Konferenca V Ndërkombëtare e Tekstilit

(Abstraktet)

5th International Textile Conference

(Abstracts)

Tiranë, 7 Dhjetor 2012 Tirana, December 7, 2012

2

Departamenti i Tekstilit dhe Modës Përgjegjësi: Prof. Asoc. Genti GUXHO Bordi shkencor i konferencës: Akademik Jorgaq KAÇANI Rektor i Universitetit Politeknik të Tiranës Prof. Asoc. Genti GUXHO zv. Dekan i Fakultetit të Inxhinierisë Mekanike UPT Prof. Spiro DRUSHKU Përgjegjës i Departamentit të Kimisë Industriale UT Prof. Asoc. Ermira SHEHI Departamenti i Tekstilit dhe Modës UPT Department of Textile and Fashion Head of Department: Prof. Asoc. Genti GUXHO Scientific Board of the Conference: Academic Jorgaq KAÇANI Rector, Polytechnic University of Tirana Prof. Asoc. Genti GUXHO Vice Dean of the Mechanical Engineering Faculty, PUT Prof. Asoc. Spiro DRUSHKU Head Department of Industrial Chemistry UT Prof. Asoc. Ermira SHEHI Department of Textile and Fashion PUT © Departamenti i Tekstilit dhe Modës në Universitetin Politeknik të Tiranës © Department of Textile and Fashion at Polytechnic University of Tirana

3

Përmbajtja: Content Faqe/Page

Hyrje Introduction

7 10

Informacion për Departamentin e Tekstilit dhe Modës, UPT Information on Department of Textile and Fashion, PUT

12 14

Informacion për Tiranën Information on Tirana

16 16

Referime Oral presentation

Referues Presented by

Procesi i përshtatjes së programeve mësimore dhe kërkimit shkencor në Departamentin e Tekstilit dhe Modës në përputhje me nevojat e tregut të punës në Shqipëri

Ermira Shehi

18

Karakteristikat rezistenciale të fibrave tekstile proteinike vendase Tensile properties of textile wool fibers from Albanian breeds

Genti Guxho

19 20

Ndërtimi I intervalit të besimit bazuar në metodën bootstrap The definition of the confidence interval based on bootstrap

Luela Prifti

21 22

Thermographic investigations of heating elements in fabrics

Gilbert De Mey

23

Fibrous transistors – the next step in textile electronics

Lina Rambausek

24

Washed electroconductive textiles

Ilda Kazani

25

Possibilities od PEDOT-s: PSS electric capacitors integrated on textile fabrics

Sheilla Odhiambo

26

Ndikimi I temperatures së pjekjevs në vetitë përkulëse të monofilamenteve me destinacion barin sintetik të fushave të futbollit The effect of annealing temperature on the monofilaments behaviour for artificial turf application

Blerina Kolgjini

27 28

Study of mechanical properties changes in polymeric fibers during recycling process

Eldi Liço

29

4

Market survey on life safety and flame retardancy of textiles in Albania

Fatmir Demneri 30

Gjeotekstile. Funksionet dhe aplikimet inxhinierike Geotextile. Functions and engineering applications

Ilda Kola

31 32

Bashkëpunimi i sektorit publik me institucionet e arsimit të lartë në menaxhimin e projekteve një mundësi më tepër për sigurimin e suksesit të tyre The collaboration of public sector with institutions of higher education brings to successful management of projects

Xhevdet Kopani

33 34

Optimizimi I parametrave në përzgjedhjen e materialeve me anë të software design expert 8 Optimization of parameters in the selection of materials by textile design software expert 8

Silva Spahija

35 36

Computing planar polygon’s surface for optimizing cutting process in manufacturing

Ilir Vardhami

37

Investigation on factors affecting the perception of fabric texture

Koleta Zafirova

38

Perspective for development of Macedonian apparel e-retail

Elena Tomovska

39

Bazat krahasuese në studimin e veshjeve Shqiptare Comparative basis in the study of Albanian clothing

Merita Tocilla

40 41

Krahasimi i sistemeve përmasore të veshjeve në vendet fqinje Comparison of garment sizing systems in neighbor country

Tatjana Spahiu (Kosova)

42 43

Postera Poster presentation

Përcaktimi i përmbajtjes së kromit (VI) në lëkurën Shqiptare Determination of chromium (VI) content in Albanian leather

Majlinda Hylli

45 46

Ndikimi i kohës së punës dhe kontrollit të proceseve në konsumimin e energjisë në ndërmarjet e prodhimit të veshjeve

Elmira Dumishllari

47

5

HYRJE

Departamenti i Tekstilit dhe Modës në Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike të Universitetit Politeknik të Tiranës (UPT) që nga viti 2004 organizon çdo dy vjet konferencën e tekstilit me pjesë marrjen e referuesve nga Departamenti i Tekstilit dhe Modës, Departamentet e tjerë të UPT, Universiteti i Tiranës dhe Universitete të huaja që kanë në si fushë kërkimore teknologjinë tekstile dhe materialet tekstile. Kjo është hera e dytë që konferenca organizohet me pjesëmarrjen e referuesve nga universitetet e rrjetit universitar AUTEX, anëtar me të drejta të plota i të cilit është Departamenti i Tekstilit dhe Modës në UPT që nga viti 2008. AUTEX (Association of Universities for Textiles) ka për mision të mundësojë kooperimin midis anëtarëve në kërkimin shkencor dhe mësimdhënie në fushën tekstile në nivel të lartë. Anëtarët me të drejta të plota dhe anëtarët shok janë universitete me reputacion të konsoliduar në arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor në fushën e tekstilit. AUTEX është themeluar në 1994. Aktualisht ka 32 anëtarë nga 24 vende. UPT, Departamenti i Tekstilit dhe Modës është pranuar anëtar i me të drejta të plota në qershor 2008 Presidenti aktual është Prof. Vladan KONCAR dhe kryetari aktual Prof. C. Cherif, TU Dresden, Gjermani. Sekretariati i AUTEX është në Departamentin e Tekstileve ne Universitetin e Gent-it, Belgjikë. Objektivat e AUTEX janë:

Promovimi i aktiviteteve dhe arritjeve të Universiteteve anëtare në rang Evropian dhe Global.

Të mundësojë kooperimin në zhvillimin dhe përhapjen e kurseve dhe materialeve mësimore të nivelit të lartë ndërmjet Universiteteve anëtare.

Të inkurajojë lëvizjen dhe krijimin e rrjeteve të studentëve dhe stafit ndërmjet Universiteteve anëtare dhe partnerëve të ftuar.

Të mundësojë rritjen e partneritetit aktiv kërkimor ndërmjet Universiteteve anëtare dhe partnerëve të ftuar.

Të organizojë simpoziume vjetore për çështjet më të mprehta të profesionistëve dhe studentëve të tekstilit.

Konferenca e Parë e Tekstilit është zhvilluar në korrik 2004 në ambientet e Fakultetit të Inxhinierisë Mekanike. Në konferencën e parë që përputhej me 20 vjetorin e krijimit të Departamentit të Tekstilit në Fakultetin e Inxhinierisë u referuan 12 artikuj. Konferenca e parë e Tekstilit pati pjesëmarrje të gjerë nga profesorë të UPT dhe Universiteteve të tjera në Shqipëri. Për tu përmendur referimet e shumta nga fushat e matematikës, fizikës dhe kimisë së aplikuar. (Proceedings book Biblioteka shkencore e FIM)

6

Konferenca e Dytë e Tekstilit u zhvillua në korrik 2006 në ambientet e Bibliotekës Shkencore të Fakultetit të Inxhinierisë Mekanike. Në këtë konferencë u referuan 12 artikuj. (Proceedings book, Biblioteka Shkencore e FIM) Konferenca e Tretë Ndërkombëtare e Tekstilit në Tiranë u zhvillua në 20 nëntor 2008 në kuadër të projektit FP6 “RETEXRESALB”, në të cilin Departamenti ishte koordinator, me objektiv parësor transferimin e teknologjisë. Në këtë konferencë ndërkombëtare referuan edhe profesorë të Universiteti i Gent-it Belgjikë Departamenti i Tekstileve, TEI Piraeus Greqi Departamenti i Tekstileve, ENSAIT Francë. U referuan gjithsej 14 artikuj dhe pati 4 postera Konferenca e tretë e tekstilit u zhvillua në Tirana International Hotel dhe u përshëndet nga Zv. Kryeministri i Republikës së Shqipërisë dhe pati jehonë në median vendase dhe në një botim të Komisionit Evropian për kërkimin shkencor në vendet e Ballkanit Perëndimor. (Proceedings book ISBN 978-99956-16-27-4). Konferenca e Katërt Ndërkombëtare e Tekstilit në Tiranë u zhvillua ne 19 Nëntor 2010 në ambientet e hotel Mondialit. Në këtë konferencë u referuan 26 artikuj. (Proceedings book, Biblioteka Shkencore e FIM) Konferenca e Pestë Ndërkombëtare e Tekstilit në Tiranë, organizohet nga Departamenti i Tekstilit dhe Modës në UPT. Në këtë konferencë janë parashikuar 18 referime dhe 2 postera me referues nga: SHQIPËRIA Universiteti Politeknik i Tiranës Departamenti i Tekstilit dhe Modës, Departamenti i Mekanikës,Departamenti i Departamenti i Inxhinierisë Matematike,Departamenti i Inxhinierisë Fizike Universiteti i Tiranës Departamenti i Kimisë Industriale Departamenti i Informatikës Departamenti i Matematikës Ministria e Brendshme Akademia Maroni BELGJIKA Universiteti i Gent Departamenti i Tekstileve, Departamenti i Elektronikës dhe sistemeve të informacionit

