Kiểm soát ô nhiễm tại các khu vực đông dân nghèo - Quyển 1.pdf

7/17/2019 Kiểm soát ô nhiễm tại các khu vực đông dân nghèo - Quyển 1.pdf

http://slidepdf.com/reader/full/kiem-soat-o-nhiem-tai-cac-khu-vuc-dong-dan-ngheo-quyen-1pdf 1/17

Kiểm soát ô nhiễm tại các khu vực đông dân nghèo (PCDA)

Quyển 1: Khung

kÕ ho¹ch

h nh ®éng iÓm so¸t

« nhiÔm cÊp ®Þa ph ¬ng

Hà nội , 10 năm 2007



Kiểm soát ô nhiễm khu vực đông dân nghèo (PCDA)Khung kế hoạch hành động KSON cấp địa phương (PPCF)

- 2 -

Mục lục

A. MỞ ĐẦU 4

1.1. Khái ni ệm v ề ki ểm soát ô nhi ễ m 4

1.2. Gi ớ i thi ệu Khung k ế hoạch hành động ki ểm soát ô nhi ễ m 51.3. S ơ đồ Khung k ế hoạch hành động ki ểm soát ô nhi ễ m 6

B. C ẤU TRÚC VÀ KHÁI NIỆM CỦ A KHUNG KHH ĐKSON 6

1. Các yếu tố cần thiết để xây dựng KHH ĐKSON môi tr ường 6

1.1. Các thự c tr ạng 7

1.2. Thự c tr ạng các v ăn bản pháp lu ật 8

1.3. Chính sách, t ầm nhìn và mụ c tiêu 8

1.3.1. Thể chế 8

1.3.2. Chính sách 91.3.3. Xây d ự ng t ầm nhìn 9

1.3.4. M ục tiêu chung và mục tiêu c ụ thể 10

2. Các dự án và hành động 10

3. Tính toán chi phí cho các hành động đề xuất 12

4. Lựa chọn các ưu tiên 13

5. Tổ chức thực hiện 13

6. Thực hiện và giám sát/quan tr ắc 14

6.1. Chỉ số đ ánh giá ( đầu ra và k ế t qu ả ) 156.2. Thông tin phản hồi 15

C. N ỘI DUNG C Ơ B ẢN C Ủ A B ẢN KHKSON MÔI TR ƯỜ NG ĐỊ A PH ƯƠ NG 15

1. Tóm tắt

2. Các yếu tố cần thiết để xây dựng KHH ĐKSON môi tr ường

3. Các dự án và hành động

4. Tính toán chi phí cho các hành động đề xuất

5. Lựa chọn các ưu tiên

6. Tổ chức thực hiện7. Thực hiện và giám sát/quan tr ắc




- 3 -

Danh mục các từ viết tắt

AIDS Hội chứng suy giảm miễn dịch/Bệnh AIDS

BOD Nhu cầu oxy sinh hoáBộ KHCN Bộ Khoa học và Công nghệ

Bộ KH ĐT Bộ Kế hoạch và Đầu tư

Bộ NN&PTNN Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

Bộ TNMT Bộ Tài nguyên và Môi tr ường

BVMT Bảo vệ môi tr ường

CTR Chất thải r ắn

DANIDA Tổ chức phát triển quốc tế Đan Mạch

DCE Chương trình hợp tác phát triển trong l ĩ nh vực môi tr ường Đan Mạch

DO Oxy hoa tan

ĐTM Đánh giá tác động môi tr ườngKSON Kiểm soát ô nhiễm môi tr ường

NO2 Nitơ dioxit

PCDA Kiểm soát ô nhiễm khu vực đông dân nghèo

PPCAP’s Kế hoạch hành động kiểm soát ô nhiễm cấp địa phương

PM Bụi lơ lửng

Q Đ Quyết định

SO2 Sunphua dioxit

TTg Thủ tướng

UBND Uỷ ban nhân dân




- 4 -

A MỞ ĐẦU

Kiểm soát ô nhiễm (KSON) khu vực đông dân cư nghèo là 1 trong 5 hợp phầncủa chương trình hợp tác trong l ĩ nh vực môi tr ường Việt Nam - Đan Mạch nhằm thựchiện các nhiệm vụ nêu trong Quyết định số 328/2005/Q Đ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt kế hoạch Quốc gia kiểm soát ô nhiễm môi tr ường đến năm 2010.

Chương trình này nhằm hỗ tr ợ việc thực hiện Chiến lược bảo vệ môi tr ường (BVMT) ở các khu vực tr ọng điểm trong việc BVMT từ Trung ương tới cấp địa phương về cáccông cụ kinh tế và pháp lý, xã hội hoá, năng lực quan tr ắc cùng với những đóng gópkhác có liên quan, hỗ tr ợ Bộ Tài nguyên và Môi tr ường (TNMT) đạt được thành quả Thiên niên kỷ, gắn chặt với Chiến lược tăng tr ưởng kinh tế và xoá đói giảm nghèo.

Một trong các hoạt động quan tr ọng nhất của hợp phần là Xây dựng khung kế hoạch hành động KSON môi tr ường cấp tỉ nh/ các địa phương.

Trên cơ sở từ thực tr ạng ô nhiễm môi tr ường, công tác kiểm soát ô nhiễm môitr ường đặc biệt là báo cáo đánh giá về tình hình thực hiện Q Đ 328/2005/Q Đ-TTg củacác Bộ, ngành trung ương và các địa phương trong hơn 1 năm qua, nhóm tư vấn quốc

tế và tư vấn trong nước tiến hành xây dựng Khung kế hoạch hành động KSON môitr ường. Khung này nhằm giúp cho các địa phương xây dựng kế hoạch hành độngKSON môi tr ường phù hợp, hiệu quả, khả thi và thống nhất trên phạm vi cả nước.Hướng dẫn thực hiện khung hành động cho từng địa phương được trình bày ở quyển 2.

