Dosya

8

EGEM‹MARLIK2006/2 - 57

Modernleflmede Çeviri Sorunu ve Ça¤dafl KonutumuzModernleflme durumunda çok say›da insan günlük yaflam›n bafll›ca rutinlerini küreselleflmifl toplumsaliliflki düzeninin belirledi¤i yerinden oynat›lm›fl kurumsal pratiklerin koflullar›nda sürdürür. Her uyan›-fl›nda yeni ve tedirgin edici bir deneyim evrenine sürüklenen "modern insan", toplumsal yaflam› gele-ne¤in normlar›ndan koparmak ve zaman› mekandan ba¤›ms›zlaflt›rmak üzere bilgi üreten ac›mas›z birsistemin dirençsiz bir parças› olmaya koflullan›r. Bu devinimde ‘Modern Bat›’ özgün ulusal kimli¤in zo-runlu koflulu olan tarihinden kopmadan kendini yeniden ve yeniden tan›mlarken çevre ülkelerinden sa-y›lan bizler neden bunu baflaramad›k?

Konuta Dair...

fiengül Öymen Gür, Prof. Dr.KTÜ, Mimarl›k Fakültesi

Wohnpark am Berlin Müzesi

9

EGEM‹MARLIK2006/2 - 57

Varl›¤› dünyada özdeksel varolufl biçimleriyle tan›r›z. Bireylerinde uluslar›n da varoluflu zamansald›r. Zamansall›¤›n kan›t› isetarih ve yaflanm›fll›klard›r. Sözlü, yaz›l› ve co¤rafyasal-kentseltarih uluslar›n kimlik ba¤lam›d›r. Biz Modernleflirken öylesineyakt›k-y›kt›k kentsel tarihi ki art›k varoluflumuz sorgulanabilirhale geldi. Biz gerçekten var m›yd›k? Neden Roma, Prag, St. Pe-tersburg, Amsterdam ve bir çok tarihi Avrupa kenti Modernlefl-me karfl›s›nda kuvvetle direnebildiler de ‹stanbul, ‹zmir, Bursa,Edirne, Trabzon, Antakya gibi tarihi yerleflmelerimiz direneme-di? Çünkü biz ciddi bir çeviri hatas› yapt›k!!! Modernleflmeyiyanl›fl çevirdik.

Konuflulan dillerde bir dilden di¤erine çeviri yaparken kaç›n›l-maz bir biçimde de¤iflen ba¤lama göre yorum yapar›z. ‹yi, do¤-ru ve güzel bir çeviri için bunu yapmak zorunday›zd›r da. Ba¤-lam hakk›nda en ufak bir fikri olmayan Alta Vista program›nda-ki gülünçlü¤e iflaret eden Eco bu programda yapt›¤› bir çeviriyiörnek verir (2003; s.10):

Shakespeare’in çal›flmalar› (Türkçe) The Works of Shakespeare (‹ng.) Gli implanti di Sakespeare (‹talyanca) The plants of Shakespeare (‹ng.

Shakespeare’in bitkileri (Türkçe) 1

Görüldü¤ü gibi, ba¤lam›, yani co¤rafya ve kültürü göz ard›eden aktarmalarda "çal›flma" "bitki" olur ç›kar. Üst-yap›sal dil-lerde de kavramlarla düflünmek yerine dillerin sembolleriyledüflünme al›flkanl›¤›m›zdan vazgeçmedikçe ancak anadilimizinizin verdi¤i kadar anlar›z. Üst-yap›sal bir dil olan mimari dili, veözellikle Modern Mimarinin dilini de böyle anlad›k! Gelenekseldile bir türlü çeviremeyince eskiyi at›p Moderni ald›k

