Kimyasal savaş ajanlarına Kimyasal savaş ajanlarına karşı korunma ve tedavi karşı korunma ve tedavi

yöntemleriyöntemleri

Doç.Dr.M.Kemal YıldırımDoç.Dr.M.Kemal Yıldırım

• Sivil halk üzerinde oldukça büyük ve yıkıcı Sivil halk üzerinde oldukça büyük ve yıkıcı etkiye sahip olan kimyasal ve biyolojik etkiye sahip olan kimyasal ve biyolojik silahlar insan, hayvan, bitki ve doğal silahlar insan, hayvan, bitki ve doğal çevrelerde uzun süreli tahribat yaratırlar.çevrelerde uzun süreli tahribat yaratırlar.

• Bu tahribat geniş alanlara da yayılabilir.Bu tahribat geniş alanlara da yayılabilir.• Sonuçta özellikle insanlarda önemli bazı Sonuçta özellikle insanlarda önemli bazı

sağlık problemlerine yol açabilirler.sağlık problemlerine yol açabilirler.• Buna karşın, bu silahlara karşı alınabilecek Buna karşın, bu silahlara karşı alınabilecek

tedbirler ve ilk yardım girişimleri ile zararın tedbirler ve ilk yardım girişimleri ile zararın en aza indirilmesi mümkün olmaktadır. en aza indirilmesi mümkün olmaktadır.

KİMYASAL SİLAHLARKİMYASAL SİLAHLAR

• Genel bilgilerGenel bilgiler

• Kimyasal silahlar katı, gaz (buhar, Kimyasal silahlar katı, gaz (buhar, aerosol) ve sıvı halde bulunan, aerosol) ve sıvı halde bulunan, kimyasal özellikleri ile canlı kimyasal özellikleri ile canlı organizmaların hücrelerine etki organizmaların hücrelerine etki ederek, kitleleri öldürücü, yaralayıcı ederek, kitleleri öldürücü, yaralayıcı ve kapasite azaltıcı etki gösteren ve kapasite azaltıcı etki gösteren kimyasal ajanlardır.kimyasal ajanlardır.

• Bir saldırı sonrasında çevreye değişik koku Bir saldırı sonrasında çevreye değişik koku yayılması, etrafta şüpheli yağ damlaları yayılması, etrafta şüpheli yağ damlaları veya su birikintileri görülmesi, görmede veya su birikintileri görülmesi, görmede bulanıklık hissi, ani baş ağrısı, öksürme, bulanıklık hissi, ani baş ağrısı, öksürme, aksırma, burun akması veya burun aksırma, burun akması veya burun kanamalarının görülmesi, göğüste ağrı, kanamalarının görülmesi, göğüste ağrı, nefes almada zorluk, deride kızarıklık veya nefes almada zorluk, deride kızarıklık veya kabarcıklar, bulantı ve kusma kimyasal silah kabarcıklar, bulantı ve kusma kimyasal silah kullanılmış olabileceğini düşündüren kullanılmış olabileceğini düşündüren bulgulardır. bulgulardır.

KİMYASAL SAVAŞ AJANLARIKİMYASAL SAVAŞ AJANLARI

• Kimyasal savaşta en çok kullanılan ajanlar ve Kimyasal savaşta en çok kullanılan ajanlar ve özellikleri şunlardır:özellikleri şunlardır:

• 1.SİNİR GAZLARI1.SİNİR GAZLARI• Bu grup G ve V olmak üzere 2’ye ayrılır. G Bu grup G ve V olmak üzere 2’ye ayrılır. G

grubunda tabun, sarin, somon gazları, V grubunda grubunda tabun, sarin, somon gazları, V grubunda ise Vx gazı bulunur.ise Vx gazı bulunur.

• Bunlar en toksik kimyasal savaş ajanlarıdır.Bunlar en toksik kimyasal savaş ajanlarıdır.• Gaz ya da sıvı halde bulunabilirler.Gaz ya da sıvı halde bulunabilirler.• Gaz halinde ise havada buharlaşarak solunum yolu Gaz halinde ise havada buharlaşarak solunum yolu

ile, sıvı halde ise temasla veya elbiselerden ile, sıvı halde ise temasla veya elbiselerden geçerek deride bir tahribat yapmadan vücuta girer. geçerek deride bir tahribat yapmadan vücuta girer.

• Asetilkolin esteraz enzimini inhibe ederek Asetilkolin esteraz enzimini inhibe ederek kişinin sinir sistemini doğrudan etkiler ve kişinin sinir sistemini doğrudan etkiler ve hayati fonksiyonları felce uğratırlar.hayati fonksiyonları felce uğratırlar.

• Özellikle baskın şeklinde kayıp verdirmek ve Özellikle baskın şeklinde kayıp verdirmek ve huzursuzluk yaratmak amacıyla kullanılırlar.huzursuzluk yaratmak amacıyla kullanılırlar.

• Sinir ajanlarından sarin, normal şartlar Sinir ajanlarından sarin, normal şartlar altında ortamda 1-2 saat kalabilir.altında ortamda 1-2 saat kalabilir.

