Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii:...

44
Kortykosteroidy stosowane ogólnie: czy potrzebna jest profilaktyka i suplementacja? Mity i fakty Iwona Chlebicka Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii, UMED Wrocław Arkadiusz Chlebicki Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych, USK Wrocław

Transcript of Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii:...

Page 1: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Kortykosteroidy stosowane ogólnie: czy potrzebna jest profilaktyka i suplementacja? Mity i fakty

Iwona Chlebicka

Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii, UMED Wrocław

Arkadiusz Chlebicki

Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych, USK Wrocław

Page 2: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Kortykosteroidy ogólne w dermatologii:

Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym

Wykorzystywane jest ich działanie: przeciwzapalne, immunosupresyjne i antyporolifercyjne

Stosowane w formie dożylnej i doustnej

Podawanie domięśniowe i podskórne (rzadko stosowane, głównie jako leczenie doogniskowe)

Page 3: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Najważniejsze wskazania do stosowania kortykosteroidów ogólnych:

Choroby pęcherzowe (pęcherzyca, opryszczkowe zapalenie skóry, pemfigoid) Toczeń układowy, podostry skórny toczeń rumieniowaty Twardzina układowa, zapalenie skórno-mięśniowe i zespoły nakładania tkanki

łącznej Ciężkie skórne odczyny polekowe Ciężka ostra pokrzywka Ciężki, uogólniony liszaj płaski Ciężkie atopie Trądzik piorunujący Ciężki rumień guzowaty Rozsiana postać ziarniniaka obrączkowatego Sarkoidoza Zespół Sweeta Piodermia zgorzelinowa Zapalenia naczyń ……………………………

Page 4: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Dostępne preparaty:

Doustne:

Prednizon –tabletki 1mg,5 mg,10 mg, 20 mg

Choroby alergiczne o ciężkim przebiegu, oporne na inne metody leczenia: kontaktowe zapalenie skóry; atopowe zapalenie skóry; choroba posurowicza; reakcje nadwrażliwości na leki; całoroczny lub sezonowy alergiczny nieżyt nosa. Kolagenozy (glikokortykosteroidy wskazane są w okresach zaostrzenia lub w niektórych przypadkach jako leczenie podtrzymujące): ostre reumatyczne zapalenie mięśnia sercowego; zapalenie skórno-mięśniowe (u dzieci glikokortykosteroidy mogą być lekiem z wyboru); toczeń rumieniowaty układowy. Choroby skóry i błon śluzowych: złuszczające zapalenie skóry; opryszczkowe pęcherzowe zapalenie skóry; ciężkie łojotokowe zapalenie skóry; ciężki rumień wielopostaciowy (zespół Stevens-Johnsona); ziarniniak grzybiasty; pęcherzyca;

®

Page 5: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Prednizolon

Dostępny w dawce 5 mg

Również refundowany ®

Metyloprednizolon

Dostępny w dawce 4 i 16 mg

Również refundowany ®

Page 6: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Rzadziej stosowane kortykosteroidy doustne:

Triamcinolon –tabletki 4mg – odpłatność 30%

Deflazacort dostępny - tabletkach 6 mg- niedostępny w Polsce

Deksametazon - 0,5 i 1 mg tabletki

Zaleca się je stosować u osób z podwyższonym poziomem sodu lub retencją płynów

Inne działania niepożądane bardzo zbliżone

Page 7: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Siła działania kortykosteroidów:

kortykosteroid dawka równoważna

Prednizolon 5

Metyloprednizolon 4

Deksametazon 1

Triamcinolon 4

Prednizon 5

Deflazacort 6

Page 8: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Kortykosteroidy dożylne:

Hydrokortyzon (Corhydron 25 50 i 100 mg in amp)

Deksametazon (Dexaven 4 mg in amp)

Prednizolon (Fenicort 25 mg in amp.)

Metylprednizolon (Solu-Medrol 250 mg in amp)

Dożylne kortykosteroidy stosowne są głównie we wskazaniach ostrych oraz w leczeniu pulsowym.

