Kjarni skátastarfs

1 | Kjarni skátastarfs

skátastarfsKjarni

2 Kjarni skátastarfs |

Kjarni skátastarfs© Bandalag íslenskra skáta

Bandalag íslenskra skáta, Reykjavík 2013

Ritstjórn: Benjamín Axel Árnason og Ólafur Proppé

Aðstoð við þýðingar og textagerð: Ása Sigurlaug Harðardóttir

Útlitshönnun og umbrot: Birgir Ómarsson og Guðmundur Pálsson

Prentun: Litlaprent

Bókin er að hluta til þýdd og staðfærð útgáfa bókarinnar The Essential Characteristics of Scouting

sem gefin var út af the World Organization of the Scout Movement (WOSM) í september 1998.

Ljósmyndir: Ljósmyndir eru úr ljósmyndasafni BÍS og er ljósmyndurum þakkað framlag til þessarar bókar.

1. prentun nóvember 2013.

Öll réttindi áskilin.

Bók þessa má ekki afrita með neinum hætti, svo sem með ljósmyndun, prentun, hljóðritun eða á annan

sambærilega hátt, að hluta til eða í heild, án skriflegs leyfis ritstjóra og útgefanda.

ISBN: 978-9979-850-28-1

Bandalag íslenskra skátaHraunbæ 123 – 110 ReykjavíkSími: 550 9800 – [email protected] – www.skatar.is

3 | Kjarni skátastarfs

Skátahreyfingin er uppeldishreyfing

Grunngildi skátahreyfingarinnar

Skátaaðferðin

Skátastarf á Íslandi

Fullorðnir sjálfboðaliðar í skátastarfi

Upphaf og saga skátastarfs

Skátastarf er markviss menntun

skátastarfsKjarni

4 Kjarni skátastarfs | Efnisyfirlit

Efnisyfirlit

Inngangur .........................................................................................................................................6

Skátahreyfingin er uppeldishreyfing ................................................................................................7

Menntakerfi skátahreyfingarinnar ..........................................................................................................9

Grunngildi skátahreyfingarinnar ....................................................................................................11

Samfélagsleg grunngildi skátahreyfingarinnar .....................................................................................12

Siðferðileg grunngildi skátahreyfingarinnar ..........................................................................................14

Aðferðafræðileg grunngildi skátahreyfingarinnar .................................................................................17

Skátaaðferðin .................................................................................................................................18

Lykilþættir Skátaaðferðarinnar .............................................................................................................18

„Hverjir” ...........................................................................................................................................19

„Hvað“ ..............................................................................................................................................19

„Hvernig“ .........................................................................................................................................21

Skátaaðferðin í framkvæmd ................................................................................................................24

Skátaflokkurinn ..................................................................................................................................29

Skátasveitin ....................................................................................................................................... 30

Uppbygging skátasveitarinnar .............................................................................................................33

5Efnisyfirlit | Kjarni skátastarfs

Skátastarf á Íslandi ........................................................................................................................36

Upphaf skátastarfs á Íslandi ...............................................................................................................36

Skipulag skátastarfs á Íslandi ..............................................................................................................37

Bandalag íslenskra skáta .....................................................................................................................37

Skátafélög ..........................................................................................................................................38

Fullorðnir sjálfboðaliðar í skátastarfi .............................................................................................39

Mikilvægi sjálfboðaliða .......................................................................................................................39

Eitt sinn skáti, ávallt skáti ...................................................................................................................40

Engin þörf á að hafa verið skáti sem barn eða unglingur ....................................................................40

Fjölgun fullorðinna sjálfboðaliða .........................................................................................................41

Af hverju velja fullorðnir að taka þátt í skátastarfi? ..............................................................................41

Leiðtogaþjálfun fyrir fullorðna sjálfboðaliða .....................................................................................42

Upphaf og saga skátastarfs............................................................................................................44

Robert Baden-Powell ..........................................................................................................................45

Skátahreyfingin verður til ....................................................................................................................45

Skátahreyfingin um víða veröld ...........................................................................................................47

Lokaorð ..........................................................................................................................................48

6 Kjarni skátastarfs | Inngangur

Inngangur

Ritið Kjarni skátastarfs er skrifað fyrir alla sem hafa áhuga á að kynna sér þá hugmynda- og

aðferðafræði sem skátahreyfingin um víða veröld byggir á. Efnið á erindi við alla sem hafa áhuga á

uppeldi og menntun ungs fólks og því hvernig lífsleikni og samfélagsvitund getur eflt einstaklinginn

og bætt hvert samfélag.

Skátahreyfingin er uppeldishreyfing sem stefnir að því að hver skáti læri smám saman á þroskaferli

sínum frá barnsaldri til fullorðinsára að vera sjálfstæður, virkur og ábyrgur og láta gott af sér leiða í

samfélaginu.

Skátastarf er óformlegt uppeldisstarf sem byggir á því að efla sjálfsnám ungs fólks með því að nýta

tómstundir þess til uppbyggjandi verkefna.

Hér er gerð grein fyrir markmiðum skátahreyfingarinnar, þeim grunngildum sem starfið byggir á og

Skátaaðferðinni, sem einkennir skátastarf um allan heim. Það er einungis ein Skátaaðferð og hún

er kynnt í þessu riti. Aðferðin er löguð að aldri og þroska skátanna. Þess vegna er táknræn umgjörð

skátastarfs breytileg fyrir ólík aldursstig. Þrátt fyrir það er grunnurinn hinn sami fyrir alla skáta.

Skáti merkir í raun könnuður og sem könnuður er skátinn ávallt viðbúinn, kannar ný svið, nemur

nýjar lendur í hópi jafningja, sama á hvaða aldri hann er; sem barn, ungmenni eða fullorðinn.

Kjarni skátastarfs á erindi við alla, hvort sem þeir hafa verið skátar í æsku eða aldrei kynnst

skátastarfi af eigin raun. Lestur ritsins eykur vonandi þekkingu lesandans á skátastarfi og

skátahreyfingunni, dýpkar skilning á markmiðum hennar og Skátaaðferðinni.

6 Kjarni skátastarfs | Inngangur

7Skátahreyfingin er uppeldishreyfing | Kjarni skátastarfs

Skátahreyfingin er uppeldishreyfing

Hvað er menntun?

Samkvæmt skilgreiningu alþjóðasamtaka skáta er skátahreyfingin fyrst og fremst uppeldishreyfing.

Uppeldi og menntun er ævilangt ferli sem felur í sér alhliða þroska og aukna færni.

Hugtakið menntun á því ekki eingöngu við um formlegt nám eða skólagöngu.

Menntun er ævilangt ferli:

Manneskjan byrjar að þroskast í æsku og heldur því áfram alla ævi. Í þroskaferlinu eru tímabil sem

einkennast af auðveldum og erfiðum viðfangsefnum og stundum er mikil þörf á stuðningi.

Þroskinn er alhliða: • Tilgangurinn með menntun er að einstaklingurinn verði sjálfstæður,

virkur og ábyrgur þjóðfélagsþegn:

- Sjálfstæður: Geti tekið eigin ákvarðanir og stjórnað eigin lífi.

- Virkur: Hafi frumkvæði, sé til staðar fyrir aðra, standi við orð sín og ljúki því sem hann

byrjar á.

- Ábyrgur: Beri ábyrgð á afleiðingum gjörða sinna. Leitist við að fylgja eigin gildismati og

lifa samkvæmt eigin sannfæringu.

Sem einstaklingur: • Aukin færni á öllum þroskasviðunum sex: Í líkamsþroska, vitsmuna-

þroska, tilfinningaþroska, persónuþroska, félagsþroska og andlegum þroska.

Sem hluti af samfélagi: • Einstaklingurinn sýnir æ meiri umhyggju fyrir öðrum eftir því sem

hann þroskast og á auðveldara með að setja sig í spor annarra. Hann áttar sig á því að hann

er hluti af sögu og þróun samfélags.

Hugtökin menntun og þroski fylgjast allaf að. Menntun leiðir af sér þroska og eykur hæfni til að lifa

í samfélaginu.

„Menntun felst í færni til að skapa

sér sjálfstæða þekkingu sem gagnast

í daglegu lífi og til að tileinka sér

greinandi og gagnrýna hugsun

sem er forsenda virkrar þátttöku í

lýðræðisþjóðfélagi.“

Maria Montessori

„Að læra af reynslunni er fyrst og

fremst í því fólgið að taka eftir

afleiðingum athafna og finna

orsakatengsl milli athafna og

afleiðinga.“

John Dewey

8 Kjarni skátastarfs | Skátahreyfingin er uppeldishreyfing

Fjórar grunnstoðir menntunar

Grunnstoðir menntunar eru fjórar:Að auka þekkingu• með því að tengja nýja þekkingu við það sem áður var lært og

endurnýja sífellt þekkingu sína. Þannig eykst hæfnin til að njóta þess sem lífið býður upp á.

Að læra að framkvæma • og starfa með öðrum. Þetta eflir færni í samskiptum og nýtist á

vinnumarkaði sem og í lífinu almennt.

Að læra að lifa í samfélagi við aðra• , geta sett sig í spor annarra og vinna með öðrum.

Í þessu felst skilningur á lýðræðislegri hugsun og aukin færni í að jafna ágreining og að

stuðla að friði og réttlæti.

Að eflast sem manneskja,• öðlast aukinn þroska og sjálfstæði og að læra að taka

skynsamlegar og ábyrgar ákvarðanir. Í þessu samhengi er augljóst að við menntun og

sjálfsmenntun þarf að taka tillit til allra eiginleika hvers einstaklings og byggja á styrk og

færni hvers og eins.

Þrjú menntakerfi

Hver einstaklingur tekur út þroska sinn og menntast á fleiri en einum vettvangi. Sameinuðu

þjóðirnar (UNESCO) skilgreina þrjú menntakerfi.

Formlegt menntakerfi• (formal education) er stigskipt og aldursskipt menntakerfi sem nær

frá leikskóla yfir í æðri menntastofnanir. Yfirleitt rekið af eða viðurkennt af opinberum aðilum

– ríki eða sveitarfélögum.

Óformlegt menntakerfi • (non-formal education) er skipulögð dagskrá og viðburðir

– jafnvel námsbrautir – sem eiga sér stað utan formlega menntakerfisins og er ætlað að

þjóna tilteknum hópi fólks með skilgreind lærdóms-, menntunar- og uppeldismarkmið.

Oftast rekið af óopinberum aðilum, félagasamtökum eða sjálfseignarstofnunum.

Formlaust nám • (informal education) er sá þroski sem hver og einn öðlast í daglegu lífi í

samveru með fjölskyldu, vinum, jafningjum eða vinnufélögum. Einnig koma til sögunnar

fjölmiðlar og aðrir áhrifavaldar sem hafa áhrif á viðhorf, gildismat og þekkingu.

Stundum er talað um „skóla lífsins“.

„Menntun er það að verða að manni,

að nýta þá möguleika til þroska sem við

fáum í vöggugjöf.

Menntun er ekki það að vita mikið, að

vera fróður, heldur að vera leitandi -

að tengja saman hugsun, gagnrýni og

athafnir.“

Ólafur Proppé

„Menntunin segir mönnum hvað máli

skiptir og hvað ekki, til hvers þeir geta

lifað lífinu og hvernig þeir eiga að fara

að því; hún kennir mönnum að beita

eigin dómgreind, nýta frelsi sitt til að

móta sína eigin lífshætti og lífsstíl.“

Páll Skúlason

9Skátahreyfingin er uppeldishreyfing | Kjarni skátastarfs

Menntakerfi skátahreyfingarinnarSem uppeldishreyfing fyrir börn og ungt fólk fellur starf skátahreyfingarinnar mjög vel undir

ofangreinda skilgreiningu á óformlegu menntakerfi.

Markmiðið er að stuðla að þroska barna og ungs fólks þannig að það verði sjálfstæðir, virkir •

og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu.

Það felur í sér allar fjórar grunnstoðir menntunar; að auka þekkingu, að læra að framkvæma, •

að læra á lífið og að eflast sem manneskja.

Að auki einkennist nálgun skátahreyfingarinnar af eftirtöldu:

Heildstæðu uppeldi barna og ungs fólks.•

Hún leitast við að ná uppeldismarkmiðunum með því að stuðla markvisst að sjálfsuppeldi og •

reynslunámi einstaklingsins.

Sem óformleg menntun er skátastarf viðbót við annað í uppeldi og menntun ungs fólks. •

Ofangreind atriði eru skýrð nánar hér fyrir neðan.

Heildstætt uppeldi ungs fólks

Í augum skátahreyfingarinnar er sérhvert ungmenni:

Flókin manneskja sem mótast af umhverfi sínu. Þar af leiðandi snýst skátastarf um að stuðla að

alhliða og heildstæðum þroska hvers og eins:

Þroskasviðin sex eru innbyrðis tengd og hafa áhrif hvert á annað.•

Víðtæk reynsla eflir heildarþroska einstaklingsins. •

Einstaklingur með eigin sögu, eiginleika, þarfir, hæfni og þroska. Þar af leiðandi miðar

skátastarf við það að hver og einn öðlist heildarþroska á eigin verðleikum:

Sérhvert ungmenni þroskast á sínum hraða. Þroski á ólíkum sviðum gengur misjafnlega hratt •

fyrir sig, með þroskastökkum á sumum sviðum og hléum á öðrum. Reynt er að styðja hvern

og einn til þroska eftir því sem við á.

Hver og einn er einstakur og því skal hlúð að hæfni hvers og eins á eigin forsendum. •

Hann er ávallt hvattur til að gera sitt besta og því er reynt að þroska hæfni á forsendum

hvers og eins („gera sitt besta“).

Óaðskiljanlegur hluti af samfélaginu sem hann tilheyrir. Skátastarf snýst því um að efla

þroska og tengsl einstaklings við samfélagið.

Ungmennin læra að upplifa sig sem þátttakendur í samfélagi og rækta með sér tilfinningu •

þess að tilheyra. Það hjálpar honum eða henni að finna tilgang í lífinu. Ungmenni þurfa að fá

tækifæri til virkni í samfélaginu og að auka vitund sína um tengslin við fjölskyldu,

nærsamfélag og heiminn í heild. Þannig eykst skilningur á menningarlegri arfleifð, náttúrunni

og umhverfinu.


Sjálfsmenntun og reynslunám

Á grundvelli ákveðinna grunngilda, leitast skátahreyfingin við að stuðla að þroska ungs fólks með

skýrt skilgreindri uppeldisaðferð – Skátaaðferðinni. Í því felst að hverjum skáta gefst kostur á að

setja sér þroskamarkmið:

Þegar skátinn hefur ákveðið að gerast skáti og farið með skátaheitið hefur hann lofað •

sjálfum sér að vera „virkur við eigið uppeldi“. Starfið þróast svo með tímanum.

Skátastarfið hefur ekki þann tilgang að fá ungmenni til að fylgja tilteknu þröngu kerfi. •

Skátanum gefst kostur á að efla færni sína til að ná þroska á sem flestum sviðum.

Hægt er að tala um árangur af skátastarfi þegar skátinn hættir í formlegu skátastarfi með •

jákvætt viðhorf til fullorðinsáranna og tekst á við þau einbeittur og meðvitaður um að lifa

lífinu sem sjálfstæður, virkur og ábyrgur einstaklingur. Markmiðið er að skátinn verði

„leiðtogi í eigin lífi“.

Viðbót við annað í lífi ungmenna

Eins og kom fram í kaflanum um menntakerfin þrjú hér að framan, koma þau öll þrjú að þroskaferli

hvers einstaklings. Skátastarf er hluti af óformlega menntakerfinu og þar af leiðandi er hægt að

segja að framlag skátahreyfingarinnar sé viðbót við formlega menntakerfið og „skóla lífsins“.

