ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠYLE MÜCADELE VE UYUM: YERLEġĠMLER VE TURĠZM

Doç. Dr. Bahar Gedikli, ODTÜ

Haziran, 2011

1.Ġklim değiĢikliği & YerleĢimler

iliĢkisi

2.Etki & etkilenebilirlik konusunda

yapılan çalıĢmalar

3.Mücadele ve uyum konusunda

yapılan çalıĢmalar

4.Sonuç

YERLEġĠMLERKENTLERKENTSEL BÖLGELERMETROPOLĠTEN ALANLAR

KÖYLER

20. Yüzyıl boyunca endüstrileĢme, teknolojik

geliĢmeler ve bu geliĢmelere dayalı iktisadi

kalkınma anlayıĢı, beraberinde hızlı nüfus artıĢını ve kentsel alanlarda yığılmaları getirmiĢtir.

Sürdürülebilir kentsel geliĢim yaklaĢımı ise, dünyanın ve Türkiye’nin gündemine ancak 20.

Yüzyılın son 15 yılı içinde, yani çok geç girmiĢtir.

Kentsel geliĢim elbette ki iklim değiĢikliğinin tek

nedeni değildir; ancak dünyada harcanan

enerjinin %75’i kentsel alanlarda tüketilmektedir;

yani atmosfere salınan sera gazları büyük

ölçüde kentlerde gerçekleĢen süreçlerin

sonucudur.

Dünyada iklim değiĢikliğinin en önemli nedeni

aslında kalkınmaya, endstrileĢmeye ve

kentleĢmeye olan BAKIġ AÇISI olmuĢtur.

Kentsel geliĢim,

kaçınılmaz olarak

iklim değiĢikliğiyle

örtüĢmek zorunda

değildir. Ġklim

değiĢikliğinin

kentlerle olan

bağıntısı, kentsel

geliĢim sürecinin

NASIL gerçekleĢtiği

üzerinden

tartıĢılmalıdır.

Kent içi

ulaĢımda

raylı sistem

Kent parkı

Kent içi

bisikletli

ulaĢım

metro&bisiklet iliĢkisi

TÜRKĠYE’DE KENTLEġME

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

70,00

80,00

1970 1975 1980 1985 1990 2000 2007 2008 2009

Kentsel nüfus (%)

Kentsel nüfus (%)

Türkiye’deki kentleĢme deneyimi ve iklim değiĢikliği iliĢkisi

denetimsiz nüfus artıĢı

doğanın taĢıma kapasitesi gözetilmeksizin yapılan sanayi yatırımları

doğal ve tarımsal niteliği önemli alanlara doğru bir kentsel yayılma süreci

bina sayısındaki çarpıcı artıĢ:

2000‐2008 yılları arasında konut, ticari ve kamu binaları alan bakımından %56 oranında artmıĢtır.

karayoluna dayalı bir ulaĢım sistemi 2010 yılı verileri: Yolcu taĢımacılığının % 95’I, yük taĢımacılığının ise % 91’i karayolunda gerçekleĢmektedir.

Kıyı yerleĢmelerinde durum

Özellikle 1980’li yıllarda turizmi teĢvik etmek amacıyla çok sayıda tesisin kurulmasına izin verilmesi

Bu bölgelerde kıyılar, ormanlar ve tarım alanları üzerinde baskı oluĢması

Bu tesislerin çoğu 1989 yılında çıkarılan Kıyı Kanunu’ndan once yapıldıkları için, Kanun’da öngörülen kıyı alanlarına iliĢkin yapılaĢma kısıtlarına tabii olmaması

1989 yılından bu yana her ne kadar kıyılardaki yapılaĢma denetim altına alındıysa da; var olan tesislerin yoğunluğu, kıyı kentlerine yönelik karayolu altyapısının doğa ve tarım alanlarının zararına arttırılması; denetimsiz ve/veya plan dıĢı geliĢen ikinci konutların yoğunluğu

kıyılarda zaman içinde sıcaklık artıĢı, yağıĢ rejiminin değiĢmesi, kuraklık

Öncelikli etkilenmesi beklenen alanlar:

Yerel iktisadi yapısı deniz-güneĢ-kum

turizmine dayalı kentler

Yerel iktisadi yapısı kıĢ turizmine dayalı

merkezler

ĠSTASYON Uzun yıllar

maksimum

sıcaklıklar (°C)

Yıl-Ay 2010 yılı

maksimum

sıcaklıklar (°C)

Fark (°C)

DĠDĠM 20 2010-1 22,3 2,3

DĠDĠM 20,9 2010-12 25,1 4,2

GEDĠZ 18,4 2010-1 19,2 0,8

GEDĠZ 20,1 2010-12 23,7 3,6

IZMIR 20,8 2010-1 22,4 1,6

KUSADASI 22,5 2010-1 23 0,5

ÇESME 34,2 2010-5 35,4 1,2

ÇESME 23 2010 12 23,5 0,5

SEFERĠHĠSAR 33,2 2010-5 34 0,8

KALE-DEMRE 37,6 2010-6 39,1 1,5

KALE-DEMRE 40,4 2010-8 42,8 2,4

KALE-DEMRE 28,6 2010-11 30,6 2

KALE-DEMRE 23,1 2010-12 26,1 3

KÖYCEĞĠZ 43,8 2010-8 44,3 0,5

KÖYCEĞĠZ 24 2010-12 25,7 1,7

KUMKÖY 24 2010-12 26,1 2.1

MANAVGAT 23,8 2010-12 25 1,2

BURSA 23,8 2010-1 25,2 1,4

BURSA 26,1 2010-2 26,9 0,8

ERZURUM 8,0 2010-1 19,2 11,2

ERZURUM 10,6 2010-2 21,5 10,9

www.dmi.gov.tr

www.dmi.gov.tr

ETKĠ & ETKĠLENEBĠLĠRLĠK KONUSUNDAKĠ

AKADEMĠK ÇALIġMALARProje Ġsmi Yürütücü Yılı

Ankara Kentinde Uzaktan Algılama, Coğrafi Bilgi

Sistemleri ve Meteorolojik Gözlemlere Dayalı Olarak

Bölgesel ve Yerel Ölçekte Kentsel Isı Adası Etkisinin

Tespiti Üzerinde Bir AraĢtırma

Orhan Kuntay-GAZĠ Ü.

MÜHENDĠSLĠK-MĠMARLIK F. ġEHĠR

VE BÖLGE PLANLAMA B.

2008

Büyük kent merkezlerinde karayolu trafiğinden

kaynaklanan hava kirliliğinin belirlenmesi

Tolga Elbir-DOKUZ EYLÜL

Ü.MÜHENDĠSLĠK-MĠMARLIK F.

ÇEVRE MÜH. B.

2008

EskiĢehir ilinin hava kalitesinin

belirlenmesi:Karakterizasyon,kaynak belirleme ve

sağlık etkileri

Eftade Gaga- ANADOLU Ü.

MÜHENDĠSLĠK-MĠMARLIK F.

ÇEVRE MÜH. B.

2008

Sürdürülebilir ulaĢtırma: trafik kaynaklı kirliliğin

değerlendirilmesi ve kontrolü için bir dinamik ağ

yükleme modeli

Ergun Gedizlioğlu-ĠTÜ ĠNġAAT F. 2008

Peyzaj Düzeyindeki Veri Envanteri Ve Ġzlemenin

Fiziksel Planlamaya Entegrasyonu Ġçin Uzaktan

Algılama Ve Coğrafi Bilgi Sistemlerine Dayalı Bir

Model GeliĢtirilmesi: Mersin Ġli Örneği

Hakan Alphan-ÇUKUROVA Ü.

ZĠRAAT F. PEYZAJ MĠM. B.