Bu, kendi içinde tutarl› ama topografyas›, iklimi, an›lar› ve sim-geleri olmayan, sunaklar› talan edilmifl, topra¤› alttan al›nm›fl-üste kat›lm›fl, savafllar sonras›n›n çaresiz nüfuslar›n› zorla ev sa-

hibi yapm›fl dilin, asl›nda küreselleflmenin, h›zla ayn›laflman›nsinsi f›s›lt›s› oldu¤unu kavrayamad›k. Mimarl›k hizmetlerinin sa-natç› bürolardan anonim mimar kadrolar›n eline geçmesi, özel-likle konutun 1 yerine 1000 yap›l›yor olmas›, konut bölgelerinidi¤er hizmet alanlar›ndan daha kapsaml› bir biçimde etkiledi.Üretim adedi öyle büyüdü ve öyle önemli oldu ki konutun es-kisi yenisi örtüflmez oldu; konuta dair minik fleyler ise heptenunutuldu gitti.

Çünkü; dilden dile çeviride daha çok kay›p, pek az kazan›molur. Anlam eflde¤erli¤i aramak yerine yazar›n b›rakmak istedi-¤i etkiyi kavray›p onu sa¤layacak söz dizinleri bulmak en do¤-rusudur. Bunu yaparken çevirmen bir pasaj› tamamen yenidenyazmak zorunda kalabilir (Eco, 2003). Genel olarak Modernlefl-me ve Modern Mimari bizim için yeniden yaz›lmas› gereken,anlam eflde¤erli¤i sa¤lanamam›fl karmafl›k metinlerdir. Ülkemi-zin ça¤dafl konutu da bu metnin yeniden yaz›lmas› gereken çokönemli bir paragraf›d›r.

Topra¤a oturmufl ve do¤ayla yak›n temasta olan, simetri de¤eriyüksek, yani bir orta mekandan di¤er odalara rahatça geçilebi-len; da¤›l›m de¤eri yüksek, yani ön bahçe, arka bahçe veya se-ra kap›s› oldu¤u için etraf›nda dolanarak yaflanabilen; ailedekiküçük çocuklara oyun imkan›, yafll›lara do¤ayla u¤raflma, gü-nefllenme, dinlenme, sabah gazetesi okuma gibi hofl imkanlarsunan, çamafl›rlar›n güneflle kurutuldu¤u, ›s› kayb› az, k›fl›n azenerjiyle kolay ›s›nan, yaz›n günefl ›s›s›n› içe düflüne düflünealan ekolojik konutlardan, oldukça h›zl› bir biçimde Kübist, Pü-rist, basit dikdörtgen kutulara geçtik. "Modern" konut ülkemizemedya yoluyla s›zd›. Kente sanayi iflçisi gibi göçüp statü de¤ifl-tiren k›rsal kesimden dolay› bizim de daha h›zl› ilerleyen konutüretim biçimlerine geçmemiz zorunlu gibi görünüyordu. AmaAlta Vista tarz›nda gerçekleflen bu çevirilerde asl›nda Bat›’da

Wohnpark am Berlin Müzesi

10

EGEM‹MARLIK2006/2 - 57

uygulanan Modern konutlar›n-özellikle Avrupal› öncü Modernmimarlar, Marcel Breuer, Guiseppe Terragani konutlar› ve JoséLuis Sert’in kaleme ald›¤› "Can Our Cities survive?" konulu CI-AM yay›n›nda bas›lan konut plan, görünüfl ve foto¤raflar› var fluanda akl›mda-ince düflünülmüfllü¤ü hiçbir zaman bizdeki pro-jelerde yer almad›. Bir avuç ciddi Modern mimar›m›z› tenzihederim ama bizim Modern konutlarda portmantosuyla, ayna-s›yla, ayakkab› dolab›yla fl›k bir biçimde örgütlenmifl antreleri-miz hiç olmad›. Eski yüklükler gitti¤i gibi, yerine çamafl›r-havluniflleri, sokak gereçleri için özelleflmifl mahaller, çeflitli depolar,kilerler, faydal› merdiven altlar›, duvara monte olup geceleriaç›lan çocuk ranzalar›, lavabo alt› dolaplar›, duvar niflleri, pen-cere alt› niflleri, kap› üstü raflar› bize hiç gelmedi….Evlerimizdüpedüz duvar, henüz boyanmam›fl tuval oldu. Çeviri, anlam›-n› Bat›’da b›rakt› ve bize ç›plak ev-ev olmayan- olarak geldi. Ev,ev olmaktan ç›kt›¤› için bir yaflam öngörüsü de yoktu do¤al ola-rak. Ya da vard›: hiç yaflam.