Innan skátahreyfingarinnar er ekki lögbundið formlegt uppeldis- og menntunarstarf eins og er

í skólum. Uppeldismarkmiðunum er heldur ekki náð á tilviljunarkenndan hátt eins og gerist í

formlausu námi innan fjölskyldna, meðal jafningja, á vinnustöðum eða vegna áhrifavalda á borð

við internet, sjónvarp eða aðra fjölmiðla. Skátastarfið gegnir afmörkuðu hlutverki. Það kemur

ekki í staðinn fyrir fjölskyldulíf, skólagöngu eða aðrar stofnanir sem hafa áhrif á þroska barna og

ungmenna. Þar af leiðandi er hlutverk skátaforingja og annarra leiðtoga í skátastarfi sérstaklega

skilgreint. Þeir eru því ekki ígildi kennara, foreldra, yfirmanns, íþróttaþjálfara eða prests.


11Grunngildi | Kjarni skátastarfs

Grunngildi

Grunngildi skátahreyfingarinnar eiga uppruna sinn í hugmyndum og skrifum Baden-Powell frá

upphafi tuttugustu aldar og í samþykktum alþjóðasamtaka skáta eftir að skátahreyfingin var

formlega stofnuð sem alþjóðahreyfing árið 1920.

Grunngildi skátahreyfingarinnar eru af þrennum toga:

Samfélagsleg gildi1. sem tengjast hlutverki skátahreyfingarinnar:

Skátahreyfingin er alþjóðleg uppeldis- og friðarhreyfing sem stuðlar að menntun ungs •

fólks með sjálfsnámi og sjálfsuppeldi.

Skátahreyfingin er opin öllum og óháð stjórnmálasamtökum.•

Siðferðileg gildi2. sem finna má í:

skátaheiti og •

skátalögum.•

Aðferðafræðileg gildi 3. sem fólgin eru í Skátaaðferðinni:

Stigvaxandi sjálfsmenntun.•

Kerfi innbyrðis tengdra lykilþátta.•

Grunngildi skátahreyfingarinnar mynda sameiginlega grundvöll skátastarfs og skilgreina þannig

sérstöðu þess. Ef þau eru ekki grundvöllur starfsins má spyrja hvort um raunverulegt skátastarf sé

að ræða.

skátahreyfingarinnar

12 Kjarni skátastarfs | Grunngildi

Samfélagsleg grunngildi skátahreyfingarinnar

Markmið skátahreyfingarinnar

Markmið skátahreyfingarinnar er að leggja sem mest af mörkum við uppeldi ungs fólks, á grundvelli

siðferðilegs gildakerfis sem byggist á skátaheitinu og skátalögunum, til þess að skapa betri heim

þar sem fólk öðlast lífsfyllingu sem einstaklingar og sinna uppbyggjandi hlutverkum í samfélaginu.

Þetta er gert með því að:

Virkja ungt fólk á þroskaskeiði þeirra með óformlegu uppeldis- og menntakerfi.•

Beita sérstökum aðferðum sem gera hvern einstakling virkasta áhrifavaldinn í eigin uppeldi •

og þroskaferli til að verða sjálfstæður, virkur og ábyrgur einstaklingur í samfélaginu.

Hjálpa ungu fólki að byggja upp eigið gildakerfi sem grundað er á siðferðilegum lífsgildum, •

félagslegu réttlæti og persónulegri staðfestu í anda skátalaga og skátaheitis.

Skátahreyfingin stuðlar að menntun ungs fólks með sjálfsnámi og sjálfsuppeldi

Þegar Baden-Powell sneri aftur til Englands frá Suður-Afríku í upphafi 20. aldarinnar veitti

hann eftirtekt „þúsundum drengja og ungra manna sem voru fölir, horaðir, hoknir og brjóstum-

kennanlegir, keðjureykjandi og jafnvel betlandi“. Hann hafði áhyggjur af þessari hnignun siðferðis

hjá ungu fólki og þeirri hættu sem það skapaði fyrir samfélagið. Skátahreyfingin varð þannig til út

frá hugsjón hans um að bæta samfélagið, sem hann trúði að gæti aðeins orðið með því að efla

einstaklinginn. Baden-Powell leit á „persónuleika“ einstaklinganna sem mesta styrk samfélagsins.

Árið 1913 skrifaði hann eftirfarandi um uppeldismarkmið skátastarfs: „Menntun til að efla

sjálfstraust, skyldurækni, hugprýði og þolgæði, virðingu fyrir sjálfum sér og öðrum – í

einu orði sagt allt það sem skapar sterkan persónuleika.“

Skátahreyfingin er fyrir ungt fólk, með ungu fólki

Skátahreyfingin er ekki aðeins hreyfing fyrir ungt fólk sem er stýrt af fullorðnum. Hún er líka

hreyfing ungs fólks, studd af fullorðnum. Þar af leiðandi er skátahreyfingin lærdómssamfélag

fyrir ungt fólk og fullorðna sem deila eldmóði og reynslu. Þessi grunnregla ætti að vera við lýði

í skátastarfi allra skátafélaga. Gefa þarf skátum á öllum aldursstigum tækifæri til að taka þátt í

ákvarðanatöku sem hefur áhrif á skátastarfið. Með aldrinum eykst ábyrgð þeirra í ákvarðanatöku

og framkvæmd verkefna.

Skátastarf gefur unglingum og ungu fólki tækifæri til að þjálfa hæfnina til að taka eigin ákvarðanir

og öðlast meira sjálfstæði. Skátastarf er í raun leiðtogaþjálfun sem leiðir bæði til virkrar þátttöku

í samfélaginu og til þess að verða „leiðtogi í eigin lífi“. Uppeldishreyfing sem hefur þann tilgang


að skapa ungu fólki tækifæri til að þroskast og verða virkir í samfélagi nær mestum árangri ef

ungmennunum er fylgt eftir í gegnum unglings- og ungdómsárin.

Skátahreyfingin er opin öllum

„Skátahreyfingin er opin öllum, án tillits til uppruna, kynþáttar eða trúar.“ Þessi yfirlýsing í

grundvallarlögum alþjóðasamtaka skáta er mjög skýr. Samsvarandi yfirlýsingu er að finna í lögum

Bandalags íslenskra skáta:

„BÍS virðir sérhverja lífsskoðun sem samræmist skátaheitinu og skátalögunum.

Í skátastarfi og við inngöngu nýliða skal virða og engan greinarmun gera

vegna kynþáttar, litarháttar, kynferðis, tungu, trúar, stjórnmálaskoðana eða

annarra skoðana, þjóðernis, uppruna, eigna, ætternis, kynhneigðar eða annarra

ástæðna.“

Það að skátahreyfingin sé opin öllum merkir ekki að skátastarf sé fyrir alla – heldur að hún sé opin

fyrir alla sem vilja fylgja markmiðum hennar, grunngildum og Skátaaðferðinni. Lokaákvörðunin um

að taka þátt eða ekki er í höndum hvers og eins. Það er ekki á valdi fullorðinna að ákveða hvort

barn eða unglingur sé „ákjósanlegt“ í skátastarfi eða að miða þátttöku við ákveðinn þjóðfélagshóp.

Skátahreyfingin er „uppeldishreyfing“ sem hefur þá skyldu að samþykkja alla sem vilja taka þátt í

skátastarfi. Skátahreyfingin er ekki hreyfing fyrir útvalda. Hins vegar er ljóst að skátahreyfingin getur

aðeins tekið á móti einstaklingum með miklar sérþarfir þegar aðstæður og mannafli er fullnægjandi

til að mæta þörfum þeirra, svo sem hentugt húsnæði og hæfir foringjar sem hafa lokið fullnægjandi

leiðtogaþjálfun.

Skátahreyfingin er óháð stjórnmálasamtökum

Skátahreyfingin er frjáls og óbundin stjórnmálaflokkum. Þegar einstaklingar koma fram í

nafni skátahreyfingarinnar mega þeir ekki tengja sig stjórnmálaflokkum þar sem slíkt væri

ógnun við sjálfstæði skátahreyfingarinnar. Það sama gildir um útgáfu eða yfirlýsingar í nafni

skátahreyfingarinnar.

Þetta merkir þó ekki að skátastarf sé algjörlega aðskilið félags- eða stjórnmálalegum raunveruleika.

Sú menntun sem felst í skátastarfi getur ekki átt sér stað í tómarúmi og hreyfingin þarf að geta

varið þau gildi sem hún stendur fyrir og skapa kjöraðstæður fyrir það uppeldi sem hún boðar.

Þess vegna hamlar ekkert skátahreyfingunni frá því að taka afstöðu í tilteknum málefnum,

eins og til dæmis hvað varðar réttindi barna, að því tilskildu að afstaðan sé í samræmi við

uppeldismarkmiðin og grunngildin og að umræðan sé ekki hluti af valdabaráttu eða átökum, sem

skátahreyfingin tekur ekki þátt í.

Ekkert kemur í veg fyrir að félagar í skátahreyfingunni starfi á sama tíma með stjórnmálaflokki, ef

það er gert í eigin nafni en ekki skátahreyfingarinnar.


Siðferðileg grunngildi skátahreyfingarinnarSiðferðileg gildi skátahreyfingarinnar er að finna í skátaheitinu og skátalögunum. Fyrirmynd

þeirra er í samþykktum alþjóðahreyfinga skáta – en orðalag er svolítið mismunandi eftir löndum,

menningarheimum og tungumálum.

Skátaheitið

Skátaheitið er loforð sem skátinn gefur sjálfum sér, eins konar persónuleg áskorun um að

gera sitt besta. Þegar skátinn vinnur skátaheitið er hann að taka fyrsta meðvitaða skrefið á

sjálfsnámsbrautinni til að verða sjálfstæður, virkur og ábyrgur samfélagsþegn.

Texti skátaheitisins er stuttur og einfaldur:

Ég lofa að gera það sem í mínu valdi stendur til þess að gera skyldu mína

við guð og ættjörðina, að hjálpa öðrum og að halda skátalögin.

Skátarnir lofa því ekki að þeim muni aldrei mistakast að standa við heitt sitt. Þeir einfaldlega lofa

því að gera sitt besta til að standa við orð sín.

Siðferðileg gildi skátahreyfingarinnar eru oft flokkuð á eftirfarandi hátt:

„Skyldan við guð“ – tengsl einstaklingsins við leitina að lífsgildum sem eru ofar honum •

sjálfum.

„Skyldan við aðra“ – tengsl einstaklingsins við samfélagið og ábyrgð hans innan þess.•

„Skyldan við sjálfan sig“ – ábyrgð einstaklingsins á að þroska hæfileika sína eins og •

mögulegt er.

Skátahreyfingin er ekki bundin tilteknum trúarbrögðum, löndum eða landsvæðum, ríkjum

eða menningarheimum. Hún er alþjóðleg uppeldis- og friðarhreyfing sem leggur áherslu á

mótun sjálfstæðra og heilsteyptra einstaklinga, sem taka á virkan hátt og af fullri ábyrgð þátt í

uppbyggingu samfélagsins, hvort sem það er innan fjölskyldunnar, í skólanum, á vinnustaðnum,

í viðkomandi þjóðfélagi eða í alþjóðlegu samfélagi allra manna.

Bræðralagssöngur skáta vísar til

skáta hreyfingarinnar sem alþjóðlegrar

friðarhreyfingar:

Vorn hörundslit og heimalönd

Ei hamla látum því,

að bræðraland og friðarbönd

vér boðum heimi í.

Nú saman tökum hönd í hönd

Og heits þess minnumst við,

að tengja saman lönd við lönd

og líf vort helga frið.

Jón Oddgeir Jónsson


„Guð“ í skátaheitinu vísar til andlegs þroska skátans sem hugsandi heilsteypts einstaklings sem

byggir líf sitt á lífsgildum eins og kærleika, ígrundun, siðgæði, umburðarlyndi og samhjálp.

Að sjálfsögðu leggur svo hver og einn sína merkingu í guðs-hugtakið í takti við þau trúarbrögð sem

hann eða hún aðhyllist, hvort sem það er kristni, íslam, búddismi, ásatrú eða annað.

Varast ætti, í því fjölmenningarsamfélagi sem Ísland er orðið, að tengja skátastarf um of við tiltekin

trúarbrögð eða beina hefðbundna trúariðkun.

„Ættjörðin“ í skátaheitinu vísar til þess samfélags sem við búum í, þeirrar menningar sem við

þekkjum best og að sjálfsögðu þess lands sem við byggjum. Í augum ungs skáta vísar „ættjörðin“

til nánasta umhverfis og nærsamfélags í faðmi fjölskyldu og skóla. Eftir því sem einstaklingurinn

þroskast, víkkar þessi sýn og nær til Íslands alls, íslenskrar menningar, tungumáls og íslenskrar

náttúru. Fyrir hinn fullorðna og þroskaða skáta vísar „ættjörðin“ til náttúrunnar allrar, fjölbreyttra

menningarheilda og alls mannkyns. Þó að skátar hér á landi leggi áherslu á íslenskan menningararf,

íslenska fánann og íslenska þjóð, ber að varast að tengja skátastarf um of við þjóðerni og alls ekki

við þjóðernisstefnu eða þjóðernisskrum.

„Að hjálpa öðrum“ í skátaheitinu vísar til þeirra mikilvægu tengsla sem eru milli einstaklings og

samfélags. Það vísar til samfélagslegrar ábyrgðar hvers og eins. Þroski mannsins er algerlega háður

gagnvirkum samskiptum einstaklingsins við aðrar manneskjur, við samfélag manna. Þess vegna er

beinlínis rangt og varasamt að tengja „að hjálpa öðrum“ einungis við það að hjálpa þeim sem eiga

bágt – við góðmennsku eða manngæsku. Að sjálfsögðu ber að hjálpa þeim sem þjást, eru fátækir

eða í jaðarhópum, eru einangraðir eða utanveltu. En við gerum það ekki einungis af því að við erum

svo góð og fórnfús – heldur á grundvelli manngildishugsjónar okkar og hugmynda um réttlæti,

jafnræði, jafnrétti og sjálfbærni til handa öllum samfélögum og öllum mönnum, konum og körlum.

Við hjálpum öðrum til þess að allir fái sem jöfnust tækifæri í lífinu og þannig eflum við samfélagið í

heild.

Að lokum áréttar skátaheitið viljann til „að halda skátalögin“. Það snýst ekki um að kunna

lögin utan að eða að virða þau sem utanaðkomandi reglur – eins og umferðarreglur. Loforðið um

að gera sitt besta til að halda skátalögin er eitthvað meira. Það snýst um að lifa skátalögin – að

gera þau að hluta sannfæringar okkar – hluta af okkur sjálfum. Þá verða skátalögin eðlilegur hluti

af persónuleika okkar, viðmóti og hegðun. Þetta þroskaferli snýst um breytingu frá blindri hlýðni við

lærðar reglur til siðferðilegs sjálfstæðis. Um það snúast skátalögin. Að lifa skátalögin er ekki bara

loforð sem við gefum fyrir unglingsárin eða á meðan við erum í formlegu skátastarfi. Loforðið gildir

allt lífið, í skátastarfi og utan þess. Þetta er það sem margir eldri skátar eiga við þegar þeir segja

„eitt sinn skáti, ávallt skáti“.



Skátalögin

Siðferðileg gildi skátahreyfingarinnar eru sett fram á skipulegan hátt í skátalögunum. Skátalögin eru

þó miklu meira en bara skipulagskerfi hugmynda. Þau eru í raun hegðunarmynstur sem ungt fólk

getur valið að fylgja og nota til að móta stefnu sína í lífinu. Til þess að vera sjálfum sér samkvæmur

þarf hver einstaklingur að hugsa og haga sér í samræmi við eigin gildi.

Skátalögin eru ekki tilskipun heldur tilboð um viðhorf og hegðun. Tilboðið er heillandi, sett fram á

einfaldan og auðskilinn hátt á einföldu og aðgengilegu máli. Þegar skátarnir eru tilbúnir til að vinna

skátaheitið lofa þeir sjálfum sér að reyna að framfylgja þeim gildum sem koma fram í skátalögunum

og gera þau þannig að persónulegum lífsgildum sínum.