2010

Çok Katlı Konut Yapılarının Enerji Performansları Ile

Tasarım Verimlilik Göstergeleri Arasındaki IliĢkinin

Belirlenmesi

Z. Tuğçe Kazanasmaz-ĠYTE.

MĠMARLIK F. MĠMARLIK B.

2010

Kentsel Havzalar Ġçin GIS Tabanlı Basit Bir Kanal

Duyarlılığı Tahmin Modelinin GeliĢtirilmesi

Yusuf Serengil-ĠSTANBUL Ü.

ORMAN F. ORMAN

MÜHENDĠSLĠĞĠ B.

2010

Ġklim DeğiĢikliği ve Kentsel Turizm Ayda Eraydın-ODTÜ MĠMARLIK F.

ġEHĠR VE BÖLGE PLANLAMAB.

2010

Kurum Tamamlanan ve devam etmekte olan çalıĢmalar

Bayındırlık ve Ġskan B.Binalara enerji kimliği belgesi verilmesi (CO2 emisyonları ile

ilgili veri tabanı oluĢturulması)

Sanayi ve Ticaret B. Motorlu TaĢıtlardan Yayılan Emisyonlar

Sanayi ve Ticaret

Bakanlığı

Ġklim DeğiĢikliği ÇalıĢma Grubu

KOSGEB ve Çevre ve

Orman B.

Türkiye Çevresel Veri DeğiĢim Ağının Kurulması için Teknik

Yardım Projesi Kapsamında KOSGEB ve Çevre ve Orman

Bakanlığı Arasında Veri PaylaĢımı ÇalıĢmaları

Çevre ve Orman B.Türkiye' de Çevre Bilgi DeğiĢim Ağı' nın Kurulması Projesi

(TEIEN)

Özel Çevre Koruma

Kurumu

KaĢ-Kekova Sosyo-Ekonomik AraĢtırması

Pamukkale Sosyo-Ekonomik AraĢtırması

Tüm ÖÇK’larda Katı Atık Yönetimi ve Geri Kazanımı

Foça TaĢıma Kapasitesi AraĢtırma Projesi

Foça Sosyo Ekonomik AraĢtırma

Ihlara Sosyo-Ekonomik AraĢtırması

Göksu Deltası Yöre Halkının Sosyo-Ekonomik

AraĢtırılması Projesi

Datça-Bozburun Sosyo-Ekonomik AraĢtırması

Fethiye-Göcek Sosyo-Ekonomik AraĢtırması

Köyceğiz Kirlilik Ġzleme

Uzungöl Sosyo-Ekonomik AraĢtırma Projesi

ETKĠ & ETKĠLENEBĠLĠRLĠK KONUSUNDAKĠ

ULUSAL KAMU KURUMLARININ ÇALIġMALARI

Belediye Tamamlanan ve devam etmekte olan çalıĢmalar

Nilüfer (Bursa)

Türkiye Sulakalanlar Kongresi

Gölyazı ÇalıĢtayı

Nilüfer'in Çevre Sorunları

Ġklim DeğiĢikliği su-eĢya-gıda iliĢkisi

Hava Kirliliğinin Ġzlenmesi

Trabzon Dünya Su Örgüt ÇalıĢtayı

Alanya

Alanya Belediyesi Çevre, Ġklim DeğiĢikliği ve Küresel

Isınma Anketi Düzenlenmesi

Alanya Belediyesi Kent Ölçeğinde Çevre, Ġklim

DeğiĢikliği ve Küresel Isınma Anketi Düzenlenmesi

Kadıköy (Ġstanbul)Kadıköy Belediyesinin Sera Gazı Salımlarının

Hesaplanması Projesi

Ereğli (Zonguldak) Hava Kalitesi Ölçüm Ġstasyonu Kurulması

Ġstanbul Binaların ısı rehabilitasyonu için gaz tüketiminin ölçülmesi

ETKĠ & ETKĠLENEBĠLĠRLĠK KONUSUNDAKĠ

YEREL YÖNETĠMLERĠN ÇALIġMALARI

Proje Ġsmi Yürütücü YılıGüneĢ ve Rüzgar EriĢim Haklarının Analizi ve Kentsel

Planlama Kriterleri Bağlamında Türkiye Önerisi

Halis Günel- ODTÜ. MĠMARLIK F.

