Doç. Dr. Recep Tayfun

Kriz Yönetiminde Liderlik ve Toplumbilim

Program

Kriz Yönetimi ve Kamuoyu

Lider ve Liderlik

Toplumsal Kimlik

Kriz ve Kitle

Sonuç ve Değerlendirme

Kriz Yönetimi

Lider

Kamuoyu

ve

Kitle

Program

Kriz Yönetimi ve Kamuoyu

Lider ve Liderlik

Toplumsal Kimlik

Kriz ve Kitle

Sonuç ve Değerlendirme

Kriz Yönetimi

Lider

Kamuoyu

ve

Kitle

Kamuoyunun Önemi

Kamuların algısının kazandığı önem dikkate alındığında;

19. Yüzyıl parlamentolar,

20. Yüzyıl kitleler,

21. Yüzyıl ise kamuoyları asrı olarak betimlenmektedir.

Bu yaklaşımı daha da ileri götüren bazı analistler küresel kamuoyunun günümüzde süper güç haline

geldiğini iddia etmektedirler.

Kriz Yönetimi

Kriz yönetimini inkar ve ihmal edenler,

halkla ilişkilerin ve kamuoyunun değerini

kavrayamamış olanlardır.

Lider, krizi öngörmek, yönetmek ve çözümler üretmek için kamuoyunu tanımak ve anlamak zorundadır..

Kamuoyunu kavramayı başaran, insanın toplumsal doğasını da kavrayacaktır.

“Kamuoyu halkın ortak mülkiyetidir.”

Kamuoyunu değiştirebilecek olanlar, dışlanmaktan korkmayanlardır.

Kriz döneminde kamuoyu liderin performansına bakarak kanaatlerini oluşturmaktadır.

Önemli konulara ilişkin verilen kararların, sorunun doğru yanıtını bulmak için değil, sonuçları açık olmayan farklı dünyalar arasında karar verme

sorunu yaratması,

krizin yönetilmesinde lider ile kamuoyu arasındaki ilişkinin önemini ortaya koymaktadır.

Kriz, kararsızlığın da ötesinde, karar vermenin imkansız olduğu durumlar yaratmaktadır.

“Fanatizm, güçsüzlerin ve kararsızların yüceltebildiği tek irade

biçimidir.”

Nietzsche

Kriz Yönetimi ve Kamuoyu

Kriz Yönetimi ve Halkla İlişkiler

Krizi yönetmek, itibara ve iktidara sahip çıkmak,

halkla ilişkilerin işlevselliği ile mümkündür.

Halkla ilişkiler “ilişki” yapılandırır,

kriz yönetimi “ilişkilerin sürekliliğini” sağlar,

lider ‘‘ilişkinin geleceğini’’ inşa eder.

Kriz ve Belirsizlik

Krizin ve kriz dönemlerinin en belirgin ve gerilim yaratıcı özelliği belirsizliktir. Süreç, algı

yönetimi ve rıza üretimi ile biçimlenmektedir.

Kriz, zaman baskısı altında gerilim yaratan bir düzensizlik durumu oluşturmakta ve bu

düzensizlik ortamı kriz öncesi dönemde ortaya çıkan belirtilerle başlayıp dengenin yeniden sağlandığı döneme kadar topluma egemen

olmaktadır.

Kriz Süreci

“Krizi tanımlamak için, önce bir teoriye, normal, sorunsuz duruma dair bir imgeye ihtiyaç vardır.”

Alışılmış ve olağan sonuçları getirmeyen durumlar, “kriz” olarak değerlendirilmektedir.

Krizde olmanın “düzen”e tercih edilmesi de yeni zamanların şaşırtıcı örneklerindendir. Çünkü

“düzen” insan özgürlüğünü kısıtlayıcı, kural ve konumların belirlilik halidir.

Freud’un saptamasına göre;

“Sürekli durumlardan (bir anlamda rutin) alınan haz pek azdır.”

Etkin Kriz Yönetimi Bileşenleri

Operasyonel Tepki

Yönetimsel Tepki İletişimsel Tepki

Etkin Liderlik Koordinasyon Alanı

[ELKA]

Kriz Yönetimi Koordinasyon Alanının teorik çerçevesi,

Etkin iletişim stratejilerinin gelişmesine bağlıdır.

Kriz yönetiminde iletişim,

barometre özelliği taşımaktadır.

Liderin özellikleri

kriz sürecinde belirginleşir.

İletişimin en temel ve en ilkel işlevi ötekini tanıma ve kendi var

oluşunu gerçekleştirme işlevidir.

İnsanla ilgili yaklaşımların içine düşebileceği en büyük

yanılgılardan biri, bireyle toplum arasındaki sınırları çok net bir

biçimde çizme girişimidir. Bu sınırlar ister birey, isterse toplum

açısından oluşturulmaya çalışılsın, sonuçta benzer nitelikte önemli

yanılgılara götürecektir.

Böyle bir netleştirme, diğer toplumsal olgulardan çok daha fazla

iletişim için geçerlidir.

Halkın, sorunların çözümüne katılımının engellendiği ve

denetlendiği bir toplum, rızanın imalatına – rıza mühendisliğine

maruz kalmaktadır.

Toplumsal Rıza Oluşturma - Antonio Gramsci

" Hegemonya "

Egemen Toplumsal Tasarım - Louis Althusser

" Devletin İdeolojik Aygıtları "

Rıza Mühendisliği - Edward L. Bernays

"The Engineering of Consent"

Rızanın İmalatı - Noam Chomsky

"Manufacturing Consent"

Rıza Üretim Süreçleri

Kriz Sürecine Doğru…

Toplum, iktidarın kurgusunu kendi gerçekliği olarak kabul eder.

İktidar, toplumsal ilişkiler aracılığıyla meşruiyet kaynağı olarak

ihtiyacı olan rıza üretimini gerçekleştirir.

İktidar bireylere, içinde bulundukları toplumun kendilerinin

toplumu olduğu, bu toplum üzerinde yetki ve hak sahibi oldukları,

bu toplum hakkında karar vermeye muktedir ve bu toplumdan

yararlanma konusunda serbest oldukları güvencesini veren

göndergedir.

Kriz Sürecine Doğru…

Kamuoyu alanı da iktidarın, iletişim pratiklerine bağlı olarak,

toplumsallaştırma, normalleştirme ve uyumlaştırma pratiklerine

maruz kalmaktadır.

Mevcut düzenin bozulması ihtimalinin yarattığı kaygı,

toplumdan dışlanma korkusu ve yalnız bırakılma tehdidi

karşısında en genel savunma mekanizması;

uyum sağlamaktır.

