KİMYASAL RİSK ETMENLERİ

1

Konunun Genel Amacı

• Katılımcıların, işyerlerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz etkileyen kimyasal risk etmenleri hakkında bilgi sahibi olmalarını ve bu etmenlere karşı alınması gereken İş Sağlığı ve Güvenliği tedbirlerini öğrenmelerini sağlamaktır.

2

Konunun alt başlıkları

• Malzeme güvenlik bilgi formları(MSDS)

• Kimyasalların üretimi , taşınması , depolanması ve kontrolü

• Kimyasalların üretiminde süreç kontrolü ve algılama donanımları

• Kimyasalların isimlendirilmesi , etiketlenmesi ve sınıflandırılması

• Kanserojen , mutajen ve toksik maddeler

• Parlayıcı , Patlayıcı , tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler

• Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makina ve teçhizat

• Asbest ve diğer lifli kimyasal maddeler

• İlgili mevzuat

3

20. y.y. ikinci yarısında kimya sanayi tüm sanayi ile karşılaştırıldığında çok hızlı bir büyüme gerçekleştirmiştir. 50 yıl önce yılda sadece 1.000.000 ton kimyasal üretilirken bugün bu rakam 400.000.000 tona ulaşmıştır.

Bugün dünyada 80.000 ile 100.000 arasında kimyasalın kullanılmakta olduğu tahmin edilmektedir. Bu kimyasalların büyük bir bölümü ticari ürünlerin karışımları olarak bulunmaktadır.

5.000 ila 7.000 arasında değişen sayıda kimyasalın zararlı olduğu bilinmektedir.

Zararlı kimyasalların 3.000 kadarı kanserojen etkili olduğu bilinmektedir.

4

Kimyasallar sadece kimya sanayinde çalışanlar için değil sanayinin tüm faaliyet alanlarında çalışanlar içinde risk oluşturmaktadır.

Bütün kimyasallar aynı derecede tehlikeli değildir. Aynı yolla, aynı şekilde ve aynı sürede zarar vermezler.

Bir kimyasal birden çok tehlikeli özelliğe sahip olabilir.

Kimyasala maruziyet koşulları ve maruz kalan kişinin özellikleri de kimyasalların riskini de önemli ölçüde etkileyebilir.

5

Kimyasal kullanımında riski arttıran faktörler:

- Bazı kimyasalların zararlarının yıllar sonra çıkması nedeni ile tehlikesizmiş gibi kabul edilmesi

- Kimyasal maruziyet sonunda hemen gözle görülür belirgin ve fark edilebilir bir etkinin ortaya çıkmaması

- Kullanılan pek çok kimyasalın etiketinde sadece ticari isminin bulunup içerikleri hakkında bilgi olmaması

- Kimyasalların değişik isimlerinin bulunması

- Vb.

6

Bu riskleri kaldırmanın yolları:

Tehlikeli kimyasalı kullanmamak yada tehlikesiz yada daha az tehlikeli olanla değiştirmektir.

Bunun için;

Bir kimyasal yerine kullanılan başka bir kimyasalın aynı işlevi görmesi , ucuz ve kolay elde edilebilir olması aynı zamanda da sağlığa ve güvenliğe zararlı olmaması yada daha az zararlı olması gerekir.

7

KİMYASAL MADDE NEDİR • TANIM:

• Kimyasalların üretilmesi ve kullanımı günümüzde yaşamımızın bir parçası haline gelmiştir.

• Kimya sanayinin faaliyet alanı, doğal maddelerin kimyasal yapısını değiştirerek diğer endüstrilerde veya günlük yaşamda kullanılmak üzere yeni maddeler üretmektir.

8

• Kimyasallar;

-Beslenmemizi (pestisitler, yiyecek, katkı maddeleri),

-Sağlımızı (ilaçlar ve temizlik maddeleri),

-Yaşam kalitemizi (yakıtlar vb.),

• doğrudan ve dolaylı olarak etkiler.

9

Kimyasal madde :

Doğal halde bulunan , üretilen veya

herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak

ortaya çıkan veya kazara oluşan her türlü

element , bileşik veya karışımlardır.

10

• Kimyasalların güvenli bir şekilde üretilmesi, kullanılması , taşınması ve yok edilmesi diğer bir deyişle kimyasal risklerin kontrol altında tutulabilmesi için ilk ve en önemli adım kimyasalların özelliklerinin ve aynı zamanda da çevreye ve insana verebileceği zararlarının bilinmesidir.

• Kullanılan kimyasalların sayısı dikkate alındığında bu pek mümkün görülmemektedir.

11

Kimyasallarla ilgili bilgilerin kullanıcının kolaylıkla anlayabileceği ,zararları ve önlemleri de içerecek sistematik bir biçimde düzenlenmesi gerekir.

Bunun için ilk adım; Kimyasalların sınıflandırılmasıdır. -Fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre - Etkilerine göre, - Taşıdıkları risklere göre, Genel sınıflamalar olduğu gibi, Tehlikeli kimyasallara ait uluslararası sınıflamalarda

bulunmaktadır.

12

Kimyasalların sınıflandırılması:

Genel olarak:

1- Organik kimyasallar

-Alifatik yapıda olanlar(düz zincir yapıda)

- Aromatik yapıda olanlar(halkalı yapı)

2-İnorganik kimyasallar

Üretim sektöründe:

1- Ham maddeler

2- Ara maddeler

3-Son maddeler

13

Sağlık ve güvenlik açısından:

1- Etkileme seviyesi

2-Çevreye etkisi

14

Tehlikeli Kimyasal:

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkındaki Yön. Resmi Gazete Tarihi: 26.12.2003 Resmi Gazete Sayısı: 25328 sayılı yönetmelik

Patlayıcı,Oksitleyici,Çok kolay alevlenir,Alevlenir , Toksik,

Çok toksik ,Zararlı,Aşındırıcı,Tahriş edici , Allerjik , Kanserojen,

Mutajen ,Üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip madde.

Veya:

Mesleki maruziyet sınır değerleri tanımlanmış maddeler

Veya;

Sağlığa ve çevreye akut veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar

Olarak da tanımlanabilir.

Bu kimyasallar için etiketleme ve malzeme güvenlik bilgi formları (MSDS yada GBF) hazırlama zorunluluğu getirilmiştir.

15

Sağlığa ve çevreye akut veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar

1-Ani, tekrarlanan veya uzun süreli süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar:

Çok toksik , Toksik , Zararlı , Aşındırıcı , Tahriş edici , Duyarlılık yaratan veya alerjik , Kanserojen,Mutajen,Üreme için toksik , teratojen

2-Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeni ile fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyan

Patlayıcı,Oksitleyici,Çok kolay parlayıcı,(Alevlenebilir)Kolay parlayıcı(Alevlenebilir),ve parlayıcı kimyasallar

3-Çevreye zarar verenler Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı,çevrede yok olmayıp

kimyasal atıklar olarak kalıcı,biyolojik anlamda birikim yaratan kimyasallardır.

NOT: bu sınıflamalara girmeyen ama özellikleri nedeni ile sağlığa ve çevreye zarar veren tüm kimyasallarda tehlikeli kimyasal sayılır.

16

Kimyasalların sınıflandırılmasında en yaygın olarak kullanılan kriterlerden biride

-Öldürücü doz( LD50)

- Öldürücü konsantrasyondur.(LC50)

Esas alınmasıdır.

Katı ,sıvı ve gaz halindeki kimyasalların sağlık zararı dikkate alınarak kimyasalın konsantrasyonuna göre sınıflamalar bulunmaktadır.

17

• Zehirli ve zararlı maddelerin yutulması,deriden alınması,veya solunması durumunda ani ölümlere neden oldukları konsantarsyonları

• Ölüme neden olmayan ancak kalıcı etki bırakan zehirli ve zararlı maddelerin kalıcı etki yaptıkları konsantrasyon,

• Tekrarlanan veya sürekli olan etkilenme sonucu ciddi etkiler gösteren zehirli ve zararlı maddelerin ciddi hasar verdikleri konsantarsyon.