Skátalögin

Skáti er hjálpsamur•

Skáti er glaðvær•

Skáti er traustur•

Skáti er náttúruvinur•

Skáti er tillitssamur •

Skáti er heiðarlegur•

Skáti er samvinnufús•

Skáti er nýtinn•

Skáti er réttsýnn•

Skáti er sjálfstæður•

Frá 10-11 ára aldri, þegar börn fara að hugsa rökrétt, þróa þau smám saman með sér siðferðilegt

sjálfstæði. Þau verða fær um að dæma fólk eftir gjörðum þess og benda á sérstaka þætti í fari þess.

Þau skynja galla og veikleika og trúa ekki lengur í blindni á „yfirvaldið“. Þess vegna fara þau sjálf

að dæma um eigin athafnir og annarra.

Börn viðurkenna siðferðilegar reglur sem leið til að deila réttindum og skyldum innan þess hóps

sem þau tilheyra. Allt fram til 12 ára aldurs samþykkja þau reglur sem nokkurs konar samning milli

einstaklinga. Eftir það öðlast þau smám saman skilning á að reglur eru ekki ósnertanlegar heldur

er hægt að breyta þeim með samkomulagi. Smám saman, sérstaklega á seinna stigi gelgjuskeiðsins

í kring um 15 ára aldurinn, fer unglingurinn svo að móta með sér altæk gildi eins og réttlæti,

samvinnu, jafnrétti og virðingu.

Aðferðafræðileg grunngildi skátahreyfingarinnar

Skátaaðferðin - Stigvaxandi sjálfsmenntun

Skátastarf byggir á hugmyndinni um sjálfsmenntun og sjálfsuppeldi. Hver skáti er einstakur og ber

ábyrgð á að taka út alhliða þroska og nýta möguleika sína.

Í sjálfsmenntun felst hugmyndin um „menntun innan frá“, andstætt „kennslu utan frá“. Skátinn er

lykilþátttakandi í menntuninni, hann sjálfur er „kennarinn“. Skátaaðferðin er til þess ætluð að leiða

og hvetja skátann til að verða öflugur en jafnframt heilsteyptur einstaklingur. Sjálfsmenntunin er

líka stigvaxandi í takti við aldur og þroska.


Skátaaðferðinni er ætlað að:

Hjálpa hverjum skáta að nota og þroska eigin hæfni, áhugamál og lífsreynslu. •

Styðja skátann í að öðlast nýja hæfni og þróa ný áhugamál. •

Hjálpa skátanum að finna uppbyggjandi leiðir til að mæta eigin þörfum. •

Opna dyrnar að sjálfstæðu lífi, á þeim hraða sem hentar hverjum og einum.•

Kerfi innbyrðis tengdra lykilþátta

Skátaaðferðin er kerfi innbyrðis tengdra lykilþátta. Þess vegna er heitið „Skátaaðferðin“ í eintölu

en ekki fleirtölu. Hvern þessara þátta væri hægt að líta á sem eina sjálfstæða aðferð, en við getum

aðeins talað um Skátaaðferðina þegar allir þættirnir eru saman komnir. Hver einstakur lykilþáttur

hefur sjálfstætt uppeldis- og menntunargildi og hver þáttur fyrir sig eykur áhrif hinna.

Allir lykilþættirnir þurfa að vinna saman til þess að kerfið virki.

Beita verður Skátaaðferðinni í samræmi við þroska skátanna. Drekaskátar, 7-9 ára, eru til dæmis

of ungir til þess að tileinka sér algild lífsgildi eins og jafnrétti og umburðarlyndi eða til þess að

taka að sér leiðtogahlutverk í litlum hópi. Þess vegna er flokkakerfið ekki notað í starfi drekaskáta

og með þeim er einungis lögð áhersla á fyrstu fjórar greinar skátalaganna. Skátaaðferðin

hentar best í starfi með börnum og ungu fólki á aldrinum 10-22 ára. Hlutverk fullorðnu

foringjanna er að sjá til þess að starf skátanna sé í takti við aldur þeirra og þroska – til þess að þeir

læri af reynslunni og verði smám saman sjálfstæðir, virkir og ábyrgir. Við eðlilegar aðstæður þar sem

öryggis og frjálsræðis er gætt velja skátarnir sjálfir mátulega ögrandi verkefni til að takast á við.

Í því er uppeldis- og menntunargildi skátahreyfingarinnar fólgið.

Þó að unnið sé eftir öllum lykilþáttum Skátaaðferðarinnar í skátastarfinu eru þeir ekki allir sýnilegir

í einu. Sumir eru aðeins virkir baksviðs á tilteknum tímapunkti. Með tímanum, til dæmis eftir nokkra

fundi, ferðir og útilegur hafa þó allir þættirnir verið virkjaðir.

18 Kjarni skátastarfs | Skátaaðferðin

Skátaaðferðin

Lykilþættir SkátaaðferðarinnarSkátaaðferðin er uppeldis- og menntunaraðferð skátahreyfingarinnar. Hún felst í að efla

sjálfsmenntun skátanna sem leiðir til aukins þroska bæði einstaklinga og hópa. Hún kemur til

viðbótar öðru í uppeldi og menntun hjá fjölskyldu, í skóla og öðru frístundastarfi. Nauðsynlegt er að

skilja hvernig lykilþættirnir tengjast og vinna saman til að átta sig á hvernig aðferðin virkar í raun.

Skátaaðferðin er eins árangursrík og raun ber vitni þegar þessir þættir eru samræmdir og í jafnvægi.

Alþjóðasamtök skáta skipta Skátaaðferðinni gjarnan í þrennt:

Hverjir • – eru þátttakendur eða gerendur í skátastarfinu?

Hvað • – er gert í skátastarfnu?

Hvernig• – er skátastarfið framkvæmt?

„Hverjir”

Ungu skátarnir, fullorðnu foringjarnir og tengslin þeirra á milli

Efst á myndinni, í norður á áttavitanum, eru börnin eða ungmennin og neðst (suður) eru

sveitarforingjarnir sem eru fullorðnir sjálfboðaliðar sem eru á ólíkum aldri en þó aldrei yngri en

átján ára. Örvarnar á myndinni tákna gagnvirkt samband þeirra á milli.

19Skátaaðferðin | Kjarni skátastarfs

Fullorðnir styðja við skátastarf á þremur sviðum sem öll eru í samræmi við hin ólíku hlutverk þeirra:

Leiðbeinandi • sem styður við ferli sjálfsmenntunar og tryggir að reynsla unga fólksins stuðli

að þroska þess.

Leiðtogi í hverju verkefni • sem tryggir að verkefnin gangi upp. Ekki er hægt að ætlast til

þess að einn og sami fullorðni sjálfboðaliðinn hafi til að bera alla þá færni sem krafist er fyrir

öll verkefni.

Stuðningur við hópinn í heild • sem gætir þess að tengslin innan skátasveitarinnar séu

jákvæð og gefandi. Til þess að þetta gangi upp er mikilvægt að tengsl fullorðnu sjálf boða -

liðanna og ungu skátanna byggist á gagnkvæmri virðingu og trausti og að báðir aðilar geti

fellt sig hvorir við aðra.

„Hvað“

Verkefnin og markmiðin

Á myndinni af áttavitanum eru verkefnin vinstra megin (vestur) og markmiðin hægra megin (austur).

Þau eru tengd saman með örvum sem sýna sambandið á milli þeirra.

Skátastarf er skemmtilegt ævintýri með skýr uppeldismarkmið. Börn og ungmenni takast á við

skemmtileg verkefni og lifa sig inn í ævintýri í skátastarfinu. Það er hlutverk hinna fullorðnu að sjá

til þess að þetta ævintýri gefi þátttakendum í skátastarfi tækifæri til að vaxa og þroskast til

að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar.

Í starfsgrunni skátastarfs eru 35 lokamarkmið á sex þroskasviðum til að vinna að þessu

meginmarkmiði skátastarfs:

Líkamsþroska•

Vitsmunaþroska•

Persónuþroska•

Tilfinningaþroska•

Félagsþroska•

Andlegum þroska•

Markmið hvers aldurshóps nefnast áfangamarkmið og er að finna bæði í handbókum fyrir

sveitarforingja og í leiðarbókum skátanna sjálfra.

Áfangamarkmiðin eru beinlínis lokamarkmiðin orðuð þannig að þau henti málþroska og

aðstæðum skátanna á ólíkum aldursstigum , þ.e. drekaskátum (7-9 ára), fálkaskátum (10-12 ára)

og dróttskátum (13-15 ára). Lokamarkmiðin eru svo í rauninni áfangamarkmið elstu hópanna,

rekkaskáta (16-18 ára) og róverskáta (19-22 ára).

Skátarnir setja sér sín eigin markmið sem nefnast persónulegar áskoranir í tengslum við

áfangamarkmiðin – áskoranir sem eru viðráðanlegar hverjum og einum í tíma og rúmi.

Skátarnir taka þannig virkan þátt í eigin uppeldi með því að setja sér stig af stigi meira ögrandi

markmið. Það er verkefni sveitarforingjanna að styðja við lýðræðisuppeldi skátanna og sívaxandi

virkni þeirra, sjálfstæði og ábyrgð við undirbúning verkefna, framkvæmd þeirra og ígrundun

um hvernig til hefur tekist. Skátarnir eru hvattir til að læra af reynslunni og þar með vaxa og

þroskast bæði sem einstaklingar og hópur. Þess vegna er mikilvægt að skátarnir fái sjálfir að

taka þátt í að skipuleggja starfið. Ef sú vinna væri alfarið í höndum hinna fullorðnu færi lítið fyrir

uppeldismarkmiðum skátahreyfingarinnar.


Einhver kann að spyrja: Hvað þá með hefðbundin „skátaverkefni“ sem gera skátastarfið að ævintýri

í augum skátanna? – eins og að útieldun, tjaldbúðalíf, kvöldvökur, varðelda og yfirleitt það að

bjarga sér við „ókunnar aðstæður“. Allt þetta heldur áfram að einkenna skátastarf. En margt

fleira kemur líka til greina eins og fjölbreytileg verkefni tengd „undralöndum“ netheima, foritun

og hvers konar samskiptum með aðstoð tæknimiðla, o.s.frv., o.s.frv. Hugmyndir að verkefnum má

finna í margs konar handbókum um skátastarf, íslenskum og erlendum, og á dagskrárvef sem

er aðgengilegur á heimasíðu skáta. Auk þess er sköpunaþörf og hugmyndaauðgi skátanna sjálfra

endalaus uppspretta fjölbreytilegra verkefna.

Verkefni í skátastarfi eru að sjálfsögðu unnin bæði úti og inni eftir efni og aðstæðum. Aðalatriðið

er að skátarnir sjálfir taki virkan þátt í að velja, undirbúa, framkvæma og ígrunda verkefnin í

samræmi við aldur og þroska – að sjálfsögðu undir leiðsögn hinna fullorðnu. Mikilvægt er að rugla

ekki saman markmiðum og leiðum í skátastarfi og sér í lagi að gæta þess að leiðirnar verði ekki að

markmiðum.

Það er ekki beint samband milli einstakra verkefna sem unnin eru í skátastarfinu og loka-

markmiðanna. Þegar Skátaaðferðinni er fylgt munu skátarnir smám saman ná markmiðum sínum.

Hverjum einstökum skáta er þannig gert kleift að vinna að sínum markmiðum og þroskast á eigin

hraða og öðlast smám saman sjálfstraust og færni til að meta eigin framfarir.

„Hvernig“

Hvernig er markmiðunum náð?

Í miðju áttavitans á myndinni tengjast aðrir hlutar Skátaaðferðarinnar í samfellda heild.

Skátalögin• , gildi sem leggja okkur lífsreglurnar og eru sett fram á tungumáli sem börn og

ungmenni skilja vel og Skátaheitið, persónulegt loforð um að reyna að lifa samkvæmt

skátalögunum.

Flokkakerfið, • sem er vettvangur óformlegrar jafningjafræðslu sem gerir flokkinn að

lærdómssamfélagi.

Táknræna umgjörðin, • sem er ævintýrið sem felst í því að kanna og nema ný svið og nema

nýjar lendur í hópi jafningja.

Útilíf og umhverfisvernd• , í umhverfi þar sem árangursríkast er að framkvæma mörg

verkefni flokksins og skátasveitarinnar.

Leikir og reynslunám• , lærdómsvettvangur sem vekur áhuga barna og ungmenna,

auðveldar aðlögun þeirra að skátaflokknum, hjálpar þeim að uppgötva hæfileika sína og

hvetur þá til ævintýra, könnunar og uppgötvana.

Hjálpsemi og samfélagsþátttaka, • sem lýsir sér í góðverkum einstaklinga og saman-

stendur af verkum og verkefnum sem tengja skátann og þá sem minna mega sín og

gerir samfélagshjálp og viljann til að hjálpa öðrum að lífsstíl skátans.

Þegar dró að lokum langrar æfi

og síðari heimsstyrjöldin var í

algleymingi, dró Baden-Powell

markmið skátahreyfingarinnar

saman á eftirfarandi hátt:

„Við skulum því, í starfi okkar með

skátunum, hafa í huga meginmarkmiðin

og ekki gleyma okkur við leiðirnar að

markmiðunum. Látið ekki tæknilega

útfærslu skyggja á lokamarkmiðið.

Skógar- eða tjaldbúðalíf, útivist og

skátamót eru leiðir en ekki markmið.

Markmiðið er mótun persónuleika

– persónuleika sem veit hvert ber

að stefna. Og stefnan snýst um að

næsta kynslóð tileinki sér skynsemi í

rugluðum heimi, hjálpsemi við aðra,

kærleiksþjónustu og skyldu við guð og

náungann.“


Skátalögin og skátaheitið

Skátalögin eru leiðarljós og lífsgildi fyrir hvern einstakan skáta og fyrir skátahreyfinguna í heild

sinni. Með því að festa skátalögin í sessi í daglegu lífi verða þau jákvæð lífsgildi og gott veganesti

fyrir lífið.

Með skátaheitinu lofar skátinn sjálfum sér að gera sitt besta til að lifa samkvæmt skátalögunum.

Að vinna skátaheitið er fyrsta táknræna skrefið í sjálfsmenntun skátans.

Þar sem skátalögin og skátaheitið eru nátengd er litið á þau sem einn lykilþátt í Skátaaðferðinni.

Flokkakerfið

Skátaflokkurinn er grunneining í skátastarfi. Flokkinn mynda 5-8 skátar sem eru jafningjar og

einn af þeim er valinn flokksforingi. Tveir til fimm skátaflokkar mynda svo skátasveit. Hver flokkur

vinnur margs konar verkefni og skipuleggur starfið í sameiningu, mismikið þó eftir aldri.

Flokkurinn deilir ábyrgð og ákvarðanatöku, hann velur, undirbýr, framkvæmir og metur

verkefnin. Þetta er gert undir leiðsögn fullorðinna skátaforingja. Kerfið gerir ráð fyrir að skátarnir

taki virkan þátt í ákvarðanatöku sveitarinnar í samvinnu við fullorðna skátaforingja.

Flokkakerfið byggir á eðlislægri tilhneigingu ungs fólks til að mynda vinahópa og er farvegur fyrir

uppbyggjandi jafningjaáhrif. Í flokknum eflist hver skáti og allur hópurinn í senn. Innan flokksins

þróast lýðræðisleg hugsun, samkennd og samvinna.

Flokkakerfið er burðarás Skátaaðferðarinnar í starfi allra skáta nema þeirra yngstu, þ.e. drekaskáta

(7-9 ára). Drekaskátar hafa yfirleitt ekki náð þeim félagsþroska sem til þarf og starfa því fyrst og

fremst í drekaskátasveitum undir beinni stjórn fullorðnu sveitarforingjanna.

