k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital...

22
cg'xf/ rsn]6L /f]hfOdf jif{ !# c+s #% sf7df8f} +, z'qmaf/, df3 $, @)^$ SAPTAHIK Nepali National Weekly Friday, Jan. 18, 2008 k[i7 @$ d"No ?= *÷– k[i7 !! df neu'? /]vf yfkf cg'xf/ ljb'/ vltj8f d]/n] !^ gf3]kl5 o'jtLx¿sf cf“vf s:tf k'?ifdf u9\nfg\ < r~rn] / r'na'n] :jefj;“u} ljk/Ltlnª\uLk|lt cfsif{0f a9\g] of] pd]/df t?gL cf“vfdf s:tf tGg]ÂL kg{ ;S5g\ < pQ/ cg'dfg ug' {xf];\ t < zf/Ll/s Jofofd u/]/ s8f df+;k]zL lgsfn]sf alnof k'?if cyjf rsn]6L cg'xf/ < jf cGo s'g} < Pp6f cWoogn] of] k|Zgsf] pQ/ vf]Hg] k|of; u/]sf] 5 . a]nfotl:yt ;]G6 PG8«Ø'h ljZjljBfnon] u/]sf] cWoogn] o'jtLx¿sf] rfxgf k/Dk/fut ;f]rfOeGbf k[ys\ ePsf] 7x/ u/]sf] 5 . x]bf{ alni7 b]lvg] o'jsx¿ dlxnfx¿sf] cfsif{0fdf kg] { u/]sf]df clxn] Tof] ;f]rfOdf kl/jt{g cfPsf] pQm cWoogsf] lgisif{ 5 . Toltdfq xf]Og, cfly{s b[li6sf]0fn] ;DkGg o'jsx¿ g} pgLx¿sf] klxnf] /f]hfO x'G5g\ eGg] tYo klg unt ePsf] 5 . lgbf]{if cg'xf/ ePsf tyf ;a} b[li6sf]0fn] Jofjxfl/s k'?if lxhf]cfhsf o'jtLx¿sf] /f]hfOdf kg{ yfn]sf 5g\ . …x]G8;d gePsf sf/0f ca lrlGtt x'g'kb} {g, tkfO{ + c;n Jojxf/ ug{ ;Ifd x'g'x'G5 eg] 9'Ss x'g'xf];\, clxn]sf o'jtLx¿n] tkfO{+nfO{ klxnf] /f]hfOdf /fVg]5g\,Ú cWoog eG5– …x]/fOsf b[li6sf]0fn] ;fdfGo ;'Gb/ o'js jf rsn]6L cg'xf/ ePsf ;/n JolQm o'jtLx¿sf] cfsif{0fdf k5{g\ .Ú jlni7 / ul7nf] z/L/ ePsf o'jsx¿ e/f];fnfos x'“b}gg\, hals sf]dn tyf lgbf]{if b]lvg] k'?if :jefj}n] klg :yfoL ;DaGwsf nflu ;Ifd x'g] lgrf]8 cWoogsf] 5 . /fd|f] lktfsf] e"ldsf lgjf{x ug{ ;Sg] tyf ;fdflhs pknlAw xfl;n u/]sf o'js klg o'jtLx¿sf] /f]hfOdf k5{g\ . g]kfnL kl/j]zdf of] cWoog slQsf] ;fGble{s xf]nf < clxn]sf] ;donfO{ k|ltlglwTj ug] { g]kfnL o'jtLx¿sf] /f]hfOdf s:tf JolQmTjx¿ kg{ ;Snfg\ < ;fKtflxsn] ufog, df]8lnª tyf clegoIf]qdf rrf{ kfPsf !@ hgf dlxnfnfO{ k|ltlglwkfqsf] ¿kdf 5gf}6 u/]/ o; ljifodf yk hfgsf/L a6'Ng] k|of; u¥of] . alni7 z/L/ ePsf k'?if cfsif{0fdf kg]{ eP klg :yfoL ;DaGwsf nflu Tof] cfsif{0f Jofjxfl/s x'“b}g h:tf] nfU5,Ú uflosf cfuGt's v/]n elG5g\– …hLjg rnfpg zf/Ll/s ¿keGbf kl/kSj Jojxf/ / ;f]r dxŒjk"0f{ x'G5, To;df klg ;dembf/ x'g' Tolts} cfjZos x'G5 .Ú …;+j]bgzLn, lk|o tyf sf]dn :jefjsf o'jsn] g} dlxnfnfO{ jf:tljs ¿kdf dfof u5{g\ .Ú uflosf df};dL u'?ª elG5g\– …zf/Ll/s ¿kdf z/L/ km'nfP/ lx+8\g] o'jsx¿ Psl5gsf] cfsif{0f x'g ;S5g\, t/ hLjg rnfpg, d}n] eg]h:tf] u'0f cfjZos x'G5 .Ú df};dLsf cg';f/ clxn]sf] ;donfO{ a'em]sf] ;dembf/ hLjg;fyL cfjZos x'G5, To:tf] JolQm rsn]6L x'g' klg cfjZos 5}g, t/ ;a} k|sf/sf] l:yltnfO{ a'em]/ cl3 a9\g ;Sg] x'g'k5{ . s]z 5f]6f] kf/]/ sf6]sf] tyf Jofjxfl/s kIfnfO{ /fd|f];“u a'em\g] k'?ifn] cfkm\gf] dgnfO{ cfslif{t ug] { pgL atfp“l5g\ . gflosf k'hgf k|wfg af}l4s, x]/rfx tyf dfof ug] { k'?ifnfO{ cfkm\gf] hLjg;fyL agfpg rfxlG5g\ . …cfj/0fdf x]bf{ /fd|f] xf]Og, leqL dg /fd|f] x'g'k¥of] lgÚ k"hgfn] elgg\– …zf/Ll/s ¿kdf alnof o'js d]/f] gh/df kb} {gg\ .Ú ;dembf/ k'?if ;fyLsf] vf]hLdf /x]sL k"hgf df;+k]zL km'nfPsf o'jsk|lt cfslif{t gx'g] lhls/ ul5{g\ . k'hfgf elG5g\– d]/f] >Ldfg\ xf] eGg nfh gnfUg] eof] eg] k'U5 . k"j{ ld; l6g tyf df]8n v'Za' cf]nL eg] + cUnf], sfnf] tyf x\of08;d k'?if b]Vbf cfslif{t x'g] atfp“l5g\ . …d]/f] ;kmntfnfO{ ;Ddfg ug] { tyf ;w} + ;xof]uL ;fyLsf] e"ldsf v]Ng] hLjg;fyL /f]H5'Ú v'Za' elG5g\– …clxn]sf] ;dodf dlxnfx¿n] >LdtLsf] ;kmntfnfO{ rsn]6L cfTd;ft\ ug{ ;Sg] k'?if g} /f]H5g\ .Ú >LdtLsf] ;kmntfdf cfkm\gf] cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x'g] u/]sfn] To:tf] cj:yfdf j}jflxs hLjg ;kmn gx'g] ljrf/ v'Za'sf] 5 . v'Za'sf cg';f/ x]b} { vfOnfUbf] tyf zf/Ll/s ¿kdf cfslif{t ug{ ;Sg] o'jssf] ;§f af}l4stf Pj+ JolQmTj emNsg] o'js clxn]sf dlxnfsf] /f]hfOdf k5{g\ . clxn]sf dlxnfx¿n] lgbf] {if cg'xf/ tyf ;'xfp“bf] ];ck u/]sf k'?ifnfO{ dg k/fpg] v'Za' atfp“l5g\ . v'Za' elG5g\– k| ]dnfO{ k'?if ;fyLn] s;/L cleJoQm u5{ eGg] s'/fdf klg dlxnfsf] Wofg s]lGb|t x'G5 . snfsf lgzf clwsf/L …x]Ny slG;o;Ú k'?if dg k/fpg] ts{ ul5{g\ . cfkm" x]Ny slG;o; ePsf sf/0f klg hLjg;fyL klg lg/f]uL x'g'kg]{ lgzf atfp“l5g\ . …d]/f] hLjg;fyL zf/Ll/s ¿kdf p af“sL k[i7@! df jlni7 / ul7nf] z/L/ ePsf o'jsx¿ e/f];fnfos x' “b}gg\, hals sf]dn tyf lgbf] {if b]lvg] k'?if :jefj}n] klg :yfoL ;DaGwsf nflu ;Ifd x'g] cWoogsf] lgrf]8 5. /fd|f] lktfsf] e"ldsf lgjf{x ug{ ;Sg] tyf ;fdflhs pknlAw xfl;n u/]sf o'js klg o'jtLx¿sf] /f]hfOdf k5{g\. /f]hfOdf ;fOa/ un{ k[i7 $ df hDsf e]6 k[i7 !$ df ddtf k|wfg dWok[i7df dfof dWok[i7df dfof

Transcript of k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital...

Page 1: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

cg'xf/rsn]6L/f]hfOdf

jif{ !# c+s #% sf7df8f}+, z'qmaf/, df3 $, @)^$ SAPTAHIK Nepali National Weekly Friday, Jan. 18, 2008 k[i7 @$ d"No ?= *÷–

k[i7 !! df

neu'?

/]vf yfkf

cg'xf/

� ljb'/ vltj8fd]/n] !^ gf3]kl5 o'jtLx¿sfcf“vf s:tf k'?ifdf u9\nfg\< r~rn] / r'na'n] :jefj;“u}

ljk/Ltlnª\uLk|lt cfsif{0f a9\g]of] pd]/df t?gL cf“vfdf s:tf

tGg]ÂL kg{ ;S5g\ < pQ/ cg'dfg ug'{xf];\t < zf/Ll/s Jofofd u/]/ s8f df+;k]zLlgsfn]sf alnof k'?if cyjf rsn]6Lcg'xf/ < jf cGo s'g} <

Pp6f cWoogn] of] k|Zgsf] pQ/vf]Hg] k|of; u/]sf] 5 . a]nfotl:yt ;]G6PG8«Ø'h ljZjljBfnon] u/]sf] cWoogn]o'jtLx¿sf] rfxgf k/Dk/fut ;f]rfOeGbfk[ys\ ePsf] 7x/ u/]sf] 5 . x]bf{ alni7b]lvg] o'jsx¿ dlxnfx¿sf] cfsif{0fdf kg]{u/]sf]df clxn] Tof] ;f]rfOdf kl/jt{gcfPsf] pQm cWoogsf] lgisif{ 5 . Toltdfqxf]Og, cfly{s b[li6sf]0fn] ;DkGg o'jsx¿g} pgLx¿sf] klxnf] /f]hfO x'G5g\ eGg]tYo klg unt ePsf] 5 . lgbf ] { ifcg'xf/ ePsf tyf ;a} b[li6sf]0fn]Jofjxfl/s k'?if lxhf]cfhsf o'jtLx¿sf]/f]hfOdf kg{ yfn]sf 5g\ .

…x]G8;d gePsf sf/0f ca lrlGttx'g'kb}{g, tkfO{+ c;n Jojxf/ ug{ ;Ifdx'g'x'G5 eg] 9'Ss x'g'xf];\, clxn]sfo'jtLx¿n] tkfO{+nfO{ klxnf] /f]hfOdf

/fVg]5g\,Ú cWoog eG5– …x]/fOsf b[li6sf]0fn];fdfGo ;'Gb/ o'js jf rsn]6L cg'xf/ePs f ;/n Jo lQ m o ' jt L x¿sf ]cfsif{0fdf k5{g\ .Ú jlni7 / ul7nf]z/L/ ePsf o'jsx¿ e/f ];fnfosx' “b }gg\ , hals sf ]dn tyf lgbf ] { i fb]lvg] k'?if :jefj}n] klg :yfoL ;DaGwsfnflu ;Ifd x'g] lgrf]8 cWoogsf] 5 ./fd|f] lktfsf] e"ldsf lgjf{x ug{ ;Sg] tyf;fdflhs pknlAw xfl;n u/]sf o'js klgo'jtLx¿sf] /f]hfOdf k5{g\ .

g]kfnL kl/j]zdf of] cWoog slQsf];fGble{s xf]nf < clxn]sf] ;donfO{k|ltlglwTj ug]{ g]kfnL o'jtLx¿sf] /f]hfOdfs:tf JolQmTjx¿ kg{ ;Snfg\ < ;fKtflxsn]ufog, df]8lnª tyf clegoIf]qdf rrf{kfPsf !@ hgf dlxnfnfO{ k|ltlglwkfqsf]¿kdf 5gf}6 u/]/ o; ljifodf yk hfgsf/La6'Ng] k|of; u¥of] . alni7 z/L/ ePsfk'?if cfsif{0fdf kg]{ eP klg :yfoL;DaGwsf nflu Tof] cfsif{0f Jofjxfl/sx' “b}g h:tf] nfU5,Ú uflosf cfuGt'sv/]n elG5g\– …hLjg rnfpg zf/Ll/s¿keGbf k l/kSj Jojxf/ / ;f]rdxŒjk"0f{ x'G5, To;df klg ;dembf/ x'g'Tolts} cfjZos x'G5 .Ú

…;+j]bgzLn, lk|o tyf sf]dn :jefjsfo'jsn] g} dlxnfnfO{ jf:tljs ¿kdf dfof

u5{g\ .Ú uflosf df};dL u'?ª elG5g\–…zf/Ll/s ¿kdf z/L/ km'nfP/ lx+8\g]o'jsx¿ Psl5gsf] cfsif{0f x'g ;S5g\,t/ hLjg rnfpg, d}n] eg]h:tf] u'0fcfjZos x'G5 .Ú df};dLsf cg';f/ clxn]sf];donfO{ a'em]sf] ;dembf/ hLjg;fyLcfjZos x'G5, To:tf] JolQm rsn]6L x'g'klg cfjZos 5}g, t/ ;a} k|sf/sf]l:yltnfO{ a'em]/ cl3 a9\g ;Sg] x'g'k5{ .s]z 5f]6f] kf/]/ sf6]sf] tyf Jofjxfl/s

kIfnfO{ /fd|f];“u a'em\g] k'?ifn] cfkm\gf]dgnfO{ cfslif{t ug]{ pgL atfp“l5g\ .

gflosf k'hgf k|wfg af}l4s, x]/rfxtyf dfof ug]{ k'?ifnfO{ cfkm\gf] hLjg;fyLagfpg rfxlG5g\ . …cfj/0fdf x]bf{ /fd|f]xf]Og, leqL dg /fd|f] x'g'k¥of] lgÚ k"hgfn]elgg\– …zf/Ll/s ¿kdf alnof o'js d]/f]gh/df kb}{gg\ .Ú ;dembf/ k'?if ;fyLsf]vf]hLdf /x]sL k"hgf df;+k]zL km'nfPsfo'jsk|lt cfslif{t gx'g] lhls/ ul5{g\ .k'hfgf elG5g\– d]/f] >Ldfg\ xf] eGg nfhgnfUg] eof] eg] k'U5 .

k"j{ ld; l6g tyf df]8n v'Za' cf]nLeg]+ cUnf], sfnf] tyf x\of08;dk '?i f b ] Vbf cfsli f {t x 'g ]atfp“l5g\ . …d]/f] ;kmntfnfO{;Ddfg ug]{ tyf ;w}+ ;xof]uL;fyLsf] e"ldsf v]Ng] hLjg;fyL/f]H5'Ú v'Za' elG5g\– …clxn]sf];dodf dlxnfx¿n ]>LdtLsf ] ;kmntfnfO {

rsn]6L

cfTd;ft\ ug{ ;Sg] k'?if g} /f]H5g\ .Ú>LdtLsf ] ;kmntfdf cfkm \gf ]

cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x'g]u/]sfn] To:tf] cj:yfdf j}jflxs hLjg;kmn gx'g] ljrf/ v'Za'sf] 5 . v'Za'sfcg';f/ x]b}{ vfOnfUbf] tyf zf/Ll/s ¿kdfcfslif{t ug{ ;Sg] o'jssf] ;§f af}l4stfPj+ JolQmTj emNsg] o'js clxn]sfdlxnfsf] /f ]hfOdf k5{g\ . clxn]sfdlxnfx¿n] lgbf]{if cg'xf/ tyf ;'xfp“bf]8«];ck u/]sf k'?ifnfO{ dg k/fpg] v'Za'atfp“l5g\ . v'Za' elG5g\– k|]dnfO{ k'?if;fyLn] s;/L cleJoQm u5{ eGg] s'/fdfklg dlxnfsf] Wofg s]lGb|t x'G5 .

snfsf lgzf clwsf/L …x ]NyslG;o;Ú k'?if dg k/fpg] ts{ ul5{g\ .cfkm" x]Ny slG;o; ePsf sf/0f klghLjg;fyL klg lg/f]uL x'g'kg] { lgzfatfp“l5g\ . …d]/f] hLjg;fyL zf/Ll/s ¿kdf

p

af“sL k[i7@! df

jlni7 / ul7nf] z/L/ ePsfo'jsx¿ e/f];fnfosx'“b}gg\, hals sf]dn tyflgbf]{if b]lvg] k'?if :jefj}n]klg :yfoL ;DaGwsf nflu;Ifd x'g] cWoogsf] lgrf]85. /fd|f] lktfsf] e"ldsf lgjf{xug{ ;Sg] tyf ;fdflhspknlAw xfl;n u/]sfo'js klg o'jtLx¿sf]/f]hfOdf k5{g\.

/f]hfOdf

;fOa/ un{

k[i7 $ df

hDsf e]6k[i7 !$ df

ddtf k|wfg

dWok[i7df

dfofdWok[i7df

dfof

Page 2: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008

/+ud~r

Uofn/L

@

k':ts

Sof;]6

nfOe zf]

j[if

ldy'g

ss{6

l;+x

sGof

t'nf

j[lZrs

wg'

ds/

s'De

dLg

tkfO{+sf] of] ;ftftkfO{+sf] of] ;ftfHof]= k++= cf]h/fh pkfWofo nf]xgL

d]if

Hof]= k++= cf]h/fh pkfWofo nf]xgL

of] ;ftfsf] k~rf·

dfof df/] x}k f N k f n L

nf]sufos sdnvgfnsf ] ;ftf } +k|:t'lt …dfof df/] x}Únf ]sbf ] x f ] / L; +u |xahf/df cfPsf] 5 ./f/f Do'lhs sG;g{k | F= ln=n] ahf/dfNofPsf] of] PNaddf dfof df/] x},;“u} a:g /}Úg 5 sd{df, PSn} a:g]lg/dfof afgL kf/] x} cflb uLt;dfj]z 5g\ . ;fO8 …aLÚ sf] …kL/k5{ ;f¥x} gx'g' Yof], e}xfNof] lj5f]8e'Nb} hfpm la:tf/}–la:tf/}Ú cflbuLt ;'Gg ;lsG5 .

z'esfdgfuLtsf/ 8f=

ef]nf l/hfnsf]Psn uLlt;+u|x… z ' es fdg f Ú>f]tfdfem cfPsf]5 . cf7j6f uLt;dflji6 of] ;+u|xdf ufosuflosfx¿ s0f{bf;, o'j/fh u'?ª,nf]rg e§/fO{, ;kgf>L, /fds[i0f9sfn, h'gf k|;fO{+, ;lrg l;+x,8f= ef]nf l/hfn, k|no l/hfn tyf8f= /hgL l/hfnsf] :j/ ;'GgkfOG5 . To;}u/L ;+u|xdf zDe'lhtaf“:sf]6f, gf/fo0f jnL, ;'zLnljZjsdf{, ;lrg l;+x, jL/]g zfSo,g/xl/ k|]dL, ;lth >]i7 tyf/lGht uhd]/n] lbPsf 5g\ .

;lDem/xG5'u f o s

lzlz/ jfª\b]nsf]klxnf ] Psnu L l t ; + u | x…;lDem/xG5'Ú bz{s–>f]tfdfem cfPsf] 5 .;fGtgf /]s8{n] ahf/df NofPsf]of] ;+u|xdf ;'ud ;+uLt z}nLsfgf}j6f uLt ;dfj]z 5g\ . ;+u|xdfzAb /rgf lzlz/ jfª\b]n, /fs]zvflnª, /fhs'df/ yfkf, b o';Aof08 bfhL{lnª, ljj]s lg/f}nf,h] kfkL tyf ljKnj k|tLssf] 5 .To:t} ;+uLt lzlz/ jfª\b]n, /fs]zvflnª, /fhs'df/ yfkf, eut /fO{tyf ;'j0f{ nfdfn] lbPsf 5g\ . df3 $ ut] M PsfbzL, * ut] M :j:ygL j|t k|f/De

sfnfkfgLdflysf] ljho/f0ffzf;glj?4 aGb's

af]s]/ qmflGtdf nfu]sf Ps ;]gfgLsf]cfTdsyf k|sflzt ePsf] 5 .Oltxf;n] ;d]t gb]v]sf @))&;fnsf] qmflGtsf of]4flj/f6gu/lgjf;L eLd/fh gf}nvfsf]cfTdsyf kqsf/ z+s/ v/]nn] rf/jif{ nufP/ tof/ kf/]sf x'g\ . @;o % k[i7 nfdf] cfTdsyf…sfnfkfgLdflysf] ljhoÚ df]/ªsf+u|];n] k|sfzg u/]sf] xf] .df]/ª, ;'g;/L / emfkfIf]qnfO{sfnfkfgL dfg]/ /f0fflj?4 cfGbf]ngu/L ljho k|fKt u/]sf] s'/fnfO{gf}nvfn] cfkm\gf] k':tsdf ptf/]sf5g\ . k ':tsdf P ] ltxfl;stl:a/x¿ klg ;dfj]z 5g\ .

ltAatL snfsf/x¿åf/fsf]l/Psf kf}ef lrqsnfnfO{g]kfnLx¿n] klg dgk/fPsf 5g\ .aa/dxnl:yt l;4fy{ cf6{Uofn/Ldf k'; @% ut] k|f/DeePsf] pQm k|bz{gLdf !^ hgfltAatL snfsf/sf @* j6fl;h{gf /flvPsf 5g\ . ltAatsf];fdflhs tyf ef}uf]lns kl/j]znfOlrqsnfsf] dfWodaf6 k|:t'tul/Psf] pQm k|bz{gL cfufdL df3( ut];Dd ;~rfng x'g]5 .k|bz{gLdf ^ nfv ^* xhf/?k}of“;Ddsf lrq /flvPsf 5g\ .

snfsf/ cfzf 8+uf]nsf]v'nf lrqsnf k|bz{gL ut;f]daf/b]lv nflhDkf6l:yt kfs{Uofn/Ldf k|f/De ePsf] 5 .;d;fdlos lji foj:t 'dfcfwf l/t lrqx¿ ;dfj ]zul/Psf] pQm k|bz{gL df3 !^ut];Dd rNg]5 .

hfjnfv]nl:yt nlntk'/dfWolds ljBfnon] ut ;ftfPsfª\sL gf6s k|ltof]lutf;DkGg u¥of] . ljBfnosf *j6f ;d"xn] ;xeflutf hgfPsf]pQm gf6s k | ltof ] lutfdfrf/j6f g]kfnL tyf rf/j6fc+u|]hL gf6s d~rg ul/PsflyP . k|ltof]lutfdf g]kfnLgf6sdf z+s/k|;fb e§/fOsf]…gof“ o'uÚ, cd/ Gof}kfg]sf]…s'lx/f] kmf6]kl5Ú, km0fLGb|/fhv]tfnfsf] …km\o'h uPsf] lx6/Útyf af]w/fh lqkf7Lsf] …e|i6frf// To;sf] ;dfwfgÚ d~rgePsf lyP . To;}u/L c+u|]hLgf6sdf …b AjfO sD; xf]dÚ,…qmfkm\6L–6f]dÚ, …b :6« ]Gh/Ú,…lk|l;o; l6«Ph/Ú k|:t't ul/PsflyP . /+usdL{ s[i0f zfx ofqL,;flxTosf/ uLtf lqkf7L, lzIfsb]j]Gb| vgfn, /fh]Gb| 9sfn cflb!) hgf lg0f f {os /x ]sf ]k|ltof]lutfsf] kl/0ffd cfufdL;ftf ;fj{hlgs ul/g]5 .

gjf}+ ef/t /+u dxf]T;jsf]cj;/df PS6;{ :6'l8of]sf] gf6s…6nsh+u 6'Ns]Ú ut cfOtaf/gof“ lbNnLdf d~rg eof] .lrlgof“ ;flxTosf/ n' ;'gn]n]v]sf] syfnfO{ g]kfnLs/0f u/]/tof/ ePsf] pQm gf6snfO{/+usdL{ cg'k a/fnn] lgb]{zgu/]sf x'g\ . o;cl3 g]kfndfk|bz{g e};s]sf] of] gf6ssflgb ] {zs a/fnsf cg ';f/gf6sdf /fhg}lts cl:y/tfsf];dodf Pp6f lgbf]{if o'jf s;/Lalnsf] af]sf] aG5 eGg] syfnfO{6'Ns] gfdsf] kfqdfkm{t\ lrq0fug]{ k|of; ul/Psf] 5 . gf6sdfsnfsf/x¿ Ozfg zdf{, k'ikfcfrfo{, lji0f'eQm km'of“n, bofxfª/fO{, k|jL0f kf08], k|sfz l3ld/],k'ikntf If]qL, /ZdL e§, ljqmd kl/of/cflbn] clego u/]sf lyP .

k|fWofks ;~hLj pk|]tLn]n]v]sf] pkGof; …3grSs/Ú nfO{gf6\o ;d"x cf/f]x0f u'?s'nn]cfufdL df3 ( ut]b]lv k'/fgf]afg]Zj/l:yt l/dfn lyo6/dfd~rg ug]{ ePsf] 5 . b]zsf]kfunkg / To;n] JolQmdf ug]{

u|xuf]r/ alnof 5g\ . af]nLsf]k|efj, ;f]Rg] zlQm Pj+ k/fqmda9\g]5 . sfddf ;kmntf ldNg]5 .gof“ sfd xft nfUg;S5 . ;fg}k|of;n] klg 7"nf] sfddf ;kmntfxfl;n x'g]5 . cfkmGtx¿n] ;xof]uug]{5g\ . wg cfh{g ug]{ cj;/ h'6\g]5eg] cWoogdf ;kmntf kfOg]5 . wfld{ssfo{df dg hfg]5 .

dfg–;Ddfg ldNg]5 . ef]het]/df;fd]n x'g kfOg]5 . Joj;fodf nfex'g]5 . af]nLsf] k|efj Pj+ k/fqmd a9\g'sf;fy} cw'/f sfd aGg] tyf gof“ sfdkfOg] of]u 5 . cfkmGtx¿n] ;xof]uug]{5g\ . cWoogdf klg ;kmntfkfOg]5 . wfld {s sfo{df dghfg]5 . ;kmntfsf nflu :jf:Yosf]Vofn ug'{xf]nf .

vr{ Pj+ ljjfb a9\g]5 eg]em"6f cf/f]k klg nfUg;S5 . c¿sf]sfdd} ;do laTg]5 . :jf:You8a8 x'g ;S5 . ;dodf lg0f{ogx'“bf xft k/]sf] sfd km'Tsg ;S5 .cfOtaf/b]lv dfg–;Ddfg ldNg],sfddf ;'wf/ cfpg], af]nLsf] k|efjPj+ Joj;fo a9\g] tyf ofqf x'g] of]u5 . cWoogdf ;kmntf xfl;n x'g]5 .

;f]Rg] zlQm Pj+ af ]nLsf ]k|efj a9\g]5 . dg k|;Gg /xg]5 .wg cfh{g klg xf ]nf . dfg–;Ddfg kfOg]5 . ofqf x'g;S5 .7"nf JolQmaf6 k|z+;f kfpg'xf]nf .ljjfb a9\g], sfddf cj/f]w cfpg]tyf lrGtf a9 \g ] b ] lvG5 .Joj;foaf6 eg] nfe ldNg]5 .

c¿af6 k|z+;f kfpg'xf]nf .gof“ sfd cf/De x'g;S5 . wg cfh{gug]{ cj;/ h'6\g]5 . Joj;fodf ;'wf/cfpg]5 . cWoogdf ;kmntf ldNg]5 .c¿sf] dg ;lhn} lhTg ;lsg]5 .;ef–;Dd]ngx¿df ;xefuL x'gkfOg]5 . d+unaf/ tyf a'waf/ vr{,ljjfb Pj+ lrGtf a9\g] of]u 5 . :jf:Yoklg u8a8 /xg ;S5 .

wfld{s sfo{df ?lr Pj+k/fqmd a9\g]5 . efUon] ;fy lbg]5 .;fg} k|of;n] 7"nf] sfddf ;kmntfxfl;n x'g]5 . dfg–;Ddfg klgldNg]5 . zq' k/flht x'g]5g\ . wg cfh{gug]{ cj;/ h'6\g]5 . cWoogdf ;'wf/cfpg]5 . ofqf x'g;S5 . Joj;fokmnbfoL /xg]5 . cfkmGtx¿n];xof]u ug]{5g\ .

:jf:Yo lau|g ;S5 . ;dodflg0f{o gx'“bf xft k/]sf] sfd km'Tsg]5 .z/L/df rf]6k6s nfUg;S5 .Joj;fodf cj/f]w cfpg ;S5 .cfOtaf/b]lv wfld{s sfo{df ?lr a9\g]5eg] efUon] ;fy lbg yfNg]5 . k/fqmda9\g'sf ;fy} cw'/f sfd aGg] tyf gof“sfd kfOg] of]u 5 . cfDbfgLsf] tLj|tfsfod} /xg]5 .

;do alnof] 5 . dg k|;Gg/xg]5 . /dfOnf] ofqf ug]{ cj;/ h'6\g]5 .Joj;foaf6 nfe ldNg]5 . af]nLsf] k|efjPj+ k/fqmd a9\g'sf ;fy} cw'/f sfdaGg] tyf gof“ sfd kfOg] of]u 5 .wfld{s sfo{df ?lr a9\g]5 . wg cfh{gklg x'g;S5 . cfOtaf/ tyf ;f]daf/:jf:Yo u8a8 /xg], sfddf cj/f]wcfpg] Pj+ lrGtf a9\g] of]u 5 .

zq' a9\g]5g\ . :jf:Yo u8a8/xg]]5 . sfddf cj/f]w cfpgfn]dgf]an 36\g ;S5 . efUon] ;fy5f]8\g ;S5 . dg b'ljwfu|:tx'g;S5 . s'/f sf6g]x¿ ;lqmo/xg]5g\ . ljZjf; u/]sfx¿n] wf]sf lbg;S5g\ . cfOtaf/ tyf ;f]daf/ k|;Ggtfa9\g]5 . sfddf ;kmntf ldNg] tyfofqf x'g] of]u 5 . cfDbfgL klg a9\g]5 .

;f ] Rg ] zlQm a9 \g ]5 .cWoogdf ; 'wf/ cfpg ]5 .Joj;fodf ;f ]r]h:t} ;kmntfldNg]5 . e]63f6n] dgnfO{ b/f]agfpg]5 . cfkmGtx¿sf] ;xof]uh'6\g]5 . cfOtaf/ / ;f]daf/ :jf:You8a8 /xg], zq' Pj+ lrGtf a9\g]tyf sfddf cj/f]w cfpg] of]u 5 .vr{ Pj+ ljjfbn] ;tfpg ;S5 .

cfkmGtx¿sf ] ;xof ]uldNg]5 . 3/]n' sfddf ?lr a9\g]5 .c¿sf] ljZjf; lhTg ;lsg]5 .cWoogdf ;kmntf xfl;n x'g]5 .k/fqmd a9\g'sf ;fy} cw'/f sfd aGg]tyf gof“ sfd kfOg] of]u 5 . vr{ a9]klg /fd|} cfDbfgL x'g] b]lvG5 . d+unaf/tyf a'waf/ zq' Pj+ /f]u a9\g] of]u 5 .ofqfdf cj/f]w cfpg] ;Defjgf 5 .

k/fqmd a9\g]5 . w]/} cw'/fsfd k"/f x'g]5g\ . gof“ sfd kfOg]alnof] ;Defjgf 5 . cfkmGtx¿sf];xof]u h'6\g]5 . wg cfh{g klgx'g;S5 . Joj;fodf nfe b]lvG5 .ofqf x 'g;S5 eg] cWoogdf;kmntf ldNg ]5 . e ]63f6dfk|;Ggtf a9\g]5 . c¿af6 k|z+;fklg kfpg'xf]nf .

c;/sf lji fodf s ] l Gb |tpkGof; 3grSs/sf] gf6s>[ª\vnfdf ;lnn ;'j]bL, lgzfzdf{, ljho lj:kmf]6, lbne"if0fkf7ssf ;fy} u'?s'nsf cGosnfsf/n] klg clego ug]{5g\ .lgb ] {zs ; ' lgn kf ]v/ ]nsfcg';f/ of] gf6s r}t @ ut];Ddd~rg x'g]5 .

Page 3: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008

;ftf ;+If]k;ftf ;+If]k uf]/vf dxf]T;jdf ;f+:s[lts tfdemfdbfdf]b/ Gof}kfg]

;a} hgf h'6\g] xf]u0ftGq Nofpg] xf]xl/ xl/bf“t v'l:sPsf a"9fx¿ .

v}+h8Lsf] tfndf tfn ldnfp“b}5g\ clgefsf xfNb}5g\ u0ftGqsf] . ;fdfGotof/fdfo0f, dxfef/th:tf wfld{ssyfnfO{ nodf 9fn]/ ufOg] ehgdf/fhgLlt . Tof] klg ufpg] ;a} a"9fx¿ .bz{sx¿ gf}n} dflg/x]sf] b]lvGy] .…/fhg}lts r]tgf cfP5,Ú dxf]T;jlgofln/x]sf uf]/vf kGb|'ªsf /fds'df/e6\6 eGb} lyP– …t/ wfld{s syf;'lg/x]sf] ehgdf /fhg}lts s'/fubf{rflx+ cln g;'cfPsf] h:tf] nfUbf]/x]5 .Úk'; @) ut]b]lv ^ lbg;Ddrn]sf] 5}+6f}+ uf]/vf dxf]T;jdf o:tfcg]sg\ ;+:s[lt lgofNg kfOof] .dxf]T;jdf u'?ª hfltsf] d[To';+:sf/df gflrg] ;]sf{, du/sf]nf]kf]Gd'v 3f6', ;f]/7L, 5]qL–afx'gsf]afn'g, ehg, /Tof}nL, g]jf/sf] 6fs6's],s 'dfn hfltsf ] kfªb '/ ]h:tf;f+:s[lts emnsn] bz{snfO{ e/k"/dgf]/~hg lbPsf] lyof] .

dxf]T;jdf lhNnfsf] pQ/Le]ssf cNk;+Vos r'Daf hfltn] :ofa'|gfr b]vfPsf lyP . pgLx¿ of] gfrb]vfpg ;ft lbg lx+8]/ cfPsf lyP .kfx'gfsf] :jfut ubf{ gflrg] of] gfrdfbz{s lgs} g} em\oflDdPsf lyP .

pgLx¿n] cfkm\gf] cl:tTjsf] vf]hL ug{Toxf“ cfPsf] atfP . …uf]/vf eGg]laltSs} tNnf] e]s dfq} xf] eGg] dfGotf5,Ú 5]sDkf/ uflj;sf gLdf nfdfn];'gfP– …xfdL lzIff, :jf:Yo, ef}ltsk"jf{wf/ ljsf; nufot ;a}dflk5l8Psf 5f}+ . gfr b]vfPkl5 ;a}s'/fsf] Wofg xfdLlt/ tflgof] .Ú

uf]/vf pBf]u jfl0fHo ;+3, lhNnfljsf; ;ldlt uf ]/vf tyfk[YjLgf/fo0f gu/kflnsfn] ;+o'Qm¿kdf cfof]hgf u/]sf] dxf]T;j &)xhf/n] cjnf]sg u/] . dxf]T;jcjlwdf () nfv ?k}of“ a/fa/sf]sf/f]af/ ePsf] jfl0fHo ;+3sf cWoIfcRo'tnfn >]i7n] hfgsf/L lbP .dxf]T;jdf :yfgLo x:tsnf, kl/sf/cflbsf ! ;oj6f :6n /flvPsf lyP .dxf]T;jdf g]kfn 6]lnlehgaf6k|;f/0f x'g] sfo{qmd hL/] v';f{gL,tLtf] ;To, d]/L af:;}df clego ug{]snfsf/n] xf:o sfo{qmd k|:t'tu/]sf lyP . pQm cj;/df Vofltk|fKtnf]s tyf cfw'lgs uLtsf snfsf/x¿n]uLt ufPsf lyP eg] nf]sbf]xf]/L k|ltof]lutfklg ;DkGg ePsf] lyof] .

k'; @& ut] z'qmjf/• dlGqkl/ifb\ lj:tf/, ;'hftf

sf]O/fnf k|wfgdGqLsf] sfof{no x]g]{ u/LljgfljefuLo dGqL .

• dfcf ]jfbLsf ] c:yfoLAof/]sdf /x]sf cof]Uo n8fs' x6fOg]cof]Uo n8fs'n] xfn;Ddsf] ;'ljwf kfpg] .

• /fli6«o k|hftGq kf6L{ tyf/fli6«o hgzlQm kf6L{aLr Pstfsf]cEof;, sfo{bn u7g .

k'; @* ut] zlgaf/• ;+ljwfg;efsf] ldlt 3f]if0ff,

r}t @* ut] Ps} r/0fdf dtbfg x'g] .• cgldgsf] Dofb 5 dlxgf yk .• ljZjsf] ;jf] {Rr lzv/

;u/dfyfdf klxnf]kN6 dfgj kfOnf/fVg] ;/ P8dG8 lxnf/Lsf] **jif{sf] pd]/df lgwg .

k'; @( ut] cfOtaf/• b'O { jif {cl3 df ]/ªsf ]

a]naf/Ldf ^ hgfsf] Hofg hfg]u/L ePsf] uf]nL sf08df g]kfnL;]gf bf]ifL /x]sf] ;+;bLo ;ldltsf]cWoogsf] lgisif{, tTsfnLg k|d'vlhNnf cl3sf/L;lxt ;]gfsf @*hgfnfO{ sf/afxL ug{ lgb]{zg .

• ;+o'Qm /fi6« ;+3åf/f g]kfnsf]zflGt tyf k'glg{df{0fsf nflu ;f9]^ ca{ cfjZostf ePsf] eGb}cGt/f{li6«o ;d"x;“u pQm /sdsf]hf]uf8 ul/lbg cfu|x .

• hgtflGqs t/fO{ d'lQmdf]rf{ -lj:kmf]6 l;+x_ sf cWoIflj:kmf]6 l;+x nxfgdf k|qmfp .

k'; #) ut] ;f]djf/• ;b\efjgf kf6L{af6 pBf]u,

jfl0fHo tyf cfk"lt{ dGqL ag]sfZofd;'Gb/ u'Ktf kf6L{af6 lgisfl;t,u'Ktfåf/f kf6L{ k'gu{7g u/]sf] bfjL .

• k |wfgdGqL c:j:y,lrlsT;sx¿åf/ f s ] x L lbgcf/fd ug{ ;Nnfx .

df3 ! ut] d+unaf/• ;ft bnsf] e]nfdf ad

lj:kmf]6, cf7 3fOt] .• yk !! /fhg}lts bn

hlGdP, bnsf] ;ª\Vof ^! k'Uof] .• k|wfg GofofwLz tyf

GofofwLzx¿sf] tna j[l4 .df3 @ ut] a'waf/

• g]kfn ;b\efjgf kf6L{-cfgGbb]jL_ åf/f ;ft bnsf]u7aGwg 5f8\g] r]tfjgL .

