Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera /...

54

Transcript of Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera /...

Page 1: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko
Page 2: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko
Page 3: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Konstituzio ZuzenbidekoBerbategia

Vocabulario de Derecho Constitucional

Page 4: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko
Page 5: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Konstituzio ZuzenbidekoBerbategia

Gaztelania-Euskara / Euskara-Gaztelania

Vocabulario de Derecho Constitucional

Castellano-Euskera / Euskera-Castellano

Cesar Gallastegi / Santiago LarrazabalZuzenbide Fakultateko irakasleak - UD

Profesores de la Facultad de Derecho - UD

Arantza EtxebarriaTerminologoa / Terminóloga - UD

2004Deustuko UnibertsitateaUniversidad de Deusto

Bilbo-Bilbao

Page 6: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Minor Bilduma, 2. zenb.Serie minor, vol. 2

Eskubide guztiak erreserbaturik daude. Debekatuta dago, le-gearen arabera, argitalpen hau bikoiztea, biltzea edo igortzea,ez osorik, ez zatika, ezta inolako bitarteko edo prozedura tekni-koren bidez ere, argitaratzaileen berariazko baimenik gabe.

© Egileak: Arantza Etxebarria, Cesar Gallastegi eta SantiagoLarrazabal© Euskal Gaien Institutua. Deustuko Unibertsitatea1. postakutxa-48080 [email protected]

ISBN: 84-7485-966-2Legezko gordailua: BI-1780-04

Fotokonposizioa: IPAR, S. Coop. - Bilbo

Inprimatzailea: R.G.M., S.A.

Page 7: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Aurkibidea

Índice

Page 8: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Atarikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Ezaugarri teknikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Konstituzio Zuzenbideko berbategia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Gaztelania-Euskara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Euskara-Gaztelania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

8

Page 9: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Prólogo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Características técnicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Vocabulario de Derecho Constitucional . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Castellano-Euskera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Euskera-Castellano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

9

Page 10: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko
Page 11: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Atarikoa

Esku artean du irakurleak Deustuko Unibertsitateak argitaratzenduen Minor Bilduma izenekoaren bigarren uzta. Bilduma berri horre-tan gai juridikoak landuko dira euskaraz formatu txikian.

Aitzindari modura, Espainiako 1978ko Konstituzioaren edizioa ka-leratu zen, gaztelaniazko testu ofizialarekin batera, Euskaltzaindiareneuskarazko bertsio berria jasoz.

Argitalpen horri jarraipena emateko asmoarekin, berbategi elebidunhau argitaratzen dugu; bertan, Espainiako Konstituzio Zuzenbideko kon-tzeptu nagusiez gain, Zuzenbide eta Zientzia Politikoko oinarrizko hitzaketa adierazpenak bildu dira.

Lan hau egiteko orduan, mota guztietako irakurleak izan ditugu go-goan. Batetik, unibertsitateko lehen ikasturteetako ikaslea, konstituziozuzenbideko eta euskara tekniko-juridikoko lehenengo eskoletan dizi-plinaren berezko terminologia barneratu behar duena. Bestetik, euska-raz zein gaztelaniaz lan egiten duen profesionala edota itzultzaile juri-diko-administratiboa, hain zuzen ere, eguneroko lanean espezialitatekohitzak bi hizkuntza ofizialetan erabili behar dituena.

Era berean, berbategi hau kazetaritzako profesionalei eta, oro har,euskarazko irakurle guztiei zuzenduta dago, gai honek komunikabi-deetan eta herritar ororen eguneroko bizimoduan berebiziko garrantziabaitu.

Page 12: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Gure asmoa horiei guztiei tresna baliagarri eta zehatza eskaintzeaizan da. Horretarako, zailtasunak ekar ditzaketen alde teknikoak —ka-surako, kategoria gramatikalak— eta laburtzapenak, neurri handi bateanbederen, saihestu dira.

Argitalpen hau terminologia juridikoari eta teknologia berriei bu-ruzko ikerketa bati lotuta dago. Lan horretan Bizkaiko Foru Aldundi-ko Kultura Sailak duen Euskara Sustatzeko Zuzendaritzaren ezinbes-teko laguntza izan dugu eta, horrenbestez, gure esker ona adierazi nahidiogu.

Amaitzeko, hiztegitxo hau irakurlearentzat nola edo hala erabilgarriaizan dadin nahiko genuke. Gure asmoa hori baino ez da izan.

Arantza Etxebarria, Cesar Gallastegieta Santiago Larrazabal

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

12

Page 13: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Prólogo

Tiene en sus manos el lector el segundo volumen de la Serie minor,dedicada a temas jurídicos en euskera publicados en pequeño formato.Esta colección inició recientemente su andadura con una edición de laConstitución española de 1978 que, además del texto oficial en caste-llano, recogía la nueva versión en euskera proporcionada por la RealAcademia de la Lengua Vasca-Euskaltzaindia.

Ahora, como continuación a esa obra, damos a la luz este vocabula-rio bilingüe donde se pueden encontrar, junto a los conceptos básicosdel Derecho Constitucional español, los términos y expresiones fun-damentales del Derecho y la Ciencia Política.

A la hora de confeccionar esta obra hemos pensado en un públicomúltiple. Por un lado, el estudiante de los primeros cursos de la uni-versidad, que en sus clases de derecho constitucional y euskera téc-nico-jurídico debe adquirir la terminología propia de la disciplina. Porotro, el profesional que desarrolla su actividad de forma bilingüe, y eltraductor jurídico-administrativo, que en su trabajo diario necesitacontrastar los términos de la especialidad en las dos lenguas oficiales.

Asimismo, nos dirigimos a los profesionales del periodismo y, engeneral, a todos los lectores en euskera, atendiendo a la importancia y ala presencia del tema que nos ocupa en los medios de comunicaciónsocial y en la vida diaria de los ciudadanos.

13

Page 14: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Nuestra intención ha sido proporcionar a todos ellos una herramien-ta práctica y concisa. Por ello se han evitado, en la medida de lo posi-ble, los tecnicismos —por ejemplo, las categorías gramaticales— y lasabreviaturas que dificulten su utilización.

Nos gustaría señalar que esta publicación está ligada a una investiga-ción sobre terminología jurídica y nuevas tecnologías, en cuyo desarro-llo hemos contado con el apoyo de la Dirección de Promoción del Eus-kera del Departamento de Cultura de la Diputación Foral de Bizkaia.Desde estas líneas deseamos agradecer públicamente su ayuda.

Finalmente, los autores sólo esperamos que todo el afán que nos hamovido y estimulado a escribir esta obra se refleje en sus páginas yque el lector obtenga alguna utilidad de su lectura y consulta.

Arantza Etxebarria, César Gallastegi y Santiago Larrazabal

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

14

Page 15: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Ezaugarri teknikoak

Hiztegiaren edukia

Hiztegi honek Espainiako Konstituzio Zuzenbideko, Zuzenbide Po-litiko orokorreko eta Zientzia Politikoetako hitz eta esamolde garran-tzitsuenak biltzen ditu. Sarrerak 682 dira guztira hiztegiaren lehengozatian (gaztelania-euskara) eta 719, bigarren zatian (euskara-gazte-lania).

Hiztegi Batua

Euskarazko berbategiko hitzen bat Euskaltzaindiak 2000. urteanargitaratutako Hiztegi Batuaren argitalpenean ageri direnekin bat ba-dator, letra etzanez jaso dugu eta lan horretan idatzita agertzen denmoduan, bertako laburdura-zeinuak jaso gabe. Hitz horien gaztela-niazko ordainak, jakina, guk emandakoak dira.

Hitz elkartuak

Euskarazko hitz elkartuetan marra erabiltzea aukerazkoa izan denean,gure joera ezabatzea izan da; beraz, irakurleak marra idatzi edo ez hau-tatu ahal izango du.

15

Page 16: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Bestelakoa da Hiztegi Batutik hartutako berbekin izan dugun joka-bidea. Halakoetan, Euskaltzaindiaren testuan dagoen idaztankeraerrespetatu dugu, eta hori dela eta, hautazko gidoia agertuko da, moduhonetara adierazita: (-).

Parentesi arteko azalpenak

Zenbaitetan, hitzak hobeto ulertzeko, batez ere polisemia kasuetan,azalpen labur bat gehitu dugu.

Horrez gain, irakurleak ohar hau ere aurkitu dezake parentesi artean:(EAEkoa, batez ere) eta (s. t. CAV). Horren bidez, Euskal AutonomiaErkidegoan kontzeptu bat izendatzeko forma hori gehiago erabiltzendela adierazi nahi izan dugu.

