klauzul społecznych w zamówieniach -...

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Lider Projektu Partner Projektu Partner Projektu

Fundacja EOS Gmina Adamów Gmina Krzywda

Stro

na1

Dorota Ulikowska

Stosowanie

klauzul społecznych

w zamówieniach

publicznych

SKRYPT 2014 r.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:POL_Adam%C3%B3w_COA.svg

http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:POL_gmina_Krzywda_COA.jpg




Stro

na2

DOROTA ULIKOWSKA Stosowanie klauzul społecznych

w zamówieniach publicznych

„Razem jesteśmy najsilniejsi – wdrożenie modelu współpracy w 6 gminach powiatu łukowskiego” Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet V – Dobre rządzenie, Działanie 5.4. Rozwój potencjału trzeciego sektora,

Poddziałanie 5.4.2. Rozwój dialogu obywatelskiego, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

SPIS ZAWARTOŚCI Strona

I. KLAUZULE SPOŁECZNE ……………………………..………….………………..……………………………………….…………..….… 3

II. STOSOWANIE KLAUZUL SPOŁECZNYCH …………………………………………….……….…….…………………………….…. 13

III. PRAKTYKA STOSOWANIA KLAUZUL SPOŁECZNYCH ……………………………………………………….…………….……. 17

IV. DORBRE PRAKTYKI na przykładzie JST i PES ……………………….…….………….…………..…..…………………...……. 27

V. KRAJOWY PLAN DZIAŁAŃ w zakresie zamówień publicznych ……….…………..…..…………………………...……. 31

Autor opracowania: DOROTA ULIKOWSKA – ekspert w dziedzinie prawa oraz ekonomii społecznej. Specjalizuje się w zakresie z prawa

administracyjnego, cywilnego, gospodarczego, pracy, socjalnego, spółek handlowych, konsumenckiego, ekonomii

społecznej, umów gospodarczych, własności intelektualnej. Ukończyła magisterskie studia prawnicze na Uniwersytecie

Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, a także kilka kierunków studiów podyplomowych oraz liczne kursy i szkolenia w

kraju i za granicą. Wykładowca akademicki, doradca prawny i biznesowy, mediator sądowy. Współpracuje w wieloma

organizacjami pozarządowymi. Trener – szkoliła kadrę instytucji publicznych (administracja publiczna, pomoc

społeczna, rynek pracy), przedsiębiorców, NGO oraz osoby bezrobotne i zagrożone wykluczeniem społecznym. Autorka

modelu współpracy instytucjonalnej oraz analizy prawnej w międzynarodowym projekcie innowacyjnym.

Ekspert/Ewaluator innowacyjnych projektów badawczych, w tym międzynarodowych. Kierownik zespołu i autorka

interdyscyplinarnych programów nauczania dla LO i TECH z podstaw przedsiębiorczości. Autorka kilkudziesięciu planów

i skryptów szkoleniowych, licznych artykułów prasowych i desk research. Współautorka książek z dziedziny prawa

gospodarczego i prawa konsumenckiego. Członek Wojewódzkiej Komisji do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych.

Kontakt: www.ulikowska.pl e-mail: [email protected]



http://www.ulikowska.pl/

mailto:[email protected]




Stro

na3



KLAUZULE SPOŁECZNE

Wprowadzenie

Prawo zamówień publicznych od 2009 roku pozwala na formułowanie, w ramach

procedur zamówień publicznych, specjalnych postanowień, pozwalających zamawiającemu na

realizowanie dodatkowych celów – istotnych społecznie. Przepisy ustawy Prawo zamówień

publicznych1 dopuszczają ograniczenie wyboru wykonawców do takich podmiotów, które

oprócz gwarancji wykonania zlecenia najwyższej jakości przy najniższej cenie, realizują również

ważne cele społeczne, poprzez zatrudnienie osób niepełnosprawnych lub zagrożonych

wykluczeniem społecznym. Takie podejście nie tylko generuje nowe miejsca pracy, ale także

umożliwia niwelowanie poważnych problemów społecznych.

Stosowanie klauzul społecznych jest coraz bardziej popularne w Unii Europejskiej.

W Polsce jest to jeszcze mało powszechna praktyka. Wynika to głównie z obawo prawidłowość

stosowania tych rozwiązań, z braku powszechnie dostępnych przykładów oraz ograniczonej

świadomości na temat korzyści.

Rola klauzuli społecznej

Klauzula społeczna to instrument polityki społecznej, który pozwala instytucjom

zamawiającym określić wymagania o charakterze społecznym lub środowiskowym związane

z realizacją zamówienia. Warunki te nie mogą pośrednio ani bezpośrednio dyskryminować

żadnej z grup społecznych, ale mogą zachęcać m.in. do zatrudniania osób mających trudności

z integracją społeczną czy zwalczania bezrobocia.

Zamawiający może zatem określić w zamówieniu, że chce by było ono realizowane przez

osoby bezrobotne, młodocianych w celu przygotowania zawodowego, osoby niepełnosprawne,

bezdomnych, uzależnionych od alkoholu lub narkotyków po zakończeniu przez nich terapii,

1 Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 907 z późn. zm.) – dalej

cytowana jako PZP






Stro

na4



chorych psychicznie, zwalnianych z zakładów karnych czy uchodźców. Oznacza to, że realizacji

zadań publicznych mogą się podjąć także podmioty ekonomii społecznej.

Jeśli zamawiający zdecyduje się na zastosowanie klauzuli społecznej, powinien

w specyfikacji zamówienia określić liczbę osób np. bezrobotnych czy niepełnoprawnych, których

zatrudnienie jest wymagane, minimalny okres ich pracy, sposób dokumentowania ich

zatrudnienia, uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełnienia przez wykonawcę

wymagań w zakresie zatrudnienia oraz sankcję z tytułu ich niespełnienia.

Definicja

Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych to jeden ze sposobów na zapewnienie,

że środki przeznaczane na zakup towarów i usług przez sektor publiczny mogą jednocześnie

pomagać w osiągania celów społecznych.

Prawo zamówień publicznych dopuszcza możliwość, aby przy wyborze oferentów

kierować się – obok jakości i ceny – także kwestiami społecznymi.

W krajach UE stosowane są różne lokalne instrumenty, umożliwiające zamawiającym

osiąganie takich celów jak zwiększenie zatrudnienia osób zagrożonych wykluczeniem,

zapewnienie godnej pracy, wspomaganie etycznego handlu czy też wspieranie rozwoju sektora

małych i średnich przedsiębiorstw.

W Polsce terminu klauzule społeczne używa się najczęściej w odniesieniu do postanowień

umożliwiających osiąganie przez zamawiającego celów zatrudnieniowych. W szczególności

dotyczy to wprowadzonych w 2009 roku przepisów, pozwalających zamawiającemu na

dokonanie wyboru podmiotów zatrudniających osoby niepełnosprawne lub wykluczone z rynku

pracy.

INSTRUMENT POLITYKI SPOŁECZNEJ

ZACHĘCAJĄ DO ZATRUDNIENIA OSÓB MAJĄCYCH

TRUDNOŚCI Z INTEGRACJĄ SPOŁECZNĄ

LUB ZWALCZANIA BEZROBOCIA

KLAUZULE SPOŁECZNE






Stro

na5



Zamówienia publiczne

Zamówienia publiczne to umowy odpłatne, zawierane między zamawiającym

a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane finansowane ze

środków publicznych. Zasady, tryb i procedury wyboru wykonawcy oraz zawarcia umowy

określa w Polsce Prawo zamówień publicznych. Prawo to, co do zasady, muszą stosować

wszystkie podmioty sektora finansów publicznych oraz wszystkie podmioty spoza sektora

finansów publicznych, o ile składają zamówienia finansowane w ponad 50% ze środków

publicznych. Przepisy przewidują jednak szereg zwolnień podmiotowych i przedmiotowych,

w efekcie których podmioty nie należące do sektora finansów publicznych świadczące usługi nie

muszą stosować procedur zamówień publicznych.

Zamówienia publiczne są podstawowym sposobem dokonywania zakupu usług i towarów

ze środków publicznych. Stąd też ich stosowanie jest dość restrykcyjnie regulowane prawem.

Regulacje prawne mają służyć przede wszystkim zapewnieniu konkurencyjności i równego

dostępu wykonawców do zamówień publicznych oraz efektywności i przejrzystości

wydatkowania pieniędzy publicznych.

W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej nasze prawo zamówień

publicznych musiało zostać dostosowane do prawa unijnego. Stąd w 2004 roku uchwalono

ustawę Prawo zamówień publicznych, która z licznymi zmianami obowiązuje do dnia

dzisiejszego. Polskie prawo zamówień publicznych musi być zgodne z dyrektywami unijnymi,

które regulują sferę zamówień publicznych, a Unia Europejska szczególnie dużo uwagi poświęca

zamówieniom publicznym, dążąc do urzeczywistnienia w nich fundamentalnych zasad

określonych jeszcze w Traktacie Rzymskim z 1957 roku2, który dał podwaliny dzisiejszej Unii

Europejskiej. W dziedzinie zamówień publicznych do najważniejszych spośród owych zasad

należą:

zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową,

swobodny przepływ towarów, zakaz ograniczeń ilościowych w przywozie wywozie

oraz wszelkich środków o skutku równoważnym,

swoboda prowadzenia działalności gospodarczej,

swoboda świadczenia usług3

2 Traktaty rzymskie – ogólna nazwa dwóch umów międzynarodowych, podpisanych przez Francję, Republikę

Federalną Niemiec, Włochy, Belgię, Holandię i Luksemburg 25 marca 1957. Uroczystość miała miejsce na Kapitolu w Rzymie. Pełna nazwa pierwszego z dokumentów brzmi: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Drugą umową był podpisany Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Oba traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958. 3 Oficjalna wersja Traktatu Rzymskiego w języku polskim: http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/index.htm






Stro

na6



Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych w UE

Prawo zamówień publicznych – w zgodzie z prawem unijnym – określa zasady zamówień

publicznych, wśród których są m.in.:

zasada równego traktowania wykonawców,

zasada uczciwej konkurencji.

Zgodnie z nimi stosowane kryteria oceny ofert mogą dotyczyć tylko i wyłącznie

przedmiotu zamówienia, a nie np. właściwości czy cech wykonawcy. Podstawowym kryterium

wyboru wykonawcy jest cena, dodatkowo także jakość wykonania zamówienia oraz na przykład

warunki dostawy czy serwisu posprzedażowego. Za naruszenie prawa zamawiającym grożą

różne sankcje, włącznie z unieważnieniem postępowania, a nawet umowy zawartej

z wykonawcą i karami finansowymi dla zamawiających, którzy je naruszyli.