• Aşındırıcı ve tahriş edici maddelerin yanıklara, gözde, ciltte tahrişe neden oldukları konsantrasyon.

• Zararlı ve tahriş edici maddelerin gözde ve solunum yoluna zarar verdikleri konsantrasyon.

• Kansere, mutajenik ve teratojenik etkilere sebep olan zehirli ve zararlı maddelerin kansere, anormal doğumlara,doğurganlık üzerine olumsuz nedenlere sebep oldukları konsantasyon.

18

AB tehlikeli kimyasalları şu şekilde sınıflamaktadır.

Parlayıcı,Patlayıcı,Oksitleyici,Aşındırıcı Zehirli , Tahriş edici , Allerjik , Kanserojen, Mutajen , Üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip madde.

19

20

21

22

Kanserojen madde :

Solunduğunda, Ağız yoluyla alındığında, Deriye nüfuz ettiğinde

kanser oluşumuna neden olan veya

kanser oluşumunu hızlandıran

maddelerdir.

• Kategori 1

• İnsan için Kanserojen Olduğu Bilinen Maddeler.

• Kategori 2

• İnsan için Kanserojen Sayılabilen Maddeler

• Kategori 3 İnsanda Kanserojenik Etki Potansiyeli Olan Fakat Verilerin Yetersiz Olduğu maddeler

23

• Mutajen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

• Kategori 1

• İnsan için Mutajen Olduğu Bilinen Maddeler.

• Kategori 2

• İnsan için Mutajen Sayılabilen Maddeler

• Kategori 3

• İnsanda Üremeyi Etkileyen Maddeler.

24

• Zararlı madde :

• Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde, insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

• Aşındırıcı madde :

• Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir.

25

• Tahriş edici madde :

• Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında tahrişe neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir.

• Alerjik madde :

• Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.

26

MSDS(MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI)

• Günümüzde endüstride bir çok kimyasal yaygın olarak kullanılmaktadır. Yapıları gereği çoğunlukla toksik , korozif ve kolay alev alabilmektedirler. Ancak risk taşıyan özellikleri ile kullanımı ve depolanmalarında alınması gereken önlemler bilindiğinde güvenli bir şekilde kullanılabilmektedirler

27

• Kimyasal ya da genel bilinen adı ile Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (Material Safety Data Sheet) birçok ülkede tehlikeli ya da potansiyel anlamda tehlike taşıyan maddelerin güvenli kullanımları ile ilgili gerekli bilgileri sağlamak için kullanılmaktadırlar. Bu nedenle MSDS çalışma ortamındaki kimyasal tehlike ve riskleri kontrol etmek açısından önemli bir rol oynamaktadır

28

• Tehlikeli madde / müstahzarların (En az iki veya daha çok maddenin karışım veya çözeltileri, Tehlikeli kimyasallar );

-Risklerini

-Güvenli taşınım ve kullanımını

-Kaza halinde alınması gerekli önlemleri

• Tehlikeli kimyasalların açık kimliği , üretiminden bertarafına kadar geçen süreçte kimyasal güvenliğin sağlanması için bilgi paylaşım aracı

29

TEHLİKELİ MADDE YADA MÜSTAHZAR

• Fiziko-kimyasal özellikler ; • Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay

alevlenir, alevlenir,

• İnsan Sağlığı üzerine etkiler; • Çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici,

hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ,

• Çevre için tehlikeli özellikler; • - su ortamında tehlikeli • - karasal ortamda tehlikeli

• En az birine sahip madde / müstahzar.

30

YASAL DÜZENLEME

İlk düzenleme ;

Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği

( 11 Temmuz 1993 )

Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine

ilişkin Usül ve Esaslar Tebliği

( 11 Mart 2002 )

GBF larının hazırlanması ve dağıtılması için usül esaslar

11 Mart 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır.

31

• İkinci düzenleme ;

• Tehlikeli Maddeler Ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer )

• 26 Aralık 2009 itibari ile yürürlüğe girdi.

• TKY ve GBF Tebliği yürürlükten kalktı.

32

MSDS(GBF) YAPISI VE HAZIRLANMASI

• Şu anda GBF ‘ larının hazırlanması için gerekli olan her hangi bir ulusal standart bulunmamaktadır

• Hazırlanmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ;

- Üretici ( kendi ürünleri )

- İthalatçı ( ithal ettiği ürünler )

• Güncellenmesi ; Teknik gelişmelere bağlı olarak

33

İçermesi gereken minimum bilgiler aşağıdaki

şekli ile sunulabilmektedir.

• Güvenlik Bilgi Formunda bulunması gereken bilgiler iki kısım halinde düzenlenir.

• Güvenlik Bilgi Formu’nun birinci kısmında;

– Madde adı,

– Form’un düzenlenmesinde kullanılan mevzuat,

– Form’un hazırlama tarihi,

– Formda yeniden düzenleme yapılmış ise en son düzenlemenin yapıldığı tarih ve kaçıncı düzenleme olduğu,

– Sayfa numarası ve

– Form numarası

• ayrı ayrı belirtilir.

34

• Güvenlik Bilgi Formu’nun ikinci kısmında ise; – 1. Madde / Müstahzar ve Şirket / İş Sahibinin Tanıtımı , – 2. Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi, – 3. Tehlikelerin Tanıtımı, – 4. İlk Yardım Tedbirleri, – 5. Yangınla Mücadele Tedbirleri, – 6. Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler, – 7. Kullanma ve Depolama, – 8. Maruz Kalma Kontrolleri / Kişisel Korunma, – 9. Fiziksel ve Kimyasal Özellikler, – 10. Kararlılık ve Tepkime , – 11. Toksikolojik Bilgi, – 12. Ekolojik Bilgi, – 13. Bertaraf Bilgileri, – 14. Taşımacılık Bilgisi, – 15. Mevzuat Bilgisi, – 16. Diğer Bilgiler,

• olarak numaralandırılmış ve adlandırılmış 16 standard başlık altında toplanan

bilgiler verilir.

35

• Formun hazırlanmasında birden fazla sayfa kullanılması

gerekiyorsa;

• Formun her sayfası için aynı format kullanılır ve formun

birinci kısmında kullanılması gereken bilgiler tüm sayfalara

işlenir.

• Formun her sayfasında toplam sayfa numarasından hangi

sayfayı gösterdiği belirtilir.

36

• Formda yer alacak bilgilerin temin edilememesi durumunda; başlık

ve alt başlıklar hakkında bilgiler boş bırakılmaz.

• Bilgilerin temin edilememesine ilişkin gerekçeler “ilişkisi yok”,

“uygulaması yok” ve “özel hüküm yok” gibi ifadelerle belirtilir.

37

MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMALARININ DÜZENLENMESİ

1. MADDE / MÜSTAHZAR VE ŞİRKET / İŞ SAHİBİNİN TANITIMI Bu standard başlık altında, aşağıda verilen alt başlıklar detayında bilgiler verilmelidir. 1.1. Madde / Müstahzarın Tanıtılması

Madde / müstahzarın etiketinde yer alan bilgiler verilir. Tanıtıcı bilgiler; madde/müstahzarın, “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’’nde belirtilen usul ve esaslara göre belirlenmiş olan etiketinde yer alan bilgiler ile aynı olmalıdır. Etiket bilgilerinin belirlenmesine ilişkin ulusal mevzuatın yetersiz görülmesi halinde, madde/müstahzarın tanıtımına ilişkin gerekli diğer bilgileri belirtilir.

38

1.2. Madde / Müstahzarın kullanımı Madde / müstahzarın amaçlanan veya önerilen kullanım biçimlerini / alanlarını, bilindiği kadarıyla belirtilir. Çok sayıda olası kullanım biçimi / alanı bulunması halinde, yalnızca en önemli veya en yaygın kullanım biçimleri/ alanlarını, madde / müstahzarın fiilen ne işe yaradığını (Örneğin : yangın yavaşlatıcı, oksitlenmeyi engelleyici gibi) da belirterek, özet bir tanımla açıklanır.