Iturriak

Euskarazko hitzei dagokienez hiru testuon hustuketa egin da:

a) EUSKALTZAINDIA: «Hiztegi Batua», Euskera, 45. liburukia, Bil-bo, 2000.

b) Espainiako Konstituzioa / Constitución española, DeustukoUnibertsitatea, Bilbo, 2004.

c) SÁNCHEZ, S. eta MELLADO, P.: Zuzenbide politikoaren hastape-nak, Deustuko Unibertsitatea, Bilbo, 2001.

Gaztelaniazko berben kasuan hurrengoak erabili dira:

a) FONSECA-HERRERO, J.I. eta IGLESIAS, M.J.: Diccionario Jurídico,Colex, Madril, 2003, 2. arg.

b) Diccionario Espasa Jurídico, Espasa, Madril, 2001.c) MOLINA, I. eta DELGADO, S.: Conceptos fundamentales de Cien-

cia Política, Alianza Editorial, Madril, 1998.d) RIBÓ DURÁN, L.: Diccionario de Derecho, Bosch-Casa Edito-

rial, Madril, 1995, 2. arg.e) VILLA-REAL, R. eta ARCO TORRES, M. A. del: Diccionario jurí-

dico elemental, Comares, Granada, 2002.

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

16

Page 17: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Características técnicas

Contenido del diccionario

Este diccionario recoge los términos y expresiones fundamentalesdel Derecho Constitucional español, del Derecho Político general y delas Ciencias Políticas. En total, consta de 682 entradas en la primeraparte (castellano-euskera) y 719 en la segunda (euskera-castellano).

Hiztegi Batua

Aquellos vocablos en lengua vasca presentes en la primera redacciónde este diccionario de Derecho Constitucional y que constan en el HiztegiBatua de la Real Academia de la Lengua Vasca-Euskaltzaindia (ediciónde 2000) aparecen marcados en cursivas y escritos tal y como se recogenen la publicación citada, sin incluir las abreviaturas que les acompañan.Sus equivalencias castellanas son obra de los autores de este Vocabulario.

Palabras compuestas

En cuanto al uso del guión en las palabras compuestas en euskeradonde su utilización es opcional, la tendencia ha sido suprimirlo, que-dando en manos del lector su inclusión.

17

Page 18: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Distinto es el caso de las expresiones tomadas del Hiztegi Batua, puesen tales casos se ha respetado la redacción original dada por Euskaltzain-dia, en la que el guión opcional se señala de la siguiente forma: (-).

Notas entre paréntesis

Para la mejor comprensión de los términos, sobre todo en los casosde polisemia, se ha introducido ocasionalmente entre paréntesis algu-na breve explicación.

Además, el lector se encontrará con la siguiente indicación entreparéntesis: (s. t. CAV) o (EAE, batez ere), la cual le indica que tal ocual término en euskera es más utilizado para nombrar un concepto enel ámbito de la Comunidad Autónoma Vasca.

Fuentes

En lo referente a los términos en euskera, se han utilizado los si-guientes textos:

a) EUSKALTZAINDIA: «Hiztegi Batua», Euskera, n.º 45, Bilbao, 2000.b) Espainiako Konstituzioa / Constitución española, Universidad

de Deusto, Bilbao, 2004.c) SÁNCHEZ, S. y MELLADO, P.: Zuzenbide politikoaren hastapenak,

Universidad de Deusto, Bilbao, 2001.

Para las referencias en castellano, se han examinado las obras:

a) FONSECA-HERRERO, J. I. e IGLESIAS, M. J.: Diccionario Jurídico,Colex, Madrid, 2003, 2.ª ed.

b) Diccionario Espasa Jurídico, Espasa, Madrid, 2001.c) MOLINA, I. y DELGADO, S.: Conceptos fundamentales de Cien-

cia Política, Alianza Editorial, Madrid, 1998.d) RIBÓ DURÁN, L.: Diccionario de Derecho, Bosch-Casa Edito-

rial, Madrid, 1995, 2.ª ed.e) VILLA-REAL, R. y ARCO TORRES, M. A. del: Diccionario jurídi-

co elemental, Comares, Granada, 2002.

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

18

Page 19: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Konstituzio Zuzenbideko BerbategiaGaztelania-Euskara

Vocabulario de Derecho Constitucional

Castellano-Euskera

Page 20: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko
Page 21: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

A

abdicación abdikazioabrogación indargabetzeabsolutismo absolutismoabsolutista absolutistaabstención abstentzioabstencionismo abstentzionismoabuso de poder botereaz abusatzeacatamiento a la Constitución Kons-

tituzioari men egiteacción del gobierno gobernuaren jar-

dunacción popular herri akzioacta de parlamentario parlamenta-

ri aktaadministración administrazioadministración civil administrazio

zibiladministración de justicia justizia

administrazioadministración electoral hautes-

kunde administrazioadministración local toki adminis-

trazioadministración militar administra-

zio militaradministración pública adminis-

trazio publiko, herri administrazioaduana aduanaalcalde alkate, auzapezalienación alienazioamparo judicial babes judizial,

epaileen babesampliación extraestatutaria de

competencia estatutuz kanpo es-kumenak zabaltze

anarquía anarkiaanarquismo anarkismoanarquista anarkistaanteproyecto aurreproiektuAntiguo Régimen Antzinako Erre-

gimenapátrida aberrigabearistocracia aristokraziaasamblea biltzarasamblea constituyente biltzar kons-

tituziogileasamblea legislativa biltzar lege-

gileasamblea nacional nazio biltzarasamblea parlamentaria parla-

mentu biltzarasilo asiloasociación elkarteasociación empresarial enpresabu-

ruen elkarteautarquía autarkiaautocracia autokraziaautodeterminación autodetermina-

zioautogobierno autogobernuautonomía autonomiaautonomía financiera finantza auto-

nomiaautoridad 1. agintari (pertsona)

2. agintaritza (erakundea)3. aginte (agintariak duena)

autoritario agintekeriazko, autori-tario

autoritarismo agintekeria, autorita-rismo

ayuntamiento 1. udal (erakundea)2. herriko etxe, udaletxe (egoitza,

batez ere)

21

Page 22: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

B

bandera bandera, ikurrin (EAEkoa,batez ere)

bien de dominio público herri jaba-riko ondasun

bilingüismo elebitasunbipartidismo alderdi bitasunbloque de constitucionalidad kons-

tituziotasun blokeburgues burgesburguesía burgesiaburocracia burokrazia

C

cabildo kabildocámara ganbera (erakundea)cámara alta goi ganberacámara baja behe ganberaCámara de los Comunes Komunen

GanberaCámara de los Lores Lorden Gan-

beracámara legislativa ganbera lege-

gilecambio social gizarte aldaketacampaña electoral hauteskunde

kanpainacandidato hautagaicandidatura hautagai zerrenda (es-

kaintza bateratua)cantón kantonamendu (lurralde za-

tiketa)capacidad electoral botoa emateko

gaitasun

capacidad política gaitasun politikocapital hiriburucapitalismo kapitalismocapitalista kapitalistacausa de inelegibilidad hautae-

zintasun arrazoicenso electoral hauteskunde erroldacensura zentsuracentralismo zentralismocentralista 1. zentralizatzaile

2. zentralistacentralización zentralizatzecircunscripción barruticircunscripción electoral hautes-

kunde barruticiudadanía 1. herritarrak (biztan-

leria)2. herritasun (lotura juridikoa)

ciudadano herritar, hiritarclase klaseclase social gizarte klasecoalición koaliziocolegio electoral hauteslekucolegio profesional lanbide elkargocolonia koloniacolonialismo kolonialismocolonialista kolonialistacomicios hausteskundeakcomisión batzordecomisión de investigación ikerketa

batzordecomisión de investigación parla-

mentaria parlamentuko ikerketabatzorde

comisión del Congreso Kongresu-ko batzorde

comisión del Senado Senatuko ba-tzorde

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

22

Page 23: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Comisión General de las Comuni-dades Autónomas AutonomiaErkidegoetako Batzorde Nagusi

comisión legislativa legegintzakobatzorde

comisión legislativa permanentelegegintzako batzorde iraunkor

comisión parlamentaria parlamen-tuko batzorde

comparecencia parlamentaria par-lamentuan azaltze

competencia eskumencompetencia autonómica autono-

mia erkidegoaren eskumencompetencia compartida eskumen

elkarbanatucompetencia concurrente eskumen

konkurrentecompetencia de desarrollo legisla-

tivo lege garapenerako eskumencompetencia exclusiva del estado

estatuaren eskumen esklusibocompetencia plena eskumen osocompetencia residual hondar esku-

