrÄfkh hûký Ãkt[

hk»xÙeÞ yÕÃkMktÏÞf Ãkt[

hk»xÙeÞ ÃkAkík ðøko Ãkt[

VheËfkux nkWMk,fkuÃkhrLkfMk {køko,

Lkðe rËÕne – 110001VkuLk: 011-24663355

E-{uE÷:

4, rËLk ËÞk÷ WÃkkæÞkÞ {køko,Lkðe rËÕne – 11000h

VkuLk: 011-23237166/23236988, VufMk: 011-23236154E-{uE÷:

{k¤-Ãk, [tÿ÷kuf rçkÕzªøk,36, sLkÃkÚk,

Lkðe rËÕne – 11000hVkuLk: 011-23478200, VufMk: 011-23724026

E-{uE÷:

{k¤-Ãk, ÷kuf LkkÞf ¼ðLk,¾kLk {kfuox,

Lkðe rËÕne – 110003VkuLk: 011-24615583,

VufMk: 011-24693302 / 24642645 / 24698410E-{uE÷:

rºkfwx 1, ¼efkS fk{k Ã÷uMk,Lkðe rËÕne – 110066VkuLk: 011-20183227

[email protected]

[email protected]

/

[email protected]

[email protected] [email protected]


11.3 {erzÞk

11.4 ÞkuøÞ hnuXký Ãkh MktÞwfík hk»xÙ Mkt½Lkk ¾kMk ¾çkhÃkºke

·

·

·

{wÏÞ Mk{k[kh ÃkºkkuLkk ÃkºkfkhkuLku VkuLk fhku.

ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððe íkÚkk íkkuzVkuzLke rðøkíkðkh òýfkhe MkkÚku «uMkykÃku íkuðk MktøkXLkkuLkku MktÃkfo fhku.

MÚkkrLkf MktøkXLkkuLkk MknÞkuøkÚke «uMk fkuLVhLMk fhku.

{wÏÞ Mk{k[kh ÃkºkkuLkk MktÃkfo:

¢{ Mk{k[kh Ãkºk ykurVMk VkuLk VufMk1. økwshkík Mk{k[kh 25508001/2/3 25502000/255040402. rËÔÞ ¼kMfh 39222250 39814001/33. MktËuþ 40004282/83 40004281/43094. Ä xkEBMk ykuV EÂLzÞk 26582885/ 26583758

26553300/26553340

5. EÂLzÞLk yuûk«uMk 26872492 / 2687395026873941/42

6. zeyuLkyu 39888850 398140827. økwshkík xwzu 25320330 / 25358060 / 25326273

25320431 /25328824

8. y{ËkðkË {ehh 26553340 26583758

MktÞwfík hk»xÙLke ÃkkMku Ãkqhe ËwrLkÞk{kt ÞkuøÞ ykðkMkeÞ yrÄfkhku Ãkh fk{ fhðk{kxu yuf rðþu»k «ríkrLkrÄLke rLk{ýqtf ÚkkÞ Au. ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk MktçktÄenfefíkkuLke MkkÚku yuf rðMík]ík Ãkºk íkiÞkh fhe íku{kt íkkuzðkLkku Mk{Þ, íkkuzðkLke heík,yMkhøkúMík ÃkrhðkhkuLke MktÏÞk, íkkuze Ãkkzu÷ ½hkuLke MktÏÞk íkÚkk fkuE ®nMkk yÚkðkrðLkkþLku ÷ELku ytøkúuS ¼k»kk{kt rðMíkkhÚke WÕ÷u¾ fheLku ¾kMk «ríkrLkrÄLkkSrLkðk ÂMÚkík fkÞko÷ÞLku òý fhku. nk÷{kt ÞkuøÞ ykðkMkLkk {k{÷kyku{kt MktÞwfíkhk»xÙLkk rðþu»k «ríkrLkrÄ çkúkS÷Lkk ©e hfe÷ hku÷rLkf ({k[o h014 MkwÄe) Au.


“ykðkMkLkku yrÄfkh yuf {q¤¼qík yrÄfkh Au. su çktÄkhýLkkVfhku 19 (1) (E) nuX¤ ‘ykðkMkLkku yrÄfkh' íkÚkk Vfhku h1nuX¤ ‘SðLk SððkLkku yrÄfkh' Úke «urhík Au.”

1h

íkkhý

1.(1996) yuykEykh 114 199Ãk yuMkMkeMke.