7

MAQEDONIA Universiteti i Saint Cirili dhe Metodi Fakulteti i Teknologjisë dhe Metalurgjisë KENIA Universiteti Moi Shkolla e Inxhinierisë TEMATIKA E KONFERENCËS: Teknologji e prodhimit veshjesh Teknologji e prodhimit të tekstileve Testimet tekstile dhe kontrolli i cilësisë Biopolimerë dhe bioteknologji Komfort dhe mirëqenie Makineri tekstili E-aktivitete dhe E-tregti Ekologjia dhe mjedisi në industrinë tekstile Fizika e fibrave dhe Mekanika e tekstileve Përmbarim dhe ngjyrim Tekstilet me përdorim në mjekësi Modelim, simulim kompjuterik Nanotekstilet Tekstilet inteligjente dhe smart Logjistikë dhe Menaxhim Tekstilet teknike dhe mbrojtëse Dizenjim dhe Modë Arsimimi në tekstil dhe modë

8

INTRODUCTION The Textile and Fashion Department at the Mechanical Engineering Faculty, Polytechnic University of Tirana (UPT) since 2004 every two years organizes the textile conference with the participation of the professors/lectors of the Department of Textile and Fashion, other departments at UPT, University of Tirana and foreign universities with similar research areas in textile technology and textile materials. This is the second conference organized with the participation of speakers from member universities of AUTEX, (The Department of Textile and Fashion in UPT is full member since 2008) The mission of AUTEX (Association of Universities for Textiles) is to facilitate cooperation among members in research and teaching in textile field at the top level. Full members and associates members are consolidated reputable universities in higher education and research in the field of textile. AUTEX was established in 1994. Currently there are 32 members from 24 countries. UPT, Department of Textile and Fashion is accepted as full member in June 2008. The current president is Prof. Vladan Koncar and current chairman Prof. C. Cherif, TU Dresden, Germany. AUTEX Secretariat is in the Textile Department at the Gent University, Belgium. AUTEX objectives are:

Promotion of activities and achievements of member universities in European and global level.

To facilitate cooperation and co-operation in the Development and delivery of high level taught courses and Teaching materials amongst member Universities.

To encourage student and staff Mobility and networking amongst member Universities and invited partners.

To facilitate the Partnership growth of active research amongst member Universities and invited partners.

To organist annual symposia to disseminate cutting-edge issues to textile professionals and Students.

The First Conference of Textile Tirana was organized in July 2004. At the first conference that coinciding with the 20th anniversary of the Textile Department at the Faculty of Mechanical Engineering there were presented 12 papers. The First Conference of Textile in Tirana had wide participation of professors of UPT and other universities in Albania. There were a numerous references from the fields of applied mathematics, physics and chemistry. (Proceedings book, Scientific Library FIM)

9

The Second Textile Conference in Tirana was organized in July 2006. At this conference there were presented 12 papers. (Proceedings book, Scientific Library FIM). The Third International Conference of Textile in Tirana was organized on November 20, 2008 in the framework of FP6 "RETEXRESALB", in which the Department of Textile and Fashion was the coordinator. The primary objective of conference was technology transfer. In this international conference professors from the Gent University Belgium, Textile Department, TEI Piraeus Greece, Department of Textile, ENSIT France presented their papers. There were 14 papers in total. The Third Conference of Textile was organized in Tirana International Hotel and was greeted by the Deputy Prime Minister of Albania and was covered in the local media and in a special edition of the European Commission for research in Western Balkan countries. (Proceedings Book ISBN 978-99956-16-27-4). The fourth International Conference of Textile in Tirana was organized on November 19, 2010. At this conference there were presented 26 papers. (Proceedings book, Scientific Library FIM). In the Fifth International Conference of Textile in Tirana, December 7, 2012 organized by the Department of Textile and Fashion in UPT, will participate professors from: ALBANIA Polytechnic University of Tirana Department of Textile and Fashion, Department of Mechanics, Department of Department of Engineering Mathematics, Department of Physical Engineering Tirana University Department of Chemistry Department of Industrial Chemistry Department of Informatics Department of Mathematics Ministry of Interior Maroni Academy BELGIUM University of Gent Department of Textile, Department of Electronics and Information systems

10

MACEDONIA University of Saint Cyril and Methodius Faculty of Technology and Metallurgy KENYA Moi University School of Engineering TOPICS OF THE CONFERENCE Garment Manufacturing Textile Testing and quality control Textile Processing Biopolymers and Biotechnology Comfort and Wellbeing Developments in Textile Machinery E-activities and E-commerce Ecology and Environment in Textile Production Fibre Physics and Textile Mechanics Finishing, Dyeing and Treatment Medical Textiles Modelling and Simulation Nanotextiles Smart and Interactive Textiles Supply Chain Management and Logistics Technical and Protective Textiles Textile Design and Fashion Textile Education

11

INFORMACION MBI DEPARTAMENTIN E TEKSTILIT DHE MODËS Departamenti i Tekstilit dhe Modës është njësi mësimore dhe shkencore e Fakultetit të Inxhinierisë Mekanike të Universitetit Politeknik të Tiranës. Aktiviteti i tij ka filluar në vitin 1968 me Filialin e Beratit, si degë e Fakultetit të Inxhinierisë së Universitetit të Tiranës me sistem 3 – vjeçar pa shkëputje (part – time) nga puna. Në vitin 1980 kaloi si "Katedër e Tekstilit" në Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike dhe Elektrike të Universitetit të Tiranës, duke drejtuar një sistem 4 ½ – vjeçar të përgatitjes së inxhinierit tekstil. Nga viti 1994 u njoh si “Departament Tekstili”, dhe nga viti 2005 si Departament i Tekstilit dhe Modës në Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike të Universitetit Politeknik të Tiranës. Ky departament mbulon një degë të veçantë të këtij fakulteti atë të “Inxhinierisë Tekstile dhe Modës” në nivelin bachelor dhe master. Pjesë e cikleve të studimit është edhe Shkolla e Doktoraturës në Materiale Tekstili. Në periudhën 1968 – 1994 pranë degës së inxhinierisë tekstile janë diplomuar qindra specialistë të lartë të fushës tekstile, e cila përfshin inxhinierin teknolog të industrisë së filaturës, tezgjahut, trikotazhit dhe prodhimit të veshjeve. Vitet ’90 ishin një sfidë për ekonominë, politikën dhe shoqërinë shqiptare dhe po ashtu edhe për arsimin universitar në Shqipëri. Në këto vite (1991) u krijua Universiteti Politeknik i Tiranës nga ndarja e degëve inxhinierike prej Universitetit të Tiranës. Gjatë viteve ’90, Departamenti i Tekstilit dhe Modës filloi transformimin e kurrikulave të veta, programeve të lëndëve, dhe të mënyrës së organizimit dhe të krijimit të strategjisë së transformimit e tij jo vetëm në një njësi mësimore universitare por dhe në një qendër kërkimi dhe zhvillimi në fushën e industrisë tekstile. Këtyre viteve i takojnë: futja e lëndëve të reja në sistemin 5-vjeçar të “inxhinierisë tekstile” me fokus industrinë e prodhimit të veshjeve (1994), certifikimi sipas standardit evropian EN 450001 të Laboratorit të Tekstilit (1996), pjesëmarrja në disa projekte Tempus etj. Vitet 2000 – 2010 ishin për Departamentin e Tekstilit dhe Modës vite të transformimit së pari të programeve mësimore dhe organizimin sistemit të edukimit në degën e tekstilit dhe modës në përputhje me Kartën e Bolonjës të firmosur edhe nga qeveria e Republikës së Shqipërisë. Programi mësimor edhe për fushën tekstile u organizua në tre cikle studimi:

Cikli i parë i studimeve (Bachelor) në “Inxhinieri Tekstile dhe Modë” me tre orientime

Cikli i dytë i studimeve (Master) në “Inxhinieri Tekstile dhe Modë”

12

Doktoratë (PhD) në “Inxhinieri e Materialeve”, Orientimi “Materiale Tekstile”

Kjo ishte një punë gjigante për një Departament të nivelit mesatar dhe një program studimi relativisht të vogël për nga numri i studentëve në Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike në Universitetin Politeknik të Tiranës sepse kërkonte harmonizimin e disa kërkesave specifike për këtë program studimi:

ofrimin e studimeve të ngjashme me universitet perëndimore përafrimin e formimit universitar me nevojat e tregut të punës në Shqipëri rritjen e nivelit të kualifikimit të stafit në departament

Gjatë viteve 2000 – 2012, pavarësisht, ndryshimeve të mëdha në programet mësimore, theksi i punës ka qenë kualifikimi i stafit dhe kërkimi shkencor. Kështu vetëm gjatë këtij 10 vjeçari janë mbrojtur 9 mikroteza të shkollës pasuniversitare, 4 doktoratura në fushën e tekstilit, nga të cilat 2 në universitete perëndimore, janë në vazhdim 5 doktoratura të tjera dhe ka 12 studentë të shkollës pasuniversitare, krahasuar me vetëm 1 doktoraturë gjatë viteve ‘90. Laboratori i tekstilit u akreditua sipas standardit të ri të akreditimit të laboratorëve të testimit ISO/IEC 17025 dhe e zgjeroi aktivitetin e vet testues në testime të natyrës kimike të tekstileve dhe në materialet e lëkurës. Po gjatë këtyre viteve Departamenti i Tekstilit dhe Modës ka drejtuar 5 projekte kombëtare për kërkim zhvillim të financuar nga qeveria shqiptare, 2 projekte “Cilësi dhe Barazi në Arsimin e Lartë” të financuara nga Banka Botërore, 1 projekt Framework Program (FP). Ai ka marrë pjesë dhe në një numër projektesh Tempus, FP7, CARDS dhe në konsulenca teknike.