Táknræn umgjörð

Tákn er eitthvað kunnuglegt og skiljanlegt sem táknar tiltekna hugmynd eða eitthvað sem er

umfangsmeira en táknið sjálft. Tákn eru oft notuð, til dæmis í auglýsingum, til að hjálpa fólki að

skilja og tengja sig við hugmyndir með því að skírskota til ímyndunaraflsins. Tilgangurinn með

táknrænni umgjörð er að ýta undir ímyndunarafl barna og ungs fólks, ævintýraþrá, sköpun og

hugvit, á þann hátt sem örvar þroska þess. Hún hjálpar þeim að skilja hin ólíku þroskasvið, gildin í

skátastarfi og stuðlar að samkennd í skátaflokknum og skátasveitinni.

Nafnið „skáti“ er tilvísun í táknræna umgjörð skátastarfs. Orðið „skáti“ er hljóðmynd enska

orðsins scout sem stendur fyrir starf og framlag könnuða, landnema, veiðimanna, sjómanna

og annarra brautryðjenda. Skátastarf stendur fyrir ævintýri, samheldni, athygli, útsjónarsemi

og einfalt, heilsusamlegt líf í óbyggðum. Þetta eru allt eiginleikar sem Baden-Powell, stofnandi

skátahreyfingarinnar, vildi efla og hann lýsir í bók sinni Scouting for boys, sem hann skrifaði til

að hvetja ungmenni síns tíma til dáða.



Þar sem skátastarf nær nú til fleiri aldurshópa en í upphafi hefur hvert aldursstig sérstaka táknræna

umgjörð, byggða á ólíkum sögusviðum og táknrænum fyrirmyndum sem samræmast þroska og

þörfum skátanna.

Útilíf og umhverfisvernd

Með náttúrunni er átt við náttúrulegt umhverfi, fjöll, fjörur, kletta og grundir, sem andstæðuna við

manngert umhverfi í þéttbýli. Náttúran vísar einnig í það sem Baden-Powell kallaði hina „samstæðu

heild óendanleikans, sögunnar og smáatriðanna“ og stöðu mannkynsins innan hennar. Miðað við

þá gífurlegu möguleika sem náttúran býður upp á fyrir líkamlegan, vitsmunalegan, tilfinningalegan,

persónulegan, félagslegan og andlegan þroska einstaklingsins, er hún ákjósanlegur vettvangur fyrir

skátastarf.

Leikir og reynslunám

Reynslunám er andstæðan við formlega kennslu. Reynslunám verður til þegar þátttaka og upplifun

leiðir til aukins þroska. Skátastarfið byggir á því að læra í gegnum leiki, reynslu og upplifun.

Reynslunám er þroskandi ef skátinn ígrundar og leggur mat á eigin reynslu af athöfnum eða

hugsunum.

Slagorðin „Learning by doing“ eru stundum misskilin og þá talin merkja að fólk þroskist beint af

athöfnum sínum. Vissulega lærum við ýmsa leikni með endurteknum athöfnum (æfingum) – eins og

að skrifa með penna, dansa, leika fótbolta, syngja eða skipta um gír við akstur. En ef ætlunin er að

vaxa og þroskast sem manneskja á öllum þroskasviðum lærum við af reynslunni með því að doka

við, endurmeta og ígrunda – jafnvel með því að skoða eigin afstöðu og skoðanir og vaxa þannig

upp úr eigin fordómum um menn og málefni. Þess vegna er mikilvægt að skátastarf einkennist ekki

mest af því að láta skátana hafa nóg að „gera“ við að „upplifa“ og jafnvel „gleyma sér“. Eins og

það getur verið skemmtilegt – þá er líka mikilvægt að veita skátunum tækifæri til og leiðbeina þeim

við að ígrunda hvað hefur gerst og hvers vegna. Þannig lærum við ekki einungis af athöfnum okkar

heldur líka, og ekki síður, af reynslu okkar. Reynslunám snýst um að brjótast út úr hefðinni og það er

forsenda skapandi starfs.

Hjálpsemi og samfélagsþátttaka

Hjálpsemi er í hugum flestra nátengd skátum og skátastarfi. Hún er hin sýnilega leið til að vinna að

tilgangi skátastarfs í heiminum með því að „gera heiminn betri“. Hjálpsemi verður ekki kennd með

lestri eða fyrirlestrum. Hana þarf að rækta. Þannig verður hún einstaklingum töm og eðlileg. Við það

að sýna öðrum hjálpsemi upplifir skátinn þá vellíðan og það stolt sem fylgir því að verða öðrum að

liði. Slík tilfinning er góð og gefandi. Hjálpsemin felur þannig í sér endurgjöf sem skilar sér margfalt,

án þess að það hafi verið ætlunin. Með því að leiða skátann endurtekið inn í þennan gefandi „heim

Skátarnir þroska með sér uppbyggileg

tengsl við náttúruna.

Baden Powell sagði:

„Fyrir þá sem hafa augu til að sjá og

eyru til að heyra er skógurinn allt í senn

rannsóknarstofa, félagsmiðstöð og

musteri.“

Að sjálfsögðu eiga þessi orð við um allt

náttúrulegt umhverfi.


hjálpseminnar“, upplifir hann aftur og aftur þá góðu tilfinningu sem fylgir því að láta gott af sér

leiða og smám saman verður hjálpsemin honum sjálfsögð og eðlislæg. Æfing í hjálpsemi á að vera

almenn og sjálfsögð í skátastarfi því kærleikurinn felst í því að setja sig í annarra spor, finna til með

öðrum og hjálpa þeim. Í kveðjubréfi sínu til skáta, sem fannst eftir lát hans, segir Baden Powell:

„Mesta hamingjan er í því fólgin að veita öðrum hamingju.“

Hjálpsemin krefst oft hugrekkis og getur kostað átak og jafnvel fórnir, sérstaklega ef hún er ekki í

samræmi við félagslegan þrýsting – þess vegna þarf að rækta hana og þjálfa. Bæði skátaflokkar og

skátasveitir vinna að margs konar verkefnum sem flokkast undir samfélagsþátttöku í samræmi við

aldur og þroska skátanna.

Skátaaðferðin í framkvæmdTil þess að Skátaaðferðin laði að sér börn og ungt fólk þurfa fullorðnir sjálfboðaliðar

(sveitarforingjarnir) að kunna að vinna með verkefnin, áfangamarkmiðin, flokka- og

sveitarstarfið og lýðræðislega uppbyggingu sveitarinnar.

Skátastarf er skipulagt fyrir fimm aldursstig:

Drekaskáta (7-9 ára) •

Fálkaskáta (10-12 ára) •

Dróttskáta (13-15 ára) •

Rekkaskáta (16-18 ára)•

Róverskáta (19-22 ára)•

Ítarlegar handbækur hafa verið gefnar út af BÍS fyrir fullorðna sjálfboðaliða (sveitarforingja og

aðstoðarsveitarforingja) sem leiða starf drekaskáta, fálkaskáta og dróttskáta. Þá hafa verið gefnar

út leiðarbækur fyrir skátana sjálfa á þessum aldursstigum. Unnið er að útgáfu samsvarandi bóka

fyrir tvö elstu aldursstigin.

Ofangreind aldursmörk eru þó ekki algild þar sem hver skáti hefur sinn eigin þroskahraða. Það ætti

því að fara meira eftir þroska einstaklingsins en aldri hvenær hann færist á milli aldursstiga.

Það er metið í hverju tilfelli fyrir sig af skátanum sjálfum með hjálp flokksins og sveitarforingjans

sem fylgist með framförum hans og þroska. Þegar um drekaskáta og fálkaskáta er að ræða er

sjálfsagt að hafa samráð við foreldra skátans. Afmælisdagurinn sjálfur er ekki endilega besta

viðmiðið, heldur miklu frekar áhugi hans á málefnum sem eiga betur við á næsta aldursstigi.

Í hverju tilfelli þarf að taka tillit til vinasambanda og annarra þátta í umhverfinu.

Verkefnin

Verkefni og viðfangsefni þurfa að hæfa aldurs- og þroskastigi skátanna. Valið á verkefnum

flokksins þarf að vera í samræmi við getu þeirra og það efni, búnað og aðstöðu sem fyrir hendi er

eða mögulegt er að útvega. Verkefnin þurfa alltaf að vera í samræmi við hæfileika og getu hvers

einstaks skáta í flokknum. Ef verkefnin eru of auðveld og reyna ekki nægilega mikið á skátana

missa þeir áhugann. Ef verkefnin eru hins vegar mjög erfið eða umfram getu flokksins er hætt við


að þeir verði óánægðir og vonsviknir. Í báðum tilvikum hafa viðbrögð skátanna neikvæð áhrif á

samstöðuna í flokknum og gætu veikt hana.

Þetta jafnvægi á milli verkefna, viðfangsefna og getu er hluti af þroskaferli flokksins og

einstaklinganna þar sem árangri er náð með því að prófa sig stöðugt áfram. Ef engar framfarir

verða kemur það í hlut sveitarforingjanna að hjálpa flokksforingjunum að skapa réttar aðstæður

svo flokkurinn geti náð jafnvægi. Aðalatriði er að skátarnir sjálfir taki virkan þátt í að ákveða,

undirbúa og framkvæma verkefnin og ígrunda hvað megi læra af reynslunni – að sjálfsögðu í

takti við aldur og þroska. Stundum geta verkefnin sem skátarnir velja virst svolítið óábyrg og ef til

vill glannaleg – en það er mikilvægt að þeir fái tækifæri til að læra af reynslunni, líka því sem ekki

tekst eins og áætlað var. Sveitarforingjarnir eiga fyrst og fremst að efla sjálfstæði og virkni skátanna

og gæta þess að öryggis sé ávallt gætt. Það eru margar leiðir til að fyrirbyggja slys og tryggja öryggi

án þess að um ofverndun sé að ræða. Sveitarforingjarnir geta haft áhrif og reynt að stuðla að

verkefnum sem fela í sér reynslu sem miðar að áfangamarkmiðunum.

Þrjár gerðir verkefna í skátastarfi

Verkefni í skátastarfi skiptast í:

Hefðbundin verkefni•

Valverkefni•

Sérkunnáttuverkefni •

Hefðbundin verkefni eru t.d. flokksfundir, sveitarfundir, útilegur og dagsferðir, leikir, sögur

og frásagnir, söngvar, kvöldvökur og varðeldar. Hefðbundnu verkefnin skapa ramma um starfið

og tengjast oft „táknrænni umgjörð“ skátastarfs á hverju aldursstigi meira en önnur verkefni.

Hefðbundin verkefni styrkja Skátaaðferðina með því að tryggja þátttöku skátanna í sameiginlegri

ákvarðanatöku og beinni tilvísun í siðferðilegu gildin. Þau stuðla að góðum starfsanda innan

skátasveitarinnar og veita ungu skátunum dæmigerða „skátareynslu“.

Valverkefnin geta verið margs konar og tengjast fyrst og fremst hugmyndaauðgi skátanna sjálfra.

Þau falla þó yfirleitt í eftirfarandi fimm flokka:

Útilíf og náttúruvernd •

Íþróttir og heilsurækt •

Hjálpsemi og samfélagsþátttöku•

Tækni og vísindi •

Listir og menningu •

Valverkefnin höfða til áhugasviðs ungu skátanna og opna huga þeirra fyrir þeim margbreytileika

sem lífið og heimurinn hefur upp á að bjóða. Þau endurspegla tíðarandann og þarfir samfélagsins.

Sérkunnáttuverkefni eru einstaklingsbundin og frjálst val hvers skáta fyrir sig, Þau eru þannig

viðbót við verkefnin sem skátarnir vinna í skátaflokknum eða skátasveitinni. Sérkunnáttu er ætlað

að hvetja skátana til að tileinka sér og æfa leikni á ákveðnum sviðum, þroska meðfædda hæfileika

eða finna ný áhugamál. Ánægja og sjálfstraust skátanna eykst við að ná valdi á tiltekinni leikni.


Í raun eru hefðbundnu verkefnin og valverkefnin tengd og eitt einstakt verkefni getur bæði

verið valverkefni og hefðbundið verkefni. Útilega er dæmi um hefðbundið verkefni sem felur yfirleitt

í sér nokkur valverkefni.

Dagskrá með of mörgum hefðbundnum verkefnum og of fáum valverkefnum getur leitt

til „innhverfrar“ skátasveitar sem er sjálfmiðuð og einangruð frá umhverfinu. Slíkt starf undirbýr

skátana ekki fyrir lífið heldur einungis fyrir skátastarfið.

Dagskrá með of mörgum valverkefnum og of fáum hefðbundnum verkefnum getur leitt

til þess að skátasveitin missi sérkenni sín. Hún getur enn verið heillandi og nytsamleg fyrir ungu

skátana, en ekki með sama skátabragnum. Slíkt getur stefnt einingu sveitarinnar í hættu og dregið

úr tilfinningu skátanna fyrir því að tilheyra skátasveit.

Kanna ný svið og nema nýjar lendur í hópi jafningja

Höfuðatriðið er að verkefnin tengist áhuga skátanna á að kanna ný svið og nema nýjar lendur í hópi

jafningja. Verkefni í skátastarfi verða að byggjast á áhuga unga fólksins og vera valin af skátunum

sjálfum. Verkefnin þurfa þar af leiðandi að vera skemmtileg og spennandi fyrir þau. Þau verða að

fela í sér vel skilgreind markmið, bjóða upp á áskorun og skátarnir verða að sjá tilgang þeirra.

Nauðsynlegt er að verkefnaúrvalið sé fjölbreytt.

Lokamarkmið og áfangamarkmiðin

Markmið skátahreyfingarinnar er að veita ungu fólki raunhæf tækifæri til að verða sjálfstæðir, virkir

og ábyrgir einstaklingar í samfélaginu.

Þetta markmið er síðan brotið niður í nokkur lokamarkmið innan sex þroskasviða sem eru svo

umorðuð í áfangamarkmið fyrir hvert aldursstig:

Heilbrigði og hollusta (líkamsþroski)

Velur sér lífsstíl sem hefur uppbyggjandi áhrif á líkamlega heilsu, andlega og félagslega •

líðan.

Gerir sér grein fyrir líkamlegri getu sinni og eigin takmörkunum.•

Hugsar vel um útlitið og gætir eigin hreinlætis og þrifnaðar í kringum sig.•

Fylgir fjölbreyttu, hollu og skynsamlegu mataræði.•

Skiptir tímanum skynsamlega á milli ólíkra skyldustarfa, stundar tómstundaiðju við hæfi og •

tekur tillit til forgangsröðunar.

Stundar útivist með öðru fólki og tekur þátt í athöfnum sem reyna á hreyfigetu líkamans.•


Skynsemi og sköpunarþrá (vitsmunaþroski)

Aflar sér nýrrar þekkingar á markvissan og skapandi hátt.•

Sýnir snerpu við alls kyns aðstæður, þroskar með sér hæfileika til að hugsa skýrt, finnur upp •

á nýjungum, beitir gagnrýnni hugsun og er á varðbergi gagnvart hvers konar rang-

hugmyndum og ofureinföldunum.

Sameinar fræðilega og hagnýta kunnáttu með því að beita verkkunnáttu og finna nýjar •

lausnir.

Setur sér langtímamarkmið varðandi flókin viðfangsefni, metur þau, forgangsraðar og nýtir •

niðurstöður til þess að þroska eigin dómgreind.

Tjáir skoðanir sínar og tilfinningar með fjölbreyttum miðlum, skapar þægilegt andrúmsloft í •

kringum sig á heimili, í skóla eða á vinnustað til að auðvelda samskipti og auðga eigið líf og

annarra.

Metur samfélagslegt og siðferðilegt gildi vísinda og tækni við sköpun nýrrar þekkingar og við •

lausn vandamála í þágu mannkyns, samfélaga og náttúrulegs umhverfis.

Vilji og persónuleiki (persónuþroski)

Þekkir möguleika sína og takmarkanir, hefur raunsæjar hugmyndir um sjálfa(n) sig, sættir sig •

við hvernig hann eða hún er og varðveitir sterka sjálfsmynd.