Khái ni ệm v ề ki ểm soát ô nhi ễ m (KSON)

Tham khảo từ các khái niệm, định ngh ĩ a của quốc tế và trên cơ sở Quyết định(Q Đ) 328, công tác KSON áp dụng cả mục tiêu giảm thiểu và kiểm soát 1) Chất thải nóichung, 2) Chất thải r ắn, 3) Chất thải y tế, 4) Chất thải nguy hại. Bên cạnh đó, chiến lượcBVMT của Việt Nam trên nguyên tắc lấy việc phòng ngừa ô nhiễm là nhiệm vụ hàng

đầu. Điều này có ngh ĩ a công tác KSON gồm các nội dung và tuân theo cấp bậc ưu tiênnhư hình 1:

• Phòng ngừa và giảm thiểu ô nhiễmngay tại nguồn được ưu tiên hàngđầu;

• Khi không thể phòng ngừa ô nhiễmthì nên tái chế, tái sử dụng mộtcách an toàn đối với môi tr ường;

• Khi không thể phòng ngừa và táichế, tái sử dụng thì nên xử lý theocách an toàn đối với môi tr ường;

•

Việc tiêu huỷ và thải ra ngoài môitr ường chỉ nên sử dụng như làphương pháp cuối cùng và đượctiến hành một cách an toàn đối vớimôi tr ường và sức khoẻ cộng đồng.Một cách an toàn đối với môi tr ườngvà sức khoẻ cộng đồng.

Như vậy, KSON môi tr ường thường đựoc gọi tắt là KSON (tiếng Anh là Pollutioncontrol) được hiểu một cách tổng quát là sự tổng hợp các hoạt động, hành động, biệnpháp và công cụ nhằm phòng ngừa, khống chế không cho sự ô nhiễm xảy ra, hoặc khicó sự ô nhiễm xảy ra thì có thể chủ động xử lý, làm giảm thiểu hay loại tr ừ được nó.

Phòng ngừa và giảm thiểu

Tái chế và tái sử dụng

Xử lý

Tiêu huỷ

Hình 1. N ội dung và C ấ p bậc ư u tiêncông tác KSON môi tr ườ ng




- 5 -

Các hoạt động, hành động, biện pháp và công cụ phải được áp dụng với cấu trúccó sẵn, đó chính là thể chế, luật pháp, chính sách văn bản, tiêu chuẩn, quy định, cácgiải pháp công nghệ, các công cụ kinh tế, đánh giá tác động môi tr ường, quan tr ắc vàgiám sát môi tr ường…

Gi ớ i thi ệu v ề khung k ế hoạch hành động KSON

Cơ sở pháp lý cho công tác KSON môi tr ường ở Việt Nam là Luật Bảo vệ môitr ường. Hỗ tr ợ cho Luật BVMT là Chiến lược Bảo vệ môi tr ường quốc gia đến năm2010 và định hướng đến năm 2020. Chiến lược đã đưa ra hàng loạt các hành động,trong đó có những hành động về kiểm soát ô nhiễm môi tr ường, tiếp đến là Q Đ 328.Mối liên hệ giữa Luật, Chiến lược và Quyết định 328 được thể hiện trong Hình 2:

Hình 2. M ối liên hệ gi ữ a Luật BVMT, Chi ến l ượ c Bảo v ệ môi tr ườ ng quốc gia, Các hành động đ ã

đượ c đề xuất, Quy ết đị nh số 328, và K ế hoạch hành động ki ểm soát ô nhi ễm môi tr ườ ng c ấ p đị a phươ ng (PPCAP’s).

Q Đ 328 yêu cầu 64 tỉ nh/thành phố, tùy thuộc vào thực tr ạng của mỗi địa phương

cần có các hành động nhằm đạt được các mục tiêu của Q Đ. Như vậy là cần thiết phảicó một Kế hoạch Hành động kiểm soát ô nhiễm môi tr ường ở địa phương, để xác địnhnhững l ĩ nh vực, những vấn đề mà mỗi địa phương cần giảm thiểu ô nhiễm và đóng gópvào mục tiêu chung của quốc gia theo Q Đ 328. Điều đó dẫn đến việc cần thiết phải xácđịnh ngay những vấn đề ô nhiễm đặc biệt, điển hình của mỗi địa phương, tính toánđược khối lượng các nguồn thải khác nhau, đề xuất các khu vực/l ĩ nh vực cần giảmthiểu, kiểm soát, và cơ bản nhất là chỉ ra được mức độ chi tiết các hoạt động cụ thể nhằm giảm thiểu ô nhiễm. Khung kế hoạch hành động kiểm soát ô nhiễm này được xâydựng nhằm hỗ tr ợ các địa phương trong việc thiết lập kế hoạch theo mẫu tiêu chuẩn. Đối với 4 tỉ nh của Hợp phần (PCDA): Thái Nguyên, Hà Nam, Quảng Nam và Bến Tre sẽ được hỗ tr ợ để xây dựng thí điểm kế hoạch hành động kiểm soát ô nhiễm môi tr ường

địa phương, một cách tiếp cận tập trung nhanh chóng nhằm có được PCAP’s cùng vớicác dự án ưu tiên. Các dự án ưu tiên phải mang đến lợi ích rõ ràng cho sức khỏe ngườidân, kết hợp với các mục tiêu của Q Đ 328, sẵn sàng cho việc thực hiện nhằm khai tháccó hiệu quả từ sự hỗ tr ợ của DANIDA. Bài học kinh nghiệm thu được từ 4 tỉ nh của Hợpphần liên quan đến việc xây dựng Kế hoạch kiểm soát ô nhiễm sẽ được dùng để diềuchỉ nh lạii Khung kế hoạch hành động và Hướng dẫn cho phù hợp và quan tr ọng hơnnữa là được Cơ quan Trung ương phổ biến cho các tỉ nh còn lại trong việc xem xétnhững mục tiêu quan tr ọng cũng như tiến độ thực hiện.

Luật Bảo vệ môi tr ường

Chiến lươc bảovệ môi tr ường

quốc gia

Hành động đề xuất trongchiến lược

Quyết định328 về KSON

Kế hoạch hànhđộng KSON cấpđịa phương

K ế hoạchhành động

QQuuyyếếtt đđịịnnhh

332288




- 6 -

S ơ đồ c ấ u trúc khung k ế hoạch hành động KSON

Hình 3. Thể hiện các thành tố cơ bản của khung để miêu tả cấu trúc và nội dung của kế hoạch hành động KSON .