Çeviride Neleri Nas›l Kaybettik?Gelenek de¤er yüklüdür, tarihî elemeden geçmifl konut tipolo-jilerinin bir rasyonalitesi vard›r. 2 ‘Müstakil, bahçeli, sa¤l›kl›, fe-rah, sakin, do¤al ve güzel malzemeden yap›lm›fl, simgesellikbar›nd›ran, hofl çat› örtüsüne sahip konutlardan, planl› ve rahat

oldu¤una inan›lan , banyo ve tuvaletleri düzenli san›lan (!), tek-nik olarak güvenilir oldu¤u düflünülen (!!!), genifl salonlu ve ba-k›ml› konutlara’ yöneldik (Gür, 2000; s.144) . Eski ve yenininolumlu yanlar›n› örtüfltüren konutlara geçemedik (fiekil 1).

Geleneksel konutlar›m›z› ‘eski, plans›z (yeni yaflam al›flkanl›k-lar›yla ba¤daflmayan), s›k s›k döfleme, tavan, çat› ve do¤ramaonar›mlar› gerektiren, haflarat sorunlar› olan, temizli¤i ve ›s›t›l-mas› güç olan, ses geçiren (eskimifl ahflap kaplaman›n t›k›rt›s›),koku sorunu olan (köylerde ah›r olarak kullan›lan bodrum kat-larda), günefl almayan (kentsel dokuda etraf› beton a¤larla örül-müfl olanlarda)’ binalar olarak yorumlad›k (a.g.y; s.144). Di¤eryandan yeni evleri, "komflulaflma üretmeyen, bahçesiz, küçük-s›k›fl›k, ›s› dengesi kötü, hiçbir simgesel de¤eri olmayan" bina-lar olarak elefltirdik (a.g.y; s.144). Eski geleneksel evlerimizleyeni üretilen konutlar›m›z›n olumlu özelliklerini bir arada çö-zen melez tipler üretemedi¤imiz gibi her ikisinin de olumsuzözelliklerini bertaraf edemedik (flekil 2). Eskileri onarmaya gü-cümüz yetmedi, yenileri ise elefltiriler do¤rultusunda gelifltire-medik. Öööyle duyars›z seyirci gibi bakt›k durduk y›llarca.

Sadece evin "müstakil" olma durumuna ara çözümler getirdikve bafl›m›za yeni ifller ç›kard›k. Nas›l tek bafl›m›za taksi tutma-n›n güçlü¤ü içinde kamu ulafl›m›na alternatif olan "dolmufl" fik-rini yaratt›ysak, "kat mülkiyeti" fikrini yaratt›k. Apartmanlar›n

fiekil 1. Eski ve yeni konutlar›n olumlu özellikleri örtüflmedifiekil 2. Eski ve yeni konutlar›n olumsuz özellikleri önlenemedi

Gropiusstadt dönüflüm projesi BBR Wohn häuser Gropius Bloklar›

EGEM‹MARLIK2006/2 - 57

11

EGEM‹MARLIK2006/2 - 57

zemin kat›nda hem herkese ait olan hem de kimseye ait olma-yan yeflil bantlar, dolmufllar kadar bile ifle yaramad›. Komfluyuça¤›rmadan et-mangal yap›l›r m›? Yap›lmaz. Komfluyu ça¤›r-mazsan koku komfluya tak›l›r m›? Tak›l›r. Zemin kat› dolayla-yan bantta çocuklar oyun oynamaya kalkarsa zemin kattaki ai-leler k›zar m›? K›zar. Bu koflullarda o incecik yeflil zar-yeflilsetabii-ne ifle yarar?

