Türkiye'nin en çok satan

DERS NOTLARI

anayasa’dan

kim korkar

Soruları yakalayankomisyon tarafından

hazırlanmıştır.

KPSS2015

endam sevimli ayduran

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu

Dizgi-Gra� k Tasarım: Sinan KÖSE

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Ştiİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A

Yenimahalle/ANKARA(0312-394 55 90)

Yayıncı Serti� ka No: 14749Matbaa Serti� ka No: 13987

İletişim

Karan� l 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

Endam Sevimli Ayduran

KPSS ANAYASA DERS NOTLARI

ISBN-978-605-364-980-9

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2014, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış haklarıPegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkındayayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

18. Baskı: Aralık 2014, Ankara

ÖN SÖZ

Yazılı bir kaynak hazırlamak emek, sabır, yoğun bir araştırma ve çalışma ister. Eğer bu kaynak çok önemli bir sına-

va hazırlık sürecinde yararlanılacak ve başvurulacak özellik taşıyorsa, bilgi birikiminin yanı sıra, hazırlayanın omuzlarına

vicdani ve ahlaki sorumluluk da yükler. Elinizdeki ders notları bu sorumluluk duygusu ile hareket edilerek hazırlanmıştır.

Öğrenim süreçlerinin sonunda, kamu kesiminde çalışma hayatına başlama umuduyla çok önemli bir sınava (KPSS) girecek

olan milyonlarca insanın yaşadığı nice sıkıntıyı, kurduğu hayalleri dikkate alarak gerekli ve doğru bilgiyi en doğru yöntemle

sizlere aktarmaya çalıştım.

Sınava hazırlananların; yaşadıkları stres, harcadıkları yoğun emek, ödedikleri maddi ve manevi bedelin karşılığını al-

maları, onların en doğal hakkıdır. Sınavda başarılı olmanız, ödediğiniz bedelin karşılığını almanız sınav müfredatına ilişkin

konuların açık, net ve kolay anlaşılır bir yöntemle size sunulmasıyla doğru orantılıdır. Elinizde bulundurduğunuz Anayasa

Ders Notları, belirttiğim yöntemle, şema ve tablolarla desteklenerek kolay ve kalıcı öğrenilecek şekilde hazırlanmıştır.

Öte yandan demokratik hukuk devletinde yaşayan her yurttaşın temel hak ve ödevleri konusunda bilgilendirilmesi, devleti

oluşturan kurumların işleyişi, bireyle ilgili temel hukuk kurallarının kavratılmasına yönelik bir bilgi kaynağı olmasına da özen

gösterilmiştir.

On yılı aşkın uygulamalı deneyim ve bilgi birikimimle hazırladığım Anayasa Ders Notlarına son şeklini verirken, bana

huzur veren, içimdeki insani sevgiyi ve yaşama sevincini coşturan altı aylık sevgili kızım İPEK LENA’nın bende uyandırdığı

insana dair tüm güzel duygular notların her sayfasına yansımıştır. Teşekkürler benim minik, tatlı, biricik kızım.

Başarı dileklerimle...

Endam SEVİMLİ AYDURAN

İÇİNDEKİLERÖn Söz ................................................................................................................................................. iii

İçindekiler ...................................................................................................................................... iv

BÖLÜM 1: HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

Sosyal Düzen Kuralları ...............................................................................................1

Din Kuralları .................................................................................................................1

Ahlak Kuralları...........................................................................................................1

Görgü ve Adet Kuralları ..............................................................................1

Hukuk Kuralları .........................................................................................................1

Yaptırım (Müeyyide) .....................................................................................................2

Maddi Yaptırım .........................................................................................................2

Manevi Yaptırım ......................................................................................................2

Sosyal Düzen Kurallarının Yaptırımları ..............................................3

Hukuk Kurallarının Yaptırımları ....................................................................4

Hukukun Diğer Sosyal Kurallarla Olan İlişkisi ve Nafaka Yükümlülüğü .......................................................................................................5

Hukukun Görevleri .............................................................................................................5

Hukukun Dalları .....................................................................................................................6

Özel Hukukun Dalları .........................................................................................7

Kamu Hukukunun Dalları..............................................................................9

Karma Hukukun Dalları .................................................................................11

Kişi Kavramı...............................................................................................................................12

Kişi Türleri ......................................................................................................................12

Gerçek Kişiler ................................................................................................12

Tüzel Kişiler ......................................................................................................12

Tüzel Kişi Türleri.......................................................................................13

