Krizden İstikrara Doğru:Krizden İstikrara Doğru:Türk Bankacılık Sektöründe Türk Bankacılık Sektöründe

Yeniden YapılandırmaYeniden Yapılandırma

“ “Güçlü Bankacılık, Güçlü Ekonomi”Güçlü Bankacılık, Güçlü Ekonomi”

Engin AKÇAKOCAEngin AKÇAKOCA

BaşkanBaşkan

Kriz Öncesi KoşullarKriz Öncesi Koşullar BankBankalaralar

LiLikidite sorunlarıkidite sorunları Kamu bankalarının 14 milyar dolara ulaşan Kamu bankalarının 14 milyar dolara ulaşan gecelik gecelik

yükümlülükleriyükümlülükleri Özel bankaların yüksek Özel bankaların yüksek açık pozisyonlarıaçık pozisyonları Kamu kağıtlarınınKamu kağıtlarının banka bilançolarındaki yüksek banka bilançolarındaki yüksek

payıpayı Düşük aktif kalitesiDüşük aktif kalitesi Yetersiz risk değerlendirme Yetersiz risk değerlendirme ve risk yönetimi ve risk yönetimi

sistemlerisistemleri İyi bir İyi bir kurumsal yönetişiminkurumsal yönetişimin olmaması olmaması

Sektörü Çevreleyen FaktörlerSektörü Çevreleyen Faktörler Ciddi Ciddi makroekonomik istikrarsızlıklarmakroekonomik istikrarsızlıklar Yüksek Yüksek kamu açıklarıkamu açıkları Kamu bankalarının ve sorunlu bankaların neden Kamu bankalarının ve sorunlu bankaların neden

olduğu olduğu sistemik çarpıklıklarsistemik çarpıklıklar

Kasım ve Şubat KrizleriKasım ve Şubat Krizleri

Faiz oranlarındakiFaiz oranlarındaki

ani ani yükselişyükselişTürk lirasındakiTürk lirasındaki ani ani

değer kaybı değer kaybı Ekonomik Ekonomik

faaliyetlerdefaaliyetlerde daralmadaralma

Vade uyumsuzluğuVade uyumsuzluğu ffonlama zararlarıonlama zararları

Menkul kıymetlerMenkul kıymetler portföyünün portföyünün değerinde azalmadeğerinde azalma

Açık pozisyonlar Açık pozisyonlar Kambiyo zararlarıKambiyo zararları

Aktif kalitesi Aktif kalitesi Kredi riski Kredi riski Sonuç Sonuç ::

Sermaye tabanının Sermaye tabanının aşınması aşınması

ve ve Banka İflaslarıBanka İflasları

Makroekonomik Şoklar Bankacılık Sektörü Üzerine Etkileri

Ancak, krizler aynı zamanda Ancak, krizler aynı zamanda yeniden yapılandırma için yeniden yapılandırma için fırsatlar da sunmaktadırfırsatlar da sunmaktadır

BDDK krizlerin hemen öncesinde BDDK krizlerin hemen öncesinde kurulmuşturkurulmuştur

BankBankacılık Sektörü Yeniden Yapılandırma acılık Sektörü Yeniden Yapılandırma ProgramıProgramı 15 15 MayMayısıs 2001 2001 tarihinde tarihinde kamuoyuna ilan edilmiştirkamuoyuna ilan edilmiştir

Amaç; Amaç; etkin, küresel olarak rekabet etkin, küresel olarak rekabet edebilir ve güçlü bir bankacılık sektörüne edebilir ve güçlü bir bankacılık sektörüne yönelik olarak finansal sektördeki yönelik olarak finansal sektördeki bozuklukları gidermek ve gerekli bozuklukları gidermek ve gerekli düzenlemeleri gerçekleştirmektir. düzenlemeleri gerçekleştirmektir.