Gelene¤in yaflam öngörüsü bütüncüldür. Mahallenin gelenek-sel ev sahibi vard›r. Bütün sosyal iliflkileri bafllatan, düzenleyenve denetleyen eski mahalle sakinleridir. Bu insanlar mahalleninçeflitli donat›lar›ndan çok daha önemli bir toplumsal iflleve sa-hiptir. Yeni tafl›nan kirac›ya yap›lacak ilk toplu ziyareti onlar ta-sarlarlar, bunun ad›na "Hofl geldinize gitmek" derler (Gür veEnön, 1990). Ad› ister "sosyal konut" olsun, ister TOK‹ konutla-r› olsun, kent eteklerindeki apartmanlaflmada tüm bloklar yak-lafl›k ayn› zamanda infla ve iskan edildi¤i için mahallenin "es-kisi" (buna sivil inisiyatif de diyebilirsiniz!) yoktur, bu nedenleyeni yerleflmelerde eski komflulaflma al›flkanl›klar›n›n sürdürül-mesi olanaks›z hale gelir. Kimseye ait olmayan ve kimsenin deait olmad›¤› yeni yerleflmelerde yaflayan herkes art›k kimsesiz-dir.

Asl›nda semtlerin konutlardan çok daha önemli oldu¤u varsa-y›m› toplumlarda halen de¤iflmemifltir. Konut çevresiyle yaflar.Ama bu gün semt kavram› sosyal statü göstergeleriyle tan›mlan-makta; ‘iyi komflu=paral› komflu’ anlam›na gelmektedir. Paral›komflular›n oldu¤u pahal› ve homojen semtlerin üretilmesineülkemizde de tan›k olduk ve ne yaz›k ki bunlar›n da iyi yafla-mad›¤›n› gözlemleme f›rsat› bulduk. Ama bu noktada temkinliolmal›y›z. Nostaljik ve romantik bir biçimde c›v›l c›v›l komflu-luk birimleri beklentisi içinde çevreye bak›p da bunlar› sapta-yamay›nca vahlanmak da do¤ru olmayabilir. Çünkü; dayan›fl-madan çok mahremiyetine afl›r› düflkün nüfuslarla da karfl› kar-

fl›ya olabiliriz (Michelson, 1970). ‘Cennetflehirler, Gülbahçesi-flehirler, Koruköyler’3 gibi çekici adlarla pazarlanan bu yeni veçok lüks yerleflmelerde yaflayan nüfuslar henüz ülkemiz konutaraflt›rmalar› aras›nda yerlerini almam›flt›r.

Ama ne olursa olsun, biz nitelikli kentlere ilgi duyanlar hem bub›çakla bölünmüfl kentsel co¤rafya anlay›fl›na karfl›y›z, hem denitelikli kentsel yaflam›, insan›n sa¤l›kl› yaflama hakk›, sosyal-leflme hakk›, estetik hakk› olarak yorumlar›z. Bu da iyi toplum-sal ortam (komflu), iyi fiziksel olanaklar, do¤ru çevresel koflul-lar ve estetik mekanlar anlam›na gelir. Evet, estetik de bir insanhakk›d›r… Böylesi ortam özelliklerini, fiziksel olanaklar› veçevresel koflullar› sa¤layan kentsel mekanlarda iyi yaflam ‘ken-dili¤inden’ sa¤lan›r. Çocuk oynar ve sosyalleflir, yetiflkinin gün-lük ritmi kolaylafl›r, yafll› endiflelerinden ar›n›r. ‘Kendili¤inden-lik’ baflar›l› ortamlar›n rutinlerinin ad›d›r. Kentsel hareketlilik vekirac›l›k ne yaz›k ki ‘geçicilik’ kavram› ile birlikte ‘sahiplenil-memifllik’ duygusunu besler ve niteli¤i afla¤› çekerler. E¤er top-lumsal yaflam› güvence alt›na alan baz› hizmetler ve fizikselkurgularla yerleflmelerimizi donatmazsak, iflletme ve bak›mmodelleri gelifltiremezsek, bir yandan ça¤›n gerekleriyle baflaç›kabilen, di¤er yandan ‘mahallenin cemiyet oldu¤u günleri’ça¤r›flt›ran kentleri yakalamam›z zor gibi görünür bana.

