Konu Özeti MA · 2020. 9. 3. · Biyogaz ısınma ve elektrik enerjisi üretiminde kullanılır....
Transcript of Konu Özeti MA · 2020. 9. 3. · Biyogaz ısınma ve elektrik enerjisi üretiminde kullanılır....
-
Süle
yman
YA
ZIC
I
1
MADDE VE ISI6. SINIF ÜNİTE 4Konu Özeti
fenburada.com
• Belirli bir hacimleri vardır.
• Sıkıştırılamaz olarak kabul edilir.
• Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme
hareketi yapar.
• Akışkandırlar.
c. Gaz Maddeler
• Tanecikleri arası boşluk çok fazladır.
• Belirli bir şekli ve hacmi yoktur.
• Sıkıştırılabilirler.
• Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme
hareketi yapar.
• Akışkandırlar.
2. Hâl Değişimleri ve Tanecikler
Maddelerin ısı alarak ya da ısı vererek bir
hâlden başka bir hâle geçmesine hâl değişimi
denir.
Maddeler katı hâlden sıvı hâle ve sıvı hâl-
den gaz hâle geçerken çevrelerinden ısı alır-
lar, tanecikler arası boşluk artar ve daha dü-
zensiz hâle geçerler.
Maddeler sıvı hâlden katı hâle ve gaz hâl-
den sıvı hâle geçerken çevrelerine ısı verirler,
tanecikler arası boşluk azalır ve daha düzenli
hâle geçerler.
Birim hacimdeki madde miktarına yoğun-
luk denir. Bir cismin yoğunluğu, kütlesinin
hacmine bölünmesiyle bulunur.
B. YOĞUNLUK
Yoğunluk =Kütle
Hacimd=
m
V
Kütlesi ve hacmi olan her şeye madde de-
nir. Maddeler gözle görülemeyecek kadar kü-
çük yapılardan oluşur. Bu yapılara maddenin
taneciği denir. Maddeyi oluşturan tanecikler
maddenin özelliğini gösterir.
Maddelerin tamamı taneciklerden oluşur.
Maddelerin birbirinden farklı olmasının nede-
ni ise, maddeleri oluşturan taneciklerin bir-
birinden farklı olmasıdır. Maddeyi oluşturan
tanecikler arasında boşluklar bulunur. Boş-
lukların az ya da fazla olması durumuna göre
maddenin fiziksel hâli değişir.
Maddelerin tanecikleri arasındaki boş-
luk arttıkça, madde katı hâlden sıvı hâle, sıvı
hâlden gaz hâle geçer. Madde taneciklerinin
titreşim, öteleme ve dönme hareketi olmak
üzere üç türlü hareketi vardır.
1. Maddenin Hâlleri
Maddeler katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç
hâlde bulunur.
a. Katı Maddeler
• Akışkan değildir.
• Sıkıştırılamaz.
• Tanecikleri birbirine çok yakındır.
• Belirli bir şekli ve hacmi vardır.
• Sadece titreşim hareketi yaparlar. Ötele-
me ve dönme hareketi yapmazlar.
b. Sıvı Maddeler
• Tanecikleri arasındaki boşluk katılardan
fazla, gazlardan ise daha azdır.
• Belirli bir şekli yoktur, bulundukları kabın
şeklini alırlar.
A. MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
Buz Su Su buharı
Katı Sıvı Gaz
Madde ısı aldığında
Madde ısı verdiğinde
Erime
Donma
Buharlaşma
Yoğuşma
Katı Sıvı Gaz
-
Süle
yman
YA
ZIC
I
2
Örnek: Kütlesi 400 gram hacmi 100 cm küp
olan S cisminin yoğunluğunu bulunuz.
Yoğunluk maddeler için ayırt edici bir özel-
liktir. Demirin yoğunluğu tahtadan daha fazla-
dır. Çünkü eşit hacimde alınan demirin kütlesi
tahtadan daha fazladır. Demir ve tahta suya
atıldığında demir batar, tahta ise yüzer. Demi-
rin yoğunluğu suyun yoğunluğundan büyük
olduğu için batar. Tahtanın yoğunluğu suyun
yoğunluğundan küçük olduğu için yüzer.
• Düzgün şekli olmayan katıların hacimleri
dereceli silindir ile hesaplanır.