Mevcut düzene uyum sağlandığı sürece verdiği güven

duygusundan faydalanılır.

İktidar – Toplum İlişkisi

Aydınlanmanın ileri sürdüğü gibi, akıl sadece ilerleme, özgürleşme değildir. Akıl aynı zamanda

iktidar, egemenliktir.

Protez akıl, modern iktidarın aracıdır.

Hem o bedene aittir hem de o bedende dışarının temsilidir.

Her iktidar ilişkisinde, iktidarın öznesi, nesnesinin kaderini paylaşmak durumundadır.

İktidar – Güç ve Lider

İktidar gücünü halkın rıza ve onayına bağlı olarak

almaktadır/kullanmaktadır.

Bu güce kriz döneminde gereksinim artsa da,

yapılandırılması kriz öncesindeki süreçte yaşanan

iktidar-toplum arasındaki ilişkilere dayanmaktadır.

Bu ilişkinin toplum karşısındaki sembolü ve

görünürlüğü lider ile gerçekleşmektedir.

Lider bu bağlamda hem iktidarın sembolü hem de

kitlenin iradesini devrettiği bir figürdür.

Kriz ve Tutum Örneği-I [Edward T. Hall]

‘‘…Kore Savaşı sırasında esir düşen Türk askerleri kamp yöneticilerine liderlerinin kim olduğunu hemen söylüyor, lider ortamdan uzaklaştırıldığında onun yerini kimin aldığını da bildiriyorlardı. Böylece liderliğin hiyerarşik sıra içinde en yüksek rütbeli subaydan başlamak üzere en son ere kadar geçeceği belirtilmiş oluyordu. Bu durum, kamp yöneticileri tarafından, ‘Türklerin her zaman bir lideri var’ anlamını taşıyordu. Bu nedenle, Türk esir grubuna dokunulmadı.’’

Kriz ve Tutum Örneği-I [Edward T. Hall]

‘‘… Kamp yöneticileri, Amerikalıların bir sorunları olduğunda kime gittiklerini, kimin onlara öncülük ettiğini izliyor ve onun gizli bir anlaşmanın ya da planın liderliğini yaptığından şüpheleniyorlardı. Bu nedenle potansiyel lideri grup içinden alıp kamptan uzaklaştırıyorlardı. Bunun sonucunda grubun desteği, grup içi disiplin ve kontrol mekanizmaları gelişemiyordu.’’

Kriz Yönetimi ve Kamuoyu

Lider ve Liderlik

Toplumsal Kimlik

Kriz ve Kitle

Sonuç ve Değerlendirme

Kriz Yönetimi

Lider

Kamuoyu

ve

Kitle

Lider

Mensubu olduğu grubun

amaçlarını belirleyen ve bu amaçların gerçekleşmesinde

gruba etkili bir biçimde

yön verebilen kişidir.

Lider için kritik kavram “mobilize etmek”tir.

Lider, motive eder, örgütler, yönlendirir.

Kriz ve Lider

Hiçbir süreç bir lideri kriz ortamındaki

kadar sınayamaz.

Kriz ve Lider

İlişki Yönetimi

Yapılan araştırmalar kriz anında en önemli etmenin insan olduğunu

göstermektedir.

Görünür Olmak

Kriz zamanı liderin ön planda, kişisel varlığıyla kamuoyunun

önünde yer alması kriz yönetimi açısından en önemli unsurlardan

biri olarak değerlendirilmektedir.

Kriz Liderliği

Krizde dönemlerinde liderlik, sürekli gelişen ve devamlılık isteyen

dinamik bir süreçtir. Bu tür kaotik ortamlarda istikrarlı olmak ve

kamuoyunu bilgilendirmek kriz liderliğinin bir vazgeçilmezidir.

Liderlik

Liderlik her şeyden önce bir süreçtir.

Bir etki yaratmak üzerine kuruludur.

Bir grup ya da topluluk bağlamı içinde bir anlama kavuşur.

Belirli bir amacın gerçekleştirilmesine yöneliktir.

Liderlik süreci sadece lideri değil, liderin kitlesiyle olan karşılıklı

ilişkisini de esas almaktadır. Liderler ve takipçileri liderlik

sürecinin parçasıdır ve süreci anlamak için her ikisine de

bakmak gerekmektedir.

‘Mob’ ve ‘Madun’

Hitler döneminde, Hamburg’un işçi sınıfından veya orta tabakasının en alt

kısımlarından gelen orta yaşlı aile babaları, yerel güvenlik alanında yedek

olarak görevlendirilmişlerdir. Bu adamlar ordu için işe yaramaz damgası

vurulmuş ve çürük raporu verilmiş insanlardır. Ayak takımı olarak

tanımlanacak bu insanlardan yaklaşık 500 kişiden 400 civarında olanı,

gönüllü olarak, 38 bin Yahudi’nin öldürülmesi olayına karışmışlardır.

Bunlardan 35 yaşındaki bir metal işçisinin ifadesi çok çarpıcıdır;

“…sadece çocukları vurmaya özen gösterdim ve bunu

başardım. Çünkü kendimi bir çocuğun annesiz zaten

yaşayamayacağı düşüncesine inandırdım. Vicdanımı,

annesiz hayatta kalamayacak bir çocuğu kurtarıyorum

düşüncesiyle rahatlamaya çalıştım.”

‘Mob’ – Ayak Takımı

Liderlik ve Güç

Liderlik ve güç arasındaki ilişki;

Konumsal güç;

kişinin işgal ettiği örgütsel/toplumsal konumdan kaynaklanan gücüne işaret eder.

Kişisel güç;

liderin kitlesinden devşirdiği/topladığı güçtür.

Lider Modelleri ve Kriz

Ibn- Haldun’da iktidarın temeli olarak, dayanışma, zorluklarla mücadelede toplumsal bilinç olarak da tanımlanabilecek

‘asabiyet’, kriz döneminde lideri farklı kılan temel özellik olarak tanımlanmaktadır.

Machiavelli, yeteneğini gösterecek, ‘talih’ ve ‘fırsat’ sahibi olmaya dayandırmaktadır. Liderin mucizeler yaratması

beklentisi.

Weber’de, kişiliğin sahip olduğu saygınlık ve çekicilik olarak ‘karizmatik’ kavramıyla tanımlanmaktadır. Olağanüstücülük

dikkat çekmektedir.

Goebbels bunu iki temel kavramla tanımlar; ‘Stimmung’ ve ‘Haltung’.