• :yfgLo lgsfodf ;ft bnn]k|ltlglw lgo'Qm ug]{, dte]b x6fpgsfo{bnsf] u7g .

lgjf{rg cfrf/;+lxtf nfu"

;+ljwfg;efdf cem} klg ;+zo;fKtflxs ;dfrf/

lr/k|tLlIft ;+ljwfg;ef x'g];ª \s ]tsf ¿kdf ;ft bnn]/fhwfgLdf u/]sf] r'gfjL ;efnfO{lng] xf] eg] r'gfjL e]nfnuQ}ef]6flx6Ldf ePsf] ad ljikmf]6nfO{To;sf] lj/f]wsf] ;ª\s]tsf ¿kdflng ;lsG5 . Pslt/ ;+ljwfg;eflgjf{rgsf nflu lgjf{rg cfof]un]lgjf{rg cfrf/;+lxtf;d]t hf/Lul/;s]sf] 5 eg] csf{lt/ :yflktdw];L g]tfx¿n] s'g} klg xfntdflgjf{rg x'g glbg] r]tfjgL lbgyfn]sf 5g\ . ;+ljwfg;efsf nfluoltv]/ ;ft bnsf] a}7sdfkm{t\ Ps}k|sf/sf] lg0f{o x'g yfn]sf 5g\ eg];ft bnsf] a}7s aflx/ lg:sg]lalQs} ltg} g]tfx¿ ;+ljwfg;efsf]dxŒjk"0f{ d'2f ag]sf] /fh;+:yf tyf;]gf ;dfof]hgfdf leGg–leGg dthfx]/ ug{ yfn]sf 5g\ . o;af6g]kfnL hgtf h]7 tyf d+l;/dftf]lsPsf ldltem}+ o;k6s klglrjf{rgsf] ldlt k]ml/ klg ;fg]{lg0f{o t ul/g] xf]Og eGg] cfz+sfJoQm ug{ yfn]sf 5g\ .

…xfdL lgjf{rg ldlt g]tfx¿n]3f]if0ff ug]{ / hgtfn] To;df efulng] ;fwf/0f ul0ftLo lx;faul//x]sf 5f}+Ú nfdf] ;do /fhf lgs6/x]sf k"j{ hg/n lbKtk|sfz zfxeG5g\, …jf:tjdf clxn]sf] ;doef/t, rLg, cd]l/sf, /fh;+:yf ;a}n]cfkm\gf] :jfy{ cg's"n x'g] ;dosf]lx;fa ul//x]sf 5g\ . To;}n]lgjf{rg r}td} x'g] s'/fdf 9'Ssx'g] l:ylt 5}g .Ú clxn] k"j{hg/nzfx h:tfsf s'/fnfO{ z+sfsf]b[li6sf]0fn] x]l/P klg pgsf] egfOw]/} xb;Dd ;To b]lvG5 . ;ftbnnsf] r'gfjL;efdf ;ft bnsfg]tfx¿dWo] s;}n] ;]gfsf] arfjug]{ tyf s;}n] tyfgfd ufnL ug]{b]lvPaf6 klg ;ft bn ;Qfsfnflu dfq u7aGwgdf ;fd]n ePsf]b]lvPsf] 5 .

ljz]ifu/L ;/sf/df a;]sfdGqLx¿ ;d]tn] ;+ljwfg;ef,/fh;+:yf tyf ;]gf;DaGwL km/s–km/s dt JoQm u/]af6 klgpgLx¿leq} ;+ljwfg;efsf ljifodf

Jofks dtleGgtf ePsf] k|i6b]lvG5 . o;n] ;+ljwfg;ef t];|f]k6s klg tf]lsPsf] ldltdf x'g]s'/fdf cfz+sf a9]sf] 5 . oBlk;+ljwfg;ef ug'{x'“b}g eGg] lxDdteg] s;}n] ug{ ;s]sf 5}gg\ .o;af6 ;+ljwfg;efsf nflu w]/}cK7\of/f af“sL /x] klg of] lgjf{rgs;sf sf/0f /f]lsG5 eGg] s'/feg] :ki6 e};s]sf] 5}g .

tLg k6s k|wfgdGqL e};s]sfz ]/axfb ' / b ]pjf;d ]t ;ftbnleqsf ultljlwsf sf/0f ;dod}lgjf{rg x'g;S5 eGg] lj:jf;hgtfdf gePsf ] atfp“5g\ .…;oddf lrjf{rg x'G5 eGg] lj:jf;lbnfpg] sfd ;ft bnsf g]tfx¿sf]xf],Ú b]pjf eG5g\, …t/ xfdL cfkm};ft y/Lsf s'/f u/]kl5 hgtfn]clj:jf; b]vfpg' ;fdfGo xf] .Úb]pjfsf] ljrf/df g]tfx¿n] g}hgtfnfO{ lrjf{rg x'g] s'/fdflj:jf; lbnfpg'k5{ . ljz]ifu/Lg]skf -dfcf]jfbL_ n] ;fj{hlgs:yfgdf af]Nbf ljrf/ k'¥ofpg'k5{ .Úotf g]skf -dfcf]jfbL_ n] eg] ;ftbndf x'g] ljjfbnfO{ ;fdfGo dfg]sf]5 . ;+ljwfg;efsf] lgjf{rgsf ]d'Vo afwf v8f ug] { sfd cem}k lg / fhfa f6 x 'g ] lj:j f;dfcf]jfbLsf] 5 . …;ft bnleq}ljleGg ljrf/sf dflg; 5g\ .

oL ljleGg ljrf/x¿ ljleGgs]Gb|af6 ;~rflnt 5g\ .Ú g]skf-dfcf]jfbL_ sf g]tf 6f]kaxfb'//fodfemL eG5g\, …cu|ufdL, b]zeQm,jfdkGyL zlQmx¿ alnof] x'g] l:yltb]lvof] eg] ljleGg lgx'“ vf]h]/;+ljwfg;efsf] lgjf{rg ef“l8g]cj:yf b]vfk5{ .Ú ;ft bnleq} Ps–csf{dfly nufO"b} cfPsf] o;lsl;dsf] cf/f]ksf sf/0f klg;+ljwfg;efnfO{ clgZro agfp“b}nluPsf] 5 . ;+ljwfg;ef b]zsf]cfjZostf xf] eGbfeGb} klgg]tfx¿n] lgjf{rgkl5 cfkm\gf] bnsf]l:ylt s] x 'g ] eGg ] ljifon];+ljwfg;efnfO{ g} cK7\of/f] kfb}{

nu]sf] cf/f]k gful/s ;dfhsf] 5 .otf ;+ljwfg;ef lgjf{rgdf

cfkm\gf] ljkIfdf dt cfpg] kSsfePkl5 /fh;+:yf;“u b'O{j6f ljsNkaf“sL /x]sf] ;|f]tsf] egfO 5 .;|f]tsf cg';f/ of t /fh;+:yfr'krfk b/af/af6 lg:sg] tof/LdfnfUg'k5{ of t p;n] cfkm\gf] cl:tTj/Iffsf nflu clGtdk6s ;+j}wflgs/fhtGqsf nflu clGtd n8fO“n8\g'k5{ . ToltGh]n;Dd ljleGg;d"xdfkm{t\ lqmofzLn /x]sf /fhf1fg]Gb|n] ;+ljwfg;ef u/fpg s]xLcK7\of/f] l;h{gf ug{ ;kmn eP klglbgx'“ ;ft bn pgsf lj?4df cl3a9\b} u}/x]sf 5g\ . o:tf] cj:yfdfpgn] cfkm\gf lj:jf;kfqx¿dfkm{t\Ps k6s clGtd n8fO“ n8\g];Defjgf 5 . of] clGtd n8fO“ s]xf] :ki6 5}g . b]pjf eG5g\, …cfkm\gf]7fp“ g/xg] ePkl5 hf] klg cufl8cfpg] k|of; u5{ t/ ;ft bn Psx'g'k5{, s;}n] s]xL laufb}{g .Ú

csf {tkm { cfTdlg0f {osf ]clwsf/;lxt :jfoQ zf;gsf] dfu/v]sf] t/fO{ dw]; nf]stflGqs bntyf dw];L hgclwsf/ kmf]/dn];j{kIfLo r'gfjL ;/sf/ u7gsf]dfu u/]sf 5g\ . lgjf{rg cfof]un]cfrf/;+lxtf hf/L ul/;s]sf ]cj:yfdf dxGt 7fs'/ tyf pk]Gb|ofbj;d]tnfO{ ;/sf/df ;fd]n ug{cK7\of/f] k/]sf] 5 .

t/fO{df lgjf{rg ug{ oL b'O{bnaf6 sDtLdf Ps–Ps hgfg]tfnfO{ ;/sf/df ;fd]n ug'{kg]{afWotf ;/sf/dfly 5 . olb;+ljwfg;efkl5 cfTdlg0f{osf]clwsf/ lbg] zt{df t/fO{ ;d:ofsf];fdfwfg ug]{ xf] eg] k]ml/ Psk6s;+ ljwfgdf ; +zf ]wg ug ' {kg ] {cfjZostf 5 . oL b'O{dWo] h'g;'s}dfunfO{ ;/sf/n] ;Daf]wg ubf{ klglgjf{rgsf] ldltnfO{ yk s]xL ;dok/ ;fg'{kg]{ x'G5 . oL k|fljlwssf/0fn] klg r}t @* ut] g} lgjf{rgx'G5 eGg] s'/fdf /fhg}ltsljZn]ifsx¿n] z+sf JoQm u/]sf 5g\ .

#

Page 4: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 $

c“Wof/f]af6 pHofnf]lt/ a9\g, g5'6fp“m ;fKtflxs k9\g.;f}hGo M ;fKtflxs–kflIfs klqsf /fli6«o ;~hfn

–rf0fSo gLltcg'jfb M /fdxl/ aGhf/f

d'vfn]

gLlt lgod

;DkfbsLo

/fhb"t tLg k|sf/sf x'G5g\ .klxnf]– lg;[i6fy{ oL dGqLsf];DklQ ;/x x ' G5g \ tyfpgLx¿nfO{ ;Dk"0f{ clwsf/ x'G5/ s'g} klg s'/fsf] lg0f{o ug{;S5g\ . /fHon] p;}nfO{ cfkm\gf];Dk"0f{ pQ/bfloTj 5f]8]sf] x'G5 .bf];|f]– ‘kl/ldtfy{’ h;nfO{ ;LldtpQ/bfloTj lbOPsf] x'G5 /zf;ssf] :jLs[ltlagf pgLx¿clGtd lg0f{o ug{ ;Sb}gg\ . t];|f]h;n] csf]{ b]zsf] zf;s;Dds]jn ;Gb]z dfq k'¥ofpg] sfdug{ ;S5g\ . cfkm\gf tkm{af6 s'g}klg s'/f af]Ng kfp“b}gg\ .

/fhb"tn] zq'/fHodf a:bflj/f]wLsf jg jf l;dfgfsf/Ifs, gu/ tyf ufp“sf d'Voclwsf/Lx¿ ;a};“u hxf“;Dd;Dej 5 d]nldnfksf] ;DaGw/fVg'k5{ . ToxL+af6 cfkm\gf] b]zsf;]gf /xg of]Uo o'4 :yfg, ;docg';f/ efUg'kg]{ 7fp“ cflb ;a}kQf nufO/xg'k5{ . /fhb"tn]zq'/fHodf /x“bf oL s'/fsf] klg1fg lng'k5{– To; b]zsf] l;dfgfslt 5 < /fHo lj:tf/ slt 5 <wgwfGo, ;DklQ, ;'g cflbsf ]cfDbfgL slt 5 < hgtfsf]hLljsfsf nflu s:tf] Joj:yf5 < / f H o s'g k|sf/af6rln/x]sf] 5 < /fHodf To;sfl5b|:yfg sxf“–sxf“ 5g\ cflb .

…tLtf] ;ToÚ :tDesf nflu cfkm"n]b]v]sf, ef]u]sf s6' ;To k7fpg xflb{scg'/f]w 5 .

—;Dkfbs

• n8fOdf xf/ / k|]ddflj5f]8 ePsf JolQmnfO{ sxL+ uP/klg zflGt x'“b}g .

• k|]d ug{ l;s, 3[0ff xf]Og .lgdf{0f ug{ l;s, ljgfz ug{ xf]Og .

k/z'/fd kGyL, dxfaf}4• prfOdf k'u+] eg]/ uj{

gu/ Ps lbg cf]/fnf] emg}}{k5{ .• cfkm\g} e8\lsnf] xfpefpn]

o'jtLx¿ a9L c;'/lIft x'G5g\ .• s'sd{n] efUo vfG5,

;'sd{n] efUo aG5 .• Ho'“bf] 5“bf lt/:sf/, d/]kl5

>f4 ;+:sf/ xfd|f] rng g} xf] .•dfgl;s tgfj od/fhsf]

b"t xf] .bLks l3ld/]

• cfkm\gf] z/L/ a/fa/sf] wgbf}nts;}n] klg sdfpg ;Sb}g .

• cfkm";“u zlQm x'“bfx'“b};a}n] u'0f dfq} b]V5g\ . zlQmxLgx'“bf a}u'0f dfq} b]V5g\ .

• :ofn / s'v'/f Ps} 7fp“dfldn]/ a:g ;Sb}gg\ .

• v'/fslagfsf] kl/>d /kl/>dlagfsf] v'/fs 3fts x'G5 .

• w "t { ;fyLsf ] ; +utug'{eGbf PSn} lx8\g' a]; .

• af7f]n] nf6f]sf] clegoug{ ;S5 . nf6f]n] af7f]sf] clegoug{ ;Sb}g .

• xfdLn] hlt g} ;DklQsd fP k l g o f ] x f 8 /5fnfsf ] z/L/nfO { ; 'g /rf“bLsf] agfpg ;Sb}gf} + .

–;/nf zfSo, sfe]|

lr7Lkq tLtf] ;To

zfsfxf/L hLjgckgfcf}“

;fsfxf/L hLjgsf] kmfObf /j }1flgstf ljlzi6 cfw ' lgscg';Gwfgx¿n] k|dfl0ft u/]sf 5g\ .c;+Vo /f]ux¿sf] pb\ej ;|f]tePsfn] df;'df cfwfl/t vfgfsf]pkef ]u lbgfg'lbg ljz]ifu/Lr]tgzLn ju{df 36\bf] qmddf 5 .SofG;/, d'6'/f]uh:tf cfw'lgs;dosf cToGt vt/gfs /f]usf];DaGw vfgf;“u x'G5 . df;'hGokl/sf/x¿ dx“uf x'G5g\ . ! hgfn]k]6el/ df;' vfg] vr{n] % hgfn];fsfxf/L vfgf vfg ;S5g\ .

; +;f/el/ x/ ]s jif { @s/f ]8eGbf a9L df lg;x¿ef]sd/Ln] d5{g\ . ljsf;f ]Gd'v/ f i 6 « x¿d f p T k f bg x ' g ]v fB f G g x¿ d f; ' s f n f l ukz'kfng ug{ cfxf/sf] ?kdfljsl;t b ]zdf lgof {t ug ] {ul/G5 . olb w ]/ } dflg;x¿;fxfsf/L x'g] xf] eg] o:tf ;d:of;lhn} ;dfwfg x'G5g\ . x/]s jif{w]/} k|f0fL hfltx¿ o; ;+;f/af6nf]k x'“b}5g\ . ax'd"No wft', 5fnf,vfu, l;ª, c+u, /f}+ / df;'sf] nf]en]cj }wf lgs rf ] / L– l;sf/Lsfsf/0f k|f0fL ;+/If0f ug]{ sfo{r'gf}tLk"0f{ x'“b} uPsf] 5 . ctMzfsfxf/L cfbz{sf] k|rf/–k|;f/n]hgdfg;df r]tgf km}nfpg ;lsG5/ o:tf 36gfdf pNn]vgLo sdLNofpg ;lsG5 .

ef}lts ;DkGgtfsf] lzv/df k'u]/klg dflg; nf]e, lx+;f, cft+s,cjfl~5t pQ]hgfh:tf kfzljsk|j[lQaf6 d'Qm x'g ;s]sf] 5}g .lrGtf, cfTdxTof, l8k|];gh:tfljs[ltx¿ a9\bf] qmddf 5g\ . o:tf]cfw'lgs hLjgsf] c;fd~h:odf

;fsfxf/L bz{gn] Pp6f gof “lbzfaf]w u/fpg ;S5 .

h:tf] cfxf/ x'G5 To:t}ljrf/ klg x'G5 . df +;ff/sf ]lx +;f;“u k|ToIf ;DaGw 5 /lx +;fsf ] o '4; “u . hlxn];DdxfdLn] kz' dfg]{ cfjZostfnfO{ k'li6ul//xG5f}“, o'4 ug]{ cf}lrTonfO{ klgTolQs} k'li6 ul//xG5f} . df;' /o'4 b'j} nfn;f x'g\ . cfxf/df ;'wf/u/]/ xfdL cfkm\gf] ljrf/df klgz'4tf Nofpg ;S5f}“ .

kz'kfngsf nflu ljZjdfxhf/f}“ x]S6/ jgf] km8fgL e}/x]sf]5 . o:tf lqmofsnfkn] h+unLhgfj/sf] a:g] 7fp“ gi6 eO{kl/0ffd:j?k Psflt/ cgluGtLkz'sf hflt nf]k e}/x]sf 5g\ .

;fsfxf/L hLjgrof{ k"jL{o;dfhsf] Ps ul/dfdo k/Dk/f/lxcfPsf] 5 h;n] w]/} ljZjljVoftJolQmTjx¿nfO{ ;d]t kyk|bz{g ub}{cfPsf] 5 . ;fsfxf/L hLjgrof{Tof] k4lt xf] h;sf dfWodaf6hLjg / hut\ b'j}nfO{ kmfObf k'U5 .

– g]kfn ;fsfxf/L ;+3

g]kfnsf] cj:yfPstfsf g]kfnn] zflGtsf]

b]zsf] pkflw kfPsf] lyof], t/ cfhcfP/ b]z ;+qmd0fsfnaf6 u'lh|/x]sf]5 . nf]stGqsf] :yfkgf t e};Sof],t/ cem} klg xTof, lx+;f, c¿nfO{b'Mv lbg] k|j[lQ cflb /f]lsPsf] 5}g,dflg;n] zflGtsf] cg'e"lt ug{kfPsf 5}gg\ . ljleGg sf/0f b]vfO{k|foMh;f] t/fO{, /fhdfu{, g]kfn tyfpkTosf aGbsf] 3f]if0ff ul/G5 .

cem} klg dflg;n] ;'v /zflGtsf ;fy hLjgofkg ug{kfPsf 5}gg\ . rf]/L, 8s}tL, ckx/0f,wDsLh:tf sfo{n] dflg;x¿nfO{lk/f]ln/x]sf] 5 . ljleGg If]qsfdflg;df cfk;L dgd'6fj x'G5 .ToxL s'/fnfO{ lgx'“ agfP/ lj/f]w,

x8 \tfn tyf cfGbf ]ngl;h{gf ul/G5 . cfGbf]ngnfO{zflGtk"0f{ ¿kn] gu/L tf]8kmf]8 g}ug'{kg]{ tyf z}lIfs ;+:yfx¿nufotcGo oftfoft, ; +3; +:yfclg ;+3;+:yfx¿ aGb ug'{kg]{ of]s:tf] Jojxf/ xf] <

g]tfx¿n] eG5g\, g]kfndfnf]stGq :yfkgf ePsf] 5, zflGtk"0f{jftfj/0fdf ;+ljwfg;efsf] r'gfjx'G5 cflb OToflb . s] oxL xf]zf lGtk "0 f { jftfj/0f , h;dfb}lgsh;f] lj/f]w, aGb–x8\tfn,cfGbf]ng, h'n'; cflb x'G5 <

–;fu/ zdf{, wfOl/ª–$, kj{t

xfdLnfO{ Ifltk"lt{s;n] lbg] <

v} † xfdLnfO{ yfxf ePg, lsgxf] s'lGg xfd|f] ljBfno aGb eof] .s] sf/0fn] ljBfno aGb eof] <xfdLn] /]l8of] / 6]lnlehgdf ;'Gof}+—x8\tfn 5 . t/ of] x8\tfn lsgePsf] xf] < xfdLnfO{ yfxf ePg .oxL aGbsf sf/0f xfdL ljBfnohfg kfPgf}+ / ;/–ld;x¿nfO{ ;f]Wgklg kfPgf}+ . xfdLnfO{ ljBfno hfggkfP/ slt cK7Øf/f] ePsf] 5 eGg]s'/f s;}n] a'em]sf] 5 < xfdLnfO{k9fpgsf nflu xfd|f cfdf–afa'n]slt b'Mv ug'{ePsf] 5 eGg] s'/fxfdLnfO{ klg s]xL yfxf 5 lg .olt nfdf ] ;do;Dd ePsf ]ljBfno aGbsf sf/0f xfdLn]kfPsf] b'Mv / xfd|f] k9fOsf] d"Noslt xf] < xfdLn] s;}af6 klgpQ/ kPgf}+ . o;/L ljBfno aGbx'“bf xfdLh:tf slnnf ljBfyL{x¿sf]h'g 7"nf] Iflt x'G5 To;sf] Ifltk"lt{s;n] a]xf ]g] { xf] < xfdLh:tfljBfyL{x¿nfO{ pQ/ rflxof] .

—;jgd k'8f;}gL, sIff %/]8g pRr dfWolds ljBfno,

;fdfv';L, sf7df8f}+

zflGtsf nflu b]z bf}8fxf…rf/ hf]/ h'Qf kmfl6;s]sf 5g\,Ú nlntk'/ uf]bfdrf}/sf /fd;'Gb/

sfsL{ aNn p2]Zodf k'Ug cf“6]sf 5g\ . g]kfn kqsf/ dxf;+3 Onfdzfvfn] yk Ps hf]/ h'Qf lslglbPkl5 b]zJofkL bf}8fxfdf lgl:sPsfpkTosfsf oL tGg]/Ln] eg]– …of] h'Qfn] eg] nIodf k'¥ofpnf .Úg]kfndf lbuf] zflGtsf] sfdgf d'Vo d'2f lnP/ &% j6} lhNnf bf}8fxfdflgl:sPsf sfsL{ ^! lhNnfsf] bf}8fxf k"/f ug]{ qmddf 5g\ . sfsL{cfkm\gf] p2]Zo k|:6\ofpb} lyP– …zflGtsf cltl/Qm v]ns'b,ko{6gsf] ljsf; / dfgjclwsf/sf] /Iffsf nflu of] sl7gcleofgdf lgl:sPsf] x'“ .Ú

c;f]h d;fGtdf bz/y /+uzfnfaf6 ofqf ;'? u/]sfsfsL{ ef/t x'“b} e'6fg;Dd tLg k6s ;Dd zflGt bf}8fxfdflgl:s;s]sf 5g\ . #) jifL{o sfsL{nfO{ g]kfnsf] cl:y/ /fhg}ltscj:yfsf sf/0f x/]s If]qdf b]lvPsf ljs[ltn] of] cleofgdf lg:sgk|]/0ff ldn]sf] xf] . bf}8fxfsf qmddf ef]u]sf tLtfdL7f s'/f;~rf/sdL{x¿;“u af“8\b} sfsL{n] eg]– …h'Dnfsf] rf}yf ufp“df s]xLn]]9'Ëf xfg]sf] 36gfn] ofqfdf yk k|]/0ff ldNof] .Ú b; sIff;Ddsf]cWoog u/]sf sfsL{n] g]kfnL ;]gfdf sfd ubf{ub}{ hflu/ 5f]8]/ of]ofqfdf nfu]sf x'g\ . hd36x¿df k'u]/ cfkm\gf] ofqfsf af/]df k|:6\ofpb}pgL zflGt :yfkgf / cGo ljs[ltsf lj?4 :yfgLo :t/af6sbd rfNg'kg]{ cfu|x u5{g . …nf]stflGqs cfGbf]ngdf h : t }pT;fx ca zflGtsf nflu b]vfpg'k5{,Ú pgn] eg] .…sltko cj:yfdf ef]sef]s} klg s'b\g'k5{,Ú pgL eG5g\ .;w}+ xtf/f]df b]lvg] sfsL{ Pp6f ;b/d'sfddf s]xL306f dfq cl8G5g\ .

–ljKnj e§/fO{

% lkm6 ^ OGr cUnL ddtf k|wfg Do'lhs lel8of], clego,lj1fkg, km];g ;f] tyf ufog If]qdf ?lr /flV5g\ . ;g\ @))^ b]lvdf]8lnª ofqf k|f/De u/]sL ddtfn] ;g\ @))^ d} lj/f6gu/df cfof]lhtld:6/ PG8 ld; k"jf{~rndf ;xeflutf hgfPsL lyOg\ . pQm :kwf{df;]s]G8 /g/cksf] pkflw lht]sL ddtfn] a]:6 df]8n / a]:6 n's 6fO6nklg xft kf/]sL lyOg\ . df]8lnªsf ;a} ljwfdf sfd ul/;s]sL ddtfcfkm"nfO{ of] If]qd} :yflkt ug{ rfxlG5g\ . lj/f6gu/df hlGdPsL ddtf;fyLx¿;“u cgnfOg Rofl6ª ug{, rnlrq x]g{ tyf uLt ;'Gg dgk/fp“l5g\ . km';{bsf] ;do cWoogdf latfpg' pgsf] csf]{ ?lr xf] .df]8n ;+;f/ 86sdsf nflu kmf]6f];];g u/]sL ddtfnfO{ :kfO;L km'8 /

ddtf k|wfg

akm lrNnL dg k5{ . hLjgnfO{ ;'vdo 9ª\un] latfpg'k5{ eGg] dfGotf/fVg] ddtf ;dembf/, …nleª PG8 s]ol/ªÚ / c;n Jojxf/ ug]{ k'?ifaf6cfslif{t x'lG5g\ . ;+uLtsf] If]qdf lgdf ¿Daf / ldª\df z]kf{ pgsflk|oufos x'g\ . lhG; / l6;6{df ;xh dfGg] ddtf

df]8lnªsf] If]qdf cem} hd]/ sfdug]{ OR5f /flV5g\ . ;fyLx¿n] ltd|f]d':sfg t ljkfzf a;';“u ldNbf]5 eg]/ lbPsf] slDKnd]G6 cfkm\gf]df]8lnª ofqfsf lglDt ;xfos

aGg] cfzf pgn] /fv]sL l5g\ . ddtfsf]zf/Ll/s agfj6 #!x@$x#^ 5 .ux'“uf]/f] j0f{sL ddtf elG5g\– …dof] k];fnfO{ cToGt} ;Ddfgsfb[li6sf]0fn] x]5'{, To;}n] o;}df;dlk{t 5' .Ú

;fOa/ un{

;x/ rrf{

cj;/x¿ u'Dg' x'“b}gclxn] g]kfndf x/]s jif{ ;f9] # nfveGbf a9L /f]huf/of]Uo hgzlQm

pTkfbg e}/x]sf 5g\ . d'n'ssf] l:y/ cfly{s ultljlw, 7f]; /fhg}lts lbzflgb]{zgsf] cefj, 36\bf] /f]huf/Lsf cj;/x¿ cflb sf/0fn] lzlIfta]/f]huf/x¿sf] Pp6f 7"n} hdft cGof}nu|:t cj:yfdf 5 . j}b]lzs /f]huf/sfnflu g]kfnL hgtfdf b]lvPsf] Jou|tf Pj+ cfsif{0f To;sf] Pp6f pbfx/0fxf] . o:tf] cj:yfdf s'g} klg lsl;dsf] /f]huf/sf cj;/ jf k|nf]egdf7"nf] ;+Vofdf o'jfx¿ cfslif{t x'g] u/]sf 5g\ . ut ;ftf /fhwfgL sf7df8f}+dfcfof]hgf ul/Psf] /f]huf/ d]nfdf b]lvPsf] eL8n] klg log} s'/f k'li6 u5{g\t/ pQm /f]huf/ d]nf h]–h:tf sf/0fn] :ylut x'g k'Uof] To;n] cGt/f{li6«o>d ahf/df g]kfnLx¿sf] ;DefjgfnfO{ ;Gb]xsf] 3]/fdf NofOlbPsf] 5 .

/f]huf/ d]nf h:tf a]/f]huf/x¿nfO{ /f]huf/L lbg] s'g} klg of]hgfjf cleofg ;b}j :jfutof]Uo dflgG5g\ . o:tf /f]huf/ d]nfx¿ cfof]hgfubf{ To;sf] Joj:yfkg kIfdf ljz]if hf]8 lbOg'k5{ . cfof]hsx¿n] lkmtnf]Joj:yfkgsf sf/0f l;h{gf x'g] s'g} klg lsl;dsf] afwf cj/f]wnfO{ ;dod}kG5fpg ;Sg'k5{ . Toltdfq ge} To:tf /f]huf/ d]nfx¿sf] lgikIftf /kf/blz{tfsf af/]df klg s'g} klg lsl;dsf] k|Zg p7fpg ;lsg] :yfg af“sL/flvg'x'“b}g . o;tkm{ klg cfof]hsx¿n] ljz]if ;ts{tf ckgfpg'k5{ . s'g}klg sfo{qmdsf] ljZj;gLotf eg]s} To:fsf] lgikIftf / kf/blz{tf xf] . s'g}klg lsl;dsf ljjfbx¿af6 6f9f /xg ;Sg] sfo{qmd g} cfd hgtfsf nflucfsif{0fsf s]Gb| x'g ;S5g\ eGg] s'/f xfdLn] la;{g'x'“b}g . clxn]sf] o'jf k':tflzlIft eP/ klg Jou| b]lvG5 . pgLx¿sf] To:tf] Jou|tfsf klg sf/0fx¿5g\ . tL sf/0fx¿nfO{ ;Daf]wg ug{ ;lsof] eg] /f]huf/ d]nfdf h]–h:tf36gf 36] elgPsf] 5, To:tf 36gfnfO{ ;dod} Joj:yfkg ug{ ;lhnf] x'G5 .

clxn] a]/f]huf/ g]kfnLx¿ cfkm\gf] d'n'sdf sfdsf] cefjdf s'l07teP/ cfkm\gf] of]Uotfk|lt g} ;z+lst x'g'kg]{ cj:yfdf k'u]sf 5g\ . g]kfn /g]kfnLsf] o:t} cj:yfnfO{ dWogh/ ub}{ s]xL ldq/fi6«n] cfkm\gf] d'n'sdfg]kfnL hgtfnfO{ /f]huf/Lsf cj;/ l;h{gf u/]sf 5g\ . To:tf /f]huf/Lsfcj;/ g]kfnLx¿;dIf sf]6fdfkm{t\ cfOk'U5g\ . g]kfnLnfO{ o:tf] cj;/ pknAwu/fpg] dWok"j{sf d'n'sx¿;lxt dn]l;of, sf]l/of, hfkfg, cu|:yfgdf 5g\ ./f]huf/ d]nf :ylut x'g'kg]{ sf/0f tL d'n's;Dd gsf/fTds ;Gb]zsf ¿kdfk|jflxt eof] eg] Toxf“ pknAw /f]huf/sf cj;/x¿ klg u'dfpg'kg]{ cj:yfl;h{gf x'g ;S5 . clxn] j}b]lzs /f]huf/Lsf nflu sf]l/of / hfkfgsfcfsif{s of]hgfx¿ sfof{Gjogsf ljleGg r/0fdf 5g\ . tL of]hgfsf] ;xLJoj:yfkg ul/g'k5{ . vf;u/L sf]6f ljt/0f ubf{ ;DalGwt kIfn] ;xL9+un] sfo{qmdnfO{ cl3 a9fPsf] 5 ls 5}g eGg] s'/fsf] cg'udg ug]{7f]; k|0ffnL ljsl;t ul/g'k5{ . /f]huf/ d]nfsf qmddf h]–h:tf36gfx¿ eP, To;af6 l;s]/ ;fgf 7"nf ;a}vfn] sfo{qmdnfO{ 7f];u[xsfo{ u/L nIo;Dd k'¥ofpg'k5{ . d'Vo s'/f a]/f]huf/x¿sf] cfzf/ cfsf+IffnfO{ /fHon] ;dod} ;Daf]wg ug{ ;Sg'k5{ .

g]kfndf /fh;+:yfnfO{ k"0f{¿kdf ;dfKt kfg'{ x'“b}g, o;f]eof] eg] g]kfnnfO{ 7"nf] wf]sfx'g;S5 .;'hftf sf]O/fnf, ljgfljefuLo dGqL

5fkfdf/nfO { ; ]g fd fufEg ;ls+b}g .

dfwjs'df/ g]kfn dxf;lrj, g]skf -Pdfn]_xfdLnfO{ k|wfgdGqLsf] k|:6

lgb]{zg 5, /fhg}lts bnsfsfo{stf{ ;]gfdf cfpg ;Sb}gg\ .?Sdfª\ut s6'jfn, k|wfg;]gfklt

lgjf{rg grfxg]n] ;]gf;dfof]hgsf] ljifonfO{ p7fpgyfn]sf 5g\ .

kDkmf e';fn dlxnf, afnaflnsf tyf

;dfhsNof0f dGqLhLjg hf ] lvddf 5,

xfdLnfO{ ;'/Iff lbg'k¥of] .bfdf]b/k|;fb zdf{, GofofwLz

ca lgjf{rgsf af/]df z+sfgu/f}+, sfd dfq u/f}+ .ef]h/fh kf]v/]n, k|d'v lgjf{rg cfo'Qm

jfO{;LPn nufP/ eP klgb]zsf] Ps OGr ;Ldf ldRg lb“b}gf}+ .

lxl;nf odLef}lts of]hgf tyf lgdf{0f dGqL

;':tfdf ldlrPsf] e"ldlg/LIf0f ug{ hf“bf dnfO{ g]kfnk|x/Ln] g} /f]Sof] .lul//fhdl0f kf]v/]n, :jf:Yo dGqL

;]gfsf] ;dfof]hgdf ljjfbug'{ d'v{tf xf] .

;'jf; g]Djfª, ;efd'vb]zsf] cj:Yffk|lt l/;

kf ]Vg d}n ] …kNk;f Sofkm ] Ún]v]sf] x' “ .

gf/fo0f jfUn], pkGof;sf/

Page 5: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 %d]/f] ljrf/

x6x]8nfOg

;dfg b[li6n] x]l/g'k5{;+ljwfg lgdf{0f ug]{ p2]Zon]

hgtfaf6 r'g]/ k7fOPsf lgikIf,bIf / b]zeQm k|ltlglwx¿sf] ;d"xg} ;+ljwfg;ef xf] . b]znfO{ /fhg}lts¿kdf ;Ifd agfpg / d'n'ssf];fdflhs tyf /fhg}ltskl/l:yltcg'¿ksf] ;+ljwfg lgdf{0f ug{;+ljwfg;efsf] cfjZostf dx;';ul/G5 . /fhg}lts qmflGtkl5sf]cfly{s tyf ;fdflhs ljsf;sf nflucfjZos /fhg}lts bz{gdfcfwfl/t of]hgfx¿ agfpg Pj+ b]zdf:yfloTj sfod ug{ gof“ ;+ljwfgtof/ ug'{kg]{ x'G5 .

kSs} klg gful/s rgfvf] ePgeg] cg]sf}+ tŒjn] ;+ljwfg;efnfO{t'xfpg ;S5g\, ;+ljwfg;efsf] r'gfjtf]lsPsf] ;dodf gx'g ;S5 /p2]Zox¿ k|fKt gx'g ;S5g\ . o;nfO{;an agfpg gful/s zlAbs b[li6n]xf]Og dfgl;s b[li6n] ;lqmo x'g'k5{ .blnt, hghflt, eflifs n}l¨s;dfgtf NofPdf s;}n] k|Zg p7fpg]s'/} x'“b}g, ctM To;sf nflu ;"rLdfcfwfl/t k|ltlglwTj k|0ffnL ckgfO{

;dfgtfsf] af6f]df lx+8] ;+ljwfg;efsf]r'gfj ;kmn x'g;S5 .

—xl/ Gof}kfg], :ofª\hf-k'/:s[t ljrf/_

ufp“–ufp“df ;+ljwfg;efb ]zsf ] s 'gf–sfKrfdf

;+ljwfg;efsf af/]df cfjZos ax;x'g yfn]sf] 5 . gful/sx¿sf]st { Jok/fo0f tyf OdfGbf/hgk|ltlglwnfO{ 5fGg xtfl/Psf5g\ . jiff}}{+b]lv ;+ljwfg;ef kvL{a;]sf g]kfnLx¿ clxn] 56\k6fPsf5g\ . cfkm\gf] clwsf/nfO{ k|of]uug{ k|To]s ufp“, 7fp“, a:tL–a:tLaf6 h'd'{/fPsf 5g\ . To;}n]Ps ls;fgsf] 5f]/fb]lv lnP/dxndf a:g]x¿n] cf–cfkm\gf]If]qaf6 ;xof]u ug]{ cj;/ cfPsf]5 . ;+ljwfg;ef lgjf{rgnfO{ lgikIftyf wf “wnL/lxt agfpg Pj+zflGtk"0f{ gof“ g]kfnsf] lgdf{0f ug{;Ifd bn tyf pd]bjf/nfO{ cfkm\gf]dt k|bfg u/L ;Dk"0f{ b]zjf;Ln] rfx]h:tf];+ljwfg agfpg cf–cfkm\gf] If]qaf6cu|;/ x'g' xfd|f] bfloTj xf] .–6Lsf/fd cof{n, uNsf]6, :ofª\hf

tkfO{+sf] ljrf/df ;+ljwfg;ef s] xf] < o;n] s] u5{ < o;sf afwf–c8\rgx¿ s]–s] x'g\ < ltgnfO{ x6fpg s] ug'{k5{ < ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg s;/L;kmn x'g;S5 < ;+ljwfg;efsf nflu ;/sf/ tyf gful/ssf bfloTj s]–s] x'g\ <h:tf k|Zgdf s]lGb|t /x“b} cfkm\gf wf/0ff xfdLnfO{ n]lvk7fpg'xf];\ . pTs[i6k|sflzt ;fdu|LnfO{ gub ?= @ ;o k|bfg ul/g]5 .