Klauzule społeczne są potocznie stosowanym określeniem wyjątków od ogólnych zasad

i reguł udzielania zamówień publicznych, umożliwiającym zastosowanie dodatkowych kryteriów

wyboru wykonawcy z uwagi na ważne względy społeczne.

Możliwość zastosowania klauzul wynika wprost z dyrektyw unijnych:

dyrektywy 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 31 marca 2004

roku koordynującej procedury udzielania zamówień przez podmioty działające

w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych4

dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 31 marca 2004

roku w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty

budowlane, dostawy i usługi5.

Dają one zamawiającym możliwość zastosowania wyjątków od ogólnych zasad zamówień

publicznych w sytuacji, w której służy to np. organizowaniu wewnętrznych szkoleń

zawodowych, zatrudnianiu osób mających szczególne trudności z integracją zawodową, a także

zwalczaniu bezrobocia. Analogicznie do klauzul społecznych, dyrektywy przewidują także

możliwość zastosowania tak zwanych klauzul środowiskowych czyli zastosowania kryteriów

dotyczących ochrony środowiska. Warunkiem skorzystania z klauzul społecznych jest zapisanie

takiej możliwości w prawie krajowym. Warto przy tym zauważyć, że dyrektywy w tym zakresie

nie są obligatoryjne, od decyzji kraju członkowskiego zależy to, czy klauzule zapisane

w dyrektywach są wykorzystane w prawie krajowym.

4 Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynująca procedury

udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych (Dz.U. L 134 z 30.4.2004 z późn. zm.). 5 Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 31 marca 2004 r. dotycząca koordynacji procedur

przetargów publicznych na roboty budowlane, dostawy oraz usługi (Dz.U. L 134 z 30.4.2004 z późn. zm.).






Stro

na7



Należy podkreślić, iż w ramach procesu modernizacji dyrektyw ds. zamówień publicznych,

Komisja Europejska opublikowała wnioski legislacyjne stanowiące podstawę do dalszej dyskusji

na temat kształtu nowych przepisów unijnych w zakresie zamówień publicznych.

Projekty nowych dyrektyw przewidują zmiany regulacji m.in. w zakresie zamówień

zastrzeżonych. Zgodnie z art. 17 wniosku legislacyjnego w sprawie zamówień publicznych : Państwa członkowskie mogą zastrzec prawo udziału w postępowaniach o udzielenie zamówienia

publicznego dla zakładów pracy chronionej oraz wykonawców, których głównym celem jest społeczna

i zawodowa integracja pracowników niepełnosprawnych oraz pracowników znajdujących się

w niekorzystnej sytuacji, lub przewidzieć możliwość realizacji takich zamówień w ramach programów

zatrudnienia chronionego, pod warunkiem że ponad 30 % osób zatrudnionych przez te zakłady, przez

tych wykonawców lub w ramach tych programów stanowią pracownicy niepełnosprawni lub

pracownicy znajdujący się w niekorzystnej sytuacji. Zaproszenie do ubiegania się o zamówienie

powinno zawierać odniesienie do tego przepisu.

W projekcie rozszerzony został zakres podmiotowy przepis – oprócz zakładów pracy

chronionej oraz realizacji zamówienia w ramach programów pracy chronionej państwo

członkowskie może zastrzec prawo udziału w postępowaniu także dla wykonawców, których

głównym celem jest społeczna i zawodowa integracja pracowników niepełnosprawnych

i defaworyzowanych.

Ponadto, w stosunku do obowiązujących regulacji, zaproponowano obniżenie progu

procentowego wymaganej ilości pracowników niepełnosprawnych oraz pracowników

defaworyzowanych zatrudnionych w zakładach pracy chronionej oraz wykonawców, których

głównym celem jest integracja społeczna i zawodowa pracowników niepełnosprawnych

i pracowników defaworyzowanych. Zgodnie z proponowanymi regulacjami, o udzielenie

zamówienia zastrzeżonego mogłyby się ubiegać podmioty zatrudniające co najmniej 30%

pracowników niepełnosprawnych lub pracowników defaworyzowanych, podczas gdy

w obecnym porządku prawnym grupy te muszą stanowić większość pracowników.

Z dyrektyw unijnych wynikają trzy możliwości, które może wykorzystać zamawiający

uwzględniając istotne kryteria społeczne:

zamknięcie (zastrzeżenie) postępowania o udzielenie zamówienia wyłącznie

do podmiotów zatrudniających osoby niepełnosprawne,

uzależnienie realizacji przedmiotu zamówienia od zatrudnienia osób

w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy np. długotrwale bezrobotnych,

uzależnienie realizacji przedmiotu zamówienia od podjęcia przez wykonawcę

działań pro-pracowniczych np. szkoleń dla pracowników lub kandydatów do pracy






Stro

na8



Prawne podstawy stosowania klauzul społecznych w Polsce

Do 2009 roku nasze władze nie zdecydowały się skorzystać z możliwości wprowadzenia

klauzul społecznych, choć temat ten podejmowany był od roku 2005 (przez środowiska

związane z ekonomią społeczną, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, a następnie przez

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako Instytucję Zarządzającą Inicjatywą Wspólnotową

EQUAL w Polsce). Dopiero po pięciu latach od pojawienia się możliwości stosowania klauzul

społecznych w prawie unijnym została ona wdrożona w prawie polskim. Od 2009 roku Prawo

zamówień publicznych przewiduje możliwość zastosowania przez zamawiających wszystkich

trzech rozwiązań proponowanych przez Unię Europejską.

Celem wprowadzenia przedmiotowych przepisów było z jednej strony wsparcie poprzez

zamówienia publiczne integracji zawodowej i społecznej osób mających trudności na rynku

pracy, z drugiej strony zaś, wyrównanie szans w ubieganiu się o zamówienia publiczne

wykonawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, które z uwagi na specyfikę i stopień

niepełnosprawności nie mogą wykonywać swoich zadań w normalnych warunkach.

TABELA

Rozwiązania proponowane przez UE w prawie polskim

Rozwiązania objęte klauzulą Postawa prawna Zamknięcie ubiegania się o zamówienie publicznie wyłącznie do wykonawców, u których ponad 50 % zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego

art. 22, ust. 2 PZP

Uzależnienie realizacji przedmiotu zamówienia od zatrudnienia przy niej osób z grup w trudnej sytuacji na rynku pracy, czyli zatrudnienia osób: a) bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego, o których

mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy b) niepełnosprawnych, o których mowa w przepisach o rehabilitacji zawodowej

i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych c) innych niż określone w lit. a lub b, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu

socjalnym

– lub we właściwych przepisach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego

art. 29, ust. 4, pkt 1 PZP

Uzależnienie realizacji przedmiotu zamówienia od: 2) utworzenia funduszu szkoleniowego w rozumieniu przepisów o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w którym wpłaty pracodawców stanowić będą co najmniej czterokrotność najniższej wpłaty określonej w tych przepisach

3) zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz funduszu szkoleniowego w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, do wysokości określonej w pkt 2

art. 29, ust. 4, pkt 2 i 3 PZP






Stro

na9



Klauzula z art. 22 PZP ma charakter klauzuli zastrzeżonej i jest dość jednoznacznie

sformułowana. Natomiast klauzula z art. 29 PZP ma bardziej złożony charakter – zawiera

w sobie zarówno rozwiązanie pro-zatrudnieniowe, jak i pro-pracownicze. W tym drugim

przypadku ma zachęcać wykonawcę do utworzenia funduszu szkoleniowego przeznaczonego na

finansowanie lub współfinansowanie kosztów kształcenia ustawicznego pracowników

i pracodawców.

Klauzula prozatrudnieniowa zachęca do zatrudniania osób zagrożonych wykluczeniem

zawodowym i społecznym, należących do różnych kategorii (zob. rys. poniżej).

Rys. Oddziaływanie klauzul społecznych na osoby zagrożone wykluczeniem społecznym (oprac. własne)

Ustawa nie określa liczby osób z poniżej wymienionych grup, które mają być zatrudnione

przez wykonawcę zamówienia:

bezrobotni,

młodociani w celu przygotowania zawodowego,

Klauzula społeczna

bezrobotni

młodociani

w celu przygotowania zawodowego

niepełno-sprawni

bezdomni

(indyw. program

wychodzenia z bezdom.)

uzależnieni od alkoholu

(po zakończ. programu)

uzależnieni od

narkotyków

(po zakończ. programu)

chorzy psychicznie

długotrwale bezrobotni opuszczający

Zakł.Karne

uchodźcy (realizujący

indyw. program

integracji)






Stro

na1

0



niepełnosprawni,

bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności,

uzależnieni od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie

lecznictwa odwykowego,

uzależnieni od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu

programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,

chorzy psychicznie,

długotrwale bezrobotni, zwalniani z zakładów karnych,

uchodźcy realizujący indywidualny program integracji.

Nie określa też warunków ich zatrudnienia. W obu wypadkach pozostawiając to do decyzji

zamawiającego.

Jednakże, zgodnie z art. 36, ust. 2, pkt 9 PZP zamawiający, który zastosował klauzulę

społeczną z art. 29 PZP musi określić:�

liczbę osób zagrożonych wykluczeniem, które mają być zatrudnione przez

wykonawcę,

okres ich wymaganego zatrudnienia,

sposób dokumentowania zatrudnienia tych osób lub utworzenia albo

zwiększenia funduszu szkoleniowego,

swoje uprawnienia w zakresie kontroli wypełniania warunków klauzuli przez

wykonawcę.

W stosowaniu klauzul społecznych pomocne jest także Rozporządzenie w sprawie

rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy oraz form, w jakich te

dokumenty mogą być składane6. Rozporządzenie przewiduje, że zamawiający może żądać m.in.

oświadczenia wykonawcy o zatrudnianiu ponad 50% osób niepełnosprawnych w rozumieniu

przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

w celu potwierdzenia spełnienia wymogu określonego w art. 22 ust. 2 PZP.