Programın başlıca bileşenleri :Programın başlıca bileşenleri : Kamu bankalarının yeniden Kamu bankalarının yeniden yapılandırılması yapılandırılması

TMSF bankalarının çözümlenmesiTMSF bankalarının çözümlenmesi Özel bankaların güçlendirilmesiÖzel bankaların güçlendirilmesi Düzenleme ve gözetim çerçevesinin Düzenleme ve gözetim çerçevesinin iyileştirilmesiiyileştirilmesi

Kamu Bankalarının Yeniden Kamu Bankalarının Yeniden YapılandırılmasıYapılandırılması

Finansal Yeniden Yapılandırma Finansal Yeniden Yapılandırma

Operasyonel Yeniden Operasyonel Yeniden Yapılandırma Yapılandırma

Bankalara Müdahale StratejisiBankalara Müdahale Stratejisi TMSF bünyesinde çözümleme stratejisi, TMSF bünyesinde çözümleme stratejisi,

Banka hücumlarınıBanka hücumlarını Faiz oranları üzerindeki ilave baskıyıFaiz oranları üzerindeki ilave baskıyı Borç servisinin sürdürülebilirliğinin Borç servisinin sürdürülebilirliğinin

imkansız hale gelmesiniimkansız hale gelmesini Ödemeler sisteminin kesintiye Ödemeler sisteminin kesintiye

uğramasınıuğramasını önlemek için tercih önlemek için tercih edilmiştir.edilmiştir.

Böylece : Böylece : Yasal süreç doğrudan tasfiyedekine Yasal süreç doğrudan tasfiyedekine

göre kısaltılmışgöre kısaltılmış Çözümleme süreci mevduat transferleri Çözümleme süreci mevduat transferleri

yoluyla kolaylaştırılmışyoluyla kolaylaştırılmış Şube ve banka satışları yoluyla bir kısım Şube ve banka satışları yoluyla bir kısım

personelin işsiz kalması önlenmiştirpersonelin işsiz kalması önlenmiştir

Çözümleme SüreciÇözümleme Süreci

20 bank20 bankaya TMSF tarafından el konulduaya TMSF tarafından el konulduFinansal Yeniden YapılandırmaFinansal Yeniden Yapılandırma;;

Gecelik yükümlülükler tasfiye edildiGecelik yükümlülükler tasfiye edildi Döviz açık pozisyonları azaltıldıDöviz açık pozisyonları azaltıldı Mevduat faiz oranları piyasa faiz oranlarıyla uyumlu Mevduat faiz oranları piyasa faiz oranlarıyla uyumlu

hale getirildi hale getirildi 3 milyar dolar tutarında mevduat diğer bankalara ihale 3 milyar dolar tutarında mevduat diğer bankalara ihale

yöntemiyle satıldıyöntemiyle satıldı Operasyonel yeniden yapılandırmaOperasyonel yeniden yapılandırma kapsamında kapsamında şube ve personel sayılarında önemli azaltımlar şube ve personel sayılarında önemli azaltımlar gerçekleştirildigerçekleştirildi

Şube ve personel sayıları devir tarihlerine göre Şube ve personel sayıları devir tarihlerine göre sırasıyla %81,3 (1.476) %80,7 (30.572) oranında sırasıyla %81,3 (1.476) %80,7 (30.572) oranında azaltıldıazaltıldı

Banka ve şube satışları sayesinde toplamBanka ve şube satışları sayesinde toplam 10.33710.337 adet adet personelin istihdamının devamı sağlandıpersonelin istihdamının devamı sağlandı

Kriz yüksek bir başlangıç maliyeti Kriz yüksek bir başlangıç maliyeti yarattıyarattı

İlave olarak, özel bankalar İlave olarak, özel bankalar kendi kaynaklarından 2,4 milyar dolar kendi kaynaklarından 2,4 milyar dolar tutarında sermaye artırımı gerçekleştirmişlerdir. tutarında sermaye artırımı gerçekleştirmişlerdir.

Böylece, 7,1 milyar dolar tutarındaki maliyetin Böylece, 7,1 milyar dolar tutarındaki maliyetin özel sektörceözel sektörce karşılanmasıyla yeniden yapılandırmanın maliyeti önemli ölçüde karşılanmasıyla yeniden yapılandırmanın maliyeti önemli ölçüde paylaşılmıştır. paylaşılmıştır.