39

1.3. Firmanın tanıtımı Madde / müstahzarı piyasaya arz eden üretici, ithalatçı ve mümkünse dağıtıcının; adı, firma adı, açık adresi, telefon ve faks numaralarını belirtilir.

1.4. Acil durum telefonu Firmanın ve / veya ilgili resmi kurumun acil durum telefon numaralarını verilir.

40

2 . BİLEŞİMİ / İÇİNDEKİLER HAKKINDA BİLGİ

Bu standard başlık altında verilen bilgiler; alıcıların, müstahzarın bileşenlerine ilişkin tehlikelerini kolayca tanımalarına yöneliktir.

2.1.Müstahzarın tambileşim yapısının

(bileşenlerin yapısı ve konsantrasyonları) verilmesi zorunlu değildir. Bileşimdeki maddelerin genel tanımı ve konsantrasyonları yeterlidir.

41

• 2.2. “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği”nde belirtilen usul ve esaslara göre, tehlikeli olarak sınıflandırılan müstahzarda bulunan aşağıdaki maddeler konsantrasyonları veya konsantrasyon aralıkları ile birlikte belirtilir. (i) Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’ne göre, çevreye veya insan sağlığına herhangi bir zararı olan maddeler, (ii) ve haklarında işyeri maruz kalma limitleri belirlenmiş olup, (i)paragrafı kapsamında olmayan maddeler.

42

• 2.3. “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği”nde belirtilen usul ve esaslara göre, tehlikeli olarak sınıflandırılmayan müstahzarlardan; gaz halinde olmayan müstahzar tek başına konsantrasyonu ağırlıkça % 1 miktarda aşağıda belirtilen özellikleri taşıyan madde ihtiva ediyorsa, gaz halinde olan müstahzar tek başına konsantrasyonu hacimce % 0,2 miktarda aşağıda belirtilen özellikleri taşıyan madde ihtiva ediyorsa, bu müstahzarda bulunan bu tip maddeler konsantrasyonları veya konsantrasyon aralıkları ile birlikte belirtilir. (i) Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’ne göre, çevreye veya insan sağlığına herhangi bir zararı olan maddeler, (ii) ve haklarında işyeri maruz kalma limitleri belirlenmiş olup, (i) paragrafı kapsamında olmayan maddeler.

43

• 2.4. Yukarıda belirtilen maddelerin sınıflandırmasını; maddenin fiziko-kimyasal, sağlık ve çevresel zararlarına göre belirlenmiş tehlike işareti ve Risk Durumları ile birlikte belirtin. Risk Durumlarını; Risk numaraları şeklinde yazın, Risk ibaresinin açık ifadesi için form’un 16 numaralı standard başlığına atıfta bulunun.

44

• 2.5. Yukarıda belirtilen maddelerin isimlerini ve EEC numaralarını; 11/7/1993 tarih ve 21634 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği”nde belirtildiği şekilde yazın. CAS numarasını ve mümkünse IUPAC adını yazın. Yönetmeliğe uygun olarak veya bu Rehberin (1) sayılı dipnotuna uygun olarak, genel bir isimle adlandırılan maddeler için tam bir kimyasal tanıtım gerekli değildir.

45

• 2.6 “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği”ne veya bu Rehberin (1) sayılı dipnotu hükümlerine göre, kimliği gizli tutulan maddelerin güvenli kullanımını sağlamak üzere bu tür maddelerin kimyasal yapıları tanımlanmalıdır. Kullanılan isim yukarıda belirtilen usulle tespit edilen isimle aynı olmalıdır.

46

3 . TEHLİKELERİN TANITIMI

“Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği”nde belirtilen usül ve esaslara göre sınıflandırmasını belirtin. Madde/ müstahzarın insan ve çevreye yönelik olarak taşıdığı tehlikeleri (zararları) açıkça ve kısaca belirtilir.

47

•Madde/müstahzarın sınıflandırmasına ilişkin mevcut mevzuatın bulunmaması veya yetersiz kalması halinde, sınıflandırma Avrupa Birliğince öngörülen sınıflandırmaya göre yapılır.

•Yönetmeliğe göre, tehlikeli olarak sınıflandırılan müstahzarlar ile tehlikeli olarak sınıflandırılmayan müstahzarların ayrımını net bir şekilde yapın.

•Madde/müstahzarın kullanımından veya muhtemel yanlış kullanımından kaynaklanan, en önemli olumsuz fiziko-kimyasal etkiler ile insan sağlığı ve çevre üzerindeki en önemli olumsuz etkileri tanımlayın.

48

•Madde/müstahzarın; sınıflandırmasına neden olmayan ancak, genel tehlikelerine katkısı olabilecek, tozlaşma, boğma, donma veya toprakta yaşayan organizmalara yönelik zararlar türünde çevresel etkiler gibi diğer zararlarını da belirtin.

•Etikette yer alan bilgiler; formun 15 numaralı standard başlığı altında verilmelidir.

49

•4 . İLK YARDIM TEDBİRLERİ •4 numaralı bu standard başlık altında, ilk yardım tedbirlerini tanımlayın ve acil tıbbi müdahale veya uyarı gerekiyor ise ilk olarak bu durumu mutlaka belirtin. •İlk yardım konusundaki bilgiler, kısa, kazazede ve kazazedenin yanındakilerle ilk yardım görevlileri tarafından kolayca anlaşılır olmalıdır. Belirtiler (semptomlar) ve etkiler açıkça özetlenmelidir. Talimatlarda; herhangi bir kaza anında kaza yerinde yapılması gerekenler ve maruz kalınmasından sonra takip eden dönemde ortaya çıkması muhtemel gecikmiş etkiler belirtilmelidir

50

• İlk yardım konusundaki bilgileri; solunursa, cilt ve göz ile temas ederse ve yutulursa gibi değişik maruz kalma biçimlerine göre ayrı alt başlıklar halinde belirtin. Bir doktorun profesyonel yardımının gerekli olup olmadığı veya önerildiği durumlar ile doktora iletilmesi gereken özel bilgileri, var ise antidotunu belirtin. Bazı maddeler / müstahzarların özelliğine bağlı olarak işyerinde yapılması gereken özel ve acil işlemler için gerekebilecek özel tavsiye ve tedbirleri belirtin.

51

•5 . YANGINLA MÜCADELE TEDBİRLERİ

•5 numaralı bu standard başlık altında, madde/müstahzarın kendinden kaynaklanabilecek bir yangın veya madde / müstahzarın etrafında çıkabilecek yangın ile mücadele şartlarını;

•a) uygun yangın söndürücüler ve yangınla mücadelede kullanılacak özel söndürme yöntemi, b) güvenlik nedenleriyle kullanılmaması gereken yangın söndürücüler ve yangın söndürme yöntemleri , c) madde/müstahzarın; kendisine, yanma ürünlerinden ve gazlaşmasından ortaya çıkan gazlara maruz kalınması halindeki özel zararları, d) yangınla mücadele edenler için gerekli özel koruyucu ekipmanı,da belirtmek suretiyle açıklayın.

52

•6 . KAZA SONUCU YAYILMAYA KARŞI TEDBİRLER

•6 numaralı bu standard başlık altında, madde/müstahzarın kaza sonucu yayılmasına karşı aşağıda belirtilen önlemler ve temizleme metodlarını belirtin.

• - Kişisel önlemler olarak; uzak tutulması gereken tutuşturucu kaynaklar, yeterli havalandırmayı sağlayan ve solunumu koruyucu şartlar, tozumayı kontrol altına alacak önlemler, deri ve göz ile temasını önleyici tedbirler.