mencompromisario konpromisariocomunidad erkidegocomunidad autónoma autonomia

erkidegocomunidad foral Foru Erkidegocomunismo komunismocomunista komunistaconcejal zinegotziconcejo kontzejuconcejo abierto kontzeju irekiconcesión administrativa adminis-

trazio emakidaconciencia de clase klase kontzientzia

confederación konfederakunde, kon-federazio

confesión religiosa konfesio erlijiosoconfesionalidad konfesionaltasunconfianza parlamentaria parla-

mentuaren konfiantzaconflicto constitucional konstituzio

gatazkaconflicto de competencia eskumen

gatazkacongreso kongresuCongreso de los Diputados Diputa-

tuen Kongresuconsejería kontseilaritza, sail (EAE-

koa, batez ere)consejero kontseilari, sailburu (EAE-

koa, batez ere)consejo kontseilu (erakundea)Consejo de Estado Estatu Kontseiluconsejo de gobierno gobernu kon-

tseiluconsejo de ministros ministroen kon-

tseiluConsejo Económico y Social Eko-

nomia eta Gizarte KontseiluConsejo General del Poder Judi-

cial Botere Judizialaren Kontsei-lu Nagusi

consejo insular uharte kontseiluconsenso constitucional konstituzio

adostasunconservador kontserbadoreconservadurismo kontserbadurismoconsorte real erregearen/erreginaren

ezkontideconstitución 1. konstituzio (lege na-

gusia)2. eraketa (eratze ekintza)

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

23

Page 24: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

constitución de las cámaras ganbe-ren eraketa

Constitución Española EspainiakoKonstituzio

constitucionalidad konstituziotasunconstitucionalidad de las leyes le-

geen konstituziotasunconstitucionalismo konstituziona-

lismoconstitucionalización konstituzionali-

zazioconstituyente konstituziogilecontrato administrativo adminis-

trazio kontratucontrol de constitucionalidad de

las leyes legeen konstituziotasunkontrol

control de la administración admi-nistrazioaren kontrol

control judicial kontrol judizialcontrol parlamentario parlamentu

kontrolcontrol parlamentario del gobierno

gobernuaren parlamentu kontrolcontrol previo de constitucionali-

dad aurretiazko konstituziotasunkontrol

convención 1. konbentzio (ohitura)2. itun (hitzarmena)

convención constitucional konsti-tuzio konbentzio

convenio internacional nazioartekohitzarmen

convocatoria deialdiconvocatoria electoral hauteskunde

deialdicooptación kooptaziocorona koroa

cortes gorteakcortes constituyentes gorte konsti-

tuziogileakcortes generales gorte nagusiakcostumbre constitucional konstitu-

zio ohituracuestión de confianza konfiantza

arazocuestión de inconstitucionalidad

konstituzio-aurkakotasun arazo

D

debate parlamentario parlamentu-ko eztabaida

deber constitucional konstituzioeginbehar

deber de trabajar lan egiteko egin-behar

deberes fundamentales oinarrizkoeginbeharrak

declaración de derechos eskubide-en adierazpen

declaración de inconstitucionali-dad konstituzio-aurkakotasuna-ren aitorpen

Declaración Universal de DerechosHumanos Giza Eskubideen Adie-razpen Unibertsal

decreto dekretudecreto legislativo legegintzazko

dekretudecreto-ley lege-dekretudefensor del pueblo ararteko (EAE-

koa, batez ere), herri defentsaridelegación legislativa legegintzara-

ko eskuordetza

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

24

Page 25: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

delegado del gobierno gobernuarenordezkari

democracia demokraziademocracia de masas masen demo-

kraziademocracia directa zuzeneko de-

mokraziademocracia representativa ordez-

karitzako demokraziadepartamento 1. sail (administra-

zio atala; EAEkoa, batez ere)2. departamendu (Frantziako admi-

nistrazioaren lurralde zatiketa)derecho 1. eskubide (ahalmena)

2. zuzenbide (arauak)derecho a contraer matrimonio

ezkontzeko eskubidederecho a disfrutar de una vivien-

da digna y adecuada etxebizitzaduin eta egokia izateko eskubide

derecho a la autonomía autonomiaeskubide

derecho a la cultura kulturarakoeskubide

derecho a la educación hezkuntza-rako eskubide

derecho a la huelga greba eskubidederecho a la libertad y seguridad

askatasun eta segurtasunerako es-kubide

derecho a la negociación colectivalaboral lan negoziazio kolekti-borako eskubide

derecho a la propiedad privada yla herencia jabetza pribaturakoeta jarauntsirako eskubide

derecho a la protección de la saludosasuna babesteko eskubide

derecho a la sucesión en el trono tro-nuan oinordeko izateko eskubide

derecho a la vida y a la integridadfísica y moral bizitza eta osotasunfisiko nahiz moralerako eskubide

derecho a obtener la tutela efectivade los jueces y tribunales epaileeta auzitegien babes eragingarrialortzeko eskubide

derecho a participar en los asuntospúblicos arazo publikoetan partehartzeko eskubide

derecho a sindicarse sindikatzekoeskubide

derecho al honor, a la intimidadpersonal y familiar y a la propiaimagen ohorerako, norberareneta familiaren intimitaterako, etabakoitzaren irudirako eskubide

derecho al sufragio activo y pasivosufragio aktibo eta pasiborako es-kubide

derecho al trabajo lanerako esku-bide

derecho al voto botoa emateko es-kubide

derecho de asilo asilo eskubidederecho de asociación elkartzeko

eskubidederecho de autodeterminación au-

todeterminazio eskubidederecho de fundación fundazio es-

kubidederecho de gracia grazia eskubidederecho de participación política

politikan parte hartzeko eskubidederecho de petición eskariak egite-

ko eskubide

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

25

Page 26: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

derecho de reunión pacífica y sinarmas bilera baketsu eta armarikgabekoak egiteko eskubide

derecho de veto beto eskubidederecho reconocido aitortutako es-

kubidederechos civiles eskubide zibilakderechos de cuarta generación lau-

garren belaunaldiko eskubideakderechos económicos y sociales es-

kubide ekonomiko eta sozialakderechos fundamentales oinarrizko

eskubideakderechos históricos eskubide histo-

rikoakderechos humanos giza eskubideakderechos políticos eskubide politi-

koakderechos públicos eskubide publi-

koakderechos y libertades de los ciu-

dadanos herritarren eskubide etaaskatasunak

derogar indargabetudescentralización dezentralizaziodesconcentración deskontzentraziodéspota despotadespotismo despotismoDespotismo Ilustrado Despotismo

Ilustratudestitución kargutik kentzedestituir kargutik kendudictador diktadoredictadura diktaduradignidad de la persona gizabana-

koaren duintasundinastía dinastiadiputación aldundi (EAEkoa, batez

ere), diputazio

diputación foral Foru Aldundi, ForuDiputazio

diputación permanente diputazioiraunkor

diputación provincial probintziadiputazio

diputado diputatudisciplina de partido alderdiaren

diziplinadisciplina parlamentaria parla-

mentu diziplinadiscriminación bereizkeriadisolución de las cámaras ganbe-

ren desegitedistribución de competencia esku-

men banaketa

E

economía de mercado merkatuekonomia

edad para el voto botoa ematekoadin

elecciones hauteskundeakelecto hautetsielector hautesleelectorado hautesleakelegible hautagaiélite eliteembajada enbaxadaembajador enbaxadoreenmienda zuzenketaenmienda a la totalidad osoko zu-

zenketaenmienda al articulado artikuluei

buruzko zuzenketaenseña ikur

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

26

Page 27: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

escrutinio zenbaketaespacio aéreo aireko espazioestado 1. estatu (erakundea)