Milyar dolarMilyar dolar GSYİH’ya Oran GSYİH’ya Oran (%)(%)

Kamu Bankaları Kamu Bankaları 21,921,9 14,814,8

-Görev Zararları-Görev Zararları 1919,,00 1212,,88

-Sermaye Desteği-Sermaye Desteği 22,,99 22,,00

TMSF Bankalarının TMSF Bankalarının ÇözümlenmesiÇözümlenmesi

2121,,77 1414,,99

--Kamu Kamu KaynaklarındanKaynaklarından

1717,,00 1111,,77

--Özel Sektör Özel Sektör KaynaklarındanKaynaklarından

44,,77 33,,22

TOTOPLAMPLAM 4343,,66 2929,,77

TMSF Tahsilat FaaliyetleriTMSF Tahsilat Faaliyetleri Takibatın hızlandırılması amacıyla İcra ve

İflas Kanunu’nda değişiklik yapılmıştır. TMSF’nin elindeki varlıkların hızla

çözümlenebilmesini teminen bir alacak alacak satışsatış projesiprojesi başlatılmıştır.

TMSF TMSF 2,1 milyar dolar2,1 milyar dolar tutarında tahsilat tutarında tahsilat gerçekleştirmiştir (1,8 milyar doları gerçekleştirmiştir (1,8 milyar doları doğrudan tahsilat, gayrimenkul, iştirak ve doğrudan tahsilat, gayrimenkul, iştirak ve banka satışı, 0,3 milyar doları vadeli satışlar banka satışı, 0,3 milyar doları vadeli satışlar olmak üzere).olmak üzere).

Uzun yasal süreçler ve davalar hızlı Uzun yasal süreçler ve davalar hızlı tahsilatın önünde önemli bir engel teşkil tahsilatın önünde önemli bir engel teşkil etmektedir.etmektedir.

Özel Bankaların Yeniden Özel Bankaların Yeniden YapılandırılmasıYapılandırılması

Borç takası 7,5 milyar dolar (Haziran 2001)7,5 milyar dolar (Haziran 2001)

Yeniden Sermayelendirme Programı Yeniden Sermayelendirme Programı (Üçlü (Üçlü denetim ve ilk kez enflasyon muhasebesinin denetim ve ilk kez enflasyon muhasebesinin uygulanması)uygulanması) Şeffaflığı sağlamak ve bankacılık sektörüne güveni Şeffaflığı sağlamak ve bankacılık sektörüne güveni

artırmak. Kamuoyunun aşamalar hakkında artırmak. Kamuoyunun aşamalar hakkında bilgilendirilmesibilgilendirilmesi

Piyasa disiplinini temin etmekPiyasa disiplinini temin etmek Banka sahiplerinin sermaye katkılarını azamiye Banka sahiplerinin sermaye katkılarını azamiye

çıkarmak (Katkı yoksa, banka da yok)çıkarmak (Katkı yoksa, banka da yok) Devir ve birleşmeleri teşvik etmekDevir ve birleşmeleri teşvik etmek Tahsili gecikmiş alacakların gözden geçirilmesiTahsili gecikmiş alacakların gözden geçirilmesi

İstanbul Yaklaşımıİstanbul Yaklaşımı Ağustos 2003 itibariyle, 220 firmaya ait toplam 5 Ağustos 2003 itibariyle, 220 firmaya ait toplam 5

milyar dolar tutarındaki kredi yeniden milyar dolar tutarındaki kredi yeniden yapılandırılmıştır.yapılandırılmıştır.

Düzenleme ve Gözetim Düzenleme ve Gözetim Çerçevesinin İyileştirilmesiÇerçevesinin İyileştirilmesi

Risk odaklı ve daha sıkı bir gözetimi mümkün Risk odaklı ve daha sıkı bir gözetimi mümkün kılmak amacıylakılmak amacıyla

SermayeSermaye Risk yönetimiRisk yönetimi Kredi limitleri ve kredi karşılıkları Kredi limitleri ve kredi karşılıkları Grup kredileriGrup kredileri Muhasebe standartları ve bağımsız denetimMuhasebe standartları ve bağımsız denetim Devir ve birleşmelerin kolaylaştırılmasıDevir ve birleşmelerin kolaylaştırılmasıkonularında uluslararası standartlara uygun yeni konularında uluslararası standartlara uygun yeni

düzenlemeler getirilmişdüzenlemeler getirilmişveve Sınır ötesi gözetimin iyileştirilmesi için diğer Sınır ötesi gözetimin iyileştirilmesi için diğer

ülke gözetim otoriteleri ile mutabakat ülke gözetim otoriteleri ile mutabakat protokolleri (MOU)protokolleri (MOU)

imzalanmıştır.imzalanmıştır.