(H ướ ng d ẫn cách xây d ự ng k ế hoạch hành động KSON đượ c trình bày chi ti ết ở quy ểnII)

Hình 3. Khái ni ệm t ổng quát v ề Khung k ế hoạch (bao g ồm các thành t ố c ủa K ế hoạch hành độngki ểm soát ô nhi ễm môi tr ườ ng, và c ầu trúc hóa báo cáo).

Mỗi ô dưới đây tượng tr ưng cho một phần chính trong Khung kế hoạch hànhđộng KSON và Hướng dẫn xây dựng kế hoạch KSON. Khi đề cập tới phần nào thì ôtương ứng được bôi đậm để người đọc tiện theo dõi.

B. CẤU TRÚC VÀ KHÁI NIỆM CỦA KHUNG KẾ HOẠCH H ĐKSON

1. Các yếu tố cần thiết để xây dựng kế hoạch H ĐKSON môi tr ường

Các yếu tố cần thiết bao gồm thực tr ạng môi tr ường nền, các vấn đề ô nhiễm môitr ường, Luật môi tr ường, các quy định, các chính sách môi tr ường, tầm nhìn và mụctiêu như tại Hình 3 ở trên. Những yếu tố này thay đổi theo thời gian. Một cách lý tưởnglà thực tr ạng nền hướng tới thải lượng ô nhiễm được cải thiện, phông môi tr ường và

Thực tr ạngnền

Những phản hồi

Thực tr ạngcác vănbản pháp

Tầm nhìn,mục tiêu vàchính sách

Xây dựng các hành động hay các dự án nhằm cải thiện môi tr ường

Lựa chọn những hành động ưu tiêntheo tầm quan tr ọng, chi phí, thời

gian và định hướng

Tính toán chi phí để xây dựng mỗihành động

Tổ chức thực hiện

Thực

tr ạng

Dự án và

hành động

Thực hiện

và giám sát

Thực hiện và giám sát




- 7 -

tiêu chuẩn môi tr ường luôn được điều chỉ nh và cải thiện, và các chính sách, định hươngluôn đi đôi với nhu cầu của địa phương, các cấp lãnh đạo và những bên liên quan.

1.1. Các thự c tr ạng

- Miêu tả thực tr ạng môi tr ường nền nhằm biết được tr ạng thái hiện tại về môi tr ường để có thể tính được sự khác biệt tr ước và sau khi thực hiệnhành động kiểm soát.

- Kế hoạch hành động KSON cấp địa phương cần miêu tả, đánh giá thựctr ạng môi tr ường nền, đây là bước đầu tiên mà dựa vào đó xác định tất cả

các mục tiêu và kế hoạch quan tr ắc trong tương lai. Các miêu tả và đánh giá nên tậptrung vào : các điều kiện tự nhiên, vị trí địa lý, địa hình, khí hậu, bản đồ địa lý địaphương. Thông số kinh tế - xã hội bao gồm mật độ dân số, sức khoẻ và đói nghèo,Nguồn thải gây ô nhiễm; thải lượng ô nhiễm; tr ạng thái và mức độ ô nhiễm so với tiêuchuẩn môi tr ường; các đối tương (vùng, người) bị tác động ô nhiễm; mức độ bị tácđộng. Bất kỳ những thay đổi nào trong điều kiện tự nhiên sau đó cũng sẽ được miêu tả và đánh gía so với thực tr ạng môi tr ường nền.

Đối với nước thải, việc miêu tả thực tr ạng nền sẽ được sử dụng để đánh giá cáchành động trong tương lai và nước ô nhiễm. Lượng nước xả thải sẽ được đánh giácùng với các thông số gây ô nhiễm (đặc biệt là BOD, N, P). Nếu các nguồn ô nhiễm tậptrung gồm có các nhà máy lớn xã thải các kim loại nặng, các chất thuộc l ĩ nh vực hoádầu…cần được đánh giá bởi các chuyên gia.

Thực tr ạng hệ thống xử lý nước thải hiện thời sẽ được miêu tả và đánh giá mứcđộ hiệu quả cũng như mức độ ô nhiễm từ việc xả thải.

Tiếp đến là đánh giá mức độ cải thiện xử lý nước thải nhằm đáp ứng chất lượngxả thải để phù hợp với Luật Tài nguyên nước Việt Nam (1998) và kết quả đạt được.

Đối với ô nhiễm không khí, các nguyên tắc đánh giá áp dụng cũng như đối vớinước thải, ngoài các thông số như bụi lơ lửng (PM), SO2, CO,và NO2 thải vào không

khí ảnh hưởng tới sức khoẻ con người, còn cần quan tâm tới các khí đặc thù khác tuỳ thuộc vào điều kiện thực tế của mỗi địa phương.

Đối với việc thu gom CTR cần tập trung vào việc phát sinh CTR nhằm xác địnhđược vị trí và lượng CTR không được thu gom. Đối với chất thải y tế cần phải xác địnhđược số lượng và các khu vực chưa có dịch vu thu gom và xử lý. Cuối cùng đối với chấtthải nguy hại, cần phải xác định được tất cả các nguồn thải có quy mô lớn bao gồm cả việc mô tả từng nguồn và số lượng.

Việc miêu tả thực tr ạng môi tr ường nền bao gồm những nhân tố cần thiết và các mức độ chi tiết khác nhau cho thấy hiện tr ạng và các vấn đề môi tr ường gây nênnhững ảnh hưởng nghiêm tr ọng. Điều quan tr ọng là thực tr ạng môi tr ường nền bước

đầu nên tập trung vào các vấn để ưu tiên để tránh không sa lấy vào vào quá nhiều chitiết khác gây quá tái và không xác định được rõ các vấn đề cần thiết nhất. Bằng cáchnày kế hoạch hành động sẽ dần dần được mở r ộng và cải thiện khi các nguồn lực đượctăng cường. Mặt khác cũng chỉ ra những tác động lên môi tr ường (sức khỏe, nguồnnước.v.v). Nếu thực tr ạng môi tr ường nền tiếp tục theo hướng này sẽ giúp ích cho việcxác định khu vực ưu tiên cần kiểm soát và loại cần kiểm soát nhất. Hợp phần Kiểm soátô nhiễm khu vực đông dân đang trong tiến trình thực hiện đánh giá nhanh các nguồn ônhiễm cho 4 tỉ nh: Thái Nguyên, Hà Nam, Quảng Nam và Bến Tre và kinh nghiệm này cóthể sẽ hữu ích cho cả 64 tỉ nh thành trên phạm vi toàn quốc.