2. egoera (izaera)estado absolutista estatu absolutistaestado de alarma alarma egoeraestado de bienestar ongizate estatuestado de derecho zuzenbideko es-

tatuestado de excepción salbuespen

egoeraestado de las autonomias autono-

mia erkidegoen estatuestado de partidos alderdien estatuestado de sitio setio egoeraestado descentralizado estatu de-

zentralizatuestado federado estatu federatuestado federal estatu federalestado independiente estatu buru-

jabeestado liberal estatu liberalestado-nación nazio estatuestado nacional estatu nazionalestado social estatu sozialestado social y democrático de de-

recho zuzenbideko estatu sozialeta demokratiko

estado socialista estatu sozialistaestados generales estatu orokorrakestamento estamentuestatuto estatutuestatuto de autonomía autonomia

estatutuestatuto de los trabajadores langi-

leen estatutuestratificación social gizarte maila-

keta

estructura social gizarte egituraestructura territorial del estado

estatuaren lurralde egituraextraparlamentario/a parlamentuz

kanpoko

F

fascismo faxismofascista faxistafederación federakunde, federaziofederal federalfederalismo federalismofederalista federalistafeudalismo feudalismofinanciación finantzaketafinanciación de las comunidades

autónomas autonomia erkidego-etako finantzaketa

financiación de los partidos políti-cos alderdi politikoen finantzaketa

fiscal fiskalFiscal General del Estado Estatuko

Fiskal Nagusifiscalía fiskaltzafondo funtsFondo de Compensación Interterri-

torial Lurralde arteko Konpentsa-zio Funts

forma de estado estatu motaforma de gobierno gobernu motafórmula electoral hauteskunde for-

mulafuentes del derecho constitucional

konstituzio zuzenbidearen iturriakfuerismo foruzaletasunfuerista foruzale

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

27

Page 28: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

función social de los derechos es-kubideen gizarte eginkizun

funcionario funtzionario

G

garantía constitucional konstituzioberme

gasto público gastu publikogobierno gobernu, jaurlaritza (EAE-

koa, batez ere)gobierno central gobernu zentralgobierno en funciones jarduneko

gobernugolpe de estado estatu kolpegrupo de interés interes taldegrupo de presión presio taldegrupo mixto talde mistogrupo parlamentario parlamen-

tu(ko) talde

H

habeas corpus habeas corpushacienda ogasun (erakundea)hacienda local toki ogasunhacienda pública herri ogasun

I

ideología ideologiaigualdad berdintasunimperialismo inperialismoimperialista inperialistaimperio inperio

incompatibilidad bateraezintasuninconstitucionalidad konstituzio

aurkakotasunindefensión babesgabetasunindependencia burujabetasun, inde-

pendentziaindependencia de los tribunales

auzitegien independentziaindulto indultuinelegibilidad hautaezintasuniniciativa legislativa legegintzako

ekimeniniciativa popular herri ekimeniniciativa pública ekimen publikoinmigrante etorkininmunidad ukiezintasuninstitución erakundeintegridad territorial lurralde oso-

tasunintegrismo integrismointegrista integristainterdicción de la arbitrariedad

nahierakeriaren debekuinterés general interes orokorinterés legítimo interes legitimointerés social gizarte interesinterpelación interpelaziointervención esku-hartzeintervención judicial esku-hartze

judizialinvestidura inbestidurainviolabilidad bortxaezintasun

J

jefatura del estado estatu buruzagitzajefe de estado estatuburu

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

28

Page 29: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

jerarquía normativa arauen artekohierarkia

juez epailejuntas electorales hauteskunde ba-

tzarrakjurado zinpekoen epaimahaijuramento zin egitejurisdicción jurisdikzio

L

legislación 1. legegintza (jarduera)2. legeria (legeak)

legislatura legegintzaldilengua oficial hizkuntza ofizialleninismo leninismoleninista leninistaley legeley de armonización harmonizazio

legeley de bases oinarri legeley de comisión batzorde legeley de desarrollo garapen legeley magna lege nagusiley marco lege markoley ordinaria lege arruntley orgánica lege organikoLey Orgánica del Poder Judicial

Botere Judizialaren Lege Organikoliberal liberalliberalismo liberalismolibertad askatasunlibertad de cátedra katedra askatasunlibertad de circulación zirkulazio

askatasunlibertad de empresa enpresa askata-

sun

libertad de enseñanza irakaskuntzaaskatasun

libertad de expresión adierazpenaskatasun

libertad de información informa-zio askatasun

libertad de prensa prentsa askata-sun

libertad ideológica, religiosa y deculto ideologia, erlijio eta kultu as-katasun

libertad religiosa erlijio askatasunlibertad sindical sindikatu askatasunlibertades públicas askatasun pu-

blikoaklucha de clase klase-borroka

M

magistrado magistratumandato 1. agindu (mandatua)

2. agintaldi (denbora)mandato imperativo manuzko agin-

dumanifestación kale agerraldi, ma-

nifestaziomaoismo maoismomaoista maoistamar territorial lurralde itsasomarxismo marxismomarxista marxistamasas masakmayoría gehiengomayoría absoluta erabateko gehien-

gomayoría cualificada gehiengo kua-

lifikatu

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

29

Page 30: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

mayoría de edad adin nagusitasunmayoría simple gehiengo soil medio ambiente ingurumenmedios de comunicación komuni-

kabideakmesa del parlamento parlamentuko

mahaimesa electoral hauteskunde mahaimigración migraziomilitancia militantziamilitante militanteministerio ministerioministerio fiscal fiskaltzaministro ministroministro sin cartera ministeriorik

gabeko ministrominoría de edad adingabetasunminoría parlamentaria parlamen-

tuko gutxiengomoción moziomoción de censura zentsura moziomoción de censura constructiva

zentsura mozio eraikitzailemonarca monarkamonarquía monarkiamonarquía absoluta monarkia ab-

solutumonarquía absolutista monarkia

absolutistamonarquía limitada monarkia mu-

gatumonarquía parlamentaria parla-

mentu monarkiamonárquico/a erregetiar, monar-

kikomovimiento social gizarte mugi-

mendumunicipio udalerri

N

nación nazionacionalidad 1. nazionalitate (mul-

tzoa)2. naziotasun (izatea)

nacionalismo nazionalismonacionalista nazionalistanacionalización nazionalizazionacionalsocialismo nazionalsozia-

lismonazi nazinazismo nazismo

O

objeción de conciencia kontzien-tzia(-) eragozpen, kontzientzia(-)objekzio

objetor de conciencia kontzien-tzia(-)eragozle, kontzientzia(-)ob-jektore

obra pública herri(-)lanoligarca oligarkaoligarquía oligarkiaopinión pública iritzi publikooposición oposizioorden ministerial ministroaren

aginduorden público ordena publikoordenamiento jurídico antolamen-

du juridikoorganismo internacional nazioarte-

ko erakundeorganismo público erakunde publikoorganismo supranacional nazioaz

gaindiko erakunde

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

30

Page 31: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

organización erakundeórgano organoórgano constitucional konstituzio

organo

P

pacto itunpapeleta electoral hauteskunde

txartelparlamentario legebiltzarkide (EAE-

koa, batez ere), parlamentari, par-lamentukide

parlamento legebiltzar (EAEkoa,batez ere), parlamentu

participación de los ciudadanosherritarren parte hartze

participación política parte hartzepolitiko

partido político alderdi politikoplanificación de la actividad eco-

nómica jarduera ekonomikoarenplangintza

plebiscito plebiszitupleno de las cámaras ganberen oso-

ko bilkurapluralismo aniztasunpluralismo lingüístico hizkuntza

aniztasunpluralismo político aniztasun poli-

tikopluripartidismo alderdi aniztasunplutocracia plutokraziapoblación biztanleriapoder absoluto botere absolutupoder constituyente botere konsti-

tuziogile

poder ejecutivo botere betearazlepoder judicial botere judizialpoder legislativo botere legegilepoder político botere politikopoder soberano botere subiranopoderes públicos botere publikoakpoliarquía poliarkiapolicía polizia (elkartea)policía judicial polizia judizialpolítica politikapolítica exterior kanpo politikapolítica interior barne politikapolítica pública politika publikopolítica social y económica politika

sozial eta ekonomikopolítico/a politikari (pertsona)populismo populismoportavoz bozeramaile, eledunpotestad ahalpotestad jurisdiccional jurisdikzio

ahalpotestad legislativa legegintza ahalpotestad reglamentaria erregela-

menduak egiteko ahalprecepto constitucional konstituzio

manupresidencialismo presidentzialismopresidente lehendakari (EAEkoa,

batez ere), presidentepresidente del gobierno gobernuko

presidenteprestación patrimonial ondare pres-

tazioprestación personal prestazio per-

tsonalprestación social sustitutoria or-

dezko gizarte prestaziopresunción de inocencia errugabe-

tasun presuntzio

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

31

Page 32: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

presupuesto aurrekontupresupuestos generales del estado

estatuaren aurrekontu orokorrakprimer ministro lehen ministroprincesa printzesaprincipado printzerripríncipe printzepríncipe heredero printze oinordekoprincipio constitucional konstitu-