Veit um réttindi sín og líka að þeim fylgja skyldur, en tekur höfuðábyrgð á eigin þroska og •

framförum og leitast við að standa sig alltaf með prýði.

Byggir lífsáform sín á gildum skátalaganna og skátaheitisins.•

Fylgir staðfastlega þeim gildum sem veita honum eða henni innblástur.•

Mætir lífinu og því sem það ber í skauti sér með glaðværð og kímni.•

Gerir sér grein fyrir að í hópinn sem hún eða hann tilheyrir má sækja stuðning til •

persónulegra framfara og þroska og til uppfyllingar lífsáforma.

Tilfinningar og skoðanir (tilfinningaþroski)

Leitast við að öðlast og viðhalda innra frelsi, jafnvægi og tilfinningaþroska.•

Er fylgin(n) sér og vingjarnleg(ur) við aðra án þess að vera þvingaður/þvinguð eða frek(ur).•

Byggir persónulega hamingju á kærleika og væntumþykju, vinnur í þágu annarra án þess að •

ætlast til umbunar og kann að meta fólk eins og það er.

Þekkir, viðurkennir og virðir kynhvöt sína og annarra sem tjáningu ástar og væntumþykju.•

Skilur að fjölskyldan er hornsteinn þjóðfélagsins og sér til þess að kærleikur milli foreldra og •

barna, bræðra og systra, ríki innan eigin fjölskyldu.

Vinir og samfélag (félagsþroski)

Sameinar eigið frelsi og umhyggju fyrir öðrum, stendur á rétti sínum, uppfyllir skyldur sínar •

og ver rétt annarra til að gera slíkt hið sama.

Viðurkennir og virðir lögmæt yfirvöld og fyrirmæli og beitir þeim í þágu annarra.•


Virðir og stuðlar að auknum mannréttindum, en fylgir þó þeim reglum sem samfélagið hefur •

sett, metur þær á ábyrgan hátt og ígrundar möguleikann á að breyta þeim ef þörf krefur.

Leggur á virkan hátt sitt af mörkum til nærsamfélagsins og tekur þátt í að skapa réttlátt •

samfélag sem byggir á þátttöku og samvinnu. Getur greint mismunandi orsakir ágreinings,

þekkir leiðir til að minnka líkur á ágreiningi og til þess að leysa úr ágreiningi.

Tileinkar sér menningarleg gildi þjóðarinnar, en er samt opin(n) fyrir menningu annarra þjóða •

og einstakra hópa.

Stuðlar að friði og gagnkvæmum skilningi einstaklinga og þjóða með því að hvetja til •

alþjóðlegrar samvinnu og vináttu fólks um allan heim.

Skilur í hverju hugtakið sjálfbærni felst og leggur sitt af mörkum til sjálfbærrar þróunar í •

nærumhverfi og nærsamfélagi, en líka í víðara vistfræðilegu, menningarlegu og efnahagslegu

hnattrænu samhengi.

Lífsgildi og tilgangur lífsins (andlegur þroski)

Leitar dýpri viðmiða, bæði persónulega og samfélagslega, um tilveru mannkyns og •

náttúrunnar í heild og tengir þau eigin lífsgildum.

Fylgir siðfræðilegri afstöðu sem tengist hugmyndum um tilgang lífsins utan eða innan •

skipulegra trúarbragða.

Stundar íhugun og samræður við aðra um tilgang lífsins og mannlega breytni, þekkir og •

getur útskýrt mikilvægi persónulegrar upplifunar.

Gerir siðaboðskap sem byggir á kennisetningum um tilgang lífsins og virðingu fyrir lífi yfirleitt •

að hluta af daglegu lífi, bæði einkalífi og samfélagsþátttöku, og leitast við að hjálpa öðrum í

stóru og smáu.

Hefur samskipti við fólk burtséð frá trúarbrögðum þeirra, uppruna, litarhætti, kyni, kynhneigð •

eða stjórnmálaskoðunum og leitast við að skapa opið, umburðarlynt og fordómalaust

samfélag.

Í skátastarfinu velur hver skáti áfangamarkmið sem eru miðuð við aldursstig hans. Skátinn setur

sér persónulegar áskoranir og færist svo nær eigin áfangamarkmiðum, hver á sinn hátt og á sínum

hraða. Fullorðnir sjálfboðaliðar, sveitarforingjar og aðstoðarsveitarforingjar, fylgjast með og taka

tillit til allra þátta í sveitarstarfinu og stuðla að því að skátunum séu búin tækifæri til að vinna að

markmiðum sínum. Áfangamarkmiðin og persónulegar áskoranir skátanna tengjast óbeint öllum

verkefnum og skátastarfinu í heild.


SkátaflokkurinnFlokkakerfið er sá vettvangur þar sem skátarnir þroskast og læra að vinna saman. Vináttubönd

myndast og hópurinn þróast. Skátarnir velja sér sjálfir flokk og ákjósanleg stærð hvers flokks er

5-8 skátar. Gæta þarf þess að flokkarnir fái nægt svigrúm í skátastarfinu og frelsi og sjálfstæði sem

hæfir aldri skátanna. Í skátastarfi er lögð áhersla á að treysta skátunum og efla sjálfstraust þeirra

með sjálfsnámi. Traustið er innsiglað með því að nota flokkakerfið og veita flokkunum svigrúm til að

þróast á eigin spýtur og eflast í starfi sínu.

Frjálst val hvers skáta

Skátarnir geta valið skátaflokk með samþykki hinna skátanna í flokknum. Ungt fólk vill helst

umgangast þá sem það kann vel við og líður vel nálægt, til dæmis vini sem hafa svipuð áhugamál

og allir ættu að vera í flokki þar sem þeim finnst þeir velkomnir og geta starfað óþvingað.

Þetta þýðir líka að skátarnir skipta kannski um skátaflokk ef báðir flokkar eru samþykkir

tilfærslunni. Skátaflokkar eru með öðrum orðum ekki alltaf fastskorðaðar eða formlegar einingar

og skátaflokkar í hverri sveit eru iðulega misstórir og misöflugir.

Sumir sveitarforingjar hafa ef til vill tilhneigingu til að reyna að jafna út flokkana og gera þá

eins líka hver öðrum og hægt er. Slíkt stangast á við flokkakerfið. Það skiptir mestu máli að

skátaflokkarnir séu raunverulegir vinahópar en ekki að skátasveitin líti út fyrir að vera „í jafnvægi“

eða sé skipt niður í jafnstóra og einsleita hópa. Við þurfum að læra að líta á skátasveitina sem

bandalag ólíkra en innbyrðis tengdra skátaflokka.

Jafningjahópur – árangursríkur lærdómsvettvangur

Það væri misráðið af sveitarforingjum að endurskipuleggja og stokka upp skátaflokka að eigin

frumkvæði. Slíkar aðgerðir hafa orðið til þess að eyðileggja flokkakerfið, af því að þær uppræta

eiginleika jafningjahópsins og – það sem verra er með tilliti til markmiða skátahreyfingarinnar –

hamla því að hann verði árangursríkur lærdómsvettvangur.

Samsetning skátaflokksins

Flokkar eru ýmist kynjaskiptir eða blandaðir og eins geta skátarnir í hverjum flokki verið jafnaldrar

eða úr nokkrum árgöngum. Hvort sem flokkar eru kynjaskiptir eða blandaðir má ekki láta það

trufla eðlilega virkni jafningjahópsins, hafa áhrif á innri samstöðu eða bitna á hópnum sem

lærdómssamfélagi. Skátarnir þurfa að vera nokkurn veginn á sama máli um grundvallargildi og

markmið sameiginlegra verkefna og áhugamálin þurfa að vera svipuð. Ef þeir eru mjög ólíkir að

þessu leyti getur það dregið úr samskiptum þeirra og flokkurinn nær ekki eins góðum árangri.


Reynslan hefur sýnt að enda þótt bakgrunnurinn sé ólíkur verða áhugamál, gildi og markmið mikið

til þau sömu hjá skátunum í flokknum meðan á lærdómsferlinu stendur. Sjálfsmynd skátaflokksins

byggist á því hvernig skátarnir upplifa sérkenni hans, sem aðgreina hann frá öðrum flokkum.

Skátaflokkar þróa með sér venjur, skipta verkum á sinn hátt, og finna sér eitthvað sem einkennir þá.

Flokksþingið

Flokksþingið er vettvangur skátaflokksins til að taka ákvarðanir um flokksstarfið. Flokksþingið getur

verið hluti af dæmigerðum skátafundi, t.d. stundarfjórðungur í lok hans. Skátaflokkurinn vinnur

ýmis verkefni, á eigin spýtur eða með öðrum flokkum í skátasveitinni. Flokksþingið er eini formlegi

vettvangurinn til að taka nauðsynlegar ákvarðanir. Allir skátarnir í flokknum taka þátt í því undir

stjórn flokksforingjans, sem er einn úr jafningjahópnum. Flokksþing getur komið saman hvenær sem

skátaflokkurinn telur þörf á, þó ekki svo oft að það breytist í venjulega flokksfundi. Allar ákvarðanir

flokksþings ætti að skrá í dagbók flokksins. Flokksþingið stuðlar að lýðræðisuppeldi skátanna.

Skátarnir deila með sér hlutverkum

Skátarnir úthluta hver öðrum embættum eftir þeim leikreglum sem hafa þróast í flokknum.

Flokksforingi og aðstoðarflokksforingi eru alltaf kosnir og eru fulltrúar flokksins í sveitarráðinu.

Aftur á móti er valið í önnur embætti eftir nánari ákvörðun flokksins. Flokksforinginn er

drifkrafturinn í starfi flokksins, stýrir áætlanagerð og skipulagningu verkefna. Þótt hann sé

kosinn af skátunum og gegni mikilvægu forystuhlutverki er hann alltaf einn af hópnum.

Aðstoðarflokksforinginn og hinir skátarnir geta líka tekið að sér forystuna þegar þörf er á.

Önnur algeng embætti í skátaflokkum eru t.d. gjaldkeri, ritari, ljósmyndari, leikjastjóri,

kynningarstjóri, matreiðslumeistari, sáttasemjari, varðeldastjóri, vefstjóri eða annað sem skátunum

dettur í hug. Það er um að gera að hvetja þá til að finna upp ný embætti eftir þörfum og sleppa

öðrum sem ekki henta.

Skátarnir skiptast reglulega á um að gegna þessum embættum þótt þeir kunni að vera endurkjörnir

ef flokksþingið samþykkir það. Á þennan hátt gefst tækifæri til að þroska ábyrgðartilfinningu,

öðlast þekkingu, samhæfa viðhorf og tileinka sér leikni. Skátarnir verða smám saman virkari við að

gegna þessum hlutverkum, endurmeta þau reglulega og halda áfram að þróa þau.

Í verkefnavinnu flokksins skipta skátarnir með sér verkum tímabundið.

Gagnkvæmt traust

Rannsóknir í félagsvísindum hafa leitt í ljós að reglur, byggðar á einlægni, tryggð og hollustu verða

ríkjandi viðmið og stuðla að gagnkvæmu trausti hjá óformlegum jafningjahópum, meira að segja

glæpagengjum. Það er auðvelt að sjá hvernig þetta gerist hjá skátaflokkum.

„Sveitarforinginn vinnur í gegnum

flokksforingjana.“ „Til að ná fyrsta

flokks árangri með flokkakerfið

þurfið þið að veita ungu foringjunum

raunverulega og óhefta ábyrgð.

Ef þið veitið bara takmarkaða ábyrgð,

verður árangurinn líka takmarkaður.“

Baden-Powell


SkátasveitinSkátasveitin er stuðningskerfi flokkanna og er samsett úr öllum flokkunum sem eru á sama

aldursstigi, ásamt fullorðnu sveitarforingjunum sem styðja við starf þeirra. Þegar margir skátar eru

á hverju aldursstigi í skátafélagi eru stundum myndaðar fleiri en ein skátasveit. Helsta hlutverk

skátasveitanna er að hafa umsjón með og styrkja flokkakerfið og styðja frjálsræði og sjálfstæði

skátaflokkanna.

Hvers vegna skátasveit?

Af hverju þurfum við skátasveit ef skátaflokkarnir geta starfað einir og sér?

Vegna þess að flokkar þurfa á lágmarks skipulagsramma að halda til að uppfylla tvíþætt •

hlutverk sitt, annars vegar sem hópur jafningja og hins vegar sem lærdómssamfélag.

Vegna þess að flokkar þurfa vettvang þar sem skátarnir geta haft áhrif hver á annan, verið •

fyrirmyndir og metið sína eigin frammistöðu.

Vegna þess að leiðtogar lítilla hópa þurfa á lærdómssamfélagi að halda þar sem þeir geta •

lært leiðtogafærni.

Vegna þess að flokkarnir þarfnast umhverfis þar sem hægt er að fá hvatningu frá fullorðnum, •

án þess þó að þeir skipti sér beint af starfinu innan flokkanna.

Sveitarforingjarnir og aðrir fullorðnir sjálfboðaliðar verða að vera meðvitaðir um ábyrgð sína en

gæta þess um leið að skipta sér ekki of mikið af starfi flokkanna. Skátasveitin má ekki taka yfir

starfssvið flokksins eða skapa aðstæður sem hefta, takmarka eða draga úr sjálfstæði hans með

beinum eða óbeinum hætti.

Skátasveitin ber ábyrgð á að beita öllum þáttum Skátaaðferðarinnar á samræmdan hátt, með

öðrum orðum að tryggja að börn, unglingar og ungmenni upplifi það sem við köllum skátastarf.

Unga fólkið gerist ekki skátar til að „mennta sig“ heldur heillast fyrst og fremst af því ævintýri sem

felst í að kanna ný svið og nema nýjar lendur með vina- og jafningjahópnum.

Stærð skátasveitarinnar

Kjörstærð skátasveitar er 3-5 skátaflokkar – hver um sig með 5-8 skátum. Reynslan hefur sýnt

að þrír til fimm flokkar í sveit er hagstæðasta fyrirkomulagið. Með því móti gefast góð tækifæri

til samstarfs og sameiginlegu verkefnin verða áhugaverðari. Í skátasveit þar sem aðeins eru tveir

flokkar eru gagnkvæm áhrif í lágmarki og sameiginleg verkefni ekki eins spennandi. Ef flokkarnir

eru hins vegar fleiri en fimm þyngir það allt skipulag. Það minnkar möguleika á persónulegum

stuðningi sveitarforingjanna við flokksforingjana, aðstoðarflokksforingjana og einstaka skáta.


Annað eða bæði kynin í sömu skátasveit?

Eins og á við um flokkana eru skátasveitir ýmist blandaðar eða kynjaskiptar. Ákvörðun um

samsetningu sveitarinnar er tekin af sveitarráði og hverjum skátaflokki fyrir sig á grundvelli hefða,

reynslu og uppeldislegra möguleika.

Í blandaðri skátasveit er mikilvægt að muna:

Koma þarf eins fram við alla flokkana. Þeir hafa sömu réttindi og skyldur, sama hvernig þeir •

eru samsettir og ekki má mismuna þeim á nokkurn hátt.

Verkefni sveitarinnar mega ekki ýta undir staðalímyndir kynjanna eins og þær birtast oft í •

samfélaginu. Ekki skal gera neinn greinarmun á verkefnum stelpna og stráka. Ferlið við að

velja verkefni fyrir næsta dagskrárhring, sem er oftast 2-4 mánaða starfstímabil, hjálpar til

við að sporna gegn slíkri mismunun kynjanna þar sem að það býður hverjum flokki upp á

sjálfstætt verkefnaval.

Skátasveitin ætti að bæta vitund um kynjamun inn í uppeldisáætlun sína og leggja áherslu •

á þá möguleika sem felast í því að vera karl eða kona.

Sveitarstarfið ætti að tryggja að kynin viðurkenni og þekki hvort annað og virði vináttu hvort •

annars. Samstarf og samvinna flokkanna ætti að stuðla að því að kynin bæti hvort annað

upp.