• İlk yardım ve tedaviİlk yardım ve tedavi• Spesifik antidotu atropin’dir. Spesifik antidotu atropin’dir.

• Bu gazlarla zehirlenmelerde ilk yapılacak Bu gazlarla zehirlenmelerde ilk yapılacak şey içerisinde 2 mg atropin sülfat + şey içerisinde 2 mg atropin sülfat + obidoksim klorür bileşimi bulunan oto-obidoksim klorür bileşimi bulunan oto-enjektörler kullanılarak gerekirse elbise enjektörler kullanılarak gerekirse elbise üzerinden vücuta enjekte edilmesidir.üzerinden vücuta enjekte edilmesidir.

• Zehirlenme belirtileri 15-30 dakika sonra Zehirlenme belirtileri 15-30 dakika sonra kaybolmazsa ikinci ve üçüncü kere kaybolmazsa ikinci ve üçüncü kere enjeksiyonlar tekrar edilebilir.enjeksiyonlar tekrar edilebilir.

• Bu arada kişi 1 adet diazepam almalıdır.Bu arada kişi 1 adet diazepam almalıdır.• Ağız kuruluğu ve dakikada 70-80 nabız, Ağız kuruluğu ve dakikada 70-80 nabız,

yeterli derecede atropin verildiğini gösterir.yeterli derecede atropin verildiğini gösterir.

• Atropin uygulamaları sırasında, özellikle i.v. Atropin uygulamaları sırasında, özellikle i.v. kullanımda, atropin zehirlenmelerine karşı dikkatli kullanımda, atropin zehirlenmelerine karşı dikkatli olunmalıdır.olunmalıdır.

• Zehirlenme belirtileri santral ve periferik sinirlere Zehirlenme belirtileri santral ve periferik sinirlere kombine etki ile oluşur.kombine etki ile oluşur.

• Santral etki öfori, halüsinasyonlar, anksiyete, Santral etki öfori, halüsinasyonlar, anksiyete, huzursuzluk, eksitasyon ve deliriumdur.huzursuzluk, eksitasyon ve deliriumdur.

• Ağır vakalarda ise koma ve solunum Ağır vakalarda ise koma ve solunum depresyonuna neden olabilir.depresyonuna neden olabilir.

• Periferik etkiler ise; hızlı nabız, kuru ağız ve Periferik etkiler ise; hızlı nabız, kuru ağız ve boğaz, kuru sıcak cilttir.boğaz, kuru sıcak cilttir.

• Üriner retansiyon için gerekirse sonda takılmalıdır.Üriner retansiyon için gerekirse sonda takılmalıdır.• Atropinin antidotu fizostigmindir ve 3x1/2 tablet verilir.Atropinin antidotu fizostigmindir ve 3x1/2 tablet verilir.• Solunum oksijen ile desteklenmeli ve kullanılmaya hazır Solunum oksijen ile desteklenmeli ve kullanılmaya hazır

bir ambu cihazı bulundurulmalıdır.bir ambu cihazı bulundurulmalıdır.• Göze gaz bulaşmışsa göz bol su ile, tercihen serum Göze gaz bulaşmışsa göz bol su ile, tercihen serum

fizyolojikle yıkanarak temizlenmeli ve bir göz pomadı fizyolojikle yıkanarak temizlenmeli ve bir göz pomadı sürülerek (tercihen tetrasiklinli) kapatılmalıdır.sürülerek (tercihen tetrasiklinli) kapatılmalıdır.

• Yine yüz ve vücutun açık yerlerinde bulunması Yine yüz ve vücutun açık yerlerinde bulunması muhtemel gaz bulaşığı bol su ile yıkanarak ya da muhtemel gaz bulaşığı bol su ile yıkanarak ya da dekontaminasyon havlusu ile temizlenmelidir.dekontaminasyon havlusu ile temizlenmelidir.

• Su yoksa gaz bulaşığı olmayan bir kağıt ya da bez Su yoksa gaz bulaşığı olmayan bir kağıt ya da bez ile kurutma kağıdı ile alıyor gibi temizlenmelidir.ile kurutma kağıdı ile alıyor gibi temizlenmelidir.

• Koruyucu tedbirlerKoruyucu tedbirler• Özel maske veya koruyucu giysiler kullanılmalıdır.Özel maske veya koruyucu giysiler kullanılmalıdır.• Sığınağa ya da uygun şekilde çevreden izole Sığınağa ya da uygun şekilde çevreden izole

edilmiş odaya girilmelidir.edilmiş odaya girilmelidir.• Saldırının yapılacağı kesin ise her 8 saatte bir Saldırının yapılacağı kesin ise her 8 saatte bir

koruyucu olarak pridostigmin tablet (30 mg) koruyucu olarak pridostigmin tablet (30 mg) alınmalıdır. alınmalıdır.