;+ljwfg;ef JolQm–cleJolQmxfdLn] hlxn] klg hgtfsf] cfjfh p7fof}+ . Tof] cfjfhnfO{ ;+ljwfg;efdf

k'¥ofpg] k|of; u¥of}+ . xfd|f] of] cfjfhnfO{ g]kfnL sf+u|];n] lgjf{rg layf]Ng]axfgfsf ¿kdf k|rf/ ul//x\of] . ca xfdL ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg ug{ k|lta45f}+ . Tolt dfq xf]Og, xfd|f tkm{af6 lgjf{rgsf] Uof/]G6L g} u5f}{ . ca xfdLnfO{k|tLIff 5, g]kfnL sf+u|];n] s'g axfgfdf xfdLlj?4 csf]{ k|rf/ u5{ .

l;kL uh'/]n, g]tf, g]skf -dfcf]jfbL_d ;ft bnsf] x}sdjfb dflGbg" . d /fhfnfO{ ;Ddfg u5'{ . olt

x'"bfx'"b} klg d /fhfjfbL xf]Og . hgtfn] /fhtGqsf] lg0f{o ubf{;+ljwfg;efnfO{ cfwf/ agfpmg\ eGg] d]/f] OR5f 5 . To;}n] xfdLnfO{;+ljwfg;efsf] cfjZostf 5 . ljz]if u/L dw];nfO{ ;+ljwfg;efsf]cfjZostf 5 t/ b'Mvsf] s'/f s] 5 eg] dxGt 7fs'/h:tf kl/kSjdfG5]n] ;d]t dw];df ;+ljwfg;ef x'g glbg] r]tfjgL lbg yfNg'ePsf]5 . o;f] lsg e}/x]sf] eg]/ xfdLn] a'em\g ;Sg'k5{ .8f= 8Da/gf/fo0f ofbj, dxf;lrj, g]kfn ;b\efjgf kf6L{ -cfgGbLb]jL_

kfgL ;w}+ hd]/ a:b}g . To;}n] of] cj:yf g/xg klg ;+ljwfg;efx'G5, t/ d]/f] lrGtf s] xf] eg] ;+ljwfg;ef eP klg geP klg ef/tsf]pklgj]ztf slxNo} x6\b}g . ;g\ !($& df uf]vf{ etL{s]Gb| vf]n]/ ef/tn]g]kfn;"u h'g ;Demf}tf u¥of], To;otf g]kfn ef/tsf] pklgj]z x'"b}cfPsf] 5 . To;kl5 !(%) sf] ;lGw, ef/tdf ePsf] af¥xa'“b] ;Demf}tf,clxn] ;+3Lo /fHosf] cjwf/0ff ;a} ef/tLo O;f/fdf ePsf 5g\ . ca;+ljwfg;efdf hgtfsf k|ltlglwn] hgtfsf] dtcg';f/ g} ;+ljwfgagfp“5g\ eGg] d dfGg tof/ 5}g .

bLKtk|sfz zfx, k"j{hg]{nxfdL k"0f{¿kdf ;+ljwfg;efsf] lgjf{rgdf nfu]sf 5f}+ . ;+ljwfg;ef

lgjf{rg gug'{ eg]sf] ljleGg 9+un] zflGt k|lqmofnfO{ layf]n]/ b]znfO{cfGbf]nglt/ g} kmsf{pg' xf] . xfdLnfO{ yfxf 5, o:tf s]xL :jb]zL–ljb]zL zlQmx¿ 5g\, h;nfO{ ;+ljwfg;efdf ?lr 5}g . To;n] pgLx¿s'g} g s'g} axfgfdf ;+ljwfg;ef 6/f];\ eGg] OR5f /fV5g\ . pgLx¿sf]of]hgf ljkmn agfpg klg ;+ljwfg;ef ug'{k5{ .

6f]kaxfb'/ /fodfemL, g]tf, g]skf -dfcf]jfbL_;+ljwfg;efdf zLif{ g]tfx¿nfO{ lhtfpg kf6L{x¿aLr tfnd]n u/fpg] h'g

s'/f pl7/x]sf] 5, of] hgtfk|lt ljz'4 a]OdfgL xf] . hgtfsf] DofG8]8 vf]Hghfg]n] hgtfsf] efjgfljk/Lt tfnd]n ug{ kfO“b}g . ;a}n] cf–cfkm\gf]d'2f lnP/ hgtfdf hfg'k5{, h;n] hgtfsf] a9L dt kfp“5, pxL;j{;Ddt ePsf] 7xl/G5 . of] ljlwnfO{ ldRg] b':;fx; s;}n] ug'{x'“b}g .

cf]dsf/ >]i7, g]tf, g]kfnL sf+u|];

b/afl/of r95g\dGqLsf] uf8L

s'g} a]nf …/fhf cfpm b]zarfpmÚ eGb} /fhf 1fg]Gb|nfO{pS;fpg ;8sdf gf/f nufp“b}lx+8\g] b]zeQm ;+3sf k"j{ cWoIfk|sfz u'?ª tyf ;'/]Gb| u'?ª clxn]jg tyf e";+/If0f dGqL dft[sfofbjsf] lk|o kfq ag]sf] ;dfrf/…5nkmnÚ ;fKtflxsn] k|sflzt u/]sf]5 . ;dfrf/cg';f/ cfhef]ln vf“6Ldfcf]jfbL ag]sf oL bfh'efOnfO{dGqL ofbjn] rGbg t:s/x¿nfO{ysf{pg / b/afl/ofx¿sf] ;"rgflns u/fpg k|of]u ul//x]sf 5g\ .df};dcg';f/ /+u km]g{ dflx/ oLbfh'efOn] b/af/sf] uf]Ko ;"rgfdGqL ofbjnfO { lbg ] u/ ]sf ]atfOG5 . o:tf] ;]jfafkt dGqLofbjn] oL bfh'efOnfO{ cfkm";“uuf8Ld} lnP/ lx+8\g] u/]sf 5g\ .

afbnsf] ljefu g} vf/]hg]skf dfcf]jfbLsf] s]Gb|Lo

;ldltsf] a}7sn] s]xL ljefu vf/]h/ s]xL gof“ ljefu lgdf{0f u/]sf];dfrf/ …t?0fÚ ;fKtflxsn] k|sflztu/]sf] 5 . ;dfrf/cg';f/ vf/]hx'g]df kf6L{leq ;zSt wf/sf] g]t[Tjug] { elgPsf /fdaxfb'/ yfkf…afbnÚ n] g]t[Tj u/]sf] s]Gb|Lo;+u7g Ao'/f] klg 5 . Toltdfqxf]Og, afbnnfO{ s]Gb|Lo ;+u7gAo'/f]af6 x6fpgs} lglDt cGo s]xLk|efjlxg Ao'/f] klg vf/]h ul/Psf]5 . To;}u/L k|r08sf bflxg] xftdflgg] jif{dfg k'g …cgGtÚ nfO{klg jfO {;LPnsf ] OGrfh{af6x6fOPsf] 5 . Toltdfq geO{ pQma}7sn] b'O{ jif{cl3 r'gjfªdf a;]sf]k f6L { a }7sn ] u/ ]sf ] cWoIfk|r08afx]s ;a} s]Gb|Lo ;b:osf]x}l;ot a/fa/ x'g] u/L u/]sf]lg0f{oljk/Lt !# hgfsf] ;lrjfnoagfP/ kf6L{df gof“ ljjfbnfO{lgDTofPsf] 5 .

a]/f]huf/ ;lrjnfO{lkogsf] 6]G;g

dlGqkl/i fb \n ] u/ ]sf ]lg0f{olj?4 cfjf; tyf ef}ltsof ]hgfdGqL lx l;nf odLn ]dGqfnosf ;lrj pdfsfGt emfsf]clwsf/ s6f}tL u/L kf6L{sf nflucy{ ;+sng ug]{ p2]Zon] csf{ ;lrjk"0f{k|sfz s8l/ofnfO{ ;lrj emfn]x]b}{ cfPsf vfg]kfgL ;+:yfg, l;+rfOljefu / d]nDrL vfg]kfgLsf]sfd;d]t lhDdf lbPsf] ;dfrf/…t?0fÚ ;fKtflxsn] k|sflzt u/]sf]5 . ;dfrf/cg';f/ hftLo lje]bcGTo ug]{ gf/f nufpg] g]skfdfcf]jfbLsf tkm{af6 dGqL ag]sL

odLsf] of] lg0f{on] ;lrj emfnfO{Pp6f ljefuLo k|d'vsf] x}l;otdfk'¥ofPsf] 5 . ;lrj k"0f{k|sfzs8l/ofnfO{ zlQmzfnL agfpg] dGqLodLsf] of] lg0f{okl5 clxn] ;lrjemfnfO{ dGqfnosf lkogx¿n] ;d]t6]g{ 5f8]sf] atfOPsf] 5 .

:jljo' lgjf{rgklg ef“l8of]

ldgL ;+ljwfg;efsf ¿kdfcf “sng ul/Psf ] lqe 'jgljZjljBfno dftxtsf SofDk;dfkmfu'g !$ ut] x'g] elgPsf] :jtGqljBfyL{ o'lgogsf] lgjf{rg ljBfyL{;+u7gaLrsf] cfk;L dte]bsfsf/0f :ylut x'g] cj:yf l;h{gfePsf] ;dfrf/ …;f“3'Ú ;fKtflxsn]k|sflzt u/]sf] 5 . ;dfrf/cg';f/cg ]/ f:jljo ' …qm f l Gtsf/L Ú ,cg]/f:jljo' tyf g]lj;+3n] :jljo'lgjf{rgnfO{ cl:tTjsf] n8fO“;“uhf]8]kl5 o:tf] cj:yf l;h{gf ePsf]xf] . ;dfrf/cg';f/ SofDk;dfcfkm\gf] pkl:ylt alnof] b]vfpgqmflGtsf/Ln] ;dfg'kflts lgjf{rgk|0ffnL x'g'kg]{ eGb} @)#^ sf] :jljo'ljlgod ;+zf]wg x'g'kg]{ c8fglnPsf] 5 eg] g]lj;+3n] lgjf{rgk/Dk/fut lgjf{rg k|0ffnLd} x'g'kg]{/ :jljo' ljlgod ;+zf]wg cfjZosgePsf] atfp“b} cfPsf] 5 .

Pdfn]df ljwfg sf08 Mdxflwj]zg gx'g]

g ]skf Pdfn ]df ljwfgpNn+3g sf08 rls{g] ePsf] 5 .s]Gb|Lo sld6Ln] ljwfgljk/Lt uP/tLgj6f lg0f{o u/]kl5 df3 @@ut]af6 x'g] g]skf Pdfn] s]lGb|osld6L a }7sdf s ]xL g ]tfn ]c;xdlt bfo/ ug]{ ePsf] ;dfrf/…;f“3'Ú ;fKtflxsn] k|sflzt u/]sf]5 . ;dfrf/cg';f/ g]skf Pdfn]sf];ftf}+ dxflwj]zgn] lg0f{o gu/]sf];+ljwfg;ef lgjf{rg ;+3Lo /fHo/ ;dfj]zL kf6L{ sld6Lsf] ljifonfO{s]Gb |Lo sld6Ln] kl/l:yltsf]cfjZostfsf] gfddf lg0f{o u/]kl5o:tf] l:ylt pTkGg ePsf] xf] .;ftf}+ dxflwj]zgn] ;a} ljsNk v'Nnf/fv]sf] ;+ljwfg;efsf af/]df ljwfg;+zf]wg ul/P/ :yfoL sldl6n];s{'n/dfkm{t kf6L{sf ;a} sld6LnfO{;dfj]zL u/fpg lgb]{zg lbPkl5Pdfn]df ljjfb pTkGg ePsf] xf] .:yfoL sld6Ln] dxflwj]zgsf]clwsf/nfO{ ldr]/ o:tf] lg0f{ou/]sf] bfjL Pdfn]sf s]xL jl/i7g]tfn] u/]kl5 Pdfn]sf] cf7f} +clwj]zg clglZrtsfnsf nflu/f]lsg] ePsf] 5 .

;ftfel/sf c:6«]lnog rnlrq

a'6jndf z}lIfs dxf]T;jsf] /f}gs

;fKtflxs ;dfrf/sf7df8f}+, leGg vfn] rnlrq

x]/]/ /dfpg] bz{sdfem of] ;ftfci6«]lnog rnlrq dxf]T;jn] rrf{kfof] . ut cfOtaf/ ;'? eP/ ef]lnzlgaf/ ;dfkg x'g] pQm dxf]T;jdf5 j6f ci6«]lnog rnlrq k|bz{gul/g]5g\ . dxf]T;j k|f/De cflbjf;Lx¿sf]syfdf cfwfl/t rnlrqlhGbfafog]af6 ul/Psf] lyof] .dxf]T;jdf tL; jif{cl3sf] rnlrq :6«f]dAjfO klg k|bz{g ul/Psf] lyof] .

of] rnlrqdf b; jifL{os]6f]sf] /f]rs syf k|:t't ul/Psf]

5 . To;}u/L c9fO jif{cl3sf]rnlrq Go'h k|mG6 klg k|bz{gul/of] . oL b'O{ afx]s c¿ rf/rnlrq Tolt k'/fgf xf]Ogg\ . ;g\@))# df lgld{t 8]gL lbsr]o/ //]h Og Kn]l;8n]s / @))% dflgld{t n'lsª af]y j] dxf]T;jsfcfsif{0f /x] . ci6«]lnog ;+:s[ltemNsg] oL rnlrqn] Toxf"sf] gof"tyf k'/fgf] /xg ;xgsf] lrq0fu/]/ g]kfnL bz{snfO{ dgf]/~hgu/fPsf lyP . ?;L ;f+:s[lts s]Gb|sdn kf]v/Ldf k|blz{t oL rnlrqa9Ldf b'O{ 3G6f tLg ldg]6 nfdf lyP .

a'6jn – …;fdflhs ?kfGt/0fsfnflu lzIffdf gof“ cleofg eGg] d"ngf/fsf ;fy a'waf/b]lv a'6jndf a[xt\k':ts k|bz{gL tyf z}lIfs dxf]T;j;'? ePsf] 5 . df3 ̂ ut];Dd rNg]dxf]T;jdf !) j6f cGt/f{li6«o;lxt :jb]zL k|sfzg ;+:yfsfk':ts, :6];g/L, v]ns'b ;fdu|L,lj1fg tyf k|ljlwIf]qsf gjLgtdk|ljlw, j}b]lzs pRr lzIffsf nflusfo{/t sG;N6]G;L cflbsf !;oeGbf a9L :6n 5g\ . cfof]hsg ]kfn k ':ts tyf :6 ];g/LJoj;foL dxf;+3, ¿kGb]xLn] o:tf]dxf ] T;j b ]zd} klxnf ] k6scfof]hgf ul/Psf] bfaL u/]sf] 5 .n'lDagLsf ̂ , /fKtLsf % lhNnf tyf:ofª \hf / lrtjg u/L !#lhNnfnfO{ d'Vo cfwf/ dfGb} ;'v]{t,

wgu9L, g]kfnuGh;d]tsf If]qaf6lzIff; “u ;DalGwt kIfnfO {dxf]T;j cjnf]sg u/fpg] p2]Zocfof]hsn] lnPsf 5g\ .

dxf]T;jdf k':tsx¿df ljz]if5'6 lbOg] 5 . dxf]T;jdf ljBfnotyf sn ]h:t/Lo nf ]sg [ To,afn;flxTo, xflhl/hjfkm, lrqsnf,jfbljjfb Pj+ lgaGw k|ltof]lutfklg /flvPsf 5g\ . dxf]T;jdf/fHosf] k'gM;+/rgf;“u} s:tf]lzIffgLlt cjnDag ug]{ eGg]ljifodf lj1x¿aLr cGt/lqmof,ax; / 5nkmn sfo{qmdx¿ klgul/g] cfof]hsx¿n] atfPsf 5g\ .k|bz{gLdf ljleGg OlGhlgol/ªsn]hsf ljBfyL{x¿n] agfPsfpks/0f klg /flvPsf 5g\ .

–6f]k/fh zdf{

Page 6: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 ^xfd|f] g]kfndf sflGtk'/ ;dfrf/ 8fo/L

tLg v'6\6] afnssf] hGdlrlsT;sx¿n] :ofªhf

lhNnfsf] huteGHofª uflj; j8f gDa/% ;fpg]kfgLsf w|'js'df/ v8\sfsL>LdtL d~h' v8\sfn] hGd lbPsf]tLgj6f v'§f ePsf] afnssf] Pp6fv'§f zNolqmof u/L lemlslbPsf5g\ . ;dfrf/cg';f/ pQm afnssf]b'O{j6f v'§f k|fs[lts ¿kdf ePklg t];|f] v'§f gfO6f]lg/ lgl:sPsf]lyof] . :yfgLo sdn v8\sfsfcg';f/ pQm afnssf]] t];|f] v'§fdfklg kf“rj6} cf}+nf lyP . cGo b'O{j6fv'§fsf] t'ngfdf s]xL ;fgf] pQmv '§f gfO6f ] lg/ /x ]sf ] ;fgf ]ck|fs[lts 8Nnf]af6 lgl:sPsf] 5 .

cf}+7f5fk x'g'k/]kl58f ]6L lhNnfsf] krgfnL

uflj;sf ^) jifL{o aZj n'xf/ clxn]ljBfno hfg yfn]sf 5g\ . pgL :yfgLoljBfnodf sIff ! df egf{ ePsf 5g\ .k|fKt ;dfrf/cg';f/ pQm uflj;df;~rfng ePsf] vfg]kfgL sfo{qmdsfnflu a;]sf] a}7sdf x:tfIf/ ug]{a]nf Ps sd{rf/Ln] …afh] ;a}n];xL u/], tkfO{+ dfq cf}7f5fk x'g'x'“bf] /x]5Ú eGbf dg b'v]kl5 pgLljBfno egf{ ePsf x'g\ . cfkm\gfgf ltgf ltgfsf pd ]/sfafnaflnsf;“u :s'n hfg kfp“bfcfkm"nfO{ /dfOnf] nfu]sf] n'xf/n]atfP . pgsf h]7f 5f]/f @* jif{sf5g\ eg] dfOnf @@ jif{ / sfG5f!* jif{sf 5g\ .

Aofhaf6 :s'nljBfno rnfpg 7 "n }

aGbf]a:t ug' {k5{ t/ lrtjglhNnfsf ] 5ltjg uf lj;sf ]eL/sf ]6l:yt Pp6f ljBfno

bftfaf6 ;xof]u:j¿k k|fKt /sdsf]Aofhaf6 rln/x]sf] 5 . ljBfnornfpg] of] sfObf ufp“n]x¿sf]cbDo OR5fzlQmsf] kl/ro ePsf]5 . ufp“n]n] rfxgf /fv], :yfgLok|fylds ljBfnonfO{{ dfWoldsljBfno agfpg] t/ ;/sf/n]:jLs [ lt / b/aGbL lbPg .pgLx¿sf] lxDdt xf/]gg\, h'lQmlgsfn]– ;xof]u ;+sng u/L sf]ifagfpg] / Aofhaf6 ;~rfng :s'nug]{ . cflv/ ;kgf ;fsf/ eP/}5f8\of] . ufp“n]x¿n] :yfgLo hgsk|fylds ljBfnonfO{ dfWoldsljBfnodf kl/0ft u/] . clxn]ljBfno;“u /x]sf] gub k'“hLnfO{Aofhdf nufOPsf] 5 .

x/fPsf] Ps ;ojif{kl5 sfhlsl/of

xfd|f] k"jL{o k/Dk/fcg';f/ s'g}dflg; x/fP ;ft jif{kl5 p;nfO{d[t ;DemL p;sf] sfhlqmof ug]{k/Dk/f 5 t/ emfkfsf l8NnL/fde§/fO{ x/fPsf] Ps ;o jif{kl5pgsf] kl/jf/n] clxn] cfP/sfhlsl/of u/]sf ] 5 . k|fKt;dfrf/cg';f/ emfkfsf] u/fdgLuflj; j8f gDj/ % 3/ ePsf *%jifL{of s[i0f e§/fO{n] sfsfsf]sfhlsl/of u/]sf x'g\ . l8lNn/fda;fO“–;/fOsf qmddf ef/tsf]cf;fd x'“b} ;f]xL k|fGtsf] sf/a+ufneGg] :yfgdf hfg] qmddf /]naf6}x/fPsf lyP . clxn] e§/fO {kl/jf/df l8NnL/fdnfO{ lrGg]elthf s[i0f Ps hgf dfq 5g\ .

5f]/f5f]/L k9fpg C0fs'g} klg C0f s;}nfO{ klg

Jofkf/ Joj;fo ug{ jf uhf]{ 6fg{

lgsf] gx'g] Ifo/f]usf /f]uL kfOPIfo/f]usf] cf}ifwLn] lgsf] gx'g] uDeL/ k|s[ltsf] PS;8Lcf/

-PS;6]lG;enL 8«u /]l;:6]G6_ Ifo/f]usf b'O{ /f]uL e]l6Psf 5g\ . /fli6«oIfo/f]u s]Gb|sf cg';f/ To:tf /f]uLsf] ;+Vof cem a9L x'g ;S5 .cd]l/sfl:yt ;]G6/ km/ l8lhh sG6«f]n P08 lk|e]G;g -;L8L;L_sf]kl/efiffcg';f/ PS;8Lcf/ xfn} kQf nfu]sf] b'n{e k|sf/sf] Ifo /f]uxf] . lrlsT;sx¿sf cg';f/ Ifo /f]usf] pkrf/df k|of]u x'g] s'g}klg cf}ifwLn] of] /f]u lgsf] x'“b}g t/ of] / c¿ k|sf/sf Ifo/f]usf]nIf0fdf s'g} km/s x'“b}g .

bftfn] of] jif{ ^& cj{ #^ s/f]8 lbg]bftfx¿n] of] cfly{s jif{ g]kfnnfO{ ^& ca{ #^ s/f]8 ?k}of“ eGbf

a9L ;xof]u ug]{ ePsf 5g\ . cy{dGqfnosf cg';f/ rfn' cfly{s jif{sf]klxnf] rf/ dlxgfdf !) ca{ #$ nfv ¿k}of“ a/fa/sf] ;xof]u k|fKt x'g];Demf}tf e};s]sf] 5 eg] #( ca{ ($ s/f]8 ?k}of“ k|fKt x'g] ;Demf}tfsf]sfo{ljlw clGtd r/0fdf 5 .

P8\;af6 k|ltjif{ !% xhf/sf] d[To';g\ @)!) sf] cGTo;Dddf g]kfndf PrcfOeL÷P8\;sf sf/0f

k|ltjif{ !% xhf/ JolQmsf] d[To' x'g] Ps tYof+sn] b]vfPsf] 5 . ljZj:jf:Yo ;+u7g tyf o'Pg P8\;n] tof/ kf/]sf] tYof+sdf ;f] s'/f pNn]v5 . tYof+sdf g]kfndf &@ xhf/ JolQm PrcfOeL÷P8\;af6 ;+qmldt/x]sf] cg'dfg ul/Psf] 5 . tYof+scg';f/ rfn' jif{sf] ebf}+ dlxgfsf]cGTo;Dddf !) xhf/ ! ;o !* hgfdf PrcfOeL kf]h]l6e b]lvPsf]lyof] . To;dWo] ^ xhf/ ( ;o &% hgf k'?if tyf # xhf/ ! ;o $#hgf dlxnf 5g\ . ;+qmldt ePsfdWo] $ ;o $! hgfsf] d[To'e};s]sf] klg tYof+sdf pNn]v 5 . tYof+sdf pd]/ cg'kftdf g]kfndf#) b]lv #( jif{;Ddsf #(, @% b]lv @( jif{;Ddsf @$, @) b]lv @$jif{;Ddsf !^, $) b]lv $( jif{;Ddsf !), !% b]lv !( jif{;Ddsf $k|ltztnfO{ PrcfOeL ;+qmd0f b]lvPsf] 5 . To:t} %) jif{ gf3]sf @,% jif{b]lv ( tyf !) jif{b]lv !$ jif{;Ddsf afnaflnsfdf qmdzM @/ ! k|ltztdf ;+qmd0f b]lvPsf] 5 .

pkTosfdf sl/a b'O{ xhf/ of}gsdL{sDo'lg6L PS;g g]kfn -l;P;L_n] o; jif{ pkTosfdf of}g Joj;fodf

;+nUg /x]sf ! xhf/ * ;o of}gsdL{ dlxnfsf] klxrfg u/]sf] 5 .;LP;L g]kfnn] of}gsdL{ dlxnfsf nflu ;~rfng u/]sf] of}g/f]u;DaGwL:j]lR5s k/fdz{ tyf k/LIf0f ;]jfdf k/fdz{ tyf kl/If0fsf nflucfpg] dlxnf of}gsdL{ tyf k'?ifx¿sf] ;+Vof klg a9]sf] 5 .ljut ! jif{df * ;o %) hgf;Dd k/fdz{ lng cfPsf] hfgsf/Ll;P;L g]kfnn] lbPsf] 5 .

‘km]/L’ km]l/ aHg yfNof]vf“baf/L– lx+hf]cfh ufp“3/df k'gM km]/L

aHg yfn]sf] 5 . /ftL lgb|fdf xf];\ jfAo'“lemPsf] cj:yfdf km]/Lsf] cfgGbdf dUgx'g]x¿ k|z:t 5g\ . dlxgfdf kf“r–;ft k6scfpg] hf]uLn] e}?ª ufpg] tyf a/f“7sf] l;ªkm's]/ 3/ / a:tLdf zflGtsf] sfdgf ug{yfn]sf 5g\ . l;+xsf] cfjfhdf e}?ª ufp“b}3/–3/ 3'Dg / z'ejrgn] cflzif lbg yfn]kl5ufp“3/df a]Un} /f}gs 5 .

dfcf]jfbL åGån] hf]uLx¿ /ftL lx+8\gkfp“b}gy] . ;'/IffsdL{ tyf dfcf]jfbLsf] r]k'jfdfkl/g] eon] pgLx¿ e}?ª ufpg] Pj+ l;ªkm'Sg] sNkgf;d]t ug{ ;Sb}gy] .

Ps bzs;Dd ufp“3/ 3'Dg gkfPsf /laxfg blIf0ff ;+sng ug{ dfq 3/–3/ 3'Dg]hf]uLx¿sf] cfo>f]t klg a9]sf] 5 . ;+v'jf;ef,jfgfsf bnaxfb'/ hf]uL ^) jif{b]lv km]/Lnufp“b} cfPsf 5g\ . ef/tsf] l;nfª;Dd e}?ª ufPsf tyf l;ªkm's]sf bnaxfb'/ !) jif{ e}?ª ufpg Pj+ l;ª km'Sg gkfp“bf lrlGttlyP . k"j{sf] t]¥xy'ddf @ ;o !@, ef]hk'/df ^% tyf ;+v'jf;efdf@@ kl/jf/ hf]uLsf] a;f]jf; 5 . oL hf]uLsf] d"n k];f eg]s} km]/Lnfpg] tyf cfPsf] blIf0ffn] kl/jf/ kfNg] xf] . anaxfb'/ eG5g\–…hUufhldg 5}g, km]/L nfpg] / To;af6 cfPsf] blIf0ffn] u'hf/fug'{sf] ljsNk 5}g . w]/} d'v ePsf emf]nf af]Sg] / lbPsf] rfdn, bfn,t]n, g'g, t/sf/Lb]lv a];f/;Dd tL emf]nfdf ;+sng ub{} cfkm\gf]3/;Dd k'¥ofp“5g\ hf]uLx¿ . /ftL PSn}b]lv tLg hgf;Ddsf] ;d"xdflx+8\g] pgLx¿ sf]xL e}?ª ufp“5g\ eg] sf]xL a/f“7sf] l;ª km'S5g\ .hf]uLx¿ /fte/df $)–%) 3/ 3'dL laxfg $ ah]lt/ ;'T5g\ . laxfg &–*ah] p7]/ blIf0ff ;+sng ug{ /ftL uPs} 3/–3/df k'U5g\ . o;/L 3'Dbf b}lgs# ;o ?k}of“;Dd k|ltJolQm sdfO x'g] pgLx¿ atfp“5g\ .

–;'/]Gb| ;'j]bL

;'j|t cfrfo{…;fx|} /Fd|L 5f}, ltd|f] hf]jg

/fhLgfdf b]pm===Ú;f}/fxfl:yt o'lgs jfON8

l/;f]6{sf ;~rfns tyf ko{6gJoj;foL s]zj kf08] cfkm\gf ;fyLk|sfz e§/fO{ / ko{6sx¿sf ;fy/fKtL lsgf/fsf] kadf cfuf] tfKb}bf]xf]/L ufp“b} lyP . ufos ldngnfdf cGo ufos÷uflosfsf] Pp6f6f]nLsf ;fy lsgf/fdf b]vf k/] .s]zjn] efsf km]/]– …dfemLbfO kf]v/fkm]jftfnsf], nfd dfof ;f“Rr}sf]gnfd ef] VofnVofnsf]===.Ú ldngklg s] sd pgn] ToxL efsfdfs]zjnfO{ hjfkm kmsf{P . kkuflosf/]Zdf ;'g'jf/ klg pgLx¿sf ;fyufpg yflng\ . ko{6sx¿ klgpgLx¿;“u tfndf tfn ldnfpgyfn] . uLtsf] efsf klg pQ]hgfk"0f{x'“b} uof] . nf]suflosf Hof]ltn] ;fylbPkl5 kk uflosf ;'g'jf/n] gfRb}bf]xf]/Laf6 hjfkm lbg yflng\ lsufos ldng nfdfx¿ klg r'k eP .

…;f}/fxfdf o:tf] jftfj/0fl;h{gf x'g slQ ;do klg nfUb}gÚ–s]zjn] ;'gfP . ;f}/fxfdf ljz]ifu/Lhf8f]sf] df};ddf ko{6sx¿sf]cfudg x\jfQ} a9\5 .

cfGtl/s Pj+ afx\o u/]/a;]{lg xhf/f}+ ko{6ssf] cfudg x'g];f}/fxf k'Ug] af6f] -6f“8L rf]sb]lv;f}/fxf ahf/;Dd_ st} lkr 5}g .To;}n] clxn] Ps 3G6f hlt nfU5 .…jiff{tdf t lxnfDd] eP/ lx+8\g;Ddklg ;ls+b}gÚ– :yfgLo o'jf sdn

/dfOnf] ;f}/fxfrf}w/Ln] cK7]/f] j0f{g u/] . ;f}/fxfsfx/]s xf]6n / l/;f]6{ 6Gg el/g]lqm;d;b]lv c+u|]hL gof“ jif{;Ddsf];do xf] . …;8ssf vfN6f–v'N6Lsfaf/]df s'g} ko{6sn] xfdLnfO{ ;f]w]eg] xfdL …P8e]~r/ 6«felnªÚ eg]/76\6fd} 6f5f}{+ . ;8s ljefu tyfk|zf;gnfO{ slt bf]if nufpg' <Ú–xf]6n kfs{Nof08sf ;~rfns z/bkf08]n] oyfy{ ;'gfP .

h+un ;kmf/Ldf ‘PS;fO6d]G6’/fKtLdf 8'+uf r9\g xf];\ jf

h+un ;kmf/L hfg xf];\ . :yfgLog]kfn ;}lgs sfof{nodf tf]lsPsf]b:t'/ lt/]/ :jLs[lt lng'k5{ .…:jLs[lt lnPsf] 5}g / aLrdf st}r]lsªsf] km]nf kl/of] eg] nu]/hfS5g\Ú– h+un ;kmf/L ufO8nId0f rf}w/Ln] atfP . rf}w/Ln]af]l6ª r9\g'cl3 ;a};“u eG5g\–…of] af]6 Pp6} ¿vsf] Pp6} sf7sf]d'9faf6 agfOPsf] xf] . o;df r9\bfxf]l;of/ /xg'k5{ . s[kof xftkfgLdf gnfg'xf]nf, uf]xLn] tfGg;S5 . af]6df xnrn gu/L cufl8dfq x]/]/ a:g'xf]nf, gq af]6 klN6g;S5 . xNnf jf ukm gu/La:g'xf]nf, r/f / uf]xLx¿ efU5g\===.ÚpgL cfkm" eg] 8'+ufsf] ;a}eGbfcl3Nnf] efudf dHhfn] Hofs]6sf]uf]hLdf xft /fv]/ ko{6stkm{ kms]{/kmnfls/x]sf x'G5g\ .

ljz]if u/L lrtjg /fli6«olgs'~hsf] k}bn ;kmf/L hfg]x¿;“uufO8x¿ lgs} 8/nfUbf / /f]df~rss'/fx¿ u5{g\– …;fjwfg, df]afOnsf]

l:jr ckm ug'{xf]nf . s'g} hgfj/b]lvP gegL tl:a/ glvRg'xf]nf .;a} hgf nfd nfu]/ d]/f] kl5kl5cfpg'xf]nf . xNnfrflx“ k6Ss} ug]{xf]Og lg .Ú Tolt eg]/ xftdf nfdf]nf}/f] af]s]/ pgL cl3 nfU5g\ .h+unsf] 5]p5fpsf uf]/]6f]x¿dflx8fp“b} pgL vf;v'; ub}{ eG5g\–…pm x]g'{xf];\ u}+8fsf] 6\jfOn]6 .Ú u+}8fk|foM Ps} :yfgdf cfP/ cfkm\gf]lgTosd{ l;Wofp“5 . To;}n] pgn]eg]– …u}+8f ot} st} x'g'k5{, s]xLu/LtkfO{+x¿nfO{ nv]6\g cfof] eg];Lwf xf]Og, gfua]nL kf/fn] bf}8\g'xf ]nf jf s 'g } cUnf ] ¿vdfr9\g'xf]nf .Ú af6f]df ;k{ e]l6g],a“b]nn] nv]6\g], uf]xLn] k'R5/n]lxsf{pg] h:tf ;Defljt vt/fsfaf/]df atfp“b} pgLx¿ ko{6snfO{/f]dfl~rt t'Nofp“5g\ .

/f]dfG; Og ;f}/fxfxf]6n ;f]N6L qmfpg Knfhfsf

;]N; Dofg]h/ lsdf]g cf]emf cl3Nnf]jif{sf] lxp“bdf rf/hgf ;fyLefOsf;fy ;f}/fxfdf …x\of¨cfp6Ú ug{k'u]sf lyP . o; k6ssf] lxp“bdfpgL km]l/ ;f}/fxfdf e]l6P . utjif{eGbf o; k6s pgL lgs}/f]dflG6s b]lvP . sf/0f pgn]o;/L atfP– …bfO pgL sdnf, d]/La"9L .Ú lsdf]gsf] cf7 dlxgfcl3sdnf;“u …ne Kn; P/]~h Dofl/hÚePsf ] /x ]5 . ljjfx nuQ }gu/sf]6df …jfg gfO6 :6]Ú u/Lxlgd'g dgfP klg Tof] hf]8Lsfnflu ;f}/fxf a;fOsf] Tof] kf“r lbg

lgs} /f]dflG6s aGof] . …of] g} xfd|f]jf:tljs xlgd'g l6«k eof]Ú–lsdf]gn] cg'ej ;'gfP .

…xfQL dfq xf]Og, 6f“uf, l/S;f/ oxf“;Dd ls ;fOsn klg r9]/3'Dof}+ . SofDk kmfo/, h+un ;kmf/Lug]{ dfq} xf]Og, yf¿ vfgf -lrRr// 3f]+uL_ sf] :jfb klg rfVof}+ .pgsf] ;fy kfP/ xf]nf, of] jif{;f}/fxfsf] e|d0f cljid/0fLo aGof]Ú–lsdf]gn] /f]dflG6s x'“b} atfP .sdnf / lsdf]g h:tf hf]8L;f}/fxfdf x/]s l;hgdf e]l6G5g\ .ev{/} ljjfx u/]sfx¿sf nflu;f}/fxf ultnf] …xlgd'g 8]l:6g];gÚt xf] g} k|]dhf]8Lx¿sf nflu klg;f}/fxf /fd|f] …8]l6ª :k6Ú xf] .;fyLefOx¿sf] ;d"x;“u} 3'd3fdug{ cfPsf sltko o'jfo'jtLx¿Toxf“sf] jftfj/0fdf olt /dfp“5g\ls pgLx¿sf] ldqtf k|]ddf kl/0ftklg x'G5 . …To:tf] klg w]/} k6sePsf] 5Ú– :yfgLo Ps /]:6'/f“;~rfnsn] ;fKtflxsnfO{ atfP .pgsf cg';f/ Toxf “ g ]kfnLhf]8LeGbf klg ljb]zL hf]8Lx¿v'n]cfd k|]d ul//x]sf e]l6G5g\ .

xfQL;“u /fKtL gbLdf g'xfpg]/ v]Ng] ljb]zL hf]8Lx¿ /f]dfG; ug]{s'g} cj;/ v]/ kmfNb}gg\ . ;f}/fxfdfPp6f xftdf lao/sf] af]tn / csf]{xftdf r'/f]6 ;NsfP/ gfl/P/ lx+8]sfhf]8Lx¿ b]lvg' gf}nf] xf]Og . /fKtLgbLaf6 8'la/x]sf] 3fd b]Vbf pgLx¿cem /f]dflG6s x'G5g\ .

7d]n Og ;f}/fxf

;f}/fxf ahf/sf]/f }gs ;f “em k/ ]kl5sf7df8f}+sf] 7d]n em}+x ' G5 . To; }n ] Tof ]ahf/nfO{ :yfgLo o'jfn]…7d]n Og ;f}/fxfÚ cyjf;f}/fxfsf] 7d]n klg eGg]u/]sf 5g\ . lrtjgsf] a5\of}nLuflj;df kg]{ ;f}/fxfsf] gfds/0fToxL ahf/sf sf/0f ePsf] xf] .…jf:tljs ;f}/fxf oxL ahf/ dfqxf] . af“sL ;a} a5\of}nL uflj;dfkg]{ a:tL x'g\Ú– :yfgLo ;g/fOhkasf Ps ;~rfns bLksvltj8fn] ;f}/fxfsf] oyfy{ ;'gfP .;fgf–7"nf u/]/ ^! j6f xf]6n tyfl/;f]6{ /x]sf] ;f}/fxf If]qsf] glhssf];j{;'ne ahf/ …;f}/fxfsf] 7d]nÚ xf] .

6]lnlehgaf6 6f9flrtjgsf s]jn 6]lnlehg

;~rfnsx¿n] ;f}/fxfdf dfq} xf]Og,a5\of}nL uflj;sf w]/}h;f] 3/df;+;f/el/sf 6]lnlehg Rofgn x]g{kfOg] ;'ljwf k'¥ofPsf 5g\ .;f}/fxfsf clwsf+z xf]6n tyfl/;f]6{df 6]lnlehg ;]6 5}g . …lsgt <Ú Ps l/;f]6{ ;~rfns eG5g\–…oxf“ dflg;x¿ ;x/af6 6]lnlehgx]g{ xf]Og, k|s[lt;“u glhs x'gcfp“5g\ . l/df]6n] 6]lnlehgsfRofgn rxfb}{ dgf]/~hg lng]x¿s]xL lbgsf nflu k | fs [ lts

dgf]/~hgdf /dfpg\ eGg] p2]Zon]oxf“sf s'g} klg xf]6n tyf l/;f]6{df6]lnlehg x]g{ kfpg'x'Gg .Ú

lkpg] ls lknfpg] <tLg lbg / b 'O { /ftsf ]

Kofs]hdf k|ltJolQm tLg xhf/ lt/]/;f}/fxf k'u]sf sf7df8f}+sf z/bkf}8]nsf] lkpg] afgL 5}g . pgLsf7df8f}+df /xbf“ slxNo} /S;LhGok]o lkp“b}gg\ t/ ;f}/fxf k'u]kl5pgnfO{ Toxf“sf] /dfOnf] jftfj/0fn]dft nufof] . ;“u} uPsf ;fyLx¿n]/fKtL lsgf/sf] kadf SofDkkmfol/ª ub}{ x\lj:sLsf] r':sLlnPsf] b]v]kl5 pgnfO{ klg lkpgdg nfUof] . …sf7df8f}+df lkpg s/gug]{Ú jfrf ;fyLx¿nfO{ u/fPkl5pgn] kasf af/ 6]G8/nfO{ c8{/u/]– …ANofs skmL ljb P Kofuckm /d .Ú Tof] t ;'?jft dfqlyof] . z/bn] To;kl5 dflQg] u/LlkP . tL af/ 6]G8/ eGb} lyP–…sltko glkpg]x¿ oxf“ cfPkl5lkpg yfN5g\ . To;} elg+b}g lrtjgsf];f}/fxfnfO{ …/dfOnf] ;f}/fxf .Ú

lbOG5 t/ dsjfgk'/ lhNnfsf]eLdkm]bLl:yt eLd cfwf/ ;fd'bflosljBfnon] eg] ufp“sf ljkGgkl/jf/nfO{ 5f]/f5f]/L k9fpg C0f lbg]u/]sf] 5 . To:tf] C0f ;f]em}ljBfyL {nfO { glbO { ltgsfcleefjsnfO{ cfo cfh{gsf] lglZrt;|f]t ljsf; ug{ lbg] ul/Psf] 5 .e};Lkfngsf nflu cfdfx¿nfO{ C0flbg] u/]sf] ljBfno Joj:yfkg

;ldltn] atfPsf] 5 . b"w laqmLu/]/ 5f]/f5f]/L k9fpg ;lhnf] xf];\eg]/ o:tf] C0fsf] Joj:yf u/]sf]xf] . ljBfnon] cfly{s cefjn]afnaflnsfnfO{ ljBfno k7fpgg;s]sf cleefjs 5gf}6 u/]/C0f;lxt kmnkm"n / lj?jf k|bfgug' {sf ;fy} 3/df uf]a/Uof“;KnfG6 lgdf{0f ug{ * xhf/ cg'bfglbg] u/]sf] 5 .