Karizmatik lider ve Kriz

Karizmatik liderler, bir toplumda genellikle bunalım dönemlerinde ortaya çıkmaktadırlar.

Kriz zamanı en etkin liderler, karizmatik özelliklere sahip olanlardır.

→ Lidere bağlanma yaygın ve derin toplumsal acılardan kurtulmak istendiği dönemlerde

yoğunlaşmaktadır.

‘‘Tarihi birleştiren acıdır.’’

Lider ve Kriz

Karizmatik liderlik yaklaşımlarının ortak

noktalarından biri de, her ne kadar gereklilik koşulu

olmasa da, yaşanan bir stres, değişim, kriz ya da kaos

durumunun karizmatik bir liderin ortaya çıkışını

kolaylaştıracağı gerçeğidir.

Kriz dönemlerinde yaşanan olumsuz koşulların ve

zorlukların bir lideri yaratmasından çok daha önemli

olan yönü, nasıl bir lidere sahip olunduğunu gösteren

özellikler taşımasıdır.

Karizmatik Lider

Karizmatik liderin ortaya çıkışında olduğu gibi, çıktıktan sonra da, iktidarına meşruiyet kazandıran

halkın onu öyle görmek istemesidir.

Halkın beklentilerine cevap verdiği sürece iktidarı devam eder.

Toplumun sürekli önünde bulunmaları, beden dili ve hitabet kullanımı dikkat çekici özellikleridir. Kişinin hayatıyla sınırlıdır. Sözlü kültürün etkisi belirgindir.

→Türk toplumunun en fazla istediği lider tipi karizmatik,

en az istediği lider tipi ise otoriter ve demokratik liderdir.

Karizmatik Lider

Karizmatik liderin insanüstü bir takım nitelikleri taşıdığına

inanılmaktadır. Halk ile liderin inanç, beklenti ve ümitleri

arasında bir paralellik ve benzerlik söz konusudur. Toplum

tarafından kurtarıcı olarak algılanmaktadır. Lidere

yüklenilen karizmada buradan kaynaklanmaktadır.

Karizmatik lider toplum tarafından olağan dışı olarak kabul

edilmektedir. Bu durum grup üyelerinin sadakat ve itaatini

oluşturmakta ve artırmaktadır

Lider Bağlanma

Freud, örgütlü topluluklarda (kollektif, community, gemeinschaft)

üyeler arasında kaynaşmayı sağlayan etkenin libidinal kökenli olduğunu belirtmektedir.

Bu kökene bağlı olarak topluluk üyeleri liderin emirlerini sorgulamazlar.

Çocuk, yetersizlik ve çaresizlik duygularıyla karşılaşınca ebeveyni güçlü yetilerle donatır. O’nu idealize eder.

→Bu idealizasyon sayesinde çocuk ve topluluklar kendilerini güvende hissederler.

Kendini Harekete Geçirebilme

Liderin toplumu etkilemesi ve bu etkinin devamlılığı toplumun lidere karşı geliştirdiği ruhsal sözleşme ile

mümkündür.

Heyecan duyup harekete geçme ve amaç elde edilene kadar coşkuyu koruma yeteneğidir.

Bu yetenek özellikle engellerle karşılaşıldığında kişinin hedefinden sapmadan zorlukları aşmasında ve

heyecanını yitirmeden yoluna devam etmesinde önemli rol oynamaktadır.

Kitleye İnandırıcılığını ve Adanmışlığını Aktarabilme [Führer/Hitler]

İktidarın Kişiselleştirilmesi

Tanrı-Kral’dan Leviathan’a

‘Vox populi, vox dei’

‘Dünyayı kamuoyu yönetmektedir.’

Hobbes

The Reich Ministry of Public Enlightenment and Propaganda

Reichsministerium für Volksaufklärung und Propaganda

Joseph Goebbels Die Dialektik der Aufklärung : Adorno - Horkheimer

‘‘Toplumsal yapılar, içlerinde etkinliğini sürdüren yalanın derecesine göre, birbirilerinden derin bir

biçimde farklılık gösterirler.’’ Georg Simmel

Leviathan

İnsanların

hayatta

kalabilmek için

diğerleriyle

anlaşmayı

sağlayacak bir

gücün

varlığına

ihtiyaç vardır,

bu güçte

Leviathan’dır

Leviathan

Lider Modelleri

Otokratik Lider

Bireyin-Kitlenin duygularına hitap eden

‘karizmatik’ bir rol modelidir.

Demokratik Lider

Duygudan çok akla vurgu yaparak, kitlenin ideallerini ve ulaşılmak istenen hedeflerini

etkin bir biçimde gerçekleştirecek kişidir.

Liderlik modern kitle toplumu içinde yavaş yavaş otoriter eğilimler kazanmıştır. Bu eğilimlere paralel olarak, lider davranışı

rasyonaliteden çok, “karizma”ya dayalı olarak belirlenmiştir. Kitle, karizmatik lider vasıtasıyla kendi tercih ve iradesini ifade etmek

imkanı bulmuştur. T. Adorno

Lider Modelleri

Demokratik ve katılımcı Lider;

Otokratik Lider;

Karizmatik Lider;

Liderlik modelleri arasındaki farklılıkları anlayabilmek açısından, kriz

dönemlerinde ve acil durumlarda karar alma süreçlerinde liderlerin

sergilediği tutum belirleyici olacaktır.

Özellikle karar alma süreçlerinin uzun sürmesi, tüm tarafların sürece

katılımı konusunda teşvik edilmesi, zaman kayıplarının yaşanmasına

neden olduğu gerekçesiyle otokratik modellerin öncelendiği görülmektedir.

Kamuoyuna bu yönde yapılan telkinler krizin tek bir merkez tarafından

kontrol edilmesinin avantajları ile karar alma süreçlerine katılımın

engellenmesi açısından çelişki yaratmaktadır.

Faşist Batı tipi diktatörlükler, kendi dönemlerindeki ekonomik ve toplumsal sistemin karşılaştığı krizin ürünleri olarak doğmuşlardır.

Karizmatik Lider ve Otokratik Lider arasındaki kritik çizgi bulunmaktadır.

Toplumun içerisinde bulunduğu koşullar ve sahip olduğu özellikler

ile liderin sahip olduğu özellikler birbiriyle uyum içerisinde olmadığında, yeni krizler yaşanmakta ve liderin o topluma

faydasından çok zararı dokunmaktadır.

Varsayım - I

Türk toplumunda çalışanların liderden beklentileri Batı toplumlarına göre farklılaşmaktadır.