Kişiliğin Başlangıcı ...............................................................................................14

Kişiliğin Sona Ermesi ........................................................................................15

Kişiliğin Korunması ...............................................................................................16

Gerçek Kişilerin Ehliyetleri ....................................................................17

Hak Ehliyeti .......................................................................................................17

Fiil Ehliyeti .........................................................................................................17

Fiil Ehliyetine Göre Gerçek Kişiler .............................................17

Ehliyetliler ...........................................................................................................17

Ehliyetsizler .......................................................................................................17

Hak Kavramı ..............................................................................................................................18

Hakkın Doğması ve Sona Ermesi ......................................................18

Hakkın Kazanılması ..............................................................................................18

Hakkın Korunması ..................................................................................................19

Hakkın Türleri.............................................................................................................20

Hukukun Kaynakları.........................................................................................................22

Yazılı Kaynaklar .......................................................................................................22

Yazılı Olmayan Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku) .....22

Yardımcı Kaynaklar .............................................................................................22

Hukukun Çeşitli Anlamları.......................................................................................24

Müspet Hukuk .............................................................................................................24

Mevzu Hukuk ................................................................................................................24

Tabii Hukuk ......................................................................................................................24

Tarihi Hukuk ..................................................................................................................24

Boşluk Kavramı ......................................................................................................................24

Hukuk Boşluğu ..........................................................................................................24

Kanunda Boşluk ........................................................................................................24

BÖLÜM 2: ANAYASA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI

Anayasa Hukuku Kavramı .......................................................................................25

Anayasa Kavramı ...............................................................................................................25

Anayasa Çeşitleri ...............................................................................................................25

Yazılı Anayasa - Geleneksel Anayasa........................................25

Yumuşak Anayasa - Sert Anayasa ................................................25

Kazuistik Anayasa – Çerçeve Anayasa ..................................25

Devlet Kavramı ......................................................................................................................26

Devletin Unsurları ..............................................................................................................26

Devlet Biçimleri ...................................................................................................................26

Yapılarına Göre Devletler..........................................................................26

Hakimiyet Kaynağına Göre Devletler ......................................26

Hükümet Sistemleri .........................................................................................................27

Kuvvetler Birliği Sistemleri ....................................................................27

Kuvvetler Ayrılığı Sistemleri .................................................................28

BÖLÜM 3: TÜRK ANAYASA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ

Anayasal Gelişmenin İlk Üç Adımı ..............................................................29

Senedi İttifak ...............................................................................................................29

Tanzimat Fermanı .................................................................................................29

Islahat Fermanı .........................................................................................................29

Meşrutiyet Dönemleri .................................................................................................30

I. Meşrutiyet .................................................................................................................30

II. Meşrutiyet...............................................................................................................31

Ulusal Kurtuluş Mücadelesi Dönemi .........................................................31

1921 Anayasası ......................................................................................................................32

1924 Anayasası ......................................................................................................................33

Saltanatın Kaldırılması ..............................................................................................34

Başkentin Ankara Olması .......................................................................................34

Halifeliğin Kaldırılması ................................................................................................34

1961 Anayasası ......................................................................................................................35

1961 Anayasası'nda Yapılan 1971 ve 1973 Değişiklikleri .............................................................................................................36

BÖLÜM 4: 1982 ANAYASASI

1982 Anayasası’nın Hazırlanması ve Kabulü .................................37

1982 Anayasası’nın Temel Özellikleri ......................................................37

1982 Anayasası’nın Başlangıç Hükümleri .........................................38

1982 Anayasası'nın Değiştirilemez Maddeleri..........................38

1982 Anayasası'nın Temel İlkeleri ...............................................................39

Cumhuriyetçilik İlkesi ........................................................................................39

Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet.......................................39

Demokratik Devlet ...............................................................................................40

Laik Devlet .....................................................................................................................40

Sosyal Devlet ...............................................................................................................41

Hukuk Devleti ...............................................................................................................42

İnsan Haklarına Saygılı Devlet ...........................................................43

Üniter Devlet ...............................................................................................................43

Eşitlik İlkesi ....................................................................................................................43

Temel Haklar ve Ödevler ..........................................................................................44

Kisinin Hakları ve Ödevleri (Negatif Statü Hakları) (Koruyucu Haklar ...............................................................................................................44

Sosyal ve Ekonomik Haklar Ve Ödevler (Pozitif Statü Hakları) (İsteme Hakları ............................................44