Page 7: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 &gof“ k|ljlw

Odh]{G;L /]l8of]u|fdL0f If]qdf laB't\ ;]jfsf] cefjsf

sf/0f /]l8of]n] ljleGg lsl;dsf ;d:ofem]Ng'kg]{ x'G5 . o:t} lsl;dsf ljleGg;d:of ;dfwfg ub}{ cd]l/sL /]8qm;Od/h]G;L /]l8of] cGt/f{li6«o ahf/dfcfPsf] 5 . of] /]l8of]df cGo /]l8of]dfx'g] PPd÷PkmPd÷;6{ j]a÷6]lnlehgcflbsf] ;'ljwf 5 eg] o;df ;]6]nfO6k|;f/0fsf ¿kdf /x]sf] df};d /]l8of]sf]hfgsf/L klg cfp“5 . of] /]l8of] kfgLaf6gleHg] lsl;dn] agfOPsf] 5 . ;fy} o;sf]Aof6«L bd lbP/ rfh{ ug{ ;lsG5 . Ps;]s]G8df b'O{ kmGsf] nfUg] u/L () ;]s]G8bd lbP of] /]l8of] Ps 3G6f;Dd aH5 .of] bdnfO{ cem a9fP o;sf] cfjfh Ifdtf klg a9\b} hfG5 . of]/]l8of]af6 df]afOn kmf]g klg rfh{ ug{ ;lsG5 eg] o;df 6r{nfO6 klg5 . of] /]l8of]df ;fO/g;d]t 5, of] /]l8of]sf] cGt/f{li6«o ahf/ d"No ̂ )cd]l/sL 8n/ 5 .

a'6jndf klgOGkmf]6]s

a'6jn– sDKo'6/ P;f]l;o;gckm g]kfn -Sofg_ n'lDagLsf]cfof]hgfdf a'6jndf /fli6«o :t/sf];"rgf tyf ;~rf/ k|ljlw k|bz{gL-Sofg OGkmf]6]s–@))*_ x'g] ePsf]5 . cfufdL kmfu'g @# ut]b]lv @^ut];Dd a'6jndf x'g] OGkmf]6]ssf]cfGtl/s tof/L ;'? e};s]sf] 5 .OGkmf]6]sdf hfkfg, sf]l/of, ef/tnufotsf ; "rgf k | ljlw; “u;DalGwt sDkgLsf pTkfbgx¿sf! ;o @) :6n ;xefuL u/fOg]5 .sDKo '6/ Joj;foL , 6 ] lnsd;]jfk|bfos, ;"rgf k|ljlw, sn]hPj+ ljZjljBfno, ;"rgf k|ljlwOlG:6Ro"6, g]6js{ ;]jf k|bfos,OG6/g]6 ;]jf k|bfos, ;km\6j]o/pTkfbs / OG6/g ]6 a } + lsª;]jfnufotn] cf–cfkm\gf pTkfbg

Pj+ ;]jfx¿ k|bz{g ug]{ OGkmf]6]s !nfv %) xhf/eGbf a9L bz{sn]cjnf]sg ug]{ ck]Iff cfof]hsx¿sf]5 . OGkmf]6]sdf cfO{;L6L sGkm/]G;;~rfng u/L g]kfnL tyf ljb]zLlj1x¿åf/f sfo{kq k|:t't ul/g]5 .OGkmf]6]sdf ;"rgf tyf ;~rf/k|ljlw If]qdf b]vf k/]sf ;d:of /c;'ljwfsf af/]df uxg 5nkmn tyfk | f lj lws 1fg / cg 'ejsf ]cfbfgk|bfg x'g]5 . OGkmf]6]s ;DkGgug{ Sofg n'lDagLsf cWoIf lji0f'dfgah|frfo{ eG5g\— …o; k6ssf]OGkmf]6]snfO{ ljutsf eGbf Jojl:ytPj+ pknlAwd"ns agfOg]5 .

;g\ @))* df b]vfkg]{ ;Defljt k|ljlw;g\ @))* df s:tf k|ljlw

cfpnfg\ < k|ljlwsf af/]df eljiojf0fLug'{ uf¥xf] sfd xf] . oBlk aLaL;LGo'h j]a;fO6n] ;g\ @))* df gof“k|ljlwsf ¿kdf ahf/df cfpg ;Sg]% j6f gof“ k|ljlwsf af/]dfeljiojf0fL u/]sf] 5 .b j]a 6' uf]

;g\ @))& sf af¥x} dlxgfdfdflg;n] k|of]u ug]{ j]]asf af/]dfy'k|} gof“ k|ljlwsf] cEof; ePsf5g\ . u'unn] luo/ PlKns];g,P8f]an] Po/ tyf dfOqmf];km\6n]l;Ne/nfO6sf] cEof; u/] . oL ;a}k|ljlwdf k|z:t} j]a sg]S6 x'G5g\/ sltko cj:yfdf ckm nfOgcj:yfdf klg logsf] k|of]u ug{;lsG5 . P8f]an] Oa] 8]:s6k PlKns];gagfPsf] 5 . l;Ne/nfO6n] 8]:s6kPlKns];g agfpg ;S5 / o;nfO{ j]aa|fph/sf ¿kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .oL ;a}nfO{ ckmnfOg cj:yfdf klgk|of]u ug{ ;lsG5 . ;g\ @))* dfoLdWo] s'g} jf k"/} cem ljsl;t¿kdf cfpg]5g\ .cN6«f df]afOn kL;L

;g\ @))* df cN6«f df]afOnkL;L cfpg]5 . oL df]afOn kL;Lk|of]usf nflu clt g} pkof]uLx'g]5g\ . ;g\ @))& sf] cGTob]lvg} oL kL;L ahf/df ;Nanfpgyfln;s]sf 5g\ . ;a}eGbf w]/}rrf{df cfPsf] kL;L P; O{O{O{ xf] .xf8{Aofs a's cfsf/sf] of] kL;Lsf]d"No @ ;o 8n/ dfq 5 . tfOjfgLpTkfbsn] ;g\ @))* df o;k|sf/sf %) nfv df]afOn kL;La]Rg] of]hgf agfPsf 5g\ . Pslsnf]u|fdeGbf sd jhgsf oL kL;Lcf]kg ;f];{ lngS; ;km\6j]o/åf/f;~rflnt x'G5g\ . o;df $ hLaLsf]km\Nof; d]df]/L k|of]u ul/Psf] 5 .o;sf] km\Nof; d]df]/L a9fpg] sfo{

klg e}/x]sf] 5 . ;fd;'ª sDkgLn]s]xL lbgcl3 dfq o;df k|of]u ug{;lsg] ! ;o @* hLaLsf] d]df]/L sf8{sf]ljsf; u/]sf] 5 . PKknn] klg km\Nof;k|of]u u/L cN6«f lyg Dofs a's lgdf{0fug]{ of]hgf agfPsf] 5 .cfO{kLl6eL

a]nfotdf xfn k|lt;]s]G8 $d]ufla6\;sf l:k8df a|f]8AofG8rln/x]sf 5g\ . of] l:k8 a9\g] qmdhf/L 5 . cfufdL jif{ P8LP;Pn 6'Kn; cgnfOg ¿kdf cfp“b}5 . o;sf]ult @$ d]ufla6\; 5 . o;sf sf/0fw]/} OG6/g]6 k|f]6f]snaf6 ;~rflnt6]lnlehg ;]jf k|f/De x'“b}5g\ . r]sl/klAnsdf df]afOn kmf]g ck/]6/cf]6'n] o; k|sf/sf] ;]jf k|f/De ug]{3f]if0ff ul/;s]sf] 5 . c/]Gh,aLaL;L, cfO{6LeL tyf Rofgn kmf]/n]cfkm\gf] cleofgnfO{ tLj| kf/]sf 5g\ .jfO{DofS;

eljiosf] a|f]8Aof08 k|ljlw jfO{DofS;xf] . jN8{jfO8 OG6/ck/]laln6L km/ dfOqmf]j]ePS;];nfO{ 5f]6s/Ldf jfODofS;elgG5 . of] Ps k|sf/sf] jfo/n];k|ljlw xf], h;n] nfdf] b"/L;Dd klgxfO{ l:k8sf] a|f]8AofG8 pknAwu/fp“5 . of] jif{ o;sf] k|of]udf Jofksj[l4 cfpg] cg'dfg ul/Psf] 5 .df]afOn eLcf]cfO{kL

EjfO; cf ]e/ OG6/g ]6k|f]6f]snsf] 5f]6s/L ¿k eLcf]cfOkLxf] . eLcf]cfOkLn] OG6/g]6sf] k|of]uaf6;:tf] d"Nodf kmf]g ug]{ ;'ljwf pknAwu/fp“5 . clxn];Dd eLcf]cfO{kL ;'ljwfk|bfg ug]{ ;a}eGbf /fd|f] sDkgL :sfOk

lj1fg–k|ljlw k|lt:kwf{ ;DkGg;fKtflxs ;dfrf/

sf7df8f}+— cGt/ljBfno v'nflj1fg tyf k|ljlw k|ltof]lutf ut;f]daf/ ;DkGg eof] . kf6gl:ytczf]s kf6L{ Kofn];df b'O{ lbg rn]sf]pQm k|ltof]lutfdf 8]9 bh{gljBfnon] ;xeflutf hgfPsf lyP .

t];|f ] cGt/ljBfno:t/Lolj1fg k|bz{gL tyf k|ltof]lutf–@)^$ df wfkfv]n dfWoldsljBfno wfkfv]nsf] …k[YjLnfO{hf]ufcf} +Ú zLif{ssf] jftfj/0fLok|ljlwn] klxnf] :yfg xfl;n u¥of] .To:t} /]l8of] 6«fG;ld;g;DaGwLgfO6]ª\un df=lj=sf ljBfyL{sf]k | ljlw bf ]; | f ] , 8LPgP df ]8n-/]lKns];g, 6«fG;ld;g_ ;DaGwLsflGtk'/L df=lj= tflN5v]nsf] k|ljlwt];|f] tyf jf6/ Ko'l/lkms];g÷jf6/ ;fOsn;DaGwL df5fk'R5«]df=lj= yl;v]nsf] k|ljlwn] ;fGTjgfk'/:sf/ xfl;n u/] .

dfOqmf ]:sf]k;DaGwL gof“df]8n k|:t't u/]/ k|ltof]lutfdfa]:6 lqmP;g k'/:sf/ df]8nPs]8]dL, n'e'n] k|fKt u¥of] . To;}u/LcN6«f6]s len]h k|ljlw ljsf; u/]sf]EofnL pRr dfWolds ljBfnon]a]:6 6]Sgf]nf]hLsf] Pjf8{ xfl;nu¥of] eg] pTs[i6 k|]h]G6/sf] k'/:sf/sf7df8f}+ h]leo/ klAnssf k|zfGtrf}nfufO{+n] xfl;n u/] .

gfi6sf k"j{;b:o ;lrj

k|f ]km ];/ 8f= s[i0f dfgGw/n]cfOtaf/ pb\3f6g u/]sf] pQmk |bz {gL tyf k | ltof ] lutfdflbJoHof ] lt df= lj=n ] nf ]snd]l8l;g;DaGwL k|ljlw, cgGtdf=lj=n] ldgL sDKo'6/ tyf d'e]jn/f]8 k|ljlw, dfpG6 cf]lne df=lj=n]NofG8:nfO8 tyf On]S6«f]nfOl;;k|ljlw, g];gn lrN8«]g df=lj=n] /s]6k|ljlw k|:t't u/]sf lyP . To:t}ddtf ljBf;bgsf ljBfyL{n] jf6/Ko'l/lkms];g, ljBf;bg df=lj=sfcf];df]l;; k|ljlw, xfO{ Eo' df=lj=n]On ]S6 « f ] DofUg ] l6s OG8S;g,afns'~h df=lj=n] On]lS6«sn xg{tyf u0f]z d]df]l/on df=lj=n]cfl6{lkml;on :gf ]kmn k|ljlwk|ltof]lutfdf ;fd]n u/fPsf lyP .

n'e' h'lgo/ h]l;h tyflkgfsn Ps ]8 ]dLsf ] ; +o 'Qmcfof]hgfdf ;DkGg pQm sfo{qmddfljleGg sn]hsf ljBfyL{n] ljsf;u/]sf k|ljlw ;fj{hlgs u/]sflyP . k|bz{gLdf lkgfsn Ps]8]dLsfljBfyL{n] lgMz'Ns An8 u|'k klxrfg,An8 k|];/ gfk / tf}n hf]Vg] ;]jfk|bfg u/]sf lyP eg] sfdgfOG6/g];gnn] sDKo'6/ lSjh;~rfng u/]sf] lyof] . sfo{qmdnfO{sl/a !@ xhf/ ljBfyL{n] cjnf]sgu/]sf] cfof]hsx¿n] atfP .

dflgG5 . o;} jif{b]lv of] ;'ljwfOG6/g]6df dfq geP/ df]afOnkmf]gdf ;d]t pknAw x'g]5 . ;g\@))& sf] cGTodf y|L gfds g]6js{ck/]6/n] o:tf] ;]jfsf] k/LIF0f u/]sf]5 . gf]lsofn] klg of] k|ljlw k|of]uug{ ;lsg] $ j6f df ]8nsfx\ofG8;]6 lgdf{0f ul/;s]sf] 5 .

–Ps/fh ;'j]bL

Page 8: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008

qm=;+= kf7Øj:t' k"0ff{s!= xfdL, xfd|f] ;d'bfo / /fi6« %@= xfd|f ljsf;sf k"jf{wf/x¿ %#= xfd|f] k/Dk/f, ;fdflhs d"No dfGotfx¿ %$= ;fdflhs ;d:of / ljs[lt !)%= gful/s r]tgf !)=̂ ef}uf]lns cWoog @%&= P]ltxfl;s cwoog @!*= cfly{s tyf jftfj/0fLo cWoog !$(= cGt/f{li6«o ;dembf/L, zflGt, / ;xof]u %

hDdf !))

*

x]nr]So|fO“ ug'{x'“b}g ;fdflhs lzIffdf

hl6n 5}g P]lR5s c+u|]hL

clgjfo{ ;fdflhs lzIffP;Pn;L k/LIff lbg] ljBfyL{x¿sf nflucf7 ljifodWo] Ps xf] . c? ljifoh:t} x]nrqmofO“ ul/of] eg] o;dfklg c;kmn x'g ;lsG5 . ljBfyL{n]of] ljifonfO{ ;fdfGo ¿kdf cWoogu/] klg c;kmn x'g] ;Defjgf /x“b}g .efiffut ljifo ePsfn] o;nfO{cWoog ubf{ gf]6 agfpg], b]zleqsfkl/jlt{t /fhg}lts 36gfx¿sf]cWoog ug'{ tyf ;do–;dodfbf]xf]¥ofP/ x]g'{ /fd|f] x'G5 .

k/LIff lgoGq0f sfof{no;fgf]l7dLn] ;fdflhs lzIffsf]k|Zgkqsf] gd"gf klg kl/jt{g u/]sf]5 . of] kl/dfh{gn] c+s a9fpg] df}sflbPsf] 5 . oL ljifosf] k/LIfflb “bf ljBfyL {n ] df } lns z}nLckgfP pQ/k'l:tsf k/LIfsnfO{gDj/ lbg hf“u/ rN5 .

kf7\oqmdcg';f/ ;Dk"0f{ PsfO{ Pj+If]qnfO{ ;d]6]/ k|Zg lgdf{0f ug{, ;dok"0ff{ªs Pj+ k|Zg ;+Vof lgwf{/0f ug{1fg, ;Lk Pj clej[lQ kIfnfO{ ;d]6gk/LIffdf ljZjf;gLotf Nofpg,kf7ssf] p2]Zo;“u ljBfyL{sf]pknlAwnfO{ t'ngf ug{, k|Zg lgdf{0fstf{tyf lzIfsx¿nfO{ kyk|bz{g ug{ k/LIfflgoGq0f sfof{non] tof/ u/]sf]ljlzi6Ls/0f tflnsfsf] P;Pn;Lsf]tof/L ul//x]sfx¿nfO{ dxTjk"0f{

;xof]u k'¥ofpg]5 .;fdflhs lzIff cWoog ubf{

ga'lemPsf s'/fx¿ lzIfs;“u ;f]Wg],b ]zleq kl/jlt {t /fhg} { lts36gfx¿sf ] Vofn ug] { tyf;fyLefO;“u ldn]/ 5nkmn ug'{ /fd|f]x'G5 . P;Pn;Ldf of] ljifodf k|Zgkqtof/ ubf{ 1fg, af]w, k|of]ufTds

ePsfdWo] k|Zg g+= !^ df cyjfk|Zgx¿ klg cfp“5g\ h;df !^gDj/df cyjf cGtu{t pQ/ cd]l/sf,blIf0fcd]l/sf / clk|msf dxfb]zaf6Pp6f k|Zg ;f]lwG5 eg] !( gDj/dfcyjf Oltxf; PsfOaf6 Pp6f k|Zg;f]lwG5 . nfdf] pQ/ cfpg] k|Zgdfcyjf k|Zgx¿ ;f]lwg] 5}g . @$

cfly{s tyf jftfj/0fLo ef}uf]lns,P]ltxfl;s cWoog, ;fdflhs ;d:ofPj ljs[ltaf6 cfpg]5g\, ;fy} of]ljifodf ;a}eGbf a9L k|Zg ef}uf]lnscWoogaf6 cfpg]5 .

k/LIffsf] tof/L ubf{ lzIfs tyfljBfyL{n] cWoog lbg'kg]{ s'/fx¿

• k|Zgkq ;fwf/0f x'g] ePklg k9\g/ k9fpg x]nrqmfofO“ ug'{x“'b}g .

• ;d'bfodf cfwfl/t k|Zgcfpg] ePsfn] aflx/L cwoogklg ;xof]uL x'g ;S5 . o;sf] cy{kf7 \oqmdsf ] cwoog–kZrft\ lzIfssf] ;/;Nnfxdf ljleGgkf7ok':ts ;|f]tx¿ ¿kdf cWoogug{ ;lsG5 .

• k|Zgkqdf :yfgLo ;+:s[ltjf ;d'bfodf cfwfl/t k|Zg cfP /;DalGwt If]qsf lzIfsn] sfdkLghf“rL csf]{ :yfgsf] lzIfsn] sfkLsf6\bf c+s sd cfpg ;S5 . o:tf]a]nfdf pQ/ k/LIf0f ug]{ lzIfsn]klg Wofg k'¥ofpg' cfjZos 5 .To;}n] lzIfs cWoogzLn x'g'clt cfjZos 5 .

• gful/s r]tgf kf7df !%c+ssf ] k |Zg kf7 \oqmdeGbfaflx/sf] cfpg] ePsfn] ljBfyL{n];DalGwt lzIfs;“u k/fdz{ ug'{cfjZos x'G5 .

• e'uf ]nsf ] k |ZgdftYof+szf:qdf cfwfl/t ;j]{If0f rf6{agfpg] k|Zg cfpg]5 . o;sf nfluljBfyL{n] ul0ftdf ePsf] tYof+szf:qhfGg' cfjZos x'G5 .

• ljBfyL{n] s:tf] lsl;dsf] k|Zgkqcfpg] xf], k"j{hfgsf/L lng'k5{ .

• ;a} zLif{scGtu{tsf kf7bf]xf]¥ofP/ x]g]{ . o;f] ugf{n] bf]wf/

ePsf] kf7 a'em\g ;lsG5 . ;fy}bf]xf]¥ofP/ k9\bf sIffsf]7fdf cWoogubf{ s'/f k'gM :d/0f x'G5 .

• gf]6 agfP/ cWoog ug'{k5{ . a9Lc+s cfpg] kf7nfO{ a9L dxTj lbg'k5{ .

• ;"qut ¿kdf cWoog ug]{jfgLsf ] ljsf; ug' {k5{ ;fy}l;nl;n]af/ n]v]/ k9g'k5{ .

• k9]sf s'/fnfO{ ;do–;dodfdgdg} ;Demg'k5{ .

• cfkm"n] k9]sf ljifodf kl/jf/sf;b:o jf ;fyLefO;“u 5nkmn ug]{ .

• ;fdflhs ljifonfO{ ;/n,;xh, xNsfkm 'Nsf 9+un] dfqlng'x'“b}g . lsgsL of] ljifo e'uf]n,Oltxf;, gful/szf:q, ;fdflhszf;q,/fhgLlts cy{zf:q tyf snf;+:s[ltsf ] ; +ufnf] xf] . uxgcWoogljgf ;kmn lzIf0f c;Dejx'G5 . lzIfsn] ljBfyL{nfO{ ;kmnagfpg ;DalGwt lj i fos fljz]if1af6 cfkm"n] klg cfjZostflnd lng' plQs} cfjZos 5 .

• ljBfyL{x¿nfO{ P]ltxfl;scWoog PsfOcGtu{t Pp6f nfdf] k|Zg;f]lwg] x'“bf o:tf P]ltxfl;s 7fp“x¿sf]e|d0f tyf cWoog u/fpg' cToGtcfjZos x'G5 .

• ljBfyL{x¿n] ;fdflhslzIfsn] b]zdf rln/x]sf] tyfkl/jlt{t /fhg}lts 36gfqmdx¿sfaf/]df hfgsf/L lbO/xg' lgtfGtcfjZos 5 .

• ef }uf } lns cWoogaf6g]kfnsf] gS;f agfpg] k|Zg clgjfo{cfp“5 . To;}n] ljBfyL{n] o;sf] cEof;/fd|f];“u ug'{kg]{ x'G5 .

k/LIffsf] ;dodf• k/LIffdf pQ/sfkLnfO{ afof

;fO8df ! bzdnj % OGr ef“Rg'k5{ .• c+sef/ x]l/ ;dosf] Vofn

/fVg'k5{ . JofVof ug] { k|ZgnfO{clwstd ;do lbg'kg]{ ePsfn]cufl8sf k|Zgx¿ l5§} ;Sg] .k|Zgkq xn ug'{cl3 bf]xf]¥ofP/k|Zgkq x]g'{k5{ .

• ;'?df ;lhnf] Pj+ pQ/ cfpg]k|Zgsf] pQ/ n]Vg'k5{ . clt ;+lIfKtk|Zgsf] pQ/ n]Vbf eg] qmd};“un]Vg'k5{ . tnsf s'g} k|Zgsf] pQ/gcfP :yfg vfnL 5f]8g'k5{ .

• ;+lIfKt lbg'kg]{ pQ/nfO{cfjZostfeGbf a9L nDAofpg' kb}{g,tYout n]vfO n]Vg'k5{ .

• Pp6f k |Zgsf ] pQ/n]lv;s]kl5 s]xL :yfg 5f]8]/ dfqcsf]{ k|Zgsf] pQ/ n]Vg'k5{ .

• xn ul/;s]sf k|ZgnfO{k ] lG;nsf ] ;xfotfn] lrgf ]nufpg'k5{ . s'g} zAb jf k|Zgsf]pQ/ la;{g ;S5' h:tf] nfu] To:tfk|Zgsf] xn ;'?d} ug'{k5{ .

• lgwf{l/t ;do cufj}k|Zgkq xn ul/;s]kl5 k/LIff ;odcjlw;Dd pQ/ k'l:tsfnfO{ cfkm}n]bf]xf]¥ofP/ x]g{ ;lsG5 .

• n]v]sf] s'/f sf6g'kg]{ ePPsk6s k]lG;nn] sf6] k'U5 jf /kmeg]/ pNn]v ul/lbP x'G5 .

• k|Zg xn ubf{ df}lnstfckgfp“b} pbfx/0f lbP/ n]v]hf“rsLnfO{ /fd|f] c+s lbg dg nfU5 .

k|To]s ;d"xsf k|Zgx¿ ;f]xL;d"xleq g} xn ug'{k5{ h:tf] ;d"x…sÚ sf] ;d"x …5Ú g+= k|Zg ;d"x …vÚdf n]v]/ xn gug]{ .

-vgfn tyf If]qL P;cf]P; afnu|Fd,;fgf]l7dLdf lzIFs x'g''xG5 ._

dfWolds txsf] kf7oqmddfP]lR5s c+u|]hL k|ydkq c+u|hL;flxTodf ?lr /fVg] ljBfyL{x¿sfnflu tof/ ul/Psf] xf] . xfn} lgdf{0ful/Psf] ljlzi6s/0f tflnsf @)^3cg';f/ ljifoj:t'nfO{ d'VotM tLgefudf ljefhg u/L ljleGg txsfk|Zgx¿ lgdf{0f ug]{ k|fjwfg /flvPsf]5 . k |Zgx¿ sIff !) sf ]kf7\ok':tsaf6 dfq ;f]lwg]5 .

pNn]lvt k|ZgdWo] $ j6f nfdf]pQ/ lbg'kg]{ vfnsf x'g]5g\ h;dfk|To]ssf] k"0ff{ssf] !) x'g]5 . To;}u/LuB v08af6 Pp6f af]w k|Zg -slDk|x]G; Kof;]h_ ;f]lwg]5 . h;sf]k"0ff{s !@ x'G5 . of] k|Zg uB v08sf]syf jf lgaGw ljBfaf6 ;f]Wg;lsg]5 . dfly tflnsfdf k|:t'tk|Zgx¿, gn]h n]en, slDk|x]G;gn]en, PlKns];g n]en tyf xfOo/Plalnl6h n]ensf x'g]5g\ .

!= sljtf -kf]o6«L_of] v08df ;f]lwg] % j6f

k|ZgdWo] # j6f ;+lIfKt pQ/fTdstyf @ j6f nfdf] pQ/ lbg'kg]{ vfnsfx'G5g\ . 5f]6f] pQ/ lbg'kg]{ vfnsfx'G5g\ . 5f]6f] pQ/ lbg'kg]{ k|Zgsf]k"0ff{s %–% x'g]5 . nfdf] pQ/ cfpg]

k|Zgsf] k"0ff{s !)–!) x'g]5 .k|Zgx¿sf] ;fdfGotof Kof/fkm]h,;d/L, PgfnfOl;;, Oefn'P;g,hl:6lkms];g tyf lqml6snPlk|l;P;g ug] { x'G5 . To:t}PS6«S6nfO{ ;k|;+u JofVof ug]{Pp6f k|Zg x'g]5 .

@= uB ljwfaf6 ljleGg txsf& j6f k|Zgx¿ ;f]lwG5g\ h;dWo] ^k"0ff{ssf # j6f, % k"0ff{ssf # j6ftyf ! j6f l/l8ª slDk|x ]G;gk7gaf]w k|Zg !@ k"0ff{s u/L hDdf$% k"0ff{ssf k|Zg ;f]lwG5 . of]v08df klg sljtf v08df h:t}ljleGg tx g]n]h slDk|x]G;g,PlKns];g xfOo/, Plalnl6hsfcfwf/df k|Zg lgdf{0f ul/G5 .

#= gf6s-8«df_gf6s ljwfaf6 nfdf] pQ/

lbg'kg]{ !)–!) k"0ff{ssf @ j6fk|Zgx¿ ;f]lwg]5 . k|Zgx d'VotMPlKn]s];g tyf xfOo/ Plalnl6htxsf x'G5g\ . gf6ssf] syfgs-Kn6_ tyf d'Vo 36gf, rl/q, lrq0f,zLif{ssf] ;fy{stf k[li6 ug]{ vfnsfk|Zgx¿ ;f]lwG5g\ .

Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿–;a} kf7oj:t' qmdzM cWoog ug]{ .–kf7ok':ts n]Vg] cEof; ug]{,

;fy} 8«fdf, gf]ansf Kn6, cfp6nfOgn]Vg' cfjZos 5 .

–sIff ( sf] k':tcGtu{tl8kmfOlgª NofªUj]h Pj+ l8kmfOlgªln6/]r/ a'em\g'k5{ .

–;flxTosf] w/ftn ePsfn]df}lns tyf l;h{gfTds pQ/ lbg'kg]{x'G5 . /fd|f] c+s Nofpg efiffz}nL,

jfSo ;+/rgf Pj+ ltgLx¿sf] ;+o'Qmk|:t'lts/0fdf Wofg lbg'k5{ .

–kf7x¿ w]/} k9\g], h;n] ubf{ljBfyL{x¿sf] k9fOsf ;fy} n]vgdfklg z'4tf lbg] tl/sf jf k/LIffdfn]Vg] s'/f lgtfGt j}olQms tyfdgf]j}1flgs s'/f x'g\ .

–k/LIffdf cfTdljZjf;Psbd } c fjZos x ' G5 .cfTdljZjf;s} sf/0f lbdfu klgk9]sf] s'/f ;f]Rg ;Sg] x'G5 .

–kl/Iffsf a]nfdf dfq k9g]jfgLn] ljBfyL{sf] dl:tisdf Pslsl;dsf] qf; pTkGg x'G5 . p;sf]ljeflht dgl:yltsf sf/0f :d[ltdf:jtM x|f; cfp“5 . pm cflQG5 /;fdfGo cj:yfsf] n]vfO sd ;kmf x''g'sf;fy} slt cIf/ 5f]8g] jf 5f]l8g] x'G5 .log} s'/fx¿ cz'l4sf sf/s aG5g\ /

gDa/ sd cfp“5 .–k/LIffsf] ;dodf k|Zgkq

/fd|f;“u k9g] clg dfq ;dfwfg ug{yfNg], cfkm"nfO{ ;lhnf] nfUg] tyf /fd|f]n]Vg] k|Zgaf6 pq/ n]Vg' yfNg'k5{ .

–;a} k|Zgsf] pQ/ n]Vg] k|of;ug]{ cyjf sd cfpg] eGg]ljlQs}vfnL g5f]8\g], yf]/] dfq n]v] jf n]v]sf]dWo] yf]/} ldn] klg pQ/k'l:tsfhf“rsn] gDj/ lbG5g\ .

–;xL pQ/ n]v] /fd|f] c+s xfl;nug{ ;lsG5 . pQ/ n]Vbf Pp6} zAbjf jfSo k6sk6s gbf]xf]¥ofpg] . o;n]hf“rsLnfO{ lbSs agfp“5 .

–n]lv;s]kl5 pQ/ bf]xf]¥ofP/x ]g ] { , o;f ] ugf {n ] uNtL eP;Rofpg ;lsG5 .

-pkfWofo P;cf]P; afnu|Fd,;fgf]l7dLdf lzIFs x'g'x'G5 ._

• sf7df8f}+l:yt Ps pRr dfWolds ljBfnosf nflu c+u|]hLljifodf :gftsf]Q/ Ps hgf :s'n–sf]cl8{g]6/sf] cfjZostf 5 . c+u|]hLefiffdf bIf, sDKo'6/;DaGwL 1fg tyf Go"gtd tLg jif{sf] cg'ej k|fKtJolQmn] ljBfnosf] kmf]g gDa/ $#%@&^! df ;Dks{ /fVg'xf]nf .

• eLP; lgs]tg Ph's];g kmfpG8];g dLgejgsf] lgDg dfWoldstxsf nflu Ps hgf lzlIfsf / c+u| ]hL efiffdf bIf ljBfyL {k/fdz{bftf÷v]n tyf lk6L lzIfssf] cfjZostf 5 . of]Uo tyfcg'ejL JolQmn] Ph's];g kmfpG8];gdf ;Dks{ /fVg'xf]nf .

• ndh'ªl:yt elQm cfbz{ SofDk;sf nflu PdP8 tyf PdPpQL0f{ Ps hgf c+u|]hL k|fWofkssf] cfjZostf 5 . Go"gtd bf];|f] >]0fLpQL0f{ eP/ cg'ej k|fKt JolQmn] SofDk;df ;Dks{ /fVg'xf]nf .

• sf7df8f}+af6 k|sflzt x'g] Ps /fli6«o dfl;s klqsfsf nfluGo"gtd kf“r jif{sf] cg'ej k|fKt dfs]{l6ª PSh's]l6esf] cfjZostf 5 .of]Uo JolQmn] klqsfsf] kmf]g gDa/ $$@@$!# df ;Dks{ /fVg'xf]nf .

• w'lnv]nl:yt Ps l/;f]6{ tyf xf]6nsf nflu cl;:6]G6 ;]N; Pj+dfs]{l6ª Dofg]h/sf] cfjZostf 5 . pTs[i6 JolQmTj ePsf cg'ejLJolQmn] cfkm \gf ] ;Dk"0f { JolQmut ljj/0f;lxt Od]n 7][email protected] df cfj]bg lbg'xf]nf .

• sf7df8f}+l:yt Ps kf]lnlSnlgs PG8 l/;r{ ;]G6/ k|f=ln=sfnflu cgdL ;LPdP, Nofa 6]lSgl;og cl;:6]G6 tyf x]Ny cl;:6]G6dlxnf sd{rf/Lsf] cfjZostf 5 . dfs]{l6ª;DaGwL klg 1fg ePsfdlxnfn] kmf]g gDa/ @!(!!(& df ;Dks{ /fVg'xf]nf .

• sf7df8f}+l:yt Ps Jofkfl/s sDkgLsf nflu l8Knf]df xf]N8/b'O{ hgf OG6]l/o/ 8]sf]/]6/, PdaLP; tyf PdaLP pQL0f{ u/]/ df]6/;fOsnclgjfo{ ePsf] b'O{ hgf dfs]{l6ª PSh's]l6e, Ps hgf 8]lne/L AjfO,Ps hgf 3/df sfd ug]{ ;xof]uL tyf Ps hgf 8«fOe/sf] cfjZostf5 . OR5's JolQmn] kmf]g gDa/ $!!&)(@ df ;Dks{ /fVg'xf]nf .

• sf7df8f} +l:yt Ps DofgKffj/ sDkgLsf nflu Ps hgfdlxnf l/;]K;lg:6sf] cfjZostf 5 . k|jL0ftf k|df0f kq txpQL0f{ u/]/ sDKo'6/;DaGwL 1fg ePsf dlxnfn] sDkgLsf] kmf]ggDa/ $$^$^#( df ;Dks{ /fVg'xf]nf .

• Ps lrgL pBf]usf nflu d]sflgsn OlGhlgo/, AjfOn/ OlGhlgo/,OG:6«"d]G6 OlGhlgo/, ;Nkm/ ag{/ ck/]6/, e]So'd lkmN6/ ck/]6/,k}gd]g÷l;lgo/ k}gd]g, cl;:6]G6 k}gd]g, ;]lG6«km\o'un ck/]6/, 6jf{Ogck/]6/, On]lS6«l;og, On]lS6«sn kmf]/d]g, ldn xfp; kmf]/d]g tyfAjfOn/ P6]G8]G6sf] cfjZostf 5 . lrgLldndf Go"gtd\ kf“r jif{sf]cg'ej k|fKt JolQmn] cfkm\gf] ;Dk"0f{ JolQmut ljj/0f;lxt kf]:6 aS;gDa/ @##@ sf7df8f}+df cfj]bg lbg'xf]nf .

tyf vf]hd"ns ;Lk ;dfnf]srgfTdslgGtg;Lk / clej[lQ Pj+ d"No ;d]l6g]u/]sf] 5 eg] k/LIffdf cfpg] k|Zgx¿clt ;+lIfKt, ;+lIfKt / nfdf] pQ/u/L tLg lsl;dsf x'G5g\ .

clt ;+lIfKt pQ/ lbg'kg]{ k|Zg* j6f x'g]5g\ h;df ;a} k|Zgclgjfo{ x'g]5g\ . oL k|Zg ! k"0ff{ssf]x'G5g\ . @ ldg]6 * k|Zg ;dfwfgug{ ljBfyL{n] clwstd !^ ldg]6sf];do pkof]u ug{ ;S5g\ . o;}u/L;+lIfKt k|Zgx¿ $ k"0ff{ssf !$ j6fcfp“5g, h;sf nflu clwstd *ldg]6 !$ ldg]56 pkof]u ug{;lsG5 . o;}u/L nfdf] pQ/ lbg'kg]{( k"0ff{ssf $ j6f k|Zg k/LIffdf;f]lwg]5g\ .o;df k/LIffyL{n] !# ldg]6$ k|Zg %@ ldg]6 k|of]u ;Sg]5g\ .

;+lIfKt k|Zgx¿ sIfF !) df

gDj/df g]kfnsf] gS;fgf agfP/ljleGg s'/f eg{ lbg] nfdf] k|Zgclgjfo{ ¿kdf ;f]lwg] P]ltxfl;s7fp“x¿sf] e|d0fsf] l6kf]6 tof/ ug]{k|Zg clgjfo{ ¿kdf g;f]lwg klg;S5 . h;cg';f/ clt ;+lIfKt k|Zg* k"0ff{s, ;+lIfKt %^ k"0ff{s tyfnfdf] #^ k"0ff{ssf] /xg]5 .

1fg / af]w;DaGwL clt;+lIfKt;DaGwL clt ;+lIfKt !, ;+lIfKt% / nfdf] ! u/L & j6f k|Zgcfpg]5g . k|of]ufTds clt ;+lIfKt@, ;+lIfKt $ / nfdf] @ u/L * j6fk|Zg cfpg]5g\, ;dfnf]rgfTdsdfclt ;+lIfKt @, ;+lIfKt @ tyf nfdf]! u/L % j6f k|Zg cfp“5g\ .

o;}u/L clej[lQ tyf d"Noaf6clt ;+lIfKt # / ;+lIfKt # u/L ^j6f k|Zg cfp5g\ . nfdf k|Zgx¿

qmd ljwf k|Zgkq k"0ff{s! sljtf % #%@= uBf & $%#= gf6s @ @)

hDdf !$ !))

of]u]Gb| vgfnb'uf{ If]qL

dw' pkfWofo

Page 9: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 (

a;' lbbLsf]eujfg\ e/f];f

afnaflnsfsf] gflosf qm]h M /fdhL nfld5fg]åf/f lgb]{lzt rnlrq/fHosf] 5fof+sgsf cj;/df gflosf piff kf}8]n;“u c6f]u|fkm ln“b}kf]v/fsf :s'n] afnaflnsfx¿ .

tl:a/ M lzj zdf{

g]kfnL snfsf/ efif0f ug]{s '/fdf sdhf ]/ 5g\ eGg] thuhfx]/ 5 . t}klg ;fj{hlgssfo{qmddf pgLx¿s} jf0fLnfO{dxŒjk"0f{ dflgG5 . cem pd]/sf

o:tf] kf] cf]klgª…k|e'zdz]/n] of] s] u/]sf] <

Pp6f Pn;L8L lkmNd agfpg] k};ft cf]klgªd} ;s] t .Ú –Ps rnlrqlgdf{tf b+u kb}{ csf{ rnlrqlgdf {tf; “u s '/f ub } { lyP—lemlnldnL nfO6df emG8} b; hgfgt{sLx¿ hf8f] g} ttfpg] …cf]kg8«];Údf d~rdf cfP . l8h] o'jfn]uLtnfO{ l/ldS; ub}{ ahfP– …d]/f]

Pp6f ;fyL 5===Ú . oBlk of] uLt;'ud kf]v/]nn] ufPsf] rlr{t uLteg] xf]Og . rnlrqs} zLif{s lyof]—…d]/f] Pp6f ;fyL 5Ú . Do'lhslel8of] tyf sfo{qmdx¿df UNofd/cfO6d 8fG; u/fpg vlKk;dflgPsL g[To lgb]{zs /]g]zfn] pQmrnlrqdfkm {t klxn f ] k6srnlrqdf g[To lgb] {zg ug] {cj;/ kfPsL lyOg\ . To;}sf]v ' ; Lh :t } u / ] / pgs fgt{sLx¿n] s7\ofª\lu|g] hf8f]dfklg sl:;Psf] xfkm kfOG6 /l:nen];df sDd/ xNnfp“b} gfr] .lao/, jfOg / lx\j:sLsf] dfbdfdbd:t rnlrqsdL { tyfcfdlGqtx¿ pgLx¿sf] gfr x]/]/

dflQ“b} lyP . …3ftsÚaf6 rnlrqlgdf{0fdf xft xfn]sf k|e'zdz]//f0ffn] csf]{ rnlrq …/fHoÚ klgagfO;s]sf 5g\ . oL b'j} rnlrq;fj{hlgs ePsf 5}gg\ . jif{dftLgb]lv rf/j6f rnlrq lgdf{0fug]{ nIo lnPsf] /f0ffsf] cfOsf]/d'lehn] t];|f] rnlrqsf ¿kdf …d]/f]Pp6f ;fyL 5Úsf] lgb]{zgsf] lhDdf;'bz{g yfkfnfO{ lbPsf] 5 . yfkfs ]x L ;docl3 sfl Gtk '/6]lnlehgaf6 k|;f/0f ePsf] >[+vnf…xfp;km 'nÚsf ] lgb] {zs x'g \ .rnlrqdf pgn] …xfp;km'nÚs}gfos cfo{g l;Ub]nnfO{ gfosagfPsf 5g\ eg] gflosfsf] rogx'g af“sL 5 .

lx;fan] kfsf snfsf/nfO{ o:tfsfo{qmddf jl/i7 eg]/ ;Daf]wg ub}{d~r lbg] rng 5 .