Bireyin önde tutulduğu toplumlara oranla toplumumuzda liderin konumu ve liderden beklentiler farklılaşmaktadır. Liderin sonuç yerine sürece odaklanması, her sorunu çözecek ve her ayrıntıyı bilecek düzeyde donanımlı olmasını gerektirmektedir.

Çalışanlar kendilerine liderlik edecek kişinin her sorunun yanıtını bilmesini gerekli görmektedir. Belki de bu nedenle liderin ‘bilmiyorum’ ya da ‘çözemiyorum’ şeklindeki ifadesi astlarını tarafından hoş karşılanmaz. Çalışanların liderlerini ana babaları yerine koydukları görülmektedir. Onların ilgi ve bakım bekledikleri gözlenmektedir. Bireyci toplumların aksine liderlerin kayıtsız davranmaları hoş görülmemektedir. Böylesi bir ortamda kuşkusuz özel yaşamla iş yaşamının birbiri içine girme olasılığı vardır.

Türk toplumundaki ast-üst ilişkisini Batı tipi liderlik kuramlarıyla çözümlemeye çalışmak sağlıklı sonuçlar vermeyebilecektir.

‘Liderlik Algısı’ Araştırma Sonuçları

Araştırma sonucunda aranan lider özellikleri içerisinde en yüksek ortalama;

“güven uyandırması”

(4,75)

“içerisinde bulunduğu zor şartlar altında en sağlıklı kararı verebilmesi”

(4,74)

“yaptığı işle ilgili derin bilgi sahibi olması” (4,65)

“kriz ve kargaşanın üstesinden gelmesi” (4,62)

Örneklem: – I

“İstismar edildi! Orada belki algı yönetiminde bir eksikliğimiz

var. Belki daha detaylı bahsedilebilirdi ancak bunu istismar

etmek isteyenlerin de olduğunu düşünüyorum.”

“Burada bir algı yönetiminde eksiklik var, bunu zamanında

anlatamadık. Bunun eksikliğinden kaynaklanan bir sonuç olarak

bu noktaya geldi. Hepimiz bazı dersler çıkardık. Burada bazı

şeyleri hatırlattı vatandaş bize. Vatandaşa rağmen bir şey

yapılamayacağını zaten biliyoruz. Belki başından itibaren daha

detaylı bilgileri panolar şeklinde bu bölgede koymuş olsaydık, bu

yapılan çalışmaları da anlatsaydık bunu istismar etmek

isteyenlere de fırsat vermemiş olacaktık.”

Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş (2013) tarafından

yapılmıştır.

Örneklem: – II

Kriz Yönetimi ve Kamuoyu

Lider ve Liderlik

Toplumsal Kimlik

Kriz ve Kitle

Sonuç ve Değerlendirme

Kriz Yönetimi

Lider

Kamuoyu

ve

Kitle

Toplumsal Kimlik

İnsan, bir grup-varlıktır; yaşamını topluluk yaşantısı içinde sürdürür,

kimliğini bir topluluğa aidiyet halinde oluşturur. Kimliğin bireysel

boyutunun yanı sıra, bir de toplumsal boyutu vardır.

Toplumsal kimliğimiz, bireysel kimlik ile iç içe geçmiş olması

nedeniyle belirgin bir tehdit yoksa, varlığından pek haberdar

olmadığımız bir parçamızdır.

Kriz durumlarında belirginleşir, grup etkinliği ve lider arayışı çözüm

yaratıcıya ilgi artar.

Büyük gruplarda daima gerilmeler olur.

Bu doğal bir süreçtir.

Bu gerilmeler gerilemelere (regression) neden olabilir. Bu gerilme süreçleri krizlere

evrildiğinde liderin tavrı büyük önem taşır.

Lider fantezi ile gerçeği iyi ayırabilirse iyi bir süreç başlar. Tersi durumda toplumda bir

ayrılık başlar.

"Biz kimiz?" sorusu sorulmaya başlanır.

Büyük–Grup Gerilemesi (Regression)

Savaş dönemleri, açlık, doğal afetler, acılarla dolu toplu göçler, soykırım, sürgün gibi insan

eliyle yapılan travmalar, toplumsal kimliğin bireysel kimliğin önüne geçmesine yol açar ve

bireylerin toplumları adına büyük fedakarlıklar yapabilmelerini sağlar.

Büyük gruplar zor durumlarda tıpkı bireyler gibi, bir gerileme

(regression) yaşar; bireysel savunma düzeneklerine benzer tepkiler

verirler.

Grup, gerileme içine girdiğinde yapıcı dinamiklerin yerine yıkıcı

olanlar ön plana geçmeye başlar.

Gerileme içindeki gruplar belli bir süre için daha önceden çok iyi

bildikleri güvenli bir limana sığınma gereksinimi içindedir. Ancak

gerileme katıysa ve bir süre sonra yok olmuyorsa, fanatizm benzeri

tepkiler de ortaya çıkabilir.

Toplumsal Kimlik ve Regresyon

Regresyon ve Toplumsal Şizofreni

‘Büyük Grup Gerilemesi’ yaşayan toplumlarda grup üyeleri

bireyselliklerini yitirir. Grup üyeliği ve grup kimliği, bireysel kimlik

değerlerinden daha önemli hale gelir. Bireysel fikirler ve farklılıklar

aşınırken, grup kimliğine ait genellemeler ve önyargılar daha önemli ve

yaygın bir konuma ulaşır.

Grup, gözü kapalı bir biçimde liderin çevresinde toplanır. Lidere

olması gerekenden, bir insanın yapabileceğinden daha üstün nitelikler

yüklenir ve onun kararlarına sorgulamadan boyun eğilir. Büyük gruplar

gerileme yaşarken kolayca yönlendirilebilir.

Grup içinde keskin bölmeler, iyi-kötü, siyah-beyaz ayrımları görülür. Bu

keskinlik, grubun kutuplaşmasına ve uçlarda kalanların kötü olarak

damgalanmasına neden olur. Grup içindeki farklı görüşler hemen ‘hain’

olarak damgalanır ve bu damga kolayca değiştirilemez.

Grup, kendi içindeki hainleri bulmakla fazlaca meşgul hale gelir. Aynı

keskin bölme, grubun dışı için de geçerlidir. Grup, dışarıdaki grupları

kolayca düşman olarak damgalar. Kendi kimliği ile düşman grup kimliği

arasında keskin ayrımlar yapılır. İki tarafın birbirine benzer olduğu yanlar

göz ardı edilirken, farklılıklar abartılır. Küçük farklılıklara odaklanma

temel uğraşılardan biri haline gelebilir.