MĠMARLIK B.

2007

GölbaĢı Gölleri Sulak Alan Ekosistemi Yönetim Planı Mehmet Gürbüz-KAHRAMANMARAġ

SÜTÇÜ ĠMAM Ü. FEN-EDEBĠYAT F.

COĞRAFYA B.

2007

Kentsel Dayanıklılık ve Ekosistem Servisleri Ġçin

Sürdürülebilir Kent Planlama

Azime Tezer- ĠTÜ. MĠMARLIK F. ġEHĠR

VE BÖLGE PLANLAMA B.

2009

UlaĢtırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı Cem SoruĢbay-ĠTÜ 2009

Mersin Örneğinde Kentsel GeliĢmenin Doğal Yapı

Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesi ve Yeni Kentsel Kullanım

Alanlarının Önerilmesi

Nuriye Say- ÇUKUROVA Ü. ZĠRAAT F.

PEYZAJ MĠMARLIĞI B

2010

Sürdürülebilir Kent Ġçi UlaĢım Politikalarının Belirlenmesi

Ġçin Trafik Atama Eniyileme Modellerinin Ve Çözüm

Yöntemlerinin GeliĢtirilmesi

Orhan Feyzioğlu-GALATASARAY Ü.

MÜH. F. ENDÜSTRĠ MÜH. B.

2010

Entegre Değerlendirme Yöntemleri Kullanılarak Ġzmir

Kenti Ġçin Sürdürülebilir Alan Kullanım Önerileri

GeliĢtirilmesi

Engin Nurlu-EGE Ü. ZĠRAAT F. PEYZAJ

MĠMARLIĞI B.

2011

Kendini Yenileyebilen ve Yeni KoĢullara Uyum

Sağlayabilen Kentler Ġçin Sürdürülebilir Arazi Kullanım

Politikaları

Ayda Eraydın-ODTÜ. MĠMARLIK F.

ġEHĠR VE BÖLGE PLANLAMA B.

2011

Koruma Odaklı Kırsal Alan Planlaması: Bir Model Önerisi A.Melih Öksüz-KTÜ 2011

YavaĢ Kentler: Alternatif Bir Kentsel GeliĢme Stratejisi Tüzin Baycan-ĠTÜ. MĠMARLIK F. ġEHĠR

VE BÖLGE PLANLAMA B.

2012

Kent planlamaya ekosistem hizmetlerinin

eklemlenmesi

Uban-Net 2010

MÜCADELE VE UYUM KONUSUNDAKĠ AKADEMĠK ÇALIġMALAR

kentleĢme, yerleĢme ve planlamaya iliĢkin sorunların çözümüne yönelik olarak strateji ve eylemleri ortaya koyan ve ulusal düzeyde referans çerçeve belgesi niteliği taĢıyan bir yol haritası

ĠKLĠM:

“Küresel iklim değişikliği konusunda süratle etkin bir politika geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. İklim değişikliği ve çevre kirlenmesine yönelik alınacak önlemler kentlerin sürdürülebilirliği ve yaşanabilirliği ile yakından ilgilidir.”

“Yerleşmelerde enerjinin aktif ve pasif kullanımında etkinliğin ve verimliliğin yükseltilmesi için yerleşme ve yapı ölçeğinde plan ve projeler hazırlanmalı, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına ağırlık verilmelidir.”

“Yerleşmelerin planlanmasında yerel enerji kaynakları araştırılmalı, enerji bütçesi yapılmalı, yerel sera gazı envanteri oluşturulmalı, sera gazı salınım oranlarının azaltılmasına yönelik eylem planları yapılmalı, kent ekolojisi ve yerel iklime uygun planlama, tasarım ve mimari geliştirilmelidir.”