53

•- Çevresel önlemler olarak; kanallara, yüzey ve yer altı sularına, toprağa karışmasını engelleyici uyarılar ve önlemler, civardaki insanlar ve tesislere bildirilmesi gereken uyarılar. - Temizlenme metodları olarak; Emici materyal kullanımı (örneğin; kum, diatomaceous toprak, asit tutucu, genel tutucu, talaş gibi), gazların/dumanın suyla azaltılması, seyreltme. •Ayrıca, ‘‘............yı asla kullanma “ , “ ......... ... ile nötralize et’’ gibi uyarıları da değerlendirerek gerekiyorsa belirtin. •Not :Gerektiği takdirde, 8 ve 13 numaralı standard başlığa atıfta bulunun.

54

•7. KULLANMA VE DEPOLAMA

•7 numaralı bu standard başlık altında yer alacak bilgiler; sağlık, güvenlik ve çevrenin korunmasını teminen, İşverenin, tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerde ve işyerlerinde alınacak tedbirlere ilişkin mevzuata uygun olarak, işyerindeki çalışma usullerini planlanmasına ve örgütsel tedbirlerini almasına yardımcı olacak bilgilerdir.

55

• 7 . 1 . Kullanma Madde / müstahzarın güvenli kullanımı konusunda koruyucu önlemleri ; kontrol altına alma, lokal ve genel havalandırma, gaz haline gelmesi ve tozlanarak yayılması ile yangın ve patlamayı önleyici tedbirler, çevreyi korumak için gerekli tedbirler (örneğin ; egzoz çıkış bacasında filtre yada arıtıcı kullanımı, yayılmayı önleyici seddeli alanda kullanımı, dökülenlerin toplanması ve imhası gibi ) ve madde / müstahzara ilişkin özel şartlar veya kurallar (örneğin; yasaklanan yada tavsiye edilen usuller yada ekipman) gibi tenik önlemleri içeren tavsiyeleri belirtin. Mümkünse, bu teknik önlemlerin açık bir tanımını yapın.

56

•7 . 2 . Depolama Madde / müstahzarın güvenli depolanması için gerekli olan; depolama odalarının veya kaplarının özel dizaynını (tutucu duvarlar, havalandırmayı içerecek şekilde), birbiriyle uyumsuz materyalleri, depolama şartlarını (ısı ve rutubet limiti / aralığı, ışık, inert gaz gibi), özel elektrik ekipmanı ile ekipman tiplerini (ex ve etanş gibi) ve statik elektriklenmeyi önleyici tedbirler gibi, şartları belirtin.

•Depolama şartlarına bağlı olarak miktar sınırlamaları gerekiyorsa, sınırlamalara ilişkin gerekli tavsiyeleri belirtin. Madde / müstahzarın ambalajlanmasında / kab’ında kullanılan malzeme tipi gibi özel şartları belirtin.

57

•7 . 3 . Özel kullanım(lar)

•Özel kullanım(lar) için dizayn edilmiş nihai ürünler için, amaçlanan kullanım(lar) hedeflenerek detaylı ve uygulanabilir tavsiyeler belirtilmelidir. Mümkünse özel rehberlik için bu konuda onaylanmış endüstriye / sektöre atıfta bulunun.

58

•8. MARUZ KALMA KONTROLLERİ / KİŞİSEL KORUNMA 8 numaralı bu standard başlık altında, aşağıdaki alt başlıklar detayındaki bilgiler verilir.

•8.1 . Maruz kalma limit değerleri Mesleki maruz kalma limit değerleri ve/veya biyolojik limit değerleri dahil olmak üzere, halen uygulamada olan özel kontrol parametrelerini belirtin. Değerler, madde / müstahzarın piyasaya arz edilmesi hedeflenen ülkenin değerleri olmalıdır. Ayrıca, tavsiye edilen izleme usulleri konusunda bilgi verin.

•Müstahzarlar için değerlerin, müstahzarın Güvenlik Bilgi Formu’nun 2 numaralı standard başlığı altında belirtilmesi gereken her bir bileşeni için verilmelidir.

59

•8. 2. Maruz kalma kontrolleri •8.2.1 . Mesleki maruz kalma kontrolleri. Bu alt başlık detayında yer alacak bilgiler, tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerde ve iş yerlerinde alınacak tedbirlere ilişkin mevzuatta belirtilen ve bulunduğu iş yerinde uygun çalışma şartlarının dizaynını ve mühendislik kontrollerini, yeterli ekipman ve materyal kullanımını, kollektif korunma tedbirlerinin kaynakta uygulanmasını ve kişisel korunma ekipmanı gibi bireysel korunma tedbirlerinin alınmasını gerektiren madde / müstahzarın işçi sağlığı ve güvenliği için oluşturduğu risklerin değerlendirmesini yapmada işveren tarafından dikkate alınacak bilgilerdir. Bu nedenle, bu alt başlık detayında, ilgili mevzuata göre doğru risk değerlendirmesinin yapılabilmesini teminen gerekli tedbirler hakkında uygun ve yeterli bilgi verin. Bu bilgiler Güvenlik Bilgi Formu’nun 7.1 numaralı alt başlığı detayında verilmiş bilgileri tamamlayıcı nitelikte olmalıdır. •Kişisel korunmanın gerekli olduğu yerlerde, hangi ekipmanın yeterli ve uygun koruma sağlayacağını detaylı olarak belirtin. Kullanılacak ekipman hakkında mevcut mevzuatı dikkate alın. Kişisel korunma ekipmanları üzerine mevcut mevzuatın bulunmaması veya yetersiz kalması durumunda, Avrupa Birliği‘nce kabul edilmiş mevzuatı dikkate alın ve uygun CEN standartlarına atıfta bulunun.

60

•8.2.1.1. Solunum sisteminin korunması. Tehlikeli gazlar, buharlar veya tozlar için kullanılması gereken ; tüplü solunum cihazları, uygun / yeterli maske ve filtreler gibi, koruyucu ekipman tipini belirtin. 8.2.1.2. Ellerin korunması. Madde / müstahzarın ellenmesi sırasında giyilmesi gereken eldiven tipini; eldivenin malzeme türü, el derisinin malzemeye maruz kalma miktarı ve süresi göz önünde bulundurarak eldivenin kullanılması gereken süreler de dahil olmak üzere, açıkça belirtin. Gerekirse, ellerin korunmasına yönelik ilave tedbirleri belirtin. •8.2.1.3. Gözlerin korunması. Güvenlik gözlükleri, güvenlik göz maskeleri ve yüz siperliği gibi gerekli göz koruma ekipmanının tipini belirleyin. •8.2.1.4. Cildin korunması. Vücudun ellerden başka bir kısmının korunması gerekiyorsa ; önlük, çizme iş ayakkabısı, baret ve tam koruyucu elbise (asit ve gaz/buhar tulumu) gibi gerekli koruma ekipmanının tipini ve cinsini belirtin. Gerekirse, cildin korunmasına yönelik ilave tedbirleri ve özel hijyen tedbirlerini belirtin. •8.2.2. Çevresel maruz kalma kontrolleri İşverenin, çevrenin korunmasına yönelik mevcut mevzuat çerçevesinde yükümlülüklerini tam olarak yerine getirebilmesini teminen gerekli bilgileri belirtin.

61

•9 . FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLER •9 numaralı bu standart başlık altında, işyerlerinde düzenli kontrol tedbirlerinin alınabilmesini teminen , özellikle 9.2 numaralı alt başlık detayında belirtilenler olmak üzere, madde / müstahzar hakkında aşağıda alt başlıklar detayında verilen tüm bilgileri formda belirtin. •9 . 1 Genel Bilgiler •9 . 1 .1. Görünüş Madde / müstahzarın piyasaya arz edildiği ( tedarik edildiği) fiziksel halini ( katı, sıvı, gaz ) ve rengini belirtin. •9 . 1 . 2 . Koku Madde / müstahzarın kokusu var ise ve algılanabiliyor ise, kısaca bu kokunun tanımını yapın.