• 2.BOĞUCU GAZLAR2.BOĞUCU GAZLAR• Bu grupta fosgen, difosgen, klor ve kloropikrin Bu grupta fosgen, difosgen, klor ve kloropikrin

bulunmaktadır.bulunmaktadır.• Solunum yolu ile vücuta girerler.Solunum yolu ile vücuta girerler.• Alveoler kapiller permeabiliteyi artırarak pulmoner Alveoler kapiller permeabiliteyi artırarak pulmoner

gaz alışverişini etkileyip anoksi meydana getirirler.gaz alışverişini etkileyip anoksi meydana getirirler.• Alveollerdeki sıvı kaybı hemokonsantrasyona Alveollerdeki sıvı kaybı hemokonsantrasyona

neden olur.neden olur.• Bu da anoksi ile birlikte kardiyak yetmezliğe kadar Bu da anoksi ile birlikte kardiyak yetmezliğe kadar

varabilir.varabilir.• Tıpkı su içerisinde boğulmak gibi ölüm meydana Tıpkı su içerisinde boğulmak gibi ölüm meydana

getirirler.getirirler.

• İlk yardım ve tedaviİlk yardım ve tedavi• Hasta mutlaka istirahat ettirilmeli ve sıcak Hasta mutlaka istirahat ettirilmeli ve sıcak

tutulmalıdır.tutulmalıdır.• Steroidlerin hayat kurtarıcı etkileri vardır.Steroidlerin hayat kurtarıcı etkileri vardır.• Belirtilerin olup olmadığına bakılmaksızın maruz Belirtilerin olup olmadığına bakılmaksızın maruz

kalındıktan sonraki ilk 15 dakika içinde inhalasyon kalındıktan sonraki ilk 15 dakika içinde inhalasyon yoluyla steroid verilmelidir.yoluyla steroid verilmelidir.

• İlk doz astımda kullanılanın 5 katı olmalıdır.İlk doz astımda kullanılanın 5 katı olmalıdır.• Astım tedavisinde steroid inhalasyonu 2 sıkım Astım tedavisinde steroid inhalasyonu 2 sıkım

yani 100 mikrogramken, bu durumda 10 sıkım yani 100 mikrogramken, bu durumda 10 sıkım yani 500 mikrogram inhale edilmelidir. yani 500 mikrogram inhale edilmelidir.

• 12 saat süreyle bu dozun yarısı, bundan sonraki 12 saat süreyle bu dozun yarısı, bundan sonraki 72 saatte ise standart astım dozu kullanılır.72 saatte ise standart astım dozu kullanılır.

• Sistemik steroidlere de bir an önce başlanmalıdır.Sistemik steroidlere de bir an önce başlanmalıdır.• Bu amaçla ilk gün 1000 mg, 2.-3. gün 800 mg, 4.-Bu amaçla ilk gün 1000 mg, 2.-3. gün 800 mg, 4.-

5. gün 700 mg, 6. günden sonra mümkün 5. gün 700 mg, 6. günden sonra mümkün olduğunca azaltılarak i.v. prednizolon verilmelidir.olduğunca azaltılarak i.v. prednizolon verilmelidir.

• Mümkünse tedavi oksijen verilerek Mümkünse tedavi oksijen verilerek desteklenmelidir.desteklenmelidir.

• Suni solunum kontrindikedir.Suni solunum kontrindikedir.

• Koruyucu tedbirlerKoruyucu tedbirler• Maske takılarak ya da emin sığınaklara Maske takılarak ya da emin sığınaklara

girerek korunma sağlanabilir.girerek korunma sağlanabilir.• 3.VEZİKAN GAZLAR (YAKICI GAZLAR)3.VEZİKAN GAZLAR (YAKICI GAZLAR)• Bunlar kükürtlü hardal, azotlu hardal, lewisit Bunlar kükürtlü hardal, azotlu hardal, lewisit

gibi arsenikli vezikanlar ile özellikleri ve gibi arsenikli vezikanlar ile özellikleri ve etkileri diğer vezikanlardan farklı olan etkileri diğer vezikanlardan farklı olan halojenli oximleri içerir.halojenli oximleri içerir.

• Bunlar güçlü alkilleyici ajanlardır.Bunlar güçlü alkilleyici ajanlardır.• Hücrelerde en duyarlı hedef DNA olduğundan Hücrelerde en duyarlı hedef DNA olduğundan

hardallar iyonize radyasyonu taklit eder.hardallar iyonize radyasyonu taklit eder.

• Sitostatik, mutojenik ve sitotoksik Sitostatik, mutojenik ve sitotoksik etkileri görülebildiğinden hemopoetik etkileri görülebildiğinden hemopoetik ve gastrointestinal sistemlerdeki aktif ve gastrointestinal sistemlerdeki aktif prolifere olan hücreler özellikle prolifere olan hücreler özellikle hassastır.hassastır.

• Sinsi ve birikici etkileri vardır.Sinsi ve birikici etkileri vardır.

• Hardal gazı normal şartlarda ortamda Hardal gazı normal şartlarda ortamda 12-24 saat kalabilir.12-24 saat kalabilir.