Foringjaflokkurinn, sem samanstendur af sveitarforingja og aðstoðarsveitarforingjum, þarf að •

vera blandaður og það er ráðlegt að sá sveitar- eða aðstoðarsveitarforingi hvers skáta sem er

honum innan handar við markmiðasetningu og endurmat sé af sama kyni og hann. Það gerir

skátunum bæði kleift að fylgjast með og læra af samvinnu fullorðnu sjálfboðaliðanna í

foringjaflokknum og að samsama sig fyrirmyndum af sama kyni.

Starfið í skátasveitinni

Starfið í skátasveitinni er í rauninni allt það sem gerist í skátaflokkunum og sveitinni sem heild.

Skátasveitin er lítið samfélag sem samanstendur af ungu fólki og fullorðnum sjálfboðaliðum.

Þegar góður andi ríkir í sveitarstarfinu og tekið er tillit til þarfa og áhuga allra leggur hver og einn

sitt af mörkum til að starfið gangi vel.

Þegar markmiðin, verkefnin, sveitarstarfið og uppbygging sveitarinnar mynda samhæfða heild er

mun meiri kraftur í skátastarfinu. „Lýðræði“ er mikilvægt málefni sem þarf að leggja áherslu á.

Hæpið er að ungmenni þrói með sér lýðræðislega hugsun með því að leggja eingöngu áherslu

á verkefni sem auka fyrirfram ákveðna þekkingu. Sveitarforingjarnir þurfa alltaf að spyrja sig

eftirfarandi spurninga:

Gefur val og framkvæmd verkefnisins tækifæri til að kynnast lýðræði? •

Deila allir í hópnum með sér ábyrgð og leggja sitt af mörkum til þess að starfið gangi vel?•

Hafa sveitarforinginn eða aðstoðarsveitarforingjarnir getu til að hlusta á unga fólkið og •

bjóða því upp á tækifæri til að taka ábyrgð miðað við getu?

Til að draga þetta saman: Hverju er hægt að breyta í sveitarstarfinu, í tengslum fullorðnu

sjálfboðaliðanna og skátanna, í verkefnunum sem skátarnir framkvæma, til þess að styðja betur við

uppeldismarkmið skátastarfs?



Uppbygging skátasveitarinnarAuk skátaflokkanna starfa í hverri skátasveit þrjár aðrar skipulagseiningar:

Sveitarþingið• Sveitarráðið• Foringjaflokkurinn•

Þær eru hluti af sveitinni og virka sem stuðningskerfi fyrir flokkakerfið.

Sveitarþingið

Sveitarþing er fundur þar sem grunnreglur og markmið sveitarinnar eru ákveðin af skátunum.

Sveitarþing getur verið hluti af dæmigerðum sveitarfundi, til dæmis eitt korter í upphafi hans þegar

mikilvægar ákvarðanir liggja fyrir.

Hver skáti tekur þátt í sveitarþingi sem einstaklingur en ekki sem fulltrúi flokks síns. Sveitarþingið

fundar að minnsta kosti tvisvar í hverjum dagskrárhring (sem spannar oft 2-4 mánuði) eða oftar ef

aðstæður krefjast þess. Sveitarþingi er stjórnað af skáta sem kosinn er til verksins við upphaf þess.

Sveitarforingjarnir taka þátt í sveitarþingum þó að þeir hafi ekki atkvæðisrétt.

Þar sem reglurnar sem samþykktar eru á sveitarþingi snerta alla fá allir skátarnir að segja álit sitt á

þeim og taka þátt í ákvarðanatökunni. Sveitarþingið:

Tekur árlega ákvörðun um markmið sveitarinnar eins og þau koma fram í áætlun hennar. •

Með öðrum orðum, það skapar framtíðarsýnina.

Ákveður sameiginleg verkefni sem framkvæma á í hverjum dagskrárhring og samþykkir •

sveitaráætlunina þegar hún hefur verið sett upp af sveitarráðinu.

Sveitarráðið

Sveitarráð skátasveitar er samsett af sveitarforingjaflokki sveitarinnar, ásamt flokks- og aðstoðar-

flokksforingjum hvers flokks. Hlutverk þess er fyrst og fremst að skipuleggja sveitarstarfið, samhæfa

viðburði og verkefni og stýra þjálfun flokks- og aðstoðarflokksforingjanna.

Sveitarráðið fundar að minnsta kosti einu sinni í mánuði og er yfirleitt stjórnað af sveitar-

foringjanum, þó að aðstoðarsveitarforingjarnir geti gripið inn í þegar þarf.

Þar sem allir flokks- og aðstoðarflokksforingjar eru í sveitarráðinu taka allir flokkarnir þátt í

ákvarðanatöku um sameiginleg verkefni. Til þess að þetta fyrirkomulag skili árangri þurfa skátarnir

að vita fyrirfram um það sem taka á fyrir á sveitarráðsfundi svo að þeir geti látið skoðanir sínar og

flokksins síns í ljós. Allir skátarnir í sveitinni sýna einhug um þá ákvörðun sem tekin er hver svo sem

þeirra persónulega skoðun kann að vera.

Sveitarráðið stýrir samhæfingu viðburða og verkefna sveitarinnar og hefur því góða yfirsýn yfir

samskipti og samvinnu flokkanna.


Foringjaflokkurinn

Í sveitarforingjaflokknum, sem oftast er einfaldlega kallaður „foringjaflokkur“, eru fullorðnir sjálf-

boðaliðar hverrar skátasveitar, þ.e. sveitarforinginn og allir aðstoðarsveitarforingjarnir. Hann metur

starf sveitarinnar og framfarir skátanna og veitir uppeldisfræðilega leiðsögn og stuðning.

Æskilegt er að foringjaflokkur sveitarinnar samanstandi af einum sveitarforingja eða aðstoðar-

sveitarforingja fyrir hverja 8-10 skáta í sveitinni. Fjögurra flokka skátasveit með 20-28 ungum

skátum þarf því þrjá til fjóra fullorðna sjálfboðaliða, einn sveitarforingja og tvo eða þrjá aðstoðar-

sveitarforingja. Það skiptir miklu máli að vinnan við stjórnun sveitarinnar leggist ekki öll á einn eða

tvo einstaklinga. Ef það gerist er hætt við að fólk gefist upp og dragi sig í hlé.

Foringjaflokkurinn hittist að jafnaði viku- til hálfsmánaðarlega og er stjórnað af sveitarforingjanum.

Það er mikilvægt að starfið í foringjaflokknum sé skemmtilegt og gefandi. Félagslegri þörf sveitar-

foringjanna innan jafningjahóps þarf að sinna til þess að sveitarforingjastarfið verði áhugavert

en ekki óþægileg byrði. Foringjastörfin með skátunum verða þá ánægjulegur afrakstur vandaðrar

undirbúningsvinnu – nokkurs konar uppskeruhátíðir. Upplagt getur verið að vinahópur, jafnvel

tvenn hjón eða sambýlisfólk, sæki leiðtogaþjálfun skátahreyfingarinnar og taki svo að sér að leiða

skátasveit í tvö eða þrjú ár.

Hlutverk sveitarforingjanna

Sveitarforingjarnir eru fyrst og fremst í hlutverki óbeinna leiðbeinenda um uppeldi og menntun,

bæði sem hópur og einstaklingar, með því að:

Skapa aðstæður fyrir sveitarstarfið.•

Hvetja skátana til dáða og hjálpa þeim að vaxa og þroskast. •

Vekja athygli á markmiðum skátahreyfingarinnar og framtíðarsýn sveitarinnar. •

Ganga úr skugga um að allir þættir Skátaaðferðarinnar séu nýttir í sveitarstarfinu og skapa •

skilyrði fyrir lærdómsvettvang í flokkunum.

Vinna sem liðsheild, skynja áhættu og stýra forvörnum. •

Undirbúa sveitarþing og sveitarráðsfundi og gæta þess að þar séu teknar ákvarðanir sem •

hæfa þroska skátanna í sveitinni.

Fylgjast með og meta framfarir hvers skáta, gæta vel að persónuverndar sjónarmiðum og •

vernda börn og ungmenni fyrir hvers kyns ofbeldi, einelti eða misbeitingu valds.

Stuðla að virku foreldrasamstarfi.•

Sveitarforingjarnir skipta á milli sín verkum eftir persónuleika, reynslu, þekkingu og aðstæðum hvers

og eins. Ef skátasveitin er kynjablönduð er mikilvægt að foringjaflokkurinn sé það líka.

34 Kjarni skátastarfs | Skátastarf á Íslandi

Skátastarf á Íslandi

Upphaf skátastarfs á Íslandi Skátahreyfingin barst til Íslands sumarið 1911 þegar hingað kom til sumardvalar frá Danmörku

íslenskur drengur, Ingvar Ólafsson. Stofnaði hann fyrsta skátaflokkinn en vegna kunnáttuleysis

varð lítið úr eiginlegu skátastarfi. Þegar Ingvar hélt utan á ný um haustið lagðist starfið alveg niður.

Næsta sumar reyndi Ingvar að reisa starfið við á nýjan leik en varð lítið ágengt. Þó störfuðu nokkrir

drengir áfram og var það meðal annars að þakka Pálma Pálssyni, kennara við Menntaskólann í

Reykjavík, en hann lánaði ‚‚Fjósið‘‘, sem svo er nefnt, til fundahalda. Pálmi var einnig höfundur

íslenska heitisins „skáti“ sem byggt er á enska orðinu scout og hinu danska spejder.

Þó að erfiðlega gengi í byrjun gáfust skátadrengirnir ekki upp og þann 2. nóvember 1912 var

Skátafélag Reykjavíkur stofnað. Fyrsti foringi þess var Sigurjón Pétursson glímukappi, síðar kenndur

við Álafoss. Í fyrstu starfaði ein sveit innan félagsins en áður en langt um leið voru þær orðnar þrjár

talsins. Sumardaginn fyrsta þann 23. apríl 1913 var skátafélagið Væringjar stofnað innan KFUM.

Fyrsti foringi þess var séra Friðrik Friðriksson, stofnandi KFUM. Stúlkur stofnuðu Kvenskátafélag

Reykjavíkur þann 7. júlí árið 1922 og voru fyrstu foringjar þess Jakobína Magnúsdóttir og Gertrud

Hansen. Skátafélög risu svo víða um land á næstu árum og þann 6. júní 1924 stofnuðu nokkur

skátafélög drengjaskáta með sér Bandalag íslenskra skáta. Kvenskátafélög landsins mynduðu með

sér skátasamband árið 18 og við inngöngu kvenskáta í Bandalag íslenskra skáta árið 1944 urðu

íslenskir skátar þeir fyrstu í heiminum til að mynda sameiginleg landssamtök drengja- og kvenskáta.

35Skátastarfá Íslandi | Kjarni skátastarfs

Skipulag skátastarfs á ÍslandiSkátar á aldrinum 7-22 ára starfa í skátafélögum. Algengast er að eitt skátafélag starfi í sveitar-

félagi þó ekkert banni að þau séu fleiri. Í Reykjavík eru til dæmis skátafélög starfandi hvert í sínu

borgarhverfi. Skátastarf fer fram á fimm aldursstigum samkvæmt starfsgrunni sem gefinn er út af

Bandalagi íslenskra skáta (BÍS).

Drekaskátar (7-9 ára)•

Fálkaskátar (10-12 ára)•

Dróttskátar (13-15 ára)•

Rekkaskátar (16-18 ára)•

Róverskátar (19-22 ára)•

Skátarnir á hverju aldursstigi mynda skátasveit. Oft er ein skátasveit fyrir hvert aldursstig í hverju

skátafélagi, en ef skátarnir eru margir eru þær stundum fleiri. Hver skátasveit skiptist svo niður í

skátaflokka, sem er grunneiningin í skátastarfi. Í hverjum flokki eru oftast 5-8 skátar.

Rekka- og róverskátastarf er ekki virkt í öllum skátafélögum og í nokkrum tilvikum starfa t.d.

róverskátar úr fleiri en einu skátafélagi saman í róverskátasveit.

Starfsgrunnur skáta fyrir 7-22 ára börn og ungmenni sem samþykktur var árið 2010 byggist á

þýðingu og staðfærslu á handbókum sem gefnar eru út af alþjóðasamtökum skáta (WOSM).

Starfsgrunnurinn er útfærsla á grundvallargildum beggja heimsbandalaga skáta, hann lýsir því

hvernig skátastarf þarf að vera til að standa undir því nafni.

SkátafélögSkátafélögum er stundum skipt upp í deildir og innan þeirra starfa svo skátasveitir fyrir ólík

aldursstig (drekaskátar, fálkaskátar, dróttskátar o.s.frv.). Fullorðnir sjálfboðaliðar (sveitarforingjar

og aðstoðarsveitarforingjar) stjórna og bera ábyrgð á starfinu í skátasveitunum. Drekaskátasveitir

starfa sem einn hópur undir stjórn fullorðnu skátaforingjanna, en aðrar skátasveitir, fálkaskátar

og eldri, skiptast í skátaflokka sem stjórnað er af flokksforingjum völdum af skátunum sjálfum úr

jafningjahópnum, undir leiðsögn og stjórnun fullorðinna sveitarforingja. Flokkakerfið er einn af

lykilþáttunum í uppeldis- og menntakerfi skátahreyfingarinnar og er sérstaklega áhrifarík aðferð

við uppeldi unglinga og ungs fólks til að stuðla að því að þau verði sjálfstæðir, virkir og ábyrgir

einstaklingar í samfélaginu. Skátaflokkurinn og skátasveitin eru grunneiningar skátastarfsins.

Skátafélög eru stoðir sem skapa aðstæður fyrir starf skátasveita og skátaflokka. Oft starfa í

skátafélögum svokölluð foringjaráð sem eru mynduð af sveitarforingjum allra skátasveita í félaginu

ásamt öðrum fullorðnum sjálfboðaliðum, félagsstjórn og stundum fulltrúum foreldra skátanna.

Drekaskátar

Fálkaskátar

Dróttskátar

Rekkaskátar

Róverskátar

36 Kjarni skátastarfs | Skátastarfá Íslandi

Bandalag íslenskra skátaBandalag íslenskra skáta (BÍS) eru landssamtök skáta og skátafélaga á Íslandi. BÍS er formlegur

aðili að báðum heimsbandalögum skáta, WAGGGS og WOSM, og ber þannig ábyrgð á að

skátastarf á Íslandi sé í samræmi við grunngildi skátahreyfingarinnar. BÍS rekur Skátamiðstöðina

sem staðsett er í Reykjavík og er þjónustumiðstöð fyrir skátafélögin í landinu, auk þess að vera

aðalmálsvari skátahreyfingarinnar gagnvart erlendum og innlendum aðilum eins og stjórnvöldum,

öðrum félagasamtökum og einstaklingum. Skátaþing er haldið árlega og kýs það sjö manna stjórn

BÍS sem ber ábyrgð á starfi bandalagsins. Með stjórninni starfa fagráð sem einnig eru kosin á

Skátaþingi. Auk fagráðanna starfa á vegum BÍS margir langtíma og skammtíma vinnuhópar, eins

og Úlfljótsvatnsráð sem ber ábyrgð á starfsemi skáta á Úlfljótsvatni, Gilwell-teymi sem er ábyrgt

fyrir leiðtogaþjálfun fullorðinna sjálfboðaliða og mótsstjórnir sem standa fyrir Landsmótum skáta

á nokkurra ára fresti. BÍS stendur fyrir viðamikilli útgáfu- og fræðslustarfsemi auk margs konar

viðburða fyrir starfandi skáta á ólíkum aldursstigum.

36 Kjarni skátastarfs | Skátastarfá Íslandi

37Fullorðnir sjálfboðaliðar í skátastarfi | Kjarni skátastarfs

Fullorðnir sjálfboðaliðar í skátastarfi

Mikilvægi sjálfboðaliðaSkátahreyfingin þarf á fullorðnu fólki að halda til þess að markmiðum hennar verði náð.