/fhwfgLdf cfof]lht Pssfo{qmddf jl/i7 cleg]qL a;'lbbLn] /fd|f] rnlrq agf];\ eGb}t]QL;sf]6L b]jtfnfO{ k'sf/]/ ;a}nfO{crDddf kfl/lbOg\ . ljifo lyof]—cfsfz clwsf/Ln] agfpg] rnlrq;"of]{bosf] . ;“of]{bonfO{ z'esfdgflbg lgDTofOPsfx¿dWo] w ]/ }snfsf/n] ljifosf] hl6ntf tyfcGt/f{li6«o ahf/df k|bz{g ubf{ckgfpg'kg]{ z}nLsf af/]df af]n] klga;' lbbLn] eg] …efOn] /fd|f] rnlrqagfpg] x'g' eof] v';L nfUof]Ú eGb}rnlrqsf] ;kmntfsf nflu t]QL;sf]6L b]jtfnfO{ ;nfd ul/g\ .

k5f l8kl§ ufO "u 'O " ; '?e}xfNof]— ljb]zLn] klg g]kfnLa'em]sf eP t a;' lbbLn] OHht}kmflng\ . csf{ lgb]{zs nIdLgfyzdf{n] ;d]t a;' lbbLs} ky cg';/0fub}{ t]QL; sf]6L b]jtfnfO{ k'sf/]kl5eg] ;a} r'krfk eP . glhs} a;]sfcsf{ Ps hgf rnlrqsdL{ eGb}lyP— …k9]n]v]sf rnlrqsdL{ klg/fd|f] rnlrqsf nflu eujfg\s}z/0fdf kbf{ /x]5g\ .Ú

lzj bfO x'g''x'Ggk|;+u rnlrq …;"of]{boÚ s} xf] .

xNsf v}/f] s]z, ANofs 8«]; ck .Tof] lbgsf] lzj >]i7sf] xfO{–kmfO{klg lgs} lyof] . lxdfnog xf]6ndfcfof]lht sfo{qmddf lzj >]i7cfof]hss} xf/fxf/Ldf cfuGt'snfO{:jfut u/]/ a;]sf lyP . sfo{qmdsfnflu k'Ug]x¿ sf]xL lgb]{zs cfsfz;“u/fd|f] bf]:tL ePsf sf/0f lzj >]i7:jfutsf nflu a;]sf eGy] tsf]xLrflx“ l6Kk0fL ub}{ lyP— …rnlrqsf]lx/f] ePkl5 cfkm\gf] o'lg6sf] sfd;3fpg}k¥of] lg .Ú

sfo{qmd ;'? eof], 8\of;dfaf]nfOg'kg]{ JolQmx¿ af]nfOP .To;df klg lzj bfOsf] pkl:yltcu|k+lQmd} lyof] . kfn}kfnf] jQmfx¿af]Nb} uP . lgdf{tf, ljt/snufotpkl:yt cfdJolQmsf] kfnf] cfof]t/ lzj bfOsf] af]Ng] kfnf] cfPg .cGtdf k|Zgf]Q/ sfo{qmd ;'? eof] .lgb ] {zs cfsfz clwsf/LnfO {Pshgf ;~rf/sdL{n] k|Zg u/] . o;df snfsf/ sf]–sf] x'g'x'G5 <cfsfz clwsf/Ln] t'?Gt} hjfkm lbP— …o;df lzj bfO / d x“ 'b}gf} + ,ljifocg'¿ksf kfq vf]Hg] sfd e}/x]sf] 5 .Ú To;kl5 eg] vf;v';ug]{x¿ r'kdfq ePgg\, lzj bfO lgdf{0f o'lg6df cu|k+lQmdf s;/LcfP5g\ eGg]df s]xL JolQm nfu] . Tof] klg yfxf e}xfNof] . ;"of]{bosfPshgf lgdf{tf lzj bfOn] g} vf]h]sf /x]5g\ .

Page 10: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008

df]afOndf a9\bf] of}g

!)rnlrq

;fgf] kbf{

klxnf] lj

Zj

sflGtk'/ 6]lnlehgdf gof“sfo{qmdsf] tf“tL nfu]sf] 5 . x/]slbg gof“ sfo{qmdsf] cjwf/0ffdfca sflGtk'/ 6]lnlehgsf bz{sn]gof“–gof“ sfo{qmd x]g{ kfpg]5g\ .sflGtk'/ 6]lnlehgaf6 x/]s lbg;f“em kf“r ah]b]lv Ps 306f k|ToIfk |;f/0f x 'g ] sfo {qmd …snsflGtk '/ ÚnfO { ut ;ftfsf ]a'waf/b]lv …sn sflGtk'/ l/nf]8]8Úgfdaf6 kf“r ah]b]lv x/]s lbg8]9 306f k|ToIf k|;f/0f ug{yflnPsf] 5 . pQm sfo{qmdsf];~rfns ;'/hl;+x 7s'/L tyfdflNesf ;'Aaf /x]sf 5g\ .To;}u/L x/]s /ft b; ah]hgtf;“u k|ToIf ;/f]sf/ /fv]sf/fHosf ;d:of tyf va/nfO{…cfhÚ zLif{ssf] k|ToIf k|;f/0fdfx]g{ kfOg]5 . pQm sfo{qmdsf]lgdf{0f sflGtk'/sf ;a} sfo{qmdlgdf{tfn] ;+o'Qm ¿kdf ul//x]sf5g\ . To;}u/L x/]s lbg laxfggf} ah]b]lv Ps 306f bz{sn]cfkm\gf] eljiojf0fL k|ToIf ;'Ggkfpg] sfo{qmd …eljio bk{0fÚsf]

x/]s cfOtaf/ ;f“em ;f9] 5 ah]x'g yfn]sf] 5 . o'jf k':tfsf]rfxgfnfO{ Wofgdf /fvL lgdf{0ful/Psf] /dfOnf] wf/fjflxs …Sofkm]sflGtk'/Úsf] klg k|;f/0f cf/DeePsf] 5 . ;Gtf]if l;njfn lu/L,lgzf clwsf/L, cleif]s /f0ff, Crfzdf{, ;'gLn tyf lk|oª\sf yfkfcf lbåf/f clegLt Pj + ; "o {gf/ fo0fåf/ f lgb ] { lzt pQmwf/fjflxs x/]s d+unaf/ ;f“em ;f9];ft ah] k|;f/0f x'G5 . oftfofttyf ;jf/L ;fwgsf af/ ]dfhfgsf/L lbg] sfo{qmd …nfO;]G;6' 8«fOeÚ klg x/]s laxLaf/ ;f“em;f9] 5 ah] k|;f/0f x'g yfn]sf] 5eg] xf:o wf/fjflxs …nug h'nf{h:tf] 5Úsf] k|;f/0f klg laxLaf/g} ;f“em ;f9] ;ft ah] x'g yfn]sf]5 . o;}u/L afnaflnsfx¿;“uljleGg ;]lna| ]6Lx¿sf] k|ToIfe]63f6 Pj+ pgLx¿;“u /dfOnf]u/fOg] sfo{qmd …sflGtk'/ km\ofgSnaÚsf] k|;f/0f klg x/]s z'qmaf/;f“em ;f9] 5 ah] x'g yfn]sf] 5eg] z'qmaf/ g} csf]{ sfo{qmd …o:t}5 oxf“sf] rngÚ ;f“em ;f9] ;ftah] k|;f/0f e}/x]sf] 5 . s]xL

;docl3 sflGtk'/ 6]lnlehgdf…dx 6fOdÚ cGtu{t k|;f/0f e} lgs}rrf{df /x]sf] >[+vnf …dbgaxfb'/xl/axfb'/ÚnfO{ bz{sn] km]/L gof“>[+vnf …dx tf]kÚ cGtu{t x]g{kfpg]5g\ . xf:ohf]8L dbgs[i0f>]i7 tyf xl/j+z cfrfo{sf ]lgb]{zg tyf clego /x]sf] pQm>[+vnf sflGtk'/ 6]lnlehgdf x/]sz'qmaf/ /flt gf} ah] k|;f/0f x'gyfn]sf] 5 . o;sf ;fy} pQm 6]lnlehgRofgnaf6 lgs6 eljiodfxflh/Lhjfkm k|ltof]lutf …lSjhlx\jhÚ klg k|;f/0f x'g] ePsf] 5 .

klg k|;f/0f cf/De ePsf] 5 . k+=jf;'b]js[i0f zf:qLsf] lgdf{0fdfk |ToIf k |;f/0f e}/x ]sf ] pQmsfo{qmddf bz{sn] 6]lnkmf]gsfdfWodaf6 Hof]ltif;“u cfkm\gf]

u |xbzf tyf eljio hfGgkfpg]5g\ . o;sf ;fy} nf]sbf]xf]/LuLtsf] sfpG6 8fpg sfo{qmd…nf]sbf]xf]/L sfpG6 8fpgÚsf] k|;f/0f

of]u d"ntM lxGb" k/Dk/fsf]cleGg c+u dflgP klg o;n]clxn] ljZje/ g} nf]slk|otfkfO/x]sf] 5 . of]uu'?x¿n]cfkm "nfO { sDd/eGbf dflylgj{:q /fV5g\ t/ klZrdL;dfhdf To;nfO{ cem kl/dfh{gub}{ lgj{:q of]u k|f/De ePsf]5 . cd]l/sfsf] n; PGhn;,Go "o f ]s { ty f;fgk|mflG;:sf]df of]uk|lzIf0f u/fp“b} cfPsf8]le8 km]a]lnªn] lgj{:qeP/ of]usf] k|lzIf0fu/fp“5g\ . 8]le8 eG5g\–d}n ] So fg f8 fs f ]Eo fgs 'e/df o f ] ulzIff ln+bf Toxf “sfk | lzI fsn ] lgj { :qeP/ of]u k|lzIf0fu/fPsf] b]v]sf] lyP“ .d }n] ToxL s '/ fnfO {

kf]v/fdf ld; l6g

aDaO{ 6' a}ª\ssalnp8 rnlrq pBf]udf

cfh rnlrq …aDaO{ 6' a}ª\ssÚ;fj{hlgs x'“b}5 . ;'k/lx6 rnlrqcf]d zflGt cf]ddf zfx¿v vfg;“u;xfos gfossf] e"ldsfdf v/f]plqPsf >]o; tnk8]n] of] rnlrqdfd'Vo e"ldsf lgjf{x u/]sf 5g\ . d'Qmf;r{nfO6 lkmND;sf] Aofg/df tof/ePsf] of] rnlrqdf >]o; rf]/sf] e " ldsfdf b]lvPsf5g\ . k};fsf] cfjZostf ePsfn] :yfgLo 8gsf] k};f rf]/]kl5 efUg]qmddf pgL a}ª\ss k'U5g\, t/ af6f]df pgsf] ;a} k};f rf]/L x'G5 .a}ª\ssdf pgsf] e]6 yfO{ o'jtL hl:dg;“u x'G5, t/ efiffsf] ;d:ofsfsf/0f pgLx¿ Ps–csf{;“u s'/fsfgL ug{ ;Sb}gg\ . 8fS6/x¿sf] ;fynfu]/ aDaO{af6 a}ª\ss k'u]sf >]o;n] 8fS6/x¿s} ;xof]udf hl:dg;“uk|]drSs/ k|f/De u5{g\ . Tolta]n} >]o;nfO{ vf]Hb} 8gsf] ;d"xa}+ª\ss k'U5 . To;kl5 rnlrqn] cs}{ df]8 lnG5 . gfu]z s's'g/n]n]vg tyf lgb] {zg u/]sf] of] rnlrqdf >]o;sf cltl/Qm lngflqmlZroG;g, ljqmd Ogfdbf/, oltg sfo]{s/, gl;?l4g zfx, ljhodf}o{, dgldt l;+x tyf h]g]ef tnjf/n] klg clego u/]sf 5g\ .

6\j]G6L ;]e]g 8«];]hsd]8L tyf /f]dflG6s rnlrq …6\j]G6L ;]e]g

8«];]hÚ cfh ;fj{hlgs x'“b}5 . lqsf]0ffTdsk|]dsyfnfO{ sd]8L z}nLdf k|:t't ul/Psf] of]rnlrqnfO{ o'jf k':tfn] dg k/fpg] ljZn]if0ful/Psf] 5 . rnlrqdf h]g /f]dflG6s tyf cfbz{rl/qsf ¿kdf d'Vo e"ldsfdf b]vf kl5{g\ .h]g uf]Ko ¿kdf cfkm\gf] af];;“u Psf]xf]/f] k|]dul//x]s} a]nf h]gls alxgLn] ltg} af];;“ujf:tljs k|]d ul5{g\ . of] s'/f yfxf kfPkl5/fd|f] b'nfxfsf] vf]hLdf /x]sL h]g cfkm}+

;+s6df kl5{g\ . Sofyl/g x}un, g]D; df;{8]g,dlng Ps/Dofg, P8jf8{ aG;{, d]nf]/f xfl8{gn] d'Vo e"ldsfdf

clego u/]sf] of] rnlrqnfO{ PGg] km\n]s/n] lgb]{zg u/]sf x'g\ . !306f $& ldg]6 nfdf] of] rnlrqsf] 5fof+sg Go'of]s{ tyf /f]x8cfONofG8df ul/Psf] lyof] .

kf]v/f– k|To]s jif{ b'O{eGbfa9L ;f}Gbo{ k|ltof]lutf x'“b} cfPsf]kf]v/fdf ld; l6g k|ltof]lutfsf]/demd ;'? ePsf] 5 . b /fO6cfd{ OG6/g];gn k|f=ln=n] cfof]hgfug]{ o; k6ssf] k|ltof]lutfdf !#b ] lv !( jif { pd]/ ;d"xsflszf ]/Lx¿n] k | lt:kwf { ug {kfpg]5g\— cfof]hs ;+:yfsf ;+hodNnn] ;fKtflxsnfO{ hfgsf/L lbP .

n 's ]/ /x ]sf ] cflGtl/sk|ltefnfO{ phfu/ ug]{ p2]Zon]kmfu 'g $ ut ] x 'g nfu ]sf ]k|ltof]lutfsf] tof/L clxn]b]lv g};'? e};s]sf] 5 . k6s–k6sljjflbt x' “b } cfPsf] ;f }Gbo{k | ltof ] lutfdf o; k6s

cfof]hssf] s'g} x:tIf]k gx'g] bfjLul/P klg k | ltof ] lutfdf;xefuLx¿sf nflu dx“uf] z'Ns/flvPsfn] ;f]r]hlt k|lt:kwL{]n]efu lng ;s]sf 5}gg\ . efu lng];f]r agfPsf] lyP“, Ps lszf]/Ln]elgg\– …z'Ns cln dx“uf] eof] .k|ltof]lutfdf ;xefuLx¿nfO{ @%lbg;Dd JolStTj–ljsf;;DaGwLtflnd lbOg] ePsf] 5 . ld; l6gkf]v/f–@))* pkflw;“u} km:6/g/ck, ;]s]G8 /g/ck, a]:6 8«];,a]:6 x]o/ kmf]6f]h]lgs, rfld{ª,l8l;lKng cflb ljleGg !^ ljwfdfk'/:s[t ul/g] sfo{qmd ;+of]hsxl/ k/fh'nLn] hfgsf/L lbP .

–lzj zdf{

of}gJofkf/sf ljleGg ¿k5g\ . s'g} ;do j]Zofno ;jf{lwsnf ]slk |o / sf/f ]a f/ x 'g ]of}gJofkf/ :yn lyof] t/ clxn]of}gsf] Jofkf/ of}g;fdu|Lb]lv

cGTodf ===

tyf OGwgsf] vkt a9Lu5{g\ . pgn] lx6/, k+vf,lk|mh, aQL h:tf pks/0f yf]/}kl/jf/nfO{ klg TolQ g}rflxg] / leGg eP/ a;]sfJolQmnfO{ klg TolQg} dfqfdfrflxG5 . o;afx]scg';Gwfgdf 3/af6 lg:sg]kmf]xf]/b]lv ;jf/L ;fwg;Ddsf]k|of]udf s]lGb|t 5 . jftfj/0fhf]ufpg' 5 eg] ldn]/ a;f}+ x} .

jftfj/0fdf w]/} s'/fn] c;/k'¥ofp“5, t/ kf/kfr's] u¥of] eg]klg jftf/j/0fdf c;/ k'U5 eGg]s'/f tkfO{+nfO{ yfxf 5 <ldlrug :6]6 o'lgel;{6Lsfjftfj/0fsf k|fWofksn] u/]sf]Ps cg';Gwfgcg';f/ kf/kfr's]ugf{n] k|b"if0f a9\g] b]lvG5 . pQmcg';Gwfgcg';f/ ldn]/ a;]sf]kl/jf/n] eGbf kf/kfr's] u/]sf]kl/jf/n] hldgsf ;fy} kfgL

lnP/ dgf ] /~hgsf;fwgtkm{ ljs]lGb|t x'gyfn]sf] 5 . o;} qmddfkl5Nnf] k6s df]afOn kmf]gklg b ]vf k/ ]sf ] 5 .a]nfotsf] h'lk6/ ;+:yfn]u/]sf] ;j]{If0fdf casf]of}gsf] Jofkf/ df]afOnkmf]gdf km:6fpg] ;+s]tu/ ]sf ] 5 . pQm;j]{If0fcg';f/ ;g\ @)!!;Dddf df]afOn kmf]gdfkm{t\of}gsf] Jofkf/ a9]/ jflif{s## s/f]8 8n/ cyf{t\ @!ca{ !@ s/f]8 ?k}of“ k'Ug]cg'dfg ul/Psf] 5 . ;g\@))& df dfq df]afOnk m f ] gd f k m { t o f } gs f ]sf/f]af/ !$ s/f]8 8n/cyf{t\ * ca{ (^ s/f]8?k}of“ a/fa/ lyof] . ly|hLdf ]afOn cfPkl5df ]afOndfkm {t of }gsf ]

sf/f]af/df j[l4 x'g yfn]sf] xf] .o;sf] ;jf{lws 7"nf] ahf/ o'/f]kxf] . clxn] df]afOndf tl:a/,rnlrq, l8le8L , lk lkeL6]lnlehgh:tf ;]jf pknAw 5g\ .

cd]l/sfdf k|of]u u/]sf] x'“ .8]le8n] cfkm"n] lgj{:q eP/

of]usf] k|lzIf0f lbPsf] tl:a/nfO{kf]:6sf8{sf ¿kdf ljt/0f u/]/:yfgLo JolQmx¿nfO{ lgj{:q of]ucEof;k|lt cfslif{t ug]{ k|of;u/]sf lyP . To;n] ;sf/fTds¿k b]vfPkl5 pgn] k|lzIf0f s]Gb|;~rfng u/]sf x'g\ .

kfOG6d} k]G6L8]lgd ljZjd} nf]slk|o sk8f dflgG5 . oxL sk8f k|of]u u/]/

ljZje/ Ps xhf/eGbf a9L sDkgLn] ljleGg vfnsf kf];fs lgdf{0fu5{g\ . o;} qmddf o'jtLx¿aLr kfOG6dfkm{t\ k]G6L b]vfpg] km];g a9]kl5Ps sDkgLn] 8]lgdsf] kfOG6d} k]G6L;d]t /flvlbPsf] 5 .

lgj{:q of]u

Page 11: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 !!ne u'? /]vf

kf7sx¿sf] k|]d lh1f;f Pj+ ;d:of ;dfwfg ug]{ p2]Zon] xfdLn] of] :tDe ;'?u/]sf xf} +. cfkm\gf k| ]d;DaGwL ljleGg ;d:of xfdLnfO{ n]lvk7fpg' xf];\. tL;d:ofsf] ;dfwfg ljleGg ljz]if1sf] /fo–;Nnfxcg'¿k gflosf /]vfyfkfn] vf]Hg] k|of; ug'{x'g]5. of] :tDesf nflu s'g} z'Ns nfUg]5}g. cfkm\gf];d:of ;fKtflxssf] 7]ufgfdf k7fpg'xf]nf.

d @% jifL{of o'jtL x'“ . d Ps o'jsnfO{ lgs} dfofu5'{ . pm klg dnfO{ dfof u5{ . d]/f] ;d:of eg]sf] pma|fx\d0f xf] eg] d g]jf/ . hft gldn]sf sf/0f pmcfkm\gf] kl/jf/sf nflu xfdLaLrsf] dfof TofUg tof/5, t/ d s'g} klg cj:yfdf cfkm\gf] dfof u'dfpgrfxGg“ . To;}n] cfkm\gf] dfof hf]ufpg d s] u¿“ <d p;sf] kl/jf/nfO{ s;/L ;Demfp“m <

–cefuLtkfO{+sf] kqdf ;d:of TolQ v'n:t 5}g .

o'jsn] tkfO{+sf af/]df cfkm\gf cleefjsx¿;“us'/f u/]kl5 cleefjs gdfg]sf x'g\ eGg] cg'dfg

tkfO{+sf] kqaf6 nufpg ;lsG5 . tkfO{+sf] o'jssfcleefjs;“u k|ToIf s'/f ePsf] 5 ls 5}g < lgs}dfof ul//x]sL k|]ldsfnfO{ kl/jf/sf sf/0f TofUgljjz x'g'kg]{ u/L kl/jf/af6 p;nfO{ s:tf k|sf/sfbafa cfPsf 5g\ < h:tf s'/fx¿ kqdf e}lbP a];x'GYof] . cr]n cGthftL{o ljjfx x'g' ;fdfGo e};s]sf]5 . k|]dljjfxdf t of] qmd a9\bf] 5 . x'g t sltkokl/jf/ cfkm\gf] hfltk|lt s§/ klg b]lvG5g\ . o:tf]cj:yfdf k|]dLk|]ldsf Ps eP/ ;+3if{ ug'{kg]{ x'G5 .;fdfGotof k|]ddf ;+3if{ gu/L k|flKt x'“b}g .k|]dsf] tTsfnLg ;kmntf ljjfx u/L Ps–csf{nfO{ hLjg;fyL agfpg' xf] . olb tkfO+{sf]k|]dL ;+3if{ ug{ tof/ 5}g eg] pgnfO{ tkfO{;“uk|]d ug]{ clwsf/ klg 5}g . k|]d ug'{cl3 g}pgn] d cGthf{tLo o'jtL;“u k|]d ub}{5' eGg]s'/f ljrf/ u/]s} lyP xf]nfg\ . k|]ddf cl3a9]kl5 kfOnf kl5 ;fg'{ eg]sf] sfo/tfxf] . h'g tkfO{+sf] k|]dLdf b]lvPsf] 5 .

Psk6s pgL;“u clGtd s'/fug'{xf];\ . olb pgL cem} klg

;+3if{ ug{ tof/ 5}gg\ eg]9'Ss x'g'xf];\ ls pgL

tkfO{+sf nflu of]Uo5}gg\ .

xf xf xf====cf] dfO{ u8, s:tf] k|Zg u/]sf] <dflg; vfgfn] rfh{ x'G5 . s]6fx¿ /S;Ln] rfh{x'G5g\, s]6Lx¿ x\ofG8;d s]6f b]v]kl5 ====x'gt Psn] csf]{nfO{ b]v]kl5 rfh{ ;'? e}xfNnf x}g< xf xf==

/]vf yfkf, gflosfs:tf] k|Zg < dflg; rfh{ x'g lbdfu

tfhf x'g'k5{ . z/L/df s'g} l8:6a{ gePkl5rfh{ cfkm}+ e}xfN5 lg === lbdfu rfh{ ug{;dodf vfgf vfg'k5{ . ljk/Lt lnª\uLk|ltsf]x]/fOn] klg rfh{ xf]nf xf xf=== .

of]u]Gb| >]i7, åGå lgb]{zsk'?if kfqx¿ /fd|f t?gL b]v] eg] cf“vfsf]

dfWodaf6 rfh{ x'G5g\, dlxnf kfqx¿ k'?ifsf]sldhsf] vNtLdf xhf/–xhf/sf] gf]6 b]v]kl5rfh { x ' G5g \ . To:t } /fhg } lts bnsfg ]tfx¿rflx “ ;/sf/df a; ]sf kf6L {sfdGqLaLr v6k6 eof] eg] rfh{ x'G5g\,;/sf/sf dGqLx¿ s'g} 7fp“af6 sld;gcfpg] yfxf kfPkl5 rfh{ x'G5g\ .

bLks/fh lu/L, snfsf/P d]/f] t 3f“6L a;]sf] 5,

la:tf/} pQ/ lbG5' x} ====;'Gg';\ x}t == dflg; dfof–k|]dn] rfh{ x'G5 .dflg; ;a} 7fp“df v';L x'“b}g, t/aLrdf dfof–k|]d cfof] eg] pmhf{ylkG5 . dfof–k|]d rfh{sf nflu;a }eGbf pQd dfWodx'g;S5==== .

bLkf>L lg/f}nf, snfsf/dflg; rfh{ eof] eg] t

aaf{b} x'G5 lg, dflg;n] c¿nfO{rfh{ ug]{ xf], cfkm}+ rfh{ x'g]xf]Og . ;xL pQ/ lbp“m <dflg; pT;fxn] rfh{ x'G5 .

sf]dn jnL, uflosf

df]afOnsf] Aof6«L On]lS6«l;6Ln] rfh{ x'G5 eg]dflg; s] n] rfh{ x'G5 <

s]jn

Ps k|Zg

Page 12: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 !$l;l/onaf6 clego ofqf k|f/De u/]sL/~hgf zdf{n] kl5Nnf] k6s 7"nf] kbf{sf]rnlrq ‘dof{bf‘ df d'Vo e"ldsf lgjf{xu/]sL l5g. cfkm\g} >Ldfg\ lgb]{zs Zofde6\6/fO{n] agfPsf] rnnlrqdf d'Voe"ldsf lgjf{x u/] klg c¿df gb]lv"bf/~hgfn] sfd gkfPsf] eGg]x¿ klg w]/}5g, t/ pgL of] s'/f :jLsf/ ulb{gg\.dof{bfkl5 klg rnlrqs} sfddf Jo:t/x]sf] atfp“l5g pgL. s]xL Do'lhslel8of]df df]8lnª u/]/ /fd| } rrf{ kfPsL/~hgf Do'lhs lel8of]nfO{ klg plQs}dxŒj lbg] of ]hgfdf l5g. k|efjsf]lx;fan] Do'lhs lel8of] rnlrqeGbf cufl8/x]sf] pgsf] dfGotf 5.

cfgGb;“u} gfr] d'DaO{sf bz{s

jL/]Gb| kf}8]nd'DaO{— cfw'lgs tyf uhn

ufogIf]qdf cfkm\gf] 5'6\6} :yfgagfpg ;kmn ufos cfgGbsfsL{n] ut z'qmaf/ d'DaO{df ;DkGg;f+:s[lts sfo{qmddf k|jf;Lg]kfnLx¿nfO{ e/k"/ dgf]/~hgdfq lbPgg\, pgL cfkm\gf] uLt;“u}bz{snfO{ grfpg klg ;kmn eP .b'O{ bzscl3b]lv g]kfnL ;+uLtIf]qdflg/Gt/ nflu/x]sf ufos sfsL{n]ha oL xNnfx¿ x'g\ ltdLn] ;'g]sf/ jgdf km"Nof] km"nh:tf cfkm\gfrlr{t uLtx¿ k|:t't u/] tabz{sx¿ tfndf tfn ldnfP/ tfnLahfpg / gfRg yfn] . lzj;]gfk |d 'v afnf ;fx ]a 7fs/ ]sf ]hGdf ]T;jsf cj;/df g]kfnlzj;]gfn] cfof]hgf u/]sf] ljljwdgf ] /~hgfTds ;f + :s [ ltssfo{qmddf ;w}+ /]l8of] / PNadaf6cfjfh dfq ;'Gg ;lsg] ufos

sfsL{nfO{ k|ToIf b]v]kl5 uLt–;+uLtk|]dL k|jf;L >f]tfbz{sx¿ lgs}xlif{t ePsf lyP . d'DaO{sf cGo:yfgLo snfsf/x¿åf/f ljleGguLt tyf g[To k|:t't ul/Psf] pQmsfo{qmdsf] k|d'v cltly k|l;4Xbo/f]u ljz]if1 clg?4 wdf{lwsf/Lx'g'x'GYof] eg] sfo{qmddf lzj;]gfdxfkf}/ ljgfos efp kf08], g]kfnlzj;]gfsf gflzs k|d'v uf]kfn;]Gr'/L, lal6eL ;~rfns jL/]Gb|af]xf]/f, g]kfn lzj;]gfsf k|d'vl;+xljqmd k/fh'nL, pk;Dks{ k|d'vczf]s g]kfnL cflbsf] ;xeflutflyof] . d'DaO{glhssf] gflzsl:ytsflnbf; gf6\ozfnfdf ;DkGg pQmsfo{qmddf k|jf;L g]kfnLx¿sf]pT;fxhgs ;xeflutf lyof] .sfo{qmddf ;xefuL x'g dn]l;ofaf6ut laxLaf/ g} d'DaO{ cfOk'u]sf ufossfsL{ s]xL lbgsf] d'DaO{ a;fOkl5 k'gMdn]l;of kmls{Psf 5g\ .

ljjfxkl5 ;':tfpg'ePsf] xf] <xf]Og, d clxn] klg cfkm\g}

sfddf Jo:t 5' . ljjfxcl3 /kl5 clnslt km/s t e}xfN5 lg,t/ tkfO+{n] eg]h:t} ;':tfPsf]rflx“ xf]Og .

>Ldfg\sf] lgb] {zg /x]sf]dof{bfkl5 c¿ rnlrqdf sfdu/]sf] t b]lvPg lg <

7"nf] kbf{df sfd gu/] klgl8lh6n lkmNddf sfd u/]sL 5' .rnlrqsf ;fy} Do'lhs lel8of]dfklg sfd u/]sfn] rnlrqsf] ;+Vofsdh:tf] nfu]sf] xf] .

go f “ rn lrqd f s fdug ' {cl3 >Ldfg \; “u cg 'dltlng'k5{ /], xf]Og <

o;nfO{ h;/L a'em] klg x'G5 .>Ldfg\–>LdtL ePkl5 ;/;Nnfx te}xfN5 . gof“ rnlrq dfq xf]Og,x/]s sfd ubf{ xfdL ;Nnfxdf u5f}{+ .

7fs7's slQsf] k5{ <

hDsf e]6g]kfnL pvfg} 5, cfuf] t

g7f];L aNb}g . clncln 7fs7'st e}xfN5 t/ af]nrfn} aGb x'g]u/L emu8f k/]sf] 5}g .

ljjfxcl3 / kl5 s] km/sx'“bf] /}’5 <

w]/} km/s x'G5 . klxn]cfkm\g} lg0f{o ;jf]{kl/ x'GYof] eg]clxn] x/]s s'/fdf ;/;Nnfxug'{k5{ . >Ldfg\ dfq} geP/3/kl/jf/sf ;a };b:onfO{ lrQ a'em\g] sfdug'{k5{, t/ /dfOnf] ljjfxkl5 g}x'“bf] /}Ú5 .

>Ldfg\n] lgb] {zg u/]sf]rnlrq ;dod} k|bz{g gx' “bfg/dfOnf] nfUb}g <

nfU5 lg . nfu]/ dfq s]ug'{ < cfkm"n] rfx]h:tf] ;a} s'/fsxf“ kfOG5 / † To;dfly rnlrqt l6djs{df x'g] sfd xf] . oxf“Pp6fsf] lg0f{on] dfq sfd ub}{g .

la6 sG6]:6df /dfP o'jfx¿a'6jn– emG8} kf“r jif{sf] cGt/fnkl5 a'6jndf

cGt/sn]h tyf v'nf la6 sG6]:6 ;DkGg ePsf] 5 .Unf]l/o; sn]h aLaLP; bf];|f] jif{sf ljBfyL{x¿n] cfof]hgfu/]sf] sG6]:6df kk tyf /s ;+uLtsf kf/vL o'jfo'jtLx¿k|ltof]uL AofG8;“u} ufp“b} /dfP . sfo{qmddf !($&P8Lsf ufos tyf sG6]:6sf lg0ff{os lkm/f]h :ofªb]gn]…dfofn'n]Ú, …u'/f“;} km'Nof]Ú, …k/]nLdfÚ, …rf}aGbL rf]nLÚ /…j/k/ ufp“el/ xNnf 5Ú uLt ufP/ ;xefuLx¿nfO{pkmf/] . gf}j6f AofG8n] efu lnPsf] k|ltof]lutfdf /lj ljs,cldt ;]Gr'/L, k|tfk / /f}gs u'?ª tyf ch'{g k|wfg ;xefuLePsf] a'4 Hof]lt sn]h e}/xjf k|yd eof] .

pQm cj;/df t'n;L hf]zL, df]xg / s[i0f ;f?,cla/n zfSo tyf of]u]gsf] ;d"x Go" xf]/fOhg sn]ha'6jn låtLo tyf dLgif uf]bf/, ljzfn, /d]z yfkf, bLks,

k|sfz u'?ªsf] aL;]e]g, e}/xjf t[tLoeP . ljhoLAofG8x¿n] qmdzM %xhf/, # xhf/ tyf@ xhf/ gub k'/:sf/ k|fKt u/] . a]:6 ef]sln:6df Unf]l/o;sn]hsf gL/h zfSo, a]:6 8«d/df Plre;{ sn]hsf ;Gb]zk|wfg, a]:6 ln8 lu6fl/:6df l8:k;{g ckm OlGkm6L AofG8sf?k]z dNn, a]:6 af; lu6fl/:6df a'4 Hof]lt sn]hsf /f};su'?ª tyf a]:6 l/bd lu6fl/:6df Unf]l/o;sf ljho >]i7k'/:s[t eP . :yfgLo AofG8x¿nfO{ k|f]T;fxg ug]{ p2]Zon]cfof]hgf ul/Psf] of] k|ltof]lutfdf ! xhf/eGbf a9Lsf] pkl:ylt/x]sf] cfof]hs gL/h zfSon] ;fKtflxsnfO{ atfP .

–6f]k/fh zdf{

Page 13: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 !%

Page 14: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 !^

glhsaf6

glhsaf6 /f]h df]Qmfg

kfk–k'0o s:tf] k|sf/sf] uLt xf] <of] ;]dL kk uLt xf] . rf/–rf/la6df tof/ ePsf] of] uLt;]lG6d]G6n efjdf 5 . of] uLtsfnflu d}n] lgs} d]xgt u/]sf] 5' .uLtsf] efj s:tf] 5 <bf]wf/ dgl:yltdf /x]sf k|]dL–k|]ldsfsf efjgfnfO{ k|Zgdfkm{tJoQm ul/Psf] 5 . h;df b'j}sf]uNtL x ' “b }g , t/ kl/l:yltpgLx¿sf nflu k|lts"n ag]sf]efj uLtdf 5 .k|ltlqmof s:tf] kfpg'eof] t <w]/} /fd|f] 5, klxnf] uLtn] g} d]/f];f+uLlts hLjgdf 6lg{ª KjfOG6NofOlbof ] . d ]xgtcg';f/s}k|ltkmn kfPsf] 5' .of] uLtsf nlIft >f]tf sf] x'g\ <;+uLt dg k/fpg] ;a} >f]tfnfO{nlIft u/]sf] 5', To;}n] klg;]dLkk uLt ufPsf] xf], t/ uLtdfk| ]d–k|;ª\u klg hf]l8Psfn]o'jfx¿n] ljz]if dg k/fp“5g\ .uLtsf] Do'lhs lel8of] s:tf] ag]sf] 5 <dnfO{ dfq /fd|f] nfu]sf] xf]Og,lel8of] x]/]/ k|ltlqmof lbg] ;a}n]/fd|f] 5 eg]sf 5g\ . uLtsf]efjnfO{ lel8of]df /fd|f ];“uptfl/Psf] 5 .