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako Instytucja Zarządzająca Programem

Operacyjnym Kapitał Ludzki, wprowadziło w działaniu 7.2.1. „Aktywizacja zawodowa i społeczna

osób zagrożonych wykluczeniem społecznym” możliwość wyboru podwykonawcy

z zastosowaniem klauzul społecznych. Ministerstwo przygotowało także wspólnie z Urzędem

Zamówień Publicznych „Zalecenia Ministra Rozwoju Regionalnego oraz Prezesa Urzędu

Zamówień Publicznych dotyczące stosowania „klauzul społecznych” w zamówieniach

6 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich

może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz. U. z 2013 r. nr 0, poz. 231)






Stro

na1

1



publicznych”7. Z kolei Urząd Zamówień Publicznych, w dużej mierze pod wpływem

zainteresowania klauzulami ze strony środowisk związanych z przedsiębiorczością społeczną,

wprowadził stopniowo ten temat do prowadzonych przez siebie szkoleń adresowanych do

zamawiających. Urząd przygotował także opinię prawną na temat opisu wymagań związanych

z realizacją zamówienia publicznego, dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych8.

Zmiana przepisów w 2014 r.

W związku z nowelizacją ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy9,

bezprzedmiotowa stała się jedna z klauzul społecznych istniejąca w Prawie zamówień

publicznych. Nowelizacja wprowadza szereg rozwiązań mających na celu poprawę skuteczności

dotychczasowych instrumentów aktywizacji zawodowej i wspierania zatrudnienia.

Jedną ze zmian jest likwidacja zakładowych funduszy szkoleniowych. Mogli je tworzyć

pracodawcy z przeznaczeniem na finansowanie lub współfinansowanie kosztów kształcenia

ustawicznego zarówno pracowników, jaki i pracodawców. Fundusz zasilany był wpłatami

pracodawcy w wysokości nie mniejszej niż 0,25% zakładowego funduszu płac. Środki

przekazane na fundusz szkoleniowy stanowiły dla pracodawcy koszt uzyskania przychodu

w momencie zasilenia tego funduszu. Na wniosek pracodawcy, który utworzył fundusz

szkoleniowy, starosta mógł refundować z Funduszu Pracy koszty szkolenia pracowników lub

pracodawcy w wysokości do 50%, nie więcej jednak niż do wysokości przeciętnego

wynagrodzenia obowiązującego w dniu zawarcia umowy, na jedną osobę, a w przypadku osób

w wieku 45 lat i powyżej – w wysokości do 80%, nie więcej jednak niż do wysokości 300%

przeciętnego wynagrodzenia, obowiązującego w dniu zawarcia umowy, na jedną osobę.

Likwidacja zakładowych funduszy szkoleniowych wynika z tego, że pracodawcy ich nie

wykorzystywali. Zastąpił je Krajowy Fundusz Szkoleniowy, finansowany z Funduszu Pracy, który

będzie dofinansowywał koszty kształcenia ustawicznego pracodawców i pracowników.

Ta zmiana powoduje, że jedna z istniejących w Prawie zamówień publicznych klauzul

społecznych, tak zwana klauzula pro-pracownicza, stała się bezprzedmiotowa. Punkt 2 i 3, w art.

29 ust. 4 PZP stanowi, że zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia

wymagania związane z realizacją zamówienia, dotyczące utworzenia funduszu szkoleniowego,

7 Zalecenia Ministra Rozwoju Regionalnego oraz Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych dotyczące stosowania

„klauzul społecznych” w zamówieniach publicznych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2009. 8 Opis wymagań związanych z realizacją zamówienia publicznego, dotyczących zatrudnienia osób

niepełnosprawnych, zgodnie z art. 36 ust. 2 pkt 9 ustawy - prawo zamówień publicznych, Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa 2010. 9 Ustawa z dnia 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2014 r. poz. 598) - obowiązująca od dnia 27 maja 2014 r.






Stro

na1

2



w którym wpłaty pracodawców stanowić będą co najmniej 1% zakładowego funduszu płac lub

zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz funduszu szkoleniowego do tej wysokości.

Pracodawcy nie będą mogli tworzyć ani zasilać kolejnymi wpłatami funduszy już od

27 maja 2014 r. Przepis przejściowy pozwala jednak do środków zakładowego funduszu

szkoleniowego zgromadzonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosować przepisy

dotychczasowe (art. 21 ustawy o zmianie UPZIRP - zob. przyp. nr 9).

Z założenia stosowanie klauzuli pro-zatrudnieniowej miało stymulować tworzenie

zakładowych funduszy szkoleniowych czyli wspierać kształcenie ustawiczne pracowników.

W praktyce stosowanie tej klauzuli przez zamawiających ograniczyło się dotychczas zaledwie do

kilku postępowań w skali kraju, co w dużej mierze wiąże się z brakiem zainteresowania

tworzeniem zakładowych funduszy szkoleniowych.

Kursy do końca 2015 r.

Zgromadzone obecnie środki zakładowych funduszy szkoleniowych wpłacone w 2014 r.

i niewykorzystane w 2014 r. można wykorzystać na szkolenia do końca 2015 r. Jeżeli nie zostaną

wykorzystane do 31 grudnia 2015 r., to należy je uznać za przychód, jeżeli wcześniej zostały

uznane za koszt podatkowy (art. 14 ust. 2 pkt 13 lit. a ustawy o PIT). W przypadku podatników

CIT mających rok podatkowy inny niż kalendarzowy do przychodów zalicza się środki

niewykorzystane w roku podatkowym, w którym zostały wpłacone do tego funduszu, lub

w ciągu roku podatkowego następującego po tym roku (art. 12 ust. 1 pkt 5b lit. a ustawy o CIT).

Nie opłaca się likwidacja

Jeżeli pracodawca nie zamierza wydać pieniędzy zgromadzonych w funduszu na

organizację szkoleń i w związku z nowelizacją przepisów rozważa zlikwidowanie funduszu od

razu po wejściu nowych przepisów w życie, to może mu się to nie opłacić. Likwidacja funduszu

oznacza obowiązek rozpoznania przychodu. Natomiast pozostawienie środków w funduszu bez

konieczności rozpoznania przychodu jest możliwe do końca 2015 r. (podatnicy PIT) albo końca

następnego roku podatkowego (podatnicy CIT).






Stro

na1

3



STOSOWANIE KLAUZUL SPOŁECZNYCH

Korzyści ze stosowania klauzul społecznych

Zamówienia publiczne są istotne z perspektywy zamawiających i wykonawców przede

wszystkim ze względu na wielość zamówień i ich wartość.10

Zgodnie z Prawem zamówień publicznych zamawiający mogą, ale nie muszą stosować

klauzul społecznych. Decyzja o ich zastosowaniu należy do zamawiającego i powinna być

uzależniona przede wszystkim od możliwości uzyskania istotnych korzyści społecznych. Korzyści

te powinny wpisywać się w działalność prowadzoną przez zamawiającego, na przykład

w gminną czy regionalną politykę społeczną. Samorządy terytorialne oczekują także, aby

korzyści z zastosowania klauzul społecznych służyły mieszkańcom w gminie, powiecie czy

regionie.

Podstawowy argument za stosowaniem klauzul społecznych to zwiększenie efektywności

wydatkowania środków publicznych, poprzez osiągnięcie tak zwanej społecznej wartości

dodanej. Zamawiający dokonuje zakupu usługi czy też towarów, którego i tak musi dokonać,

dodatkowo osiągając korzyści społeczne np. w postaci zatrudnienia osób bezrobotnych czy

niepełnosprawnych. Stosowanie klauzul społecznych daje wyjątkową możliwość łączenia

zakupów usług czy towarów niezbędnych do realizacji zadań publicznych z osiąganiem

dodatkowych korzyści społecznych.

Korzyści społeczne, które mogą osiągać zamawiający ze stosowania klauzul społecznych to

przede wszystkim:

wsparcie podmiotów zatrudniających osoby niepełnosprawne, np. zakładów pracy

chronionej, spółdzielni socjalnych zatrudniających powyżej 50% pracowników

niepełnosprawnych czy spółdzielni inwalidów; klauzula zastrzeżona, która to

umożliwia, służy podtrzymywaniu zatrudnienia osób niepełnosprawnych, poprzez

udzielanie zamówień podmiotom zatrudniającym te osoby, ale nie wymusza

10

Na podstawie dokumentu: Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu

zamówień publicznych w 2012 roku, Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa 2013 - szacunkowa wartość rynku

zamówień publicznych w 2012 roku wyniosła prawie 133 miliardy złotych, co stanowiło ok. 8,3% PKB. W 2012

ponad 14 tysięcy zamawiających udzieliło ponad 188 tysięcy zamówień. Największą grupę zamawiających (ponad

45%) stanowiły samorządy terytorialne.






Stro

na1

4



dodatkowego zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Nie wymaga także, aby osoby

niepełnosprawne zatrudnione przez podmiot, który uzyskał zamówienie publiczne

wykonywały to zamówienie;

stymulowanie zatrudnienia osób w trudnej sytuacji na rynku pracy – klauzula (art.

29 ust. 1 PZP) ma zachęcać pracodawców do zatrudniania tych osób przy realizacji

zamówień publicznych. Wykonawca, który chce realizować zamówienie publiczne

musi zatrudnić osoby wskazane przez zamawiającego do realizacji tego zatrudnienia.

Klauzula prozatrudnieniowa w przeciwieństwie do klauzuli zastrzeżonej wymaga

zatrudnienia osoby zagrożonej wykluczeniem do wykonania zamówienia publicznego.

To zamawiający określa do jakich grup określonych w PZP mają należeć osoby

zatrudnione oraz jaka ma być ich liczba. Zamawiający może więc stosować klauzulę

selektywnie i koncentrować ją na tych osobach, których sytuacja jest najtrudniejsza.

Jeżeli na przykład zamawiający uzna, że grupą wymagającą dodatkowego wsparcia, ze

względu na szczególnie trudną sytuację na lokalnym rynku pracy, są więźniowie, to

może zastosować klauzulę dotyczącą zatrudniania wyłącznie więźniów;

zachęcanie pracodawców do działań pro-pracowniczych (art. 29 ust 2 i 3 PZP) – czyli

z funduszu szkoleniowego, z którego finansowane są m.in. szkolenia dla

pracowników, co podnosi poziom ich kompetencji i kwalifikacji, a zatem poprawia ich

sytuację na rynku pracy.

Klauzule społeczne mogą być więc narzędziem uzupełniającym aktywizację i integrację

zawodową osób zagrożonych społecznym wykluczeniem prowadzoną na przykład przez Ośrodki

Pomocy Społecznej, Powiatowe Urzędy Pracy czy Centra Integracji Społecznej. Narzędziem

bardzo ważnym, bo oferującym zatrudnienie, którego często nie mogą zagwarantować

instytucje prowadzące integrację zawodową.