ÞkuøÞ ykðkMkLkku yrÄfkh yuf yuðku {kLkðeÞ yrÄfkh Au su yktíkhhk»xÙeÞíkÚkk hk»xÙeÞ fkLkwLk îkhk ykÃkðk{kt ykÔÞku Au. ¼khíkLke Mkðkiå[ yËk÷íku ÃkýíkuLkk yLkuf [qfkËkyku{kt rðMíkkhLkk YÃk{kt Mðefkh fÞkuo Au.

yk ík{k{ nkuðk Aíkkt økwshkík{kt ÞkuøÞ ykðkMkLkk yrÄfkhLkwt ðkhtðkh WÕ÷t½LkÚkkÞ Au. çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk{kt {kLkð yrÄfkhkuLkwt ÔÞkÃkfMíkhu WÕ÷t½Lk ÚkkÞ Au, ¾kMk fheLku ykðkMkLkk yrÄfkhkuLkwt hksÞ MkhfkhLkuçk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððk fhíkkt þnuhLkk ÷kufku {kxu MkMíkk ½hçkLkkððk òuEyu íkÚkk MÚk¤Lkk WÃkÞkuøkLke fkLkqLke Mk{Þøkk¤k{kt MkwrLkrùík fhðkLkerËþk{kt fk{ fhðwwt òuEyu. yk{ ÷kufkuLkk ÔÞkÃkf rníkku íkÚkk ykhkuøÞLku æÞkLk{kthk¾e yMkk{kLÞ ÃkrhÂMÚkríkyku{kt sÞkt Ãký çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷efhðkLke sYrhÞkík nkuÞ íÞkt yktíkhhk»xÙeÞ {kLkð yrÄfkh Äkuhýku íkÚkk Mkq[LkkuLkwtÃkk÷Lk yíÞtík ykð~Þf Úkðwt òuEyu.

yk hksÞ Mkhfkh yLku fuLÿ MkhfkhLke fkLkqLke sðkçkËkhe Au fu íku ík{k{¼khíkeÞ hnuðkMkeyku {kxu ÞkuøÞ ykðkMkLkk {kLkð yrÄfkhkuLku Ãkwhk fhu íkÚkkíku{Lkk MkL{kLk yLku hûký fhu.

ykþk hk¾ðk{kt ykðu Au fu yk ÃkwrMíkfk yuðk ík{k{ ÷kufku {kxu WÃkÞkuøke rMkØ Úkþusu{Lku ykðkMkÚke çk¤sçkheÃkqðof ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkðe nkuÞ, íkÚkk yuðk Ãkýsu{Lku ykøk¤Lkk rËðMkku{kt ykðkMkÚke, ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk zhÚke SðLkSðe hÌkk Au yLku ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhðkLke Ä{feykuLkku Mkk{Lkku fhe hÌkk Au.ykLke MkkÚku s yk ÃkwÂMíkfk ÃkkuíkkLkk yrÄfkhkuLku òýðkt, ð¤íkh/ûkríkÃkqýo «kófhðk, hksÞLke sðkçkËkheLku òýðk yLku LÞkÞ «kó fhðkLke rËþk{kt su ÃkýMkt¼ð òýfkhe yÚkðk økríkrðrÄyku ÚkE þfu Au íku{Lku WÃkÞkuøke Úkþu.

W¥kh «Ëuþ ykðkMk rðfkMk Ãkrh»kË rðÁØ £uLzMk fku-ykuÃkhuxeð nkWMkªøkMkkuMkkÞxe ÷e.Lke ðå[uLkk yuf rððkË{kt 1996{kt {kLkLkeÞ Mkðkiå[ yËk÷íkuMÃk»x fÞwo Au –“ykðkMkLkku yrÄfkh yuf {q¤¼qík yrÄfkh Au, su çktÄkhýLkk Vfhk 19(1) (E) nuX¤ 'ykðkMkLkku yrÄfkh' íkÚkk Vfhku h1 nuX¤ 'SðLkSððkLkku yrÄfkh' Úke «urhík Au.”


íkiÞkh fhLkkh

yLku

nkW®Mkøk yuLz ÷uLz hkRxMkT Lkuxðfo (yu[yu÷ykhyuLk), rËÕneHousing and Land Rights Network (HLRN), Delhi

S-18/1, rLkÍk{wÆeLk Ãkrù{, ¼kUÞík¤eÞw, Lkðe rËÕne – 110013VkuLk Lkt.: +91-11-2435-8492

E-{uE÷: ðuçkMkkEx:[email protected] www.hic-sarp.org

sLkrðfkMkMke-10Ãk, hkuÞ÷ r[L{Þ, Lkðk ykE.yku.Mke. ÃkuxÙku÷ ÃktÃkLke Mkk{u,

ykuVT sSMk çktøk÷ku hkuz, çkkuzfËuð, y{ËkðkË, økwshkíkVkuLk: 079 – 26857745 / 26856685

ðuçkMkkEx: www.janvikas.in

çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk rfMMkk{kt þwt …hic-sarp.org › documents...

Documents

Transcript of çk¤sçkheÚke ÍqtÃkzÃkèeyku ¾k÷e fhkððkLkk rfMMkk{kt þwt …hic-sarp.org › documents...