;ftfsf] :j/

x]dGt /fgf

b Ph AofG8

kkuLtsf nflu dlnnf] e"ldkf]v/fdf bz{sx¿nfO{ grfpgvlKk; dflgG5 b Ph AofG8 . ;g\!((( df :yfkgf ePsf] of] AofG8n]klxnf] uLltPNad AofG8s} gfdaf6…b PhÚ ahf/df Nofof] . klxnf]PNadd} ;kmntf xfl;n u/]sf]AofG8sf] …d]/f] cf“;'Ú, …kfun gegÚ,…hLjg d]/f]Ú h:tf uLt rlr{teP . vf;u/L /s AofG8sf¿kdf Voflt a6'n]sf ] b PhAofG8sf] uLtdf gem'Dg] ;+uLtkf/vLlj/n} x'G5g\ .

ufos hLjg u '?ªsf ];lqmotfdf gf} jif{cl3 :yfkgfePsf] of] AofG8n] clxn];Ddcfk\mgf] ;f+uLlts ofqfnfO{ lg/Gt/¿kdf cl3 a9fO/x]sf] 5 . AofG8dfef]sln:6 hLjg u'?ªsf cltl/Qm;f]d u'?ª -lu6fl/:6_, /SsL t'nfrg-a]; lu6fl/:6_, ;~hLj >]i7-lu6fl/:6_ tyf j;Gt zdf{ -8«d/_5g\ . :s'nhLjgb]lv g} ufogdfnfu]sf ufos hLjgn] x/]s sG;6{dfcfk\mgf] bdbf/ :j/n] grfp“b}cfPsf 5g\ . b]zsf ljleGg efudfu/L %) eGbf a9L sG;6{ ul/;s]sf]b Phsf] ljb]zlt/ klg l8dfG8a9\g yfn]sf] 5 .

leGg ufogz}nL / ;+uLtsfsf/0f of] AofG8sf] rrf{ r'ln“b}uPsf] 5 . gf} jif{ :yfkgf ePsf]cjlwdf AofG8n] clxn];Dd hDdfb'O{j6f PNad dfq ahf/df NofPsf]5 . ;g\ @))^df cfPsf] efOK;AofG8sf] bf];|f] PNad xf] . ;+VofTdseGbf u'0f:t/LotfnfO{ Vofn ub}{cfPsf] AofG8n] ;+Vof a9fP/ dfqnf]slk|otf a6'Ng g;Sg] ufoshLjg u'?ªn] ;fKtflxs;“u eg]–…yf]/} ufP/ w]/} bz{s tyf >f]tfsf]dg lhTg' xfd|f] p2]Zo xf] . bf];|f]PNaddf ;d]l6Psf] …yfxf 5}gÚ,…s;}nfO{Ú, …b'Mv lbP/Ú h:tf uLtn]klg clxn] x/]s sG;6{df rrf{kfO/x]sf] 5 .

b Ph AofG8nfO{ …d]/f] cf“;'Ú;]lG6d]G6n /s uLtn] g} ;f+uLltsIf]qdf :yflkt u/fpg] sfd u¥of] ./fd|f] uLt ufP/ klg /fli6«o :t/;Ddrrf{ gkfpg'df ldl8ofsf] bf]if/x ]sf ] AofG8sf ;b:ox¿atfp“5g\ . df]km;nsf] eg]kl5/fhwfgLsf ldl8ofx¿n] vf;} rf;f]lbP/ uLt ahfp“b}gg\, ufosu'?ªsf] u'gf;f] 5 . oBlk kf]v/fd}/x]/ kf]v/fnfO{ g} lrgfpg nflukg]{;d"xsf ;b:ox¿n] atfP .

s'g} s[ltsf] nf]sfk{0f eJo:6]h / ;efxndf ePsf] b]Vg'ePs}xf]nf, t/ kf]v/fdf ;~rf/sdL{ bLk]g>]i7sf] uLltPNad …aGb}g gof“ g]kfno:tf] kf/fn]Ú nf]sfk{0fsf] z}nL clnsk[ys\ /xof ] . eLd;]grf ]sdfcjl:yt hgcfGbf]ng efu–@ sf;lxb eLd;]g bfxfnsf] ;flnsnfO{;fIfL /fv]/ PNadsf] ljdf]rgul/of] . ;lxb kTgL ;ljtf bfxfns}xftaf6 PNadsf] ljdf]rg ul/Psf]lyof] . hgtfdf hfu/0f / r]tgfclg g]tfx¿nfO{ va/bf/Lsf ;fy}pgLx¿af6 lhDd]jf/Laf]wsf] ck]Iffub}{ n]lvPsf zAbx¿ ;d]l6Psf]PNaddf /fdrGb| sfkm\n], h'g' l/hfn,/Ldf u'?ª xf]8f tyf xl/b]jLsf]O/fnfsf] :j/ ;d]l6Psf] 5 . ;a}uLtsf] /rgf bLk]g >]i7n] u/]sf5g\ .

hftLo åGådf cNdlnPsfg]kfnL hgtf Pj+ d'n'snfO{ zflGtsf]af6f]df nfg] p2]Zon] ufos ;'ldtv8\sfn] …sf]xL 5}g oxf“ k/fO{Ú gfdsuLltPNad ;fj{hlgs u/]sf 5g\ .

Do'lhs lel8of] tof/ e};s]sf] s'/fatfp“b } ufos tyf PNadsf;+uLtsf/ v8\sfn] qmdzM ;a}uLtsf lel8of] lgdf{0f ul/g]hfgsf/L lbP .

h'DNofxf ufos bfh'efO/fd–nId0f bjf8L s]xL ;doleq}cfkm\gf Do'lhs lel8of]x¿sf] ;+u|x…;DemgfÚ ahf/df Nofpg] tof/Lul//x]sf 5g\ . kf“rj6f Do'lhs lel8of];dflji6 /xg] pQm ;+u|xsf] zLif{uLt…;DemgfÚsf] Do'lhs lel8of]sf]lgdf{0fsfo{ lgb]{zs gj/fh cfrfo{n]xfn} ;DkGg u/]sf5g\ . cfkm \gf ]gjul7t ;+uLt ;d"x…dfofhÚ;“u /]s8{ul/Psf] pQm /f]dflG6s uLtsf] Do'lhslel8of]df lgb]{zs cfrfo{n] df]8nh]lg;f df]QmfgnfO{ clego u/fPsf5g\ . Do'lhs lel8of] o;} ;ftf;fj{hlgs x'“b}5 .

g]kfnL ; +uLtIf ]qdfuflosfx¿sf] cfudgal9/x]sf] 5 . kl5Nnf]

ckmla6

ckmla6

kf]v/fsf] Ps sG;6{df kmf]6f]u|fkm/ u0f]z v8\sfn] lvr]sf tl:a/x¿x]/]/ /dfp“b} uflosf k|Llt sf}/.

tl:a/ M lzj zdf{

uflosf d]l8gf hf]zLn] ufos ;'udkf]v/]n;“u ufPsf] uLt …;+u} uf“;]sftL gftfÚ uLtn] xfn rrf{ kfO/x]sf]5 . Do'lhs j]en] ahf/df NofPsf]PNad …of]̈ xf6{Údf ;dfj]z pQmuLtn] rrf{ kfPkl5 uflosf hf]zLlgs} pT;flxt l5g\ .

g]kfnL tf/f–@ sf] ljh]tfag]kl5 wflbªsf ;Gtf]if nfdfsf];f+uLlts ofqf w/fgaf6 ;'? ePsf]5 . w/fgdf ;~rfng e}/x]sf] cgfddxf]T;jnfO{ bf];|f] g]kfnL tf/f;Gtf]if;lxt pgsf kmfOgn k|lt:kwL{

tf/f nS;d, ;"o{ls/0fnfdfn] dfq xf]Og,bfh'efO ;To–:j¿k/fh cfrfo{ /

klxnf] g]kfnL tf/f bLks lnDa"n] klg;+uLtdo agfP . Ps dlxgfcl3 dfq}bf];|f] g]kfnL tf/f ag]/ ;f+uLltsofqfdf rlDsPsf ;Gtf]if nfdfn] dg5'g] uLtx¿ ufp“b } w/fg]x¿>f]tfx¿nfO{ sDd/ dsf{pg nufPsflyP . w/fgd} ;+uLtsf] lzIff lnPsfg]kfnL tf/f–@ sf pkljh]tf tf/fnS;dn] w/fg] ;fyLx¿sf] ;fy ;w}+kfO/xg] ck]Iff ub}{ bz{ss} 5gf}6sfuLtx¿ ;'gfP . sfo{qmdsf] cGTodf:6]hdf b]lvPsf lxkxk ufoscljgfz l3l;ª tyf kk :6f/ wL/h/fO{n] lrl;“b} uPsf] df};dnfO{ lgs}ttfPsf lyP . pQm cj;/df :yfgLoufos /f]zg /fO{ tyf P;= gf/fo0frf}w/Ln] ;d]t cf–cfkm\gf uLt k|:t'tu/]sf lyP .

/s ;+uLt ;d"x …ceof PG8b l:6d O~hG;ÚsL uflosf ceof;'Aafn] Pp6f km/s lsl;dsf] uLtufPsL l5g\ . slj tyf uLtsf/ljKnj k|tLsn] tof/L …6\o'gÚdf /rgfu/]sf] pQm uLt uflosf ;'Aafsf]z }nLeGbf k [ys\ 5 . g ]kfnLnf]sw'gnfO{ klZrdf ;+uLt;“u

km\o'hg u/L tof/ kfl/Psf] pQmuLt ;'Aafn] aLaL;L jN8{;le{;n] xfn;fn} cfof]hgfu/]sf] …b g]S:6 lju lyªÚdfk7fPsL lyOg\ . ;'Aafn] pQmuLt ;dfj]z ePsf] cfkm\gf]gof“ PNad s'g} sDkgLnfO{a]r]sL 5}gg\ . a9L nufgLePsf] pQm PNad a]r]/nufgL p7\nf eGg] ljZjf;pgnfO{ 5}g . Ogzf 86sddf

hGdldlt M ;fpg !( ut]3/df af]nfpg] gfd M /f]hgfdsf] cy{ M c+u|]hLdf u'nfasf] km"nkl/ro M snfsf/hGd:yfg M /fd]5fk lhNnf, eL/sf]6?lr M uLt ufpg]k|sflzt PNad M 8Dkm'/], sf]Dx]Gbf], c+u'/ bfgf, l;Da'nf hfTtf/+, gfDbf/;f+uLlts u'? M uf]kfn of]~hgglhssf ;fyL M y'k|} 5g\dgkg]{ kl/sf/ M g]kfnL vfgfksfpg hfg]sf] kl/sf/ M bfn–eftdgkg]{ /+u M gLnf], sfnf], /ftf]dgkg]{ klx/g M ;6{ / lhG; kfOG6dgkg]{ df};d M lxp“bdgkg]{ v]n M km'6an / Sof/]dkm';{bdf M uLt ;'Gg], kqklqsf k9\g]dgkg]{ uLt M ltd|f] h:tf] d'6' d]/f] klg -gf/fo0fuf]kfn_l/; p7]sf a]nf M r'k nfu]/ a:g] jf ;'Tg]dgkg]{ cfkm\g} afgL M d]xgtLklxnf] uLt M snsQ] sfO“of]klxnf] PNad M sf]Dx]Gbf] -tfdfªdf_, 8Dkm'/] -g]kfnLdf_klxnf] rlr{t uLt M snsQ] sfO“of];a}eGbf a9L dfof M a'jfcfdfsf]klxnf] afhf M af“;'/Lklxnf] k|]d M cfkm\g} >LdtL;“uklxnf] r'Dag M P===klxnf] kmf]6f];];g M clgn :yflkt/fd|f] afgL M Tolt l/;fp“lbgg/fd|f] afgL M a9L ;'T5'uf]Ko s'/f M g[To klg u5'{

n]lvPcg';f/ sDkgLsf] nfdf]…k|f];];Úsf sf/0f klg pgn] PNads'g} sDkgLnfO{ ga]r]sL x'g\ . oBlkPNad ahf/df cfPkl5 /s uflosf;'Aafsf] 5lj eg] km/s x'g]5 .

ljut Ps bzsb]lv cfkm\gf]dft[efiffdf uLt ufO/x]sf g]kfnefiff -g]jf/L_sf ufos ;'lnGb|zfSon] clxn];Dd aL;eGbf a9Lg]kfn efiffsf uLtsf] ;+u|xdfcfkm\gf] :j/ lbO;s]sf 5g\ eg]b'O{ j6f Psn ;+u|x klg ahf/dfNofO;s]sf 5g\ . Od]h Rofgndf;dfrf/jfrssf] kbdf sfo{/tzfSosf] kl5Nnf] Psn PNad…vg]d? vg]d?Ún] rrf{ kfO/x]sf]5 . ca pgL g]kfnL efiffdf klxnf]Psn PNad lgsfNg] ;'/;f/df 5g\ .xfn /]sl8{ª e}/x]sf] zfSosf] g]kfnL

efiffsf ] PNad )^$ ;fnsf]clGtd;Dddf ahf/df cfpg]5 .

‘P :6f]/L’ zLif{sdf PNadlgsfn]kl5 uflosfsf ¿kdf kl/roagfPsL Pl~hnf uf}rg xfn} ljjfx–aGwgdf af“lwPsL l5g\ . ;+uLtsd{sf]k[i7e"ld ePsf tyf s]xL jif{b]lvhfkfg a;f]af; ul//x]sf k|df]bz]/rgnfO{ pgn] cfkm\gf] hLjg;fyLr'g]sL x'g\ . ljutdf …;'/tfnÚ /…nfnLu'/f“;Ú h:tf ;+uLt ;d"x;“ucfa4 z]/rgn] ljjfxkl5 uflosfPl~hnfnfO{ pgsf] ufog Sofl/o/df;lqmo ;xof]u ug]{ ePsf 5g\ .z]/rgsf] ;+uLt tyf /rgfdf uflosfPl~hnfn] Psn PNad gof“ jif{cl3g} ahf/df Nofpg]l5g\ . h;dfzf:qLo, :nf]/s tyf s]xL 8flG;ªuLt /xg] uf}rgn] atfPsL l5g\ .

;+b]zd"ns uLtdf lxdfnsf km'jf{z]kf{ / t/fO{sf /fhj+zLnfO{ ;dfj]zu/]/ kxf8sf v8\sfn] uLtdf gof“k|of]u u/]sf 5g\ . x]G8an v]naf6/fli6«o v]ns'b kl/ifb\sf hflu/]k | lzIfs eP/ ufog If ]qdflqmofzLn x'“b} /fli6«o uLtdf @)^$;fnsf] Od]h Pjf8{ lht]kl5 To:t}uLtsf] PNad lgsfNg tlD;Psfv8 \sfn ] uPsf ] zlgaf/lj/f6gu/df Ps ;df/f]xsf aLr;/sf/sf d'Vo ;lrj ef]h/fhl3ld/]åf/f PNad / l;8L ljdf]rgu/fP . PNaddf cf7j6f /fli6«ouLt ;dfj]z 5g\ . b'O{ uLtsf

k6s uflosf x]dntf /fO{n] cfkm\gf]klxnf] Psn PNad …u|'eLÚ ;fj{hlgsu/]sL l5g\ . OGb| ]0fL Sof;]6n]ahf/df NofPsf] pQm PNaddf s'df/df]Qmfgsf] ;+uLt ;'GgkfOG5 . pQmP N a d d f;dfj]z Pp6fu L t s f ]D o ' l h sl e l 8 o f ]x \ j f O 6K n ; n ]lgdf{0f u/]sf]5 . o;}u/L

AofG8 aS;

xfp; Do'lhs tyf cf/PgjL 3Gsfpg kf]Vt l8h] lzlz/ cfhz'qmaf/ 7d]nsf b'O{ :yfgdf cfof]hgf x'g] kf6L{ 3Gsfp“b}5g\ . /fltgf} ah]b]lv l6Pg6L n~h PG8 af/df cfof]hgf x'g] …xfp; Do'lhskf6L{Údf /flt Ps ah];Dd l8h]Oª ul/;s]kl5 pgL kmfo/ Snadflaxfg;Dd l8h]Oª ub}{5g\ . xfp; Do'lhs kf6L{df pgnfO{ csf{ l8h]8]lgs'nn] ;fy lb“b}5g\ eg] /flt ;f9] gf} ah]b]lv cf/De x'g] kmfo/Snasf] kf6L{df l8h] lhDdLn] /flt Ps ah];Dd lxkxk, cf/PgaLtyf xfp; Do'lhs 3Gsfpg]5g\ . Ps ah]kl5 ToxL hd36nfO{ l8h]lzlz/n] lg/Gt/tf lbg]5g\ .

Do"lhs ck8]6

Page 15: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 !&

cfkm}n] /f]h]/ kf“r jif{cl3ljjfx ubf{ kf]v/f a}bfd lgjf;L;l/tf kxf/Ln ] olt rf “8 }cnlUug'knf{ eGg] ;kgfdf klglrtfPsL lyOgg\ t/ To:t} eof] .;“u} a:g] w]/} k|of; u/] klg k"/fgePkl5 pgL cnlUugg\ dfq;DaGwljR5]b u/]/ cfkm\gf] af6f] klg;dfltg\ . ljjfx u/]kl5 klg pgsf]k9\g] wf]sf] lyof] t/ k9\g] ;do3/sf] sfd / >Ldfg\sf] :jfy{dfaf“lwg'kg]{ ePkl5 of] af6f] /f]h]sf]s'/f ;l/tf lgw{Ss atfp“l5g\ .

…slxn] d]/f] rfxgf k"/f ul/g;\eGg] t slxn] k9]/ d]/f af/]df;f]Rg} 5fl8;\ eGy] . To:t} lgx'“df>Ldfg\sf] ufnL Pj+ s'6lk6 af/Daf/v]Kg'k¥of],Ú pgn] elgg\— …k9\ggkfpg' t 5“b} lyof], To;df klg/ft–lbgsf] dfgl;s tgfj vKg g;Sg]ePkl5 ;DaGwljR5]b u/]sL x'“ .Ú

pgsL Ps 5f]/L l5g\ .5f]/LnfO{ dfOtLd} /fv]/ k9fPsLl5g\ . cfkm" sf7df8f}+df k9\g'sf ;fy}hflu/ klg vflG5g\ . …clxn]sfdflg; cfw'lgs tyf Jofjxfl/sxf]nfg\ eGg] ;f]r]/ ljjfx u/]+, 5f]/Lklg eO{ t/ ljjfxkl5 jf:tljstfTo:tf] ePg,Ú ;l/tfn] elgg\—…tgfj / 3[0ffsf] lhGbuL af“Rg'eGbf t:jtGq eP/ PSn} a:g' a]; nfUof] .Ú

pgsf] h:t} kL8f af]s]sL l5g\kf]v/f lgjf;L hfg'sf kf}8]nn] klg .!* jif{sf] d]/df ljjfxaGwgdfaf “lwPsL hfg'sfn] >Ldfg\sf ]b'Jo{jxf/s} sf/0f b'O{ jif{cl3kf/kfr's] u/]sL x'g\ . ;fdfGo

c;xdlt tyf 7§fd } pgn ];DaGwljR5]bsf] lg0f{o eg] lnPsLxf]Ogg\ . w]/} ;lxg\, oftgf sdxf]nf eGbf cem a9\b} uof] .…ljjfxkl5 slxNo} zflGt;“u a:g;lsg“,Ú pgn] elgg\— …dfbskbfy{vfP/ ;w} dnfO{ s'6\g] Pj+ :jfy{k"/f ug]{ sfd dfq} u¥of] .Ú

cfkm \gf lat]sf tL If0f;Demgfdf gcfP x'GYof] elG5g\clxn] pgL . >Ldfg\sf] b'Jo{jxf/af63/df a:g g;sL pgL s]xL ;do8]/f lnP/ klg al;g\ t/ klg zflGtldn]g . hf];“u af]Nof] pm;“u} gfd hf]8]/s'6\g yfn]kl5 pgn] ;DaGwljR5]b u/]/}a:g] ljsNk /f]lhg\ . Ú

…Ps}l5g\ sfddf uP/ cfp“bfklg ufnL / s'6fO t slt vfg'kYof]{slt,Ú >Ldfg\n] s'6]sf 3fpsfbfux¿ b]vfp“b} hfg'sfn] dgel/sfkL8f cf]slng\— …s'g} lbg g/f]Psf]If0f ePg, ljjfxkl5 x/]s lbg //ft /f]P/ latfpg'k¥of] .

pgsf] kf“r jif{sf] 5f]/f klg5 . 5f]/fnfO{ lnP/ clxn] pgLdfOtLd} al:5g\ . >Ldfg\;“ua:g'eGbf clxn] ;DaGwljR5]b u/]/a:bfsf] If0f w]/} zflGtk"0f{ 5 . …Ps5fs eftsf nflu kz'h:t} eP/a:g'eGbf t PSn} a:g w]/} cfgGb5,Ú ljt]sf 36gfn] emf/]sf cf“;' k'5\b}hfg'sfn] elgg\— …clxn] tL lbg ;Demggk/] x'GYof]h:tf] nfU5 .Ú

k[YjLgf/fo0f SofDk;sfk | f Wofks /fdrGb | a/fnn ]:gftsf]Q/txsf] zf]wkqsf nflusf:sL lhNnfnfO{ cfwf/ agfP/

cWoog klg u/]sf 5g\ . pgsf]cWoogn] lxGb"wd{cg';f/ /Ltk'¥ofP/ u/]sf ljjfx klg c;kmnePsf] b]vfPsf] 5 . ;DaGwljR5]bsf36gfnfO{ c;kmn ljjfxsf] k+lQmdf/ f lvPsf ] 5 . clwjQm fzf ]e f k/ fh 'n L cbfntaf6;DaGwljR5]b x'g] 36gfdWo] ()k|ltzteGbf a9L 3/]n' lx+;fsfsf/0f x'g] u/]sf] bfaL ul5{g\ .

…cem} klg xfd|f ] ;dfhlkt[;QfTds 5, To;}n] dlxnfnfO{bf];|f] bhf{sf] ¿kdf /flvPsf] 5,pgLx¿nfO{ :jtGq eP/ sfd ug{lbO“b}g . To;sf] k|ltsf/ ug{ vf]Hbfkf/kfr's] x'G5,Ú cbfntdf lbgx'“o:tf d'2f nl8/x]sf] cg'ej ;'gfp“b}k/fh'nL elG5g\— …;xg;Dd ;xG5g\,g;s ]kl5 dfq dlxnf;DaGwljR5]bsf nflu 3/aflx/lg:sG5g\, ;a}sf] kL8f ;'GbfPsflwsf/jfbsf] k|ltsf/s} nfludfq ;DaGwljR5]b ePsf] b]lvG5 .Ú

dfOtLdf a:b} cfPsL dLgfu'?ªn] cfdfa'afsf] OR5f tyf/f]hfOs} s]6f;“u ljjfx ubf{ cfhef]lu/x]sf] lhGbuLsf] sNkgf klgu/]sL lyOgg\ . pgnfO{ nfu]sf]lyof]– cfkm"n] /f]h]sf] eGbf kl/jf/sf]/f]hfOdf ljjfx u/] eljio;Dd ;'vxf]nf t/ To:tf] ePg . ;fdflhs;]jfdf sfd ub}{ cfPsL / To;}df/dfpg rfxg] dLgfsf nflu k};fsdfpg tNnLg la|l6; nfx'/]sf]kl/jf/ afws aGg k'Uof] .

3/sf] ;Dk"0f{ sfd ;s]/;fdflhs ;]jfdf lg:sg] dLgfnfO{

3/kl/jf/n] dfq xf]Og, ljb]zdf/x]sf >Ldfg\n] ;d]t z+sf u/] .kmf]gaf6} xKsfpg], bKsfpg] ug{yfn] . pgL lht g]kfndf :jo+;]jLsf¿kdf sfd uly{g\ . pQm ;+:yfdfsfd ubf{sf] cfgGb dLgfsf nflu3/kl/jf/n] lbg] tgfj e'Ng] ;fwgaGYof] t/ s] ug'{ < Ps lbg–b'O{lbg eP kf] tgfj e'n]/ a:g' . ;w}To:t } x 'g yfn ]k l5 pgn ];DaGwljR5]b ug'{ g} plrt dflgg\ .

;+:yfdf sfd ubf{ kl/jf/ />Ldfg\n] tgfj lbPs} sf/0f pgn];DaGwljR5]b u/]sL x'g\ . …dnfO{af/Daf/ t“ c¿l;t af]N5];\, sdfPsf]k};f sxf“ n}hfG5];\, sf]l;t hfgnfu]sL 5];\ / 3/af6 aflx/ hfG5];\h:tf cf/f]k nufp“y],Ú ;dfh;]jfdfcfkm\gf] 5'§} klxrfg agfpg ;kmndLgfn] elgg\— …Pskl5 csf]{ cf/f]knufpg yfn]kl5 ;x]/ a:g'eGbfkf/kfr's] u/]/ a:g' g} 7Ls nfUof] .Ú

k'?ifx¿ sxf“ lx“8\5g\, sxf“uP/ s] u5{g\ < s;}n] rf;f ]ln +b }gg\ t/ dlxnf 3/aflx/lg:sgf;fy s'/f sf6\g yfN5g\ .…o:tf] ;x]/ lsg a:g] < gu/]sf]sfddf klg cf/f ]k nufp“bfslta]nf 3/ 5f]8' “h:tf] x'g],Úplta]nfsf] cg'ej ;'gfp“b} dLgfn]elgg\— …a? lu+6L s'6]/ 5'§} a:bfsf]hLjg 7Ls h:tf] nfU5 .Ú

To:tf Joyf tyf 36gf;a}sf] ;dfg eP klg PSnf] hLjgsf]cg'ej eg] ;a}df p:t} 5}g .cfTdlge{/ dlxnfsf nflu :jtGqhLjg cfgGb 5 t/ cfTdlge{/

gePsf dlxnfnfO{ si6 Pj+ a9Lr'gf}tL klg 5 . a/fnsf] cg';Gwfgk':tsdf ;DaGwljR5]b ePsfdWo]#& k|ltzt dlxnf dfq cfTdlge{//x]sf] pNn]v 5 . emG8} ## k||ltztdlxnfn] s'l07t hLjg latfO/x]sf5g\ eg] @( k|ltzt dlxnfdfOtLsf] z/0fdf a;]sf 5g\ .To:t} ;DaGwljR5]bkl5 *) k|ltztafnaflnsf cfdfl;t 5g\ eg] @)k|ltzt dfjnLdf a:5g\ .

;8sdf cfpg] clwsf+zafnaflnsf lx +;fTds 3/ ]n 'Jojxf/af6 cflht eP/ cfPsf]cWoogdf pNn]v 5 . cbfntsf]tYofª\sdf klg ;DaGwljR5]bug]{sf] ;+Vof jif]{gL al9/x]sf] 5 .sf:sL lhNnf cbfntdf @)%%;fndf ! ;o !$ j6f;DaGwljR5]bsf lgj]bg k/]sf lyP .^) ;fndf of] ;+Vof ! ;o %)k ' Uof ] . @)^# ;fnsf ] df3d;fGt;Ddsf] tYofª\snfO{ s]nfp“bfkf/kfr's] ug]{x¿sf] ;ª\Vof ! ;o%$ k'lu;s]sf] 5 .

o; jif{ ;DaGwljR5]b ug]{ju{df afx'g–If]qLsf] ;+Vof $% 5eg] d+uf]n ;d'bfosf] ^% 5 . $$;DaGwljR5]b g]jf/, blnt Pj+hghfltleq ePsf] 5 . lg/If/n]eGbf a9L ;fIf/ Pj+ lzlIftn];DaGwljR5]b u/]sf] tYofª\sn]b]vfPsf] 5 . …;DaGwljR5]b lg/If/n]eGbf ;fIf/n] a9L u5{g\Ú cbfntLcg'ej ;'gfp“b} clwjQmf ;'/]Gb|yfkfdu/ eG5g\— …;fIf/ eP/ljjfx ug]{x¿sf] ;+Vof a9L ePsf

sf/0f ;DaGwljR5]bsf 36gf klgof] ;d'bfodf a9L b]lvG5 .

;a} ;DaGwljR5]b jf:tljseg] 5}gg\ . d+uf]n ;d'bfoleq ePsfs]xL ;DaGwljR5]b gSsnL 5g\ .3/fo;L geP/ ljb]z hfg] axfgfdfgSsnL ;DaGwljR5]b ug]{ rngklg 5 . a|fx\d0f ;d'bfodf eg]bfOhf], afnljjfx tyf ul/aL;“uhf]l8Psf 3/]n' lx+;fsf sf/0f a9L;DaGwljR5]b x'g] u/]sf 5g\ . lhNnfcbfnt sf:sLsf txl;nbf/dLgs'df/ >]i7 eG5g\— …cbfntdfb}lgs tLgj6f;Dd ;DaGwljR5]bsf s];cfpg] u/]sf 5g\, of] ;+Vof 7"nf] xf] .Ú

pgsf] cg'ejdf ;DaGwljR5]bsfnflu cfpg] d'2fdf tfufwf/L ;d'bfodfvfgnfpg glbg], s'6lk6 ug]{, dfgl;sbafa lbg], cfkm\gf] /x/df sfd ug{glbg]h:tf] ;d:of b]lvPsf] 5 eg]d+uf]n ;d'bfoleq vfgnfpg glbg]tyf s'6lk6sf ;d:of Toltx“'b}gg\ . cGt/hftLo ljjfx, l56f]ljjfx, ax ' ljjfx, ul/aL ,bfOhf] ;DaGwljR5]b x'g'sf d'Vosf/0f b]lvPsf 5g\ .

d'n'sdf cfPsf] kl/jt{g;“u}3/]n' lx+;fnfO{ s8fOsf ;fy /f]Sgsfg'g ag] klg Jojxf/df gcfPsf]k/fh'nL atfp“l5g\ . …lx+hf] sfg'gsf]cefjdf Gofo lbnfpg ;lsPsf]lyPg t/ ca sfg'g;Dd ag]sf]5,Ú k/fh'nLn] elgg\— …o;nfO{Jojxf/df Nofpg ' cfjZos5 . h;n] ubf{ ;DaGwljR5]bdfsdL cfp“Yof] ls <Ú

—;~rfl/sf n]vdfnf

sljtf n3'syf76\of}nL k|sfz;“u

b; jif{sf] afnsn] Ps lbg:s'n hf“bf cf“vfdf 7"nf] kfj/jfnfr:df nufPsf] lyof] .

…c/] †Ú lzIfsn] dfof ub}{eg]—…ltdLnfO{ oqf] kfj/jfnf rZdfrflxg] eof] < lxhf];Dd t ltdLnfO{r:dfsf] cfjZostf lyPg== .Ú

…clxn ] klg 5 }g . Úafnsn] eGof] .

…clg s'/f] s] xf] t <Ú…of] r:df a'afsf] xf], a'af

laTg'ef], olt /fd|f] r:df TolQs}v]/ hfg] ePsfn] cfdfn] nuf 5f]/feg]sfn] nufPsf] .Ú

)))dflg; k|of; gu/L s]xL aGg

;Sb}g,Ú lzIfsn] eg]…Psbd unt, d cl:t dfdf

ag]+, To;df d]/f] s]xL k|of; lyof]t <Ú ljBfyL{n] eGof] .

)))d'v{sf] xh'/a'af hf] PlG6s

;kdf uP/ eG5 ===…s'g} gof“ dfn b]vfpg';\ t .Ú

)))ljjfxsf ] uf ]N8]g h'jnL

dgfpg Ps bDktL Pp6f To:tf]xf]6ndf k;] hxf“ krf; jif{klxn]pgLx¿n ] xlgd 'g dgfPsf

lyP===/flt l8g/kl5 klt a]8?dsf]knªdf lyof] clg kTgL afy?ddf===

…8fln{ª,Ú kltn] dfofn' :j/dfcfjfh lbof] .

…bf“t ;kmf u¥of} <Ú…u/]+ xh'/,Ú kTgLn] klg dfofn'

cfjfhdf pQ/ lbO{– …d]/f] ;kmful/;s]+ tkfO{+sf] bf“t ;kmf ub}{5' .Ú

)))…oxf“ jiff {sf] s] xfn va/

5 <Ú Pp6f 6'l/:6n] Pp6f :yfgLoJolQm;“u ;f]Wof]— …uPsf] ;ftfoxf“ jiff{ eof] <Ú

…b'O{ k6s eof],Ú hjfkm cfof]…dfq} b'O{ k6s <Ú…xh'/ b'O{ k6s, klxnf] k6s tLg

lbg clg bf];|f] k6s rf/ lbg .Ú)))

afa' M …cfh :s'ndf s] l;ls;\ <Ú5f]/f …cfh lx;fadf tkfO{+n]

dnfO{ h] l;sfpg'ePsf] lyof] Tof];a} unt lyof]===ToxL l;s]+ .Ú

)))Pp6f km'Rr] s]6fn] l5d]sLsf]

9f]sfdf 3G6L ahfof], u[lx0fLn]9f]sf vf]lng\, p;n] cfkm\gf] ;fyLsfaf/]df k|Zg u¥of]— …cfG6L, /fh'aflx/ cfpg ;S5 <Ú

…cx“, cfpg ;Sb}g=== aflx/kfgL kg{ cf“6]sf] 5====.Ú

afns Psl5g s] ug'{ s]gug ' {sf ] cj:yfdf /x \of ] /km]l/ pT;fxsf ;fy eGof]— …/fh'aflx/ gcfP klg s] p;sf] km'6anaflx/ cfpg ;S5 <Ú

)))lbbL M …w]/} n8\8' gvf, clxn]

km'6\nf;\ <ÚefO M …n8\8'sf] l8Aaf otf

n] clg k/ x6\ .Ú)))

r}t dlxgfsf] clGtd lbg lyof] . 6G6nfk'/3fd rls{/x]sf] lyof] . lbgsf] 7Ls @M#) ah] dcfkm\gf] sfof{nosf] sfd ;s]/ 3/ kms{g] qmddflyP“ . d dxf/fhuGhsf] a; la;f}gLdf a;s'l//x]sf] lyP“ . s]xL ;dokl5 a; cfof], a;sf]9f]sfdf em'lG8Psf] ;fgf] vnf;L efO kl;gfsf9\b} gof“ a;kfs{–sn+sL eGb} 3f“6L ;'Sg]u/Ls/fO/x]sf] lyof] . xtf/–xtf/ d a;df r9+] /clGtd l;6df uP/ a;]+ c;lhn} eP klg . s]xL;dosf] s'/fOkl5 Pp6L v'§f ef“lrPsL cwj};]dlxnf a};fvL 6]s]/ vnf;L efOsf] ;xfotfn]a;df rl9g\ . d}n] p7]/ pgnfO{ a:g cfu|xu/]+ . pgL l;6df al;g\, pgsf] cf“vfdf cf“;'5rlNsPsf] efg x'GYof] . s]xL ;dokl5 a;lx+8\of], tL la/fdL dlxnfsf] glhs} ^)–^% jif{hltsf kfsf] JolQm a;]sf lyP . tL JolQmn]la/fdLk|lt ;xfg'e"lt b]vfp“b} eg] la/fdL dflg;PSn} h“rfpg cfpg'ePsf] < 5f]6f] pQ/ lbOg\–xh'/, TolQs}df pgsf] afSo /f]lsof] . la/fdLdflg; ;fyL lnP/ cfp“bf ;lhnf] x'GYof], 8fS6/n]la/fdLnfO{ w]/}y/L h“rfpg eG5g\ . k|ltpQ/dfdlxnf af]lng\– >Ldfg g]tf x'g'x'G5, pxf“nfO{vfgf vfg] klg km';{b x'“b}g, b'O{j6f 5f]/f 5g\,pgLx¿ b; sIffsf] k/LIff lbP/ 3'Dg uPsf5g\ . s;}nfO{ km';{b 5}g, cfkm\gf nflu cfkm}n]ug'{k5{ c¿sf] cfz ug'{ x'“b}g, ;a}n] an]sf] cfuf]tfK5g\ To;}n] PSn} hrfpg c:ktfn cfPsf] .

–kfj{tL k'8f;}gL

ofb cfO/xG5

a9\b}5 ;DaGwljR5]b

;+ljwfg;efcfh u5'{ ef]ln u5'{ eGbfeGb} 6g]{ xf] ls;+ljwfg;ef s7}, csfnd} dg]{ xf] ls;+ljwfg;ef egL ;f/f b]z u'~h“b}5lhDd]jf/ sfg eP cfjfh ;'Gg}kg]{ xf] ls;ft ;fndf aLp 5l/of] gpd|b} xl/PYof]k~rfotL e"tn] km]l/ klg xg]{ xf] lssG6]g/df a;]sf 5g\ cf/fd ug{ xltof/To:t} u'6 lgl:sP/ 5tf5'Nn 5g]{ xf] lsPp6f kf6f] hn]sf] 5 cfdfsf] of] z/L/dfs'g} bafO{ gkfP/ z/L/af6} emg]{ xf] lslsg ljjfb, g]tfhL xf] cem} z+sf x6]g lg;a} kIf 5'g] u/L ;xdlt ug]{ xf] ls;+ljwfg;ef s7}, csfnd} dg]{ xf] ls †

–xl/s[i0f kGt

hf“b}5f} ltdLlbP/ lk/ hf“b}5f} ltdL/f]k]/ lem/ hf“b}5f} ltdLuf]/]6f] af6f] ;8s k]6L5f8]/ eL/ hf“b}5f} ltdLv}+r]/ wg' dd{df d]/f]xfg]/ tL/ hf“b}5f}+ ltdLnfhn] s7} d'xf/ 9fsLem'sfO{ lz/ hf“b}5f} ltdLafn]/ cfuf] of] 5ftLleqhnfO{ rL/ hf“b}5f} ltdL .

–lht]Gb| >]i7

lhGbuLv';L s] xf] < b'MvL;“u ;f]whf] b'Mvsf] ulx/fOdf 8'a]sf] x'G5efUo s] xf] < cefuL;“u ;f]whf] b'ef{Uodf km;]sf] x'G5ldqtf s] xf] < k/b]zL;“u ;f]whf] csf]{ vuf]ndf PSn} ?dlNnPsf] x'G5;Demgf slt bb{gfs x'G5 < la;{g];“u ;f]whf] lIflthkfl/ ws]lnPsf] x'G5 .cf“vfsf] cf“;'df dxfg\ dfGg]x¿cfkm"n] cf“;' b]vfpg] u/c¿nfO{ dfof u5'{ eGg]x¿slxn]sfxL+ t dfof b]vfpg] u/ .

–kz'{/fd kGyL

;DaGw

la;{G5' eGof] emg\ ltd|} ofb cfO/xG5x/]s kn ltd|} ememNsf] cfO/xG5hf] sf]xL b]Vbf ltdL g} xf} ls h:tf] nflu/xG5PsfGtdf klg ltd|f] t:jL/;“u s'/f ug{ dg nflux/G5dnfO{ v} s] efÚsf] s] efÚsf] kfun h:tf] of]dg ltdLnfO{ g} vf]lh /xG5 .To;}n] xf]nf hLjge/sf nflu ltd|f] ;fy dflu/xG5la;{g vf]Hof] emg\ ltd|f] ofb cfO/xG5la;{G5' eGof] dfq, ltd|} ofb cfO/xG5 .

–nIdL cfn]du/

o:t} eG5g\dfG5]nfO{ rflxg] s'/f bfd xf] eG5g\d/]/ uP klg /xg] t gfd xf] eG5g\an x'Gh]n ;a}lt/ rrf{sf] ljifodflnsnfO{ Kof/f] t sfd xf] eG5g\n]lvof] lr7L ltd|f] gfddf xhf/f}+xhf/x'nfsLn] af]sL lx8\g] t vfd xf] eG5g\s] yfxf c¿nfO{ /]zdsf] dgsf] s'/fh"gnfO{ klg cfhsfn t 3fd xf] eG5g\ .

[email protected]

Page 16: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 !*;Gb]z

kfpg] M

k7fpg] M

;Gb]z M

s'kg ;Gb]z

;fKtflxs ;fyLsf nflu kmd{gfd M ====================================================================================

pd]/ M ========================================= prfO M ===================================

k];f M =================================== lzIff M ================================

:jefj M===================================== j}jflxs l:ylt M ======================

cle?lr M ====================================j0f{ M ===================================

Od]n M ==========================================================================================

7]ufgf M=========================================================================================

tkfO{+ s:tf] ;fyLsf] vf]hLdf x'g'x'G5 <

===========================================================================================================

===========================================================================================================

gf]6 M tl:a/ / gub ?= %).– clgjfo{ 5 . cfkm"n] pNn]vug{ rfx]sf] yk ljj/0f 5'§} kfgfdf k7fpg ;lsg]5 .

k|lt ;Gb]z ?= @)÷— clgjfo{

hLjgsf] uf]/]6f]df ;fKtflxs ;fyL

k|]dlbj; -kmfu'g @ ut]_ sf cj;/df k|sflzt x'g] ;fKtflxssf] ljz]ifc+sdfkm{t cfkm\gf >Ldfg\, >LdtL, k|]dL, k|]ldsf / cGo z'e]R5'x¿nfO{awfO{ tyf z'esfdgf ;Gb]z k7fpg rfxg'x'g] kf7sx¿n] cfkm\gf] ;Gb]zdf3 @) ut];Dd ;fKtflxssf] sfof{nodf cFOk'Ug] u/L k7fpg ;Sg'x'g]5 .