“Güneş enerjisinin yaygın ve etkin biçimde kullanımının teşvik edilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.”

K

E

N

T

G

E

S

Kurum Mücadele ve uyum tedbirleri

Bayındırlık ve Ġskan

Bakanlığı

2010-2014 Stratejik Planı

KENTGES- BütünleĢik Kentsel GeliĢme Stratejisi ve Eylem Planı

Enerji Verimliliği Daire BaĢkanlığı’nın kurulması

Bu daire baĢkanlığına bağlı olarak Mevzuat ve Ġklim DeğiĢikliği ġube Müdürlüğü’nün

kurulması

Binalarda Enerji Performans Yönetmeliği

Binalarda Enerji Verimliliğinin GeliĢtirilmesi Projesi

Binaların Enerji Performansının artırılması için Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığının

Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesi

Binalarda Enerji Verimliliğinin TeĢvik Edilmesi Projesi

Ankara’daki Kamu Binalarında Enerji Verimliliği Tespiti ve Verimliliğin Yükseltilmesi -100

Bina Projesi

Binalara Enerji Kimlik Belgesi Verilmesi

Merkezi Isıtma ve Sıhhi Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin

PaylaĢtırılmasına ĠliĢkin Yönetmelik

Bayındırlık ve Ġskan Ġl Müdürlükleri teknik personeline ve belediyelere yönelik eğitim

Sanayi ve Ticaret

Bakanlığı

Teknolojinin GeliĢtirilmesi ve Transferi

Eko- Endüstriyel Parklar Çevre Destek Sistemi (Eko-Industrial Park Environmental

Support System-EPESUS)

Çevre ve Orman

Bakanlığı (ORKÖY)

Yenilenebilir Enerji

GüneĢ enerjisi ile su ısıtma projesi*

Milli Prodüktivite

Merkezi

Sürdürülebilir Bir kentsel YaĢam ve Yerel Kalkınma Olanağı, “YavaĢ ġehirler”: Seferihisar

Örneği

Ġller Bankası TA for Strengthening Institutional Capacity of Iller Bank on the Direct Utilization of

Geothermal Energy

Afet ve Acil Durum

Yönetimi BaĢkanlığı

Risk Sakınım Planları ile ilgili Yasal Düzenleme ve Sakınım Planlarının Hazırlanması

ULUSAL KAMU KURUMLARININ MÜCADELE VE UYUM ÇALIġMALARI

Belediye Mücadele ve uyum tedbirleri

Nilüfer (Bursa)

GüneĢ Hasadı

%100 Döngü Evi

Atık pil toplama

YeĢil Nilüfer Haftası

Ambalaj Atıkları Heykel YarıĢması

Su yaĢamdır, özelleĢtirilemez

Leylak ġenliği

Endüstriyel atık yakma

Araç paylaĢımı

Nilüfer bisiklet turu

Ekolojik yaĢam atölyesi

Kadınlar ekolojik dönüĢümde

Bitkisel Atık Yağların Hanelerden Toplanması ÇalıĢması

Bitkisel Atık Yağ Eğitim ÇalıĢması

'Torbanı DeğiĢtir Geleceğini DeğiĢtir' Projesi

Çevre eğitimleri

Trabzon

Kent Ġçi UlaĢım Master Planı Hazırlanması

Yağmur ve kanalizasyon Ģebekelerinde ayrık sisteme geçilmesi

Kent içindeki mevcut üstü kapalı derelerin Üzerlerinin açılması

Atasu su havzasının korunması ile ilgili projeler

Araç parkının yaĢ ortalamasının düĢürülmesi ve çevreye duyarlı araçların alınması

Trabzon katı atık entegre planın hazırlanması

Yerel çevre eylem planın hazırlanması

Kent genelinde doğal gaz kullanımı yaygınlaĢması

Bilinçlendirme ve eğitim çalıĢmaları

Trafik sinyalizasyon sistemini POWERLED teknolojisine geçirme çalıĢmaları

YEREL YÖNETĠMLERĠN MÜCADELE VE UYUM ÇALIġMALARI

Belediye Mücadele ve uyum tedbirleri

Muğla

GüneĢ evi

GüneĢ tarlası

Atık su arıtma tesisi

Katı atık bertaraf tesisi

Karbon borsası

Yekap

Çankaya

(Ankara)