Modernleflmenin San(r)›lar›…Di¤er yandan, Modernleflme ile ilgili çeviri ötesi hatalar da var-d›. Modernleflmenin Bat›l› mimarlar› özgün metni kaleme al›r-ken insan evrenselleri olarak salt birincil insan gereksinmeleri-ni düflündüler: yeme-içme, ço¤alma, güvenlik vb. Fin vernakü-lerinden esinlenen Alvar Aalto bu konudaki tek istisnad›r. He-terotopik tasar›mlar›yla vernaküler tipolojilerdeki gelenekselruhu ve akl› tasar›mlar›na mayalayan Aalto’da ifllev, toplumsalbelle¤i ve an›lar› kapsayan derin bir anlam tafl›r. Onun d›fl›nda

Rittrsfrasse Nord Anayola ba¤lant›s›

12

EGEM‹MARLIK2006/2 - 57

kalan Modern Mimarinin tüm öncü mimarlar› tarih ve gelene¤ekarfl› tez üretme çabalar› içinde tasar›mlar›n› sürdürmüfl, kendiidyosinkretik de¤erlerini topluma ve konuta dayatm›fllard›r. Evhalk› bilardo oynamasa da F. Ll. Wright’›n konutlar›nda bodrum"mufl" gibi ele al›nan tüm zemin kat çözümlerinde bir bilardosalonu bulunurdu! (Gill, 1987). ‹fle bak›n!!!

‹nsan evrenselleri salt birincil gereksinmeler de¤ildir. Annelik-babal›k davran›fl›, düfller kurmak, rüyalar görmek, iflten kaytar-ma arzusu duymak, …… olmak istemek, do¤ay› koklamak, çi-menlere serilip-uzan›p yatmak, suya de¤mek, gittim-gördüm-kan›t›m var demek, keza, Heideggerci varoluflun tarifi olan ‘yer-yüzünde "yer" tutmak, bir evin sahibi olma yoluyla kendini ne-silden nesle sürdürmek’ bir insanl›k evrenselidir. Konutland›r-ma ve konut çözümleri bu sayd›¤›m›z, ve sayamad›¤›m›z, insanruhunu ilgilendiren evrenselleri kavrayana dek konut araflt›rma-lar› önemini koruyacak, ve bu, arkaik ve zaman› olmayan ev-rensellerin irdelenmesi konut, sokak, semt, kent bütünlü¤ü için-de daima aranacakt›r.

Bizim San(r)›lar›m›z…Bu eksik yorumlara ve hatal› çevirilere efllik eden baz› ciddi ye-rel yan›lg›lar›m›z da oldu ve bunlar halen de büyük ölçüde sür-mektedir:

"Bat› Ne Yapsa Do¤rudur=Akademik Görüfl"1828’de Alman Heinrich Hübsch’ün mimarl›k tarihinde ilk kezbafllatt›¤› "Hangi tarzda infla etmeliyiz?"4 sorusu artan küresellefl-me etkisiyle yan›t› her zaman yeniden tarif edilmesi gereken birsoru olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Benjamin (2003) ulusal tarz-lar›n Modern Mimarinin ve Uluslararas› Modern Mimari Döne-min etkisiyle dönüflüme u¤ramak durumunda kald›¤›n› ve ulu-sal tarzlar›n bu güçlü düflünce ve sanat ak›mlar›n›n ›fl›¤›nda herzaman yeniden tan›mlanmas› gerekti¤ini ifade eder. Gereklilikmidir emin de¤ilim ama uluslararas› düflünceler her zaman ulusdevletlere olanak ortam› yarat›rlar. E¤er kültür için ve kültürad›na gerekli görülürse bu olanaklar de¤erlendirilebilirler. Ben-jamin’in atlad›¤›, Modernleflmenin son dura¤› Kürselleflme isemültivalent (çok, karmafl›k ve çeliflkili de¤erlere sahip) ve ma-sum olmayan bir kavramd›r. Ekonomik düzlemde dünya çap›n-da kapitalist sistemin hegemonyas›n› imler, siyasi düzlemdeuluslararas› düzenlemelerle ulus-devlet kavram›n› bask›lar, net-workleflmifl bilgi ve iletiflim olanaklar›yla teknolojik ortam› be-lirler ve kontrol eder, ve son olarak, düflüncede giderek artanbir biçimde homojenleflen, tüketici odakl› bir yaflam ve düflün-ce biçimine yönelir. Archigram’›n ünlü "Yürüyen Kent" ve"An›nda Kent" projeleriyle ve Superstudio’nun "Sürekli an›t"ütopyalar›yla görsellik kazanan, McLuhan’›n ünlü "Küresel Köy"k›namas› ile 1960’larda tepki çekmeye bafllayan Kürselleflmebu günün elefltirisinde çok önemli bir kavramd›r (Ockman,2003).

Erken Cumhuriyet Döneminin bir an önce Modernleflme kayg›-s›yla yaflanan y›llar›nda Modern Mimariyi pek az mimar›m›ztepkiyle karfl›lad›. Bunlar daha çok yabanc› mimarlara kaybedi-len ifllere karfl› tepkilerdi, ama devflirilen tarz› da bir ölçüdekaps›yordu tabii. Tepki koyanlar büyük olas›l›kla ‘afl›r› milliyet-çilikle’ suçland›lar,5 hep böyle olur... Ayd›nlar aras›nda "muas-s›r medeniyetler seviyesini" yakalamak Osmanl›’n›n unutturul-mas›n› da ima ederek Bat›’y› sorgu-sualsiz ithal etmek anlam›-na geliyordu. O y›llarda küreselleflmenin tehditlerinin Modern-leflmede tohumland›¤› pek de anlafl›lamam›flt›. Terörün bile kü-reselleflti¤i içinde bulundu¤umuz y›llarda en az›ndan baz› Türkayd›nlar›n›n gözlüklerini yeniledi¤i gözlemlenmektedir. Bu iyi.Ama Bat›l›laflman›n erken y›llar›nda akademik yaflamda "Bat›ne yapsa do¤rudur" akademik görüflü hakim görüfltü. Sonuçtakonut gibi özdenci ve yukar›da az-çok betimlenen insan evren-sellerine dayal› olmas› gereken, geçerli do¤al, kültürel ve top-lumsal paradigmalar› olan insan bar›na¤› tüm anlam›ndan so-yutlanarak paketlenip ülkemize tafl›nd›.

1980’lerde çevre istismar› ve kültürel tek-biçimlilik kavramlar›-na önemli bir karfl› durufl yine Bat› kökenli bir mimarl›k tarihçi-si olan Frampton’dan geldi (Frampton, 1980): Elefltirel Bölgeci-lik. Paul Ricoeur, 1955 y›l›nda yay›mlad›¤› "Evrensel uygarl›k