zio printzipioprincipio de autonomía autonomia

printzipioprincipio de igualdad berdintasun

printzipioprincipio de la separación de po-

deres botere banaketaren prin-tzipio

principio de legalidad legezkota-sun printzipio

principio de progresividad progre-sibitate printzipio

principio de reciprocidad elkarre-kikotasun printzipio

principio de solidaridad solidarita-te printzipio

principio de unidad jurisdiccionaljurisdikzio batasunaren printzipio

principios rectores de la políticasocial y económica politika so-zial eta ekonomikoaren gida oina-rriak

procedimiento prozeduraprocedimiento administrativo ad-

ministrazio prozeduraprocedimiento de amparo babes

prozeduraprocedimiento de lectura única

irakurketa bakarreko prozedura

procedimiento de urgencia presaz-ko prozedura

procedimiento legislativo legegin-tza prozedura

proceso prozesuproceso autonómico autonomia pro-

zesuproceso de inconstitucionalidad

konstituzio-aurkakotasun prozesuprograma político del gobierno

gobernuaren egitarau politikoproletario proletariopromulgación aldarrikatzepropaganda propagandapropaganda electoral hauteskunde

propagandapropaganda política propaganda

politikoproposición proposamenproposición de ley lege proposa-

menprotección jurisdiccional jurisdik-

zio babesprovincia probintziaproyecto de ley lege proiektupublicación de la ley legearen argi-

talpenpublicidad de las normas arauen

publizitatepueblo herri

R

razón de estado estatu arrazoirecurso 1. errekurtso (helegitea)

2. baliabide (bitartekoa)recurso de amparo babes errekurtso

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

32

Page 33: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

recurso de inconstitucionalidadkonstituzio-aurkakotasun errekurtso

recursos públicos baliabide publi-koak

referéndum erreferendum, referen-dum

reforma eraldaketareforma constitucional konstitu-

zioaren eraldaketarefrendo berrespenrefugiado errefuxiaturegencia erregeordetzarégimen 1. erregimen (gobernamen-

dua)2. araubide (arautegia)

régimen democrático erregimendemokratiko

régimen disciplinario diziplinaaraubide

régimen electoral hauteskunde arau-bide

régimen foral foru araubiderégimen local toki araubiderégimen político erregimen politikorégimen provisional de autonomía

behin-behineko autonomia arau-bide

reglamento erregelamendu (araumota)

reina erreginareino erresumarelaciones internacionales nazioar-

teko harremanakrepresentación ordezkaritzarepresentación política ordezkari-

tza politikorepresentación proporcional pro-

portziozko ordezkaritza

representante ordezkarirepública errepublikarepública federal errepublika fede-

ralrepública popular herri(-)errepu-

blikarepública popular democrática

herri errepublika demokratikorepublicano errepublikazale (per-

tsona)reserva de ley lege erreserbaresponsabilidad política erantzu-

kizun politikoreunión bilerarevocación ezeztapenrevolución iraultzaRevolución Francesa Frantziako

Iraultzarey erregerigidez constitucional konstituzio

zurruntasun

S

sanción 1. zehapen (zigorra)2. sendespen (berrespena)

sanción administrativa administra-zio zehapen

sanción real erregearen sendespensecretario de estado estatu idazkarisecreto de las comunicaciones ko-

munikazioen sekretusector público sektore publikoseguridad ciudadana herritarren

segurtasunseguridad jurídica segurtasun juri-

diko

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

33

Page 34: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

seguridad pública herri segurtasunseguridad social gizarte segurantzasenado senatusenador senatariseñorío jaurerri (lurraldea)separación de poderes botere bana-

ketaseparatismo separatismoseparatista separatistaservicio público herri(-)zerbitzu,

zerbitzu publikosesión parlamentaria parlamentu-

ko bilkurasesión plenaria osoko bilkurasesión pública jendaurreko bilkurasindicato sindikatusistema sistemasistema electoral hauteskunde sis-

temasistema político sistema politikosoberanía subiranotasunsoberanía nacional nazioaren subi-

ranotasunsoberano subiranosocialdemocracia sozialdemokra-

ziasocialdemócrata sozialdemokratasocialismo sozialismosocialista sozialistasociedad democrática avanzada

gizarte demokratiko aurrerakoisúbdito manupekosufragio sufragiosufragio capacitario gaitasunaren

araberako sufragiosufragio censitario aberastasunaren

araberako sufragiosufragio directo zuzeneko sufragio

sufragio igual sufragio berdinsufragio indirecto zeharkako sufra-

giosufragio libre sufragio askesufragio restringido sufragio mu-

rriztusufragio secreto sufragio sekretusufragio universal sufragio orokorsufragista sufragistasuspensión de los derechos eskubi-

deak etete

T

teniente de alcalde alkateordeteocracia teokraziaterritorialidad lurraldetasunterritorio lurraldeterritorio foral lurralde foruduntexto articulado testu artikuluduntexto legal lege testutexto refundido testu bategintimocracia timokraziatiranía tiraniatirano tiranototalitarismo totalitarismototalitario totalitariotradicionalismo tradizionalismotradicionalista tradizionalistatransición trantsiziotratado de doble nacionalidad na-

ziotasun bikoitzeko ituntratado internacional nazioarteko

ituntribunal auzitegiTribunal Constitucional Konstitu-

zio Auzitegi

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

34

Page 35: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Tribunal de Cuentas Kontuen Auzi-tegi

Tribunal Superior de Justicia Au-zitegi Nagusi

Tribunal Supremo Auzitegi Gorentrono tronutroskismo troskismotroskista troskistatutela de los jueces y tribunales

epaile eta auzitegien babestutela efectiva babes eragingarritutor tutoretutor del rey erregearen tutore

U

unidad jurisdiccional jurisdikziobatasun

Unión Europea Europar Batasunurna electoral hauteskunde kutxautopía utopia

V

valores superiores del ordena-miento jurídico antolamendu ju-ridikoaren balio nagusiak

veto betoviceconsejería kontseilariordetza,

sailburuordetza (EAEkoa, batezere)

viceconsejero kontseilariorde, sail-buruorde (EAEkoa, batez ere)

virrey erregeordevoluntad popular herri borondatevotación botaziovoto botovoto afirmativo baiezko botovoto favorable aldeko botovoto particular boto berezivoto por correo posta bidezko botovoto secreto isilpeko botovoto válido baliozkotasunez eman-

dako boto

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

35

Page 36: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko
Page 37: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

Konstituzio Zuzenbideko BerbategiaEuskara-Gaztelania

Vocabulario de Derecho Constitucional

Euskera-Castellano

Page 38: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko
Page 39: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

A

abdikazio abdicaciónaberastasunaren araberako sufra-

gio sufragio censitarioaberrigabe apátridaabsolutismo absolutismoabsolutista absolutistaabstentzio abstenciónabstentzionismo abstencionismoadierazpen askatasun libertad de

expresiónadin nagusitasun mayoría de edadadingabetasun minoría de edadadministrazio administraciónadministrazio emakida concesión

administrativaadministrazio kontratu contrato

administrativoadministrazio militar administra-

ción militaradministrazio prozedura procedi-

miento administrativoadministrazio publiko administra-

ción públicaadministrazio zehapen sanción ad-

ministrativaadministrazio zibil administración

civiladministrazioaren kontrol control

de la administraciónaduana aduanaagindu mandato (orden)agintaldi mandato (período)agintari autoridad (persona)agintaritza autoridad (poder)aginte autoridad (poder)

agintekeria autoritarismoagintekeriazko autoritarioahal potestadaireko espazio espacio aéreoaitortutako eskubide derecho reco-

nocidoalarma egoera estado de alarmaaldarrikatze promulgaciónaldeko boto voto favorablealderdi aniztasun pluripartidismoalderdi bitasun bipartidismoalderdi politiko partido políticoalderdi politikoen finantzaketa fi-

nanciación de los partidos políticosalderdiaren diziplina disciplina de

partidoalderdien estatu estado de partidosaldundi diputación (s. t. CAV)alienazio alienaciónalkate alcaldealkateorde teniente de alcaldeanarkia anarquíaanarkismo anarquismoanarkista anarquistaaniztasun pluralismoaniztasun politiko pluralismo políticoantolamendu juridiko ordenamien-

to jurídicoantolamendu juridikoaren balio

nagusiak valores superiores delordenamiento jurídico

Antzinako Erregimen Antiguo Ré-gimen

ararteko defensor del pueblo (s. t.CAV)

araubide régimen (regulación)arauen arteko hierarkia jerarquía

normativa

39

Page 40: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

arauen publizitate publicidad delas normas

arazo publikoetan parte hartzekoeskubide derecho a participar enlos asuntos públicos