Page 9: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Najważniejsze niepożądane działania przewlekle kortykosteroidów

Cukrzyca (kwasica ketonowa i śpiączka)

Spadek masy tkanki mięśniowej

Zburzenia miesiączkowania (wraz z wtórnym brakiem miesiączki)

Zwiększone ryzyko infekcji ( wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych)

Zespół Cushinga

Zmiany skórne (tj. rozstępy, trądzik posteroidowy, utrudnione gojenie ran, hirsutyzm, rumień na twarzy)

Page 10: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Najważniejsze niepożądane działania przewlekle kortykosteroidów

Zaburzenia nastroju (w tym posteroidowa psychoza)

Bóle głowy

Zaćma i jaska

Zakrzepica

Nadciśnienie tętnicze

Owrzodzenia przewodu pokarmowego ( głównie żołądka)

Osteoporoza posterydowa

Hipokaliemia

Page 11: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

INHIBITORY POMPY PROTONOWEJ

OMEPRAZOL 1988

LANZOPRAZOL 1995

PANTOPRAZOL 2000

Page 12: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

INHIBITORY POMPY PROTONOWEJ

Podczas stosowania kortykosteroidów w monoterapii nie zaleca się stosowania IPP, gdyż nie stwierdzono zwiększonego ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego.

Page 13: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

INHIBITORY POMPY PROTONOWEJ-KONSEKWENCJE ST0SOWANIA

-predysponują do infekcji przewodu pokarmowego (Salmonella, Shigella, Clostridium difficile)

-predysponują do zespołu rozrostu bakteryjnego(SIBO)

-predysponują do tworzenia się polipów dna żołądka

-predysponują u osób po 65 roku życia do zewnątrz szpitalnego zapalenia płuc

-predysponują do wystąpienia biegunki podróżnych

Page 14: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

INHIBITORY POMPY PROTONOWEJ

Podczas stosowania kortykosteroidów z NLPZ

zaleca się stosowanie IPP, gdyż ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego wzrasta 20-krotnie

Page 15: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

H2 BLOKERY

Cymetydyna

Ranitydyna

Famotydyna

Nie są zalecane podczas stosowania kortykosteroidów:

-nie kwalifikują się do terapii przewlekłej

-mogą maskować objawy chorobowe z przewodu pokarmowego

Page 16: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Kortykosteroidy powodują:

- zmniejszenie wchłaniania wapnia w jelitach

- zwiększenie wydalania wapnia z moczem

- działając na przysadkę mózgową powodują zmniejszenie wydzielania testosteronu i zaburzenia miesiączkowania

- Zmniejszenie masy mięśniowej i siły mięśniowej co

może prowadzić do zwiększenia liczby upadków i złamań

Page 17: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Po rozpoczęciu leczenia kortykosteroidami następuje szybka utrata gęstości kostnej.

Pojawia się ona już po miesiącu leczenia, po 6 miesiącach leczenia może osiągnąć 30% masy kostnej.

Wczesna utrata gęstości kostnej dotyczy głównie kości beleczkowej. Mogą wystąpić złamania kręgów, żeber, miednicy.

Van Staa TP, Leufkens HG, Cooper C et al.: The epidemiology of corticosteroid-induced osteoporosis: a meta-analysis. Osteoporos Int 2002; 13: 777-78

Page 18: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Podczas długiego leczenia utrata kości ulega po roku zwolnieniu, ale jest 3x większa niż typowa utrata podczas menopauzy.

Dochodzi wówczas do utraty kości korowej i złamań BKKU lub przedramienia.

Van Staa TP, Leufkens HG, Cooper C et al.: The epidemiology of corticosteroid-

induced osteoporosis: a meta-analysis. Osteoporos Int 2002; 13: 777-78

Page 19: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Podczas stosowania kortykosteroidów ryzyko złamań wynosi:

Dla kręgów 2,6-2,86 Dla BKKU 1,33-2,01 Geusens PP, de Nijs RN, Lems WF et al.: Prevention of glucocorticoid

osteoporosis: a consensus document of the Dutch Society for Rheumatology. Ann Rheum Dis 2004; 63: 324-5.

Page 20: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Dawka kumulacyjna kortykosteroidów ma mniejszy wpływ na ryzyko złamań niż dawka dzienna.