13

INFORMATION ON THE DEPARTMENT OF TEXTILE AND FASHION, PUT The Department of Textile and Fashion is a scientific and didactic unit of the Faculty of Mechanical Engineering at the Polytechnic University of Tirana. Its activity started in 1968 in Berat, as a branch of the Faculty of Engineering, University of Tirana with the part - time system (3 – year). In 1980 passed as "Textile Chair " at the Faculty of Mechanical and Electrical Engineering, University of Tirana, a system running a system of 4 ½ - year-old textile engineers graduation. Since 1994 was named the "Textile Department, and since 2005 “Department of Textile and Fashion” at the Mechanical Engineering Faculty, Polytechnic University of Tirana. This department covers a particular scientific and didactic area in this faculty that the "Engineering Textiles and Fashion" in the bachelor and master degrees for textile materials. Part of the department degrees and studies is also the PhD school in Materials Science. During the period of 1968 – 1994 hundreds of textile engineers have been graduated as high specialists in spinning, weaving, knitting and garment manufacturing. The '90s were a challenge for the economy, politics and society and also for university education in Albania. In 1991 the group of the engineering oriented faculties created the Polytechnic University of Tirana. During the 90s, the Department of Textile and Fashion started the transformation process of the curricula, syllabuses, and the organization structure and strategy for transforming this department not only into a university teaching units but also into a research and development center in the field of textile industry. During these years many improvements and modifications have been occurred such as: the introduction of new subjects in the 5-year study cycle e focusing in the garment manufacturing, garment design and marketing of the Textile Laboratory (1996), participation in several Tempus projects etc. The period 2000 – 2012 was for the Department of Textile and Fashion the transformation decade of curricula and organization in the education system of textile and fashion branch in accordance with the Bologna Declaration signed by the government of the Republic of Albania. The curriculum in textile and fashion engineering is organized in three study systems:

Bachelor degree (3 years study) in "Textile Engineering and Fashion" with three orientations

Master degree (2 years study) in "Textile Engineering and Fashion"

14

Doctorate (PhD) school in "Materials Science" orientation "Textile materials" (at least 3 years study and PhD thesis)

It was a great effort and exceptional work of the relatively medium size department for seeking the harmonization of some specific requirements for this study:

- Provision of similar studies with those of western universities - Adaptation of the academic curricula to the needs of the Albanian labor

market. - Qualification of the staff.

During 2000 - in the curriculum, the focus of our work has been in the staff qualification and research. Thus, only during the last ten years have been developed and approved nine micro thesis, four doctorates in the textile area, from those two performed in Western universities, other five PhD studies are in process, and 12 post-graduated students, compared to only one PhD Thesis during 90sThe Textile laboratory was accredited under the new standard for accreditation of testing laboratories ISO/IEC 17025 and expanded its activities with the pilot testing of the chemical nature of textiles and leather materials. But during these years the Department of Textile and Fashion has participated and ran five national research projects funded by the Albanian government,, two projects "For Quality and Equity in Higher Education" funded by the World Bank, an EU FP6 Project. The Department has also participated in a number of Tempus projects, FP7, CARDS and technical expertise in special fields.

15

TË DHËNA MBI TIRANËN Tirana është kryeqyteti i Republikës së Shqipërisë që nga viti 1920. Qyteti ka Universitetin Politeknik të Tiranës (1951), Universitetin e Tiranës (1957), Universitetin Bujqësor (1951), Akademinë e Shkencave (1972), Bibliotekën Kombëtare (1922), si dhe shumë muze, midis të cilëve Muzeu i Kulturës Kombëtare, Muzeu i Shkencave të Natyrës (1948), Muzeu i Arkeologjisë (1948) si dhe Muzeu i Historisë Kombëtare (1981). Në Tiranë gjendet edhe aeroporti i vetëm ndërkombëtar. Tirana ndodhet rreth 40 km larg portit më të rëndësishëm të vendit, që ndodhet në Durrës. Në vitin 2000 qendra e Tiranës, nga Korpusi Qendror i Universitetit Politeknik deri te Sheshi Skënderbej, u shpall Ansambël Kulturor Gjeografia. Tirana ndodhet 110 metra mbi nivelin e detit. Lartësia mesatare e fushës së Tiranës është 521 m, kurse dy malet më të larta rrëzë të cilëve shtrihet janë Mali i Dajtit me 1612 m dhe Mali me Gropa me 1828 m. Sipërfaqja e qytetit të Tiranës është rreth 31 km². Në Tiranë mbizotëron një klimë subtropikale-mesdhetare. INFORMATION ON TIRANA Tirana is the capital of Republic of Albania since 1920. Polytechnic University of Tirana (1951), University of Tirana (1957), Agricultural University (1951), Academy of Science (1972), National Library (1922), as well as many museums, among which Museum of National Culture, Museum of Natural Sciences (1948), Museum of Archeology (1948) and Museum of National History (1981) are in Tirana. Tirana has the only international airport “Nene Tereza”. Tirana is only 40 km away from the most important harbor of Albania (Durres). In 2000 the center of Tirana, from the Polytechnic University's Main Building to Skanderbeg Square, was declared Cultural Heritage. Geography. Tirana is located 110 meters above the sea level. The average height of the Tirana region is 521 m, while two high mountains near Tirana are Dajti and Mali me Gropa, respectively 1612 m and 1828 m high. The area of the city of Tirana is around 31 km². In Tirana prevails subtropical-Mediterranean climate.

16

Për më shumë informacion: Departamenti i Tekstilit dhe Modës: www.upt-tekstilmoda.org AUTEX: www.autex.org Universiteti Politeknik i Tiranës www.upt.al Fakulteti i Inxhinierisë Mekanike www.fim.edu.al For more information: Department of Textile and Fashion: www.upt-tekstilmoda.org AUTEX: www.autex.org Polytechnic University of Tirana www.upt.al Faculty of Mechanical Engineering www.fim.edu.al

17

Referimet

Oral Presentation

18

PROCESI I PËRSHTATJES SË PROGRAMEVE MËSIMORE DHE KËRKIMIT SHKENCOR NË DEPARTAMENTIN E TEKSTILIT DHE MODËS NË PËRPUTHJE ME NEVOJAT E TREGUT TË PUNËS NË

SHQIPËRI

Ermira Shehi1, Genti Guxho1

1Departamenti i Tekstilit dhe Modës, UPT mshehi@fim.edu.al

Abstrakt: Departamenti i Tekstilit dhe Modës është njësi mësimore dhe shkencore e Fakultetit të Inxhinierisë Mekanike të Universitetit Politeknik të Tiranës. Aktiviteti i tij ka filluar në vitin 1968. Në një rrugë të gjatë 42 vjeçare ky departament është ndeshur me vështirësi dhe sfida si i gjithë arsimi universitar në Shqipëri. Pjesë e strategjisë së Departamentit të Tekstilit dhe Modës kanë qenë rritja e kapaciteteve të veta humane, ngritja e laboratorëve mësimorë dhe shkencorë, transformimi i programeve mësimore të degës së inxhinierisë tekstile dhe modë në përputhje me nevojat e tregut. Statistikat e pjesëmarrjes në projekte të kërkimit dhe zhvillimit, në projekte ndërkombëtarë, në rrjete të bashkëpunimit universitarë, të nivelit të studentëve që hyjnë në ciklin e parë të studimeve dhe niveli i punësimit të atyre që përfundojnë studimet në nivelin bachelor ose master, janë dëshmi të një historie suksesi në sistemin universitar shqiptar. Fjalë kyç: Departamenti i Tekstilit dhe Modës, programet mësimore, kërkimi shkencor, tregu i punës