Yeniden Yapılandırma Yeniden Yapılandırma Çabalarının SonuçlarıÇabalarının Sonuçları

Bankacılık sektöründe konsolidasyonBankacılık sektöründe konsolidasyon

Banka sayısı 81’den (1999) 51’e düşmüştür.Banka sayısı 81’den (1999) 51’e düşmüştür.

Kamu ve TMSF bankalarının payında Kamu ve TMSF bankalarının payında

azalmaazalmaFinansal risklerin yönetilebilir seviyelere Finansal risklerin yönetilebilir seviyelere

indirgenmesiindirgenmesi Şeffaflıkta artışŞeffaflıkta artış Karlılıkta artışKarlılıkta artış Güçlü sermaye yapısıGüçlü sermaye yapısı Kredi hacminde artışKredi hacminde artış

Daha yönetilebilir seviyelere Daha yönetilebilir seviyelere indirgenmiş olmakla beraber hala indirgenmiş olmakla beraber hala

bazı riskler mevcuttur..bazı riskler mevcuttur..

İstanbul Yaklaşımına rağmen İstanbul Yaklaşımına rağmen TGA’ların oranı hala yüksektirTGA’ların oranı hala yüksektir

Mevduattaki kısa vade yapısıMevduattaki kısa vade yapısı Bilançolar içinde kamu kağıtlarının Bilançolar içinde kamu kağıtlarının

yüksek ağırlığıyüksek ağırlığı Artışa rağmen düşük seviyede Artışa rağmen düşük seviyede

bulunan serbest sermayebulunan serbest sermaye

Çıkarılan Dersler Işığında ÖnerilerÇıkarılan Dersler Işığında ÖnerilerI. Önleyici Tedbirler :I. Önleyici Tedbirler : En önemli aşama lisans aşamasıdır En önemli aşama lisans aşamasıdır Lisans verme konusunda açık, güçlü ve sağlıklı Lisans verme konusunda açık, güçlü ve sağlıklı

kurallara sahip olduğunuzdan emin olunkurallara sahip olduğunuzdan emin olun

Yerinde denetim sürecinde finansal dedektiflik Yerinde denetim sürecinde finansal dedektiflik tekniklerinden de yararlanıntekniklerinden de yararlanın

Üç aşamalı denetim başarıyla uygulandı. Ancak bir yıl Üç aşamalı denetim başarıyla uygulandı. Ancak bir yıl sonra bir bankanın iki ayrı defter sistemine sahip sonra bir bankanın iki ayrı defter sistemine sahip olduğunu gördükolduğunu gördük

IT sistemlerinin denetimine daha fazla önem IT sistemlerinin denetimine daha fazla önem verin verin

IT sistemleri herkes için elverişli bir hareket alanı IT sistemleri herkes için elverişli bir hareket alanı olabilir: İyi, Kötü ve Çirkin. Bu hizmeti dışarıdan satın olabilir: İyi, Kötü ve Çirkin. Bu hizmeti dışarıdan satın alma seçeneğini değerlendirinalma seçeneğini değerlendirin

““Çürük Elmaların Sepete Girmesine İzin Vermeyin”Çürük Elmaların Sepete Girmesine İzin Vermeyin”

Çıkarılan Dersler Işığında ÖnerilerÇıkarılan Dersler Işığında Öneriler

II. Acil Kriz Yönetimine İlişkin Dersler :II. Acil Kriz Yönetimine İlişkin Dersler : Tam garanti verin. Tam garanti verin. Fakat aynı zamanda normal sınırlı korumaya Fakat aynı zamanda normal sınırlı korumaya

dönüşün kurallarını, şartlarını ve takvimini de dönüşün kurallarını, şartlarını ve takvimini de belirleyip ilan edinbelirleyip ilan edin