Taşın hacmi 100 ml olarak bulunur.
• Taşın kütlesi de eşit kollu terazi ile ölçü-
lerek bulunabilir. Taşın kütlesini hacmine
böldüğümüz zaman da yoğunluğunu bul-
muş oluruz.
• Su donduğunda hacmi artar ve yoğunlu-
ğu azalır. Buzun yoğunluğu suyun yoğun-
luğundan daha azdır. Bu sayede kış ay-
larında göl ve nehirlerin dipten donması
önlenmiş olur. Sadece suyun yüzeyi don-
duğu için, su altında canlı yaşamı devam
eder.
Sembol Birim
Kütle m g
Hacim V cm
Yoğunluk d g/cm
3
3
3
Yoğunluk =Kütle
Hacim
Yoğunluk =400g
100 cm
Yoğunluk = 4 g/cm3
3
C. MADDE VE ISI
200 mlTaşTaş dereceli silindire atıldıktan sonra, sıvı seviyesi 300 ml’ ye yükseliyor.
300 - 200= 100 ml
• Birbiri içinde çözünmeyen
sıvılar, aynı kap içerisine
konulduğunda yoğunluğu
büyük olan sıvı altta, küçük
olan sıvı üstte olacak şekil-
de dengede kalır.
Yağ
Su
60°C 30°C
Isının akış yönü
Isı, sıcaklığı yüksek olan maddeden sıcak-
lığı düşük olan maddeye doğru aktarılan bir
enerji türüdür.
• Isı alan maddelerin tanecik hareketliliği
artarken ısı veren maddelerin tanecik ha-
reketliliği azalır.
• Maddeler arasındaki ısı alışverişi, tane-
ciklerin hızları eşitleninceye kadar devam
eder. Sıcak maddenin verdiği ısı enerjisi
miktarı soğuk maddenin aldığı ısı enerjisi
miktarına eşittir.
• Isı aktarımı ısı iletimi yoluyla gerçekleş-
mektedir.
1. Isı İletkenliği
Isının tanecikler arasında aktarılmasına ısı
iletimi denir. Madde taneciklerinin titreşimi
sonucunda ısı aktarılır.
• Tanecikler birbirine çarparak ısı enerjisi
aktarılır. Isının aktarımı ısı kaynağına yakın
olan taneciklerden soğuk olan taneciklere
doğrudur. Isı alışverişi taneciklerin sıcak-
lıkları eşitleninceye kadar devam eder.
• Katıların tanecikleri birbirine çok yakın ol-
duğu için, katılar sıvı ve gazlara göre ısıyı
daha iyi iletir.
Isı alır
Isı verir
Katı(Buz) Gaz(Su buharı)
Isının akış yönü
-
Süle
yman
YA
ZIC
I
3
• Isıyı iyi ileten maddelere ısı iletkeni mad-
de denir. Altın, gümüş, bakır, çinko ve de-
mir gibi metaller ısıyı iyi iletir.
• Soba, kalorifer petekleri, çaydanlık ve ye-
mek pişirmede kullanılan tencereler ısıyı
iyi ileten maddelerden yapılmıştır.
2. Isı Yalıtkanlığı
İki madde veya ortam arasında ısı alışverişi-
nin olmaması durumuna ısı yalıtkanlığı denir.
• Isıyı iyi iletmeyen maddelere ısı yalıtkanı
maddeler denir. Plastik, cam, tahta, cam
yünü ve kauçuk gibi maddeler ısı yalıtkan-
larına örnek verilebilir.
Not: Tamamen ısı iletkeni ya da tamamen ısı
yalıtkanı olan bir madde yoktur.
3. Isı Yalıtımı
Isı akışının engellenmesi ya da azaltılması
için, yalıtkan malzemeler kullanılarak yapılan
işlemlere ısı yalıtımı denir.
• Binalarda yapılan ısı yalıtımı kışın soğuk
havanın, yazın sıcak havanın binaya gir-
mesini engeller.
• Isı yalıtımı için kullanılacak malzemenin
ısıya dayanıklı, ekonomik, uzun ömürlü,
çevre dostu, kolay yanmayan ve insan
sağlığına zarar vermeyen bir yapıda ol-
malıdır.