Toplumsal Kimlik ve Regresyon

Toplumsal Kimlik ve Regresyon

Liderle grup arasındaki bağımlılık artar ve liderin gücü

sorgulanmaz duruma gelir.

Topluluk, ahlaksal değerler açısından daha mutlakçı, cezalandırıcı

bir moda geçer.

Kurallar katılaşır. İnanç dizgesinin dışında kalan değerlere sahip

ötekiler, tüm güçlü bir tarzda düzeltilmeye, doğru yola getirilmeye

çalışılır. Başarılamazsa, sert şekilde cezalandırılır. Gerileme

yaşayan gruplarda estetik kavramsallaştırma zayıflar, güzelin

çirkinden ayrıştırılması zorlaşır. Estetikte olduğu kadar etik ve

yaratıcılıkta da bir ilkelleşme yaşanır.

Etiketleme Teorisi

'Sosyal yoğunluk arttıkça, moral yoğunluk azalır.' Durkheim

Toplumsal Kimlik ve Regresyon

Kişisel olarak travma yaşadığımızda çocukluğumuza;

toplum olarak travma yaşadığımızda ise tarihimize döneriz.

Toplumlarda gerileme oldu mu tarihin imgesi ortaya çıkmaktadır.

Birey olarak gerileme hissedildiğinde, eskiden kalmış olan kimi

eşyalarla, resimlerle ilgilenilir ve onunla bir çıkış yolu bulunur.

Büyük gruplardan bahsediyorsak o zaman belki de milyonlarca

insanın paylaştığı bir sosyal, politik süreçten bahsediyoruz

demektir. Büyük gruplarda bir gerileme olduğu zaman onlar da

tarihlerine dönüyorlar.

Geçmişi temsil eden semboller yan anlamlar üretiyor.

Toplumsal Yas

İnsanlar birini kaybettiklerinde ağlayıp onun yasını tutar.

Toplumun gözleri olmadığına göre nasıl yas tutacak?

Toplum da heykeller yapar, hakedilme ideolojisi geliştirir, mağdurluk kimliği geliştirir.

Her toplumun farklı yas tutmaları olur; bizim yas tutmamız insan yapısına daha uygun.

Geçmişe bakıyoruz.

İnsanlar grup halinde bulunduklarında, bireysel davranışlarından oldukça farklı bir ‘grup

davranışı’ sergileyen iki tür zihinsel işleyişe sahiptir;

Bunlardan birincisi, ‘çalışma grupları’dır ki, grup kendisini yaptığı işe verdiğinde, zihni

üretken bir amaca yöneldiğinde ‘çalışma grubu’ özellikleri sergiler. Tüm gruplar,

topluluklar, hep çalışma grubu olarak kalmak ister.

Toplumu bir arada tutmaya çalışan ahlak, devlet gibi maddi ve manevi tüm yapıların

amacı da budur. DİA’lar devreye girer.

Diğer grup davranışına, bilinçdışı süreçlerin baskın olduğu zihinsel işleyişine ‘temel

varsayım grupları’ adı verilir.

‘Çalışma Grubu’, tıpkı ego gibi gerçekliğe;

‘Temel Varsayım Grubu’ ise, tıpkı ‘altbenlik’ gibi hayal dünyasına dönüktür.

Grup Davranışı

Zaman Çökmesi

Toplumsal kriz zamanlarında gerileme gösteren ve fanatizme yatkın hale

gelen büyük gruplar, ‘temel varsayımlara’ göre hareket eder.

Sağlıklı işleyişini yitirmiş, kaosa girmiş ve fanatizme yatkın hale gelmiş bir

topluluktaki aynı olguya farklı pencerelerden bakılmaya başlanır.

Geçmişte yaşanmış, ama yası tutulmamış acıların önemi,

Bu tür acılar da toplumsal kimliğin öne çıkması,

Zaman zaman büyük gruplarda tarihte yaşanmış acı olaylar, sanki olay bugün

yaşanmış gibi büyük ve derin duygulara yol açabilmektedir.

Geçmişle şimdi arasındaki uzun zaman dilimi toplumsal psikolojide bir

anda ortadan kalkar, geçmiş, şimdi haline gelir ve ‘zaman çökmesi’

yaşanır.

Zaman Çökmesi

Zaman çökmesi, toplum içinde çok canlı duyguların

yaşanmasına neden olur. Gruptaki bireylerin toplumsal

kimlikleri daha da canlanır, grubu simgeleyen semboller

ve lidere bağlılık önem kazanır. Grup, güncel olayları

geçmişin gölgesinde algılar. Dolayısıyla gerçeği olduğu

gibi görebilme yeterliliğini kaybeder.

Bireyselleşmeyi başaramayan insanlar gibi, hızlı gelişen

teknoloji ve hızla değişen yaşam tarzlarına ayak

uydurmakta zorlanan toplumlar, gerileyerek kolayca

fanatizme sapabilmektedirler.

Küçük Farklılıkların Narsisizmi Freud

“İnsanlar arasındaki anlaşmazlıkların, yabancılık ve husumet

duygularının ortaya çıkmasının temelinde aslında birbirlerine

benzeyen insanların çok küçük farkları yatmaktadır.”

Dışarıda düşmanı olan bir grup veya bir topluluk kendi içindeki farklı

unsurlar arasında daha barışçıl ve dayanışmacı bir ilişki geliştirecektir.

Çünkü dışarıdaki düşman sanki tüm kötülüklerin sebebi olarak görülecek

ve dikkatleri üzerine çekecektir.

Kendi grubu dışında olan bir düşmanın varlığı, grup içinde

bağlılığı ve uyumu arttırmaktadır.

Sahte Türdeşlik – [Pseudospeciation]

Ortak değerlerin ve aynı olma duygusunun yarattığı geniş grup

kimliği olarak tanımlanabilir.

Geniş grup kimliğinin yarattığı algılar ‘’onlar’’ ile ‘’biz’’ arasında paradoksal

bir ilişki oluşur;

Ne kadar düşmanından farklı olmak istersen, o kadar düşmanına

bilinçsizce benzemeye başlarsın ya da;

Ne kadar düşmanından uzaklaşmak istersen o kadar çok onunla

ilgili endişen ve düşüncen artarak düşmanına o kadar çok bağımlı

hale gelirsin.

Bir başkasına cehennemi yaşatan, onu birlikte yaşar.

Toplumsal Algı Süreci – Bireysel Algı Süreci

Umut verici bilgiler hızlı yayılabilirken, umut kırıcı olanların paylaşılmasında isteksiz davranılmaktadır. Özellikle umutsuzluğun yaratacağı sonuçların bedeli

birey açısından ağır olacak ve yaptırımlar doğuracaksa isteksizlik daha da belirginleşmektedir.