Ambalaj Atıkları Geri Kazanım Projesi

Bitkisel Atık Yağ Geri Kazanım Projesi

Baz istasyonu hakkında bilinmesi gerekenler

Ġklim DeğiĢikliği Konusunda Panel ve Halkı Bilinçlendirme Kampanyası

Bir Milyon Çankayalıya Bir Milyon Fidan kampanyası

Ali Dinçer anısına 500 adet fidan

Atık Elektrik Elektronik EĢyalar (AEEE), Atık Piller, Naylon PoĢet Kullanımı

Bursa

Kent Katı Atık Depolama Alanında OluĢan Metan Gazından Enerji Elde Edilmesi Projesi

Ġklim DeğiĢikliği Enerji, Gıda ĠliĢkisi Yayın Projesi

Hüdavendigar Kent Parkı GüneĢ Evi

Marmara Bölgesinde Hava Kalitesi Alanında Kurumsal Yapılandırma Projesi

Bursa Kent Ġçi Raylı Sistem Projesi

Nostaljik Tramvay Hattı

Hafif Raylı Sistem Görükle / Kestel Hatları Projesi

Kadıköy

(Ġstanbul)

Atık yönetimi

Çevresel Kirlilikler ile Mücadele ÇalıĢmaları

Çevre Bilincini GeliĢtirme ÇalıĢmaları

Plastik Torbaya Hayır Kampanyası

Atık yönetimi ve çevre eğitimi

Atıkların Kaynağında AyrıĢması ve Sıfır Atık Projesi

Solucanlarla Organik Atıklardan Kompost Elde Edilmesi Projesi

ÇALIġILMASI GEREKEN KONULAR

Ġklim değiĢikliğiyle mücadeleye yönelik

çalıĢmaların merkezi düzeyde sistematik biçimde

ilerlemesi; ancak henüz yerel yönetimler düzeyinde

yaygınlaĢmaması

Belediyeler düzeyindeki çalıĢmaların --merkezi

yönetim tarafından verilen zorunlu bir görev değil ise–

niteliğinin ve sayısının, söz konusu belediyenin konuya

verdiği öneme bağlı olması

Belediyelerin kısıtlı mali ve teknik kaynaklarının

iklim değiĢikliğiyle mücadele konusuna öncelik

vermelerini engellemesi

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın öncülük ettiği bir

projenin bulunmaması

Beklenen En Önemli Etkilenebilirlik

(Vulnerability)

Uyum Tedbirleri (Adaptation

Measures)

Artan sıcaklıklarla beraber

kentlerde su sıkıntısı ve

beraberinde getireceği hastalıklar

Sıcaklık konfor düzeyinin

aĢılmasıyla kentlerde yaĢamanın

zorlaĢması

Kent yoksullarının yaĢam

alanlarının iklim değiĢikliğine bağlı

geliĢen doğa olaylarıyla (örneğin

taĢkınlar) zarara uğraması

Turizm kentlerinin iktisadi yapısının

olumsuz olarak etkilenmesi olasılığı

Turizm kentlerinde istihdamın

baĢka sektörlere kayması ve dıĢarı

göç olasılıkları

KENTGES kapsamında

tanımlanan politika ve

eylemler

Bayındırlık ve Ġskan

Bakanlığı’nın enerji verimliliği

konusundaki giriĢimleri

Eko-endüstriyel park giriĢimleri

Belediyelerin atık ayrıĢtırma ve

geri dönüĢüm çalıĢmaları

Toplu taĢım projelerinin bazı

kentlerde güçlendirilmesi

YerleĢimler ve turizme yönelik

akademik çalıĢmalar