62

•9. 2 . Önemli Sağlık, Güvenlik ve Çevre bilgileri • - pH ; Madde /müstahzarın piyasaya arz edildiği ( tedarik edildiği ) haldeki pH ‘ını veya bunların sulu çözeltilerinin pH ‘ını belirtin . Madde / müstahzarın sulu çözelti olması durumunda konsantrasyonunu belirtin. - Kaynama noktası/kaynama aralığı ; - Parlama noktası ; - Alev alma sıcaklığı (katı,sıvı,gaz) ; - Patlayıcılık özellikleri ; - Oksitleme özellikleri: - Buhar basıncı ; - Nispi yoğunluk ; - Çözünürlüğü ; - su içinde ; - yağ içinde ( çözücü yağ belirtilerek ) ; - Dağılım katsayısı ; n-oktanol / su ; - Akışkanlık ( viskozite ) ; - Buhar yoğunluğu; - Buharlaşma hızı ,oranı ; değerlerini, test metodunu ve birimlerini belirtin.

63

•9 . 3 . Diğer bilgiler Karışabilirlik, iletkenlik, erime noktası / erime aralığı, gaz grubu, kendiliğinden alev alma sıcaklığı gibi diğer güvenlik parametrelerini belirtin. •Not 1 : Yukarıdaki özellikler, 11/7/1993 tarih ve 21634 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’ Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ’’nde öngörülen metodlara veya karşılaştırılabilir başka bir metoda göre belirlenmelidir. •Not 2 : Müstahzarlar için yukarıdaki bilgiler, normalde müstahzarın kendi özelliklerine göre verilir. Ancak, müstahzarın belli bir zarar oluşturmayacağı belirtiliyorsa, sınıflandırmasına ilişkin her hangi bir bilginin elde edilemediği haller ile müstahzar hakkındaki olumsuz test sonuçlarının mevcut olduğu haller açıkça belirtilmelidir. Müstahzarın her bir bileşeni hakkında bilgi verilmesi gerekli görülüyorsa, bu bilgilerin kaynağını açıkça belirtin.

64

•10 . KARARLILIK VE REAKTİVİTE •10 numaralı bu standart başlık altında, madde / müstahzarın kararlılığını , belli kullanım şartları altında ve çevreye yayılması halinde ortaya çıkabilecek tehlikeli reaksiyonları belirtin. •10 . 1 . Kaçınılması gereken durumlar. Tehlikeli reaksiyona neden olabilecek kıvılcım, alev, ısı, basınç, ışık, şok (çarpma) ultraviole , radyasyon ve X ışınları gibi kaçınılması gereken şartları belirtin ve eğer mümkünse kaçınılması gereken şartları kısaca tanımlayın. •10 . 2 . Kaçınılması gereken materyaller. Teması halinde, tehlikeli reaksiyona neden olabilecek su, hava, asitler, bazlar, oksitleyiciler veya herhangi bir diğer özel madde gibi kaçınılması gereken materyalleri belirtin ve eğer mümkünse kaçınılması gereken materyalleri kısaca tanımlayın.. •10 . 3 . Tehlikeli bozunma ürünleri. Bozunması / ayrışmasına bağlı olarak, ortaya çıkabilecek tehlikeli miktarlardaki materyalleri belirtin ve eğer mümkünse kısa bir tarifini verin. Aşağıda verilen bilgileri özellikle belirtin: -Stabilizatörlere ihtiyaç olup olmadığı ve mevcut stabilizatörler, -Tehlikeli ekzotermik reaksiyon olasılığının bulunup bulunmadığı, -Madde / müstahzarın güvenlik belirleyicisi olarak, eğer varsa, fiziksel görünümünde olabilecek değişiklik, -Su ile temas halinde, eğer varsa, oluşacak herhangi bir tehlikeli bozunma ürünü, -Bozunma ile kararsız ürünler oluşturma olasılığı.

65

•11 . TOKSİKOLOJİK BİLGİ •11 numaralı bu standart başlık altında, kullanıcının madde / müstahzarla temas etmesi halinde, ortaya çıkabilecek çeşitli toksikolojik (sağlık üzerine ) etkileri özetle fakat tam ve anlaşılabilir bir şekilde tanımlayın. •Tanımınızda, madde / müstahzara maruz kalınması halinde, sağlık üzerindeki deneyimlere ve bilimsel araştırmalar sonucu tespit edilmiş bulgulara dayalı tehlikeli etkilerini belirtin (Örneğin L50 > 2000 mg/kg). Değişik maruz kalma biçimleri (solunması halinde, deri ve göz ile teması halinde, yutulması halinde) hakkında bilgi verin ve fiziksel, kimyasal ve toksikolojik özelikleriyle bağlantılı belirtileri (semptomları) belirtin. •Hemen veya gecikmeli olarak ortaya çıkan bilinen etkilerini ve ayrıca kısa ve uzun süre maruz kalınması halinde ortaya çıkan kronik etkilerini (örneğin ; allerjik etkii (duyarlılık), bayıltıcı etki, kanserojenik etki, mutajenik etki ve üreme için toksik etki (gelişimsel toksisite ve doğurganlık) gibi ) belirtin. •2 numaralı standard başlık altında verilmiş olan bilgiler dikkate alınarak, müstahzarların içindeki bazı maddelerin (veya bileşenlerin) sağlığa yönelik özel etkilerine atıfta bulunulabilir.

66

•12 . EKOLOJİK BİLGİ

•12 numaralı bu standard başlık altında, madde / müstahzarın havada, suda ve/veya toprakta; yapacağı muhtemel etkileri, davranışını ve çevresel akıbetini belirtin. Mümkün olduğu ölçüde, belirttiğiniz bilgileri destekleyici ilgili test sonuçlarına ilişkin bilgileri verin. Örneğin; (LC50 Balıklarda ? 1 mg/ L ).

•Yapısı veya muhtemel kullanım metodlarına bağlı olarak, madde / müstahzarın çevre üzerinde yapması muhtemel etkilerin en önemli özelliklerini belirtin. Aynı tür bilgileri madde / müstahzarın bozunmasından doğabilecek tehlikeli ürünler için de sağlayın. Bu bilgileri aşağıda verilen alt başlıklar halinde belirtin.

67

• 12 . 1 . Ekotoksisite. Bu alt başlık detayında, madde / müstahzarın; balıklar, defne (daphnia), su yosunları ( algler ) ve diğer su bitkileri üzerindeki akut ve kronik toksik etkisi de dahil olmak üzere, su ortamındaki toksisitesi ile ilgili mevcut verileri belirtin. Ayrıca, mevcut olması halinde, madde / müstahzarın; toprak mikro ve makro organizmaları ile kuşlar, arılar ve bitkiler gibi diğer ilgili çevresel organizmalar üzerindeki toksisitesi ile ilgili verileri belirtin. Madde / müstahzarın; mikro organizmaların faaliyetlerini durdurucu etkiye sahip olması halinde, pis su arıtım tesisleri üzerindeki muhtemel etkilerini belirtin.

68

• 12 . 2 . Hareketlilik ( Mobilite ). Bu alt başlık detayında, madde veya müstahzarın belirgin bazı önemli bileşenlerinin(2), doğaya bırakılması / yayılması halinde, yer altı suyuna karışma potansiyelini, ve / veya doğaya bırakılma noktasından yayılabileceği mesafe ile yayılma potansiyelini belirtin. Bu konudaki bilgi ve veriler, madde / müstahzar bileşeninin ; - Çevresel katmanlara bilinen veya tahmin edilen dağılımını, - Yüzey gerilimini, - Absorbsiyon / desorpsiyonunu, içermelidir. Diğer fiziko-kimyasal özellikler için 9 numaralı standard başlığa bakın.