aristokrazia aristocraciaartikuluei buruzko zuzenketa en-

mienda al articuladoasilo asiloasilo eskubide derecho de asiloaskatasun libertadaskatasun eta segurtasunerako es-

kubide derecho a la libertad yseguridad

askatasun publikoak libertades pú-blicas

aurrekontu presupuestoaurreproiektu anteproyectoaurretiazko konstituziotasun kon-

trol control previo de constitu-cionalidad

autarkia autarquíaautodeterminazio autodetermina-

ciónautodeterminazio eskubide dere-

cho de autodeterminaciónautogobernu autogobiernoautokrazia autocraciaautonomia autonomíaautonomia erkidego comunidad

autónomaautonomia erkidegoaren eskumen

competencia autonómicaautonomia erkidegoen estatu esta-

do de las autonomiasAutonomia Erkidegoetako Batzor-

de Nagusi Comisión General delas Comunidades Autónomas

autonomia erkidegoetako finantza-keta financiación de las comuni-dades autónomas

autonomia eskubide derecho a laautonomía

autonomia estatutu estatuto de auto-nomía

autonomia printzipio principio deautonomía

autonomia prozesu proceso auto-nómico

autoritario autoritarioautoritarismo autoritarismoauzapez alcaldeauzitegi tribunalAuzitegi Goren Tribunal SupremoAuzitegi Nagusi Tribunal Superior

de Justiciaauzitegien independentzia inde-

pendencia de los tribunales

B

babes eragingarri tutela efectivababes errekurtso recurso de amparobabes judizial amparo judicialbabes prozedura procedimiento de

amparobabesgabetasun indefensiónbaiezko boto voto afirmativobaliabide recurso (medio)baliabide publikoak recursos pú-

blicosbaliozkotasunez emandako boto

voto válidobandera banderabarne politika política interior

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

40

Page 41: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

barruti circunscripciónbateraezintasun incompatibilidadbatzorde comisiónbatzorde lege ley de comisiónbehe ganbera cámara bajabehin-behineko autonomia araubi-

de régimen provisional de auto-nomía

berdintasun igualdadberdintasun printzipio principio de

igualdadbereizkeria discriminaciónberrespen refrendobeto vetobeto eskubide derecho de vetobilera reuniónbilera baketsu eta armarik gabe-

koak egiteko eskubide derechode reunión pacífica y sin armas

biltzar asambleabiltzar konstituziogile asamblea

constituyentebiltzar legegile asamblea legislativabizitza eta osotasun fisiko nahiz

moralerako eskubide derecho ala vida y a la integridad física ymoral

biztanleria poblaciónbortxaezintasun inviolabilidadbotazio votaciónbotere absolutu poder absolutobotere banaketa separación de po-

deresbotere banaketaren printzipio

principio de la separación de po-deres

botere betearazle poder ejecutivobotere judizial poder judicial

Botere Judizialaren Kontseilu Na-gusi Consejo General del PoderJudicial

Botere Judizialaren Lege Organi-ko Ley Orgánica del Poder Judi-cial

botere konstituziogile poder consti-tuyente

botere legegile poder legislativobotere politiko poder políticobotere publikoak poderes públicosbotere subirano poder soberanobotereaz abusatze abuso de poderboto votoboto berezi voto particularbotoa emateko adin edad para el

votobotoa emateko eskubide derecho al

votobotoa emateko gaitasun capacidad

electoralbozeramaile portavozburges burguesburgesia burguesíaburokrazia burocraciaburujabetasun independencia

D

deialdi convocatoriadekretu decretodemokrazia democraciadepartamendu departamento (divi-

sión territorial francesa)deskontzentrazio desconcentra-

cióndespota déspota

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

41

Page 42: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

despotismo despotismoDespotismo Ilustratu Despotismo

Ilustradodezentralizazio descentralizacióndiktadore dictadordiktadura dictaduradinastia dinastíadiputatu diputadoDiputatuen Kongresu Congreso de

los Diputadosdiputazio diputacióndiputazio iraunkor diputación per-

manentediziplina araubide régimen disci-

plinario

E

egoera situaciónekimen publiko iniciativa públicaEkonomia eta Gizarte Kontseilu

Consejo Económico y Socialelebitasun bilingüismoeledun portavozelite éliteelkarrekikotasun printzipio prin-

cipio de reciprocidadelkarte asociaciónelkartzeko eskubide derecho de

asociaciónenbaxada embajadaenbaxadore embajadorenpresa askatasun libertad de em-

presaenpresaburuen elkarte asociación

empresarialepaile juez

epaile eta auzitegien babes tutelade los jueces y tribunales

epaile eta auzitegien babes eragin-garria lortzeko eskubide dere-cho a obtener la tutela efectiva delos jueces y tribunales

epaileen babes amparo judicialerabateko gehiengo mayoría abso-

lutaeraketa constitución (formación)erakunde institución, organizacióneraldaketa reformaerakunde publiko organismo públicoerantzukizun politiko responsabili-

dad políticaerkidego comunidaderlijio askatasun libertad religiosaerreferendum referéndumerrefuxiatu refugiadoerrege reyerregearen sendespen sanción realerregearen tutore tutor del reyerregearen/erreginaren ezkontide

consorte realerregelamendu reglamentoerregelamenduak egiteko ahal po-

testad reglamentariaerregeorde virreyerregeordetza regenciaerregetiar monárquico/aerregimen régimen (sistema)erregimen demokratiko régimen

democráticoerregimen politiko régimen políticoerregina reinaerrekurtso recurso (apelación)errepublika repúblicaerrepublika federal república federal

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

42

Page 43: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

errepublikazale republicanoerresuma reinoerrugabetasun presuntzio presun-

ción de inocenciaeskariak egiteko eskubide derecho

de peticióneskubide derecho (derecho subjetivo)eskubide ekonomiko eta sozialak

derechos económicos y socialeseskubide historikoak derechos his-

tóricoseskubide politikoak derechos polí-

ticoseskubide publikoak derechos pú-

blicoseskubide zibilak derechos civileseskubideak etete suspensión de los

derechoseskubideen adierazpen declaración

de derechoseskubideen gizarte eginkizun fun-

ción social de los derechosesku-hartze intervenciónesku-hartze judizial intervención

judicialeskumen competenciaeskumen banaketa distribución de

competenciaeskumen elkarbanatu competencia

compartidaeskumen gatazka conflicto de com-

petenciaeskumen konkurrente competen-

cia concurrenteeskumen oso competencia plenaEspainiako Konstituzio Constitu-

ción Españolaestamentu estamento

estatu estado (organización política)estatu absolutista estado absolutistaestatu arrazoi razón de estadoestatu burujabe estado indepen-

dienteestatu buruzagitza jefatura del es-

tadoestatu dezentralizatu estado des-

centralizadoestatu federal estado federalestatu federatu estado federadoestatu idazkari secretario de estadoestatu kolpe golpe de estadoEstatu Kontseilu Consejo de Estadoestatu liberal estado liberalestatu mota forma de estadoestatu nazional estado nacionalestatu orokorrak estados generalesestatu sozial estado socialestatu sozialista estado socialistaestatuaren aurrekontu orokorrak

presupuestos generales del estadoestatuaren eskumen esklusibo com-

petencia exclusiva del estadoestatuaren lurralde egitura estruc-

tura territorial del estadoestatuburu jefe de estadoEstatuko Fiskal Nagusi Fiscal Ge-

neral del Estadoestatutu estatutoestatutuz kanpo eskumenak zabal-

tze ampliación extraestatutariade competencia

etorkin inmigranteetxebizitza duin eta egokia izateko

eskubide derecho a disfrutar deuna vivienda digna y adecuada

Europar Batasun Unión Europea

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

43

Page 44: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

ezeztapen revocaciónezkontzeko eskubide derecho a

contraer matrimonio

F

faxismo fascismofaxista fascistafederakunde federaciónfederal federalfederalismo federalismofederalista federalistafederazio federaciónfeudalismo feudalismofinantza autonomia autonomía fi-

nancierafinantzaketa financiaciónfiskal fiscalfiskaltza ministerio fiscalForu Aldundi diputación foralforu araubide régimen foralForu Diputazio diputación foralForu Erkidego comunidad foralforuzale fueristaforuzaletasun fuerismoFrantziako Iraultza Revolución