Siyasi Haklar Ve Ödevler (Aktif Statü Hakları) (Katılma Hakları ..................................................................................................................44

Seçimler ...........................................................................................................................................46

Siyasi Partiler .........................................................................................................................48

Devletin Temel Organları ........................................................................................50

I. Yasama Organı ......................................................................................................51

Yasama İlkeleri ..............................................................................................51

Tek Meclisli Yasama ............................................................................51

Milletvekili Seçilebilme Koşulları .........................................51

Milletvekili Adayı Olabilmek İçin Görevlerinden Çekilmesi Gerekenler .............................52

Seçim Dönemi ..................................................................................................52

Erken Seçim ......................................................................................................52

Seçimlerin Cumhurbaşkanınca Yenilenmesi ...........52

Seçimin Ertelenmesi ..............................................................................52

Ara Seçimler ....................................................................................................52

Milletin Temsili ..............................................................................................52

Milletvekilliği ile Bağdaşmayan İşler .............................53

Yasama Ayrıcalığı (Yasama Bağışıklığı) ...................54

Yasama Sorumsuzluğu .............................................................54

Yasama Dokunulmazlığı .........................................................54

Milletvekilliğinin Sona Ermesi .................................................55

Meclis Başkanlık Divanı ve Meclis Başkanı .............56

Siyasi Parti Grupları ............................................................................57

Meclis Komisyonları ...............................................................................58

Meclis İçtüzüğü ............................................................................................58

Parlamento Kararları-Kanun Ayrımı ............................58

Meclisin Toplanması ve Tatili ....................................................59

Meclisin Toplantı ve Karar Yeter Sayısı .................59

Nitelikli Çoğunluk Gerektiren Meclis İşlemleri.............60

Meclis Görüşmeleri ve Oylama ...............................................60

TBMM’nin Görevleri ...........................................................................61

Kanun Yapmak ...................................................................................62

Anayasa Değişikliği ....................................................................64

Bütçe Kanunu ....................................................................................65

Kesin Hesap Kanunu .................................................................65

Uluslararası Anlaşmalar .......................................................65

Meclisin Bilgi Alma ve Denetim Yolları .....................66

Soru ..................................................................................................................66

Genel Görüşme .................................................................................66

Meclis Araştırması .....................................................................66

Meclis Soruşturması .................................................................67

Gensoru .......................................................................................................67

II. Yürütme Organı ................................................................................................68

Cumhurbaşkanı ...............................................................................................68

Cumhurbaşkanı Olabilme Koşulları .....................................68

Cumhurbaşkanlığına Adaylık ......................................................68

Cumhurbaşkanının Seçimi ...............................................................68

Cumhurbaşkanının Görev Süresi ...........................................68

Cumhurbaşkanının Tarafsızlığı.................................................69

Cumhurbaşkanına Vekalet ..............................................................69

Cumhurbaşkanına Bağlı Kuruluşlar ..................................69

Cumhurbaşkanının Sorumsuzluğu ve Sorumluluğu ........................................................................................................69

Cumhurbaşkanının Görevleri ve Yetkileri .................70

Yasama İle İlgili Olanlar ........................................................70

Yürütme İle İlgili Olanlar ....................................................70

Yargı İle İlgili Olanlar ...............................................................70

Bakanlar Kurulu (Hükümet) .......................................................71

Bakanlar Kurulunun Oluşumu ........................................71

Bakanlıkların Kurulması ve Bakanlıkların Sayısı ...............................................................................................................71

Bakanlar Kurulunun Görevleri....................................71

Bakanlar Kurulunun Çalışma Yöntemi..................71

Geçici Bakanlar Kurulu ........................................................71

Başbakan ve Bakanlara Vekalet Etme...........72

Başbakanın Görevinin Sona Ermesi ....................72

Bakanların Görevinin Sona Ermesi .....................72

Bakanlar Kurulu ve Üyelerinin Sorumluluğu ............................................................................................72

Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri .......................................73

Tüzük...............................................................................................................73

Yönetmelik ...............................................................................................73

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ................................73

Kanun Hükmünde Kararname ......................................74

Yürütmenin Olağanüstü Yetkileri........................................75

Olağanüstü Hal .................................................................................75

Sıkıyönetim .............................................................................................75

Türk Silahlı Kuvvetleri .......................................................................76

Milli Güvenlik Kurulu .............................................................................76

III. Yargı Organı ........................................................................................................77

Mahkemelerin Bağımsızlığı İlkesi .......................................77

Hakimlik ve Savcılık Teminatı ...................................................77