Klauzule społeczne jako narzędzie

wsparcia podmiotów ekonomii społecznej

Klauzule społeczne mogą także być instrumentem wsparcia rozwoju podmiotów ekonomii

społecznej. Ale, aby tak się stało musi być spełnionych kilka warunków, gdyż nie ma możliwości

podmiotowego zaadresowania klauzul - na przykład skierowania ich wyłącznie do podmiotów

ekonomii społecznej. Ograniczałoby to zasadę konkurencyjności, a więc naruszałoby prawo

krajowe i unijne. Dodatkowa trudność to brak w polskim prawie określenia, czym jest podmiot

ekonomii społecznej.






Stro

na1

5



Wymogi określone w klauzulach mogą być spełnione przez różne podmioty, również

w pełni rynkowe. To czy klauzule służą rozwojowi przedsiębiorczości społecznej, zależy

wyłącznie od intencji zamawiających i takiego zastosowania przez nich tego instrumentu, aby te

intencje realizował. Wymaga to przede wszystkim od zamawiającego dokonania dobrego

rozpoznania potencjału i ofert podmiotów ekonomii społecznej, po to, by dostosować klauzulę

do potrzeb i możliwości podmiotów ekonomii społecznej. Stosowanie klauzul bez takiego

rozpoznania, o czym świadczy praktyka, może zakończyć się niepowodzeniem, polegającym na

przykład na braku ofert złożonych w postępowaniu. Zamawiający musi wiedzieć, jakie są

możliwości zatrudnieniowe przedsiębiorstw społecznych, a także w jakich usługach czy

dostawach te przedsiębiorstwa się specjalizują. Pozwala to zamawiającemu określić realnie, ile

osób i z jakich grup zagrożonych wykluczeniem społecznym może uwzględnić w klauzulach oraz

w jakich obszarach dotyczących zamówień można uwzględnić klauzule, biorąc pod uwagę ofertę

przedsiębiorstw społecznych.

Wymaga to także aktywności ze strony podmiotów ekonomii społecznej (PES), a także

zrozumienia przez nie, że stosowanie klauzul nie znosi generalnych zasad udzielania zamówień

publicznych. Klauzule ułatwiają dostęp do zamówień, ale zamawiającego nadal obowiązuje

stosowanie do wyboru wykonawcy kryterium ceny oraz jakości wykonania zamówienia. PES

muszą pamiętać, że ubiegając się o zamówienie publiczne mogą rywalizować ceną i jakością

z innymi podmiotami, w tym także rynkowymi. Klauzule społeczne wyrównują szanse

podmiotów ekonomii społecznej, ale nie zwalniają ich z konieczności dbania o jakość i cenę, bo

są to elementy decydujące o wyborze wykonawcy. Zapominanie o tym powoduje, że pomimo

chęci zastosowania klauzuli jako instrumentu wsparcia podmiotów ekonomii społecznej,

postępowania z klauzulami wygrywają firmy rynkowe.

Z punktu widzenia PES, klauzule społeczne ułatwiają im dostęp do zamówień publicznych,

w szczególności zlecanych przez samorządy. Realizując zamówienia publiczne, podmioty

ekonomii społecznej mogą prowadzić działalność gospodarczą będącą źródłem ich przy

chodów, ale jednocześnie realizować swoją działalność społeczną, polegającą na integracji

zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem. Realizacja zamówień publicznych to

także okazja do zdobycia doświadczeń biznesowych i rozwoju potencjału PES. Jest to również

możliwość pokazania się PES jako solidnego partnera dla samorządu i dobrego sąsiada dla

społeczności lokalnej.

Z punktu widzenia zamawiających, a w szczególności samorządów lokalnych, podmioty

ekonomii społecznej jako realizatorzy zamówień publicznych z klauzulami społecznymi mają

dwa ważne atuty. Większość PES nastawionych jest na integrację zawodową i społeczną osób

zagrożonych wykluczeniem, a więc w pełni realizuje zatrudnieniowy cel klauzul społecznych.

Z punktu widzenia tego celu PES dają potencjalnie znacznie większe szanse na trwałą

integrację zawodową i zatrudnienie osób wykluczonych (trwające także po zakończeniu

realizacji zamówienia) niż inne firmy, bo taka jest misja ich działania. Podmioty ekonomii






Stro

na1

6



społecznej mają z reguły wiedzę i doświadczenie w integracji zawodowej osób wykluczonych,

dzięki czemu szansa na trwały efekt zatrudnieniowy znacznie się zwiększa w porównaniu

z podmiotem, który takich kompetencji i doświadczeń nie ma.

Po drugie, zdecydowana większość PES jest silnie zakorzeniona w społecznościach

lokalnych – jest tworzona lokalnie - wspierana przez lokalne instytucje – zatrudnia osoby

wykluczone mieszkające w społeczności lokalnej, których rynkiem zbytu jest lokalny rynek. To

bardzo ważny atut z punktu widzenia samorządu powiatowego czy gminnego, który chciałby, co

jest zupełnie naturalne, aby zarówno pieniądze, jak i korzyści społeczne w ramach zamówień

publicznych trafiały do ich społeczności. W imię zachowania równego dostępu do zamówień

publicznych prawo nie pozwala na terytorialne ograniczanie podmiotów, które mogą ubiegać

się o zamówienie. Inaczej mówiąc, zamawiający nie może zamknąć postępowania o udzielenie

zamówienia wyłącznie do podmiotów działających na lokalnym rynku. Wykorzystanie klauzul

społecznych zwiększa szanse na realizację zamówień przez PES, a dzięki temu zwiększa szanse

na to, że korzyści z realizacji zamówień „zostaną” w społeczności lokalnej.






Stro

na1

7



PRAKTYKA

STOSOWANIA KLAUZUL SPOŁECZNYCH

Skala i zakres stosowania klauzul społecznych

W dużej mierze pod wpływem działań informacyjnych środowisk związanych z ekonomią

społeczną, klauzule zaczęły być stosowane przez samorządy terytorialne, choć skala tego

zjawiska jest nadal marginalna. Urząd Zamówień Publicznych ma możliwość identyfikowania

jedynie postępowań z zastosowaniem klauzuli zastrzeżonej.11

W prawie zamówień publicznych można znaleźć dwie klauzule prospołeczne:

podmiotową (art 22.ust. 2) – pozwala na wprowadzenie dodatkowego warunku

udziału w postępowaniu (obowiązek zatrudniania min. 50% osób

niepełnosprawnych)

przedmiotową (art 29. ust 4) – umożliwia wprowadzenie stosownych wymogów

dotyczących realizacji zamówienia.

Jeżeli zamawiający decyduje się na skorzystanie z rozwiązań prospołecznych, to z zasady

zależy mu na realnych efektach (aktywizacja niepełnosprawnych, zmniejszenie bezrobocia,

integracja społeczna byłych więźniów itp.), a wówczas zastosowanie wyłącznie klauzuli

podmiotowej (art 22. ust. 2 PZP) nie gwarantuje zamawiającemu osiągnięcia ww. efektów.

Dzieje się tak dlatego, gdyż wymóg zatrudniania osób niepełnosprawnych musi być spełniony

wyłącznie „najpóźniej w dniu, w którym upływa termin składania ofert”. Wykonawca po

wygraniu przetargu (nawet wcześniej – po otwarciu ofert) może rozstać się ze swoimi

niepełnosprawnymi pracownikami, a zamawiający nie może nic zrobić.

Największą szansę na osiągnięcie efektu prospołecznego daje wyłącznie klauzula

przedmiotowa – zatrudnieniowa (vide art 29. ust. 4. pkt 1 PZP). Przykładowo – w chwili otwarcia

ofert wykonawca może nie zatrudniać ani osoby niepełnosprawnej (lub innych osób

wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym). Natomiast dzięki odpowiedniemu

11

według danych Urząd Zamówień Publicznych w 2011 roku było ich w całym kraju 325, co stanowiło ok. 2 promili ogólnej liczby postępowań. Jeżeli chodzi o klauzulę z artykułu 29 PZP to można szacować, że w roku 2011 zastosowano ją w około 100 postępowaniach.






Stro

na1

8



przygotowaniu postępowania (SIWZ, w szczególności umowy), wykonawca będzie zobowiązany

takie osoby zatrudnić.

Aby uniknąć (zminimalizować) obejścia rygorów tych warunków, lepszym

i skuteczniejszym rozwiązaniem jest wprowadzenie do umowy stosownych zobowiązań

wykonawcy w zakresie jego potencjału kadrowego, technicznego, finansowego.

TABELA

Klauzule prospołeczne w prawie zamówień publicznych

KRYTERIUM Klauzula podmiotowa Klauzula przedmiotowa

Podstawa prawna art 22.ust. 2 PZP art 29. ust 4 PZP

Charakterystyka

pozwala na wprowadzenie dodatkowego warunku udziału w postępowaniu

umożliwia wprowadzenie stosownych wymogów dotyczących realizacji zamówienia

Przykład obowiązek zatrudniania min. 50% osób niepełnosprawnych

z jakich grup mają wywodzić się osoby wykluczone, które ma zatrudnić wykonawca

ile tych osób ma być zatrudnionych przy realizacji zamówienia

WAŻNE wymóg zatrudniania osób niepełnosprawnych musi być spełniony wyłącznie „najpóźniej w dniu, w którym upływa termin składania ofert”, co zamawiającemu nie daje gwarancji dalszego zatrudniania tych osób po otwarciu ofert lub wygraniu przetargu przez wykonawcę

umowne zobowiązanie wykonawcy w zakresie potencjału technicznego, finansowego czy kadrowego, przy zastosowaniu klauzuli (najczęściej zatrudniane są osoby bezrobotne oraz osoby niepełnosprawne)

W przypadku samorządów lokalnych czy regionalnych, klauzule stosowane były z reguły

w zakresie zamówień na usługi porządkowe, ochronę mienia, pielęgnację zieleni, usługi

cateringowe i opiekuńcze, choć zdarzały się też zamówienia np. na dostawę preparatów do

żywienia pozajelitowego czy też budowę drogi. Są to najczęściej te obszary, w których działają

przedsiębiorstwa społeczne lub firmy zatrudniające osoby niepełnosprawne.

Częściej stosowana jest klauzula zastrzeżona, przede wszystkim dlatego, że jest znacznie

bardziej konkretna i łatwiejsza w weryfikacji dla zamawiającego niż klauzula zatrudnieniowa.

Stosowanie klauzuli z art. 29 PZP z pewnością wymaga więcej wysiłku ze strony

Zamawiającego, który musi podjąć decyzję, z jakich grup mają wywodzić się osoby wykluczone,

które ma zatrudnić wykonawca i ile tych osób ma być zatrudnionych przy realizacji zamówienia.