Po zakończeniu leczenia kortykosteroidami ryzyko złamań zmniejsza się, ale wynosi nadal 20% po 4 latach od zakończenia leczenia.

Van Staa TP, Leufkens HG, Cooper C et al.: The epidemiology of corticosteroid-

induced osteoporosis: a meta-analysis. Osteoporos Int 2002; 13: 777-78

Page 21: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Czynniki ryzyka osteoporozy posterydowej:

-niskie BMI

-złamanie biodra u rodziców

-aktualne palenie papierosów

-nadużywanie alkoholu

Grossman JM, Gordon R, Ranganath VK et al.: American college of rheumatology 2010

recommendations for the prevention and treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis. Arthritis Care Res 2010; 62: 1515-26

Page 22: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Czynniki ryzyka osteoporozy posterydowej:

-duża dawka dzienna kortykosteroidów

-duża dawka kumulacyjna kortykosteroidów

-stosowanie pulsów dożylnych kortykosteroidów

Grossman JM, Gordon R, Ranganath VK et al.: American college of rheumatology 2010

recommendations for the prevention and treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis. Arthritis Care Res 2010; 62: 1515-26

Page 23: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Profilaktyka u pacjentów rozpoczynających terapię kortykosteroidami, która ma trwać ponad 3 miesiące niezależnie od dawki;

-wysiłek fizyczny i normalizacja masy ciała

-zaprzestanie palenia papierosów

-ograniczenie spożycia alkoholu

-zwiększenie spożycia w diecie wapnia i witaminy D3.

Page 24: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

U pacjentów, którzy otrzymują prednizon w dawce 7,5 mg lub większej a leczenie planuje się na ponad 6 miesięcy należy wykonać badanie densytometryczne kręgosłupa lędźwiowego i szyjki kości udowej.

Page 25: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

-wapń 1200mg/dobę

Dawki wapnia wyższe niż 1200mg/dobę mogą predysponować do kamicy nerkowej, udaru mózgu oraz powikłań sercowo-naczyniowych

-suplementacja witaminy 25OH D3 800-1000 J/dobę

-przy cechach hipogonadyzmu: testosteron, HCZ (pod

kontrolą endokrynologa)

Page 26: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Zawartość wapnia elementarnego:

-węglan wapnia 40%

-cytrynian wapnia 21%

-mleczan wapnia 13%

-glukonian wapnia 9%

Węglan wapnia reaguje z kwasem solnym w żołądku i powstaje bardzo dobrze przyswajalny chlorek wapnia.

Pacjenci powinni przyjmować preparaty wapnia w trakcie posiłku.

Cytrynian wapnia może być przyjmowany w okresie między posiłkami.

Page 27: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Stosowanie witaminy D3 i wapnia jest skuteczne w zapobieganiu szybkiej utraty masy kostnej na

początku leczenia kortykosteroidami. Obserwowano wzrost gęstości kostnej w badaniu densytometrycznym kręgosłupa lędźwiowego, nie obserwując takiego efektu w szyjce kości udowej.

Buckley LM, Leib ES, Cartularo KS: Calcium and vitamin D3 supplementation prevents bone

loss in the spine secondary to low-dose corticosteroids in patients with rheumatoid arthritis. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Ann Intern Med. 1996 Dec 15;125(12):961-8.

Page 28: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Przy długotrwałym stosowaniu witaminy D3 i wapnia przez 3 lata nie wykazano jednak korzystnych efektów.

Adachi JD, Bensen WG, Bianchi F: Vitamin D and calcium in the prevention of corticosteroid

induced osteoporosis: a 3 year followup. J Rheumatol. 1996 Jun;23(6):995-1000.

Page 29: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Witamina K2 występuje w sfermentowanej żywności roślinnej, mięsie, żółtku jaj, serach twardych.

Najwięcej witaminy K2 zawiera sfermentowana soja.

Niedobór witaminy K2 może prowadzić do odkładania się wapnia w ścianach naczyń krwionośnych

Page 30: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Wykazano, że kobiety i mężczyźni z krajów o niskim spożyciu witaminy K2 (<5µg/dobę) cechowali się 2,2 raza większym ryzykiem śmierci z przyczyn sercowo-naczyniowych niż osoby z krajów o wysokim spożyciu witaminy K2 (>24/dobę µg).