Francesafundazio eskubide derecho de fun-

daciónfunts fondofuntzionario funcionario

G

gaitasun politiko capacidad políticagaitasunaren araberako sufragio

sufragio capacitario

ganbera cámara (institución)ganbera legegile cámara legislativaganberen desegite disolución de las

cámarasganberen eraketa constitución de

las cámarasganberen osoko bilkura pleno de

las cámarasgarapen lege ley de desarrollogastu publiko gasto públicogehiengo mayoríagehiengo kualifikatu mayoría cua-

lificadagehiengo soil mayoría simplegiza eskubideak derechos humanosGiza Eskubideen Adierazpen Uni-

bertsal Declaración Universal deDerechos Humanos

gizabanakoaren duintasun digni-dad de la persona

gizarte aldaketa cambio socialgizarte demokratiko aurrerakoi

sociedad democrática avanzadagizarte egitura estructura socialgizarte interes interés socialgizarte klase clase socialgizarte mailaketa estratificación

socialgizarte mugimendu movimiento

socialgizarte segurantza seguridad socialgobernu gobiernogobernu kontseilu consejo de go-

biernogobernu mota forma de gobiernogobernu zentral gobierno centralgobernuaren egitarau politiko

programa político del gobierno

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

44

Page 45: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

gobernuaren jardun acción del go-bierno

gobernuaren ordezkari delegadodel gobierno

gobernuaren parlamentu kontrolcontrol parlamentario del gobierno

gobernuko presidente presidentedel gobierno

goi ganbera cámara altagorte konstituziogileak cortes

constituyentesgorte nagusiak cortes generalesgorteak cortesgrazia eskubide derecho de graciagreba eskubide derecho a la huelga

H

habeas corpus habeas corpusharmonizazio lege ley de armoni-

zaciónhautaezintasun inelegibilidadhautaezintasun arrazoi causa de

inelegibilidadhautagai candidatohautagai zerrenda candidaturahauteskunde administrazio admi-

nistración electoralhauteskunde araubide régimen

electoralhauteskunde barruti circuns-

cripción electoralhauteskunde batzarrak juntas

electoraleshauteskunde deialdi convocatoria

electoralhauteskunde errolda censo electoral

hauteskunde formula fórmulaelectoral

hauteskunde kanpaina campañaelectoral

hauteskunde kutxa urna electoralhauteskunde mahai mesa electoralhauteskunde propaganda propa-

ganda electoralhauteskunde sistema sistema elec-

toralhauteskunde txartel papeleta elec-

toralhauteskundeak eleccioneshautesle electorhautesleku colegio electoralhautetsi electoherri puebloherri administrazio administración

públicaherri akzio acción popularherri borondate voluntad popularherri defentsari defensor del puebloherri ekimen iniciativa popularherri(-)errepublika república popu-

larherri errepublika demokratiko re-

pública popular democráticaherri jabariko ondasun bien de do-

minio públicoherri(-)lan obra públicaherri ogasun hacienda públicaherri segurtasun seguridad públicaherri(-)zerbitzu servicio públicoherriko etxe ayuntamientoherritar ciudadanoherritarren eskubide eta askatasu-

nak derechos y libertades de losciudadanos

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

45

Page 46: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

herritarren parte hartze partici-pación de los ciudadanos

herritarren segurtasun seguridadciudadana

herritasun ciudadaníahezkuntzarako eskubide derecho a

la educaciónhiriburu capitalhiritar ciudadanohizkuntza aniztasun pluralismo lin-

güísticohizkuntza ofizial lengua oficialhondar eskumen competencia resi-

dual

I

ideologia ideologíaideologia, erlijio eta kultu askata-

sun libertad ideológica, religiosay de culto

ikerketa batzorde comisión de in-vestigación

ikur enseñaikurrin bandera (s. t. CAV)inbestidura investiduraindargabetu derogarindargabetze abrogaciónindependentzia independenciaindultu indultoinformazio askatasun libertad de

informacióningurumen medio ambienteinperialismo imperialismoinperialista imperialistainperio imperiointegrismo integrismo

integrista integristainteres legitimo interés legítimointeres orokor interés generalinteres talde grupo de interésinterpelazio interpelaciónirakaskuntza askatasun libertad de

enseñanzairakurketa bakarreko prozedura

procedimiento de lectura únicairaultza revolucióniritzi publiko opinión públicaisilpeko boto voto secretoitun convención, pacto

J

jabetza pribaturako eta jarauntsi-rako eskubide derecho a la pro-piedad privada y la herencia

jarduera ekonomikoaren plangin-tza planificación de la actividadeconómica

jarduneko gobernu gobierno enfunciones

jaurerri señorío (territorio)jaurlaritza gobierno (s. t. CAV)jendaurreko bilkura sesión públicajurisdikzio jurisdicciónjurisdikzio ahal potestad jurisdic-

cionaljurisdikzio babes protección juris-

diccionaljurisdikzio batasun unidad juris-

diccionaljurisdikzio batasunaren printzi-

pio principio de unidad jurisdic-cional

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

46

Page 47: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

justizia administrazio administra-ción de justicia

K

kabildo cabildokale agerraldi manifestaciónkanpo politika política exteriorkantonamendu cantón (división te-

rritorial)kapitalismo capitalismokapitalista capitalistakargutik kendu destituirkargutik kentze destituciónkatedra askatasun libertad de cá-

tedraklase claseklase-borroka lucha de claseklase kontzientzia conciencia de

clasekoalizio coaliciónkolonia coloniakolonialismo colonialismokolonialista colonialistaKomunen Ganbera Cámara de los

Comuneskomunikabideak medios de comu-

nicaciónkomunikazioen sekretu secreto de

las comunicacioneskomunismo comunismokomunista comunistakonbentzio convenciónkonfederakunde confederaciónkonfederazio confederaciónkonfesio erlijioso confesión religiosakonfesionaltasun confesionalidad

konfiantza arazo cuestión de con-fianza

kongresu congresoKongresuko batzorde comisión del

Congresokonpromisario compromisariokonstituzio constituciónkonstituzio adostasun consenso

constitucionalkonstituzio aurkakotasun inconsti-

tucionalidadkonstituzio-aurkakotasun arazo

cuestión de inconstitucionalidadkonstituzio-aurkakotasun errekur-

tso recurso de inconstitucionalidadkonstituzio-aurkakotasun prozesu

proceso de inconstitucionalidadkonstituzio-aurkakotasunaren ai-

torpen declaración de inconstitu-cionalidad

Konstituzio Auzitegi Tribunal Cons-titucional

konstituzio berme garantía consti-tucional

konstituzio eginbehar deber consti-tucional

konstituzio gatazka conflicto cons-titucional

konstituzio konbentzio convenciónconstitucional

konstituzio manu precepto consti-tucional

konstituzio ohitura costumbre cons-titucional

konstituzio organo órgano constitu-cional

konstituzio printzipio principio cons-titucional

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

47

Page 48: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

konstituzio zurruntasun rigidezconstitucional

konstituzio zuzenbidearen iturriakfuentes del derecho constitucional

konstituzioaren eraldaketa refor-ma constitucional

Konstituzioari men egite acata-miento a la Constitución

konstituziogile constituyentekonstituzionalismo constituciona-

lismokonstituzionalizazio constituciona-

lizaciónkonstituziotasun constitucionalidadkonstituziotasun bloke bloque de

constitucionalidadkontrol judizial control judicialkontseilari consejerokontseilariorde viceconsejerokontseilariordetza viceconsejeríakontseilaritza consejeríakontseilu consejo (institución)kontserbadore conservadorkontserbadurismo conservadurismoKontuen Auzitegi Tribunal de Cuen-

taskontzeju concejokontzeju ireki concejo abiertokontzientzia(-)eragozle objetor de

concienciakontzientzia(-)eragozpen objeción

de concienciakontzientzia(-)objektore objetor de

concienciakontzientzia(-)objekzio objeción de

concienciakooptazio cooptaciónkoroa corona

kulturarako eskubide derecho a lacultura

L

lan egiteko eginbehar deber de tra-bajar

lan negoziazio kolektiborako esku-bide derecho a la negociacióncolectiva laboral

lanbide elkargo colegio profesionallanerako eskubide derecho al tra-

bajolangileen estatutu estatuto de los tra-

bajadoreslaugarren belaunaldiko eskubideak

derechos de cuarta generaciónlege leylege arrunt ley ordinarialege-dekretu decreto-leylege erreserba reserva de leylege garapenerako eskumen com-

petencia de desarrollo legislativolege marko ley marcolege nagusi ley magnalege organiko ley orgánicalege proiektu proyecto de leylege proposamen proposición de

leylege testu texto legallegearen argitalpen publicación de

la leylegebiltzar parlamento (s. t. CAV)legebiltzarkide parlamentario (s. t.