69

•12 . 3 . Kalıcılık ve bozunabilirlik. Bu alt başlık detayında, madde veya müstahzarın belirgin bazı önemli bileşenlerinin(2), uygun çevresel ortamda, biyolojik bozunma (biodegradation) potansiyelini ve / veya oksidasyon ve /veya hidroliz işlemi gibi uygulamalarla bozunabilirlik potansiyelini belirtin. Mevcut olması halinde, bozunmaya ilişkin yarılanma ömrünü ayrıca belirtin. Madde veya müstahzarın belirgin bazı önemli bileşenlerinin(2), pis su arıtım tesislerindeki bozunma potansiyelini belirtin. •12 . 4 . Biyobirikim (bioaccumulative) potansiyeli. Madde veya müstahzarın belirgin bazı önemli bileşenlerinin(2), biyolojik ortamda (biota) birikme potansiyeli ve besin zinciri yoluyla geçiş potansiyelini, mevcut ise Kow ve BCF ( Bio Kümülatif Faktör )’ünü referans alarak belirtin

70

•12 . 5 . Diğer ters etkiler. Bu alt başlık detayında, eğer mevcutsa madde / müstahzarın, ozon tüketme ( ozon tabakasını azaltma ) potansiyelini, fotokimyasal olarak ozon yaratma potansiyelini ve/veya global ısıtma ( sera etkisi ) potansiyeli gibi çevre üzerindeki diğer ters etkilerini belirtin. •NOT: Çevre ile ilgili bilgilerin, güvenlik bilgi formunun diğer başlıkları altında verildiğinden emin olun. Özelikle çevreye kontrollü salımı, kaza sonucu çevreye dağılım önlemleri, nakliyesi ve atıklarının bertarafına ilişkin bilgileri 6, 7, 13 , 14 ve 15 numaralı standard başlıklar altında önerin.

71

•13 . BERTARAF BİLGİLERİ •13 numaralı bu standard başlık altında, madde / müstahzarın, atık özelliği kazanması sonrası veya tahmin edilen kullanımı sonrası ortaya çıkabilecek atıklarının bertarafı ( elden çıkarılması ) herhangi bir tehlike oluşturuyor ise, atıkların tehlikelerini tanımlayın ve güvenli biçimde yönetimi hakkında bilgi verin. •Madde / müstahzar atıkları ile madde / müstahzar bulaşmış ambalaj ve malzemelerin güvenli bertarafına ilişkin uygun yöntemleri (yüksek ısılı fırında yakma, geri kazanım ,arazide özel depolama gibi ) açıkça belirtin. •Bu tür atıklara ilişkin ulusal mevzuata atıfta bulunun. İlgili ulusal mevzuatın olmaması veya teknolojik gelişmelere bağlı olarak ilgili mevzuatın yetersiz bulunması durumunda, kullanıcıyı, Avrupa Birliği’ndeki uygulamalar ve yürürlükte olan uluslararası veya bölgesel yükümlülüklere bağlı uygulamalar konusunda uyarın.

72

•14 . TAŞIMACILIK BİLGİSİ •14 numaralı bu standard başlık altında, kullanıcılarca, tesisleri içinde ve / veya dışında madde / müstahzarın taşınması / nakliyesi sırasında uyulması gereken veya bilinmesi gereken özel tedbirleri belirtin. Madde / müstahzarın taşımacılığına ilişkin olarak ; a) karayolu taşımacılığında; - Demir yolu için , '' RID '' ( Tehlikeli Yükün Demir yolu İle Uluslararası Taşımacılığına ilişkin mevzuat), - Karayolu için, '' ADR '' ( Tehlikeli Yükün Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına ilişkin Avrupa Anlaşması), b) kıta içi su yolları taşımacılığında, '' ADNR '' ( Nehirlerde Tehlikeli yük Taşınmasına İlişkin düzenleme ), c) deniz yolu taşımacılığında, '' IMDG Kodu '' ( Denizlerde Tehlikeli yük Taşınmasına İlişkin düzenleme), d) hava yolu taşımacılığında , '' ICAO-TI '' ( Uluslar Arası sivil Taşımacılık Organizasyonu Teknik Talimatları ) ve '' IATA-DGR '' ( Uluslar Arası Hava Taşımacılığı Birliği Tehlikeli Yük Mevzuatı ) ,sınıflandırması ve kodlamasını ayrı ayrı belirtin. Bu bilgilerin yanı sıra madde / müstahzarın ; - UN numarasını, - Sınıfını, - Sisteme uygun sevk ismini, - Ambalaj grubunu, - Denizi kirletici maddesini, - Diğer uygulanabilir bilgileri, ayrı ayrı belirtin.

73

•15 . MEVZUAT BİLGİSİ •15 numaralı bu standard başlık altında, madde / müstahzarın, 11/7/1993 tarih ve 21634 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği’’ nde öngörülen usül ve esaslara göre hazırlanmış olan etiketinde yer alan sağlık, güvenlik ve çevreye ilişkin bilgileri belirtin. •Bu Güvenlik Bilgi Formu kapsamındaki madde / müstahzarın satışı, kullanımı, kullanım alanları ve miktarlarına, çevre ve insan sağlığının korunmasını teminen yasaklama ve kısıtlama getirilmiş ise, bu yasaklama ve/veya kısıtlamaları yasal mevzuatları ile birlikte açıkça belirtin. •Mümkünse, bu hükümlerin uygulanmasına yönelik diğer ulusal mevzuat veya ilgisi olabilecek diğer ulusal tedbirleri belirtin. •Bu standard başlık detayında yer alacak bilgilere ilişkin olarak, ulusal mevzuatın yetersiz kalması durumunda, özellikle Avrupa Birliği üyesi ülkelerde olmak üzere diğer ülkelerdeki uygulamaları belirtin.

74

•16 . DİĞER BİLGİLER •16 numaralı bu standard başlık altında, kullanıcının sağlık ve güvenliği ile çevrenin korunmasını teminen üretici ve ithalatçılar tarafından önemli olduğu tespit edilen ve kullanıcıların bilgilendirilmesi gerektiği düşünülen diğer bilgileri belirtin. Örneğin: -İlgili Risk Durumlarını liste halinde yazın. Güvenlik Bilgi Formunda 2 ve 3 numaralı standard başlıklar altında belirtilen Risk Durumlarına ilişkin Risk ibarelerinin açık ifadelerini yazın. -Madde / müstahzarın güvenli kullanımına yönelik eğitim önerilerini yazın. -Madde / müstahzarın kullanımı hakkında önerilen sınırlamaları (üretici veya ithalatçının yasal zorunluluk olmayan tavsiyeleri) belirtin. -İlave bilgileri (yazılı referanslar ve /veya teknik olarak irtibat kurulabilecek kişi / kuruluşlar) belirtin. -Güvenlik Bilgi Formunun düzenlenmesinde kullanılan anahtar bilgi kaynaklarını belirtin. -Güncel bilgilere dayalı olarak Güvenlik Bilgi Formu yeniden düzenlenmişse , forma ilave edilen, formdan çıkarılan veya formda değiştirilen bilgileri (eğer başka bir yerde belirtilmemişse) açıkça belirtin.

75

Tehlikeli Kimyasalın Etiketlenmesi

• Kimyasal madde kapları ve bidonlarının üzerindeki etiketlerde önemli bir bilgi kaynağıdır. Etiketler her zaman kapların üzerinde bulunmalı ve etiketle belirtilen madde ile kabın içindeki kimyasal maddeler aynı olmalıdır.

76

• Tüm kimyasalların, özelliğini (kimyasal formülü fiziksel özelliği ve ticari ismi) açıkça belirtecek şekilde etiketlenmesi, zararlı kimyasalların etiketlerinde ayrıca zararlı, zehirli, patlayıcı vb özelliğini belirten sembolün, güvenlik ve risk numarasının bulunması gerekir.

77

• Ayrıca etiketler üzerinde de ürün adı, tehlike uyarısı, maruziyet durumunda belirtiler, ilk yardım, ve üretici- sağlayıcı firmanın ismi ve irtibat numaraları bulunmalıdır..

78

• Etikette ürünün içindeki kimyasalın adının belirtildiğine ve tehlikelerin yol açabileceği tahribatlar açısından bilgilerin yer alıp almadığına dikkat edilmelidir.