Hakimlik ve Savcılık Mesleği, Mahkeme Kararları, Hakim ve Savcıların İdari Yönden Denetimi ........77

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ...............................77

Yargı Kolları ......................................................................................................78

Yüksek Mahkemeler ...............................................................................79

Anayasa Yargısı ve Anayasa Mahkemesi ................79

Anayasaya Uygunluk Denetiminin Şekilleri ...........81

Adli Yargı ve Yargıtay ........................................................................83

İdari Yargı ve Danıştay.....................................................................83

Askeri İdari Yargı ve Askeri Yüksek İdareMahkemesi ..........................................................................................................84

Askeri Ceza Yargısı ve Askeri Yargıtay....................84

Uyuşmazlık Yargısı ve Uyuşmazlık Mahkemesi ........84

Sayıştay ..................................................................................................................84

BÖLÜM 5: İDARİ TEŞKİLAT

İdari Teşkilat Şeması .....................................................................................................85Merkezi İdare - Başkent Teşkilatı ve Taşra Teşkilatı..............86

İl (Genel) İdaresi .....................................................................................................86İlçe İdaresi .......................................................................................................................86Bucak İdaresi ...............................................................................................................86

Vali Kaymakam Karşılaştırması .....................................................................87Yerinden Yönetimli İdare – Hizmet Kuruluşları veYerel İdareler ...........................................................................................................................88

Hizmet Kuruluşları................................................................................................88Yerel İdareler ..............................................................................................................88

BÖLÜM 6: İDARE HUKUKU

İdare Hukukunun Konusu ..........................................................................................90İdare Hukukunun Özellikleri ..................................................................................90İdari Fonksiyonun Özellikleri ...............................................................................91TC Devlet İdaresinin Görevleri .......................................................................91İdare Hukukuna Egemen Olan Temel İlkeler.................................92

Merkezden Yönetim İlkesi .........................................................................92Yerinden Yönetim İlkesi ................................................................................92Yetki Genişliği İlkesi ...........................................................................................93İdarenin Bütünlüğü İlkesi............................................................................93

İdarenin Yetkileri ................................................................................................................94Düzenleme.........................................................................................................................94Örgütlenme ......................................................................................................................f94Yaptırım Uygulama ...............................................................................................94Kamu Alacaklarını Tahsil Etme ..........................................................94Mal Edinme ....................................................................................................................94Olağanüstü Yetkiler ............................................................................................94

Kolluk Faaliyetleri..............................................................................................................95Kolluk Makamları ...................................................................................................95Kolluk Personeli ........................................................................................................95

Kamu Hizmetleri ..................................................................................................................96Kamu Hizmetlerinin Özellikleri............................................................96Kamu Hizmetlerinin Görülme Usulleri ......................................96Kamu Hizmetlerinin Türleri ....................................................................97

Kamu Çalışanları..................................................................................................................98Devlet Memurları Kanununa Göre

Kamu Çalışanları .....................................................................................................98Devlet Memuru Olabilmenin Genel Koşulları ..................99Adaylık ve Atanma ...............................................................................................100Memurların Sınıflandırılması .................................................................100Memurların Hukuksal Rejimleri .........................................................101Yıllık İzin .............................................................................................................................102Çalışma Saatleri ......................................................................................................102Sendika Kurma ve Toplu Sözleşme Yapma...........................102Olumlu ve Olumsuz Sicil ...................................................................................102İstisnai Memurluk ..................................................................................................102

Disiplin Cezaları .......................................................................................................103

BÖLÜM 7: ULUSAL VE ULUSLARARASI KURULUŞLAR

I. Ulusal Kuruluşlar ............................................................................................................104Kamu Tüzel Kişiliği Olan Kuruluşlar ............................................104Kamu Tüzel Kişiliği Olmayan Kuruluşlar ...............................105Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kuruluşlar .......................................105Başbakanlığa Bağlı Kuruluşlar ...........................................................105Başbakanlık İlgili Kuruluşlar ...................................................................105Başbakanlık Sorumlu Kuruluşlar .......................................................105Merkez Bankası .......................................................................................................106Sermaye Piyasaları Kurulu ......................................................................106Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ...............106Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu....................................................106Radyo Televizyon Üst Kurulu ................................................................106

II. Uluslararası Kuruluşlar .......................................................................................107Avrupa Birliği ..............................................................................................................107Birleşmiş Milletler ...............................................................................................108G-8 Ülkeleri ....................................................................................................................110D-8 Ülkeleri ....................................................................................................................110G-20 Ülkeleri.................................................................................................................110İslam Konferansı Örgütü ..............................................................................110Kuzey Atlantik Savunma Paktı (NATO) ................................111

BÖLÜM 1: HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

DİN KURALLARI AHLAK KURALLARI

Birtakım emir ve yasaklar va-sıtasıyla toplumsal düzenin sağ-lanmasında rol oynayan ve inanç duygusundan beslenen kurallardır.