19

KARAKTERISTIKAT REZISTENCIALE TË FIBRAVE TEKSTILE PROTEINIKE VENDASE

Genti Guxho 1

1Departamenti i Tekstilit dhe Modës, UPT

gguxho@fim.edu.al

Abstrakt: Qëllimi i referimit është të paraqesë gjetjet eksperimentale mbi vetitë rezistenciale dhe elastike të fibrave të leshta nga raca vendase (shqiptare) nga njëra anë dhe korrelacionin e tyre me karakteristikat dimensionale nga ana tjetër. Qëndrueshmëria në tërheqje e fibrave përbën një nga pesë karakteristikat themelore përcaktuese në klasifikimin në cilësi dhe aftësinë e fibrave tekstile për tu përpunuar. Sigurisht, qëndrueshmëria dhe zgjatimi në tërheqje qëndrojnë pas vetive të tjera të rëndësishme si, hollësia, gjatësia, valëzimet dhe ngjyra për fibrat e proteinike (të leshta) në klasifikimin në cilësi. Megjithatë, qëndrueshmëria në tërheqje dhe zgjatimi në tërheqje janë përcaktuese në potencialin filaturues të këtyre fibrave. Pjesë e referimit është nxjerrja e korrelacionit midis vetive të rezistenciale dhe vetive të tjera (dimensionale) të fibrave të leshta nga raca vendase. Mënyra e përzgjedhjes së mostrës, testimi dhe nxjerrja e rezultateve ka ndjekur rigorozisht parime statistikore dhe standarde ndërkombëtare të testimit (ISO, EN, IWTO etj). Matjet janë kryer në laboratorin e akredituar të vlerësimit të konformitetit të materialeve tekstile në UPT. Fjalët çelës: qëndrueshmëria në tërheqje, zgjatimi relativ, fibër tekstili, standard, korrelacion, gjatësi, hollësi

20

TENSILE PROPERTIES OF TEXTILE WOOL FIBERS FROM ALBANIAN BREEDS

Genti Guxho 1

1Department of Textile and Fashion, PUT, Albania

gguxho@fim.edu.al

Abstract: The purpose of the paper is to present the updated data on mechanical and elastic properties of wool fibers from local breeds (Albanian). Tensile strength is one of the five basic characteristics determining the quality and capability of fibers to be processed. Certainly, tensile strength and elongation on tensile loads are of less importance compared to other important properties such as, finesses, length, crimp and color when it comes to the quality grading of wool. However, tensile strength and elongation are determining factors in the spinning potential of these fibers. The paper tends to generate the correlation between the mechanical properties and other properties (dimensional) of wool fibers from local (Albanian) breeds. Sampling, testing and reporting of tests results is done conform statistical principles and standards of testing (ISO, IWTO etc). Measurements performed in a laboratory accredited for conformity assessment of textile materials. Keywords: tensile strength, elongation, wool fibers, standards.

21

NDERTIMI I INTERVALIT TE BESIMIT BAZUAR NE METODEN BOOTSRTAP

Luela Prifti1, Denisa Salillari1, Sildona Ristani1

1Fakulteti i Inxhinierisë Matematike dhe Inxhinierisë Fizike, UPT, Shqipëri

Abstrakt: Shumë metoda statistikore tradicionale që perdoren për vleresime të parametrave kërkojnë një numër të madh të vëllimit të zgjedhjes. Për këtë arsye në disa probleme ato paraqesin veshtirësi në aplikime. Metoda Bootstrap e bazuar në veprime kompjuterike realizon vlerësime statistikore nisur nga zgjedhje me vëllim të vogël. Në këte punim ajo është përdorur për të vlerësuar qëndrueshmërinë mesatare të fillit të leshtë nga zona e Korcës, Shqipëri. Për këtë parameter me bazuar në percentilet e zgjedhjeve bootstrap kemi ndërtuar dy intervale besimi me dy mënyra të ndryshme. Aplikimet janë realizuar me paketën statistikore R. Fjalët çelës: zgjedhja bootstrap, percentilet, fibrat e leshta.

22

THE DEFINITION OF THE CONFIDENCE INTERVAL BASED ON BOOTSTRAP

Luela Prifti1, Denisa Salillari1, Sildona Ristani1

1Faculty of Engineering Mathematics and Physical Engineering, PUT, Albania

Abstract: Many traditional statistical methods used for estimation of the parameters require a large number for the sample size. For this reason, in some problems they present difficulties in applications. Bootstrap method based on computer actions realizes statistical estimation for sample with small number of observations. In this paper it is used to estimate the mean of the resistance for the woolen fibers from Korca, Albania. For this parameter based on bootstrap

percentiles for we define two confidence intervals using two different methods. Applications are realized using statistical software R. Keywords: bootstrap sample, percentiles, woolen fibers

23

THERMOGRAPHIC INVESTIGATIONS OF HEATING ELEMENTS IN FABRICS.

Mert Özçelik13, Carla Hertleer1, Gilbert De Mey2 and Lieva Van Langenhove1

1Ghent University, Department of Textile, Belgium 2Ghent University, Department of Electronics and Information Systems, Belgium

3 Istanbul Technical University, Turkey gilbert.demey@ugent.be

Abstract: Electric heating can be integrated into a garment by using electroconductive yarns. It can be used to improve the thermal comfort or for medical purposes. The conductive yarns form an electric resistor which can be heated with an electric current. For wearable textile, the power supply must be a battery and the total power consumption should be in the range of 1 Watt. A small battery can then supply the current for about 6 hours. In our investigation a fabric was put on a heating element up to a constant temperature. The fabric was removed from the heat source and the temperature during the cooling cycle was recorded with a thermographic camera. Secondly, the fabrics were enhanced with so called PCM’s (phase change materials). Microcapsules filled with parafines were added to the fabric. The same cooling curve was recorded as for the non enhanced fabrics. During the cooling cycle, the parafines release their latent heat when the melting temperature is obtained. In our experiments an enhanced and a non enhanced fabric were both placed on one single heating plate and the two cooling curves recorded simultaneously. In this way a good comparison could be made. Thermal time constants in the range of 1 to 2 (with PCM’s) minutes have been obtained. Keywords: smart textiles, thermograpy, PCM, heating elements, fabrics

24

FIBROUS TRANSISTORS - THE NEXT STEP IN TEXTILE ELECTRONICS

Lina Rambausek1, Bram Van Genabet1, Els Bruneel2, Isabel Van Driessche2, Lieva Van Langenhove1

1 Ghent University, Department of Textiles, Belgium

2 Ghent University, Department of Inorganic and Physical Chemistry, Belgium Lina.Rambausek@UGent.be

Abstract: A milestone on the path to realising fully integrated flexible electronics in smart textile systems, is the development of fibrous transistors. In textile systems, transistors serve as electrical switches or as amplifiers. Furthermore, transistors could also be used as sensor devices, as they are sensitive towards external stimuli like heat, radiation or chemicals. By processing fibrous transistors in CAD/CAM weaving systems, it would be possible to make electrical circuits directly on fabric level. These fabrics could be used in smart textile systems for monitoring, permanent treatment and rehabilitation in sports or the medical field [1].

In this study, an organic field effect transistor (OFET) architecture is applied onto a polyester filament which serves as a substrate. The coating procedure is a multistep process: first, a copper layer is applied by electroless deposition. Subsequently, a polyimide film and the active layer are added by dip-coating. And finally, two gold electrodes are evaporated onto the structure. This work concentrates on the development of the copper as well as the polyimide layer for which different deposition techniques have been examined. Future work includes research on organic semi-conductors and their deposition. Keywords: organic field effect transistor (OFET), smart textiles, coating

25

WASHED ELECTROCONDUCTIVE TEXTILES

Ilda Kazani1,2, Carla Hertleer 2, Gilbert De Mey 3, Genti Guxho1, Lieva Van Langenhove2

1 Department of Textile & Fashion, PUT, Albania

2 Ghent University, Department of Textile, Belgium 3 Ghent University, Department of Electronics and Information Systems, Belgium

ikazani@fim.edu.al

Abstract: In the last decade, conductive textiles have found use in different applications as they are flexible, lightweight and comfortable. Electroconductive properties can be introduced by inserting conductive materials in the textile structure using methods such as weaving, knitting, sewing, embroiding or printing. This paper deals with the latter technique - screen printing with conductive ink on textile materials - as it is an inexpensive and fast technique for obtaining flexible, lightweight conductive textiles. To study the properties of the electroconductive textiles, two silver-based inks are applied on eight textile substrates made out of viscose, aramid, polyamide, polyester, cotton/polyester and polyester/viscose. The screen printed fabrics are evaluated after printing and washing by determining the square resistance. The textiles have very good electroconductive properties after printing. However, the conductivity decreases after 20 washings. Therefore, a protective layer was put on top of the conductive. Then, each printed sample was washed up to 60 times and in between every five cycles the square resistance was measured. The measuring method was changed from four-point measurement to Van Der Pauw method because the protective layer makes the printed surface not conductive anymore. Consequently, four copper contacts were placed on four vertices of the square pattern. After 60 washing cycles the square resistance was ranging between 0.013 and 0.308Ω/□, which are ideal for applications in low resistivity levels. Therefore with the screen printed technique we can have electroconductive textiles with different patterns which can be used in many applications and washed without complications. Keywords: smart textiles, electroconductive textiles, conductive ink, screen printing, washability