• İlk yardım ve tedaviİlk yardım ve tedavi• Spesifik antidotu BAL (Dimerkaprol)’dır.Spesifik antidotu BAL (Dimerkaprol)’dır.• Hardal gazı ile zehirlenmede deri fuller toprağı ile Hardal gazı ile zehirlenmede deri fuller toprağı ile

dekontamine edilir.dekontamine edilir.• Gözler bol su ile (eğer varsa %2’lik sodyum Gözler bol su ile (eğer varsa %2’lik sodyum

bikarbonat ile) yıkanır.bikarbonat ile) yıkanır.• Etkilenmiş deri bölgeleri dimerkaprol merhem Etkilenmiş deri bölgeleri dimerkaprol merhem

(BAL) sürüldükten sonra kuru elbiseler ile örtülür.(BAL) sürüldükten sonra kuru elbiseler ile örtülür.• İlk 30 dakikada i.v. sodyum thiosülfat 500 mg/kg İlk 30 dakikada i.v. sodyum thiosülfat 500 mg/kg

dozda verillirse lezyonların ağırlığında azalma dozda verillirse lezyonların ağırlığında azalma olur.olur.

• En kısa sürede antibiyotik başlanmalıdır.En kısa sürede antibiyotik başlanmalıdır.• Arsenikli vezikanlarla zehirlenmede ek olarak Arsenikli vezikanlarla zehirlenmede ek olarak

spesifik BAL tedavisi yapılmalıdır.spesifik BAL tedavisi yapılmalıdır.• İntramüsküler olarak toplam 4 kez, 4 saat arayla İntramüsküler olarak toplam 4 kez, 4 saat arayla

2.5 mg/kg, daha sonra ise vakanın durumuna göre 2.5 mg/kg, daha sonra ise vakanın durumuna göre günde 2 doz uygulanmalıdır.günde 2 doz uygulanmalıdır.

• Fosgen oxim ile zehirlenmelerde nekrotik lezyonlar Fosgen oxim ile zehirlenmelerde nekrotik lezyonlar derin yanıklar gibi tedavi edilmelidir.derin yanıklar gibi tedavi edilmelidir.

• Solunum yolları etkilendiğinde steroidler yararlı Solunum yolları etkilendiğinde steroidler yararlı olabilir.olabilir.

• Koruyucu tedbirlerKoruyucu tedbirler• Koruyucu özel giysiler giyilerek ve sığınaklara Koruyucu özel giysiler giyilerek ve sığınaklara

girerek korunma sağlanmalıdır.girerek korunma sağlanmalıdır.

• 4.KAN ZEHİRLEYİCİ GAZLAR4.KAN ZEHİRLEYİCİ GAZLAR• Bu grupta hidrojen siyanür, siyanojen klorid ve Bu grupta hidrojen siyanür, siyanojen klorid ve

arsin bulunur.arsin bulunur.• Bunlar daha ziyade gaz veya buhar olarak atılırlar.Bunlar daha ziyade gaz veya buhar olarak atılırlar.• Vücut hücrelerinin kandaki oksijeni kullanmalarına Vücut hücrelerinin kandaki oksijeni kullanmalarına

engel olarak dolaşım ve solunum sistemini engel olarak dolaşım ve solunum sistemini etkilerler.etkilerler.

• Çok kısa zamanda apne, bunu takip eden birkaç Çok kısa zamanda apne, bunu takip eden birkaç dakika içinde de kardiyovasküler kollaps gelişir.dakika içinde de kardiyovasküler kollaps gelişir.

• Normal şartlar altında bu gazlar ortamda 5-10 Normal şartlar altında bu gazlar ortamda 5-10 dakika kalabilir. dakika kalabilir.

• İlk yardım ve tedaviİlk yardım ve tedavi• Solunum durmuş ise suni solunum uygulanır.Solunum durmuş ise suni solunum uygulanır.• Suni solunum uygulanan kişi, zehirli ajanla Suni solunum uygulanan kişi, zehirli ajanla

kontamine olmamak için maske kontamine olmamak için maske kullanılmalıdır.kullanılmalıdır.

• Hasta hareket ettirilmez.Hasta hareket ettirilmez.• 3-4 dakika ara ile 8 tane amil nitrit ampul 3-4 dakika ara ile 8 tane amil nitrit ampul

kırılıp, maske içine serpilerek solutulur.kırılıp, maske içine serpilerek solutulur.• Koruyucu tedbirlerKoruyucu tedbirler• Koruyucu özel giysiler giyilerek ve sığınaklara Koruyucu özel giysiler giyilerek ve sığınaklara

girerek korunma sağlanmalıdır.girerek korunma sağlanmalıdır.

• 5.UYUŞTURUCU GAZLAR5.UYUŞTURUCU GAZLAR• LSD 25 ve benzilat bu grup içindeki LSD 25 ve benzilat bu grup içindeki

gazlardandır.gazlardandır.• Geçici olarak fizyolojik (felç, körlük, sağırlık Geçici olarak fizyolojik (felç, körlük, sağırlık

vb.) ve zihinsel (akıl hastalıkları) etki vb.) ve zihinsel (akıl hastalıkları) etki yaparak veya her iki etkiyi birden yaparak veya her iki etkiyi birden oluşturarak personeli görevini yapamayacak oluşturarak personeli görevini yapamayacak hale getiren kimyasal savaş maddeleridir.hale getiren kimyasal savaş maddeleridir.