Cundiff D, Agutter P: Cardiovascular Disease Death Before Age 65 in 168 Countries Correlated Statistically

with Biometrics, Socioeconomic Status, Tobacco, Gender, Exercise, Macronutrients, and Vitamin K. Cureus. 2016 Aug 24;8(8):e748. doi: 10.7759/cureus.748

Badanie kliniczne na małej liczbie uczestników nie wykazało jednak przydatności witaminy K2 w pierwotnej prewencji chorób

sercowo-naczyniowych.

Hartley L, Clar C, Ghannam O: Vitamin K for the primary prevention of cardiovascular disease, Cochrane

Database Syst Rev. 2015 Sep 21;(9):CD011148. doi: 10.1002/14651858.CD011148.pub2

Page 31: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Pacjenci z dużym spożyciem witaminy K2 cechowali się mniejszym ryzykiem chorób naczyń obwodowych.

Vissers L, Dalmeijer G, Boer J: The relationship between vitamin K and

peripheral arterial disease Atherosclerosis. 2016 Sep;252:15-20. doi:

10.1016/j.atherosclerosis.2016.07.915. Epub 2016 Jul 25.

Page 32: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Stosowanie witaminy K2 podczas leczenia kortykosteroidami poprawiało markery obrotu

kostnego, ale nie miało wpływu na gęstość kości oraz częstość złamań podczas 1,5 roku stosowania

Shikano K, Kaneko K, Kawazoe M: Efficacy of Vitamin K2 for Glucocorticoid-induced Osteoporosis in Patients with Systemic Autoimmune Diseases. Intern Med. 2016;55(15):1997-2003. doi: 10.2169/internalmedicine.55.6230. Epub 2016 Aug

Page 33: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Alendronian, risedronian i zolendronian zapobiegają utracie tkanki kostnej w kręgosłupie i w biodrze u pacjentów zaczynających terapię kortykosteroidami oraz zwiększają BMD przy dłuższym stosowaniu kortykosteroidów.

W 36 miesięcznym badaniu teryparatyd wykazał się większą skutecznością w porównaniu do alendronianu w zapobieganiu złamań kręgów u pacjentów z osteoporozą posterydową (0,6% v.6.1).

Saag K, Zanchetta J, Devogelaer J: Effects of teriparatide versus alendronate for treating glucocorticoid-

induced osteoporosis: thirty-six-month results of a randomized, double-blind, controlled trial. Arthritis

Rheum. 2009 Nov;60(11):3346-55. doi: 10.1002/art.24879.

Page 34: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Profilaktyka i monitorowanie osteoporozy posterydowej wg ACR.

Do oceny ryzyka złamań wykorzystuje się kalkulator 10 letniego ryzyka złamań FRAX opracowany przez WHO.

<10% niskie ryzyko złamań

10-20% średnie ryzyko złamań

>20% wysokie ryzyko złamań

Grossman JM, Gordon R, Ranganath VK et al.: American college of rheumatology 2010 recommendations

for the prevention and treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis. Arthritis Care Res 2010; 62: 1515-26

Page 35: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Zalecenia dotyczące kobiet w wieku pomenopauzalnym i mężczyzn ≥ 50. roku życia rozpoczynających leczenie kortykosteroidami planowane na co najmniej 3 miesiące:

a) pacjenci z małym ryzykiem złamań

– Alendronian u pacjentów przyjmujących ≥ 7,5 mg/dobę

Prednisonu lub – Risedronian u pacjentów przyjmujących ≥ 7,5 mg/dobę

Prednisonu

lub

Zoledronian u pacjentów przyjmujących ≥ 7,5 mg/dobę

Prednisonu, Grossman JM, Gordon R, Ranganath VK et al.: American college of rheumatology 2010 recommendations for the prevention and treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis. Arthritis Care Res 2010; 62: 1515-26

Page 36: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

b) pacjenci ze średnim ryzykiem złamań:

– Alendronian niezależnie od dawki GKS

lub

– Risedronian niezależnie od dawki GKS

lub

– Zoledronian u pacjentów przyjmujących ≥ 7,5 mg/dobę

Prednisonu,

Zalecenia dotyczące kobiet w wieku pomenopauzalnym i mężczyzn ≥ 50. roku życia rozpoczynających leczenie kortykosteroidami planowane na co najmniej 3 miesiące:

Grossman JM, Gordon R, Ranganath VK et al.: American college of rheumatology 2010 recommendations for the prevention

and treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis. Arthritis Care Res 2010; 62: 1515-26.

