KOLOREKTAL KANSER

Kolon Nedir?

• Kolon( kalın bağırsak ), sindirim sistemimizin son parçasıdır.  Yaklaşık 1,5 metre uzunluğunda olan kolonun ana fonksiyonu emilmeyen yiyecek artıklarını depolamak ve artıkların dışkı olarak atılmadan önce içerisindeki su ve diğer vücuda yararlı maddelerin emilmesini sağlamaktır.

Kolon Kanseri Nedir?

• Kanser çoğu zaman kolon ve rektumu birlikte etkilediğinden kolo-rektal kanser olarak söylenir.

• Çoğunlukla adenokarsinom olarak karşımıza çıkar.

• Kolon ve rektum kanseri gastrointestinal sistemin sık görülen kanserleridir.

• Genellikle yaşlı kişilerde görülür.

• Kalıtsal olanlarda ortaya çıkış daha erken olup genellikle 30’lu yaşlardır.

Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 1

1 - 50 yaşın üzerinde olmak: Kolon kanserlerinin görülmesi yaş ile birlikte artar. Kolon kanseri tanısı konmuş hastaların %90’ından fazlası, tanısını 50 yaşın üzerinde almıştır.   

2 - Kolon polipleri: Polipler kalın bağırsağın iç duvarından kaynaklanırlar. Kolon polipleri 50 yaşın üzerinde sıktır. Poliplerin çoğu iyi huyludur, fakat bazı polipler kanserleşebilir. Poliplerin tespiti ve çıkarılması kolon kanseri riskini önemli ölçüde azaltır.   

Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 2

3 - Ailede kolon kanseri hikayesinin olması: Yakın akrabalarında kolon kanseri hikayesi olan kişilerde kolon kanseri gelişme riski yüksektir.

    

4 - Genetik değişimler: Bazı genlerdeki değişiklikler ve bozulmalar kolon kanseri riskini artırır.  

Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 3

5 - Familyal non-poliposiz kolon kanser sendromu (HNPCC):  Bu hastalık tablosu, kalıtsal olarak geçen kolon kanserleri içinde en sık olanıdır. Tüm kolon kanserleri içinde oranı %2’ye kadar ulaşır. Ailesel non-poliposiz kolon kanseri sendromuna HNPCC genindeki değişiklikler ve bozulmalar yol açar. HNPCC geninde bozulmalar olmuş hastaların birçoğunda kolon kanseri gelişir ve kolon kanserinin tanısı anındaki ortalama hasta yaşı 44’dür.  

Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 4

6 –Familyal adenomatöz polipozis (FAP): Daha seyrektir. Genetik olarak geçen bu durumda yüzlerce polip tüm kalın bağırsağı doldurur. Bu sendroma APC adı verilen özel bir gendeki bozulmalar ve değişmeler neden olur. Eğer tedavi edilmez ise genellikle 40 yaş civarında kolon kanserine neden olur. Bununla birlikte çok sık değildir ve tüm kolon kanserlerinin %1’inden daha azını oluşturur.Aile fertlerinden birine HNPCC veya FAP tanısı konmuş ise genlerdeki bozulmalar ve değişimler için diğer fertlere genetik test yapılabilir. Eğer genetik değişimler var ise kolon kanseri riskini azaltacak yollar aranır ve olabilecek bir kolon kanseri için tüm tanı yöntemleri uygulanır. 

Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 5

7 - Hastada daha önce kolon kanseri olma hikayesi: Daha önce kolon kanseri tanısı ile ameliyat olmuş bir kişide ikinci kez kolon kanseri olma riski yüksektir.

Yine daha önce over kanseri uterus kanseri ya da meme kanseri olmuş bayanlarda da kolon kanseri riski artmıştır.

8 - Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı: Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi kolonun enflamasyonu ile giden hastalıkların uzun yıllar devam etmesi durumunda kolon kanseri riski artmıştır.

Kolon Kanseri Risk Faktörleri - 6

9 - Diyet: Çalışmalar göstermiştir ki, yüksek yağ oranı (özellikle hayvansal yağlar) besinlerle beslenenler ve düşük miktarda kalsiyum ve folat alanlar, besinlerinde düşük oranda lifli yiyecek tüketenlerde kolon kanseri riski artmıştır. Bazı çalışmalarda çok az meyve ve sebze tüketenlerde kolon kanseri

riskinin artığı gösterilmiştir.

10 - Sigara tüketimi: Sigara içen bir kişide kolonda polip ve kolon kanseri gelişme riski artmıştır.     

• Polip ve kanserler çoğunlukla sol kolonda görülür.

• Sol veya inen kolon dar olduğundan kanser genellikle kolon duvarının etrafını sararak büyür.

Semptom ve Belirtiler

• Tümörün lokalizasyonu ve hastalığın evresi ile değişiklikler gösterir. Genellikle özgül olmayan şikayetler ortaya çıkar.

• Sağ kolon ve çekum tümörleri genellikle kolon boşluğuna doğru büyürler ve

- barsak alışkanlıklarında belirgin değişikliğe yol açmaz- Ağrıya ve kanamaya yol açacak kadar büyüyebilirler. - kronik kan kaybına bağlı anemi çoğunlukla ilk belirtidir ve bu yüzden dışkıda gizli kan testi önemlidir.