Diğer kamu otoriteleri ile eşgüdüm Diğer kamu otoriteleri ile eşgüdüm içinde çalışıniçinde çalışınMerkez Bankası, Hazine, Maliye Bakanlığı, Sermaye Merkez Bankası, Hazine, Maliye Bakanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu ve benzeri kuruluşlarla birlikte bir Piyasası Kurulu ve benzeri kuruluşlarla birlikte bir “Acil Eylem Planı” hazırlayın. “Son borç verme “Acil Eylem Planı” hazırlayın. “Son borç verme mercii” fonksiyonunun işler halde olduğundan emin mercii” fonksiyonunun işler halde olduğundan emin olunolun

Kamuoyunu bilgilendirinKamuoyunu bilgilendirinEtkin bir halkla ilişkiler birimi kamunun tepkilerini Etkin bir halkla ilişkiler birimi kamunun tepkilerini azami ölçüde yatıştıracaktırazami ölçüde yatıştıracaktır

““Sisteminizin İşlerliğini Sağlayın” Sisteminizin İşlerliğini Sağlayın”

Çıkarılan Dersler Işığında ÖnerilerÇıkarılan Dersler Işığında Öneriler

III. El Konulan Bankalarla İlgili Dersler :III. El Konulan Bankalarla İlgili Dersler : Birleştir ve çözümle (satış veya tasfiye) Birleştir ve çözümle (satış veya tasfiye)

stratejisi stratejisi Maliyetlerde hemen azalmaya neden olacağından Maliyetlerde hemen azalmaya neden olacağından

uygulamaya değer bir stratejidir.uygulamaya değer bir stratejidir. İhale yoluyla mevduat / kredi satışı İhale yoluyla mevduat / kredi satışı Eğer bankayı kısa sürede satamazsanız derhal Eğer bankayı kısa sürede satamazsanız derhal

bilançoyu parçalar halinde ihaleler yoluyla satmaya bilançoyu parçalar halinde ihaleler yoluyla satmaya başlayın.başlayın.

Şubeleri kapamak ve personelin işine son Şubeleri kapamak ve personelin işine son vermek zorunda kalacaksınızvermek zorunda kalacaksınız

Şube ve personel tasfiyesini zamanında yapın. Şube ve personel tasfiyesini zamanında yapın. Beklemek maliyetlerinizi ve personelin beklentilerini Beklemek maliyetlerinizi ve personelin beklentilerini artıracaktır.artıracaktır.

““Perakende veya Toptan Yaklaşımlar” Perakende veya Toptan Yaklaşımlar”

Çıkarılan Dersler Işığında ÖnerilerÇıkarılan Dersler Işığında ÖnerilerIV. Tahsilata Yönelik Dersler :IV. Tahsilata Yönelik Dersler : Tahsilatı hızlandırmak için olağanüstü yetkiler alın. Tahsilatı hızlandırmak için olağanüstü yetkiler alın. Olağanüstü yetkileriniz aynı borçludan alacaklı durumdaki Olağanüstü yetkileriniz aynı borçludan alacaklı durumdaki

sektörün geri kalanına zarar vermemelidir.sektörün geri kalanına zarar vermemelidir. Tahsilat sürecini hızlandırmak ve maliyetleri asgariye Tahsilat sürecini hızlandırmak ve maliyetleri asgariye

indirmek için borçlular ile geri ödeme anlaşmaları yapın.indirmek için borçlular ile geri ödeme anlaşmaları yapın.Borç tasfiyesi ve anlaşmalar için ilkeler / kurallar seti Borç tasfiyesi ve anlaşmalar için ilkeler / kurallar seti oluşturun.oluşturun.

Tahsilat birimi ve sahip olduğunuz bankalar (sistemdeki Tahsilat birimi ve sahip olduğunuz bankalar (sistemdeki diğer bankalar ile birlikte) bilançolarında pek çok varlığa diğer bankalar ile birlikte) bilançolarında pek çok varlığa (TGA’lar, gayri menkuller, şirketler vb.) sahip olacaktır. (TGA’lar, gayri menkuller, şirketler vb.) sahip olacaktır.

Bu varlıkların piyasa fiyatlarından elden çıkarılması için Bu varlıkların piyasa fiyatlarından elden çıkarılması için derhal satış hazırlıklarına girişin. Varlık fiyatlarının orijinal derhal satış hazırlıklarına girişin. Varlık fiyatlarının orijinal fiyatlara çıkmasını beklemeyin. Bu varlıkların satılmayıp fiyatlara çıkmasını beklemeyin. Bu varlıkların satılmayıp fonlanması her zaman daha pahalıya malolacaktır.fonlanması her zaman daha pahalıya malolacaktır.