Maddi menfaatler söz konusu olduğunda, bilgiler bu çıkarları koruyacak biçimde sapmaya uğrayarak

algılanmaktadır.

Lidere Bağlılık ve Adanmışlık

Özelliklede doğu toplumları batı toplumlarına nazaran daha çok

toplumsal özelliklere bağlı, grup içi ve dışı etkileşimlere karşı daha

hassastırlar.

Fanatik gruplarda bağımlılık ilişkisi zaten grup için bir normdur.

Fanatik grupların tam bağlılık beklentisi, kesin ve mutlak kuralları,

bireyselleşememiş kimsenin hem kendi ilkel içsel bunaltısını

hissetmesini engeller, hem de yaşamın içindeki doğal belirsizlikten

duyduğu temel varoluş kaygısını yok eder. İlke ve normlara bağlı

olmak, bu gruplarda yer alan bireyselleşememiş insanların içsel

yalıtılmışlık duygularını ortadan kaldırarak, onlara görece bir ferahlık

duygusu verir.

Kriz Süreci Ortak Davranış Kodları

Duygusal Sapma

Duyguların ve tutkuların söz konusu olduğu durumlarda, bilgilerdeki sapma bu duygu ve

sapmaları güçlendirecek yönde gerçekleşmektedir. Uçan daireleri genellikle inanma eğilimi

olanlar görmektedir.

Grup Dayanışması

Toplumsal anlamda ortak bir konuyla ilgili olaylar söz konusu olduğunda, sapma, gruptaki

dayanışma ve tutarlılığı güçlendirecek ve desteklenen mücadeleyi haklı gösterecek biçimde

ortaya çıkmaktadır. Örneğin savaş ortamlarında kamuoyu bu yönde şekillenmektedir.

Edimlerin Kontrolü

İçtenlikle, bilinçsiz olarak, istenmeden yapılan sapmalarla, kişinin kendi tutumunu haklı

göstermek için bilerek ve isteyerek başvurduğu sapmalar hep aynı yönde oluşmaktadır. Söz

konusu tutumun maddi, zihinsel ve duygusal oluşu sonucu değiştirmez.

Karşılıklı Etkileşim

Bireyin bir soruya yanıt vermesi sırasında ortaya çıkan sapma, böyle bir düşünme fırsatı

olmadan kendiliğinden ve hızlı biçimde oluşan tepkilere göre çok daha az olmaktadır.

Özellikle yetkililere soru sorulurken “Emin misiniz” Doğrulayıcı bilgiler aldınız mı” tarzında

açıklayıcı zorlamalara gidildikçe ve yanıt için yeterli bir düşünme süresi bırakıldıkça sapma

daha da az olmaktadır.

Kriz Dönemi Lider ve Takım Oluşturma

Başarılı liderlerin ardında uyumlu, birbirini tanıyan ve güven duyan,

adanmışlık hisleri yüksek farklı yetenekte bireylerin oluşturduğu takım

üyeleri vardır.

Uygun niteliklere sahip takım üyelerinin varlığı, kriz anında ilk tepkiyi ve

taktik müdahaleyi, liderin krizi yönetebilmesine ortam yaratmaktadır.

Bir lider için kriz, hesap verme sürecidir.

Liderin inandırıcılığı güveni artırır. Goebbels…

Liderin kriz sürecinde ürettiği euphemism (örtmece) kitle ile arasındaki

bağı güçlendirir.

Örtmece, anlam değişmediği halde algılamayı değiştirmeye yönelik bir anlatım tarzıdır.

Toplumsal karmaşalar döneminde liderler bağlamında iki

farklı toplumsal süreç gelişir;

1- Narsist Süreç

2- Paranoid Süreç

Bu süreçlerde onarıcı ve yıkıcı liderler üretir.

Yeterli derecede narsist olmayan lider iyi bir lider değildir.

Bireyin kendisini sevmeye de ihtiyacı vardır. Önemli olan bu

sevginin başkalarının aleyhinde gelişmemesidir. Mazoşist

veya sadist bir narsizm tehlikelidir.

Kriz Yönetimi ve Kamuoyu

Lider ve Liderlik

Kitle ve Çeşitleri

Kriz ve Kitle

Sonuç ve Değerlendirme

Kriz Yönetimi

Lider

Kamuoyu

ve

Kitle

Kitle

Bir kitle iki kişidir.

Kitle hep kendisine sınırsız bir güçle egemen olunmasını istemektedir, aşırı derecede otorite düşkünüdür.

Kitleye katılanlar için,

kendilerini tutkularına sınırsızca teslim etmek,

Kitle içinde eriyip gitmek,

Kendinde birey olarak sınırlı kalma duygusunu yitirmek,

haz verici bir duygudur.

Kitlenin Nitelikleri

Kitle daima büyümek ister.

Kitle içinde eşitlik vardır.

Kitle yoğunluğu sever.

Kitlenin bir yöne gereksinimi vardır. • Bir kitle erişilmemiş bir hedef olduğu sürece var olur.

• Yön, kitlenin varoluşunun devamlılığı bakımından temel öneme sahiptir.

• Ortak bir yön, bütün üyeler için eşitlik duygusunu güçlendirir.

• Kitlenin dağılma korkusunu engeller.

• Kitle korku durumunda bir arada kalmak ister; kitleyi oluşturanlar, akut bir tehlikeden üyelerinin yakınlığıyla korunabileceklerini hissederler.

Yavaş Kitle ve Dejarj [Dağılma] – Lider

Kitlenin dağılma duygusunu etkileyen varılacak hedefin niteliğidir. Hedefi uzak olan kitle, yavaş kitledir.

Dejarj olanağından yoksundur.

Yol uzundur, engeller bilinmez ve her taraf tehlikelerle doludur. Ancak hedef varmadan dejarja izin verilmez.

Yavaş kitle hedefe inanmayı sürdürdüğü müddetçe kitledir. Dini kitleler yavaş kitledir.

Kria ve zorluklar karşısında dağılma tehdidi yaşandığında liderlik eden kişi devreye girmektedir. Lider her defasında

inancı yeniden oluşturmayı başardığında liderliğini sürdürebilir.

Kitle ve Birey

Kitle içinde birey;

Liderin ve diğerlerinin sevgisini kazanma duygusu ağırlık kazanır.

Gücü sahiplenmek

Yenilmez bir güce sahip olduğu duygusuna kapılır. Bireysel anlamda sahip olduğu kuvveti, toplumsal anlamda güce dönüşür.