• Sol kolon tümörleri kanalını daraltıp kısmi tıkanıklıklara neden olur.

- Tipik semptomlar kabızlık, - dışkılama alışkanlığında değişiklik ve - eğer kanser rektumun alt bölümünde ise şerit şeklinde dışkı.- kırmızı renkli rektal kanamalar

-Kilo kaybı

TÜMÖR; •-Barsak Duvarında Sınırlı %90 •-Barsak Duvarını Aşmış, Lenf Nodu (-) % 65 Lenf Nodu (+) % 30•-Uzak Metastaz / Unrezektabl -Geniş % 5

5 YILLIK YAŞAM ŞANSI

Tanı ve Değerlendirme

• Gaitada gizli kan• Rektal tuşe• Kolonoskopi• Rektosigmoidoskopi• Flexible sigmoidoskop• Kontrastlı radyolojik çalışmalar• Görüntüleme yöntemleri: CT, MRI, PET Scan,

Transrektal USG gibi tetkikler lokal değerlendirme, evreleme ve takip için önemlidir.

Gaitada Gizli Kan Testi (GGKT)

•Yöntemler:•1) Radyoaktif:Zahmetli, komplike•2) Fiziksel: Zaman alıcı mesleki deneyim gerektirir. •3) Kimyasal :(Guaiak Testi) Peroksidaz reaksiyonu•Diyet kısıtlaması gerekir. En az 3 kez tekrarlanmalıdır. Yalancı pozitiflik olasılığı yüksektir.•4) İmmunokimyasal: Diyet kısıtlaması gerektirmez, sensitivitesi yüksek ve uygulanabilirliği kolaydır.Mortaliteyi %23-60 azaltmaktadır.

Gaitada Gizli Kan Testi

• İmmunokimyasal yöntemler:• Monoklonal antikorlar kullanarak gaitada

hemoglobin varlığını kalitatif olarak gösterebilir• Testlerde kullanılan antijenler sadece insan

hemoglobinine hassastır• Gıdalarla alınabilecek hayvan kaynaklı

hemoglobinlerle reaksiyona girmez ve bu şekilde yalancı pozitif sonuçlara yol açmaz

• 50 ng/ml üzerindeki düzeylerde hemoglobine hassastır.

• 2-30 C'de saklanmalıdır !

Pozitif Kontrol Çalışması

•* Haftada en az 1 kez•* Toplu çalışmalar öncesinde•* Oda ısısının yüksek olduğu tespit edildiğinde •* Test sonucunun geçersiz çıkması durumunda

Tümor Markerları

• Postop nüks ve prognozu belirlemede kullanılır, taramada kullanılmaz.

• Hastaların % 70’inde CEA yüksektir.

KOLOREKTAL KANSER TARAMASI ULUSAL STANDARTLARI

Tarama

• 2 (iki) yılda bir uygulanacak Gaitada Gizli Kan Testi (GGKT) ve

• 10 yılda bir yapılacak kolonoskopi yöntemleri ile yapılacak olan taramadır.

• İki testi (-) çıkan kişilerin taraması bitirilir.

Hedef Popülasyon• Tüm erkek ve kadınlar• 50 yaşında başlayacak ve 70 yaşında bitecek

olan toplum tabanlı taramadır.

Çalışmaya Dahil Edilmeyecek Kişiler

1-Kolon ve rektum kanser tanısı almış olanlar,2-Son 1 hafta içinde aktif hemoroid kanaması geçirenler,3-Son 1 ay içinde gastrointestinal sistem kanama geçirmiş olanlar,4-Son bir ay içerisinde baryumlu grafi çektirmiş olanlar,5-Son 6 ay içinde GGKT yaptırmış olanlar,6-Son 3 ay içerisinde MI ve pulmoner emboli öyküsü olanlar ve/veya antikoagulan tedavi alanlar.

Özel Durumlar Yüksek Riskli ve Çok Yüksek Riskli Olgu

Gruplarında• Birinci derece akrabalarında kolorektal kanser veya

adenomatöz polip öyküsü olan bireylerde 40 yaşından itibaren başlamak şartıyla,

• Birinci derece akrabalarında erken yaşta kolorektal kanser ortaya çıkan bireylerde ise akrabalarında kanserin çıkış yaşından 5 yıl önce tarama prosedürü başlamalıdır.

• Yukarıda ifade edilen genel durumlar dışında tarama ve izlem prosedürleri olguyu takip eden kliniklerce belirlenecektir.

KETEM ve Aile Sağlığı Merkezleri’nde Gaitada Gizli Kan Testi (GGK) yapılacaktır.

+_

Akış Şeması

• Sonuçlar, Sağlık Bakanlığı Kanser Daire Başkanlığına gönderilmek üzere, Halk Sağlığı Müdürlüğü’ne periyodik olarak her hafta ve her ay bildirilmelidir.

Teşekkür Ederiz