W ramach klauzuli prozatrudnieniowej najczęściej zatrudniane są osoby bezrobotne i osoby






Stro

na1

9



niepełnosprawne, rzadziej pojawiają się osoby z innych grup wymienionych w ustawie, np.

więźniowie czy młodociani w celu przygotowania zawodowego. Zamawiający najczęściej

stawiają warunek zatrudnienia 2-3 osób, rzadziej ta liczba jest większa, ale oczywiście w dużej

mierze zależy to od skali i zakresu zamówienia.

Przykłady postanowień dotyczących klauzul społecznych

znajdujących się w Specyfikacjach Istotnych Warunków Zamówienia

Podstawowym dokumentem w ramach postępowania o zamówienie publiczne jest

Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), w której zamawiający określa zasady

i warunki ubiegania się o zamówienie publiczne. Zastosowanie klauzuli społecznej wymaga

zapisania tego w SIWZ. Dla przejrzystości postępowania powinna ona znaleźć się również

w ogłoszeniu o zamówieniu.

W przypadku klauzuli zastrzeżonej z art. 22 PZP, zamawiający powinien w odpowiednim

punkcie SIWZ potwierdzić zastosowanie tej klauzuli i określić czy będzie wymagał od uczestnika

postępowania odpowiedniego oświadczenia, potwierdzającego zatrudnienie co najmniej 50%

osób niepełnosprawnych:

Przykład

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

Numer ogłoszenia: 156778 - 2013,

Zamawiający: Zakład Komunalny „Kleszczów” Sp. z o. o.

Przedmiot zamówienia: Usługa ochrony dla Zakładu Komunalnego Kleszczów.

„III.7) Czy ogranicza się możliwość ubiegania się o zamówienie publiczne tylko dla

wykonawców, u których ponad 50 % pracowników stanowią osoby

niepełnosprawne: tak.

Należy przedłożyć oświadczenie wykonawcy o zatrudnianiu ponad 50% osób nie

pełnosprawnych w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej

oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, lub w rozumieniu właściwych przepisów

państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego -

jeżeli wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania w tych państwach”






Stro

na2

0



Niektórzy zamawiający określają format oświadczenia o zatrudnieniu osób

niepełnosprawnych:

Przykład


Znak sprawy: SS/26/2013/01/ochrona,

Zamawiający: Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych, Oddział Szkła

i Materiałów Budowlanych w Krakowie, województwo małopolskie,

Przedmiot zamówienia: całodobowa ochrona fizyczna mienia wraz

z monitoringiem obiektów Oddziału Szkła i Materiałów Budowlanych w Krakowie.

Przykład

Załącznik nr 4 do SIWZ

……………..…………... /pieczęć wykonawcy/

OŚWIADCZENIE O ZATRUDNIENIU OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Składając ofertę w trybie przetargu nieograniczonego na:

Całodobowa ochrona fizyczna mienia wraz z monitoringiem obiektów Oddziału

Szkła i Materiałów Budowlanych

oświadczamy, że zatrudniamy ponad 50% osób niepełnosprawnych w rozumieniu

przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełno

sprawnych lub w rozumieniu właściwych przepisów państw członkowskich Unii

Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego*.

……..……., dnia ……………… ...................................................... podpis osoby uprawnionej do składania

oświadczeń woli w imieniu Wykonawcy

* jeżeli Wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania w tych państwach

W przypadku klauzuli prozatrudnieniowej z art. 29 PZP, zapisy w SIWZ muszą być nieco

bardziej rozbudowane. Niektórzy zamawiający stosują w SIWZ określenie klauzula społeczna, co






Stro

na2

1



nie wydaje się błędem, ale trzeba pamiętać, że jest to określenie, które w prawie nie występuje.

Dlatego i tak trzeba opisać jego podstawy prawne czyli powołać się na art. 29 ust. 4 PZP.

Odpowiednie sformułowanie powinno być zapisane w SIWZ w części „Dodatkowe

wymagania związane z realizacją przedmiotu zamówienia”:

Przykład


Numer zamówienia nadany przez zamawiającego: NZ-6/2011,

Zamawiający: Zakład Gospodarki Mieszkaniowej (ZGM) w Bydgoszczy,

Przedmiot zamówienia: świadczenie usług w zakresie utrzymania czystości i porządku

w obrębie nieruchomości gminnych, administrowanych przez ZGM w Bydgoszczy.

„Dodatkowe wymagania związane z realizacją zamówienia - klauzula społeczna:

Na podstawie art. 29 ust. 4 Ustawy Prawo zamówień publicznych, zamawiający będzie

wymagał, aby wśród osób bezpośrednio uczestniczących w wykonywaniu zamówienia

zatrudnionych było minimum 10 osób bezrobotnych. Osoby winny być zatrudnione w

jednej z poniższych form:

na podstawie skierowania właściwego urzędu pracy zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.),

na postawie właściwego dokumentu kierującego bezrobotnego do pracodawcy wystawionego przez organ zajmujący się realizacją zadań z zakresu rynku pracy określony w analogicznych przepisach państwa członkowskiego UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

w ramach zatrudnienia socjalnego, o którym mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 z późn. zm.) np. zatrudnienie wspierane lub Indywidualne Programy Zatrudnienia Socjalnego lub odpowiadające mu programy lub formy zatrudnienia określone w przepisach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Zatrudnienie minimalnej liczby wskazanych osób powinno trwać nieprzerwanie przez

cały okres trwania umowy.”

W powyższym przykładzie zamawiający nie tylko określił rodzaj i liczbę zatrudnionych

osób, ale także wskazał okres wymaganego ich zatrudnienia oraz jego formę, w tym przypadku

będącą jednocześnie formą weryfikacji statusu zatrudnianych osób.






Stro

na2

2



Zgodnie z art. 36 PZP zamawiający powinien jeszcze określić sposób dokumentowania

zatrudnienia oraz swoje uprawnienia w zakresie kontroli wypełniania warunków klauzuli przez

wykonawcę:

Przykład


Numer ogłoszenia: 133224 -2013,

Zamawiający: Gmina Miasto Suwałki,

Przedmiot zamówienia: przebudowa ulicy Moniuszki (Nr 121230E) i ulicy Piłsudskiego

(Nr 121248E) w Suwałkach.

„Dodatkowe wymagania związane z realizacją przedmiotu zamówienia:

Zamawiający określa wymagania związane z realizacją zamówienia stosownie do art. 29 ust. 4 Ustawy, dotyczące klauzuli społecznej:

Wykonawca, przyjmując do realizacji zamówienie, musi zatrudnić w pełnym wymiarze czasu pracy przy wykonywaniu zamówienia co najmniej 3 osoby niepełnosprawne (osoba niepełnosprawna - osoba spełniająca przesłanki statusu niepełnosprawności określone Ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.)).

Status osoby niepełnosprawnej określony jest posiadanym orzeczeniem o niepełnosprawności wydanym przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności lub orzeczeniem o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy pracownika niepełnosprawnego, wydanym przez lekarza Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zatrudnienie przy realizacji zamówienia powinno trwać w okresie wykonywania robót remontowych. W przypadku rozwiązania stosunku pracy przez osobę niepełnosprawną lub przez pracodawcę przed zakończeniem tego okresu, Wykonawca będzie zobowiązany do zatrudnienia na to miejsce innej osoby niepełnosprawnej.

Wykonawca, przy wykonywaniu zamówienia, przedstawia Zamawiającemu umowę o pracę lub spółdzielczą umowę o pracę z osobą niepełnosprawną.

Zamawiający ma prawo w każdym okresie realizacji zamówienia zwrócić się do Wykonawcy o przedstawienie dokumentacji zatrudnienia osób niepełnosprawnych, natomiast Wykonawca ma obowiązek przedstawić ją niezwłocznie Zamawiającemu.

W przypadku niezatrudnienia przy realizacji zamówienia wymaganej przez Zamawiającego liczby osób niepełnosprawnych, Wykonawca będzie zobowiązany do zapłacenia kary umownej Zamawiającemu w wysokości 10 % wynagrodzenia ryczałtowego brutto umowy za każdą niezatrudnioną osobę niepełnosprawną poniżej liczby wymaganej przez zamawiającego”






Stro

na2

3



Warto zwrócić także uwagę, że jeżeli zamówienie publiczne składa się z kilku części/zadań,

to wymóg zatrudnienia nie musi dotyczyć wszystkich tych zadań, a np. jedynie tych, które będą

w stanie wykonać należycie starannie osoby bezrobotne czy niepełnosprawne.

Przydatne dla Zamawiającego jest również umieszczenie w umowie zgody Wykonawcy na

wgląd przez Zamawiającego w dane osobowe pracowników i w informacje zawarte w umowach

ich zatrudnienia. Brak takiej zgody może utrudnić Zamawiającemu kontrolę spełniania

warunków dotyczących zatrudnienia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Zamawiający mogą także wymagać od ubiegających się o zamówienie złożenia wraz

z ofertą stosowanego oświadczenia, potwierdzającego spełnianie warunków dotyczących

realizacji przedmiotu zamówienia.