Wohnbebavung Fraenkelufer

13

EGEM‹MARLIK2006/2 - 57

Dip Notlar:1Türkçe çeviriler yazara aittir. 2 Frampton’un (1980) "Rasyonalistler" fleklinde aktard›¤›, aralar›nda Rossi, Grassi, Krierler gibi mimarlar›n da bulundu¤u kalabal›k bir grup mimar da aynen benim gibi düflünür3 ‹simler uydurmad›r.4 Heinrich Hübsch, Im Welchem Style Sollen Wir Bauen? (Karsruhe, 1928)( Wolfgang Herrmann’›n editörlü¤ünde bas›lan In What Style Shall we build? The German Debate on Architectural Style,Santa Monica, Calif.: Getty Center, 1992 konulu çal›flmada ‹ngilizce çevirisi mevcuttur.)5 Örne¤in B. O. Celal (Mimar Dergisi, say› 5, 1933; s.163) yabanc› mimarlara karfl› kendi haklar›n›n önceli¤ini savunmufltur. Mimar Behçet ve Bedrettin Beyler, Selçuklu ve Osmanl› Mimarisinin art›kbir de¤er ifade etmedi¤ini, Türk ruhunun daha sade ve basit oldu¤unu ve ça¤dafllaflmadan ödün verilemeyece¤ini söylemifllerdir (Mimar Dergisi, Say› 9, 1933, s.XX). Bu anlamda Mimar Kemalettin veVedat Tek beylerden daha yenilikçi olduklar› aç›kt›r. Ama ne yaz›k ki sözünü ettikleri Türk ruhunun mimari dili konusunda pek fazla aç›klama yapamam›fllard›r.

Kaynaklar:

Benjamin, Andrew (2003) "The style of architecture", The State of Architecture at the Beginning of the 21st Century, Bernard Tschumi ve Irene Cheng, der., New York: The Monacelli Press, s. 44-45.Eco, Umberto (2003) Mouse or Rat? Translation as Negotiation, Londra: A Phoenix Paperback.Éliade, Mircea (1952) Images et Symboles, Paris (Images and Symbols, New York, 1961) Frampton, Kenneth (1980) Modern Architecture: a Critical History, London: Thames and Hudson.Frampton, Kenneth (2000) Seven Points for the Millenium: an Untimely Manifesto (edited keynote address given at the Twentieth Congress of the UIA, Beijing, June 1999), JA 5, Spring, s. 21-33.Gill, Brendan (1987) Many Masks: a life of Frank Lloyd Wright, New York: Da Capo.Gür, fiengül Ö. (1996) Mekan Örgütlenmesi, Trabzon: Gür.Gür, fiengül Ö. (2000) Do¤u Karadeniz Örne¤inde Konut Kültürü, ‹stanbul:YEM.Gür, fiengül Ö., Enön, Zerrin (1990) The Changing Socio-Spatial Aspects of Neighbourhoods: Design Implications, Ekistics, Vol.57, No: 342-343, May/June/July/August, s.138-145.Michelson, William (1970) Man and His Urban Environment: a Sociological Approach, Don Mills, Ontario: Addison-Wesley.Ockman, Joan, Criticism in the Age of Globalization, The State of Architecture at the Beginning of the 21st Century, Bernard Tschumi ve Irene Cheng, der., New York: The Monacelli Press, s.78-79.

ve ulusal kültürler" konulu denemesinde "evrenselleflme" kura-m›n› k›yas›ya yermiflti. Onun görüfllerine koflut olarak Framp-ton, küresel Modernleflmenin gittikçe artan bir güçle gelenek-sel, tar›ma dayal›, endojen kültürleri h›zla yok etti¤ini savunduve ‘1940’larda bafllay›p günümüze dek süren yeni Bölgeci Mi-marl›k, küresel kapitalizmin evrenselleflen teknolojik normlar›-n› fark etmek, etkilerini frenlemek ve bunlar›n neden oldu¤u"yersizlik" kavram›n› tersine çevirmek amac› tafl›yan bir ak›m-d›r’ fleklinde Bölgecili¤i tan›mlad›. Elefltirel bölgecilik do¤as› iti-bar›yla diyalektik olup çeliflkilidir.