Uhrevi İlişkileri Düzenler

(Allah-kul arasındaki ilişkiler)

Örneğin;

İbadete ilişkin kurallar, namaz kıl-mak, oruç tutmak gibi.

Dünyevi İlişkileri Düzenler

(Kişiler arasındaki ilişkiler)

Örneğin;

İmam nikahı.

Bir kimsenin kendisine veya başkalarına karşı nasıl davranması gerektiğini düzenleyen, içinde değer yargılarını barındıran kural-lardır. 2’ye ayrılır.

Subjektif Ahlak Kuralları

Kişilerin kendilerine karşı nasıl davranması gerektiğini gösteren ahlak kurallarıdır.

Örneğin;

Ω Yalan söylememek

Ω Dedikodu yapmamak

Ω İyi insan olmak

Objektif Ahlak Kuralları

Kişilerin başkalarına karşı nasıl davranması gerektiğini gösteren ahlak kurallarıdır.

Örneğin;

Ω Yoksullara yardımcı olmak

Ω Başkalarının şeref ve haysiyetine karşı saygılı olmakΩ Verilmiş söze sadık kalmak

GÖRGÜ VE ADET KURALLARI

HUKUK KURALLARI

Bir kimsenin belli bir olayda nasıl davranması gerektiğini gösteren kurallardır. Görgü ku-ralları daha çok zerafete, kibar-lığa, saygıya ilişkin kurallardır.

Örneğin;

Ω Hasta bir yakınımızı ziyare-te gitmek

Ω Yolda gördüğümüz arkadaşı-mıza selam vermek

Ω Bir toplantıda söz alarak konuşmak

Kişilerin birbirleriyle, toplumla ve devlet-le; devletlerin de diğer devletlerle olan ilişkilerini düzenle-yen maddi yaptırımlı kurallardır.

SOSYAL DÜZEN KURALLARI

SOSYAL DÜZEN KURALLARININ TÜRLERİ

Tanımlayalım: Sosyal hayatın dirlik ve düzen içinde akıp gitmesi, toplumda düzenin sağlanabilmesi için kişilerin uyması gereken kurallara SOSYAL DÜZEN KURALLARI denir. Sosyal Düzen kuralları, din, ahlak, görgü ve hukuk kuralı olmak üzere 4’e ayrılır.

PegemAnayasa Ders Notları

Akademi2

MADDİ YAPTIRIM MANEVİ YAPTIRIM

Devlet gücüyle desteklenen yaptırımdır. Yani bir kurala uymaya bizi devlet zorluyorsa, bu kural maddi yaptırımlı-dır. Hukuk kuralları, maddi yaptırımlıdır.

Maddi Yaptırımlı Kurallar

Hukuk Kuralları

Arkasında devlet desteği olmayan yaptırımdır. Yani bir kurala uymaya devlet bizi zorlamıyorsa bu kural manevi yaptırımlıdır. Burada bizi bu kurallara uy-maya zorlayan devlet değil, toplumsal baskılar, vicdanımız, korkularımız ya da utanma duygumuzdur. Din, ahlak, görgü ve adet kuralları manevi yaptırımlıdır.

Manevi Yaptırımlı Kurallar

Din KurallarıAhlak Kuralları Görgü ve Adet

Kuralları

YAPTIRIM (MÜEYYİDE)

Tanımlayalım: Sosyal hayatı düzenleyen kurallara uygun davran-madığımız takdirde karşılaşacağımız tepkiye YAPTIRIM denir.

YAPTIRIM TÜRLERİ

Din, ahlak ve görgü veya adet kurallarının sosyal ilişkileri tek başlarına düzenlemede yetersiz kalmalarının nedeni manevi yaptırımlı olmalarıdır. Kişiler bu kuralların emir ve yasaklarına uygun bir biçimde davranmaya devlet gücüyle zorlanamaz.

Hukuk kurallarının yaptırımı ise maddidir. Böylece kişiler hukuk kurallarına uymaya devlet gücüyle zorlanırlar. Bu sebeple hukuk kuralları tek başına sosyal hayatı etkin bir biçimde düzenleyebilir.