Praktyczny sposób stosowania klauzul społecznych

Na podstawie praktyki stosowania przez samorządy terytorialne i ich jednostki klauzul

społecznych, można określić optymalny sposób działania służący skutecznemu zastosowaniu

klauzul w postępowaniach przetargowych:

krok 1

•zapoznanie się przez zamawiającego z regulacjami prawnymi dotyczącymi klauzul społecznych oraz opiniami UZP w tym zakresie

krok 2

•określenie potrzeb społecznych w zakresie zatrudniania określonych grup zagrożonych wykluczeniem społecznym

krok 3

•rozpoznanie rynku - w jakich strefach zamówień operują potencjalni wyknawcy, np. PES, jaki jest ich potencjał wykonawczy i jakie są ich możliwości w zakresie zatrudnienia osób wykluczonych

krok 4

•podjęcie przez zamawiającego (na podstawie wyników kroku 2 i 3) decyzji dotyczącej zastosowania klauzuli społecznej - czy zostanie zastosowana, jaka klauzula, dla jakich przedmiotów zamówienia, w jakim trybie udzielone zostanie zamówienie, ile osób ma być zatrudnionych i z jakich grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, czy do całości czy do części zamówienia, na jakich warunkach mają być one zatrudnione, w jakiej formie zamawiający będzie kontrolował zamówienie, jakie konsekwencje poniesie wykonawca w przypadku niedotrzymania warunków klauzuli






Stro

na2

4



Bariery upowszechniania klauzul społecznych

Podstawową przyczyną ograniczonego stosowania klauzul społecznych w Polsce jest nadal

brak powszechnej wiedzy na temat tej możliwości. Wielu zmawiających, w szczególności

przedstawicieli samorządów lokalnych, nie wie, że w Prawie zamówień publicznych znajdują się

klauzule społeczne. Natomiast wśród tych, którzy o tym wiedzą, spora część nie uświadamia

sobie jeszcze, jakie cele mogą realizować dzięki zastosowaniu klauzul społecznych i jakie

korzyści może przynieść ich stosowanie. Inne przyczyny marginalnego jak dotąd wykorzystania

klauzul to:

obawa przed stosowaniem klauzul wynikająca z tego, że wciąż jest to rozwiązanie

nowe, a zatem „ryzykowne”,

obawa przed unieważnieniem postępowań przez organy kontroli oraz z powodu

odwołań uczestników postępowań,

brak dobrego rozpoznania rynku potencjalnych wykonawców, wiedzy nt. podmiotów,

które spełnią dodatkowe warunki społeczne,

przywiązywanie zbyt dużej wagi do ceny, jako jedynego kryterium decydującego

o wyborze wykonawcy,

krok 5 •przygotowanie dokumentacji przetargowej lub innej związanej z udzieleniem zamówienia uwzględniające klauzule społeczne

krok 6 •przeprowadzenie postępowania, zweryfikowanie wymogów określonych w klauzuli i podpisanie umowy z wykonawcą

krok 7 •monitorowanie realizacji zamówienia i kontrolowania wypełniania warunków określonych w klauzuli społecznej

krok 8 •ocena realizacji zamówienia, w tym oszacowanie korzyści wynikających z zastosowania klauzuli społecznej






Stro

na2

5



Szanse upowszechniania klauzul społecznych

Szansą na upowszechnienie klauzul społecznych jest przede wszystkim to, że powoli, ale

konsekwentnie, rośnie liczba zamawiających stosujących to rozwiązanie. Nic bowiem lepiej nie

działa jak dobry przykład - możliwość skorzystania z doświadczeń tych, którzy już zastosowali

klauzule. Ważne dla upowszechniania stosowania klauzul społecznych jest także:

zainteresowanie Komisji Europejskiej poszerzeniem i wzmocnieniem stosowania

klauzul społecznych jako instrumentu stymulującego zatrudnienie w czasach kryzysu

gospodarczego, a także wspierającego przedsiębiorczość społeczną. Komisja

przygotowała propozycje zmian w dyrektywach dotyczących zamówień publicznych,

które umożliwiałyby na przykład poszerzenie stosowania klauzuli

zastrzeżonej na inne grupy osób w trudnej sytuacji na rynku pracy,

zainteresowanie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej upowszechnianie klauzul

społecznych jako instrumentu wspierającego zatrudnienie i stymulującego rozwój

ekonomii społecznej. Także w projekcie Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii

Społecznej do 2020 roku oraz w wielu regionalnych programach rozwoju ekonomii

społecznej proponowane są działania służące upowszechnianiu klauzul społecznych,

zainteresowanie klauzulami ze strony Urzędu Zamówień Publicznych, który m.in.

w planach działań na najbliższe lata przewidział szkolenia dla zamawiających

w zakresie stosowania klauzul społecznych,

działania na rzecz upowszechniania klauzul społecznych podejmowane przez

środowiska związane z ekonomią społeczną oraz przez samorządy terytorialne

zainteresowane wykorzystaniem klauzul jako instrumentu prozatrudnieniowego

i wspierającego rozwój PES.

Podsumowanie

Dla stosowania klauzul społecznych istotne jest, aby społeczności lokalne zdawały sobie

sprawę z korzyści, jakie odniosą wszyscy, jeśli polityka reintegracyjna będzie prowadzona

skutecznie. Wymaga to wzmocnienia argumentacji korzyści, nie tylko grup osób wykluczonych

(zagrożonych) społecznie, ale wszystkich członków wspólnoty. Dobre mierniki społecznej

wartości dodanej pozwolą przekonać zarówno lokalną społeczność jak i decydentów do

aktywnej polityki reintegracyjnej. W ten sposób kontrola polityk publicznych mogłaby przestać

być wyłączną domeną powołanych do tego organów i stać się bardziej społeczna.






Stro

na2

6



Najważniejsze wnioski, co należałoby zrobić:

• przejrzeć prawodawstwo dotyczące zamówień publicznych i wyeliminować

negatywne skutki stosowania rażąco niskiej ceny;

• systemowo wprowadzić stosowanie rzetelnych wskaźników społecznej

wartości dodanej;

• przyglądać się partycypacji publicznej jako narzędziu realnego

zakorzeniania polityk w społecznościach lokalnych;

• integrować lokalne polityki publiczne;

• promować dobre praktyki w zakresie społecznie odpowiedzialnych

zamówień;

• zwiększyć wykorzystanie klauzul społecznych, co powinno mieć znaczenie

promocyjne;

• w większym stopniu stosować społecznie odpowiedzialne zakupy

w zamówieniach podprogowych oraz przy okazji wydatkowania pieniędzy

unijnych.






Stro

na2

7



DORBRE PRAKTYKI

na przykładzie JST i PES

Samorząd

Przykład Zamawiającego

Urząd Miasta Brzeziny

Marcin Pluta – Burmistrz Miasta – klauzulę społeczną zastosowałem pierwszy raz na

początku 2011 roku, ponieważ byłem bardzo ciekawy jak to działa i jak w legalny sposób mogę

wesprzeć, poprzez preferencje przetargowe, osoby z obszaru wykluczenia społecznego. Miałem

też pewne doświadczenia z zagranicznych wizyt studyjnych. Chciałem również sprawdzić, czy

pracownicy mojego urzędu są w stanie wdrożyć w życie tak innowacyjny proces prawny. Nie

zawiodłem się, bo osoba zarządzająca w moim imieniu procesem zamówień publicznych miała

podstawową wiedzę w tym temacie, co wpłynęło na jakość i tempo prac.12

Korzyści lokalne i personalne

Każda społeczność lokalna składa się z wielu elementów. Wśród nich są osoby

wymagające wsparcia ze względu na ich bezradność społeczną i wynikających z niej deficytów.

Zastosowanie klauzul społecznych i innych elementów wsparcia powoduje wciąganie ludzi

z marginesu społecznego do obszaru przedsiębiorczości. Dając im bezpośrednią szansę pracy,

automatycznie kreujemy rozwój lokalny, ponieważ wsparciem objęte są w większości osoby

mało mobilne. Pieniądz zostaje więc na miejscu, a przedsiębiorcy się przy tym edukują.

W gminie obniżają się nakłady na pomoc społeczną, osoby zatrudnione reintegrują się

społecznie i zawodowo.

12

zob. M. Pluta [w:] I. Jakubowska, M. Pluta, T. Misina, K. Ostalecka, J. Kalinowska, J. Ostrowski, Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych z korzyścią dla wszystkich, Fundacja Fundusz Współpracy Warszawa 2014, s. 6-7






Stro

na2

8



Poczucie odpowiedzialności za najsłabszych mieszkańców, podniesienie świadomości misji

społecznej i prestiż dla samego burmistrza i miasta. Ważne jest zdobywanie nowych

doświadczeń na przyszłość w oparciu o nowoczesne rozwiązania prawne, które za kilka lat będą

rzeczywistością.

Trudności

Na samym początku, przy niskiej świadomości prawnej tego specyficznego zagadnienia

i braku praktyk w kraju, zastosowanie klauzuli usztywniało nasze działania. Bardzo ostrożnie

traktowaliśmy kwestie związane z sankcjami i analizą rynku lokalnego w kontekście zlecanego

zadania i odpowiedzialności z nim związanej. Każde kolejne postępowanie przetargowe

budowało i utrwalało naszą wiedzę. Po ponad dziesięciu przetargach z klauzulami

podmiotowymi i zatrudnieniowymi oraz doświadczeniu hybrydowego połączenia tych dwóch

instrumentów nie mamy już żadnych trudności.

Cena i jakość

Cena i jakość usług nie mają żadnego związku z zastosowaniem klauzul społecznych

w postępowaniu przetargowym. Jeżeli na wstępie, w sposób świadomy określimy kryteria

jakościowe i w obiektywny sposób będziemy na bieżąco kontrolować wykonanie zadania lub

usługi, to – jak wynika z mojego doświadczenia – nie będzie żadnych problemów z uzyskaniem

zakładanego poziomu jakościowego. Natomiast dobra analiza lokalnego rynku pracy dla grup

wykluczenia społecznego oraz analiza przedmiotu samego zadania, w tym kar umownych,

często pomaga w ustaleniu takich parametrów postępowania, które później procentują dobrą

bądź też akceptowalną ceną dla ogłaszającego przetarg, czyli zamawiającego.

Zagrożenia i obawy

Klauzule społeczne w procesie zamówień publicznych to sposób na wyrównanie szans

w dostępie do rynku pracy grup wykluczanych, a nie pomoc i wsparcie dla spółdzielni

socjalnych, co jest mylnie postrzegane jako bezpośredni instrument wsparcia całego sektora

ekonomii społecznej. Konsekwentne realizowanie zasady indywidualnego podejścia do każdej

sprawy sprawia, że stosowanie klauzul w każdym zamówieniu nie ma sensu. Nie powinniśmy ich

stosować np. w przypadku dostaw. Przynajmniej na początku drogi musimy mieć komfort

czasowy dla spokojnego wdrażania w postępowaniach przetargowych mechanizmów społecznie

odpowiedzialnych zamówień publicznych.






Stro

na2

9



Przedsiębiorstwo ekonomii społecznej

Przykład Wykonawcy

Przedsiębiorstwo społeczne – Laboratorium Cogito sp. z o.o.

Teresa Misina i Katarzyna Ostalecka – klauzule społeczne stanowią instrument wsparcia

tych podmiotów, które oprócz działalności gospodarczej realizują również działania

o charakterze społecznym. Nasza Spółka zatrudnia osoby niepełnosprawne psychicznie, które ze

względu na swoje schorzenia mają ogromne trudności na rynku pracy. Choroba, przyjmowane

leki wpływają na mniejszą wydajność naszych pracowników, dlatego też w procedurach

przetargowych często jesteśmy mniej konkurencyjni w stosunku do innych firm. Zamieszczanie

klauzul społecznych w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia stanowi ważną pomoc dla

przedsiębiorstw działających w obszarze ekonomii społecznej – zawęża krąg podmiotów, które

mogą ubiegać się o realizację zamówienia, a jednocześnie stanowi formę „premii” dla tych,

którym los osób zagrożonych marginalizacją społeczną nie jest obojętny.