26

POSSIBILITIES OF PEDOT:PSS ELECTRIC CAPACITORS INTEGRATED ON TEXTILE FABRICS

Sheilla Odhiambo1,3, Carla Hertleer1, Gilbert De Mey2, Lieva Van Langenhove1

1Ghent University, Department of Textile, Belgium

2Ghent University, Department of Electronics and Information Systems, Belgium 3 Moi University, School of Engineering, Eldoret, Kenya.

sheillaatieno.odhiambo@ugent.be, Abstract: Electro conductive textiles are becoming more and more interesting for the fabrication of so called smart textiles. Heating elements can be integrated into wearable textiles in order to improve the thermal comfort. Medical applications involve electrodes integrated into wearable textiles to monitor the heart beat rate of patients. The most obvious way is to incorporate existing electronic components into the garments. This approach has the disadvantage that all these components are rigid, bulky and not washable. In these contributions a new electric component, the capacitor, will be integrated directly into a fabric. An organic electro active component known as PEDOT:PSS was deposited with stainless steel yarns as electrodes. The PEDOT:PSS can be considered as a solid electrolyte. Under influence of a voltage difference positive and negative ions will move in opposite directions, so that electric energy is stored like in a capacitor. In our experiment the PEDOT:PSS cell were electrically charged with a constant voltage for a sufficient long time. Then the voltage source was switched off and the discharge voltage across the contacts was monitored. In the beginning a sharp decrease of the voltage was observed. After a few minutes the voltage started to decrease very slowly.

Keywords: smart textiles, PEDOT:PSS, textile capacitors

27

NDIKIMI I TEMPERATURES SE PJEKJES NE VETITE PERKUELSE TE MONOFILAMENTEVE ME DESTINACION BARIN SINTETIK TE

FUSHAVE TE FUTBOLLIT

Blerina Kolgjini1, Stijn Rambour2, Gustaaf Schoukens2, Paul Kiekens2

1 Departamenti i Tekstilit dhe Modës, UPT

2 Departamenti i Tekstilit, Universiteti Gent, Belgjikë

bkolgjini@yahoo.co.uk

Abstrakt: Përformanca e barit sintetik për përdorim në futboll varet nga përformanca e secilit element të këtij sistemi. Një prej tyre është shtresa e thekëve. Kjo shtresë, e përbërë nga monofilamente, për shkak të veprimeve të ndryshme si resultat i lojës, humb aftësinë për tu rikthyer në pozicionin vertikal dhe bëhet e sheshtë. Kjo influencon në menyrën e bashkeveprimin të topit me siperfaqen. Distanca e rrotullimit të topit rritet, duke kalur kufirin standard të caktuar nga FIFA, dhe ka ndikimnegativ në cilësinë e lojës. Mëqënëse sjellja e monofilamenteve varet nga parametrat e prodhimit, si shkalla e tërheqjes dhe temperatura e pjekjes, atëhere qëllimi i këtij studimi është të shohim ndikimin e temperaturës së pjekjes në sjelljen e monofilamenteve. Për këtë arsye dy temperatura të ndryshme janë konsideruar në kete artikull. Nga rezultatet laboratorike rezulton se rritja e temperaturës ndikon në përmiresimin e vetive në përkulje të monofilamenteve. Ky përmirësim është më i dukshëm për mostrat me shkallë më të lartë tërheqje, kjo spjeguar nga analiza morphologjike e produkteve. Fjalët çelës: monofilamente, temperature e pjekjes, shkalla e tërheqjes, sjellja ne përkulje

28

THE EFFECT OF ANNEALING TEMPERATURE ON THE MONOFILAMENTS BEHAVIOUR FOR ARTIFICIAL TURF

APPLICATION

Blerina Kolgjini1, Stijn Rambour2, Gustaaf Schoukens2, Paul Kiekens2

1 Department of Textile and Fashion, PUT 2 Gent University, Department of Textiles, Belgium

bkolgjini@yahoo.co.uk

Abstract: The performance of artificial turf depends on the performance of each element of this system. One of them is the pile layer. Because of different actions, the pile layer, composed of monofilaments, becomes flat and looses the ability to recover. This has a strong influence on the quality of the game as the ball roll distance is increased, going over the limits of the FIFA’s standards. The behaviour of monofilaments depends on the processing production parameters as stretching ratio and the annealing temperatures. The aim of this study is to see the influence of annealing temperature on monofilaments behaviour. Therefore two different temperatures are considered. From the obtained results the increase of annealing temperature enhances the molecular orientation of semicrystalline polymers, which in turn directly affect the physical and mechanical properties of the product. The bending behaviour is improved and this is more visible for samples with higher stretching ratio. Key words: annealing temperature, stretching ratio, bending behaviour

29

STUDY OF MECHANICAL PROPERTIES CHANGES IN POLYMERIC FIBERS DURING RECYCLING PROCESS

Eldi Liço1, Ilir Vardhami1, Endri Xhina1, Spiro Drushku1

1Faculty of Natural Sciences

eldi.lico@fshn.edu.al Abstract: The purpose of our work was to study the changes in mechanical properties of Polymeric fibers during the recycling process. For this study were taken polyethylene PE, polystyrene and polypropylene PP. Recycling was conducted using the extrusion method on an industrial scale. Thus, the above materials were recycled,up to four stages and for each stage were determined the main mechanical properties. Experiments were conducted using uniaxial tensile test and from the force-elongation diagrams were defined tensile strength, yield point, the elasticity module and when possible, also the resistance in fracture. The fibers analyzed had different diameters ranged from 0.8-2mm. The equipment that was used was YG026B model. Originally the content of polymeric materials was verified with infrared vibration spectroscopy method with Fourier transformation FT-IR. The equipment that was used was the Perkin-Elmer spectrometer GX1, equipped with Spectrum spectra processing software. The results obtained showed a fluctuation of the values of mechanical properties depending on the stages of recycling. So the expectations for their reduction as a result of polymer degradation during recycling, iscompensated by the molecular orientation of the polymer chains that affect in the increase of the mechanical properties values. Also studying the curves of changes in the mechanical properties as a function of recycling stages and based on mathematical analysis applications were defined their behavior for the next stages. Key words: polymer fibers, mechanical properties, recycling process, FT-IR

30

MARKET SURVEY ON LIFE SAFETY AND FLAME RETARDANCY OF TEXTILES IN ALBANIA

Fatmir Demneri1, Genti Guxho1

1 Department of Textile and Fashion PUT f.demneri@itap.gov.al

Abstract: Albania as well as other countries is consumer of building and furniture materials for housing, social, artistic, educational and governmental facilities. In addition, textile materials come into use in car upholstery and other means of transportation. Very vulnerable parts to fire risks are outdoor facilities from polymers and foremost textile used for upholstery, carpets, curtains, decoration, etc. Such textiles can be highly flammable, help flame or convey heat to objects normally fireproof as building materials, concrete, iron, polystyrene foam, etc. The fire risk in buildings is a permanent concern in the construction industry. Albania has made progress in its legislation on fire safety of buildings, although it is far from practical and mass application of building safety rules. Statistics comparison shows that Western countries through directives and legislation have forced the use of fire-retarding materials, reducing within a period of 15 years by half the causes of fires from ignition of textiles in dwellings. Albania is still far from the adoption of a series of international standards in this field and mutual recognition of European norms in the labeling of textiles more vulnerable to ignition. Department of Textile and Fashion has undertaken a market survey aimed at investigating the risk of textiles used in Albania for furnishing. The experimental findings highlight the urgency to adopt a coercive legislation in terms of textiles used in this destination. Key words: flammability, textiles, international standard, European legislation, market survey, furnishing.

31

GJEOTEKSTILE. FUNKSIONET DHE APLIKIMET INXHINIERIKE

Ilda Kola1, Genti Guxho1

1 Departamenti i Tekstilit dhe Modës, UPT

ikola@fim.edu.al

Abstrakt: Gjeotekstilet janë produkte tekstile të projektuara dhe të zhvilluara specifikisht për aplikime në industrinë e ndërtimit, në inxhinierinë e dherave. Ato janë të përbëra prej polimerësh sintetikë, kryesisht polipropilen, dhe natyralë me origjinë bimore. Llojet e gjeotekstileve janë të ndryshme, dhe përcaktohen nga metoda e përdorur për kombinimin e fibrave dhe fijeve në struktura të sheshta. Përdorimin më të madh e kanë gjeotekstilet pa thurje. Bazuar edhe në Standardet Shqiptare, gjeotekstilet performojnë gjashtë funksione kryesore në nnjë gamë të gjerë aplikimesh. Qëllimi i këtij punimi është njohja me këto funksionet dhe mënyrën si ato relaizohen në aplikimet e shumëllojshme në punimet e dherave. Në varësi të llojit të aplikimit, gjeotekstili mund të performojë një, ose disa funsksione në të njëjtën kohë. Ndër avantazhet e ndryshme të përdorimit të gjeotekstileve, më të rëndësishme janë rritja e qëndrueshmërisë dhe performancës dhe ulja e kostos së strukturave të dheut. Shqipëria, si një treg i ri konsumator i tyre, ka bërë një hap të rëndësishëm duke adaptuar Standardet Euopiane për gjeotekstilet, por ky është një hap i parë dhe ka ende vend për përmirësim në legjislacion. Fjalët çelës: gjeotekstile, punime dherash, funksione, standarde