• Sivil halka karşı kullanılması pek mümkün Sivil halka karşı kullanılması pek mümkün değildir, daha çok askerlere karşı kullanılır.değildir, daha çok askerlere karşı kullanılır.

• İlk yardım ve tedaviİlk yardım ve tedavi• Kusma, idrar ve ter dolayısıyla kaybedilen suyun Kusma, idrar ve ter dolayısıyla kaybedilen suyun

yerine konabilmesi için sıvı içecekler verilir.yerine konabilmesi için sıvı içecekler verilir.• Kişi loş bir odada, mümkünse tek başına Kişi loş bir odada, mümkünse tek başına

bulundurulur.bulundurulur.• İ.v. veya i.m. 10-20 mg diazepam ya da 200-400 İ.v. veya i.m. 10-20 mg diazepam ya da 200-400

mg i.v. sodyum amital uygulanabilir.mg i.v. sodyum amital uygulanabilir.• Tedavinin amacı hastayı sakinleştirmektir.Tedavinin amacı hastayı sakinleştirmektir.• Genellikle 12 saatte spontan iyileşme görülür.Genellikle 12 saatte spontan iyileşme görülür.• Koruyucu tedbirlerKoruyucu tedbirler• Koruyucu maske ve deriyi korumak için özel Koruyucu maske ve deriyi korumak için özel

elbiseler giyilir. elbiseler giyilir.

• 6.KUSTURUCU GAZLAR6.KUSTURUCU GAZLAR• Bu grupta difonil klorarsin, adamzit, difonil Bu grupta difonil klorarsin, adamzit, difonil

siyonarsin bulunur.siyonarsin bulunur.• Genel olarak ayaklanmaları ve kargaşalıkları Genel olarak ayaklanmaları ve kargaşalıkları

bastırmada kullanıldığı gibi zehirli gazların bastırmada kullanıldığı gibi zehirli gazların etkilerini artırmak için de kullanılır.etkilerini artırmak için de kullanılır.

• İlk yardım ve tedaviİlk yardım ve tedavi• Kısa bir süre içinde etkiler tamamen ortadan Kısa bir süre içinde etkiler tamamen ortadan

kalkacağı için tedavi gerekli değildir.kalkacağı için tedavi gerekli değildir.• Biriken sekresyonları direne etmek, hastayı açık Biriken sekresyonları direne etmek, hastayı açık

havaya çıkarmak gerekir.havaya çıkarmak gerekir.

• Koruyucu tedbirlerKoruyucu tedbirler• Koruyucu maske takılır ve sığınağa girilir.Koruyucu maske takılır ve sığınağa girilir.• 7.GÖZ YAŞARTICI GAZLAR7.GÖZ YAŞARTICI GAZLAR• Göz yaşartıcı gazların saf dışı edici etkileri az Göz yaşartıcı gazların saf dışı edici etkileri az

olduğundan daha çok ayaklanmaları bastırmak olduğundan daha çok ayaklanmaları bastırmak için kullanılırlar.için kullanılırlar.

• İlk yardım ve tedaviİlk yardım ve tedavi• Tedaviye gerek yoktur.Tedaviye gerek yoktur.• Temiz havaya çıkınca birkaç saat içinde belirtiler Temiz havaya çıkınca birkaç saat içinde belirtiler

kaybulur.kaybulur.• Koruyucu tedbirlerKoruyucu tedbirler• Koruyucu maske kullanılır.Koruyucu maske kullanılır.

KLİNİK BULGULARKLİNİK BULGULAR

• 1.SİNİR GAZLARI1.SİNİR GAZLARI

• Göğüste sıkışma, burun akması, göz Göğüste sıkışma, burun akması, göz bebeklerinin nokta kadar küçülmesi, bebeklerinin nokta kadar küçülmesi, ağızdan salya akması, bulantı, kusma, ağızdan salya akması, bulantı, kusma, aşırı terleme, idrarını tutamama, aşırı terleme, idrarını tutamama, sebepsiz sıçramalar, kaslarda seyirme, sebepsiz sıçramalar, kaslarda seyirme, görüşte bulanıklık, denge bozukluğu, görüşte bulanıklık, denge bozukluğu, baş ağrısı, çırpınma, koma ve ölüm. baş ağrısı, çırpınma, koma ve ölüm.

• 2.BOĞUCU GAZLAR2.BOĞUCU GAZLAR

• Öksürük, burun ve boğazda tahriş, Öksürük, burun ve boğazda tahriş, akıntı, solunumda güçlük, göğüste akıntı, solunumda güçlük, göğüste darlık, gözlerde yaşarma, dudaklarda darlık, gözlerde yaşarma, dudaklarda morarma, baş ağrısı, bulantı, kusma, morarma, baş ağrısı, bulantı, kusma, şok ve ani ölümşok ve ani ölüm

• 3.YAKICI GAZLAR3.YAKICI GAZLAR• -Kükürtlü hardal ve azotlu hardal-Kükürtlü hardal ve azotlu hardal• Gözlerde kızarıklık, sulanma, yanma, iltahap.Gözlerde kızarıklık, sulanma, yanma, iltahap.• Gözlerde ışığa karşı hassasiyet, göz Gözlerde ışığa karşı hassasiyet, göz

kapaklarının şişmesi, öksürük ve boğulma kapaklarının şişmesi, öksürük ve boğulma hali, boğaz ve nefes yollarında iltahaplanma, hali, boğaz ve nefes yollarında iltahaplanma, ciltte kızarıklıklar ve yanma, ciltte ciltte kızarıklıklar ve yanma, ciltte kabarcıklar, bulantı ve kusma.kabarcıklar, bulantı ve kusma.