- 8 -

Việc sử dụng chủ yếu những thông tin, dữ liệu đã có cần được khuyến khích. Cácthông tin, dữ liệu cần thu thập thêm trong tr ường hợp thiếu, gây cản tr ở việc đưa raquyết định.

1.2. Thự c tr ạng các v ăn bản pháp lu ật

Ở mục này cần nắm vững và tổng hợp được những văn bản pháp luật

đã có ở cấp Trung ương và cấp địa phương liên quan, bao gồm : CácLuật; Nghị quyết, Nghị định; Quyết định; Thông tư; Tiêu chuẩn; Hướngdẫn … Trong đó đặc biệt quan tâm và bám sát tới các mục tiêu của Q Đ 328, ưu tiên đối với các kế hoạch ngắn hạn, trong quyển Hướng dẫn sẽ trình bày cơ sở pháp lý đầy đủ hơn đối với các kế hoạch trung và dài

hạn. Quyết định 328 có 4 mục tiêu: Mục tiêu A1 là xử lý (hoặc ngăn ngừa) 70% tất cả các nguồn thải (lỏng, r ắn, khí và đất); Mục tiêu A2 là thu gom 90% tất cả chất thải r ắnphát sinh; Mục tiêu A3 là xử 100% chất thải y tế; Và mục tiêu A4 là xử lý(hoặc ngănngừa) 60% chất thải nguy hại tr ước năm 2010.

Để xây dựng và thực hiện kế hoạch hành động KSON, các địa phương cần đánh giá:

1) Hiện tr ạng tổ chức và thực hiện các văn bản pháp luật;2) Làm rõ những khó khăn, tồn tại của hệ thống văn bản pháp luật;

3) Xác định những văn bản còn thiếu cần bổ sung để phục vụ cho việc đạt đượcmục tiêu KSON.

1.3. Chính sách, t ầm nhìn và mụ c tiêu

Tầm nhìn, mục tiêu và chính sách là những vấn đề cuối trình bày trongphần 3 – Các thực tr ạng. Các vấn đề này đặc biệt quan tr ọng khi đưa ratầm nhìn và chính sách quyết định để xử lý vấn đề ô nhiễm. Địa phươngsẽ chuyển tải luật và chính sách cấp trung ương để thực hiện ở địaphương.

1.3.1. Thể chế

Vấn đề về thể chế ở đây chủ yếu tập trung vào việc xác định tổ chức, đơn vị quảnlý hoặc điều phối từng l ĩ nh vực cụ thể ở các địa phương. Ví dụ đối với quản lý nước,một trong những vấn đề nhạy cảm nhất của kiểm soát ô nhiễm, hiện tại được quản lýbởi nhiều tổ chức có liên quan tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Vì vậy, để quản lý tốtcác nguồn nước, các địa phương cần có những thể chế trách nhiệm rõ ràng.

Các cơ quan nhà nước ở cấp trung ương phối hợp thực hiện kế hoạch kiểm soátô nhiễm môi tr ường quốc gia nêu trong Q Đ 328 bao gồm: Bộ NN và PTNT, Bộ Xâydựng, Bộ Thuỷ sản (nay được ghép vào Bộ NN và PTNT) , Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Bộ

Công nghiệp (nay được ghép vào Bộ Công Thương), Bộ TNMT, Bộ KHCN, Bộ KH ĐT,UBND và Bộ Văn hoá thông tin và du lịch.

Việc phân công trách nhiệm giữa các cơ quan liên quan đến kiểm soát nguồn ônhiễm hay kế hoạch hành động là việc làm cần thiết nhằm đảm bảo sự hợp tác và phốihợp liên ngành. Ưu điểm của nó là liên kết được cá nhân/cơ quan ra quyết định với mộthành động cụ thể chứ không phải là truy tìm một thành phần ô nhiễm riêng biệt từ nhiềunguồn, nhiều đơn vị. Đối với một vấn đề có thể có nhiều cơ quan cùng tham gia giảiquyết, phải có sự phân cổng trách nhiệm tại mỗi địa phương do hiểu rõ vấn đề cùng cácgiải pháp có liên quan.




- 9 -

1.3.2. Chính sách

Chính sách môi tr ường tại Việt Nam nhằm đạt được mục tiêu phát triển bềnvững, trong khung kế hoạch này chỉ tập trung vào các chính sách kiểm soát ô nhiễmnhằm đạt được các mục tiêu mà ở mỗi địa phương đưa ra.

Các chính sách này thườ ng t ậ p trung vào:

• Việc ngăn ngừa ô nhiễm bằng cách xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc, baogồm cả việc xây dựng những tiêu chuẩn rõ ràng đối với những thông số ônhiễm;

• Xây dựng những chính sách kinh tế liên quan tới môi tr ường;

• Tập trung vào việc khai thác nguồn tài nguyên, quá trình sản xuất. vận chuyểnlưu tr ữ, xử lý chất thải và hệ thống tiêu huỷ an toàn;

• Xử lý khí thải, nước thải và chất thải r ắn tại nguồn;

• Đặc biệt lưu ý tới nguồn ô nhiễm hoá học, phóng xạ và các chất gây ô nhiễmsinh học;

T ầm nhìn chính sách môi tr ư òng nhằm phòng ng ừ a ô nhi ễm:

• Đẩy mạnh năng lực quản lý, đầu tư, cưỡng chế và các biện pháp phòng ngừa ônhiễm nước thải, khí thải, tiếng ồn, chất thải nguy hại;

• Nâng cao nhận thức, tuyên truyền và giáo dục công tác phòng ngừa ô nhiễmcho cộng đồng;

• Quy hoạch, xây dựng và phát triển bền vững khu sinh thái và đô thị nông thôn;

• Áp dụng công nghệ sạch đối với công nghệ mới hoặc phải có những thiết bị giảm ô nhiễm và hệ thống xử lý chất thải phù hợp;

•

Áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn và/hoặc công nghệ cụ thể/phù hợp để xử lý ô nhiễm môi tr ường;

• Đảm bảo việc áp dụng tiêu chuẩn môi tr ừơng để tiếp cận với các tiêu chuẩn từ các quốc gia khác trong khu vực.