32

GEOTEXTILE. FUNCTIONS AND ENGINEERING APPLICATIONS

Ilda Kola1, Genti Guxho1

1 Department of Textile and Fashion, PUT ikola@fim.edu.al

Abstract: Geotextiles are textile products designed and developed specifically for the purpose of application in civil engineering earthworks. They are made of synthetic polymers, mainly polypropylene, and natural polymers of vegetable origin. There are different types of geotextiles determined by the method used to combine the filaments or yarns into planar textile structure. The mostly used are nonwoven geotextiles. According to Albanian Standards, geotextiles perform six primary functions in a wide range of applications. The aim of this paper is to present these functions and the way they are performed in the various applications in soil engineering works. Depending on the specific application, geotextiles can perform a single one, or many functions at the same time. Among several advantages of using geotextiles the most important are increasing the strength and performance and decreasing the cost of soil structures. Albania, as a new market, despite of having made an important step by adapting the European Standards for geotextiles, still needs to improve the construction legislation regarding their use in civil engineering. Key words: geotexiles, engineering earthworks, functions, standards

33

BASHKËPUNIMI I SEKTORIT PUBLIK ME INSTITUCIONET E ARSIMIT TE LARTE, NE MENAXHIMIN E PROJEKTEVE NJË MUNDËSI ME TEPËR PËR SIGURIMIN E SUKSESIT TE TYRE.

Xhevdet KOPANI1

1Ministria e Brendshme – Drejtoria e Përgjithshme e Policisë se Shtetit

Drejtor i Drejtorisë Ekonomike

Abstrakt: Organizatat publike qe te realizojnë përmbushjen e misionit te tyre si ofruese te shërbimeve publike për qytetaret kane nevoje për mallra, shërbime e investime. Ofrimi i mallrave, shërbimeve e investimeve kërkon realizimin e një mori procesesh, lidhjesh e ndërvarësish qe ne shumicën e rasteve janë projekte investimesh, mallrash e shërbimesh etj., menaxhimi i te cilave ka te bej me përdorimin me efektivitet, efiçense dhe ekonomi te fondeve publike. Ne një treg privat te hapur përplasen interesa te ndryshme ku spikatin interesat e biznesit për maksimizimin e aksioneve dhe fitimeve te tyre, por dhe interesat e organizatave publike qe te marrin mallra, shërbime e investime nga organizatat e biznesit qe te kënaqin kërkesat e konsumatoreve dhe qe ne fund te fundit te realizojnë shërbimet publike për qytetaret. Ne ketë studim trajtohet pikërisht një pjese e marrëdhënieve qe krijohen ne treg mes organizatave publike dhe institucioneve te arsimit te larte me qellim qe këta te fundit te ofrojnë gjithë kapacitete e duhura intelektuale e logjistike këtyre organizatave, ne mënyre qe këta te menaxhojnë ne mënyre te suksesshme projekte dhe te shtojnë vlerën e tyre. Përcaktimi i proceseve qe ndodhin ne ketë bashkëpunim, përmirësimi i tyre, identifikimi i pikave te forta dhe te dobëta te këtij bashkëpunimi dhe njëherësh i oportuniteteve për përmirësim, nisur dhe nga shembuj konkret te këtij bashkëpunimi ne mes organizatës se Policisë se Shtetit dhe Universitetit Politeknik te Tiranes, Fakultetit te Inxhinierisë Mekanike, Departamentit Tekstil, përbejnë objektin dhe qëllimin kryesor te këtij studimi. Thellimi i bashkëpunimit mes institucioneve te arsimit te larte dhe organizatave publike konsiderohet si çelësi i suksesit ne realizimin e këtyre projekteve. Fjalët çelës: sektori publik, arsimi i lartë, menaxhim projektesh

34

THE COLABORATION OF PUBLIC SECTOR WITH INSTITUTIONS OF HIGHER EDUCATION BRINGS TO SUCSESSFULL MENAGMENT OF

THE PROJECTS

Xhevdet Kopani1

1Ministria e Brendshme – Drejtoria e Përgjithshme e Policisë se Shtetit

Drejtor i Drejtorisë Ekonomike

Abstract: Public organizations in order to accomplish their mission as providers of public services to citizens need goods, services and investments. Provision of goods, services and investments requires the implementation of a variety processes, connections and interdependence that in most cases are investment’s projects, goods and services etc.., the management of which is related to effective and economic usage of public funds. In an open private market different interests collide, distinguished by business’s interests to maximize their stock and profits as well, but also the interests of the public organizations to obtain goods, services and investments by business organizations to satisfy consumer’s demands and after all to carry out public services to citizens. This study treats some of the relationships created in the market between public’s organizations and institutions of higher education on purpose that the last one provides all necessary logistical and intellectual capacity to these organizations, in order to be able to manage successfully projects and increase their value. Defining the processes that occur during this collaboration, improving them, identifying strengths and weaknesses of this cooperation and at the same time opportunities for improvement, based on the given example of this cooperation between the organization of the State Police and Tirana's State University, Department of Textile, constitute the main object and purpose of the study. The Deepening of the cooperation between higher education institutions and public organizations is considered as the key to success in the implementation of these projects. Key words: public sector, institution of higher education, menagment of the projects

35

OPTIMIZIMI I PARAMETRAVE NË PËRZGJEDHJEN E MATERIALEVE TEKSTILE ME ANË TË SOFTWARE DESIGN EXPERT 8

Silva Spahija1, Genti Guxho1 , Ermira Shehi1

1 Departamenti i Tekstilit dhe Modës, UPT sspahija@fim.edu.al

Abstrakt: Gjatë konceptimit të cdo produkti industrial është e domosdoshme të zgjidhet materiali prej të cilit do të përbëhet ky produkt dhe rruga teknologjike për prodhimin e tij. Një nga problemet më të shpeshta dhe shqetësuese në industrinë tekstile dhe atë të prodhimit të veshjeve është zgjedhja e saktë dhe e përshtatshme e disa treguesve apo variablave dhe efekti i tyre në produktin përfundimtar. Zgjedhja e materialeve tekstile konsiderohet një proces mjaft i rëndësishëm për shkak të shumëllojshmërisë së materialeve, por njëherësh dhe i vështirë, pasi prej tij varet cilësia e produktit dhe vlefshmëria e tij ekonomike. Nëpërmjet software Design- Expert 8 përzgjedhja e materialeve tekstile bëhet më e thjeshtë dhe sugjerohet zgjidhja më optimale për përdorim. Në fazën e parë të eksperimentit(dizenjimi) përcaktohen faktorët hyrës ose variablat e pavarura të cilat kanë ndikim në funksionet e përgjigjeve që ne do të analizojmë për përzgjedhjen e materialeve. Më tej përcaktohen fuksionet e varura(përgjigjet) për problemin tonë. Software gjeneron automatikisht tabelën e provave me kombinimet e mundshme.për të cilat duhen kryer matjet në laborator. Hap pas hapi kalohet në fazën e dizenjimit, analizës dhe optimizimit të parametrave, të paraqitura me tabela dhe grafikë të shumëllojshëm, ku përpara projektuesit parashtrohen edhe zgjidhjet më optimale. Në këtë punim është studiuar përzgjedhja e parametrave të pëlhurave për veshje pune(kominoshe) nëpërmjet këtij software. Pasi janë përpunuar të dhënat dhe janë realizuar matje të shumta në laborator, software sugjeron dhe zgjedhjet më optimale, nëpërmjet optimizimit grafik të parametrave. Fjalët çelës: Design-Expert 8, përzgjedhje, optimizim

36

OPTIMIZATION OF PARAMETERS IN THE SELECTION OF MATERIALS BY TEXTILE DESIGN SOFTWARE EXPERT 8

Silva Spahija1 , Genti Guxho1 , Ermira Shehi1

1 Department of Textile and Fashion PUT, Albania sspahija@fim.edu.al

Abstract: During the conception of every industrial product it is necessary to choose the material of which the product consist and also the technological way of its production. One of the most frequent and disturbing problems in the textile and clothing industry, is the correct and adapt selection of some indicators/variables and their impact on final product. The selection of textile materials is considered as a very important process due to the variety of materials and also a difficult one, because it influences to the product quality and its economical validity. The process of selecting the textile materials become easier using the software Design-Expert and it suggests the optimal solution to the producer. The first phase of the experiment (design) includes the determination of independent variables, which influence on dependent functions (response surfaces) we are going to analyze. After this, we should determine the dependent functions important to our experiment. Automatically the software generates the experiments table with all possible combinations, for which we must realize laboratory measurements. Step by step the experiment goes through design, analyze and optimization phases, explained with different tables and graphs, so the designer is confront the optimal solutions. In this paper we present the process of fabric parameters selection for work clothes (coveralls) using the Design-Expert software. After the data development and many laboratory tests, the software suggests the most optimal solutions using the graphic parameters optimization. Key words: Design-Expert, selection, optimization