PegemAnayasa Ders Notları

Akademi 3

Günahkâr olma

Öbür dünyada cezalandırılma

SOSYAL DÜZEN KURALLARININ YAPTIRIMLARI

Ayıplama

İlişkisini kesme

Küçük görme

AHLAK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

Saygısız... olarak adlandırılma

Görgüsüz

Vefasız

Ceza

TazminatMaddi TazminatManevi Tazminat

Cebri İcra

HükümsüzlükYoklukButlanTek Taraflı Bağlamazlık

İptal

HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

DİN KURALLARININ YAPTIRIMLARI

GÖRGÜ KURALLARININ YAPTIRIMLARI

PegemAnayasa Ders Notları

Akademi4

CEZA

Kanunun suç işleyen kişiye uygulanmasını öngördüğü yaptırımdır.

TAZMİNAT

Hukuk kurallarına aykırı davrandığımızda ya da yaptığımız bir sözleşmeye uymadığımızda, bir zarar meydana gelirse, bu zararın zarar veren tara-fından ödenmesine tazminat denir. 2’ye ayrılır.

Maddi Tazminat: Zarar gören kimsenin malvarlığında meydana gelen zararın, zarar veren tarafından ödenmesidir. Maddi tazminat aynen ya da para ile nakden ödenebilir.

Örneğin: Bir kimsenin evinin camını kıran bir kişinin, camı yeniden tak-tırması durumunda maddi zarar aynen ödenmiş olur. Ancak bir kimse-nin kolunun kırılması durumunda hastane ya da ameliyat masrafları gibi oluşan maddi zarar aynen ödenemez. Bu durumda zarar ancak nakden ödenebilir.

Manevi Tazminat: Zarar gören kimsenin kişilik değerlerinde oluşan acı, üzüntü ve elemin dindirilmesi için, zarar verenin ödemesi gereken tazminattır.

Örneğin: Bir kimsenin şeref ve haysiyetine saldırılması durumunda kişinin duyduğu üzüntünün ve manevi varlığında oluşan zararın giderilmesi için hakim bir miktar para ödenmesine hükmedebilir.

CEBRİ İCRABorcunu yerine getirmeyen kişiyi devletin borcunu ödemeye zorlamasıdır.

İPTALHukuka aykırı bir idari işlemin, idari yargı mahkemeleri tarafından orta-dan kaldırılmasıdır.

HÜKÜMSÜZLÜK (GEÇERSİZLİK)Bir hukuki işlemin kanunun belirlediği şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı olarak yapılması durumunda, bu işlemin hukuki sonuç doğurmama-sına yani geçersiz sayılmasına hükümsüzlük denir. Hükümsüzlüğün 3 türü vardır.

Yokluk: Yokluk, bir hukuki işlemin yada sözleşmenin hukuk dünyasında hiç doğmamasıdır. Örneğin; Resmi evlendirme memuru huzurunda yapılmayan bir evlilik yok hükmündedir. Aynı şekilde iki hemcinsin evlenmeleri de yok kabul edilir. Yani bu evlilikler hukuk dünyasında hiç meydana gelmemiş kabul edilir ve bu nedenle ortadan kaldırılmasına da gerek yoktur.

Butlan: Sözleşmenin kurulabilmesi için gerekli olan geçerlilik şartla-rında bir eksikliğin olmasıdır. Butlan durumunda sözleşme ya da hukuki işlem, hukuk dünyasında meydana gelmiştir; ancak geçerlilik şartlarında eksiklik olduğu için ortadan kaldırılması ya da geçerlilik şartlarının ta-mamlanarak geçerli hale sokulması gerekir.Örneğin: Bir akıl hastasının yapmış olduğu evlenme butlan yaptırımına tabidir. Kanunen akıl hastaları evlenme yapamayacağı için geçerlilik ko-şulunda eksiklik vardır. Yani bu evliliğin geçerli olabilmesi için kişinin fiil ehliyetine sahip olması gerekir. Burada evlenme resmi memurun huzurunda gerçekleştiği için evlilik sözleşmesi kurulmuştur. Fakat bu örnekte geçerlilik şartının giderilmesi mümkün olmadığından, evlilik, savcının ya da ilgili kişinin başvurusu üzerine mahkemece iptal edilir.