„Skátastarf er skemmtilegt ævintýri með skýr uppeldismarkmið.“ Það þarf fjölda fullorðinna

sjálfboðaliða af báðum kynjum til þess að skátastarf fyrir börn, unglinga og ungt fólk geti gengið

upp. Sumir vinna beint með skátunum sem sveitarforingjar og aðstoðarsveitarforingjar og er

ákjósanlegt hlutfall einn fullorðinn fyrir hverja 8-10 skáta. Aðrir vinna að alls konar viðfangsefnum

„baksviðs“ sem nauðsynleg eru til þess að skátastarf blómstri, t.d. stjórnarstörf og margs konar

verkefnastjórnun í skátafélögum og hjá BÍS, störf tengd útgáfu, fræðslu- og fjármálum.

Til að vinna að öðrum verkefnum þarf marga fullorðna sjálfboðaliða, m.a. með margs konar

sérþekkingu um rekstur, kynningarmál, fræðslumál og mannauðsmál. Áætlað er að þörfin fyrir

fullorðna sjálfboðaliða í skátastarf á Íslandi sé einn fullorðinn skáti á móti hverjum þremur starfandi

skátum á aldrinum 7-18 ára. Í löndum þar sem skátastarf er í blóma er hlutfall fullorðinna skáta í

líkingu við þessar tölur.

Eitt sinn skáti, ávallt skáti Einstaklingurinn heldur áfram að vera skáti þótt fullorðinsaldri sé náð. Sumir taka að sér leiðtoga-

störf fyrir skátahreyfinguna til að styðja við uppeldishlutverk hennar með beinni tengingu við börn

eða ungmenni á aldrinum 7-22 ára. Aðrir taka að sér margs konar verkefni sem gagnast og styðja

38 Kjarni skátastarfs | Fullorðnir sjálfboðaliðar í skátastarfi

við skátastarf beint og óbeint – ýmist á vettvangi einstakra skátafélaga, héraðs- eða landssamtaka

skáta eða fyrir Alþjóðasamtök skáta. Enn aðrir skátar starfa á vettvangi fullorðinna skáta, t.d. í

hjálpar- og björgunarsveitum, í skátagildum og svo mætti lengi telja. Og enn aðrir skera á formleg

tengsl við skátahreyfinguna – en halda áfram óformlegu skátastarfi í persónulegu lífi.

„Sjálfboðastarf“ er í orðabókum skilgreint sem eitthvað sem innt er af hendi eða komið af stað af

frjálsum vilja og án þvingunar. Þar sem skátahreyfingin er byggð upp af frjálsri þátttöku samþykkja

sjálfboðaliðar í skátastarfi og ungu skátarnir tilboðið um uppeldismarkmiðin með því að taka þátt

í starfinu af fúsum og frjálsum vilja. Það er hvorki skylda að byrja í skátastarfi eða að halda því

áfram. Skátastarf er ekki eins og skólaganga, sem venjulega er skylda á ákveðnum aldri. Ungt fólk

ákveður sjálft hvenær það gerist skáti og hvenær það hættir í skátastarfi. Sama gildir fyrir fullorðna

sjálfboðaliða.

Bandalag íslenskra skáta hefur markað sér stefnu um fjölgun fullorðinna sjálfboðaliða í skátastarfi,

sem byggist á stefnu alþjóðasamtaka skáta og styðst við rannsóknir í félagsvísindum og reynslu

skátabandalaga í öðrum löndum.

Engin þörf á að hafa verið skáti sem barn eða unglingur Það er alls ekki nauðsynlegt að hafa verið skáti áður en maður gerist fullorðinn sjálfboðaliði í

skátastarfi. Fullorðnir sjálfboðaliðar í skátastarfi þurfa líka, eins og ungu skátarnir, að skilja og

viðurkenna markmið skátahreyfingarinnar, grunngildin og Skátaaðferðina, þar sem hlutverk þeirra

er að vera til staðar, beint eða óbeint, fyrir ungu skátana á þroskaleið þeirra. Þannig verða þeir

„fullorðnir skátar“.

Gilwell-leiðtogaþjálfun BÍS veitir nauðsynlega þekkingu og reynslu og stuðlar að þeim persónulega

þroska sem þarf til að sinna starfinu. Auk þess hefur BÍS gefið út ítarlegar handbækur fyrir

sveitar- og aðstoðarsveitarforingja hvers aldursstigs. Bækurnar eru upphaflega gefnar út af

alþjóðasamtökum skáta (WOSM) – en þýddar og staðfærðar fyrir íslenskar aðstæður.

Fjölgun fullorðinna sjálfboðaliðaEin helsta áskorun allra skátafélaga og skátasveita er að finna nógu marga hæfa fullorðna

sjálfboðaliða. Stundum finnum við þá ekki vegna þess að við leitum innan of þröngs hrings.

Það er gott að víkka sjóndeildarhringinn og leita á nýjum stöðum, til dæmis meðal:

Vina, samstarfsmanna og ættingja. Þeir gætu haft áhuga á skátastarfi í gegnum skátana sem •

þeir þekkja.

Fyrrverandi skátaforingja. •

Foreldra skátanna. •


Kennara og annarra sérfræðinga í uppeldisstarfi barna og unglinga. •

Háskólastúdenta, t.d. þeirra sem leggja stund á nám í uppeldisfræði, tómstundafræði eða •

tengdum fögum.

Fólks sem vinnur hjá félags- og samfélagssamtökum, hjá hjálparstofnunum, •

þjónustustofnunum, góðgerðarsamtökum eða fólks sem vinnur við uppeldisstörf.

Starfsmenn félags- og frístundamiðstöðva og frístundaheimila. •

Það þarf að sjálfsögðu að tryggja að einstaklingar sem stunda einelti eða hvers konar ofbeldi komi

aldrei nálægt skátastarfi. Bandalag íslenskra skáta gerir kröfur um að allir fullorðnir sjálfboðaliðar í

skátastarfi (sveitarforingjar og aðrir) gefi skriflegt leyfi til að kanna sakaskrá viðkomandi.

BÍS gefur út viðmið um forvarnir og gott verklag í skátastarfi ásamt viðbragðsáætlun um hvernig

eigi að bregðast við ef eitthvað óeðlilegt kemur upp. BÍS er aðili að Æskulýðsvettvanginum

ásamt UMFÍ, KFUM og K og Slysavarnafélaginu Landsbjörg.

Af hverju velja fullorðnir að taka þátt í skátastarfi?Samkvæmt könnunum er langalgengasta ástæðan fyrir sjálfboðaliðastarfi fullorðinna áhuginn á

að láta gott af sér leiða og taka þátt í að aðstoða börn og ungmenni við að þroskast og takast

á við umhverfið. Vinnuhópar alþjóðasamtaka skáta og BÍS um fullorðna í skátastarfi hafa skilgreint

nokkrar fleiri ástæður:

Náin tengsl, vinskapur og samstaða sem myndast í hópum fullorðinna sem vinna saman.•

Löngun til að hafa jákvæð áhrif á ungt fólk.•

Stuðla að betra samfélagi.•

Kynnast fólki á öllum aldri.•

Hver og einn fær stuðning við að þroska nýja færni í öruggu umhverfi.•

Leiðtogafærni eykst.•

Löngun til að efla stjórnunar- og skipulagshæfileika.•

Í skátastarfi þjálfar hver og einn hæfni í verkefnastjórnun, markaðssetningu, samskiptum og •

fjármálastjórn.

Öll ný hæfni sem einstaklingur þroskar í skátastarfinu nýtist og eykur atvinnumöguleika og •

tækifæri í lífinu.

Drengskaparheit skátaforingja

Ég heiti því að viðurlögðum drengskap

mínum:

að halda í heiðri skátaheitið, skátalög

og landslög í öllu skátastarfi mínu og

gæta heiðurs skátahreyfingarinnar jafnt

í skátastörfum sem öðrum athöfnum.

að rækja af trúmennsku og

samviskusemi öll þau störf ég tek mér

fyrir hendur sem skátaforingi.

að ég hef ekki og mun ekki brjóta gegn

andlegri eða líkamlegri heilsu þeirra

skáta sem mér er treyst fyrir og halda

í einu og öllu trúnað um það sem mér

er treyst fyrir í skátastörfum mínum og

leynt á að fara.


Leiðtogaþjálfun fyrir fullorðna sjálfboðaliða Fullorðnir skátar eru kjölfestan í góðu skátastarfi. Þeir eru ábyrgir fyrir uppeldishlutverki

hreyfingarinnar. Gilwell-leiðtogaþjálfunin er persónuleg vegferð hinna fullorðnu til að halda áfram

að þroskast og eflast í lífi og starfi. Í Gilwell-leiðtogaþjálfun BÍS fá þeir innsýn í hlutverk fullorðinna

í skátastarfi og öðlast þekkingu og færni til að leiða starfið og þar með leggja sitt af mörkum til

betra samfélags. Leiðtogaþjálfunin hjálpar þeim við að takast á við sjálfboðastarfið. Hún gefur

þátttakendum líka tækifæri til að efla leiðtogahæfni sína almennt, en það veitir einstaklingum aukið

sjálfstraust og nýtist bæði beint og óbeint í einka¬ og fjölskyldulífi og á vettvangi atvinnulífsins.

Í hópum fullorðinna í skátastarfi er líka að finna fólk sem gaman er að deila geði við, vaxa með og

þroskast af skemmtilegri glímu við margs konar viðfangsefni sem svo augljóslega gagnast ungu

fólki á þroskaleið þeirra til að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir samfélagsþegnar.

Gilwell-leiðtogaþjálfunin er byggð á sömu grundvallarforsendum og samsvarandi þjálfun um allan

heim þar sem skátahreyfingin starfar. Hún á rætur aftur til 1919 þegar fyrsta Gilwell-námskeiðið

var haldið fyrir skátaforingja í Gilwell Park í London. Nafn leiðtogaþjálfunar skátahreyfingarinnar,

Gilwell-leiðtogaþjálfun eða „Wood badge“ tengist alþjóðlegum uppruna og er í samræmi við

samsvarandi þjálfun um allan heim.

Þó að allir sem ljúka Gilwell-leiðtogaþjálfun fái sömu sýn á hugmynda- og aðferðafræði

skátahreyfingarinnar, býðst hverjum og einum að velja um tvær námsleiðir, aðra fyrir þá sem vilja

starfa sem sveitarforingjar eða aðstoðarsveitarforingjar með skátum á aldrinum 7-22 ára og hina

fyrir þá sem hafa áhuga á að vinna skátahreyfingunni gagn með því að vinna ýmis stjórnunarstörf

innan skátafélags eða á sameiginlegum vettvangi skátastarfs, t.d. á vegum skátasambands eða

BÍS. Þessar tvær námsbrautir eru kallaðar sveitarforingjaleið og stjórnunarleið. Þeir sem velja

sveitarforingjaleiðina geta valið sér tiltekið aldursstig til að vinna með, t.d. dreka-, fálka-, drótt-,

rekka- eða róverskáta.

Það er sameiginlegt viðfangsefni allra sem leggja af stað í þá vegferð sem Gilwell-leiðtogaþjálfunin

er, að vaxa og þroskast sem manneskjur í samvinnu við aðra sem eru á sömu leið. Góður leiðtogi er

ekki sá sem stjórnar eða leiðir aðra með skipunum. Góður leiðtogi getur unnið í teymi með öðrum

og laðað fram það besta bæði hjá einstaklingum og hópum – og góður leiðtogi er líka „leiðtogi í

eigin lífi“.



Gilwell-grunnþjálfunin samanstendur af fimm „skrefum“

Fyrri hluti• (skref 1 og 2) sem felst í tveimur dagslöngum námskeiðum um starfsgrunn

skáta, markmið og leiðir í skátastarfi. Að loknum fyrri hluta fá þátttakendur Gilwell-hnútinn.

Seinni hluti• (skref 3-5) sem samanstendur af tveimur dagslöngum námskeiðum um

verkefni í skátastarfi, áætlanagerð, skipulagningu skátastarfs eða viðburðastjórnun og einu

helgarnámskeiði um leiðtogafræði þar sem þátttakendur fá m.a. tækifæri til sjálfsmats sem

gagnast við leiðtogastörf bæði í skátastarfi og á öðrum sviðum lífsins. Að loknum seinni

hluta fá þátttakendur Gilwell-einkennin, þ.e. leðureymina með tveimur „skógarperlum“ og

Gilwell-klútinn sem er einkenni alþjóðlegu Gilwell-sveitarinnar.

Stefnt er að því að bjóða námskeið fyrir hvert „skref“ í Gilwell-grunnþjálfuninni að minnsta kosti

fjórum sinnum á ári. Þannig er m.a. reynt að koma til móts við ólíkar þarfir og aðstæður fólks.

Því er beint til þátttakenda að ljúka fyrri hlutanum helst innan sex mánaða og öllum fimm

skrefunum innan 12-18 mánaða. Gert er ráð fyrir að þeir sem ljúka Gilwell-leiðtogaþjálfun og bera

Gilwell-einkennin hafi lokið námskeiði í „fyrstu hjálp“ frá viðurkenndum aðila auk námskeiðs um

„einelti, ofbeldi og barnavernd“. Boðið er upp á raunfærnimat í samráði við þátttakendur.

Unnið er að því í samvinnu við Bandalag ástralskra skáta, að unnt verði að ljúka hluta

þjálfunarinnar í fjarnámi með netnámi (e-learning). Stefnt er að því að sem allra flestir fullorðnir

sjálfboðaliðar í skátastarfi ljúki Gilwell-leiðtogaþjálfun.

Símenntun fyrir fullorðna sjálfboðaliða í skátastarfi

Á vegum Gilwell-skólans er líka boðin framhaldsþjálfun og endurmenntun á ýmsum sviðum sem

að gagni geta komið við ýmis konar leiðtogastörf innan skátahreyfingarinnar og utan. Með því

að ljúka á fullnægjandi hátt nokkrum framhaldsnámskeiðum samkvæmt persónulegri áætlun og

námssamningi fær viðkomandi Gilwell-skáti þriðju og jafnvel fjórðu „skógarperluna“ og þar með

aðild að Gilwell-teyminu sem er ábyrgt fyrir Gilwell-leiðtogaþjálfuninni.

Stefnt er að því að bjóða ekki færri en fjögur framhaldsnámskeið í símenntun sjálfboðaliða á ári og

fleiri ef eftirspurn er nægjanleg eða þörf krefur.

Dæmi um framhaldsámskeið og vinnusmiðjur:

Viðburða- og verkefnastjórnun•

Mannauðstjórnun•

Gæðastjórnun og gæði skátastarfs•

Skipulagning náms og kennslu•

Störf leiðbeinenda, ráðgjafa og •

umræðustjórnenda (lóðsa)

Samskipti og lausn ágreiningsmála•

Starfsgrunnur skáta: •

Reynslunám og skátastarf

Rekstur og rekstraráætlanir•

Fjölmenning í íslensku samfélagi•

Tímastjórnun og persónuleg •

markmiðasetning

Börn og unglingar með sérþarfir•

Einelti, ofbeldi og barnavernd•

Saga og þróun skátastarfs í heila öld•

Skátahreyfingin er aþjóðleg •

friðarhreyfing

42 Kjarni skátastarfs | Upphaf og saga skátastarfs

Upphaf og saga skátastarfs

Sagt er að Baden-Powell hafi verið stofnandi skátahreyfingarinnar. Það er satt best að segja

sögulegur misskilningur. Hinn eiginlegi „stofnandi” skátahreyfingarinnar voru skátarnir sjálfir.

Ótrúlegur fjöldi ungmenna, fyrst í Bretlandi og mjög fljótlega í fjölmörgum öðrum löndum, hreifst af

skrifum Baden-Powells í bókinni Scouting for Boys. Baden-Powell var vissulega örlagavaldurinn,

því að með skrifum sínum, lífssýn og lífsreynslu skapaði hann þann neista sem kveikti bálið,

skátahreyfinguna eins og við þekkjum hana. Útilegan á Brownsea-eyju í ágúst 1907 var ekki beint

„skátaútilega” því hreyfingin var þá ekki enn til sem slík, engin skátalög og ekkert skátaheit.