79

ETİKETLEME •Maddenin adı •Maddenin piyasaya arzından sorumlu üretici, ithalatçı ya da dağıtıcının adı, telefon numarası ve tam adresi •Tehlike sembolleri ve varsa tehlike işareti •Risk (R) ibareleri •Güvenlik (S) ibareleri •EC ve CAS numarası •Tehlikeli müstahzarın ticari adı •Tehlikeli müstahzarın içinde bulunan madde veya maddelerin kimyasal adları; •Ambalaj normal konumundayken üzerindeki bilgiler okunabilecek şekilde sıkıca yapıştırılmış olmalı •Etiketin rengi ve görünümü, tehlike sembolleri ile üzerinde yer aldığı fon, açık olarak fark edilecek şekilde olmalı •Etikette bulunması gerekli bilgiler, fondan açıkça göze çarpacak ve kolaylıkla okunabilecek büyüklükte ve aralıkta olmalı •Etiket dili Türkçe olmalıdır

80

ETİKET BOYUTU

Ambalajın Kapasitesi Etiket Boyutu (mm)

< 3 litre En az 52 x 74

> 3 litre <50 litre En az 74 x 105

>50 litre < 500 litre En az 105 x 148

> 500 litre En az 148 x 210

81

DEPOLANMASI

• 1- Kimyasal madde deposu işyerinin diğer bölümlerinden ayrı bağımsız bir bölüm olmalıdır.

• 2- Deponun taban, tavan

• ve duvarları yanmaz

• malzemeden olmalıdır.

• 3- Yangın savunma sistemleri depolanan kimyasal maddenin özelliğine uygun olmalıdır.

82

• 4- Tavan ve pencereler herhangi bir basınçta kolay

dışa açılacak şekilde hafif malzemeden olmalıdır.

• 5- Bütün kapı ve pencereler dışa açılır olmalı, sürgülü

kapılarda ayrıca dışa açılır kanatlı kapı olmalıdır.

83

• 6- Depo tabanı içine konacak kimyasal maddelerden

etkilenmeyecek özellikte olmalıdır.

• 7 -Depo tabanı yangın halinde kullanılabilecek su ve

benzeri söndürücüleri akıtacak özellikte drenaja sahip

olmalıdır.

• 8-Depo tabanında depolanan farklı özellikte maddelerin birbirine temas etmemesi için, farklı maddeler drenaj yolları ile ayrılmış bölümlere konmalıdır.

• Depo dışında bir toplama havuzu bulunmalıdır.

84

9- Kimyasal maddeler, özelliklerine göre ayrı

bölümlerde depolanmalıdır.

10- Depo dışında ve uygun bir mesafede, depo

içinde nelerin bulunduğu, herhangi bir yangın

halinde hangi malzeme ve yöntemlerle, ne

şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva

eden bir uyarı levhası konulmalıdır

85

• Depolama, ısı, ışın, nem, titreşim, alev, kıvılcım, kimyasal reaksiyon, elektrik akımı gibi durumlardan etkilenmeyecek şekilde yapılmalıdır.

• Elektrik Tesisatı

• 1- Kimyasal madde depoları içinde tercihen elektrik tesisatı

bulunmamalı, aydınlatma ışık dışarıdan yansıtılarak

yapılmalıdır.

• 2- İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu ise tamamen

exproof ve kapalı sistem olmalıdır.

86

• Havalandırma

1-Kimyasal madde depolarının havalandırmaları

hem alttan hem üstten karşılıklı olmalıdır.

2-Cebri çekişli havalandırma sistemlerinde

elektrik motorları exproof (EX) özellikte

olmalıdır.

87

• Duvarın zemine yakın yerlerindeki havalandırma açıklıkları sadece zayıf bir havalandırma sağlar

• İyi bir genel havalandırma çatı ve duvarlardaki havalandırma açıklıklarının beraberce kullanılmasıyla sağlanır.

88

DEPOLAMADA GÜVENLİK

• Yakıcı, yanıcı, zehirli, çok zehirli veya oksitleyici maddelerin kırılabilir kaplarının ambalajları sadece 40 cm yüksekliğe kadar depolanabilir

89

Yakıcı, yanıcı, zehirli, çok zehirli veya

oksitleyicimaddelerin diğer kapları

• 150 cm’den fazla yükseklikten düşmeyecek

şekilde depolanmalıdır.

90

• BİR ARADA DEPOLANMASI SAKINCALI OLAN MADDELER

91

• Bazı kimyasal maddeler bir araya geldikleri zaman birbirleriyle çok şiddetli reaksiyona girerler.

• Eğer belli bir miktardan fazla iseler, bunların beraberce depolanmasına izin verilmez.

• Örneğin; Yanabilir maddeler ile oksitleyici maddelerin beraberce depolanmasına izin verilmez.

• Çünkü reaksiyona girerek yangını başlatabilirler.

92

93

Zehirli (T), Çok Zehirli (T +) ve

maddeler

Oksitleyici (O)

Maddelerle bir arada depolanamaz.

(F+) (parlama

noktası 0 0C altında)

(F) (parlama

noktası 21 0C altında)

(parlama noktası 21 0C

üstünde 54 0C altında)

Parlayıcı

ve

Bir Arada Depolanması Sakıncalı

Olan Maddeler

94

Zehirli (T), Çok Zehirli (T +) ve

maddeler

Oksitleyici (O)

ile bir arada depolanamaz.

Peroksitler Suyla temas edince parlayıcı gaz çıkaran maddeler Basınçlı gazlar Dondurulmuş sıvı gazlar Amonyum nitrat gübreleri

Bir Arada Depolanması Sakıncalı

Olan Maddeler

95

Zehirli (T) Çok Zehirli (T +)

Maddeler bir arada depolanabilir.

Parlayıcı (F) (parlama noktası

21 0C altında)

(parlama noktası 21 0C

üstünde 54 0C altında)

ve

Bir Arada Depolanması Sakıncalı

Olmayan Maddeler

96

KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

97

İşverenin Yükümlülükleri

İşveren, kimyasal maddelerle çalışmalarda,

• İşçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek,

• Bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek,

• Tehlikelerinden korumak,

için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür.

98

İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini belirlemek üzere, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.

İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’ne uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

99

100

İşçilerin Eğitimi ve Bilgilendirilmesi

İşveren,

İşyerinde Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler ve

çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olması halinde gerekli

yeni bilgiler sağlamak ve çalışan personelini bilgilendirmekle

yükümlüdür.

101

İşçilerin görev ve sorumlulukları

• İşçiler de, işveren tarafından yazılı ve sözlü olarak yapılan uyarı ve talimatlara uyacak,

• Eğitimlerde verilen bilgiler doğrultusunda hareket edecek

• Kişisel koruyucu malzemelerini sürekli olarak kullanacak ve eskimesi halinde en yakın amirine bilgi verecek,

• Ayrıca, işyerinde meydana gelebilecek tehlike ve riskleri amirlerine bildireceklerdir.

102

KİMYASAL RİSK ÖNLEMLERİ

Önlemler;

olmak üzere sırasıyla 3 aşamada değerlendirilmelidir.

Kaynakta,

Ortamda,

Kişiye yönelik,

103

Kaynakta Alınacak Önlemler

104

Kullanılan Maddenin Değiştirilmesi

Benzen yerine toluen, benzin

yerine gazyağı vb. gibi daha az

zararlı madde kullanmak.

105

Özellikle tozun ortama karışmadan

bastırılmasına yarayan bu yöntem, tozlu ortamlarda

çalışan işletmelerde çok yararlı olmaktadır.

Islak (Sulu) Yöntemler Kullanılması

106

Yerel Aspirasyon Sisteminin Uygulanması

Gaz, toz, buhar gibi maddelerin

kaynağında, ortama yayılmadan

çekilerek dışarı atılmasını sağlayan bu

yöntem ne yazık ki, pek çok yerde

yanlış uygulanmakta ve bazen yarar

yerine zarar vermektedir.

107

Yerel Aspirasyon Sisteminin Uygulanması

Bu konuda çok yaygın

olarak kullanılan sistem

– doğal veya

– cebri çekişli

davlumbazlardır.