Tek taraflı bağlamazlık: Yapılan hukuki işlemin ya da sözleşmenin, ta-raflarından birisi için geçerli olmaması halidir. Örneğin; 15 yaşındaki bir çocuğun anne ve babasının iznini almaksızın yap-mış olduğu bir satış sözleşmesi tek taraflı bağlamazlık yaptırımına tabi-dir. Yani bu sözleşme fiil ehliyeti tam olmayan küçüğü bağlamaz, ama tam ehliyetli karşı tarafı bağlar.

HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

PegemAnayasa Ders Notları

Akademi 5

HUKUKUN DİĞER SOSYAL KURALLARLA OLAN İLİŞKİSİ VE NAFAKA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Hukuk, toplum içindeki diğer kurallarla sıkı bir ilişki içindedir ve din, ahlak ve görgü kurallarıyla hukuk kuralları arasında çok yakın ben-zerlikler vardır. Benzerliklerin en yoğun olduğu alan ahlak kuralla-rıdır.

Bir kimsenin yoksul durumda olan kimselere yardımcı olması hem bir din kuralı hem de bir ahlak kuralıdır. Fakat bir kimse bu din ve ah-lak kuralının emrini yerine getirmeye devlet tarafından zorlanamaz. Ancak Medeni Kanunumuza göre, herkes yardım etmediği taktirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine bakmak-la yükümlüdür. Buna hukukta nafaka yükümlülüğü denir. Burada, yoksulluk içinde bulunan üstsoy, altsoy veya kardeşe yardım etmeyi sağlayacak olan da devletin yargı organıdır yani mahkemelerdir.

HUKUKUN GÖREVLERİ

1. Hukuk toplumda barışı sağlar

2. Hukuk toplumda, hukuki güvenliği sağlar.

3. Hukuk toplumda adaleti sağlar.

4. Hukuk toplumda oluşan gelişimlere ve değişimlere cevap verir; teknik ve bilim-deki hızlı ilerlemelerin yarattığı sorunlar için tedbirler getirir, çözümler sunar.

PegemAnayasa Ders Notları

Akademi6

Kişilerin birbirle-riyle olan ilişkilerini

düzenler. Kişi → Kişi

Özel Huhukun Dalları:1. Medeni Hukuk2. Borçlar Hukuku3. Ticaret Hukuku4. Devletler Özel Hukuku

Kişiler bu ilişkilere girip girmemekte

serbesttir (Serbest İrade İlkesi).

Kişiler arasında eşitlik sözkonusudur

(Eşitlik İlkesi).

ÖZEL HUKUK

Hem özel hem de kamu

hukukunu barındırır.

Karma Hukukun Dalları:1. İş Hukuku2. Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku3. Hava Hukuku4. Uzay Hukuku5. Toprak Hukuku6. Bankacılık Hukuku

KARMA HUKUK

Kişi ile devlet arasın-daki ilişkilerde devlet

üstün durumdadır (alt-üst ilişkisi) Yani

eşitlik yoktur.

Kamu Hukukunun Dalları:1. Anayasa Hukuku2. İdare Hukuku3. Ceza Hukuku4. Vergi Hukuku5. Yargılama Hukuku6. İcra-İflas Hukuku7. Devletler Genel Hukuku

Kişilerin devletle ya da bir devletin bir başka

devletle olan ilişkilerini düzenler.

Kişi → DevletDevlet → Devlet

KAMU HUKUKU

HUKUKUN DALLARI

Devletin herhangi bir kişi ile olan ilişkisini düzenleyen bir hukuk kuralının mutlaka kamu hu-kukuna girmesi gerekmez. Bu ilişkiler bazen özel hukukta da düzenlenebilir.

Eğer devlet bu ilişkiye üstün bir otoritenin yani kamu gücünün sahibi olarak katılıyor ise ve ilişkinin tarafları arasında eşitlik değil bir astlık-üstlük varsa yani devlet üstün durumdaysa bu ilişkiyi düzenleyen hukuk kuralı kamu hukukuna girer. Örneğin: Kamulaştırma, vergi öde-me, askere gitme yükümlülükleri kamu hukukuna girer.

Eğer devletin herhangi bir kişi ile olan ilişkisinde, kişi ile devlet arasında bir eşitlik söz ko-nusu ise bu ilişkiyi düzenlemekte olan hukuk kuralı özel hukuka girer. Örneğin: Devlet çalış-tırdığı doktorlar için beyaz önlük diktirirse ya da bir kişinin apartmanını kiralarsa burada özel hukuktan bahsedilir. Çünkü burada devletin kamu gücünü kullanarak, karşısındaki kişiye istediğini kabul ettirme yetkisi yoktur.