• -Arsenikli vezikanlar-Arsenikli vezikanlar• Kükürtlü hardallardan farkı belirtilerin daha Kükürtlü hardallardan farkı belirtilerin daha

çabuk başlamasıdır.çabuk başlamasıdır.

• -Fosgen oxim-Fosgen oxim

• Deriye olan etkisi şiddetli ve anidir, Deriye olan etkisi şiddetli ve anidir, ağrı hızla şiddetlenir, gözler ağrı hızla şiddetlenir, gözler kontamine olmuşsa, şiddetli ağrı ve kontamine olmuşsa, şiddetli ağrı ve irritasyon gelişir, kornea lezyonları irritasyon gelişir, kornea lezyonları daimi körlüğe neden olabilir, solunum daimi körlüğe neden olabilir, solunum yolu etkilenirse ağrılı öksürük ve yolu etkilenirse ağrılı öksürük ve pulmoner ödem gelişir.pulmoner ödem gelişir.

• 4.KAN ZEHİRLEYİCİLER4.KAN ZEHİRLEYİCİLER

• Burun ve boğazda tahribat, öksürük, Burun ve boğazda tahribat, öksürük, göğüste daralma ve boğulma hali, göğüste daralma ve boğulma hali, gözde tahriş ve yaşarma, baş ağrısı, gözde tahriş ve yaşarma, baş ağrısı, baş dönmesi, göz kararması, bulantı baş dönmesi, göz kararması, bulantı ve kusma, solunumun artması, ve kusma, solunumun artması, titreme, güç ve ağır solunum, koma titreme, güç ve ağır solunum, koma ve ölüm. ve ölüm.

• 5.UYUŞTURUCU GAZLAR5.UYUŞTURUCU GAZLAR

• Erken dönemde bulantı, baş dönmesi, Erken dönemde bulantı, baş dönmesi, kusma, kabızlık, şaşkınlık, uyuşukluk, kusma, kabızlık, şaşkınlık, uyuşukluk, konfüsyon, delüzyon ve halusinasyonlar.konfüsyon, delüzyon ve halusinasyonlar.

• 6.KUSTURUCU GAZLAR6.KUSTURUCU GAZLAR

• Burun ve boğazda tahriş, öksürme ve Burun ve boğazda tahriş, öksürme ve aksırma, boğazda ve nefes borusunda aksırma, boğazda ve nefes borusunda şiddetli acı, bulantı ve kusma, salya şiddetli acı, bulantı ve kusma, salya akması, şiddetli baş ağrısı. akması, şiddetli baş ağrısı.

• 7.GÖZ YAŞARTICI GAZLAR7.GÖZ YAŞARTICI GAZLAR• Şiddetli tahriş ve göz yaşı, Şiddetli tahriş ve göz yaşı, • üst solunum yolu ve cilt tahrişi, yanma ve üst solunum yolu ve cilt tahrişi, yanma ve

kaşınma hissi.kaşınma hissi.

• Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) internet Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) internet sitesinde yer alan “Kimyasal, nükleer, sitesinde yer alan “Kimyasal, nükleer, biyolojik savaş ve hekimlik” başlıklı yazıya biyolojik savaş ve hekimlik” başlıklı yazıya göre, “kimyasal savaş ajanı” kullanıldığında, göre, “kimyasal savaş ajanı” kullanıldığında, havada sis, yoğun ve fark edilir bir buhar havada sis, yoğun ve fark edilir bir buhar bulunuyor, badem, sarımsakbulunuyor, badem, sarımsak

• gibi özel ve değişik bir koku hissediliyor, gibi özel ve değişik bir koku hissediliyor, uçaktan yayılan bir sis veya duman uçaktan yayılan bir sis veya duman görülüyor, atılan mermi ve benzerlerinden görülüyor, atılan mermi ve benzerlerinden çok az bir patlama sesi duyuluyor, çevrede çok az bir patlama sesi duyuluyor, çevrede kuşkulu yağ ve su damlacıkları görülüyor.kuşkulu yağ ve su damlacıkları görülüyor.

• Kimyasal silah kullanıldığı, ani baş ağrısı, Kimyasal silah kullanıldığı, ani baş ağrısı, öksürük, burun akıntısı, göz yaşarması, öksürük, burun akıntısı, göz yaşarması, görme bulanıklığı, bulantı, kusma, solunum görme bulanıklığı, bulantı, kusma, solunum güçlüğü, nefes darlığı ve göğüs ağrısı, güçlüğü, nefes darlığı ve göğüs ağrısı,

• ani kanamalar, ciltte kızarıklık ve ani kanamalar, ciltte kızarıklık ve kabarcıklar gibi belirti ve durumların kabarcıklar gibi belirti ve durumların görülmesiyle de fark ediliyor. Ayrıca, görülmesiyle de fark ediliyor. Ayrıca, çevrede fare, sinek, böcek ölülerinin çevrede fare, sinek, böcek ölülerinin olması kimyasal bir gaz kullanılmış olması kimyasal bir gaz kullanılmış olabileceğinin işareti sayılıyor. olabileceğinin işareti sayılıyor.