Việc xây dưng hành động theo khung kiểm soát ô nhiễm nên phù hợp với tầmnhìn/định hướng quốc gia.

1.3.3. Xây d ự ng t ầm nhìn

Tầm nhìn là hình ảnh chỉ dẫn tới sự thành công. Tầm nhìn có thể đưa ra những kỳ vọng, những mong muôn và hiệu quả mà mỗi địa phương cần đạt được hoặc mơ ước

hiện thực hoá nó trong một ngày nào đó hoặc những mục tiêu khi thực hiện công tácKSON.

Tầm nhìn là nền tảng quan tr ọng nhất để từ đó đưa ra các mục tiêu. Điều kiện tiênquyết để xây dựng tầm nhìn là những thông tin về hiện tr ạng môi tr ường và tiềm năngthực tế của địa phương có liên quan đến năng lực và tài nguyên.

Tầm nhìn phải cung cấp được nội dung mà địa phương phải đạt được trong 5năm hoặc 10 năm nữa. Nó đưa ra ý tưởng của một môi tr ường tương lai lý tưởng chođịa phương, nhưng cần làm rõ ở đây là miêu tả về tương lai chứ không miêu tả cáchthức địa phương đạt được trong tương lai đó.




- 10 -

Khi xây dựng tầm nhìn yêu cầu phải có sự tham gia đầy đủ của các cơ quan và cánhân liên quan.

Khi tầm nhìn đó đã được hình thành và thông qua, nó luôn được trình bày cùngvới mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể tương ứng.

1.3.4. M ụ c tiêu chung và mụ c tiêu c ụ thể

- M ục tiêu chung : Khi xây dựng mục tiêu chung phải đảm bảo theo đúng địnhhướng từ tầm nhìn. Mục tiêu phải đại diện cho một l ĩ nh vực nhất định mà kế hoạchhành động KSON môi tr ường sẽ tập trung để đạt được tầm nhìn. Sẽ có r ất nhiều mụctiêu, tuy nhiên số lượng ở mỗi bản kế hoạch hành động KSON môi tr ường của địaphương chỉ nên có tối đa 5 - 6 mục tiêu.

- M ục tiêu c ụ thể : Mỗi mục tiêu chung sẽ được chi tiết, cụ thể hoá thành một vàimục tiêu cụ thể từ ngắn hạn, trung hạn đến dài hạn. Mục tiêu cụ thể nên ở mức vừaphải, dễ quản lý về mặt thời gian hay các chỉ số hoạt động khác và nằm trong phạm vicó thể đạt được. Để thực hiện được mục tiêu cụ thể phải xây dựng và triển khai nhiềuhoạt động cần triển khai đồng thời cả hai hướng độc lập và liên kết.

2. Các dự án và hành động

Dưới đây là Bảng 1 nêu ra ví dụ về một số hành động, mỗi hành độngđều góp phần cải thiện và kiểm soát tình hình ô nhiễm, nếu chúng đượclựa chọn trong bối cảnh kết hợp với các hành động khác. Hàng loạt cáchành động được liệt kê trong quyển 2 nhằm mục đích thiết lập danh mụccác dự án có ý ngh ĩ a đối với từng địa phương. Cân lưu ý r ằng, danh mụccác dự án ưu tiên của địa phương này có thể không phù hợp với các địa

phương khác. Do vậy tại thời điểm ban đầu địa phương không cần thiết phải lập 1 danhmục đầy đủ mà nên xây dựng 1 danh mục xác định các ưu tiên cụ thể ở từng thời điểm. Điều quan tr ọng là nếu thực hiện đồng thời hàng loạt các hành động mà không có sự tuân thủ theo một trình tự đã được xắp xếp trong một qui trình thì sẽ không mang lạihiệu quả cho kiểm soát ô nhiễm môi tr ường, đã có nhiều ví dụ minh chứng về việc này.Ví dụ, nếu chỉ thực hiện ĐTM mà không kiểm tra, giám sát, hoặc nếu chỉ quan tr ắc môitr ường mà các thông tin thu thâp được không được sử dụng ngay để tăng cường hoặctriển khai các hoạt động khác thì sẽ kém hiệu quả hoặc thậm chí không hiệu quả đối vớikiểm soát ô nhiễm, điều đó có ngh ĩ a là ta đã đầu tư kém hiệu quả. Hơn nữa, quan tr ọnglà các hành động được xây dựng sẽ thực hiện tốt và đầy đủ chức năng dưới tình hìnhcụ thể ở địa phương.

Sự liên kết các mục tiêu chung và các mục tiêu cụ thể tới các hoạt động cụ thể được trình bày trong bảng 2 dưới đây:




- 11 -

Bảng 1. Ví d ụ v ề một số hành động có thể đượ c thự c hi ện ở c ấ p đị a phươ ng nhằm k ết hợ p v ớ icác yêu c ầu c ủa Quy ết đị nh số 328

L Ĩ NH VỰC VÀ HOẠT ĐỘNG

CÁC QUY ĐỊNH

Hoàn thiện hệ thống ĐTM hiện thời

Hoàn thiện các hướng dẫn ĐTMCấp phép cho các nhà tư vấn ĐTMTuân thủ hậu ĐTM Đánh giá tích luỹ

VỀ L ẬP KẾ HO ẠCH

A. Tăng cường các công cụ của ĐTM

B. Lập kế hoạch liên quan tới các ngành

CÔNG TÁC THỰC HIỆN

A. Ngành công nghiệp

B. Ô nhiễm không khí

C. Chất thải r ắn (Quyết định 328 mục tiêu A2: thu gom 90% chất thảir ắn)D. Chất thải nguy hại (Quyết định 328 mục tiêu A4: xử lý 60% tất cả chất thải nguy hại)