• Binalarda ısı yalıtımı için ahşap, cam yünü,
strafor köpük, taş yünü, katran ve silikon
yünü gibi malzemeler kullanılır.
Isı yalıtkanı
Isı iletkeni
Ahşap Çift cam
D. YAKITLAR
Binalardaki ısı yalıtımı;
» Enerji tasarrufu sağlar.
» Yaşam konforumuzu artırır.
» Hem aile hem ülke ekonomisine katkı sağ-lar.
» Fosil yakıt tüketimini azaltır.
» Hava kirliliğini azaltır.
Yandığında çevresine ısı veren maddeler
yakıt olarak adlandırılır. Yakıtları yaşamımızın
her alanında kullandığımız için son derece
önemlidir. Yakıtları ısınma, elektrik üretimi ve
yemeklerin pişirilmesi gibi birçok amaç için
kullanırız.
1. Katı Yakıtlar
Katı yakıtlara odun, kömür, taş kömürü,
antrasit ve linyit örnek olarak verilebilir. Kö-
mür en yaygın olarak kullanılan fosil yakıttır.
Katı yakıtlar yakıldığında, havaya büyük oran-
da zehirli gazlar verir ve çevreyi diğer yakıt
türlerine göre daha çok kirletir.
2. Sıvı Yakıtlar
Sıvı yakıtlara benzin, gaz yağı, motorin,
etil alkol ve fuel oil örnek olarak verilebilir. Sıvı
yakıtlar petrolden elde edilir. Sıvı yakıtlar ge-
nellikle ısınmak, araçları çalıştırmak ve enerji
üretmek için kullanılır.
Kömür Odun
Benzin Gaz yağı
GAZ YAĞI
-
Süle
yman
YA
ZIC
I
4
3. Gaz Yakıtlar
Gaz yakıtlara doğal gaz, biyogaz, LPG,
metan ve hava gazı örnek olarak verilebilir.
Gaz yakıtlar katı ve sıvı yakıtlara göre daha
çevrecidir.
Yenilenemez Enerji Kaynakları
Kullandıkça tükenen ve tekrar oluşması
çok uzun yıllar alan yakıtlardır. Fosil yakıtlar
ve nükleer enerji yenilenemez enerji kaynak-
larındandır.
Fosil yakıtlar petrol, kömür ve doğal gaz-
dır.Nükleer enerji, atomun parçalanması so-
nucu elde edilen enerjidir.
Yenilenebilir Enerji Kaynakları
Kullanıldığı hâlde tükenmeyen ve çevre-
ye zehirli gazlar salmayan enerji kaynaklarıdır.
Güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi, hidroelektrik
enerjisi, biyokütle enerjisi, dalga enerjisi ve
jeotermal enerji yenilenebilir enerji kaynakla-
rıdır.
Güneş Enerjisi
Canlılar için yaşam kaynağıdır. Güneş ener-
jisi, ısı ve elektrik enerjisine dönüştürülebil-
mektedir.
Rüzgâr Enerjisi
Rüzgâr türbinleri ile rüzgâr enerjisi elekt-
rik enerjisine dönüştürülür.
Hidroelektrik Enerjisi
Akarsu üzerine kurulan hidroelektrik sant-
ralleri ile elektrik enerjisi elde edilir.
Biyokütle Enerjisi
Bitki ve hayvan atıkları kullanılarak biyogaz
elde edilir. Biyogaz ısınma ve elektrik enerjisi
üretiminde kullanılır.
Jeotermal Enerji
Yeraltı sıcak sularından faydalanılarak elekt-
rik enerjisi üretilir ve evlerin ısıtılması sağlanır.
Soba ve Doğal Gaz Zehirlenmeleri
Soba, kombi ve şofben gibi aletlerde kul-
lanılan yakıtların yanması sonucu karbon
monoksit gibi zehirli gazlar oluşur. Bu zehir-
li gazların ev içine sızmasıyla zehirlenmeler
yaşanabilir. Böyle bir durum fark edildiğinde
zehirlenen kişiler açık havaya çıkarılmalı ve
zaman kaybetmeden acil servis aranmalıdır.
Nükleer Enerji Petrol
OcakKombi
YAZICI
fenburada.ogretmen İnstagram sayfasındanbilgi kartlarını takip edebilirsiniz.