W swojej działalności nie opieramy się wyłącznie na przetargach z klauzulami

społecznymi, bierzemy udział również w tych, które ich nie zawierają, ale klauzule stanowią

istotny element wsparcia dla społecznych przedsiębiorców. Forma klauzuli najczęściej

stosowanej to wykluczenia dla podmiotów – np. wspomniane wyżej zatrudnianie

niepełnosprawnych przekraczające 50% zespołu. Niestosowane są natomiast w innej formie

opisowej, w oparciu o inne niż wskaźnik zatrudnienia, np. kryterium jakości, innowacyjności czy

innych cech produktu, usługi – w tym obszarze jest ogrom pracy do wykonania.13

Warto premiować prospołecznych

Klauzule społeczne stanowią instrument wsparcia tych podmiotów, które oprócz

działalności gospodarczej realizują również działania o charakterze społecznym. Laboratorium

Cogito Sp. z o.o. oprócz działalności gospodarczej prowadzi szeroko rozumianą rehabilitację

zawodową, a poprzez pracę również rehabilitację społeczną osób niepełnosprawnych

psychicznie. Wypracowany zysk reinwestowany jest w tworzenie nowych miejsc pracy lub

przekazywany właścicielowi firmy – Stowarzyszeniu na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki

Środowiskowej na działalność statutową.

Dzięki klauzulom społecznym takie firmy jak nasza mogą pełniej uczestniczyć w rynku

zamówień publicznych, a tym samym zapewnić sobie środki finansowe na bieżącą działalność,

13

zob. T. Misina, K. Ostalecka [w:] ibidem , s. 8-9






Stro

na3

0



na wynagrodzenia pracowników. Uważamy, że warto premiować podmioty, które wykazują się

postawą prospołeczną, które wspierają osoby ze szczególnymi trudnościami na rynku pracy,

ponieważ może być wskazówką dla innych przedsiębiorców, aby oprócz wyników finansowych

zabiegali również o cele społeczne.

Ważnym wyzwaniem jest budowanie świadomości klauzul społecznych i możliwości ich

stosowania przez podmioty publiczne, samorządowe, udowodnienie im, że to może wpłynąć na

wzrost i rozwój społeczności lokalnych, wdrożenie elementów aktywnej polityki społecznej,

która jest obecnie wyzwaniem postawionym przed wszystkimi członkami Unii przez Parlament

Europejski.

Jakość a nie bylejakość

Od początku działalności nasza Firma stawiała sobie poprzeczkę bardzo wysoko.

Wiedzieliśmy, że klientów mogą przekonać do nas tylko usługi najwyższej jakości. I taką jakość

staramy się oferować do dnia dzisiejszego. Czasami związane jest to z wyższą ceną usługi niż

w firmach konkurencyjnych.

Udział w rynku zamówień publicznych to wielka niewiadoma – część przetargów

wygrywamy, w innych przegrywamy. Jednak ze względu na wypracowaną markę i naszych

klientów za punkt honoru poczytujemy sobie usługi i działania w najwyższym standardzie.

Warto dodać, że nasze usługi w zakresie gastronomii certyfikowane są znakiem „Zakup pro-

społeczny” i produkt „ES”, a to naprawdę zobowiązuje.

Najniższa cena

Spotykamy się z opiniami naszych klientów czy kontrahentów, że usługi sektora ekonomii

społecznej bywają droższe niż innych podmiotów i mają niższą jakość. Z perspektywy naszej

firmy zawsze pokazujemy, co wpływa obiektywnie na cenę – otóż, jest ona wypadkową

wszelkich składowych kosztów, w tym realnego zatrudnienia w firmie wszystkich pracowników.

Mając na uwadze, że zamówienia publiczne dotyczą sektora publicznego, racjonalnie

skalkulowana cena usługi, gwarantująca rzetelność przedsiębiorcy również w stosunku do

własnych pracowników i lokalnej społeczności, która go otacza, powinna być elementem

kluczowym przy podejmowaniu decyzji o zakupach. Szczególnie, że za najniższą ceną często

kryją się praktyki nierzetelne lub też wprost nieuczciwe.






Stro

na3

1



KRAJOWY PLAN DZIAŁAŃ w zakresie zamówień publicznych

Urząd Zamówień Publicznych

Urząd Zamówień Publicznych, w ramach realizacji kolejnych Krajowych Planów Działań

zrównoważonych zamówień publicznych, prowadzi działania mające na celu upowszechnianie

i promocję społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych, w ramach których mieszczą się

klauzule społeczne w zamówieniach publicznych. Społecznie odpowiedzialne zamówienia

publiczne należy traktować jako pojęcie szersze od tzw. klauzul społecznych, obejmujące

różnego rodzaju kwestie społeczne, które instytucje zamawiające mogą uwzględniać na

poszczególnych etapach procesu udzielenia zamówienia publicznego.

W ramach realizacji Krajowego Planu Działania w zakresie zrównoważonych zamówień

publicznych na lata 2013-2016 przewidziano szereg zadań związanych z promowaniem,

upowszechnianiem i wspieraniem stosowania klauzul społecznych. Urząd stara się uwzględniać

temat klauzul społecznych w organizowanych cyklicznie warsztatach dotyczących procesu

udzielania zamówienia publicznego, a także podejmuje starania mające na celu uwzględnienie

działań związanych z promocją społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych w ramach

programowania nowej unijnej perspektywy finansowej na lata 2014-2020. Ponadto,

przedstawiciele Urzędu promują stosowanie klauzul społecznych podczas innych wydarzeń

dotyczących tematyki zamówień publicznych.

Obawy

Nie należy obawiać się stosowania klauzul społecznych w zamówieniach, warto jednak

dokładnie się do tego przygotować. Przede wszystkim niezbędna jest dokładna analiza każdego

indywidualnego zamówienia, gdyż nie każde postępowanie w sprawie udzielenia zamówienia

publicznego jest odpowiednie do zastosowania klauzul społecznych, a czasem zawarcie klauzul

społecznych jest wręcz niemożliwe lub nieracjonalne. Takim przykładem może być zamówienie

na jednorazową dostawę towaru lub usługi o niskiej wartości, w przypadku której określenie

klauzuli odnoszącej się do zatrudnienia przy realizacji zamówienia osób bezrobotnych będzie

wymogiem nieproporcjonalnym w stosunku do efektu, jaki dzięki temu zobowiązaniu zostanie

osiągnięty. Może także prowadzić do problemów z pozyskaniem ofert od wykonawców, którzy






Stro

na3

2



spełniają ten warunek. Kluczem do skutecznego skorzystania z klauzul społecznych jest także

analiza rynku potencjalnych wykonawców i powiązanie stosowania klauzul społecznych

z istniejącymi celami społecznymi i potrzebami rynku pracy.

Instytucja zamawiająca, gdy już podejmie decyzję o uwzględnieniu wprowadzonym przez

siebie postępowaniu klauzul społecznych, powinna również szczegółowo zdefiniować nie tylko

samą klauzulę, ale także warunki związane z jej realizacją. Należy podkreślić jednak, że klauzule

społeczne nie są rozwiązaniem uniwersalnym, poprzez które można rozwiązać wszystkie

problemy rynku pracy, czy też narzędziem pozwalającym zrealizować wszystkie cele polityki

społecznej. Jest to instrument wspomagający działania podejmowane we wskazanych

obszarach i należy go stosować racjonalnie i rozważnie.

Przyszłość

Obowiązujące w Polsce przepisy prawne dotyczące klauzul społecznych w zamówieniach

publicznych zostały wprowadzone do ustawy Prawo zamówień publicznych w zakresie, w jakim

pozwala na to unijne prawo zamówień publicznych. Szansą na zmianę obowiązującego prawa są

przepisy unijnych projektów legislacyjnych w zakresie zamówień publicznych. Wśród rozwiązań

przewidzianych w nowych dyrektywach, które mogą w szczególny sposób przyczynić się do

wzrostu znaczenia klauzul społecznych w zamówieniach publicznych, należy wskazać przede

wszystkim na rozszerzenie zakresu tzw. zamówień zastrzeżonych oraz wprowadzenie

specjalnego reżimu dla zamówień zastrzeżonych na usługi społeczne, zdrowotne i edukacyjne.

Wszystko wskazuje na to, że teksty nowych dyrektyw dotyczących zamówień publicznych

zostaną przyjęte w 2014 roku. Oznacza to, że nowe przepisy unijne będą musiały zostać

transponowane do prawa krajowego najpóźniej w 2016 roku. To również przyczyni się do

szerszego stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych.

Społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne

Postulat szerszego stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych został

ujęty w Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego (SRKS). Wsparcie edukacji przedstawicieli

administracji publicznej i organizacji społecznych w zakresie lepszego wykorzystania istniejących

instrumentów zlecania zadań publicznych organizacjom obywatelskim; wypracowanie

i upowszechnianie standardów realizowanych zadań publicznych oraz mechanizmów

monitorowania świadczonych usług z udziałem obywateli; zmiany obowiązujących regulacji






Stro

na3

3



prawnych umożliwiające poszerzenie zakresu stosowania klauzul społecznych w zamówieniach

publicznych – to jedne z głównych zaplanowanych działań w ramach SRKS.14

Termin „społecznie odpowiedzialne zamówienia publiczne” oznacza zamówienia

publiczne, w ramach których bierze się pod uwagę co najmniej jedną z następujących kwestii

społecznych:

możliwości zatrudnienia,

godną pracę,

zgodność z prawami społecznymi i z prawem do pracy,

integrację społeczną (w tym także osób niepełnosprawnych),

równość szans,

dostępność,

projektowanie dla wszystkich,

uwzględnianie kryteriów zrównoważonego rozwoju (w tym etycznego handlu)

szerszego dobrowolnego przestrzegania zasad społecznej odpowiedzialności

biznesu (corporate social responsibility — CSR)

- z jednoczesnym uwzględnieniem zasad ujętych w Traktacie o Unii Europejskiej oraz

w dyrektywach dotyczących zamówień publicznych.

Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej

Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej (KPRES) zakłada, że polityka publiczna

w obszarze ekonomii społecznej będzie koordynowana na poziomie regionalnym, czyli

powstanie „regionalnych (wojewódzkich) programów rozwoju ekonomii społecznej (mających

status programów wojewódzkich)” z przekształcenia się wieloletnich regionalnych planów

działań na rzecz promocji i upowszechnienia ekonomii społecznej. Przy założeniu, że organizacje

pozarządowe są w zasadzie największym potencjałem rozwoju ekonomii społecznej

w regionach (potencjał rozwojowy, potencjał zatrudnieniowy w obszarze działalności pożytku

publicznego, potencjał ekonomizacji itp.), to właśnie programy rozwoju ekonomii społecznej

powinny być zasadniczym dokumentem określającym wsparcie niefinansowe i finansowe dla

znacznej części organizacji pozarządowych, potencjał integracyjny i edukacyjny sektora

obywatelskiego, ułożenie zasadniczych relacji pomiędzy administracją publiczną (tak szczebla

regionalnego jak i lokalnego) w realizacji zadań publicznych.

W tej chwili nie ma żadnego dokumentu strategicznego, który mógłby zastąpić istniejącą

do zeszłego roku „Strategię wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego 2001–2013”.

Postanowienia Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego są bardzo ogólne. Jedyny dokument,

14

http://bip.mkidn.gov.pl/pages/polityka-wewnetrzna-i-zagraniczna/strategia-rozwoju-kapitalu-spolecznego.php






Stro

na3

4



który uwzględnia organizacje pozarządowe (pod kątem zaplecza dla rozwoju ekonomii

społecznej) to KPRES. Jest to dobre podejście, gdzie nie traktuje się organizacji wyłącznie

instrumentalnie, a przyznaje się, że silny, niezależny sektor pozarządowy jest warunkiem

koniecznym rozwoju przedsiębiorczości społecznej.

Przyszłość według nowej dyrektywy

Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie

zamówień publicznych KOM (2011) 896

oraz

Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie

udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki

wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych KOM (2011) 895

opublikowane przez KE 20.12.2011 r.

Najważniejsze zmiany:

Rozszerzenie zakresu tzw. zamówień zastrzeżonych

Możliwość uwzględnienia w pozacenowych kryteriach oceny ofert charakterystyki

związanej z warunkami pracy osób bezpośrednio uczestniczących w danym procesie

produkcji lub realizacji zamówienia

Postanowienia w specyfikacji technicznej związane z dostępnością przedmiotu

zamówienia dla wszystkich grup użytkowników w przypadku wszystkich zamówień,

których przedmiot jest przeznaczony do użytku osób –zarówno ogółu społeczeństwa, jak

i pracowników instytucji zamawiającej

Kwestia wykonywania usług społecznych

Preambuła

(41) Aby lepiej uwzględnić aspekty społeczne w ramach zamówień publicznych, można również

zezwolić zamawiającym na uwzględnianie, w ramach kryterium oferty najkorzystniejszej

ekonomicznie, charakterystyki związanej z warunkami pracy osób bezpośrednio uczestniczących

w danym procesie produkcji lub realizacji.

Charakterystyka może dotyczyć wyłącznie ochrony zdrowia personelu zaangażowanego

w proces produkcji lub w celu wsparcia integracji społecznej osób znajdujących się






Stro

na3

5



w niekorzystnej sytuacji lub członków słabszych grup społecznych wśród personelu

wyznaczonego do realizacji zamówienia, w tym dostępności dla osób niepełnosprawnych.

Jakiekolwiek kryterium udzielenia zamówienia, które obejmuje tę charakterystykę, należy

w każdym wypadku ograniczyć do tych cech, które bezpośrednio wpływają na personel

w środowisku pracy. Kryteria te muszą być stosowane zgodnie z dyrektywą 96/71/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotyczącą delegowania

pracowników w ramach świadczenia usług oraz w sposób, który nie powoduje bezpośredniej

lub pośredniej dyskryminacji wykonawców z innych państw członkowskich lub z państw trzecich

będących stronami Porozumienia lub umów o wolnym handlu, których stroną jest Unia.

Wniosek

DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie zamówień publicznych

Artykuł 17

Zamówienia zastrzeżone

Państwa członkowskie mogą zastrzec prawo udziału w postępowaniach o udzielenie

zamówienia publicznego dla zakładów pracy chronionej oraz wykonawców, których głównym

celem jest społeczna i zawodowa integracja pracowników niepełnosprawnych oraz

pracowników znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, lub przewidzieć możliwość realizacji

takich zamówień w ramach programów zatrudnienia chronionego, pod warunkiem że ponad 30

% osób zatrudnionych przez te zakłady, przez tych wykonawców lub w ramach tych programów

stanowią pracownicy niepełnosprawni lub pracownicy znajdujący się w niekorzystnej sytuacji.

Wniosek

DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie zamówień publicznych KOM

(2011) 896 wersja ostateczna z 20 grudnia 2011 r.

Dyrektywa ma mieć zastosowanie do zamówień, których wartość, bez podatku VAT,

oszacowano na poziomie następujących progów lub powyżej nich:

5.000.000 EUR w przypadku zamówień publicznych na roboty budowlane;

130.000 EUR w przypadku zamówień publicznych na dostawy i usługi udzielanych przez

instytucje administracji centralnej lub konkursów organizowanych przez te instytucje;

200.000 EUR w przypadku zamówień publicznych na dostawy i usługi udzielanych przez

instytucje zamawiające administracji niższego szczebla lub konkursów organizowanych

przez te instytucje;

500.000 EUR w przypadku zamówień publicznych na usługi społeczne i inne szczególne

usługi wymienione w załączniku XVI.






Stro

na3

6



ROZDZIAŁ I

Usługi społeczne i inne szczególne usługi

Artykuł 74

Udzielanie zamówień na usługi społeczne i inne szczególne usługi Zamówień na usług społeczne

i inne szczególne usługi wymienione w załączniku XVI udziela się zgodnie z niniejszym

rozdziałem, jeżeli wartość zamówienia jest równa kwocie progowej określonej w art. 4 lit. d) lub

wyższa.

Artykuł 76

Zasady udzielania zamówień

1. Państwa członkowskie wprowadzają odpowiednie procedury udzielania zamówień objętych

zakresem niniejszego rozdziału, zapewniając pełną zgodność z zasadami przejrzystości

i równego traktowania wykonawców oraz umożliwiając instytucjom zamawiającym

uwzględnienie specyfiki

przedmiotowych usług.

2. Państwa członkowskie zapewniają instytucjom zamawiającym możliwość uwzględnienia

konieczności zagwarantowania jakości, ciągłości, dostępności, możliwości korzystania z usług

i ich kompleksowości, szczególnych potrzeb różnych kategorii użytkowników, kwestii ich

zaangażowania i upodmiotowienia, a także innowacyjności. Państwa członkowskie mogą także

postanowić, że wyboru usługodawcy nie dokonuje się wyłącznie w oparciu o kryterium ceny za

realizację usługi.

Proponowane zmiany w PZP

Wprowadzenie po zmianie dyrektywy europejskiej o zamówieniach publicznych z projektu

KOM(2011) 896 do przepisów – Prawa zamówień publicznych zmian polegających na:

uelastycznienia zapisów odnośnie „zamówień zastrzeżonych” oraz „klauzul społecznych”

w prawie zamówień publicznych (art. 22 PZP), odnosząc je nie tylko do ubiegania się

o zamówienia, lecz także wykonywania zamówienia, co oznacza zarówno zachęcanie do

współpracy jak i podwykonawstwa podmioty zatrudniające osoby bezrobotne,

niepełnosprawne lub inne osoby zagrożone wykluczeniem społecznym

obniżenia wymogu w „zamówieniach zastrzeżonych” możliwości zamawiania w firmach

zatrudniających 30% niepełnosprawnych, zamiast obecnych 50%






Stro

na3

7



wprowadzenia wyższego progu od którego stosuje się zapisy ustawy – Prawo zamówień

publicznych z 14.000 tys. euro do 30.000 euro15, oraz 50.000 euro dla usług społecznych,

wraz z odpowiednią procedurą zamówień usług społecznych

dodanie w art. 5 ustawy – Prawo zamówień publicznych, zapisu, iż w przypadku usług

niepriorytetowych, można w kryteriach wyboru wykonawcy określić właściwość

wykonawcy, definiując go poprzez niedziałanie w celu osiągnięcia zysku oraz

przeznaczanie całości dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają

zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników

wprowadzenie zobowiązania zamawiających do odrzucania ofert wykonawców, którzy

nie respektują zasad wynagradzania za pracę ustalonych w przepisach powszechnie

obowiązujących. Nie ingerując w podstawy zatrudniania osób przez wykonawców

ubiegających się o zamówienie nakazano by wymagane przepisami europejskim

respektowanie poziomu wynagrodzenia wynikającego z przepisów o płacy minimalnej

przy kalkulacji kosztorysów w ofertach; Dodatkowym elementem byłoby jasne

określenie zapisu zobowiązania wykonawcy do przedstawiania kalkulacji na żądanie

zamawiającego

wprowadzenia w ramach art. 91, ust. 8 ustawy - Prawo zamówień publicznych

dodatkowej delegacji dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia określającego,

inne niż cena obowiązkowe kryteria oceny ofert w odniesieniu do niektórych rodzajów

zamówień publicznych, a zwłaszcza usług społecznych użyteczności publicznej

wprowadzenia przepisu - w ustawie o przedsiębiorstwie społecznym - umożliwiającego

zamawiającym dokonywanie zamówień, których przedmiotem są usługi i dostawy, nie

objęte ustawą – Prawo zamówień publicznych, aby w sposób celowy i oszczędny,

z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz

optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów mogły

określić zakres wyłącznie dla przedsiębiorstw społecznych lub innych podmiotów

ekonomii społecznej.

15

Dnia 16 kwietnia 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw, która przewiduje podwyższenie progu stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych z 14 tys. euro do 30 tys. euro.






Stro

na3

8



Użyteczne strony internetowe:

Strona internetowa Urzędu Zamówień Publicznych: www.uzp.gov.pl

Portal ekonomii społecznej, na którym znajdują się informacje o stosowaniu klauzul społecznych:

www.ekonomiaspoleczna.pl

Wykorzystana literatura

T. Schimanek, Klauzule społeczne – narzędzie wspierające rozwój podmiotów ekonomii

społecznej, http://www.ekonomiaspoleczna.pl/x/615834 (3 VII 2014 r.)

I. Jakubowska, M. Pluta, T. Misina, K. Ostalecka, J. Kalinowska, J. Ostrowski, Klauzule społeczne

w zamówieniach publicznych z korzyścią dla wszystkich, Fundacja Fundusz Współpracy,

Warszawa 2014



http://www.ekonomiaspoleczna.pl/x/615834%20(3

klauzul społecznych w zamówieniach -...

Documents

Transcript of klauzul społecznych w zamówieniach -...