““Olağanüstü Yetkilerle Desteklenen Bir Uzlaşma”Olağanüstü Yetkilerle Desteklenen Bir Uzlaşma”

Çıkarılan Dersler Işığında Çıkarılan Dersler Işığında ÖnerilerÖneriler

V. Karlılığın Yeniden Tesisi ve Risk Azaltımı :V. Karlılığın Yeniden Tesisi ve Risk Azaltımı : Gönüllü borç takası yapın.Gönüllü borç takası yapın. Ahlaki istismar yaratmayın fakat gerektiğinde de yapın. Bekleme Ahlaki istismar yaratmayın fakat gerektiğinde de yapın. Bekleme lüksünüz yok.lüksünüz yok. Devir ve birleşmeleri destekleyin. Teşvikler sağlayın.Devir ve birleşmeleri destekleyin. Teşvikler sağlayın.Her zaman çevrenizde sizin böyle davranmanızı engellemeye yetecek Her zaman çevrenizde sizin böyle davranmanızı engellemeye yetecek sayıda bürokrat olacaktır. Onları dinlemeyin. Yeterli olduğunu sayıda bürokrat olacaktır. Onları dinlemeyin. Yeterli olduğunu düşündüğünüzden daha fazlasını yapın.düşündüğünüzden daha fazlasını yapın. Mevduat vadesini uzatmaya dönük vergi teşvikleri.Mevduat vadesini uzatmaya dönük vergi teşvikleri. Yasal teşvikler tek başlarına etkili olmamakta, makroekonomik Yasal teşvikler tek başlarına etkili olmamakta, makroekonomik istikrar büyük önem taşımaktadır.istikrar büyük önem taşımaktadır. Yeniden sermayelendirme programı ve ikinci kuşak Yeniden sermayelendirme programı ve ikinci kuşak sermaye temin edilmesisermaye temin edilmesiSonuncusu sizin olmak üzere üç aşamalı denetim. Katı olun. Bunun Sonuncusu sizin olmak üzere üç aşamalı denetim. Katı olun. Bunun son tren olduğunu unutmayın.son tren olduğunu unutmayın. Gönüllü şirket borç yeniden yapılandırması (İstanbul Gönüllü şirket borç yeniden yapılandırması (İstanbul Yaklaşımı). Yaklaşımı).

Gönüllülük işe yaramıyor. Gerekli olan durumlar için “mevcut Gönüllülük işe yaramıyor. Gerekli olan durumlar için “mevcut durumun korunması”na ilişkin kurallar geliştirilmelidir.durumun korunması”na ilişkin kurallar geliştirilmelidir.““Kurallardan Taviz Vermeden Çabaları Ödüllendirin” Kurallardan Taviz Vermeden Çabaları Ödüllendirin”

Çıkarılan Dersler Işığında ÖnerilerÇıkarılan Dersler Işığında Öneriler

VI. Diğer Dersler :VI. Diğer Dersler : İşini kaybeden personele yönelik meslek İşini kaybeden personele yönelik meslek

kazandırıcı eğitim programlarının hazırlanmasında kazandırıcı eğitim programlarının hazırlanmasında diğer kamu kuruluşları ile eşgüdüm sağlayın diğer kamu kuruluşları ile eşgüdüm sağlayın

Veya bunları kendi başınıza hazırlayıp mümkünse Veya bunları kendi başınıza hazırlayıp mümkünse Dünya Bankası kaynaklarından finanse edinDünya Bankası kaynaklarından finanse edin

Hukuk mücadelesi için yüksek kalitede bir hukuk Hukuk mücadelesi için yüksek kalitede bir hukuk birimine sahip olduğunuzdan emin olun birimine sahip olduğunuzdan emin olun

Tüm bunları başarabilmek için “bağımsız” bir Tüm bunları başarabilmek için “bağımsız” bir kuruma ihtiyaç duyacaksınız.kuruma ihtiyaç duyacaksınız.

““Cesur, Ama Aynı Zamanda Merhametli Olun” Cesur, Ama Aynı Zamanda Merhametli Olun”