;Dkfbs

ljBf, hGdlbgsf ]nfvf}“nfv z'esfdgf . ltd|f] hLjgv';Ln] el/of];\ . ltd|f x/]s kfOnfn]k|ultsf] lzv/ r'Dg ;s"g\ . x/OR5f, cfsf+Iff k"/f x'g\, z}lIfs;kmntf clg bL3f{o'sf] sfdgf,x\ofkL ay{8] .

uf]ljGb/f]lhgf, ltdLn] dnfO{ la:of}{+

ls Sof xf] < ofb u/ tL lbgx¿ah|af/fxL, ;Gtf]ifL dftf, clguf]bfj/Ldf vfPsf jfrf–s;dx¿ .ofb cfof] < d pxL :s'ndfk9\bfsf] ltd|f] d'6'sf] w8\sg .

:jLsf//fhf, hGdlbgsf] cj;/df

Xbob]lv g} z'esfdgf . tkfO{+sf]x/]s kfOnfdf ;kmntf ldnf];\ .tkfO{ +sf x/]s b'Mv / ;+3if{df;fy lbg ;s"“ . cGTodf bL3f{o' /v';Lsf] sfdgf .

c:dLNxf]5f/sf] lbg Ps ah]lt/

s'df/L a}+sdf k};f hDdf ug{ 7Lsd]/f] cufl8 nfOgdf pleg], d}h:tLcUnL, uf]/L tyf v}/f] nfdf] :j]6/nufpg], sfpG6/df k};f hDdf ug{vf ]Hbf df ]afOn e'O “df v;LAof6«L;d]t k'mlTsP/ To;nfO{ ToxL+agfO{ dnfO{ lrg]h:tf] ub}{ k};fhDdf u/]/ lx“8\g'eof], d k};f lemSb}lyP“, vf;} af]nrfnePg . tkfO{+nfO{d}n] kl5 kf] ;lDemP“, d;“u tkfO{+sf]s'g} ;Dks{ dfWod 5}g . lrghfg

k|tLIffdfPs ;fwf/0f o'jssf ¿kdf

d}n] cfheGbf sl/a rf/ jif{cl3Pp6f ckl/lrt u[xdf k|j]z u/] .u[xk|j]zkZrft\ d}n] Pp6f gof“ cg'e"ltk|fKt u/], d :jtGq ¿kdf af“Rgkfpg] eP“ . pQm 3/ Pj+ cfkmGtsf];xof]usf sf/0f d}n] cfk\mgf] :ylut/x]sf] k9fOnfO{ lg/Gt/tf lbgyfNf“] . cfk\mgf] ;a}k|ltsf] ;dfgJojxf/sf sf/0f d 5f]6f] ;dod};a}sf] Kof/f] aGg k'Uf“] .

xf]:6]ndf a;]/ d}n] P;Pn;Lklg kf; u/+] . P;Pn;Lkl5sf] Pslbg d]/f] sfgdf Pp6f zAb 7f]lSsgcfOk'Uof] . Tof] zAb lyof]— …ltdLs;}sf] ;kgfsf] /fhs'df/ xf} .Ú w]/}a]/sf] ;f]rfOkZrft\ Pp6f lgisif{lgsfn]“ . lsg pgLaf6} lj:t[t¿kdf hfgsf/L xfl;n gug{] < ToxLlbg ;do lgsfn]/ pgsf] ;fd' k|Zg/fv“]— ltd|f] ;kgfsf] /fhs'df/ sf]x f ] < d ]/ f ] k |Zgkl5 pgsf ]cg'xf/df nfhsf /]vf b]vf k/]/ s]xLa]/kl5 pgn] Pp6f k|Zgul/g\, s;n] eGof] tkfO{+nfO{ <s]xL If0fkZrft\ Pp6f ;fgf] sfuhd]/f] xftdf ydfp“b} o;sf] hjfkmrf“8} lbg' x} eGb} pgL Toxf“af6nhfp“b} uOg\ .

PsfGtdf u} Tof] sfuhsf]6'qmfdf n]lvPsf cIf/x¿df gh/8'nfpg yfn“] . To;df n]lvPsf]lyof]— …dnfO{ ;a}n] tkfO{+sf] gfdlnO{ lh:Sofp“5g\, ca tkfO{+ cfkm}+eGg';\, d s] u¿“ <Ú kl9;s]kl5 d;f]rdUg eP“ . s]xL a]/sf] ;f]rfOkl5sfkL–snd lnO{ To;sf] hjfkm n]Vga:f“]– …dflg;n] hlGdb} Pp6f s'/fl;s]/ cfPsf] x'G5 . Tof] xf] c¿sf]s'/f sf6\g' . To;df ltdLn] s]xLlrGtf lng' kb}{g, t/ ltdL dnfO{

cDa/axfb'/ /fpt @% jif{sf5g\ . cfkm"nfO{ k'Ug] lzIff lnPsf]atfpg] /fpt % lkm6 * OGrcUnf 5g\ . eb| tyf gd| :jefjsf/fpt uLt–;+uLt ;'Gg dgk/fp“5g\ . ux' “uf ]/f ] j0f {sf/fptnfO{ b'Mvdf gcflQg] tyf;'vdf gdflQg], ldqtfnfO{ uDeL/¿kdf cl3 a9fpg] ;fyLsf] vf]hL5 . pgnfO{ >L ( gDa/ aflxgLc8\8f, es'08]a];Ldf kqfrf/ ug{;lsG5 .

sd af ] Ng ] :jefjsfljhos'df/ s];L % lkm6 &OGrsf 5g\ . k|j]zLsf pQL0f{ u/]/g]kfn k|x/Ldf hflu/ vfO/x]sfs];L clxn] #) jif{ k'u] . ljjflxts];Ldf w]/} ;fyL agfpg] ?lr5 . b'Mvdf ;fy lbg] ;fyLsf]vf]hLdf /x]sf ljhos'df/nfO{lhNnf k|x/L sfof{no, ;'v]{tdfkqfrf/ ug{ ;lsG5 .

gu/]sf]df d 7"nf] kZrftfkdf k/]“ [email protected] df ;Dks{ug'{eP cfef/L x'g] lyP“ .

slnsf:yfgcfTdLo ;fyLx¿, ;xb]j,

>L/fd, ;'jf;, ;Gtf]if, 6Lsf, O{Zj/,lbg]z, dxfgu/ PlgdN; x]Ny PG88«u s]o/ ;]G6/ sn+sLsf ;Dk"0f{;fyLx¿ tyf >LsfnL b]jL o'jfSnasf ;b:ox¿nfO{ pQ/f]Q/k|ultsf] z'esfdgf .

gd/fh v8\sf;a} bnsf g]tfHo"x¿, lbg–

k|ltlbg d'n'ssf] cj:yf bogLox'“b} uPsf] 5 . ufGwLhLsf tLgaf“b/n] g/fd|f] s'/f gx]g'{, gaf]Ng' /g;'Gg' eGg] ;Gb]z lbPsf lyP .tkfO{x¿ eg] ufGwLhLsf af“b/x¿hlQsf]klg x'g ;Sg'ePg . d'n's lalu|Phgtfn] tkfO{+x¿nfO{ 5f8\g]5}gg\ . a]n}dfljrf/ k'¥ofpg'xf]nf .

lrlGtt g]kfnL, stf/af6P;=, ltd|f] ljjfx x'g] s'/f kSsf

eP5, t/ d s'g} klg xfntdf df3dfx'g] ltd|f] ljjfxdf cfpg kfp“lbg“ . ldN5eg] dnfO{ lgDtf gk7fpg' .

h]=

s'g ¿kdf x]5f{} <Ú oL s'/f n]vL d}n]pgsf] xftdf ydfOlbP“ .

sl/a ;f“emsf] kf“r ah] pgn]To;sf] hjfkm d]/f] xftdf ydfOg\–d tkfO{+nfO{ s'g ¿kdf x]5{' . Tof]

/ Ps–csf{df ljZjf; hufOlbof] .o:t}df Ps lbg pgn] xf]:6n 5f]8]/hfg'kg]{ ;do cfof] . u[xdf w]/} hgfePsfn] of] ;d:of pTkGg ePsf]/x]5 . of] ;do g} o:tf] egf}+ lshLjgsf] /Lt g} egf}+, hxf“ b'Mvkl5;'v / ldngkl5 la5f]8 cjZo cfp“bf]/x]5 . b'Mv–;'v, ldng–la5f]8 ;a}

aGbLk'/df gf}nf] dxf]T;j

;Gtf]if kf]v/]ntgx'“– b]zsf ljleGg ;x/df

Jofkfl/s dxf]T;jn] ahf/ ttfPsf]eP klg tgx'“sf] ko{6sLo aGbLk'/ut z'qmaf/b]lv ;f“Rr} ;kmf lyof] .ahf/sf] b'j}tkm{sf 3/ cufl8ufu|Ldf dfnf ;hfP/ af6f]df/flvPsf] lyof] . aGbLk'/ psfnf]nfu]kl5 ljleGg :jfutåf/n] ahf/emlsemsfp lyof] . s]xL lbgcl3dfq rf}yf] aGbLk'/ dxf]T;j ;lsPsf]lyof], pQm dxf]T;jsf] /Gsf] k"/fx'g gkfp“b} leGb} vfnsf] g]kfns}klxnf] …;/;kmfO dxf]T;jÚ cfof]hgful/Pkl5 ahf/df km]l/ csf{] pT;fxylkPsf] lyof] .

k';sf] lr;f]df 3fdn] Gofgf]agfPsf] aGbLk'/df ljleGg ;/sf/Ltyf lghL ljBfnosf ljBfyL{x¿sf]tf“tL lyof] . ljleGg cfdf ;d"x,Snan] Ps} kf];fsdf sfo{stf{v6fPsf lyP . af6fsf] b'j}tkm{ljBfyL{x¿ ljBfno kf];fsdf;lhP/ xftdf km"nsf y'“uf lnP/a;]sf lyP .

ahf/If ]qnfO { l; +uf/ ] /gjb'nxLh:t} kfl/Psf] lyof] .pQ/tkm{ ;]tf] cUnf] lxdfn 5n{Ëb]lvg], rxlsnf ] 3fddf ;a}/dfO/x]sf lyP . dxf ]T;jdfljleGg ljBfnoaf6 cfPsfljBfyL{sf] ;+Vof klg 7"n} lyof] .

eL8sf afah'b ljleGg ;d"xn]emf “sL NofO/x]sf lyP . sf]xLk~r }afhf t sf ]x L cfk \ mg };+:s[lt wfGg] afhf ahfp“b} emf“sLlnP/ cfPsf lyP . bf]xf]/L uLtdfgfrufg ub{} cfpg] cfdf ;d"x klgsd lyPgg\ .

…xfd|f] 3/df rkL{ 5, o;dfxfdLnfO{ uj{ 5Ú eGg] d"n gf/fsf;fy ko{6sLo gu/ aGbLk'/df utz'qmaf/b ] lv tLglbg] aGbLk '/;/;kmfO dxf]T;j rn]sf] lyof] .ut ebf}b]lv ;'? ePsf] …Ps 3/Ps rkL{ aGbLk'/af;Lsf] pbL{Ú nfO{sfof{Gojg ug{ dxf]T;j cfof]hgful/Psf] lyof] . dxf]T;j cj;/ kf/]/l;+uf] aGbLk'/ uflj;nfO{ g} v'nf lbzfd'QmIf]q;d]t 3f]if0ff ul/Psf] lyof] .

tLglbg] dxf]T;jsf] pb\3f6gug{ k'u ]sL ;+o 'Qm /fi6 «;+3Loafnsf]ifsf g]kfn k|ltlglw lhlnogd]n;f]knfO{ :yfgLojf;Ln] eJo:jfut u/] . k~r}afhfsf ;fy 7"nf]eL8n] :jfut u/]kl5 d]n;f]kn] v';LJoQm ul/g\ . …;/;kmfO Ps JolQmn]u/]/ dfq x'g] xf]Og, o;df kl/jf/,;dfhnufot ;a}sf] ;xeflutfx'g'k5{,Ú pgn] elgg\ .

…;/;kmfO JolQmsf] :jf:Yosfnflu dfq ge} dfgj ;Eotfsfnflu klg cfjZos 5,Ú pgn] elgg\–…;a} hgf :j:y eP dfq uj{ ug{]7fp“ x'G5 .×Ú dxf]T;jdf zf}rfno /To;;“u ;DalGwt sl/a ! bh{g:6n /flvPsf lyP . :6ndf

zf}rfnosf gd'gfx¿ x]g{]sf] eL8nfu ]sf ] lyof ] . pb \3f6gsf ]cf}krfl/s sfo{qmddf ;d]t ljleGgafnSnan] ;/;kmfO;“u ;DalGwtuLt ufP/ /dfOnf] u/]sf lyP .;/;kmfO ubf {sf km fObf /a]kmfObfsf af/]df afnaflnsfn]gf6s, 8f]sf] gfr, 3f6' gfr;d]tb]vfOPsf] lyof] .

k|To]s 3/df zf}rfno geP/hyfefjL kmf]x/ e} af6f] b'u{lGwtag]kl5 oxf“sf ljBfyL{n] cfof]hssf];xof]udf cleefjsnfO{ zf}rfnoagfpg sl/a Ps dlxgf cl3b]lvva/bf/L ug { yfn ]sf lyP .dxf]T;jsf] cfof]hgf ug{] cl3Nnf]lbg;Dd 3/3/df zf}rfno agfpgufp“n] Jo:t lyP . hyfefjLlb;flk;fa u/]/ af6f] lx+8\g} d'l:snePkl5 ljBfyL{x¿n] va/bf/Lu/]sf x'g\ . s;}n] hyfefjL lb;flk;fau/]sf] b]v] pgLx¿n] l;6\7L ahfP/;fj{hlgs;d]t ul/lbGy] .

aGbLk'/sf @ xhf/ # ;o@& 3/dWo] ( ;o 3/df zf}rfnoagfpg yflnPsf] lyof] . cGodfklxn] g} alg;s]sf lyP . utebf}b]lv zf}rfno cleofg yflnPsf]lyof] .zf}rfno cleofgdf k/]sf (;o 3/dWo] sl/a () k|ltzt3/df alg;s]sf] ljBfno ;/;kmfOsfo{qmdsf ;Nnfxsf/ af]wgf/fo0f>]i7n] atfP . aGbLk'/ uflj;sf @#j6f ljBfnodfkm{t ufp“df zf}rfnoagfpg yflnPsf] pgn] atfP .

dnfO{ g} yfxf 5}g . a? tkfO{+dnfO{ s'g ¿kdf x]g'{x'G5 < d]/f];kgfsf] /fhs'df/ c¿ sf]xL xf]Og,tkfO+{ g} xf] .

elgG5, ;f“rf] dfofsf] ;fd'eujfg\ t em''Sg'k5{ eg] d t sf]g} x' / † d]/f] klg t dg} xf] .dnfO{ klg s;}sf] ;fy rflxG5 .o:t} s'/f dgg u/L d}n] pgsf]k|]d k|:tfj :jLsf/ u/]“ . o;/L g};fgf] dfofsf] aLpn] 6';fsf] ¿klnof] / la:tf/}–la:tf/} la?jfsf]¿k wf/0f u¥of] . ljleGg afwf Pj+cj/f]wx¿ cfOk/] klg s'g} s'/fsf]Vofn g/fvL xfd|f] dfofsf] la?jfdfxf“ufx¿ Kfnfp“b} k/:k/ cl3 a9\of] .

xfd|f] ;fOgf]nfO{ lnP/ w]/}n]gsf/fTds wf/0ff agfP t/ klgxfdLn] To;sf] Vofn u/]gf}+, lsglsxfd|f] ;DaGw t rf]vf] lyof], kljqlyof] xfjf / kfgLh:t} . of] ;dfhg} o:tf] ;a}nfO{ zÍfn' b[li6sf]0fn]x]g{] . o:tf] jrgn] xfdL b'j}nfO{Ps–csf{sf] cem glhs NofOlbof]

ef]Ug'kg]{ /x]5 of] lhGbuLsf] ofqfdf .dgdf cyfx dfofsf ;f}uftx¿ Aff]sLkl5 ldNg] / la5f]8sf ;dodf Ps–csf{nfO{ ge'Ng] xfdLn] Psn]csf]{nfO{ ljZjf; lbnfof} .

pgn] xf]:6n 5f8\g] lbg, lbg–k|ltlbg glhls“b} lyof] . Ps lbgTof] lbg / ;do klg cfof] . pgLof] xf]:6n 5f]8]/ uOg\ . pgL uPklg pgsf] dfof / pgsf cf“vfaf6v;]sf tL cf“;' d;“u 5 . sl/ab'O{ jif{ eof] pgL;u“ d]/f] e]6gePsf] . pgL;“u slxn]sfxL+ kmf]gdf;Dks{ x'GYof] . clxn] t Tof] klg;Dej 5}g, lsgls clxn] pgLa;]sf] 7fp“df kmf]g klg 5}g .sf7df8f}+ cfp“bf slxn]sfxL+ ;Dks{x'G5, t/ xfd|f] dfof t Tolt g}k|uf9 5, hlt klxn] lyof] . caxfd|f] e]6 rf“8} x'“b}5 lsgls d cacfk\mgf] v'§fdf cfkm+} pleg ;Sg]ePsf] 5' . xfdL b'j} hgf To;lbgsf] k|tLIffdf 5f+}===== .

cfo{g

Page 17: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 !(

ca xfd|f] kfnf]of] :tDedf xfdLn] /fv]sf k|Zgsf] #) zAbdf ga9fO{ pQ/k7fpg'kg]{5 . k|To]s pQ/sf ;fydf cfk\mgf] k"/f gfd, 7]ufgf /pd]/ n]Vg glal;{g'xf]nf . k|Zg gDa/ Ps ;w}+ cfufdL k|Zgsf¿kdf /xg]5 . Pp6f kfgfdf Pp6f pQ/ dfq :jLsf/ ul/g]5 .!= k|]ddf wf]sf x'g] sf/0f s] xf] <@= s] :ju{–gs{ eGg] s'/f x'G5 < s:tf] x'G5 jf lsg x'“b}g <#= clxn]sL cfsif{s -;]S;L_ g]kfnL gflosf sf] x'g\ / lsg <$= k|]ddf lsg dg]{–dfg]{ s;d vfOG5 <%= tkfO{+nfO{ dg kg]{ v]nf8L sf] x'g\ < lsg <^= tkfO{+ dGqL x'g'eof] eg] s'g dGqfno /f]Hg'x'G5, lsg <&= o'jtLx¿ lsg l:nd aGg vf]H5g\ <*= o'jsx¿ lsg o'jtL eg]kl5 dl/xQ] u5{g\ <(= o'jfx¿nfO{ nfu"cf}ifwsf] b'Jo{;gaf6 d'Qm ug{ s] ug'{knf{ <!)= ljjflxt k'?ifnfO{ s;/L lrGg ;lsG5 <

8f= /fh]Gb| eb|f

of}g lh1ff;f / ;dfwfg

kfl/jfl/s :jf:YoIfo/f]u ;+qmfds -;?jf_ /f]u

xf ] . of ] dfOsf ] AofS6 ] l/od6\o"a/s'nf]l;; (Mycobacterium

Tuberculosis) elgg ] ; "IdsL6f0f'af6 x'g] /f]u xf] . o;nfO{6L=aL= klg elgG5 . s'g} klgJolQmnfO{ nuftf/ b'O{ ;ftf jf;f]eGbf a9L ;dob]lv vf]sLnflu/xg' Ifo/f]usf] k|d'v nIf0fxf ] . vsf/ hf “r g} Ifo/f ]uklxrfgsf] ;/n / e/kbf]{ pkfoxf] . nuftf/ vf]sL nflu/xg',vsf/df /ut b]vf kg'{, ;f“emkvxNsf Hj/f] cfpg', 5ftL b'Vg' Ifo/f]unfu]sf] JolQmdf b]vf kg]{ nIf0fx¿x'g . Ifo/f]u nfu]sf] JolQmnfO{ vfgf?Rb}g, ;fy} pm b'Anfp“b} hfG5 .

Ifo/f]u d'Votof b'O{ k|sf/sf5g \ . km f ] S;f ]sf ] Ifo/f ]u /km f ] S;f ]a fx ]s k ]6 , cfGb | f ,xf8hf]gL{nufot z/L/sf cGoefusf] Ifo/f]u . /f]uLn] vf]Sbf,xflR5p“ ubf{ Ifo/f]usf ;"IdsL6f0f'x¿ d'vaf6 xfjfdf lg:sG5/ :j:y dflg;n] Zjf; ln+bfkmf]S;f]df k'U5 / Ifo/f]u nfUg;S5 . o;/L Ifo/f]u Ps JolQmaf6csf]{ JolQmdf ;5{ . o;af6 aRgIfo/f]u nfu]sf] JolQmaf6 6f9f/xg'k5{ . /f]uLn] k|of]u ug]{ sk8f,

?dfn cflb j:t' k|of]u tyf w"d|kfg/ ;"tL{ ;]jg TofUg'k5{ . o;sf ;fy}/f]usf] Klxrfg ePkl5 tTsfnpkrf/ ug'{k5{ . Ifo/f]u lgoldt¿kdf lglZrt ;do;Dd pkrf/u/] lgsf] kfg{ ;lsG5 . s'g} klgla/fdLnfO{ Ifo/f]u nfu]sf] xf] eg]/k|dfl0ft e};s]kZrft\ lgoldt ¿kdf* dlxgf;Dd pkrf/ u/] Ifo/f]uaf6k"0f{ ¿kdf d'Qm x'g ;lsG5 .

Ifo/f]u nfu]sf] JolQmnfO{pkrf/ ;xof ]uLsf ] k | ToIflgu/fgLdf Direct Observe

Treatment jf Short course

(DOTS) sf] ljlwaf6 pkrf/ u/Llgsf] kfg{ ;lsG5 . gof“ la/fdLn];'?sf] b'O{ dlxgf k|ToIf lgu/fgLdfb}lgs :jf:Yo ;+:yfdf u} 86\;ljlwcg';f/ pkrf/ u/fpg'k5{,h;nfO{ OG6]lG;e km]h elgG5 .To;kl5 ;ft–;ft lbgdf Ps k6slgoldt pkrf/ ug]{ ul/G5, h;nfO{slG6Go'o;g km]h elgG5 . o;/Lcf7 dlxgf;Dd lgoldt ¿kdfpkrf/ u/] Ifo/f]u k"0f{ ¿kn] lgsf]x'G5 . s'g} klg Ifo/f]usf la/fdLn]cf}ifwL ;'? ul/;s]kZrft pkrf/k"/f geP;Dd nuftf/ ^) lbg jf;f]eGbf a9L ;do cf}ifwL vfg5f]8]sf] 5 eg] To;nfO{ l8kmN6/

elgG5 . Ifo/f]u lgsf] gx'g'sf] d'Vosf/0f Ifo/f]uLn] aLr}df cf}ifwL vfg5f]8\g' jf lgoldt ¿kdf cf}ifwLgvfg' g} xf] . of] ;d:of ;dfwfgug{ la/fdLnfO{ s;}sf] k|ToIflgu/fgLdf lgoldt ?kdf cf}ifwLvfg lbg'k5{ / /f]uLn] klg lgoldt¿kdf lagfemGem6 cf}ifwL vfg'k5{ .lgsf] eof] eg]/ x]nr]So|fO“ u/]/aLr}df cf}ifwL vfg 5'6fpg' x'“b}g .cf}ifwL vfg 5f]8\bf klg ;Grf]ePh:tf] dx;'; eP klg Ifo/f]ulgsf] ePsf] x'“b}g . To;}n] Ifo/f]usf]cf}ifwL lgoldt / k"0f{ ug'{k5{ .

lgod kfngf u/L cf}ifwL vfPdfq Ifo/f]unfO{ k"0f{ ¿kdf lgsf]kfg{ ;lsG5 . To;}n] s;}n] aLr}dfcf}ifwL vfg 5f]8] To:tf Ifo/f]uLnfO{;dod} lgoldt pkrf/ u/fO{ lgsf]kfg{ ;lsG5 . To:t} s;}nfO{ Ifo/f]unfu]sf] z+sf eP ;dod} vsf/h“rfO{ /f]u lgbfg u/L pkrf/ug'{k5{ . ;dod} Ifo/f]uLsf] pkrf/ug{ ;s] c¿nfO{ Ifo/f]u ;g{ kfp“b}g/ la/fdLn] klg /f]uaf6 d'lQmkfp“5 . To;}n] Ifo/f]u lgoGq0f ug{hg;xeflutf cfjZos / dxŒjk"0f{5 . Ifo/f]uLnfO{ ;dod} pkrf/lbnfO{ lgsf] agfP c¿nfO{ of] /f]u;g{ kfp“b}g / Ifo/f]uLsf] ;+Vofklg sd ug{ ;lsG5 .

–/fhg ah|frfo{

;DkfbsHo", xtf/ gug'{xf];\la:tf/} lx+;f ug]{x¿sf] Aof6«L rfh{x 'g 5f ]8\g ]5 . To;kl5 xfdLzflGt;“u a:g kfpg]5f}+ .

d'lQm clwsf/L, :ofª\hfhgtfb]lv /fhgLlt1;Ddsf]

dl:tisaf6 cfGbf]ng, qmflGt,aGb, x8tfn h:tf :jfyL {uf“7fx¿ km'Tsfpg'k5{ .

lrGtg ahufO{+t/fO{b]lv lxdfn;Ddsf ;Dk"0f{

hgtfsf] r]tgf a9fO{ ;dfhdf/x]sf ljs[lt x6fp“b} ;a} Ps eP/;d:of ;dfwfg ug'{k5{ .d'lQm/fd /]UdL, gof“ahf/ :ofª\hf

g ]kfnsf ] k " / } hg; +VofjfO{;LPn x'g'k5{ .

P;=s]= s'“j/d]/f] ljrf/df t xL/fnfO{

xL/}n] sf6\5 eg]h:t} lx+;fnfO{ ;Dk"0f{g]tfx¿sf] lx+;}n] cGTo u/fpg;Snf jf ljb]znfO{ b]z} lhDdf nufPdfq lx+;fsf] cGTo x'G5 .

lg/f]h e§/fO{dnfO{ k|wfgdGqL agfpg'k5{

ta dfq g]kfnsf] ;Dk"0f{ ;d:of;dfwfg x'g;S5 .o'j/fh Gof}kfg] -@!_ anfd, :ofª\hf

klxn] cfkm" ;Ifd x'g'k¥of] .;d/ u0f]z ljof]uL, km"naf/Lb ]zsf ] lgod sfg 'g

s8f agfpg'k5{ / ;a}n] a'4pkb]zsf] kfngf ug'{k5{ .

zzL b]jsf]6f, ;nf{xLd]/f] ljrf/df Psk6s dnfO{

k|wfgdGqL agfpg'knf{ . clg dlul/hf, k|r08 cflb g]tfn] eg] h:t};lhn} d'vn] lx+;fsf] cGTo ul/lbxfN5'lg, lsg lrGtf u/]sf] <

lgbf]{if kf]v/]nsfhLsf] lgod x'g'k5{ . h;n]

ubf{ of] b]zdf xTof–lx+;f, e|i6frf/n]l56f] kf/ kfpg ;S5g\ . clg dfqg]kfnL hgtfn] zflGt kfpg ;S5g\ .

jL/]Gb| a:g]t, c3f{vf“rLb]zaf6 lx+;f cGTo ug{

/fhg}lts g]tf tyf ;/sf/Lsd{rf/Lx¿nfO{ cf];f] tkf]jgdf nuL36Ldf kf“r jif{ Wofg u/fO{ ;sf/fTds

b]zaf6 lx+;f cGTo ug{ s] ug'{k5{ <

;f]+rsf] ljsf; u/fpg'k5{ .gjLg sfsL{, bf]nvf

o;sf nflu b]zsf] zf;go:tf] jl/i6 JolQmsf] xtdf x'g'k5{hf] x/]s kl/l:yltdf cfkm\gf] :jfy{gx]/L cl8u eP/ b]zsf nfluplrt lg0f{o lng ;S5 .

xif{n s'zn -!&_;Dk"0f{ g]kfnLn] of] b]z d]/f] xf]

eg]/ ;f]Rg ;Sg'k5{ . xfdLn] cfkm\gf]dgaf6 x/fp“b} uPsf] dfgjtf /aGw'TjnfO{ dgdf hufP/ Psn] csf{sf]sfd ug'{k5{ . ;xcl:tTj / efOrf/fn]dfq zflGt Nofpg ;lsG5 .

zflnu|fd kTy/, wflbª

b]zdf ;'/Iff Joj:yf s8fx'g'k5{ . ul/asf nflu dfq ag]sf]sfg'g wgLsf nflu klg nfu"x'g'k5{ . k};fdf laSg] sfg'gsf]cGTo x'g'k5{, ;a}nfO{ ;dfgclwsf/ lbg'k5{ .

hLjg yfkf, kgf}tL, sfe|]lx+;f dRrfpg]x¿;“u ;/sf/n]

jftf{ u/L ;d:of ;dfwfg ug'{k5{ .xl/Gb| sfsL{ -@$_, wgs'6f

jftf{, geP bdg .zfGtf uf}td -@%_, emfkf

eujfg\ uf}td a'4 km]l/hGd'gk5{ .

?b|k|;fb bfxfn -@)_, bf]nvf

k|Zg M d @# jifL{o cljjflxtk'?if x' “ . dnfO{ d]/f ] ln+usf]cfsf/n] ubf{ dfgl;s /f]uL agfPsf]5 . dnfO{ d]/f ] ln+usf] cfsf/-k"0f{ pQ]lht cj:yfdf hDdf !!;]lG6ld6/_ ;fdfGoeGbf ;fgf] h:tf]nfU5 . ljutdf w]/} k6s;Dd b'O{o'jtL;“u zf/Ll/s ;Dks{ x' “bfd}n] pgLx¿nfO{ r/d;'v lbgg;s]sf] cg'ej eof] . dnfO{sfd;"q;DaGwL 1fg 5 tyflkcfsf/sf sf/0fn] cfTdljZjf;sd ePsf] 5 . clxn];Dd s'g}cfo 'j ] { l bs jf cGo pkrf/u/fpg] k|of; u/]sf] 5}g . dof] cfsf/af6 c;Gt'i6 5', ;fy}o;sf] cfsf/ a9fpg rfxG5' . s]of] ;Dej 5 < 5 eg] s;/L <

– k|]=k=pQ/ M ln+u sqf] x'g'knf{ <sfd;"qsf af/]df 1fg ePsf]

s '/f ; 'Gg kfp “bf v';L 5' .jfT;fogn] gfkcg';f/ ln¨nfO{v/fof], j[if -;f“9]_ tyf cZj -3f]8f_tLg ju{df ljeflht u/]sf 5g\eGg] s'/f yfxf kfpg'ePs} xf]nf .;fdfGotof pQ]lht cj:yfdfln+usf] ;fnfvfnf nDafO o:t} !%;]lG6ld6/ x'G5 . w]/}h;f]sf] lnËsf]nDafO !# b]lv !^ bzdnj %;]lG6ld6/leq k/] klg o:t} &k|ltzthltsf] lnË !! ;]lG6ld6/sf]xf/fxf/Ldf x'g] Ps cWoogn]b]vfPsf] 5 . s]xL dflg;sf] lnËeg] ;f“lRrs} ;fgf] x'g;S5 / To:tf]l:yltnfO{ c+u|]hLdf micropenis jfmicro-phallus elgG5 . lzz'hGd“bf lnË tGsfP/ gfKbf !bzdnj ( ;]lG6ld6/ cyf{t\kf}g] -#÷$_ OGrsf] ePdf z+sfug'{kg]{ x'G5 / sf/0fsf] vf]lhlgtLug'{k5{ . o:t} xhf/ hgfdWo] ^hgfdf o:tf] l:ylt x'g ;Sg]b]lvPsf] 5 .

lnË Ps ljz]if cË xf] / of]cË dfgjz/L/sf] Ps cËsf ¿kdfdfq ge} o;sf] ;f+s]lts dxŒja9L 5 . ;Gtfg pTkfbg ug]{ cËsf¿kdf eP/ klg o:tf] ePsf] x'g;S5 . sltkon] o;sf] cfsf/ jfnDafOnfO{ k'?ifsf] …JolQmTjÚ jf egf}+p;sf] …kf}?ifTjÚ ;“u g} hf]l8Psf]dfG5g\ . To;}n] sltko JolQmdfcfÎgf] lnËk|lt lgs} rf;f] / lrGtfx'G5 . sltko JolQmn] lnËsf]nDafO jf df]6fO ;fdfGo eP klg

;fgf] eof] ls eg]/ lrGtf u5{g\ .o:tf] l:yltnfO{ c+u|]hLdf Small

Penis Syndrome elgG5 .s] csf]{ JolQmsf] r/d;'vsf]

lhDdf tkfO{+n] lng ;Sg'x'G5 <s'g } klg JolQmn ] of }g

r/d;'v kfpg] s'/f p;sf] zf/Ll/skIfsf ;fy} dfgl;s kIf;“u cGt/Ë;DaGw /fV5 . JolQm klxn] dfgl;s¿kdf g} To;sf nflu tof/ x'g'cfjZos 5 / pQ]hgfsf ;Gb]zp;n] zf/Ll/s ¿kdf k|fKt ug{afx\o s'/fn] ;xof]u ug]{ xf] . o;cy{df csf]{ JolQmn] of}g r/d;'vkfpg] gkfpg] s'/fsf] lhDdf lngjf Uof/]G6L ug{ ;ls“b}g, ;xof]uug{ dfq ;lsg] xf] .

csf]{ s'/f tkfO{+n] dlxnfsf];a}eGbf a9L of}g ;+j]bgzLn cËeuf+s'/ xf] eg]/ yfxf kfO;Sg'ePs}xf]nf . k|foMh;f] dlxnfn] oxLcËsf] 3if{0faf6 g} of}g ;Gt'li6k|fKt u5{g\ . ;fdfGotof dlxnftn / k'?ifdfly eP/ ul/g]of}g;Dks{df lnËn] euf+s'/nfO{3if{0f ub} {g . lnËsf] nDafO jfd f ] 6 f O a9 f P k l g o;n ]euf+s'/sf] 3if{0fdf vf;} kmfObfk'Ug] xf]Og, a? To;sf nfluPsflt/ tkfO{sf] lnËeGbf cf}+nf g}a9L ;xof]uL ;fljt x'g ;S5 eg]cs f { l t / c f;g k l /jt {g .dlxnfsf] of]lgsf] leqL efu ge}aflx/L -of]lgåf/lg/sf]_ efu of}g;+j]bgzLn x'G5 .

s] ln+u a9fpg] pkfox¿ xf]nfg\ <;+;f/el/ k|of]u ul/g] lnË

a9fpg] pkfox¿nfO{ df]6fdf]6L ¿kdf$ k|sf/df ljeflht ug{ ;lsG5 .

!= s;/t tyf xft}n] tGsfpg]ljlw M b}lgs ¿kdf kof{Kt ;dolnË–bf]xg -b'x 'g]_ h:tf] u/LtGsfpg] ul/Pdf lnËsf] gfk a9\g]s'/fsf] bfaL ul/Psf] 5 .

@= tf}n jf oGqsf] ;xfotfn]tGsfpg] ljlw M of] s'g} jhgbf/j:t' lnËdf e'mG8ØfO{ jf screw-

extender ePsf oGqn] lnËsf] gfka9fpg] ljlw xf] . sltkon] o:tfljlwn] cgfjZos ¿kdf lnËdfrf]6 k'Ug] s'/fdf ;hu x'g'kg]{ s'/fdfhf]8 lbPsf 5g\ .

#= kDk k|of]u ug]{ ljlw Mbafa sd ug]{ kDk k|of]u u/LlnËdf /Qm k|jfx a9fpg] of] ljlwn]cGo ;dodf eGbf lnËsf] pQ]hgfs8f / a9L x'g] s'/f u/]sf] 5 .

o ; s f ]b L3 {s fn Lgk | e f j s faf/]df t k|Zg5“b}5, 7Ls;“u k|of]u ug{ ghflgPlnËdf rf ]6 k ' Ug ] ;Defjgfo;df klg x'G5 .

$= zNolqmof M of] ljlwdflnËnfO{ c8Øfpg] tGt' -suspensary

ligament_ sf6\g], af];f] -fat_ tGt'eg]{ jf graft ug]{ jf cGo j:t'/fVg] -k|Tof/f]k0f_ ug]{ h:tf cg]spkfo ul/G5 . o:tf] zNolqmofs'zn zNo lrlsT;saf6 ul/g'cfjZos 5 . o;sf afah'bsltko l:yltdf zNolqmofu/fpg] JolQmsf] cfzfcg'¿kglthf gePsf] s'/f klg cfPsf] 5,h;n] c;Gtf]if g} yK5 .

s] ubf{ 7Ls xf]nf <hjfkm ;lhnf] 5}g . lhGbuL

tkfO{+sf] ePsfn] lg0f{o tkfO{+s}x'g'k5{ t/ ;xL lg0f{osf nflu s]xLljrf/ k'¥ofpg'k5{ . lnË a9fpg]s'/f ubf{ tkfO{ +n] k9\g'ePsflj1fkgx¿ ;fdfGo gfksf] lnËnfO{klg ;fgf] xf] ls eGg] efj lbg] /dlxnfnfO { of }g ; 'v lbg;fdfGoeGbf lgs} 7"nf] gfksf]lnËsf] cfjZostf kg]{ s'/f pNn]vu/]sf x'G5g\ . ;fdfGoeGbf sdgfksf] eof] eg] t of}g hLjg g};dfKt eof] ls h:tf] efg kfg]{;"rgf lbG5g\ . km]l/ ;lhn} oLc+usf gfkdf kl/jt{g ug{ ;lsg]s'/f klg To;df x'G5 . To;}n] o:tflj1fkgnfO{ dfq} cfwf/ dfg]/To;sf] kl5 nfUg' x'“b}g . of}gr/d;'vs} s'/f xf] klxn] s;/Lljljw of}g lqmofsnfk tyf of}g;Dks{af6 cfgGb lng] eGg] s'/fdfWofg lbg' / xLgtfaf]waf6 d'Qmx'g' cfjZos 5 .

Page 18: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 @)

tn lbOPsf] lrqdf slt ;fdfgx¿ n's]sf 5g\ <

n's]sf ;fdfgx¿ M s?jf, ufu|f], lunf;, rSs', rDrf, sf“6f .

tn lbOPsf] lrqdf Pp6f d'';f vfg] s'/f;Dd k'UgrfxG5 s] xfdL p;nfO{ af6f] b]vfpg' ;S5f}+<

tn lbOPsf] lrqdf sltj6f km/s 5g\ < kQf nufpm

;fKtflxs /+u e/ k|ltof]lutf – $

lgodx¿ M!= of] k|ltof]lutf ;a}sf nflu v'nf 5 .@= of] zAbhfn ;fKtflxssf] kl5Nnf] c+sdf cfwfl/t 5 .#= k|ltof]uLn] cfkm\gf] gfd / 7]ufgf :ki6 pNn]v u/L k7fpg'kg]{5 .$= k'/:s[t x'g]nfO{ ?= @ ;o ?k}of“ k'/:sf/ lbOg]5 .%= s'g} klg ljjfbdf ;Dkfbssf] lg0f{o clGtd dflgg]5 .

k|ltof]uLsf] gfd M

7]ufgf M

;fKtflxs zAbhfn k|ltof]lutf – ^

7f8f]! ljBfyL{sf] xftdf -$,@_

@ s]jn Ps k|Zgdf -#,$_

# rf}yf] pTs[i6 nf]suflosf -@,#_

$ 5}7f}+ pTs[i6 ufos -#,#_

% bf];|f] pTs[i6 uflosf -@,#_

^ ;ftf}+ pTs[i6 uLtsf/ -#,$_

& kf]v/fsf] /dfOnf] ;f“emdf -#,@_

* b;f}+ pTs[i6 ufos -#,@_

( u'?ª y/sL kkuflosf -#_

t];f]{! Onfdsf Ps ;Djfbbftf -#,@_

@ ;ftfsf] :j/ -@,@_

# ;u/dfyf t]SjfGbf] Ps]8]dL /x]sf] zx/ -#_

$ rf}yf] pTs[i6 uflosf -@,#_

% Ps /flz -@_

^ gjf}+ pTs[i6 Jof08 -@_

( dWok[i7df -#,@_

!) kf7s;“u 76\of}nL ug]{ -#_

!! bf];|f] pTs[i6 uLtsf/ -#,$_

! @

# $

% ^

&

*

(

!)