Bastırılmış istek ve ilkel güdüler ortaya çıkar.

Bulaşıcılık ve taklit (Sirayet)

Kitle içinde duygu ve davranış bulaşıcıdır.

İtaate Yatkınlık

Kollektif Ruhun Oluşumu

Bireyin topluluk

içinde;

Mukavemeti –

Muhakemesi ve

Mantığı çok zayıftır.

Kitle dişil; şiddet eril

bir özellik taşır.

Kitle ve Lider

Kitle ve lider ilişkisi üzerine yapılan erken dönem analizler daha çok kitlenin ve insan ruhunun arkaik niteliklerine

yoğunlaşmıştır.

Aristoteles'ten itibaren, egemen anlayış, kitleyi rasyonel davranmaktan uzak bir kategori olarak değerlendirmek

eğilimindedir.

Kitlenin sloganlardaki tekrarlamalara ve görkemli mitinglere olan eğilimi bir tür büyüsel seremoni ya da ritüele duyulan

ilkel bir eğilim olarak görülür. Liderin amacı kitlenin ruhundaki bu ilkel dürtüler ulaşmak olarak kodlanmıştır

Kitlelere egemen olan duygu, kıskançlıktır. Kitle içindeki birey, anlamadığından nefret eder ve kendisinin düşünce düzeyinin üzerine

yükselen herkese karşı kıskançlık gösterme eğilimindedir.

Liderle kurduğu özdeşim eğilimin düzeyini ve yönünü belirler.

Gustav Le Bon’na göre (1841-1931), kitleler söylentiler, efsaneler, boş inançlar, nefretler ve korkularla yönlendirilebilirler.

İnsanların heyecanları, bir kitle içinde ulaştığı doruk noktasına başka koşullarda pek ulaşmaz.

Kitle, her zaman hayvanca ve canice davranmaz, davranış biçimini de alabilir. Bir uygarlık çökmeye başlayınca O’nun çöküşünü tamamlayan

her zaman kitlelerdir. Hükümetler devrilmezler, intihar ederler.

Kitlenin bireylerinin, Nietzsche’nin üstün-insan ‘Übermensch’ tanımını çağrıştıracak biçimde;

lider tarafından aynı ve haklı biçimde sevildikleri,

ancak önderin kendisinin kimseyi sevmeye ihtiyacı olmadığı,

O’nun doğasının tamamıyla bir efendi-egemen niteliği taşıdığı,

mutlak bir narsist,

kendinden emin ve bağımsız olabileceği hayaline ihtiyacı vardır.

Lider, bir yandan üstün-insan olarak görünmek zorundayken aynı zamanda sıradan bir insan olarak görünme mucizesini de yaratmak

zorundadır.

Kriz durumlarında; birey, kendi ben idealinden vazgeçip, onun yerine liderde temsil olunan kitle idealini koymaktadır. Linç Girişimi..

Die Welle

Kriz Yönetimi ve Kamuoyu

Lider ve Liderlik

Kitle ve Çeşitleri

Kriz ve Kitle

Sonuç ve Değerlendirme

Kriz Yönetimi

Lider

Kamuoyu

ve

Kitle

Çokluk Paradoksu [The Paradox of Plenty]

Ulusların Kültürel Değer Boyutları

“Belirsizlikten Kaçınma” insanları; riski

azaltmaya değil, belirsizliği azaltarak,

karmaşadan kaçınmaya itmektedir.

Belirsizlik; kararsızlık ve çaresizlik de

yarattığı için bir tehdittir. Aynı belirsizlikler

erken uyarı mekanizmalarına sahip olanlara

algılama yönetimi için “beklenmedik

fırsatlar” doğurabilir.

Ulusların Kültürel Değer Boyutları [Geert Hofstede]

Belirsizlikten kaçınma,

Güç mesafeleri,

Bireysellik ve toplumsallık,

Eril ve dişil olmak ile

Uzun Dönem – Kısa Dönem Yönelim boyutuna indirgemiştir.

Belirsizlikten kaçınma, bireyin belirsiz ortamlardan kaçınabilme yeteneği ve

kendini güvende hissetmesi ile ilgilidir.

Güç mesafelerinde, toplumsal güç odaklarına yakınlık; dini, askeri ve siyasi

liderler. Bireysellik, insanların sadece kendileri ve ailelerinin çıkarını gözetme

eğilimini gösterirken; toplumsallık bir gruba sadık olma eğilimini göstermektedir.

Çalışmalarda zengin ülkelerin genellikle bireysellik ağırlıklı, fakir ülkelerin ise

toplumsallık ağırlıklı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Eril olma bir toplumda baskın değerlerin para ve başarı olduğu durum, dişil

olma ise bir toplumda başkalarıyla ve hayatın kalitesiyle ilgilenme baskındır.

Uzun-Dönem Yönelim derecesi yüksek olan kültürler yüksek tasarruf ve azim

gösterirler. Kısa-dönem yönelimi olan kültürler daha çok gelenek ve

göreneklerine sahip çıkar ve sosyal sorumluluklarını ön planda tutarlar. Zaman

yönetimi zayıftır.

Tahakküm ve Tahammül

Gücünü dayatma ve zorlamadan alan bir otoritenin varlığını

sürdürmesi ne kadar zor, sınırlı ve tartışılır nitelikteyse;

anlaşmaya odaklanan, kamuoyunun kendisini ifade etmesine

imkan sunan bir yapının -ilişki içinde olduğu kitleler ile- ortak

bir ideali gerçekleştirmesi bir o kadar mümkün, anlamlı ve

uzlaştırıcı özellik taşımaktadır.

Halkla İlişkiler

Halkla ilişkilerin temel amacı; taraflar arasında güven

inşası, sorun oluşumunu engelleme ve oluşan sorunların

krize dönüşmesini önlemektir.

Halkla ilişkilerin, “bir örgütün iktidarını sürdürme

çabası” olarak yapılan tanımı, taraflar arasındaki ilişkinin

nasıl yönetildiği ile anlam kazanmaktadır.

Kriz süreçlerinin mevcut yapılarda yarattığı istikrarsızlığa rağmen,

aynı olaylar

yeni kurumların ve ilişkilerin inşasında yaşamsal adımlar atma fırsatı olarak

görülebilir.

Kriz süreci, herkesin kendi çevresinde döndüğü bir uzlaştırılamaz farklılıklar dünyasında

istemsiz, amaçlanmamış, zorunlu bir iletişim aracıdır. Kamusal olarak algılanan kriz birbiriyle

ilişkisi olsun istemeyenler arasında

iletişim kurulmasını zorunlu kılabilir.