Þar safnaði Baden-Powell hins vegar saman rúmlega tuttugu strákum með ólíkan félagslegan

bakgrunn í þeim tilgangi að sannreyna kenningar sínar um skipulag og flokkakerfi, umgengni við

náttúruna, virðingu, vináttu, jafnrétti og bræðralag sem uppeldislegt afl til alhliða þroska.

Tilraunin heppnaðist afar vel og Baden-Powell dró af henni mikinn lærdóm. Útilegan á Brownsea-

eyju varð seinna sá atburður sem við miðum upphaf skátahreyfingarinnar við.

Árið eftir tilraunina á Brownsea-eyju og útkomu Scouting for Boys skipulagði Baden-Powell

raunverulega skátaútilegu í Humshaugh í Norður-Englandi þar sem hann kynnti skátahreyfinguna

fyrir umheiminum. Þar með var skátahreyfingin orðin til með eigið skipulag, starfsaðferðir, skátaheit

og skátalög – „Skátaaðferðin“ hafði séð dagsins ljós. Aðalatriðið í huga Baden-Powells var að

virkja drengi – og síðar bæði drengi og stúlkur – sem gerendur í eigin uppeldi þannig að þeir yrðu

sjálfstæðir, virkir og ábyrgir þátttakendur í samfélaginu. Allt small saman strax í upphafi, eiginleikar

drengjanna, reynsla, sýn og kenningar Baden-Powells virkuðu vel og allir voru reiðubúnir.

Eflaust höfðu einnig áhrif iðnbyltingin, ríkjandi stéttaskipting og annað ástand þjóðfélagsmála.

43Upphaf og saga skátastarfs | Kjarni skátastarfs

Robert Baden-PowellBaden-Powell fæddist 22. febrúar 1857 í London og var nokkrum dögum seinna gefið nafnið

Robert Stephenson Smyth Powell. Hann var sonur Henriettu Grace Smyth og prófessors Baden-

Powell sem voru virt og dugmikið yfirstéttarfólk, en þó ekki efnamikil. Þriggja ára gamall missti

hann föður sinn. Eftir andlát föðurins bætti ástrík og umhyggjusöm móðir hans nafninu Baden við

ættarnafnið til að heiðra minningu manns síns og föður barnanna. Hann bar því eftir það nafnið

Robert Stephenson Smyth Baden-Powell.

Í æsku var Baden-Powell mjög virkur og athafnasamur. Útilíf, útivera og tengsl við náttúru átti hug

hans allan; veiðar, róðrar og náttúruskoðun. Jafnframt var hann listfengur og teiknaði mikið og

varð seinna afar hæfur vatnslitamálari. Hann söng í kórum og spilaði á píanó auk þess sem hann

þótti góður leikari og íhugaði meira að segja um tíma að gerast atvinnuleikari. Hann var líka mikill

íþrótta- og keppnismaður.

Baden-Powell hlaut hefðbundna skólagöngu í stéttskiptu þjóðfélagi eins og tíðkaðist í Englandi

þess tíma. Í stað háskólanáms kaus hann að mennta sig frekar innan breska hersins og þar með

var framtíð hans ráðin. Ferill hans í hernum hófst 1876 og leiddi hann um nýlendur Breta í Indlandi,

Afganistan og Suður-Afríku. Störf hans í hernum voru um margt sérstök og virðast hafa byggt á

eiginleikum þeim sem hann þróaði með sér í æsku og fylgdu honum alla tíð. Baden-Powell var

ekki dæmigerður hermaður, verkefni hans beindust einkum að könnunar- og undanfarastörfum,

landmælingum og kortagerð auk kennslu og þjálfunar. Hann hækkaði smám saman í tign og endaði

feril sinn sem hershöfðingi. Mesta frægð í breska hernum hlaut Baden-Powell fyrir herstjórn sína

í Búastríðinu við frækilega vörn Mafeking, lítillar borgar í Suður-Afríku 1899-1900. Þar varðist

fámenn sveit breska hersins á kænskulegan hátt umsátri margalt fjölmennari hers hollenskra

innflytjenda í Suður-Afríku sem kallaðir voru Búar. Her Búa hraktist undan þegar liðsauki Breta barst

svo eftir 217 daga.

Snemma á hermannsferli sínum kynntist Baden-Powell tveimur merkilegum mönnum sem áttu eftir

að hafa mikil áhrif á hann. Annar þeirra var Ernest Thompson Seton, könnuður, náttúruunnandi

og rithöfundur sem hafði kynnt sér vel menningu og lifnaðarhætti indíána Norður-Ameríku og

bjó um tíma á meðal þeirra í Kanada. Hinn var rithöfundurinn og Nóbelskáldið Rudyard Kipling

sem skrifaði m.a. bókina Dýrheima um „mannshvolpinn“ sem ólst upp með úlfum og fleiri dýrum

í skógum Indlands. Það var yfirmaður og vinur Baden-Powell í hernum, Frederick S. Roberts, sem

stefndi þessum þremur mönnum saman til að þeir gætu kynnst. Líklega sá Frederick að þeir áttu

margt sameiginlegt. Það kom síðar í ljós þegar Baden-Powell sótti hugmyndir fyrir skátastarf í

lífsverk og hugarheim þessara tveggja könnuða og vina sinna, annars vegar í frumbyggjastörf

indíána og hins vegar í Dýrheima Kiplings. Hér er af mörgum talin liggja rótin að táknrænni umgjörð

skátahreyfingarinnar.

Baden-Powell leitaði í smiðju fleiri frumkvöðla og könnuða við mótun hugmyndafræði skáta-

starfsins. Áhrifa samtíðarfólks eins og ítalska uppeldisfræðingsins Mariu Montessori og bandaríska

uppeldisfræðingsins John Dewey gætir mjög víða í skrifum hans og móta á margan hátt þá

hugmynda- og aðferðafræði sem skátastarfið byggir á.

44 Kjarni skátastarfs | Upphaf og saga skátastarfs

Skátahreyfingin verður tilÞegar Baden-Powell kom heim til Englands eftir Búastríðið 1903 var hann þekkt hetja breska

heimsveldisins fyrir frammistöðuna í Mafeking. Flestir strákar þekktu nafn Baden-Powells og dáðust

að afrekum hans. Hann gaf sér góðan tíma og íhugaði stöðu sína. Hermennskan hafði kennt

þessum víðfræga hershöfðingja að einungis með sjálfstæðum, virkum og ábyrgum einstaklingum,

friði og bræðralagi meðal manna og þjóða og virðingu fyrir náttúrunni ætti mannkynið sér

möguleika á að búa saman á þessari jörð til framtíðar. Baden-Powell sá einnig að heilsteypt

samfélag og friður meðal ólíkra þjóða kæmist best á með því að virkja æskufólkið.

Baden Powell var á miðjum aldri árið 1907 en þá fyrst hófst ævistarf hans í þágu uppeldis

og friðar – í þágu skátahreyfingarinnar.

Baden-Powell hafði áður (1899) skrifað fræðslurit um könnunar- og njósnaferðir, Aids to

Scouting, sem hann byggði á reynslu sinni og störfum í hernum. Fljótt kom í ljós að bókin naut

mikilla vinsælda meðal unglinga og kennara. Hann sá að hér var frábær efniviður sem hann gat

unnið betur með og látið þjóna nýju áhugamáli og lífsköllun. Baden-Powell tók því til við skriftir,

viðfangsefnið var að skrifa Scouting for Boys (Könnunarstörf fyrir drengi). Hann tók sér stutt hlé í

ágúst 1907 til að skipuleggja og stjórna útilegunni frægu á Brownsea-eyju sem sagt var frá hér að

framan. Eftir útileguna hélt hann áfram með verkefnið og ritverkið Scouting for Boys varð til.

Í fyrstu kom það út í nokkkrum heftum og kom það fyrsta út 15. janúar 1908 og síðan sex hefti

á tveggja vikna fresti. Þau seldust vel og urðu óhemju vinsæl. Efnið var þá endurskrifað sem

heildstæð bók og kom hún út 1908 í Englandi undir sama nafni. Á Íslandi kom bókin út í íslenskri

þýðingu árið 1949 undir nafninu Skátahreyfingin.

Við þessar aðstæður laust eftir aldamótin 1900 myndaðist jarðvegur fyrir þessa stærstu

uppeldishreyfingu í heimi. Útgáfa Scouting for Boys hlaut óhemju miklar og áður óþekktar

vinsældir. Boðskapur Baden-Powells virtist hitta í mark og drengir um allt Bretland hófu myndun

hópa (skátaflokka) og byrjuðu að starfa samkvæmt leiðbeiningum bókarinnar og þeim gildum sem

þar voru kynnt. Þúsundum og tugþúsundum saman skrifuðu þeir Baden-Powell til að spyrja hann

ráða. Svar hans var: Hópist saman, stofnið flokka, kynnist öðrum skátaflokkum í nágrenninu og fáið

fullorðna sveitarforingja með ykkur. Það er söguleg staðreynd að Baden-Powell hafði ekki sérstaka

skipulags- eða stofnáætlun í huga. Allt spratt upp úr grasrótinni á þessum upphafsárum.

Drengirnir stofnuðu skátaflokka og skátasveitir víðsvegar um landið og mjög fljótlega í öðrum

löndum, þar á meðal á Íslandi árið 1912. Það er ekki hægt að benda á neinn skátaflokk sem fyrsta

skátaflokkinn eða á ákveðna skátasveit sem fyrstu skátasveitina. Skátahreyfingin var stofnuð á

mörgum stöðum í einu af drengjunum sjálfum og litlu síðar líka af fjölda stúlkna sem vildu taka þátt

í ævintýrinu.

Þessi nánast sjálfsprottna hreyfing óx með ótrúlegum hraða og Baden-Powell sá að ekki var um

annað að ræða en að koma á skipulagi og stofna formlegan félagsskap – skátahreyfinguna.

Það gerði hann seint á árinu 1908 og ári seinna voru höfuðstöðvar opnaðar í London.

Vinir Baden-Powells hópuðust strax til starfa með honum og skátahreyfingin reis enn hærra.

Svo fór að skátastarfið hreif á ótrúlega stuttum tíma með sér milljónir drengja og stúlkna, fyrst

í Evrópu og í nýlendum Breta, síðar um allan heim. Hin alþjóðlega skátahreyfing var orðin að

veruleika.

45Upphaf og saga skátastarfs | Kjarni skátastarfs

Það var þó fyrst 1920 að alþjóðahreyfing skáta var formlega stofnuð. Baden-Powell hafði ætlað sér

að kalla saman alþjóðaþing skáta 1918, en það dróst vegna fyrri heimstyrjaldarinnar. Með stofnun

alþjóðahreyfingarinnar var lögð aukin áhersla á hlutverk skátahreyfingarinnar sem alþjóðlegrar

friðarhreyfingar. Þjóðabandalagið (forveri Sameinuðu þjóðanna) var stofnað um sama leyti og

að frumkvæði Baden-Powell urðu mikil tengsl milli þessara tveggja alþjóðlegu stofnana.

Á okkar tímum hefur alþjóðahreyfing skáta mikið formlegt samstarf við stofnanir Sameiðu

þjóðanna. Starfsgrunnur skáta samræmist Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna frá 1989 sem

Alþingi lögfesti 20. febrúar 2013.

Skátahreyfingin um víða veröldSkátahreyfingin er stærsta æskulýðshreyfing í heimi með yfir 40 milljónir skáta sem starfa í tveimur

heimsbandalögum. WOSM er heimsbandalag skáta og er bæði fyrir drengi og stúlkur en WAGGGS

er heimsbandalag kvenskáta og er einungis fyrir stúlkur. Bandalag íslenskra skáta er aðili að báðum

heimsbandalögunum. Ástæða þess að heimsbandalögin eru tvö er eflaust sú að í sumum löndum

heims mega drengir og stúlkur ekki vera í sama félagsskap og þar er þörf fyrir þessa aðgreiningu.

Víðast er þó mjög gott samstarf á milli drengja- og kvenskáta, til dæmis í Evrópu þar sem mörg

skátabandalög eru blönduð eða starfa mjög mikið saman.

WOSM

World Organization of the Scout Movement

Stofnað 1920, höfuðstöðvar eru í dag í Genf og Kúala Lúmpúr•

Vefsíða: www.scout.org•

Um 30 milljónir skáta í um 160 löndum.•

WOSM rekur í dag tvær alþjóðlegar skátamiðstöðvar; Cairo í Egyptalandi og Kandersteg í Swiss.

WAGGGS

World Association of Girl Guides and Girl Scouts

Stofnað 1928, höfuðstöðvar eru í dag í London•

Vefsíða: www.wagggs.org•

Um 10 milljónir kvenskáta í um 145 löndum.•

WAGGGS á fjórar alþjóðlegar skátamiðstöðvar; Our Cabaña í Mexíkó, Our Chalet í Sviss, Sangam í

Indlandi og Pax Lodge í Englandi.

Á hverju ári er fjöldinn allur af skátamótum og viðburðum um heim allan sem skátar geta tekið þátt

í til að komast í samband við skáta og skátaflokka alls staðar að úr heiminum.

Nú starfa yfir 40 milljónir skáta í meira

en 160 löndum í skátahreyfingunni,

stærstu uppeldis- og friðarhreyfingu í

heiminum.

46 Kjarni skátastarfs | Lokaorð

Lokaorð

Þetta rit er skrifað fyrir fullorðið fólk sem hefur áhuga á að kynnast markmiðum skáta-

hreyfingarinnar og því uppeldis- og menntunarstarfi sem felst í skátastarfi.

Markmiðið er að skapa ungu fólki tækifæri til sjálfsnáms og aukinnar samfélagsvitundar – til að

verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir þjóðfélagsþegnar og til að láta gott af sér leiða í nærsamfélagi

sem og í samfélagi mannkynsins í heild. Skátastarf snýst um uppeldi til lýðræðislegrar þátttöku

og sjálfbærrar þróunar. Það eflir raunhæft sjálfsmat einstaklingsins og sjálfstraust – en jafnframt

hæfileika til að vinna með öðrum.

Skátastarf er leiðtogaþjálfun – ekki í þeim skilningi að í skátastarfi séu einstaklingarnir einungis

þjálfaðir til að stjórna öðrum heldur til að vinna með öðrum að settu marki og ekki síst til að verða

leiðtogar í eigin lífi.

47Lokaorð | Kjarni skátastarfs

48 Kjarni skátastarfs | Lokaorð

Ritið Kjarni skátastarfs er skrifað fyrir alla sem hafa áhuga á að kynna sér þá

hugmynda- og aðferðafræði sem skátahreyfingin um víða veröld byggir á.

Efnið á erindi við alla sem hafa áhuga á uppeldi og menntun ungs fólks

og því hvernig lífsleikni og samfélagsvitund getur eflt einstaklinginn

og bætt hvert samfélag.

Skátahreyfingin er uppeldishreyfing sem stefnir að því að hver skáti læri smám

saman, á þroskaferli sínum frá barnsaldri til fullorðinsára að verða sjálfstæður,

virkur og ábyrgur og láta gott af sér leiða í samfélaginu. Skátastarf

eflir raunhæft sjálfsmat og sjálfstraust og snýst um uppeldi til sjálfsnáms,

lýðræðislegrar þátttöku og sjálfbærrar þróunar.

Skátastarf er leiðtogaþjálfun – ekki í þeim skilningi að í skátastarfi séu

einstaklingarnir einungis þjálfaðir til að stjórna öðrum heldur til að vinna með

öðrum að settu marki og ekki síst til að verða leiðtogar í eigin lífi.

Kjarni skátastarfs

Documents

Transcript of Kjarni skátastarfs