Kimyasal gazlara karşı evde Kimyasal gazlara karşı evde alınacak tedbirleralınacak tedbirler• Yazıda, kimyasal gazlara karşı evlerde Yazıda, kimyasal gazlara karşı evlerde

alınacak tedbirler de sıralanıyor.alınacak tedbirler de sıralanıyor.• Gerekli uyarı ve talimatlar radyo ile Gerekli uyarı ve talimatlar radyo ile

ulaşacağından her evde pilli radyo ve bol ulaşacağından her evde pilli radyo ve bol miktarda uygun yedek pil bulundurulması miktarda uygun yedek pil bulundurulması öneriliyor.öneriliyor.

• Evdeki kırık cam, kapı, yıkık pervaz gibi Evdeki kırık cam, kapı, yıkık pervaz gibi yerlerin mutlaka onarılması, cam yerlerin mutlaka onarılması, cam kırılmasının önlenmesi için camların iç kırılmasının önlenmesi için camların iç yüzeylerine kalın bantlar yapıştırılması, cam yüzeylerine kalın bantlar yapıştırılması, cam ve kapı aralıklarının sıkıca kapatılması ve kapı aralıklarının sıkıca kapatılması gerekiyor.gerekiyor.

• Evle ilgili bu tedbirler alınırken, camı Evle ilgili bu tedbirler alınırken, camı küçük en büyük odanın bütünüyle küçük en büyük odanın bütünüyle hava sızdırmayacak özellikte hava sızdırmayacak özellikte düzenlenmesi, pencere kenarlarının düzenlenmesi, pencere kenarlarının sıkıca kapatılması ve bu odanın sıkıca kapatılması ve bu odanın kimyasal saldırı halinde sığınak kimyasal saldırı halinde sığınak olarak kullanılması öneriliyor.olarak kullanılması öneriliyor.

• Evde bol miktarda çamaşır suyu, Evde bol miktarda çamaşır suyu, deterjan, yumuşak sabun deterjan, yumuşak sabun bulundurulması, su ve yiyeceklerin kapalı bulundurulması, su ve yiyeceklerin kapalı ve sızdırmaz kaplarda tutulması, bunun ve sızdırmaz kaplarda tutulması, bunun için konserve yiyecekler ve cam kapların için konserve yiyecekler ve cam kapların tercih edilmesi isteniyor.tercih edilmesi isteniyor.

• ““GAZ MASKESİ YOKSA ISLAK HAVLU”GAZ MASKESİ YOKSA ISLAK HAVLU”• Yazıya göre, evde alınması gereken diğer Yazıya göre, evde alınması gereken diğer

önlemler şöyle:”Giyecekler ve çatal, önlemler şöyle:”Giyecekler ve çatal, kaşık,kaşık,

• havlu, bardak gibi ev eşyaları kapalı yerlerde ve havlu, bardak gibi ev eşyaları kapalı yerlerde ve bir çok kat naylonla sarılı şekilde bir çok kat naylonla sarılı şekilde bulundurulmalı.bulundurulmalı.

• Kimyasal gaz kullanıldığından şüphelenildiği Kimyasal gaz kullanıldığından şüphelenildiği anda evdeki hava sızdırmaz odanın eşiğinin anda evdeki hava sızdırmaz odanın eşiğinin önüne kapı kenarını kapatacak biçimde, önüne kapı kenarını kapatacak biçimde, çamaşır suyu, yoksa sadece su ile ıslatılmış bir çamaşır suyu, yoksa sadece su ile ıslatılmış bir bez konarak kapı örtülmeli ve radyodan gerekli bez konarak kapı örtülmeli ve radyodan gerekli açıklama yapılmadan odadan çıkılmamalı. açıklama yapılmadan odadan çıkılmamalı.

• Varsa gaz maskesi ve benzeri koruyucu araçlar Varsa gaz maskesi ve benzeri koruyucu araçlar mutlaka takılmalı ve radyo veya benzeri yollarla mutlaka takılmalı ve radyo veya benzeri yollarla uyarı verildikten sonra çıkarılmalı. uyarı verildikten sonra çıkarılmalı.

• Koruyucu araç yoksa ıslak bir havludan Koruyucu araç yoksa ıslak bir havludan soluk alıp verilmeli.soluk alıp verilmeli.

• Çıplak yerler ve eller, eldiven, bez gibi az Çıplak yerler ve eller, eldiven, bez gibi az geçirgen maddelerle sarılmalı.geçirgen maddelerle sarılmalı.