E. Chất thải y tế (Quyết định 328 mục tiêu A3: xử lý 100% chất thải y tế)

F. Xử lý nước thải đô thị

G. Ngành nông nghiệp

QUAN TR ẮC/GIÁM SÁT MÔI TRƯỜNG

A. Xử lý nước thải

B. Ô nhiễm không khíC. Chất thải r ắn

D. Tái chế, tái sử dụng chất thải

E. Chất thải nguy hại

F. Chất thải y tế

G. Xử lý nước thải đô thị

H. Thuốc tr ừ sâu

I. Ngành nông nghiệp

CHÍNH SÁCH VÀ LU ẬT PHÁP

Các văn bản, tiêu chuẩn còn thiếu

HÀNH CHÍNH

A. Thưởng và phạtB. Phí xả thải, phí dịch vụ môi tr ườngC. Phục hồi môi tr ường

PHỐI HỢP LIÊN NGÀNH

SỰ THAM GIA CỦ A CỘNG ĐỒNG A. Hướng dẫn cộng đồngB. Tuyên truyền và giáo dục




- 12 -

Bảng 2. Việc thiết lập các dự án, hoạt động dựa trên các mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể

3. Tính toán chi phí cho các hành động đề xuất

Việc tính toán và đánh giá các yếu tố tài chính liên quan tới việc thực hiệnkế hoạch kiểm soát ô nhiễm nhằm đạt được mục tiêu và phù hợp với khả

năng tài chính cho phép là vấn đề quan tr ọng. Đây có thể là công việc khódo thực hiện các phương pháp và giả định khác nhau để tính toán chi phíthậm chí trong những điều kiện tương đồng.

Việc phân tích chi phí- lợi ích sẽ khó hơn do phải chứng minh tính hiệu quả của việcđầu tư vào môi tr ường cao nhiều hơn là những chi phí bỏ ra (ví dụ đánh giá giá tr ị kinh tế của nguy cơ sức khoẻ cộng đồng-chất lượng môi tr ường), việc phân tích này phải đượcthực hiện bởi những chuyên gia giỏi như là 1 phần của việc đầu tư.

Tuy nhiên điều quan tr ọng là ngay từ bước đầu tiên phải lập được kế hoạch ở cấpđộ đơn giản để đảm bảo các hành động ngắn hạn được ưu tiên tr ước các kế hoạch dài

B ẢNG 2. M ẪU BIỂU XÂY DỰNG KẾ HO ẠCH HÀNH ĐỘNG VÀ MỤC TIÊU CỤ THỂ

Kế hoạch 1 năm Kế hoạch 5 năm Kế hoạch10-20 năm

Thời gian Tỉ nh

Tầm nhìn và mục tiêu chung:

Mục tiêu cụ thể:

Hoạt động:

Kết quả dự kiến:

Chỉ tiêu đánh giá kết quả /đầu ra:

Phương pháp xác minh và giám sát đề xuất :

HÀNH ĐỘNG ĐỀ XU ẤT

Miêu tả hành động (sản phẩm):

Đầu vào (Tạo môi tr ường):

Nguồn nhân lực:

Yêu cầu tài chính:

Nguồn tài chính:

Thiết bị: Điều kiện:

Thực tế khác:Cơ quan chủ quản:

Phối hợp liên ngành:

Cam kết / Thỏa thuận:

Đánh giá và ưu tiên:




- 13 -

hạn. Nhiều hành động ở cấp địa phương sẽ bị giới hạn về mặt tài chính do vậy nếu có ưutiên rõ ràng thì sẽ không cần phân tích hoặc đầu tư cơ sở hạ tầng phức tạp. Mà kiểu tiếpcận như thế này cần hướng dẫn bao gồm một danh mục các yếu tố quan tr ọng để tínhtoán chi phí do vậy các chuyên gia có liên quan cần xây dựng phương pháp tiếp cận để thiết lập danh mục các chi phí.

Vấn đề về chi phí do vậy được chia ra làm 3 loại: 1) Vốn- chi phí vận hành và bảodưỡng; 2) Phân tích chi phí lợi ích; 3) Tài chính. Ba loại này sẽ được trình bày chi tiếutrong quyển Hướng dẫn.

4. Lựa chọn các ưu tiên

Dựa trên những vấn đề được nêu ra, việc xác định các nội dung ưu tiên sẽ được thực hiện. Trong số tất cả các nội dung về kiểm soát ô nhiễm được đặtra, người lập kế hoạch phải nhận định được những vấn đề cấp bách căn cứ vào thực tr ạng ô nhiễm môi tr ường, năng lực tài chính để thực hiện, cácđịnh hướng chính sách, chiến lược và tầm nhìn, các quyết định liên ngành.

Sau khi xác định được những vấn đề ưu tiên và các hành động đã được thiết lập,các nhà lập kế hoạch có thể “ưu tiên hoá” vấn đề dựa vào 3 nhóm sau:

Chươ ng trình k ế hoạch 1 năm (ng ắn hạn);

Chươ ng trình k ế hoạch 5 năm (trung hạn);

Chươ ng trình k ế hoạch 10-20 năm (dài hạn).

Trên cơ sở những thay đổi, biến động trong hoàn cảnh thực tiễn, các ưu tiên sẽ được điều chỉ nh. Ví dụ như : tình tr ạng môi tr ường xấu đi, được bổ sung nguồn tài chínhđể thực hiện, hoặc thiếu kinh phí, các vấn đề về chủ tr ương… Đầu tiên kế hoạch hànhđộng kiểm soát ô nhiễm địa phương dự kiến ít nhất sẽ đợc duyệt lại hàng năm. Khi màkinh nghiệm và kiến thức về hiện tr ạng môi tr ường được nâng cao sẽ có thể có kế hoạch2-3 năm tr ước khi xem xét các kế hoạch trung và dài hạn bên cạnh việc lập kế hoạchhàng năm.