Kamulaştırma: Devlet veya kamu tüzel kişilerinin, kamu yararının gerektirdiği durumlarda bedelini peşin öde-mek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz bir ma-lın tamamına veya bir kısmına kamu yararı nedeniyle zorla el koymasıdır. Burada, devlet kamu gücünü kullan-dığından, kişi taşınmazın mülkiyetini devlete devretmek istemese de devretmek zorundadır.

(Kamulaştırmanın ayrıntılarına sf. 41’de Sosyal Devlet konusunun içerisinde yer verilmiştir.)

PegemAnayasa Ders Notları

Akademi 7

ÖZEL HUKUKUN DALLARI

BORÇLAR HUKUKU DEVLETLER ÖZEL (HUSUSİ) HUKUKU

TİCARET HUKUKUMEDENİ HUKUK

MEDENİ HUKUK

Medeni Hukuk toplumsal hayatta kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinin çok büyük bir kısmını içine alan hukuk da-lıdır. Medeni hukuk, özel hukukun en geniş ve en önemli dalıdır. Bu nedenle bazen özel hukuka, medeni hukuk da denir. Temel kaynağı, 1 Ocak 2002 tarihli Türk Medeni Kanunudur.

Medeni Kanun, başlangıç kısmından sonra 4 kitaptan oluşur.

1. Kişiler Hukuku: Kişiliğin başlangıcı, kişiliğin sona ermesi, kişiliğin korunması, kişisel durumlar, kişi türleri(gerçek-tüzel kişi), kişilerin ehliyetleri (hak-fiil ehliyeti), ad ve adın korunması, hısımlık, yerleşim yeri gibi konuları dü-zenler.

2. Aile Hukuku: Nişanlanma, evlenme, eşlerin sorumlulukla-rı, evlilik birliğinin korunması, eşler arasındaki mal rejimi, evliliğin sona ermesi, soy bağı, tanıma, babalık davası, ev-lat edinme, nafaka yükümlülüğü, ev düzeni, velayet, vesa-yet gibi konuları düzenler.

3. Miras Hukuku: Kişilerin ölümlerinden sonra, para ile öl-çülebilen bütün hak ve borçlarının kime nasıl dağıtıldığını düzenleyen hukuktur. Yasal mirasçılık, atanmış mirasçılık, ölüme bağlı tasarruflar (vasiyet, miras sözleşmesi, miras-tan feragat sözleşmesi, mirasın açılması, mirasın kazanıl-ması, mirasın paylaşılması gibi konuları düzenler.

Tereke: MirasMuris: Miras bırakanVaris: Miras kalan, mirasçıYasal Mirasçı: Doğrudan doğruya kanunun belirlediği mirasçılardır. Yasal mirasçılar, kan hısımları, sağ kalan eş, evlatlık ve Devlettir.Atanmış Mirasçı: Miras bırakanın, malvarlığının ta-sarruf edilebilir kısmı içinde kalarak, mirasçı tayin ettiği kimseye ya da kimselere denir.Vasiyet: Murisin, belli bir malvarlığını, bir kişiye bırak-masıdır. Murisin bu konuda tek taraflı olarak hazırla-dığı belgeye de vasiyetname denir.Miras Sözleşmesi: Miras bırakan ile yasal mirasçı ya da üçüncü kişiler arasında yapılan iki taraflı hukuki işleme denir.Mirastan Feragat Sözleşmesi: Mirasçı olabilecek bir kişinin, ileride doğabilecek mirasçılık hakkından karşı-lıksız ya da bir karşılık sağlayarak kısmen veya tama-men vazgeçmesidir.

4. Eşya Hukuku: Kişilerin, eşyalar üzerindeki hak ve yü-kümlülüklerini düzenleyen hukuk dalıdır. Ayni haklar, zil-yetlik, tapu sicili, mülkiyet, rehin gibi konular Eşya Hukuku içinde düzenlenmiştir.

TİCARET HUKUKU

Kişiler arasındaki ticari ilişkileri dü-zenleyen hukuk kurallarıdır. Ticaret hukukunun temel kaynağı Türk Tica-ret Kanunudur.

Ticaret Kanunu, başlangıç kısmından sonra 5 kitaptan oluşur:

1. Ticari İşletme Hukuku

2. Şirketler Hukuku

3. Kıymetli Evrak Hukuku

4. Deniz Ticaret Hukuku

5. Sigorta Hukuku