• Sarılmadan önce evde bulunan kil, un, Sarılmadan önce evde bulunan kil, un, pudra gibi maddeler serpilmeli”pudra gibi maddeler serpilmeli”

• Ev dışındayken kimyasal bir silah Ev dışındayken kimyasal bir silah kullanımına maruz kalınması durumunda kullanımına maruz kalınması durumunda ise hemen kapalı bölgelere sığınılması ise hemen kapalı bölgelere sığınılması gerekiyor.gerekiyor.

• Varsa koruyucu araç-gerecin Varsa koruyucu araç-gerecin takılması, gözlerin kapatılması, eller takılması, gözlerin kapatılması, eller ve yüzün mutlaka elbise ile örtülmesi, ve yüzün mutlaka elbise ile örtülmesi, havanın doğrudan değil, herhangi bir havanın doğrudan değil, herhangi bir ıslak bezden solunması, yağmur ıslak bezden solunması, yağmur yağıyorsa el ve yüzün ıslanmamasına yağıyorsa el ve yüzün ıslanmamasına dikkat edilmesi, kirli ellerin gözlere ve dikkat edilmesi, kirli ellerin gözlere ve ağıza sürülmemesi isteniyor.ağıza sürülmemesi isteniyor.

• Tehlike geçtikten sonra kirlenmesi Tehlike geçtikten sonra kirlenmesi mümkün giysilerin çıkarılması, bol su ve mümkün giysilerin çıkarılması, bol su ve sabunla tüm vücutun temizlenmesi sabunla tüm vücutun temizlenmesi gerekirken, kirlenmiş elbiselerin de gerekirken, kirlenmiş elbiselerin de çamaşır suyu, bol su ve sabunla çamaşır suyu, bol su ve sabunla temizlenmesi öneriliyor.temizlenmesi öneriliyor.

• Yazıda ayrıca,”başka yerlere gidilecekse, Yazıda ayrıca,”başka yerlere gidilecekse, rüzgarsız hava beklenmeli” uyarısında da rüzgarsız hava beklenmeli” uyarısında da bulunuluyor.bulunuluyor.

Kesinlikle yapılmaması Kesinlikle yapılmaması gerekenlergerekenler

• Yazıya göre, böyle bir duruma maruz Yazıya göre, böyle bir duruma maruz kalınmasının ardından yapılmaması kalınmasının ardından yapılmaması gerekenler ise şöyle:”Çimler, otlar, ağaçlık gerekenler ise şöyle:”Çimler, otlar, ağaçlık bölgeler ve toprakta kalıntı bölgeler ve toprakta kalıntı bulunabileceğinden, çocukların buralarda bulunabileceğinden, çocukların buralarda oynamasına izin vermeyin.oynamasına izin vermeyin.

• Kimyasal kirlenme riski olan su ve yiyecekler Kimyasal kirlenme riski olan su ve yiyecekler içip yemeyin.içip yemeyin.

• Kimyasal kirlenmenin mümkün olduğu Kimyasal kirlenmenin mümkün olduğu yerlerde ellerinizi ağzınıza götürmeyin.yerlerde ellerinizi ağzınıza götürmeyin.

• Alkol ve sigara kesinlikle kullanmayın.Alkol ve sigara kesinlikle kullanmayın.• Kesin talimat gelmedikçe kapalı yerlerden Kesin talimat gelmedikçe kapalı yerlerden

çıkmayın, koruyucu giysileri çıkarmayın.çıkmayın, koruyucu giysileri çıkarmayın.• Su birikintilerine basmayın.”Su birikintilerine basmayın.”

• Kimyasal silahlara maruz kalanlara neler Kimyasal silahlara maruz kalanlara neler yapılmalıdır?yapılmalıdır?

• Bazı kimyasal gazlar çok hızlı etki Bazı kimyasal gazlar çok hızlı etki gösterirken, bazılarının etkileri zamanla gösterirken, bazılarının etkileri zamanla artıyor ve saatler veya günler sonra ortaya artıyor ve saatler veya günler sonra ortaya çıkabiliyor.çıkabiliyor.

• Bu nedenle, maruz kalan kişilerin Bu nedenle, maruz kalan kişilerin yakından gözetim altında tutulması yakından gözetim altında tutulması gerekiyor. gerekiyor.

• Maruz kalan kişinin üzerindeki Maruz kalan kişinin üzerindeki giysilerin bir eldiven kullanılarak giysilerin bir eldiven kullanılarak çıkarılması ve kişinin kirlenmiş çıkarılması ve kişinin kirlenmiş ortamdan en kısa sürede ortamdan en kısa sürede uzaklaştırılması isteniyor.uzaklaştırılması isteniyor.

• İlk yardım gerektiren durumlarda İlk yardım gerektiren durumlarda mümkün olan ilk müdahalenin mümkün olan ilk müdahalenin yapılması, kişinin en yakın sağlık yapılması, kişinin en yakın sağlık kuruluşuna gönderilmesi gerekirken, kuruluşuna gönderilmesi gerekirken, gözlere kimyasal madde bulaşmışsa, gözlere kimyasal madde bulaşmışsa, gözlerin bol suyla yıkanması ve bir gözlerin bol suyla yıkanması ve bir göz merhemi sürülerek gözün göz merhemi sürülerek gözün kapatılması öneriliyor.kapatılması öneriliyor.