Việc ưu tiên hoá sẽ tiến hành ở 2 bước: Bước đầu tiên là tại nhóm lập kế hoạch liênngành tại địa phương. Sau khi xây dựng dự án nhóm sẽ đánh giá và cho điểm từng dự án theo Bảng câu hỏi lựa chọn ưu tiên bao gồm các vấn đề sau: 1) Ảnh hưởng; 2) Khả năng tài chính; 3) Yếu tố kỹ thuật; 4) Mặt bằng xây dựng; 5) Sự phù hợp của địa điểm; 6)Sự ủng hộ của công chúng; 7) Vốn; 8) Khả năng thành công; 9) Tình nguyện viên; 10)Vận hành và bảo dưỡng; 11) Bao gồm kiểm tra chéo và các vấn đề khác theo yêu cầu tàichính/kế hoạch của chính phủ.

Bước 2 là một bộ các tiêu chí sàng lọc phù hợp với yêu cầu tài chính. Hầu như tấtcả các đơn vị tài tr ợ, nhà đầu tư, ngân hàng đều có tiêu chí của riêng họ mà ta phải tuântheo nếu muốn nhận được tài tr ợ. Tuy nhiên Bảng lựa chọn câu hỏi ưu tiên sẽ là cơ sở vững chắc để cân bằng các tiêu chí, phương pháp này xây dựng một quy trình tự độngđể đánh giá dự án. Quy trình này cần được cải thiện liên tục, đặc biệt nhóm lập kế hoạchtại địa phương phải đủ khả năng cải thiện quy trình để không những xây dựng dự án màcòn đàm phán với các nhà đầu tư.

5. Tổ chức thực hiện




- 14 -

Sau khi các hành động đã được lựa chọn và xếp theo thứ tự ưu tiên, tiếptheo sẽ tập hợp thành Kế hoạch hành động. Trong đó sẽ bao gồm nhiềuhành động được mô tả chi tiết như biểu mẫu thể hiện ở bảng 2 do nhiều tổ chức/đơn vị thực hiện, một kế hoạch hành động là một văn bản quan tr ọngđể kết nối hành động của nhiều ngành tr ước, trong và sau khi thực hiện. Mộtkế hoạch hành động sẽ cần được điều chỉ nh hàng năm như đã đề cập ở

trên, khi các ưu tiên và phạm vi cần được xem xét lại dựa trên thực tr ạng phát triển củanăm tr ước.

Kế hoạch hành động là văn bản trình bày một cách khoa học việc xác định vấn đề trong thực tr ạng nền (tải lượng ô nhiễm từ nguồn tập trung và phân tán, các điểmnóng…), tầm nhìn của địa phương về viễn cảnh tương lai (1 năm, 5 năm, 10 năm), tậptrung vào mục tiêu chung. Mục tiêu cụ thể có thời gian hoàn thành nhằm xây dựng dự ánvà các hành động đề xuất. Cuối cùng kế hoạch hành động sẽ bao gồm 1 danh sách dàicác dự án đề xuất và một danh sách ngắn từ 4-6 dự án ưu tiên. Đặc biệt những dự án ưutiên phải được trình bày rõ ràng, chất lượng và hiệu quả của dự án ưu tiên nhằm đónggóp để đạt được mục tiêu quốc gia trong Quyết định 328.

Bản kế hoạch hành động kiểm soát ô nhiễm địa phương phải tổng kết được tàichính và chi phí O&M cần thiết trong giai đoạn kế hoạch cụ thể (quí hoặc năm v..v) cũngnhư trong nguồn nhân lực và các nhu cầu khác của đơn vị (ví dụ như trang thiết bị) nhằmđảm bảo r ằng kế hoạch này hợp lí, thực tiễn và có thể hoàn thiện. Khi tìm ra hạn chế giữanhững nguồn lực có sẵn hiện tại và nguồn lực cần thiết trong quá trình tiến hành thì cầnđưa ra những đề xuất nhằm giải quyết thiếu hụt đó.

Tất cả những bước chi tiết sẽ được trình bày trong Hướng dẫn.

6. Thực hiện và giám sát/quan tr ắc

Nhằm thực hiện thành công kế hoạch hành động kiểm soát ô nhiễm môi

tr ường các địa phương cần xây dựng các giải pháp khả thi - các hành độngtrong kế hoạch hành động được tổng hợp ở trên chính là các giảipháp.

Các giải pháp cần được thực hiện theo ưu tiên và tập trung vào các vấn đề sau:

• Luật, cơ chế và chính sách;

• Giải pháp cơ sở hạ tầng bao gồm công nghệ phù hợp;

• Hỗ tr ợ nguồn lực;

• Cưỡng chế;

• Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng.

Kết hợp với việc xây dựng giải pháp thực hiện, kế hoạch hành động kiểm soát ônhiễm môi tr ường địa phương nên xác định rõ trách nhiệm kiểm soát ô nhiễm tới từngđơn vị (phân cấp kiểm soát ô nhiễm) và công cụ cần thiết để thực hiện các hành độngvà dự án một cách hiệu quả.

Việc thực hiện từng hành động phải đi đôi với giám sát. Như trong Bảng 2 mục 2 Mẫu kế hoạch dự kiến ở phần trên, các chỉ số đánh giá, phương tiện xác định và giám sát phảiđược đưa ra trong quá trình xây dựng từng hành động.




- 15 -

6.1. Chỉ số đ ánh giá ( đầu ra và k ế t qu ả )

Chỉ số đầu ra sẽ đánh giá mức độ hoàn thành của một hành động trong khi chỉ số kết quả sẽ đánh giá ảnh hưởng của hành động đó. Đầu ra và kết quả sẽ liên quan tới mụctiêu và hành động thực hiện , (xem chương 3 quyển 2 Hướng dẫn).

6.2. Phản hồi

Kinh nghiệm đạt được từ việc thực hiện từng hành động hoặc hành động liên quannên được sử dụng để phản hồi vào quá trình giám sát. Khi đề xuất các hành động thì mỗihành động phải có ít nhất một chỉ số đánh giá đầu ra và mỗi nhóm hành động (liên quantới một mục tiêu) phải có ít nhất một chỉ số đánh giá kết quả.