108

Yerel Aspirasyon Sisteminin Uygulanması

Ortama yayılmaması gereken maddenin

nitelikleri ve çıkış hızı hesaba

katılmadan yapılan bu sistemler yararlı

olmamakta hatta işçilerin burunları

hizasında daha yoğun bir ortam

oluşturarak tehlikeyi arttırmaktadırlar.

109

Yerel Aspirasyon Sisteminin Uygulanması

Oysa çalışma noktasında,

tezgaha uygulanacak

bir yandan

çekiş sistemi bu

sorunu kökünden

çözecektir.

110

Sürekli Ortam Ölçümleri

Ortamda, sık sık sorun olan madde

veya etkenler özel detektör tüpleri

veya deteksiyon cihazları ile kontrol

edilerek alınan önlemlerin yeterliliği

denetlenmeli, gerekiyorsa yeni

önlemler alınmalıdır.

111

Yeterli Bakım Programı

Risklerin kaynağında önlenmesi için tesis edilen

sistemlerin bakımlarının yapılması

kimyasalların ortama yayılmasını önlemede

etkili olacaktır.

112

Ortamda Alınacak Önlemler

113

Genel Aspirasyon

Burada da ilk göz önüne alınacak husus çalışan kişilerin soludukları

hava düzeyinde etkin bir havalanma sağlanmasıdır.

114

Düzensiz bir işyeri,

iş verimini düşüreceği gibi

iş kazaları olasılığını arttıracak

ve iş gereği oluşan süprüntü vb.

maddeler (örneğin tozlar) sağlığı

olumsuz yönde etkileyebilecektir.

İşyeri Düzeni

115

Seyreltme Aspirasyonu (Temiz Hava Sağlanması)

zararlı maddeler dışarı atılırken gerekli olan temiz

hava da bir başka sistemden içeri verilmelidir.

Tamamen kapalı iş

ortamlarında bir yandan

yerel aspirasyon ile

116

Kaynak ve Alıcı Arasındaki Mesafenin Artırılması

Sürekli Dedektör Kontrolü

Yeterli Bakım Programı

Uzaktan veya yarı otomatik kontrol ile yapılabilir.

Uygulanması kimyasalların ortama yayılmasını önlemede etkili olacaktır.

117

Kişiye Yönelik Alınacak Önlemler

118

Eğitim

Önlemlerin en etkili

ve yararlısı, çalışanların,

hangi tehlikelerle karşı

karşıya olduğu, nasıl

korunacağı, alınan

önlemlere nasıl uyacağı konusunda yapılacak ve

belirli aralıklarla tekrarlanan İş Sağlığı ve

Güvenliği eğitimleridir.

119

İşçilerin Rotasyonu

Bazı iş türlerinde, işin gereği alınan tüm önlemlere karşın yine

de risk tamamen ortadan kaldırılamaz.

Bu durumlarda uzmanların yapacakları değerlendirmeye bağlı

olarak belirlenecek sürelerde değiştirilen ekiplerle iş

sürdürülebilir.

Kişiler üzerindeki maruziyet süresi kısaltılmış olur.

120

Kişisel Dozimetre-monitörler

Özellikle röntgen ışınları, radyoaktif izotoplar veya bazı özel

kimyasal maddelerle çalışan işçilerin üzerlerine takılacak

dozimetre denilen araçlarla etkilenme risklerinin var olup

olmadığı saptanabilir ve gereken önlemler alınır.

121

Kişisel Koruyucular

Gözlük, maske, eldiven, baret vb. kişisel koruyucular en

son başvurulacak, fakat gerektiğinde kesinlikle

kullanılması zorunlu araçlardır.

122

Bu araçlar ancak, hangi tehlikeye karşı ne

kadar ve ne sürede koruduğu bilinci ile

kullanılırsa yararlı olurlar.

123

Yeterli Sağlık Kontrolü

Çalışan kişilerin işe giriş muayeneleri ve

periyodik tıbbi kontrolleri sorunların

erken tespit edilmesi ve gereken

önlemlerin alınarak tedavilerinin

yapılması çoğu kez hayat kurtarıcı

olmaktadır.

124

KİMYASALLARIN

ZARARLARI

125

KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI

SOLUNUM

ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER)

SİNDİRİM

126

SOLUNUM

Kimyasallar işyeri havasında toz, sis, duman, gaz ve buhar şeklinde dağılmış olabilir ve solunabilir.

127

ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER)

Kimyasal maddenin zararlı miktarları deri yolu ile absorblanabilir. Bazı kimyasal maddeler tahrişe neden olan maddelerin aksine hiçbir etki uyandırmadan deriden geçebilir. Ayrıca gözler de sıçrama veya buhar şeklinde bulunan maddeleri absorbe edebilir.

128

SİNDİRİM

Ortam havasında bulunan tozların

yutulması,

Kimyasal madde bulaşmış ellerin

temizlenmeden yemek yenilmesi,

Sigara içilmesi yoluyla,

Yanlışlıkla yutarak,

Gaz, toz, buhar, duman, sıvı veya katı

kimyasal maddeler vücuda girebilir.

129

•Vücuda giren kimyasallar dolaşım sistemine girerek

bütün vücuda yayılır.

•Bu yolla sadece etkiye maruz kalan organ değil

doğrudan bu etkiye hiç maruz kalmayan organları

etkileyebilir.

•Plesenta yoluyla anne karnındaki bebeğe de geçebilir.

SİNDİRİM

130

KİMYASALLARIN SAĞLIK

ETKİLERİNİ BELİRLEYEN

FAKTÖRLER

FİZİKSEL VE

KİMYASAL

ÖZELLİKLERİ

MARUZ KALMA

ŞEKLİ VE SÜRESİ

KİŞİNİN

FİZYOLOJİK

ÖZELLİKLERİ

ÇEVRESEL

ÖZELLİKLER

KİMYASALLARIN SAĞLIK ETKİLERİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER

131

KİŞİNİN FİZYOLOJİK

ÖZELLİKLERİ

Kimyasala maruz kalan kişinin fizyolojik özellikleri de kimyasalların zehirli etkisinde belirleyici rol oynar.

Yaş :

Beslenme: Yetersiz bir şekilde beslenenlerin kafeine daha duyarlı oldukları gözlenmiştir.

Genellikle yaşlı kimseler ilaç ve toksik maddelere karşı daha dayanıksızdırlar.

132

Cinsiyet, Hamilelik, Genetik Faktörler :

Bazı bireylerde doğuştan nedenlerle bazı enzim sistemlerinde

eksiklik veya daha yüksek aktivite söz konusudur. Bu nedenle

aynı maddeye farklı cevaplar verilir.

KİŞİNİN FİZYOLOJİK

ÖZELLİKLERİ

133

MADDENİN FİZİKSEL VE

KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Kimyasalın saflığı ve uygulandığı formülasyon şekli de

toksisiteyi etkiler.

Kimyasalın molekül yapısı, aynı zamanda biyolojik aktivitesini

belirler.

Kimyasalın kolay reaksiyona girip girmediği, ulaştığı yerdeki

koşulların buna elverip vermediği gibi özellikler yine kimyasalın

toksisitesini etkileyebilir.

134

MARUZ KALMA ŞEKLİ VE SÜRESİ

Maddenin organizmaya giriş yolu, maruz kalma sıklığı ve süresi

kimyasalların toksisitesini etkiler.

Kimyasalın toksisitesi, absorbsiyon hızının en yüksek olduğu yolla

en yüksek toksisite gösterir.

Maddenin verildiği zaman, mevsim, verilme süresi ve verilme

sıklığı da biyolojik etki şiddetini değiştirir.

135

ÇEVRESEL ÖZELLİKLER

Çevresel faktörler ortamın sıcaklık, basınç, radyasyon durumunu

içerir. Kimyasalların etkisi bu faktörlere göre değişir.

Çevre sıcaklığı, toksisiteyi çeşitli şekillerde etkileyebilir.