37

COMPUTING PLANAR POLYGON’S SURFACE FOR OPTIMIZING CUTTING PROCESS IN MANUFACTURING

Ilir VARDHAMI1, Endrit XHINA1

1Faculty of Natural Sciences, University of Tirana

ilir.vardhami@fshn.edu.al

Abstract: This paper proposes a simple and efficient algorithm for two dimensional poligon’s surface for optimizing the cutting process in manufacturing. The algorithm can be used by graphical simulation applications in order to model the cutting parameters in manufacturing. This algorithm could be used in intranet or web applications that generate dynamic SVG images to enable collaborative team modeling of cutting parameters through intranet. After verifying that the planar poligon is convex, the algorithm computes its surface. The planar convex poligon is splitted in a finite number of triangles. The Heron’s formula is used to compute the surface of each triangle. The algorithm calculates the sum of the triangle’s surfaces, which in fact is the surface of the planar convex poligon. The algorithm is written in C programing language and is tested with different planar convex poligons. The poligons are represented as a sequence of comma separated coordinates stored on a text file, each on a separate row. This file is given as an input to the program and it produces the resulting surface on another text file. The program is tested with input files which represent poligons with an increasing number of vertices starting from 10 up to 2000 vertices. The execution time is registered for each program call and is presented in charts in this paper. Keywords: Computational Geometry, Planar Poligons Surface, Cutting Process Optimization, Graphical Simulation

38

INVESTIGATION ON FACTORS AFECTING THE PERCEPTION OF

FABRIC TEXTURE

Koleta Zafirova1, Elena Tomovska1

1 Faculty of Technology and Metallurgy, University Ss. Cyril and Methodius,

Skopje, Macedonia koleta@tmf.ukim.edu.mk

Abstract: Fabrics are never ideally smooth. Their texture varies between fine and coarse, quantified through the surface’s vertical deviation. Fabric roughness, or its opposite smoothness, is employed as measure of the surface texture of fabrics. In general, texture depends upon fibre properties, yarn count, yarn twist, and fabric structure (weft and warp density, as well as fabric weave). Together with style and colour, texture is often a characteristic examined when purchasing clothes. Visual perception is sufficient for examining style and colour, whereas texture requires an additional tactile examination. Colour is precisely defined by colour systems enabling accurate simulation in diverse media (e.g. fabric, prints, on-screen). Texture on the other hand is a complex of two senses, thus it can be examined mechanically, through friction forces, or through optical methods. The investigation was concerned with the contribution of fibre count and fabric weave to fabric texture. When evaluating fabric roughness in relation to fabric weave (15 different weaves were investigated) the subjective evaluation showed that evaluators were able to rank the weaves according to their roughness. The image analysis showed the different shape of the histograms provided the opportunity for differentiating between the various weaves. A reasonable correlation was found between the subjective assessment and image analysis. It is interesting that the sateen weave, by definition smooth and shiny, was placed in the middle of the smooth/rough scale, both by subjective and objective evaluation. Roughness due to the dobby weaves is quite small to influence visual perception of clothing. It can influence the fabrics’ colour due to the light reflection. In general, fibre count can not add information to consumers who visually inspect the fabric while shopping. On the other hand, fabric weave is more easily recognised, but still not dominant factor in defining the fabric texture. With the new electronic age in shopping, shoppers’ perception is limited to their sense of vision and the investigated contributors to texture: fibre count and fabric weave are not significant. Key words: fabric texture, roughness, woven fabric

39

PERSPECTIVES FOR DEVELOPMENT OF MACEDONIAN APPAREL E-RETAIL

Elena Tomovska1

1 Faculty of Technology and Metallurgy, University Ss. Cyril and Methodius,

Skopje, Macedonia elena.tomovska@googlemail.com

Abstract: Developing a retail network is one of the main challenges posed in front of the Macedonian apparel industry. E-retail presents a fresh channel to market not only to manufacturers with existing retail capacity, but also enables a cost-effective option for new entrants. The aim of the research was to develop a business model for the development of e-retail on the local Macedonian market. The research used a mixed quantitative and qualitative approach in order to investigate the perceptions, opinions and attitudes of apparel manufacturers towards the adaptation of e-retail. The quantitative research was done through questionnaires distributed to the top management of 37 apparel manufacturers in order to obtain data on the current commercial use of internet, as well as the aptitude to introduce e-retail. A chi-square test was used to analyse the results of the survey, indicating that the inclination towards expending in an online store format was especially visible with manufacturers who already have developed retail on the local market. To better interpret the data obtained via the quantitative survey, five structured in-depth interviews were conducted, concentrating on the manufacturers’ capacity to satisfy the potential online market and the logistical aspects of establishing e-retail. An analysis of the strengths and weaknesses of the apparel manufacturers in the primary and supporting activities indicated by Porter’s value chain identified their size as the key obstacle in establishing e-retail. Since most of the existing manufacturers are SMEs specialized in apparel production, the lack of in-house IT and marketing expertise, in addition to the limited investment capital create a barrier in entering the electronic market. To overcome the limiting factors, an inter-operational framework is proposed (Fig. 1), suggesting a joint website operated by an independent umbrella organization, allowing the manufacturers to capitalize on their expertise in apparel production, while minimizing overall e-retail costs (website development, logistics, promotion, human resources etc.). Key words: Macedonian apparel, e-retail, apparel manufacturers

40

BAZAT KRAHASUESE NË STUDIMIN E VESHJEVE SHQIPTARE

Merita Tocilla1

1Akademia Maroni

Abstrakt: Jemi mësuar të shohim nëpër studime të shumta, analiza, botime madje dhe ato institucionale një problem që mund të duket i etimologjisë, por është një problem mbi konceptin e ndërtuar me vite ku bëhet fjalë për termin “veshje popullore”. Teoritë e studimit të vendeve perëndimore kanë kohë që kanë krijuar baza të reja teorike të studimit të veshjeve duke u mbështetur mbi trashëgiminë materiale (funksionin, dekoracionin, ndërtimin, strukturën e veshjes, gjuhën e simboleve, përkatësinë sipas klasave shoqërore, statusit social, etj), por në rastin e vendit tonë kjo pasuri materiale duhet parë duke përfshirë Shqipërinë, Kosovën, Maqedoninë, Malin e Zi, Arbëreshët e Italisë dhe Arvanitasit, pasi kostumi në to lidhet me momentet kyçe të zhvillimit të historisë së popullit tonë dhe ndonjëherë i papërsëritshëm gjetkë. Lind nevoja e ndërtimit të linjave krahasuese, duke ndjekur ecurinë e kostumit për të patur të plotë historinë e veshjeve tona në shekuj, për të mbërritur në ditët e sotme. Historia e kostumit ne aspektin estetik në botë njihet si trashëgim nga shtresat e pasura. Janë ato që kanë bërë lëvizjet në modë qoftë si kapriçio, qoftë si kërkesa të kohës. Veshjet e shtresave të varfra janë të pakta në llojshmëri, të dhënat për to ndonjëherë mungojnë fare. Nisur nga ky këndvështrim edhe Shqipëria nuk bën përjashtim nga vendet e tjera dhe deri para viteve ’30-të nuk njihej koncepti “popullore”, veshjet ishin të ndara në veshje qyteti, veshje fshati apo malësore. Pas viteve ’40-të, u ngrit teoria e masave dhe u adaptua një metodologji e re. Qëllimi ishte për të krijuar një barazi që nuk ekzistonte dhe nuk mund të ndodhte midis shtresave të cilat nuk mund të visheshin të gjitha njëlloj, sepse kushtet ekonomike diktonin dhe plotësimin e nevojave të tyre. Gjithë trashëgimia u quajt me një emër – popullore. Edhe sot e kësaj dite vazhdon të trajtohet si e tillë. Fjalët çelës: veshje Shqiptare, veshje popullore

41

COMPARATIVE BASIS IN THE STUDY OF ALBANIAN CLOTHING

Merita Tocilla1

1Maroni Academy

Abstract: We are used to see across multiple studies, analysies and even institutional publications a problem which can be a problem of etimologies, but is a problem which is build for years when we speak about the term “Folk Costumes”. Western study theories have been creating new theoretical basis of the study of clothing based on material heritage (function, decoration, structure, language symbols, according to social class belonging, social status, etc.),but in case of our country this material wealth must be considered, including Albania, Kosovo, Macedonia, Montenegro, Arbereshet and Arvanites, as the suit relates to the development of the key moments in the history of our people and sometimes unique elsewhere. The need for comparative lines, following the progress of the suit, to have the full story of our clothing for centuries till nowadays. History of the suit in the aesthetic aspect in the world known as the legacy of the wealthy. Are those that have become fashionable movements both as a whim, as the demand of the time. Poor strata outfits are scarce variety, the data for them sometimes is absent at all. From this perspective even Albania is no exception from other countries and until the 30s-known concept of "popular" dresses were divided into city or mountain village dress clothing. After the 40s, was set theory and measures, adopted a new methodology. The goal was to create an equality that does not exist and can not occur between the layers which can not be dressed all the same, because economic conditions dictate and meeting their needs. All inheritance is called with the name-FOLK. Even to this day it continues to be treated the same. What emerges the need of today is the study of cutting any traditional costume after costume structure of different regions realizes the entirety of our suit, the movements that has undergone and how to interpret these developments in cutting fashion today in Albania. Collecting traditional elements and not copying "literally” or word by word as is commonly seen in artistic events, but cutting modeling and decorations taking time stains. Key words: Albanian dress, “popular” dress