C. NỘI DUNG CỦA KẾ HOẠCH H ĐKSON MÔI TRƯỜNG ĐỊA PHƯƠNG

Dựa trên cấu trúc và khái niệm khung kế hoạch đã đề cập ở trên. Kế hoạch hànhđộng kiểm soát ô nhiễm môi tr ường cấp địa phương nên được xây dựng dựa trên các nộidung dưới đây. Đây là một bản danh mục khá đầy đủ các tiêu đề trong mỗi chương như đã trình bày ở trên, nhưng điều này không có ngh ĩ a là đã đầy đủ đối với từng địa phương.

Trong danh sách này từng địa phương cần chọn ra những mục thực tiễn và ưu tiên nhấtđối với từng mục đích cụ thể của họ ở những từng thời điểm trong kế hoạch. Đặc biệttrong những năm đầu nên có một kế hoạch đơn giản nhưng đầy đủ hơn là một kế hoạchhoàn thiện nhưng thiếu logic và thực tế. Mỗi kế hoạch nên có một đầu vào đối với mỗichương của kế hoạch nhưng cơ bản là phù hợp với quyết định 328.

1. Tóm tắt

1.1. Phù hợ p v ớ i các v ăn bản pháp quy

1.2. Thự c tr ạng c ủ a đị a phươ ng và khả năng đ áp ứ ng

1.3. Tóm t ắ t v ề k ế hoạch hành động c ủ a đị a phươ ng

2. Các yếu tố cần thiết để xây dựng KHH ĐKSON môi tr ường2.1. Các thự c tr ạng

2.1.1. Môi tr ườ ng t ự nhiên

o Đặc đ i ểm đị a lý

o Đị a hình,

o Khí hậu, thuỷ v ăn, bản đồ v ị trí đị a lý

2.1.2. Thự c tr ạng kinh t ế - xã hội

o Dân số

o Tình hình kinh t ế- xã hội và phát tri ển

o Sứ c khỏe

o Đói nghèo

2.1.3. Thự c tr ạng môi tr ườ ng

o Không khí

o N ướ c

o Đất

o Sinh thái




- 16 -

o Chất thải r ắn

o Chất thải y t ế

o Chất thải nguy hại

o Khác

2.1.4. Các thự c tr ạng công tác ki ểm soát ô nhi ễ mo Công tác đ i ều tra, giám sát

o Quan tr ắc môi tr ườ ng

o Đánh giá tác động môi tr ườ ng và các công c ụ khác

o Sản xuất sạch

o Ki ểm kê, ki ểm toán

o X ử lý ô nhi ễm không khí

o X ử lý chất thải công nghi ệ p

o Trình độ công nghệ

o Nghiên c ứ u khoa học

o X ử lý nướ c thải

o Thu gom, x ử lý chất thải r ắn sinh hoạt t ại các đ ô th ị

o X ử lý chất thải r ắn nguy hại

o X ử lý chất thải y t ế

o Tuyên truyên giáo d ục

o Tham gia c ủa công đồng

2.2. Thự c tr ạng hệ thống v ăn bản pháp lu ật

o

Các v ăn bản pháp luật c ấ p Trung ươ ngo Các v ăn bản pháp luật c ấ p đị a phươ ng

o Nhữ ng t ồn t ại và bất c ậ p

o Các đề xuất bổ xung hoàn thi ện

2.3. Chính sách, t ầm nhìn và mụ c tiêu

2.3.1 Thể chế

2.3.2. Chính sách

2.3.3. Xây d ự ng t ầm nhìn

2.3.4. Xây d ự ng mục tiêu chung

2.3.5. Xây d ự ng mục tiêu c ụ thể

3. Các dự án và hành động 3.1. Phân tích l ự a chọn các d ự án và hành động

3.2. Xác đị nh và l ự a chọn d ự án

o Các d ự án và hành động để đạt đượ c mục tiêu ng ắn hạn

o Các d ự án và hành động để đạt đượ c mục tiêu trung hạn

o Cácd ự án và hành động để đạt đượ c mục tiêu dài hạn




3.3. Lự a chọn các hành động

3.4. Chỉ số đ ánh giá sản phẩm đầu ra và k ế t qu ả

4. Tính toán chi phí cho các hành động đề xuất 4.1. V ốn và chi phí v ận hành và bảo d ưỡ ng

4.2. Phân tích chi phí - l ợ i nhu ận4.3. Ngu ồn tài chính

o V ốn đầu t ư

o Chi phí v ận hành và bảo d ưỡ ng

o Doanh thu

5. Lựa chọn các ưu tiên 5.1. Các tiêu chí l ự a chọn ư u tiên

5.2. Cách l ự a chọn ư u tiên

5.3. Tiêu chí thông qua d ự án

6. Tổ chức thực hiện 6.1. Gi ải pháp thự c hi ện

6.1.1. Gi ải pháp c ơ chế chính sách

6.1.2. Gi ải pháp nguồn l ự c

6.1.3. Gi ải pháp k ỹ thuật

6.1.4. Gi ải pháp c ưỡ ng chế

6.1.5. Tuyên truy ền, giáo d ục và nâng cao ý thúc c ộng đồng

6.2. T ổ chứ c, sắ p x ế p thự c hi ện

6.2.1. Giám sát môi tr ườ ng ở các c ấ p khác nhau6.2.2. Thủ t ục thi hành

6.3. T ổng hợ p l ậ p thành K ế hoach hành động KSONMT đị a phươ ng

7. Thực hiện và giám sát/quan tr ắc

7.1. Mô t ả đối t ượ ng giám sát/quan tr ắ c

7.2. Mô t ả cách sử d ụ ng d ữ li ệu

7.3. Xác đị nh các ngu ồn l ự c đ ã có

7.4. Đánh giá, thi ế t k ế chươ ng trình giám sát/quan tr ắ c

7.5. Quy trình giám sát/quan tr ắ c

7.6. Đảm bảo chấ t l ượ ng

7.7. Giám sát/quan tr ắ c chấ t thải r ắ n

7.8. Chỉ số đ ánh giá ( đầu ra và k ế t qu ả )

7.9. Thông tin phản hồi

Kiểm soát ô nhiễm tại các khu vực đông dân nghèo - Quyển 1.pdf

Documents

Transcript of Kiểm soát ô nhiễm tại các khu vực đông dân nghèo - Quyển 1.pdf