Risk Toplumu

Risk yönetiminin ihmali kriz yönetimi

başarısız kılacaktır.

Yeni sosyal hareketler yurttaş daha fazla

kamu yönetimi karar mekanizmalarının

içinde yer almak istiyor.

Risk Toplumu [Risikogesellschaft]

Günümüzde bireylerin ve toplumların çeşitli riskler altında

kalması, bilinmezlikler ve belirsizlikler yaratmaktadır. Birey

kendinden farklı olan her şeyden korkan bir kişilik olarak

karşımıza çıkmaktadır. Korkuyla kavrulup, sürekli

belirsizlik yaşayan birey, karmaşa-çatışma-şiddet-

saldırganlık duyguları içinde kaybolmaktadır.

Bu kayboluşlardan kurtulmak isteyen birey, kendini

güvende hissedebilecek otorite arayışına girer. Komplo

teorileri, kurgulanmış tehditler, korku senaryoları ile güç

ve iktidar odaklarının hedefi haline gelir.

Tüm önceki kültürler ve sosyal gelişim aşamaları çeşitli şekillerde tehditlerle

karşılaşmıştır. Ancak bugünün toplumu risklerle başa çıkmaya çalışırken kendisiyle karşı

karşıya gelmektedir.

Artık tehlike kaynakları cehalet değil, bilgidir.

Doğa üzerindeki kusurlu hakimiyet değil, kusursuz hakimiyettir.

İnsan anlayışından kaçan bir değer değil,

sanayi çağının kurduğu normlar ve nesnel kısıtlamalar sistemidir.

Modernlik, hem bir tehdit, hem de kendi yarattığı tehditten kurtuluş vaadi haline geldi.

Riskin karşısında muhtemel üç tepki durumu;

İnkar, ihmal ya da dönüşüm

ilki çoğunlukla modern kültürde,

ikincisi post-modern süreç,

sonuncusu risk toplumunun kozmopolit uğrağıdır.

Risk felaket anlamına gelmez.

Risk felaket öngörüsü anlamındadır.

Risk söylenceler ve kitle iletişim araçları sayesinde yaygınlaştırılmaktadır.

Küresel risk algısına ilişkin özellikler;

Mahalsizleşme – Mekânsal

Hesaplanamazlık – Zamansal

Telafi edilemezlik – Toplumsal

İhmalin siyasi maliyeti

aşırı tepkinin siyasi maliyetinden çok daha yüksektir…

Yeni Toplumsal Hareketler Değişen Kriz Paradigması

Yeni paradigma;

‘öngörülemeyen’

‘yeni protesto hareketleri’

‘yeni popülizm’

‘neoromantizm’

‘düzensiz politikalar’

‘ortodoks olmayan siyasal davranış’

’antipolitik’

‘alternatif hareketler’

Kamuoyu Oluşum Süreçleri

Yeni paradigma;

Hareket biçimi;

İçsel hareket biçimi

Kamuoyu oluşturma biçimleri

Dışsal hareket biçimi;

Dış dünyaya ve politik muhaliflerine karşı çıkış biçimi

Kamuoyu Oluşum Süreçleri

Yeni paradigma;

Hareket biçimi;

İçsel hareket biçimi

Kamuoyu oluşturma biçimleri

Enformel

Devamsız

Ortama bağlı

Eşitlikçi

Tam oturmamış üyelik rolleri

Programlar, platformlar, kampanyalar, sözcüler, ağlar ve gönüllü

yardımcılar

Kamuoyu Oluşum Süreçleri

Yeni paradigma;

Hareket biçimi;

Dışsal hareket biçimi;

Dış dünyaya ve politik muhaliflerine karşı çıkış biçimi

Örgütsel ve ideolojik olmaktan daha çok, belirli bir amaç etrafında

toplanmışlık

Katılımcılar arasında geniş bir meşruiyet ve inanç çeşitliliğine izin

veren ‘tek mesele ittifakı’

Müzakere yapabilme yeteneği zayıf

[kamuoyunu anlamak]

Hareketin hiçbir parçası feda edilemez

Siyasal ve sosyo-ekonomik kodlardan kopukluk

Kamuoyu Oluşum Süreçleri

Yeni paradigma;

Hareketin yapısal özelliği;

Tek bir sınıf yok. Farklı sınıf olan ve olmayanların ittifakı.

Yeni orta sınıf

Eski orta sınıf unsurları (kenarda kalmış, yükselme şansı yok,

varlıksız gruplar)

İş piyasası dışında kalanlar (öğrenci, ev hanımı, emekli)

A. Giddens; yeni orta sınıf, sınıf olduğunun farkında fakat

‘sınıf bilincine’ sahip değil.

Kamuoyu Oluşum Süreçleri

Kamuoyu Oluşum Süreçleri

Yeni paradigma;

Hareketleri irrasyonel tanımlama her zaman çok kolay değil.

Modern bilişsel kültüre hakimiyet çok yaygın

Toplumsal bilgi ve enformasyona ulaşabilen ve kullanan.

‘birbirlerini bazı konularda destekleyen, belki de hiçbir

konuda desteklemeyen mesele-hareketlerinin bir

federasyonu’

Bilişsel yetenek ve entelektüel birikim kullanımı

Zaman Yönetimi

Zaman günümüzde hem ulusal hem de

uluslararası rekabette önemli unsurlardan

biridir.

70’li yıllarda maliyet,

80’li yıllarda kalite,

günümüzde ve gelecekteki zaman,

örgütlerin rekabet üstünlüğü sağlamaları

açısından en önemli unsur olarak ortaya

çıkmaktadır.

Kriz ve Zaman Yönetimi

Enformasyon Savaşları

Wikileaks Krizi – 270.000

Wikileaks Krise – 519.000

Wikileaks Crisis – 1.280.00

Her ülkenin sahip olduğu istihbarat yapısı imajını biçimlendiren bir özellik taşımaktadır. Sahip olunan imaj, diğer ülkelerin işbirliği arzusunu derinden etkilemektedir.

Gizli işler belirgin bir halk kültürü ve mitoloji ile gelişir, bir ulusun kültürünün yapısını ve karakterini yansıtır.

‘‘Every country has an intelligence structure shaped in its own image. In parallel with the covert work itself, a certain folklore and mythology develop that reflect the individual nation's temperament and the character of its culture.’’

Batı kitap, Doğu meseldir…

Teşekkürler…

tayfun@başkent.edu.tr