42

KRAHASIMI I SISTEMEVE PËRMASORE TË VESHJEVE NË VENDET FQINJE

Tatjana Spahiu (Kosova)1, Ermira Shehi1

1 Departamenti i Tekstilit dhe Modës, UPT

tspahiu@fim.edu.al

Abstrakt: Prodhimi i veshjeve të përshtatshme për popullsinë është një çështje kritike për çdo dizenjues dhe prodhues të veshjeve. Standartet përmasore që identifikojnë përmasat e trupit në veshje janë mjaft të rëndësishëm në prodhimin e veshjeve, sepse ato ndihmojnë në identifikimin e masave të ndryshme. Por pavarësisht kësaj, industria nuk ka pranuar vetëm një sistem të përmasave të veshjeve. Është i njohur fakti që kompanitë e prodhimit dhe tregtarët përdorin sistemin e tyre të përmasimit si një mjet tregëtimi, të bindur se ky është avantazhi i tyre për diferencimin e produkteve në treg. Duke qenë se brenda grupeve të njerëzve ka diferenca të konsiderueshme të përmasave të trupit, është e nevojshme të krijohen standarte të përmasave të veshjeve të bazuara në standartet e përmasave trupore. Këto të fundit dalin nga studime antropometrike të popullatës. Meqënëse ka diferenca në zhvillimin trupor të popullatës midis rajoneve të ndryshme të botës, si dhe midis krahinave brenda një shteti, ka edhe ndryshime të standarteve midis shteteve të ndyshme. Ndryshimet në stilin e jetës, ushqyerja dhe lëvizjet e popullsisë kanë çuar në ndryshime të përmasave trupore dhe për këtë arsye kërkohet një rinovim i të dhënave antropometrike. Qëllimi i këtij punimi është krahasimi i sistemeve përmasore të veshjeve në Shqipëri dhe në vendet fqinje Turqi dhe Itali, si vendet kryesore importuese të veshjeve në Shqipëri, duke evidentuar ndryshimet që ekzistojnë në sistemet e përmasave të veshjeve në këto vende. Kjo do të jepte një orientim më të mirë përsa i përket masave të veshjeve të importuara nga këto vende, duke plotësuar në këtë mënyrë kërkesat e konsumatorëve për veshje të masave të ndryshme. Fjalët çelës: antropometri, sistemet përmasore të veshjeve

43

COMPARISON OF GARMENT SIZING SYSTEMS IN NEIGHBOR COUNTRY

Tatjana Spahiu (Kosova)1, Ermira Shehi 1

1 Department of Textile and Fashion PUT, Albania

tspahiu@fim.edu.al

Abstract: Providing clothing that fits the population is a critical issue for any designer and manufacturer of apparel. Sizing systems that identify body dimensions in clothing are very important in clothing manufacturing, because they help identifying various sizes. Despite this, the industry has not accepted only one system for garment sizing. It is well known the fact that the production companies and merchandisers use their own sizing system as a marketing tool convinced that this is their advantage for their product differentiation in the market. Since there are a lot of differences in body dimensions within groups of people, it is necessary to create clothing sizing systems based on body dimensions standards. They are obtained from anthropometric studies of population. There are a lot of differences in body development in different places around the world, and also in different places within a country, there are also variation of standards in different countries. The changes in life styles, nutrition and migration of people lead to changes in the distribution of body dimensions, and require regular updating of anthropometric data collections. The aim of this paper is to compare clothing sizing systems in Albania and neighbor countries Turkey and Italy, as the main countries where the garments come from, by highlighting the changes in garment size systems in those countries. This would give a better understanding of clothing size imported from these countries, fulfilling in this way the consumers request for clothing of different sizes. Key words: anthropometry, garment sizing systems

44

Poster

Poster presentation

45

PËRCAKTIMI I PËRMBAJTJES SË KROMIT (VI) NË LËKURË SHQIPTARE

Majlinda Hylli 1, Genti Guxho 1, Spiro Drushku2

1 Departamenti i Tekstilit dhe Modës, UPT 2 Departamenti i Kimisë Industrial, UT

mhylli@fim.edu.al

Abstrakt: Njerëzit mund të ekspozohen ndaj kromit nga produktet e lëkurës gjatë kontaktit të përditshëm me to. Kromi (VI) mund të shkaktojë probleme shëndetësore më shumë në mushkëri dhe në rrugët e frymarrjes për arsye të toksicitetit të tij. Ai është identifikuar si shkaktar i dermatiteve. Kromi gjashtë valent përdoret gjerësisht në proceset e përpunimit të lëkurës si gjatë zbutjes, regjies, prodhimit të pigmenteve etj. Për këtë arsye është e rëndësishme të përcaktojmë përmbajtjen e kromit gjashtë valent në lëkurë, nëse vlerat e marra janë më të larta se limiti i vendosur nga rregullat e Komunitetit Europian (3 ppm). Përcaktimi i kromit (VI) në lëkurë u krye duke u bazuar në ISO 17075:2007. Marrja e mostrave është bërë në mënyrë rastësore. Kromi gjashtë valent i tretshëm është ekstraktuar nga mostra në pufer fosfat në pH 7.5 deri 8.0. Kromi (VI) në solucion oksidon 1.5-difenilkarbazidin në 1.5-difenilkarbazon duke dhënë një kompleks ngjyrë të kuqe në vjollcë me kromin i cili mund të përcaktohet fotometrikisht në 540 nm. Rezultatet e marra nga metoda e përshkruar varen rreptësisht nga kushtet e ekstraktimit (solucioni ekstraktues, pH-i, etj). Fjalët çelës: Lëkura, kromi gjashtë valent, komplekse metalike, Spektroskopia UV/VIS.

46

DETERMINATION OF CHROMIUM (VI) CONTENT IN ALBANIAN LEATHER

Majlinda Hylli 1, Genti Guxho 1, Spiro Drushku2

1 Department of Textile and Fashion, PUT 2 Department of Industrial Chemistry, UT

mhylli@fim.edu.al

Abstract: People can be exposed to chromium from leather product due to everyday contact with them. Chromium (VI) can cause healthy problem mostly to lungs and nose because of its toxicity. It has been identified as causing contact dermatitis. Hexavalent chromium is widely used in leather processes such as plating, tanning, pigment production etc. For this reason is important to to determinate the content of chromium in leather, if they are higher than the limit set by EU regulatins (3 ppm). The determination of chromium (VI) in leather was performed based in ISO 17075:2007. Sampling is done in a random way. Soluble chromium (VI) is leached from the sample in phosphate bufer at pH 7.5 to 8.0. The chromium (VI) in solution oxidizes 1.5-diphenylcarbazide to 1.5-diphenylcarbazone to give a red violet complex with chromium wich can be quantified photometrically at 540 nm. The result obtained from the describe method are strictly dependent on the extraction conditions (extraction solution, pH value, etc). Key words: Leather, hexavalent chromium, metal complexes, UV/VIS Spectroscopy.

47

NDIKIMI I KOHËS SË PUNËS DHE KONTROLLIT TË PROCESEVE NË KONSUMIN E ENERGJISË NË NDËRMARJET E PRODHIMIT TË

VESHJEVE

Elmira Dumishllari1, Genti Guxhoi1

1 Departamenti i Tekstilit dhe Modës, UPT

edumishllari@fim.edu.al

Abstrakt: Ka një lidhje të ngushtë ndërmjet kohës së punës për një proces të prodhimit të veshjeve dhe numrit të defekteve. Nëse koha e punës për një proces do të rritej atëherë do të rritej dhe konsumi i energjisë. Dhe gjithashtu nëse numri i defekteve do të rritej është e kuptueshme që do të rritet konsumi i energjisë(energji për riparimin e defekteve). Nëse gjatë procesit të prodhimit nuk do kemi defekte dhe punëtorët do të punojnë me rendiment të lartë, konsumi i energjisë do jetë më i ulët. Metoda e përdorur në studim bazohet në matjen e kohës së punës për çdo proces si dhe energjinë e nevojshme gjatë secilit prej tyre. Produkti i studiuar është një bluze model TSC (studimi është bërë për 10 bluza). Është parë që me rritjen e kohës se punës rritet konsumi i energjisë. E njëjta gjë vlen edhe për defektet, rritja e defekteve kërkon riparimin e tyre dmth edhe energji shtesë. Nga rezultatet e marra rezulton që koha e punës dhe rritja e numrit te defekteve është në përpjestim të drejtë me konsumin e energjisë.

Fjalët çelës: energji, kohë pune, konsum