CAV)legeen konstituziotasun constitu-

cionalidad de las leyes

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

48

Page 49: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

legeen konstituziotasun kontrolcontrol de constitucionalidad delas leyes

legegintza legislación (actividad)legegintza ahal potestad legislativalegegintza prozedura procedimien-

to legislativolegegintzako batzorde comisión le-

gislativalegegintzako batzorde iraunkor

comisión legislativa permanentelegegintzako ekimen iniciativa le-

gislativalegegintzaldi legislaturalegegintzarako eskuordetza dele-

gación legislativalegegintzazko dekretu decreto le-

gislativolegeria legislación (leyes)legezkotasun printzipio principio

de legalidadlehen ministro primer ministrolehendakari presidente (s. t. CAV)leninismo leninismoleninista leninistaliberal liberalliberalismo liberalismoLorden Ganbera Cámara de los

Loreslurralde territorioLurralde arteko Konpentsazio

Funts Fondo de CompensaciónInterterritorial

lurralde forudun territorio forallurralde itsaso mar territoriallurralde osotasun integridad terri-

toriallurraldetasun territorialidad

M

magistratu magistradomanifestazio manifestaciónmanupeko súbditomanuzko agindu mandato impera-

tivomaoismo maoismomaoista maoistamarxismo marxismomarxista marxistamasak masasmasen demokrazia democracia de

masasmerkatu ekonomia economía de

mercadomigrazio migraciónmilitante militantemilitantzia militanciaministerio ministerioministeriorik gabeko ministro mi-

nistro sin carteraministro ministroministroaren agindu orden minis-

terialministroen kontseilu consejo de

ministrosmonarka monarcamonarkia monarquíamonarkia absolutista monarquía

absolutistamonarkia absolutu monarquía ab-

solutamonarkia mugatu monarquía limi-

tadamonarkiko monárquico/amozio moción

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

49

Page 50: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

N

nahierakeriaren debeku interdic-ción de la arbitrariedad

nazi nazinazio naciónnazio biltzar asamblea nacionalnazio estatu estado-naciónnazioaren subiranotasun soberanía

nacionalnazioarteko erakunde organismo

internacionalnazioarteko harremanak relacio-

nes internacionalesnazioarteko hitzarmen convenio

internacionalnazioarteko itun tratado interna-

cionalnazioaz gaindiko erakunde orga-

nismo supranacionalnazionalismo nacionalismonazionalista nacionalistanazionalitate nacionalidad (nación)nazionalizazio nacionalizaciónnazionalsozialismo nacionasocialis-

monaziotasun nacionalidad (cualidad)naziotasun bikoitzeko itun tratado

de doble nacionalidadnazismo nazismo

O

ogasun hacienda (institución)ohorerako, norberaren eta familia-

ren intimitaterako, eta bakoitza-ren irudirako eskubide derecho

al honor, a la intimidad personal yfamiliar y a la propia imagen

oinarri lege ley de basesoinarrizko eginbeharrak deberes

fundamentalesoinarrizko eskubideak derechos

fundamentalesoligarka oligarcaoligarkia oligarquíaondare prestazio prestación patri-

monialongizate estatu estado de bienestaroposizio oposiciónordena publiko orden públicoordezkari representanteordezkaritza representaciónordezkaritza politiko representa-

ción políticaordezkaritzako demokrazia demo-

cracia representativaordezko gizarte prestazio presta-

ción social sustitutoriaorgano órganoosasuna babesteko eskubide dere-

cho a la protección de la saludosoko bilkura sesión plenariaosoko zuzenketa enmienda a la to-

talidad

P

parlamentari parlamentarioparlamentari akta acta de parla-

mentarioparlamentu parlamentoparlamentu biltzar asamblea parla-

mentaria

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

50

Page 51: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

parlamentu diziplina disciplina par-lamentaria

parlamentu kontrol control parla-mentario

parlamentu monarkia monarquíaparlamentaria

parlamentuaren konfiantza con-fianza parlamentaria

parlamentukide parlamentarioparlamentuko batzorde comisión

parlamentariaparlamentuko bilkura sesión par-

lamentariaparlamentuko eztabaida debate

parlamentarioparlamentuko gutxiengo minoría

parlamentariaparlamentuko ikerketa batzorde

comisión de investigación parla-mentaria

parlamentuko mahai mesa del par-lamento

parlamentu(ko) talde grupo parla-mentario

parlamentuz kanpoko extraparla-mentario/a

parte hartze politiko participaciónpolítica

plebiszitu plebiscitoplutokrazia plutocraciapoliarkia poliarquíapolitika políticapolitika ekonomiko política econó-

micapolitika publiko política públicapolitika sozial eta ekonomiko polí-

tica social y económica

politika sozial eta ekonomikoarengida oinarriak principios rec-tores de la política social y econó-mica

politikan parte hartzeko eskubidederecho de participación política

politikari político/apolizia policía (cuerpo)polizia judizial policía judicialpopulismo populismoposta bidezko boto voto por correoprentsa askatasun libertad de prensapresazko prozedura procedimiento

de urgenciapresidente presidentepresidentzialismo presidencialismopresio talde grupo de presiónprestazio pertsonal prestación per-

sonalprintze príncipeprintze oinordeko príncipe herederoprintzerri principadoprintzesa princesaprobintzia provinciaprobintzia diputazio diputación

provincialprogresibitate printzipio principio

de progresividadproletario proletariopropaganda propagandapropaganda politiko propaganda

políticaproportziozko ordezkaritza repre-

sentación proporcionalproposamen proposiciónprozedura procedimientoprozesu proceso

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

51

Page 52: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

R

referendum referéndum

S

sail consejería (s. t. CAV)sailburu consejero (s. t. CAV)sailburuorde viceconsejero (s. t.

CAV)sailburuordetza viceconsejería (s. t.

CAV)salbuespen egoera estado de excep-

ciónsegurtasun juridiko seguridad jurí-

dicasektore publiko sector públicosenatari senadorsenatu senadoSenatuko batzorde comisión del

Senadosendespen sanción (confirmación)separatismo separatismoseparatista separatistasetio egoera estado de sitiosindikatu sindicatosindikatu askatasun libertad sindicalsindikatzeko eskubide derecho a

sindicarsesistema sistemasistema politiko sistema políticosolidaritate printzipio principio de

solidaridadsozialdemokrata socialdemócratasozialdemokrazia socialdemocraciasozialismo socialismo

sozialista socialistasubirano soberanosubiranotasun soberaníasufragio sufragiosufragio aktibo eta pasiborako es-

kubide derecho al sufragio acti-vo y pasivo

sufragio aske sufragio libresufragio berdin sufragio igualsufragio murriztu sufragio restrin-

gidosufragio orokor sufragio universalsufragio sekretu sufragio secretosufragista sufragista

T

talde misto grupo mixtoteokrazia teocraciatestu artikuludun texto articuladotestu bategin texto refundidotimokrazia timocraciatirania tiraníatirano tiranotoki administrazio administración

localtoki araubide régimen localtoki ogasun hacienda localtotalitario totalitariototalitarismo totalitarismotradizionalismo tradicionalismotradizionalista tradicionalistatrantsizio transicióntronu tronotronuan oinordeko izateko eskubi-

de derecho a la sucesión en eltrono

VOCABULARIO DE DERECHO CONSTITUCIONAL

52

Page 53: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko

troskista troskistatroskismo troskismotutore tutor

U

udal ayuntamientoudalerri municipioudaletxe ayuntamiento (casa consis-

torial)uharte kontseilu consejo insularukiezintasun inmunidadutopia utopía

Z

zehapen sanción (castigo)zeharkako sufragio sufragio indi-

rectozenbaketa escrutiniozentralismo centralismo

zentralista centralistazentralizatzaile centralistazentralizatze centralizaciónzentsura censurazentsura mozio moción de censurazentsura mozio eraikitzaile mo-

ción de censura constructivazerbitzu publiko servicio públicozin egite juramentozinegotzi concejalzinpekoen epaimahai juradozirkulazio askatasun libertad de

circulaciónzuzenbide derecho (derecho objetivo)zuzenbideko estatu estado de de-

rechozuzenbideko estatu sozial eta de-

mokratiko estado social y demo-crático de derecho

zuzeneko demokrazia democraciadirecta

zuzeneko sufragio sufragio directozuzenketa enmienda

KONSTITUZIO ZUZENBIDEKO BERBATEGIA

53

Page 54: Konstituzio Zuzenbideko Vocabulario de...Vocabulario de Derecho Constitucional Castellano-Euskera / Euskera-Castellano Cesar Gallastegi / Santiago Larrazabal Zuzenbide Fakultateko