Page 37: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

c) pacjenci z wysokim ryzykiem złamań

– Alendronian niezależnie od dawki GKS

lub

– Risedronian niezależnie od dawki GKS

lub

– Zoledronian niezależnie od dawki GKS

lub

– Teryparatyd niezależnie od dawki GKS

Zalecenia dotyczące kobiet w wieku pomenopauzalnym i mężczyzn

≥ 50. roku życia rozpoczynających leczenie kortykosteroidami

planowane na co najmniej 3 miesiące:

Grossman JM, Gordon R, Ranganath VK et al.: American college of rheumatology 2010

recommendations for the prevention

and treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis. Arthritis Care Res 2010; 62: 1515-26

Page 38: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

D) Rekomendacje dotyczące monitorowania pacjentów

przyjmujących GKS ≥ 3 miesięcy:

– należy rozważyć regularne pomiary BMD,

– należy rozważyć coroczne pomiary poziomu 25-OH D3,

–coroczne pomiary wzrostu,

– ocena występowania złamań niskoenergetycznych,

– ocena stopnia przestrzegania zaleceń terapeutycznych.

Zalecenia dotyczące kobiet w wieku pomenopauzalnym i mężczyzn ≥ 50. roku życia rozpoczynających leczenie kortykosteroidami planowane na co najmniej 3 miesiące

Grossman JM, Gordon R, Ranganath VK et al.: American college of rheumatology 2010 recommendations for the prevention

and treatment of glucocorticoid-induced osteoporosis. Arthritis Care Res 2010; 62: 1515-26

Page 39: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

OSTEOPOROZA POSTERYDOWA

Podczas wieloletniego stosowania leków antyresorpcyjnych istnieje ryzyko bardzo groźnych powikłań jak martwica kości żuchwy i atypowe złamanie kości udowej.

Stosowanie kortykosteroidów jest czynnikiem ryzyka tych powikłań.

Powikłaniom tym można zapobiegać przez właściwą higienę jamy ustnej jak i zalecanie wakacji od bisfosfonianów po kilku latach stosowania.

Barasch A, Cunha-Cruz J, Curro FA: Risk factors for osteonecrosis of the jaws: a case-

control study from the CONDOR Dental PBRN. Tex Dent J. 2013 Apr;130(4):299-307

Page 40: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Ważne jest aby podczas terapii kortykosteroidami pamiętać o suplementacji potasu i okresowej kontroli stężenia potasu we krwi

Page 41: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Profilaktyka:

Unikanie picia alkoholu

Unikanie palenia papierosów

Regularne ćwiczenia fizyczne

Page 42: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Profilaktyka i suplementacja

Inhibitor pompy protonowej ( nie u wszystkich!) u osób z chorobą wrzodową w wywiadzie, oraz u pacjentów stosujących poza kortykosteroidami NLPZ

Dieta bogata w witaminę D3 oraz wapń, jak również suplementacja (wapń 1200 mg/dobę, witamina D3 800-1000 J/dobę)- u wszystkich. U osób z ryzykiem złamań bisfosfoniany.

Potas ( dieta + suplement diety) z okresową kontrolą wyniku poziomu potasu we krwi

Page 43: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Nie zaleca się stosowania H2 blokerów

Nie zaleca się stosowania witaminy K2

Page 44: Kortykosteroidy stosowane ogólnie · 2016. 12. 13. · Kortykosteroidy ogólne w dermatologii: Bardzo ważna rola w lecznictwie dermatologicznym Wykorzystywane jest ich działanie:

Dziękujemy za uwagę.