Modernleflmeyi hem kabul eder ve hem de ona karfl› savafl›r.Eggener, bu haliyle bu ak›m›n, asl›nda Frampton bir mesafekoymak istese de, Postmodernizme yak›n bir ak›m oldu¤unuifade eder ve Frampton’›n bu bafll›k alt›nda çeflitli dünya ülke-lerini tek bir mimar ›fl›¤›nda anlatmas›n› elefltirir. Eggener’e gö-re bir ulusalc› Barragán koca bir Meksika’y› aç›klamaya yetmez,dolay›s›yla Frampton’un fark›na varmadan savundu¤u ulusalmimarilerdir ki bu tarzlar özge "yer" yaratman›n elveriflli bir yo-lu de¤ildir (Frampton, 2002).

Uzun sözün k›sas›, elefltirel mimarl›¤›n elefltirisi, ulusal dillerde¤il yere özgü dillerin araflt›r›lmas› ve yarat›lmas›n›n savunul-mas›d›r. Benim zaten çok önceden ifade etmifl oldu¤um (Gür,1996) ve Eggener’in düzeltti¤i flekliyle Elefltirel Bölgecilik, küre-selleflmeye karfl› kültürel çeflitlili¤i korumaya çok elveriflli birdurufltur. Akademik görüflü bu anlamda elefltirel olmaya ça¤›r-mal›y›z.

"Konut Tasarl›yorum=Uygulamac›n›n Görüflü"Akademik s›nav› aflan Modern konut uygulamada kolayca yerbuldu. 1970’lerin yapsatç›lar› elinde, kullan›c›y› "en ekonomik,en kullan›fll›" oldu¤una inand›rarak ve "betonarmenin kolayl›¤›-

na" s›¤›narak fiziksel çevrede kendine genifl bir yer açt›. Özgünkonut araflt›rmalar› hem gecikti hem de uygulamac›ya zaman›n-da ulaflamad›. Araflt›rmalar geleneksel bölge konutlar›n›n sap-tanmas› konusunda yo¤unlaflt›lar, bunlar›n ne ifle yarayabilece-¤i konusunda söylemleri yoktu. Benim sinkretik (geleneksel ko-nut ile modern konutun iyi yönlerini birlefltirmeye yönelik)önermelerle dolu araflt›rmam›n bile tarihi 1993’tür. Kitab›m ise2000 tarihlidir. Gözlemlerimizde geç kalmad›k ama bizi des-tekleyecek yay›nc› bulmam›z zaman ald›. Bilimsel ortamlardasunulan konutla ilgili bildirilerin hemen hepsi mevcut yerlefl-melerin ve konutlar›n incelenmesine yöneldiler. Gelebilecekelefltiriden çekinerek öneri yapma inisiyatifini kullanamayan birakademik birikim ne ifle yarar? Ülkemizde akademik ve kuram-sal birikim mimari görüfl oluflturmaktan uzak durdu. Bolca çe-viri yazd›k…Bu nedenlerle ülkenin konut tasarlamayan, onunyerine fotokopi yapan uygulamac›lar›n›, ve siyasilerle dirsek te-mas›na girmekten çekindi¤imiz için biz yokken yap›lm›fl (!!!)konut politikalar›n› yermeye de hakk›m›z çok yok.

"Ulusa Ev Yap›yoruz=Siyasi Görüfl" Akademik çevreler konut konusunda bir görüfl oluflturamay›puygulamalar› denetleyemeyince siyasiler "olan en iyisidir" flek-linde bir yorum ç›kararak konutta nitel de¤erlerden çok nicelde¤erlere yöneldiler. Haz›r sorgulayanlar› da yokken bir iki üst-leniciyi zengin etmek u¤runa ülkeyi yükseltip, boyay›pduruyorlar. TOK‹ elinde bir fotokopi dosyas› ile il il dolafl›pnereden geldi¤i belli olmayan bir akarla il toraklar›n› kapat›psefertaslar› üretmeyi sürdürüyor. Hiçbir akademisyen de, b›k-k›nl›k ve y›lg›nl›k olabilir nedeni, "dur-sus!", "n’ap›yorsun?"demiyor. Zaten desek ne olacak? t