!!

km/sx¿ M skfn, 3/, ?v, afbn, kf+u|f, kfOG6, Hofs]6, cf}+nf, s'tf{ / rKkn .

cfljisf/ sfsL{@)%& df3 $

lgzfg >]i7@)^) df3 %

k|yd e'h]n@)%* df3 %

ljhg nfdf@)^) df3 %

;f]lgof /fgfdu/@)^) df3 %

tl:a/ / ljj/0f b'O{ ;ftfcufl8 cfOk'Ug'kg]{5.

s' k

s' k

s' k

s' k

s' k

gggg g gfd M==================================================hGd ldlt M==================================================:s'n M========================================7]ufgf M ========================================

tl:a/clgjfo{

hGdlbgsf] z'esfdgf

cfefif kxf8L@)^@ df3 $

;f]gn s0f{@)%* df3 (

hGdlbgsf] z'esfdgf

tl:a/ / ljj/0f b'O{ ;ftfcufl8 cfOk'Ug'kg]{5.

tl:a/clgjfo{

hGdlbgsf] z'esfdgf

lbK;g >]i7@)^! df3 *

s[kf y'n'ª@)^# df3 ̂

k'hg kf]v/]n@)%^ df3 &

Ozfg k|wfg@)%* df3 *

bLlIFtf ;'j]bL@)^@ df3 %

;+3if{ / ;kmntf

lrk lun/af]tndf /flvPsf] ldg/n

jf6/ lkpg' /fd|f] xf]Og . d'xfgaf6lgl:sPsf] ;kmf kfgL g} /fd|f]x'G5 . To;}u/L hf8f]df lx6/ tfKg'klg /fd|f] xf]Og . ;"o{af6 lgl:sPsf]Gofgf] 3fd cyjf bfp/faf6lgl:sPsf ] cfuf ] tfKg ' g }kmfObfhgs x'G5 . :jf:Yosfnflu o:t} kmfObfhgs s'/fsfaf/]df hfgsf/L lbg] cleofgdf;+nUg 5g\ lrk lun/ .

#^ jifL{o kqsf/ lrklun/ cd]l/sfsf ] l;of6nlgjf;L x'g\ . pgn] cfkm\gf]g]t[Tjdf o:t} hfgsf/L lbg]Pp6f ;+:yf :yfkgf u/]sf 5g\ .cGo ;j{;fwf/0f;“u klg o;ljifodf cGt/lqmof Pj+ 5nkmnul/G5 . o; qmddf pQ/Lw|'jdf /x]sf kf]nf/ lao/b]lv3/df kflng] dfx'/L;DdnfO{s;/L ; +/If0 f ug ] { eGg ]ljifodf ;d]t 5nkmn x'G5 .pgLx¿n] 8ANo'8ANo'8ANo' 86hLcf/cfO{P;6L 86 cf]cf/hL7]ufgf ePsf] j]a;fO6 klglgdf { 0 f u/ ]sf 5g \ . of ]j]a;fO6df pgLx¿n] u/]sf

5nkmnsf ;fy} ljleGg hfgsf/L;dfj]; ul/Psf] 5 . of] j]a;fO6Ps k|sf/sf] Go"h a'n]l6g xf] .k|To]s lbg & nfv %) xhf/dflg;n] of] j]a;fO6 vf]N5g\ .pgLx¿ clxn] klg s:tf] vfgfvfg], ;8sdf s;/L 8«fOleªug]{b]lv s'g} kbsf nflu s:tfdflg;nfO{ ef]6 lbg] eGg];Ddsfljifodf 5nkmn ul//x]sf] kfpg;lsG5 . s]xL lbgcl3OG8f]g]l;ofsf] afnLdf ;DkGgdf};d kl/jt{g;DaGwL ;Dd]ngdfdf klg jftfj/0fsf ljleGg kIfdf5nkmn eof] . of] ;Dd]ngdf klglrk lun/ tyf pgsf] ;+:yfsf];lqmo ;xeflutf lyof] .

ljsf; ;'j]bL@)%^ df3 !)

:jl:tsf g]kfnL@)%^ df3 !)

lge{o 8+uf]n@)%( df3 $

ljz]iftf vgfn@)%* df3 *

pd+u l;6f}nf@)^) df3 ̂

;+;f/ tfdfª@)%* df3 *

Knfl:6ssf] 3/;lj{ofsf Pshgf ;]jflgj[Q

ef}lts lj1fgsf k|fWofksn] O“6fsf];§f Knfl:6ssf] af]tnsf] 3/agfPsf 5g\ . pgn] cfkm"n]ljBfyL{x¿nfO{ sIffdf j}slNkslgdf{0f ;fdu|L k|of]u ug{ lbPsf]n]Sr/nfO{ d"t{?k lbg Knfl:6ssf]3/ lgdf{0f u/]sf] atfPsf 5g\ ./fhwfgL a]nu|8eGbf ! ;o#) lsld blIf0fdf pgn] !$xhf/ Knfl:6ssf af]tn k|of]uu/L 3/ agfPsf x'g\ .

pgn] cfkm\gf ljBfyL{;“u ldn]/ u|fdL0f If]qaf6 g} Knfl:6ssfaf]tn ;+sng u/]sf lyP . pgn] Knfl:6ssf af]tnn] lgdf{0fu/]sf] 3/ ct'ngLo /x]sf] / cfkm\gf nflu cf/fdbfos ePsf]k|ltlqmof lbPsf 5g\ . 3/ lgdf{0fsf] nfut clt sd x'g'sf ;fy}e"sDkLo b[li6n] ;d]t ;'/lIft /x]sf] pgsf] bfaL 5 .

dfx'/L dfg]{ efO/;cd]l/sL j}1flgsx¿n]

dfx'/LnfO{ dfg]{ efO/; kQfnufPsf 5g\ . pQm efO/;n]k[YjLaf6 dfx'/Lsf] cl:tTj g}d ]6 fpg ] vt/f /x ]sf ]j}1flgsx¿n] cf}+NofPsf 5g\ .Oh/fOn PsLp6 Kof/fnfOl;;efO/n jf cfOPkLeL gfds pQmefO/; Oh/fOndf kQf nfu]sf]lyof] . dx hDdf ug]{ dfx'/Lx¿o '/ f ]ksf nf lu dxTjk "0 f {dflgG5g\ . pgLx¿n] kf “rvfnsf JofS6]l/of / ;ftyl/sfefO/; kQf nufPsf 5g\ . O;'gL z]/rg

@)^@ df3 ̂

Page 19: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 @!

/f]hfOdf rsn]6L

cg'xf/

k[i7 ! af6 hf/LdeGbf cUnf] eP x'GYof] h:tf]

nfU5,Ú lgzf elG5g\– …t/ zf/Ll/s¿kdf Psbd} cfsif{s x'g'k5{eGg]rflx“ 5}g .Ú hLp agfP/, 6fO6l6;6{ nufP/ lx+8\g] o'jsnfO{ pgLdg k/fp“lbgg\ . lgzfsf cg';f/df+;k]zL km'nfP/ kfv'/f k|bz{g ub}{lx+8\g], k]6 lgl:sPsf] jf Hofb} b'Anf]k'?if klg xf]Og, pgL ;'xfp“bf]zf/Ll/s agfj6nfO{ dxŒj lblG5g\ .Pyn]l6s n's ePsf o'jsk|ltcfslif{t x'g] s'/f atfp“b} lgzfn]xf“:b} elgg\– rsn]6L cg'xf/sf]hLjg;fyLsf] /f]hfOn] kl5 ;Gtfgklg /fd|f] hlGdG5 lg xf]Og <

o'jtLx¿sf] cf“vfn] s:tfo'jsnfO{ dg k/fp“5 eGg] s'/f pd]/n]lgwf{/0f u5{, gflosf Crf l3ld/]

elG5g\– d]/f] JolQmut cg'ejdfklg l6g Phdf …6n, 8fs{ clgx]G8;dÚ o'jfx¿n] dnfO{ cfslif{tuy]{+, t/ clxn] ¿kn] Tolt dxŒj/fVb}g . pd]/n] @% jif { kf/ul/;s]kl5 oltv]/ CrfnfO{zf/Ll/s ;f}Gbo{ Ifl0fs dfq /x]5h:tf] nfUg yfn]sf] 5 . Crfn]dgsf] /fd|f], dfof ug]{ / lzlIfto'js cfkm\gf] hLjgdf cfcf];\ eGg]sfdgf u/]sL l5g\ . …ljjfx u/]kl5rNtLsf gflosfx¿n] klg >Ldfg\sf]bafadf rnlrqdf clego ug{kfPsf 5}gg\,Ú Crfn] elgg\– …t/d of] s'/f dfGg tof/ 5}g . d]/f]k];fnfO{ ;Ddfg ug]{ k'?ifnfO{ dfqd hLjg;fyL agfpg]5' .Ú

clxn]sf] ;dodf >Ldfg\\–>LdtL b'j} cfTdlge{/ x'g' cfjZos

ePsf] ts{ ug]{ Crf >Ldfg\\n]>LdtLnfO{ kfNg'k5{ / >LdtLn] klg>Ldfg\sf ] sdfO vfG5' eGg]dfgl;stfaf6 x6\g'kg] { wf/0ff/flV5g\ . Crf elG5g\– …d}n]vf ]h ]sf ] hLjg;fyL zf/Ll/sAofofd u/]/ …6«fO;]k–afO;]kÚlgsfn]sf] x'g'k5{ eGg] 5}g . To:tf]zf/Ll/s agfj6n] dnfO{ slQ klg…ODk | ]:8Ú ub} {g . d ;fwf/0fcfjZostf k"lt{ u/]/ hLjg xf“Sg

jf pm slt /fd|f] 5 eg]/ x]lb{g“,Úzlzn] elgg\– …hLjgsf x/]sdf]8df ;dembf/ k'?ifsf ¿kdf p;n];fy lbP k'U5 .Ú kl/jf/sf] /f]hfOk lg g/ fd | f ] gx 'g ] ePsfn ]l j j f xs f n f l u k l / j f /n ]vf]lhlbPsf] o'js klg :jLsfo{ x'g;Sg] pgL atfp“l5g\ .

/fd|f] JolQmTj ;a}sf] /f]hfOx'G5 eGg] dfGotf /fVg] gflosf/]lhgf pk| ]tL dfgl;s ¿kdfkl/kSj o'jf cfkm"nfO{ dgkg]{atfp“l5g\ . lkm6g];df ljz]if Wofglbg] /]lhgf s8f zf/Ll/s Jofofdu/]/ alni7 Hofg agfPsf o'jfaf6vf;} k|efljt x'Ggg\ . /]lhgfn]elgg\– …d zf/Ll/s cfsif{0fdf WofglbGg“ . hLjg;fyL o:tf] xf];\, h;n]dnfO{ dfof u/f];\ . ;'vL hLjgsfnflu ;a}eGbf d'Vo s'/f g} dfofePsfn] efjgfTds ;fyLnfO{ /f]H5' .Ú/]lhgf dg, Jojxf/ / b[li6sf]0f;sf/fTds ePsf] k'?ifnfO{ dgk/fp“l5g\ . cfkm\gf Ps;] Psx]G8;d ;fyL ePsf] atfpg] /]lhgfelG5g\– …zf/Ll/s agfj6nfO{hlxNo} klg agfpg ;lsG5 t/dg–dlitis / ;f]rfO agfP/ aGb}g,To;}n] d]/f] /f]hfOsf] /fhs'df/ dnfO{dfof ug]{ / a'em\g] x'g'k5{ .Ú

uflosf k|fZgf zfSo zf/Ll/s¿kdf ;'xfp“bf] o'jsnfO{ hLjg;fyLagfpg] atfp“l5g\ . …d sfnf]–uf]/f],o:tf]–p:tf] eg]/ dfs{ ulb{g“,Úk|fZgfn] elgg\– zf/Ll/s ¿kdfcfsif{s x'g}k5{ eGg] 5}g . pd]/n]klg kl/kSjtf cfO;s]sfn ]k|fZgfsf] cg'ejdf ;kmn hLjgsfnflu k'?ifsf] zf/Ll/s ;'Gb/tfn]eGbf p;sf] Jojxf/n] dxŒjk"0f{e"ldsf v]N5 . :jfjnDaL / ;xof]uL:jefjsf ] o 'jsnfO { pgLhLjg;fyLsf ¿kdf x]g{ rfxlG5g\ .k|fZgfsf cg';f/ lgbf]{if cg'xf/ Pj+

gflosfx¿sf] a"9fdf]xg ]kfnL gf losfx¿n ]

hLjg;fyL /f]Hbf cfkm"eGbf bf]Aa/pd]/sf k'?ifnfO{ /f]h]sf b[i6fGt5g\ . …xf], d}n] klg @) jif{eGbfa9L pd]/sf] JolQmnfO{ hLjg;fyLagfP“,Ú r'na'n] gflosf /]vf yfkfn]elgg\– …rnlrq If]qd} ;lqmokl/kSj JolQmnfO{ /f]Hbf cfkm";'/lIft x'g] ePsfn] / pxf“n] dnfO{w]/} dfof ug'{x'G5 eGg] yfxfkfPkl5 pd]/nfO{ dxŒj lbOg“ .Úo;/L a9L pd]/sf JolQm;“uljjfx ug] { gflosf /]vf dfqxf]Ogg\ . sl/Zdf dfgGw/, hnzfx, ;f/+uf >]i7, em/gf ah|frfo{cflb klg oxL nx/df 5g\ .

gflosf sl/Zdf dfgGw/tyf hn zfxn ] %)gfl3;s]sfx¿nfO{ /f]h]sf lyP .cem ;f/+uf / em/gfn] t $)gf3]sf ljb ]zLnfO { cfkm \gf ]hLjg;fyL agfP . gflosfyfkfsf cg';f/ kl/kSj JolQmnfO{hLjg;fyL agfp“bf ;dembf/Lsfod /xG5 . gflosfn] cfkm\g}pd]/sf] JolQm /f]Hbf Ouf] ;d:ofa9]/ j}jflxs hLjg c;kmn x'g]

;Defjgf /xG5, t/ pd]/n]kl/kSj e};s]sfx¿ Ouf] lng'sf];§f ;Demfpg] k|of; u5{g\ .gflosfx¿sf] of] df]x lsg t </]vf elG5g\– of] Ps k|sf/sf];+of]u klg xf] / of] gflosfx¿sf]dfq ;d:of xf ]Og, cfkm \gf ]>Ldfg\nfO{ cleefjssf ¿kdf x]g{rfxg] hf]–sf]xL dlxnfn] kl/kSjk'?if /f]Hg] u/]sf] d}n] b]v]sL 5' .Ú

glGbtfsf cg';f/ pgsf]hLjg;fyL klg dlxnfnfO{ ;Ddfgug]{, af}l4s / leqL dg ;kmf ePsf]JolQmTj x'g] cfzf /flV5g\ . clxn]sf];dodf ;DklQ cfjZos s'/f ePklg dfof ;a}eGbf 7"nf] s'/f ePsf]pgL atfp“l5g\ . glGbtf elG5g\–wgL eP/ klg dfof / ;+:sf/ hfg]sf]5}g eg] dnfO{ To:tf] hLjg;fyLrflx“b}g, To;sf] ;§f pm ul/a xf];\t/ tL ;a} u'0f p;df 5 eg] dcjZo bf];|f] /f]hfOdf hfG5' .

uflosf k|Llt sf}/sf] /f]hfOeg] cln km/s 5, pgL ;'Gb/ /

alni7 k'?ifdWo] alni7 k'?ifnfO{ g}/f]lH5g\ . pgn] /f]h]sf] ;fyL klgalni7 ePs}n] x'g;S5, k|Llt rf}8f5ftL ePsf] k'?if ;fyL dgkg]{atfp“l5g\ . Ps j]a;fO6;“usf]cGtjf{tf{df k|Lltn] eg]sL l5g\–…dnfO{5ftLdf /f}+ pld|Psf k'?if dg k5{g\ .Ú6«]G8 kl/jt{g

jf:tjdf dlxnfn] s:tf]k'?ifnfO{ dg k/fpg] jf dg gk/fpg]eGg] s'/fsf] lgwf{/0fdf cfjZostfsf]cy{zf:qn] klg e"ldsf v]n]sf] x'G5 .s'g} ;do lyof], dlxnfx¿ r'nf]rf}sftyf afnaRrf :ofxf/–;';f/d};Lldt lyP . afnaRrf tyf>LdtLsf] cfly{s cfjZostf k"/fug]{ tyf zf/Ll/s ;'/Iff lbg]lhDd]jf/L 3/d"nL k'?ifdf lge{/x'GYof] . o:tf] l:yltdf ;'/lIfthLjgsf] kl/sNkgf u/]/ dlxnfx¿;kgfsf] /fhs'df/sf ¿kdf cfsif{sz/L/ / ;DkGg hLjg;fyLsf] vf]hLdfx'Gy] . efjgfTds tyf af}l4s;fyLsf] cfjZostf To;a]nfsfdlxnfx¿sf lglDt uf}0f ljifo aGg]u/]sf] lyof], t/ clxn] Tof] ;f]rfOdf

kl/jt{g cfO;s]sf] 5 . cfly{s¿kdf :jfjnDaL x'g yfn]sfclxn]sf dlxnfx¿ af}l4s tyfefjgfTds ;fyLsf] vf]hLdf x'G5g\ .:jfjnDaL ePsf sf/0f cfly{s ¿kdfklg ;an x'g] ePsfn] pgLx¿;xof]uL tyf ;dembf/ k'?ifnfO{hLjg;fyL agfpg rfxG5g\ .cWoog k | ltj ]bg eG5–…dlxnfx¿nfO{ ;xL hLjg;fyLsf]cfjZostf 5, h;n] lhGbuLsf] x/]sptf/–r9fjdf ;fy lbg ;sf];\ .Ú

clxn]sf dlxnfx¿n] Pp6fk'?ifdf /fd|f] lktfdf x'g'kg]{ u'0fvf ]h ]sf x ' G5g \ . lzz 'sf ]kfngkf]if0fsf] lhDd]jf/L s]jndlxnfx¿sf] dfq xf]Og eGg] ;f]rfOa9\b} uPsfn] klg pgLx¿ lzz'sf];jf{ª\uL0f ljsf;sf nflu s'znlktf x'g;Sg] k'?if ;fyL /f]H5g\ .cem sfdsfhL dlxnfsf lglDt t3/b]lv sfof{no;Ddsf] lhDd]jf/Lx'g] ePsfn] pgLx¿ cfkm \gf ]hLjg;fyL x/]s sbddf ;fyLsf¿kdf lhDd]jf/L lgjf{x ug]{ JolQmxf];\ eGg] rfxgf /fV5g\ . uflosfdf};dL u'?ª clxn]sf] Jofj;flos;+;f/nfO{ a'em]sf] tyf k];fut ¿kdfcfkm"nfO{ :yflkt ug]{ dxŒjfsf+Iffaf]s]sf] o'jsnfO{ /f]Hg] atfp“l5g\ .

nx8}nx8df ;DaGw hf]8]/ kl5k5'tfpg]x¿ klg k|z:t} 5g\ . vf;u/Lzf/Ll/s ;'Gb/tfnfO{ dfq dxŒj lb“bfToxL sf/0fn] >Ldfg\–>LdtLaLrc;dembf/L a9\b } uP/ kl5;DaGwljR5]bsf] 36gf;Dd 36\g;S5g\ . To;}n] Jofjxfl/s k'?if;fyLsf] cfjZostf of] ;dodf klgv6\lsG5 . clxn]sf dlxnfx¿nfO{o'jfx¿sf] x“;L–dhfs ug]{ z}nLn] klgTolQs} cfslif{t u5{ . To;}n] klgsDtLdf dlxnfx¿sf cufl8 k'?ifn]lg/fz cg'xf/ gb]vfpg] ls <

clxn]sf o'jtLx¿ cfkm\gf]>Ldfg\df ldqefjsf] ck]Iff a9L/fV5g\ . k/Dk/fut >Ldfg\sf] ;§fp;nfO{ ;fyLsf ¿kdf x]g{ rfxG5g\/ p;n] efjgfTds, zf/Ll/s,af}l4s cflb x/]s If]qdf pgnfO{k"0f{ ¿kdf ;fy lbg ;Sg'k5{ .clxn]sf] ;dodf pgLx¿ >Ldfg\s'g} b]jtfsf] ;§f hLjgsf] x/]skfOnfdf ;fy lbg] ;xofqL agf];\eGg] sfdgf u5{g\ .

dlxnfn] s:tf] hLjg;fyL /f]Hg]

;kmn hLjgsf] ;xofqLaGg] of]hgf agfPsf o'jtLx¿sfnflu cfjZos l6K; M

• k'?ifx¿sf] cfj/0f JolQmTjcyf{t\ zf/Ll/s ;'Gb/tfnfO{ cfwf/gagfpg'xf];\ . ;'Gb/tfnfO{ cfwf/agfp “bf cfkm \gf ] b [ l i6sf ]0fh 'g; 's } ;dodf k l /jt {g

x'g;Sg] ;Defjgf w]/} x'G5 .• ;DaGwsf] ;'?jft /fd|f]

;fyLaf6 k|f/De ug'{xf];\ . ;DaGwhf]8\g]lalQs} ljjfxsf] sNkgf ug'{7Ls xf]Og . /fd|f] ;fyL agfPkl5pm;“usf] ;+utn] cfufdL hLjgsfaf/]df hfgsf/L xfl;n x'G5 .

• k| ]dL–k | ] ldsfaLr ;a}s'/fdf Psdt x'g' cfjZos 5}g t/sltko uDeL/ ljifodf b'j}sf] /foPs x'g ;Sg'k5{ .

• Jofjxfl/s s'/fdf b'O{JolQmsf km/s–km/s b[li6sf]0f x'g;S5g\, olb cfkm\gf] ;DaGwnfO{ :yfoLagfpg] ;f]rdf x'g'x'G5 eg] Jofjxfl/ss'/fdf b'j} hgfn] 5nkmn u/]/ Pp6}wf/0ff agfpg'k5{ .

• ;fyLn] cfkm\gf] JolQmTj cyjf:jtGqtfnfO{ slt dxŒj lbG5 eGg]s'/f dxŒjk"0f{ x'G5, clxn]sf] k':tfsfo'jtLx¿n] ljjfxcl3 of] ljifodf/fd|f];“u a'em\g' cfjZos 5, h;n]ubf{ ljjfx ul/;s]kl5 eljiodf ufx|f]dx;'; ug'{ gk/f];\ .

• ;fyLsf] 5gf}6 sNkgfnf]sdf/x]/ ug'{sf] ;§f Jofjxfl/s w/ftndf/x]/ ug'{ /fd|f] x'G5 . sNkgfdf a9L/dfp“bf jf:tljs w/ftnnfO{ la;{g]

8/ x'G5 .• cS;/ rnlrqsf] /+uLg

;+;f/af6 k|efljt eP/ o'jfo'jtLx¿unt ;fyL 5gf}6 ug{ k'U5g\, h;n]pgLx¿sf] Jofjxfl/s hLjgdftgfjsf cltl/Qm s]xL lbg ;Sb}g .

• ;fyLsf] sdhf]/LnfO{;Gt'lnt b[li6sf]0f /fv]/ x]g'{xf];\ tflstL sdhf]/Lsf sf/0f cfkm\gf] ;DaGwslt 6f9f;Dd hfg ;S5 < s]6f;fyLsf] sdhf]/ kIfdf ;'wf/ x'g;Sg];Defjgf slt b]Vg'x'G5 < cfkm}+ljZn]if0f u/]/ x]g'{xf];\ .

• cfkm\gf] ;fyLsf] s'g} ljz]ifu'0fk|lt cfslif{t x'g'x'G5 eg] Tof]u'0fnfO{ /fd|f];“u cjnf]sg ug'{xf];\ .lsgls Tof] ljz]if u'0fn] tkfO{+nfO{lsg cfslif{t u/]sf] 5 / Tof]cfsif{0f jf u'0f slt :yfoL x'G5eGg] s'/f hfGg' cfjZos x'G5 .

• of] ;f“rf] xf] ls ;+;f/dfsf]xL klg k"0f{ -k/km]S6_ x'“b}g, o;sf]cy{ of] xf]Og ls ;DaGwsf] ;'?jftdfcfkm\gf] ;fyLsf] sdhf]/L jf uNtLnfO{k"0f{ ¿kdf a]jf:tf ug'{xf];\ . ;DaGwljsf; ubf{ Xbo;“u} dl:tisnfO{klg v'nf 5f]8\g'k5{, h;n] ubf{ ;xLlg0f{o lng ;lsof];\ .

;Sg], sfd u/]/ k};f sdfpg]k'?ifnfO{ dxŒj lbG5' .Ú

dnfO{ :j:y / zf/Ll/s¿kdf klg alni7 k'?if dgk5{g\eGg] x6 uflosf /Lhf pk|]tLsfcg';f/ pgnfO{ kftnf] Hofg ePsfk'?if k6Ss} dgkb}{gg\ . s'/fsfgLs}qmddf l/hfn] elgg\– t/ d}n] /f]Hg]hLjg;fyLsf] cg'xf/ /fd|} x'g'k5{eGg]rflx“ 5}g . /Lhf cUnf] / cfkm\gf]efjgf a'em\g] k'?if ;fyLnfO{ hLjg;fyLagfpg rfxlG5g\ . /Lhf klg ;/n:jefj / hf]8L ;'xfp“bf] k'?if;“u hLjglatfpg] OR5f /flV5g\ .

df]8n zlz v8\sf cfkm\gf]hLjg;fyLaf6 w]/} dfofsf] ck]Iff/flV5g\ . …d pm;“u slt ;DklQ 5

;/n :jefjsf rsn]6L k'?if pgsf]/f]hfOdf k5{g\ .

gflosf glGbtf s];L clxn]sf];dodf JolQmTj emNsg] o'jsnfO{dlxnfx¿n] /f]Hg] u/]sf] atfp“l5g\ .…dnfO{ eo+s/ z/L/ agfpg]x¿n]slxNo} cfslif{t u/]gg\,Ú gflosfglGbtfn] elgg\– lkmlhsNnL lkm6x'g' /fd|f] xf], t/ aflx/L ¿keGbfleqL ¿k /fd|f] ePsf k'?ifn] dnfO{cfslif{t u/]sf 5g\ .

Page 20: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 @@

;d'b|d'lg bf}8g] /x/ 5km'bf]hL{ nfdf z]kf{n] ;jf{lws

prfOdf x'g] t]lGhª–lxnf/L Pe/]:6Dof/fygb]lv ;+;f/s} nfdf] Dof/fyglxdfn /];df ;xeflutf hgfp“b}cfPsf 5g \ . pgn ] xfn }sf7df8f}+af6 ;'? eP/ ;+;f/s}ulx/f] tfn z]–kmf]S;'G8f]sf] lsgf/dfk'u]/ 6+'luPsf] lxdfn /];df g]kfnsftkm{af6 klxnf] :yfg xft kf/] . %;o $$ lsnf]ld6/sf] pQm bf}8dfljb]zL tyf :jb]zL u/L hDdf #!hgf ;xefuL ePsf lyP . sl7gbf}8df g]kfnsf tkm{af6 klxnf] :yfgxft kf/]sf]df v';L x'“b} z]kf{n] eg]—…;fxl;s / /dfOnf] eof] . lxdfndfbf}8g' sl7g x'G5 .Ú

;f]n'v'Da' :yfoL 3/ ePsf@$ jifL{o z]kf{ cfufdL lbgdflxdfndf cfof]hgf x'g] Dof/fygdf;xeflutf hgfpg] ;'/df 5g\ . s]xL;doklxn] ;DkGg cGgk"0f{ dG8nf6«fondf pgn] klxnf] :yfg xfl;nu/]sf lyP . ;'?df s/f“t] v]n]sfz]kf{ kl5 bf}8tkm{ xflGgPsf x'g\ .b'O{ jif{;Dd s/f“t]df latfPsf z]kf{lxdfns} sfvdf hlGdPsfn]lxdfndf bf}8g c¿eGbf s]xL;lhnf ] cg'ej u5{g \ . z]kf {eGg]lalQs} 6«]lsª Joj;fo ug]{JolQmnfO{ ;D´g] s'/fnfO{ km'bf]hL{n]tf]8]sf 5g\ . pRr lxdfnL e]udfx'g] Dof/fygdf ;xeflutf hgfP/b]zdf ;fxl;s v]n ko{6gsf]yfngL cfjZos ePsf] pgLatfp“5g\ . xfd|f] b]z ;fxl;s v]nko{6gsf] ynf] xf] . To;}n] d}n]o;nfO{ /f]h], pgn] yk] .

pgn] pRr lxdfnL bf}8afx]s

;x/df cfof]hgf x'g] bf}8df klg;xeflutf hgfO;s]sf 5g\ . z]kf{n]sf7df8f}+ Dof/fyg / kf]v/fdfePsf] Dof/fygdf efu lnO;s]sf5g\ . g]kfn OGe]:6d]G6 a}+sn]cfof]hgf u/]sf] Dof/fygdf pgn]t];|f] :yfg xft kf/]sf lyP . lxdfn/ ;x/df bf}8“bf cfsfz–hldgsf]km/s x'g] pgsf] cg'ej 5 .lxdfndf bf}8g' hf]lvd df]Ng' xf] .lxdfndf b'3{6gf x'g] ;Defjgf x'G5eg] ;x/df Tolt vt/f x'“b}g .Ú

ljut kf“r jif{b]lv lxdfnLDof/fygdf ;xeflutf hgfPsfz]kf{ cfkm\gf] pHHjn eljio ot}b]V5g\ . z]kf{ eG5g\— …cfufdLlbgdf ljb]zdf x'g] Dof/fygdf efulng] / b]zsf] lxdfnL Dof/fygnfO{cGt/f{li6«o :t/df lrgfpg] of]hgf5 .Ú ;jf{lws prfOaf6 ;'? x'g]t]lGhª–lxnf/L Pe/]:6 Dof/fyg

;u/dfyf cfwf/lzlj/af6 bf}8“b};+;f/s} ulx/f] tfn z]–kmf]S;'G8f]dfbf}8 6'+Uofp“bfsf] ;fxl;s cg'ejsf]t'ngf ub}{ pgn] eg]— …Pp6} nfUof] .;u/dfyfdf lxp“sf] y'k|f ] eg]kmf]S;'G8f]df tfn . bf}8sf] k|s[ltPp6} lyof] .Ú

lxdfnL Dof/fygafx]s pgLdfpG6]gafOs klg s'bfp“5g\ . ^xhf/ ld6/ prfOsf lxdfn cf/f]x0fu/]sf z]kf{n] eljiodf ;d'b|d'lgbf }8g] of ]hgf agfPsf 5g\ .nG8gb]lv cd]l/sf;Dd bf}8g] ;f]ragfPsf] 5', pgn] eg] . km'bf]hL{ cfufdLdlxgf x'g] ljZj Rofn]Ghdf ;xeflutfhgfpg] t/v/df 5g\ . bf}8 tyf;fOlSnªsf] pQm k | ltof ] lutfndh'ªsf] ;b/d'sfd a];L ;x/af6;'? eP/ ltnLrf], hf]d;f]d x'“b} a]gL-afUn'ª_ df k'u]/ 6'lËg]5 .

–rqm sfsL{

d}bfgaflx/

:tg SofG;/nfO{ Sofn]G8/c:6«]lnofsf] Dofs u|fy

kmfpG8];g d"ntM dlxnfdf x'g]:tg SofG;/sf] /f]syfdsfnflu ;lqmo 5 . of] ;+:yfn]ljleGg pkfodfkm{t ;+sngu/]sf ] rGbf ;xof ]u :tgSofG;/sf /f]uLx¿sf] pkrf/dfvr{ u5{ . ;+:yfn] of] jif{ /sd;+sng ug{ v]nf8Lx¿nfO{k|of]u u/]sf] 5 . ;g\ @))*sf] Sofn]G8/df c:6«]lnofsftkm{af6 /fli6«o l6ddf /x]sf/UjL / km'6ansf v]nf8Lx¿nfO{k|:t't u/L pQm Sofn]G8/laqmLaf6 cfPsf] /sd vr{ ug]{of]hgf kmfpG8];gsf] 5 . :tg SofG;/lj?4sf] of] cleofgdfSofn]G8/ k|sflzt ug]{ qmddf c:6«]lnofsf nf]slk|o v]nf8Lx¿nfO{qm'hdf nu]/ cw{gUg tyf lgj{:q kmf]6f] ;];g ul/Psf] lyof] . of]Sofn]G8/sf] cfj/0fdf ljlnod lhnDofg k|:t't ePsf 5g\ . #)j6f kGgfsf] of] Sofn]G8/sf] d"No sl/a %) c:6«]lnog 8n/ 5 .k'?if v]nf8Lx¿sf] lgj{:q tl:a/ /x]sf] of] Sofn]G8/ o'jtLx¿n] tdg k/fpg] g} eP, ;fy} kmfpG8];gn] o;nfO{ u] -k'?if ;dln+uL_x¿n] klg dg k/fpg] ljZjf; lnPsf] 5 .

s:tf] /x\of] cfxf uf]N8sk <kf]v/f– 5}6f}+ cfxf uf]N8sk

k|ltof]lutfsf] pkflw g]kfn k|x/LSnan] r'd]sf] 5 . kf]v/f /+uzfnfdfuPsf] ;ftf ;DkGg k|lt:kwf{TdskmfOgn v]ndf g]kfn k|x/Ln]PlkPkm SnanfO{ z"Go sf lj?4 @uf]nn] k/flht ub}{ k|ltof]lutfsf]pkflw r'd]sf] xf] . lgwf{l/t;dodf uf]n x'g g;s]kl5 g]kfnk|x/Ln] pkflwsf nflu cltl/St;do kv{g'k/]sf] lyof] .

o;cl3 kf]v/fd} Sof/fefguf]N8 sk lhlt;s]sf] k'ln;n] cfxfuf]N8 sk;“u} gub ! nfv ?k}of“klg lht]sf] 5 . To;} u/L pkljh]tfPlkPkmn] gub %) xhf/ / 6«kmLxft kf/]sf] 5 . kmfOgndf pkflwsfnflu le8]sf g]kfn k|x/L / PkLPkmn]lgwf{l/t ;dodf b'j} tkm{af6 s'g} uf]ngePkl5 cltl/St ;dosf] klxnf]ldg]6d} g]kfn k|x/Lsf h;L{ g+= !% sfcgGt yfkfn] uf]n u/L SnanfO{ cu|tflbPsf lyP . To;}u/L g]kfnk|x/Lsf nflu :6fOs/ h'dfg' /fO{n]k]gfN6Ldfkm{t bf];|f] uf]n u/] . ef]nfl;njfnnfO{ PlkPkmsf /TgsfhLdxh{gn] n8fPkl5 g]kfn k|x/Ln]k]gfN6Lsf] cj;/ kfPsf] lyof] .

Pgcf/6L; “usf ] v ]ndfPkLPkmsf k|d'v uf]n/Ifs ;ldt/fhe08f/L 3fOt] ePkl5 PlkPkmn]wSsf a]xf]g'{k/]sf] lyof] . uf]n/Ifse08f/Lsf ] ljsNkdf rGbg

;b/bf/nfO{ d}bfgdf ptf/]sf] lyof] .uf]n/Ifss} sdhf]/Ln] xfdLn]k/fho ef]Ug'k¥of ], PkLPkmsfk | lzIfs 8Da/l; +x u '?ªn ];fKtflxs;“u eg] . ptf k|x/LSnasf k|lzIfs lj/f6 >]i7n] eg]cfkmgf v]nf8Ln] pTs[i6 v]n k|bz{gu/]s} sf/0f pkflw lht]sf] bfaL u/] .

k|ltof]lutfdf g]kfn k|x/Lsfuf]n /Ifs /fs]z >]i7 Dofg ckmb Dofr 3f]lift eP eg] cg'zlf;tl6dsf] k'/:sf/ w/fg km'6an Snan]xfl;n u¥of] . k|ltof]lutf cjlwe/;jf{lws uf]nstf{ g]kfn k|x/LSnasf cgGt yfkf, PkLPkmsfu0f]z nfjtL tyf ;xf/f Snasflji0f' s];L eP . pgLx¿n] gub%–% xhf/ k'/:sf/ klg xft kf/] .;z:qsf u0f]z nfjtL pTs[i6v ]nf8L 3f ] l i ft x ' “ b } odfxfdf]6/;fOsn lht] .

k'; !& b]lv ;~rfng ePsf]k|ltof]lutfdf g]kfn a+unfb]z,ef/t tyf a]nfot u/L $ b]zsf!@ j6f Snan] efu lnPsf lyP .o;/L cfof]hgf ePsf] klxnf]Sof/fefg uf]N8skdf g]kfn k'ln;Sna, @)%( df cfof]lht cfxfuf]N8 skdf g]kfn k'ln; Sna,låtLo / t[tLo cfxf skdf dgfª–d:of{ª\bL Sna, rf}yf] cfxf skdfclk|msg o'gfO6]8 Sna tyf kfrf}+cfxf uf]N8sf] pkflw glan ly|:6f/n]

tl:a

/ M k|]d

g]kfnL

lht]sf lyP ./+uzfnfdf tgfjv]nsf] cGTodf Kof/flkm6df

a;]sf bz{sn] xf]xNnf u/]kl5k|x/Ln] hyfefjL nf7Lrfh{ u/]sf]lyof] . k|x/Lsf] nf7Lrfh{kl5 kf]v/f/+uzfnf tgfjk"0f{ ag]sf] lyof] .cfqmf]lzt ePsf s]xL bz{sn] 9'Ëfa;f{pg yfn]kl5 v]n s]xL ;do:ylut ePsf] lyof] . k|x/Ln] nf7La;f{Pkl5 pQ]lht bz{sn] 9'Ëfxfg]kl5 k|x/L d}bfgdf l5/]kl5 v]n/f]lsPsf] lyof] . efUg] qmddf gf}jifL{o afns /fhg ljs tyf/fhs'df/ k'g;lxt rf/ hgf 3fOt]ePsf lyP . lassf] 6fpsf] km'6]sf]5 eg] k'gsf] xft ef“lrPsf] 5 .

– lzj zdf{

k"jf{~rndf lhNnf lnu6]Ds] RoflDkog

w/fg– O:6g { PGkm fRoflDkoG; lnusf] pkljh]tfw/fgsf] 6]Ds] Sna lg/Gt/ bf];|f]jif{ klg ;'g;/L lhNnf:t/Lo PGkmflnu km'6an RoflDkog aGg ;kmnePsf ] 5 . z 'qmaf/ b 'xjL/+uzfnfdf ;DkGg kmfOgndfO6x/Lsf] /fli6«o hfu[lt SnanfO{/f]df~rs !–) uf]ncGt/n] k/flhtub}{ 6]Ds]n] lhNnf lnusf] pkflw/Iff u/]sf] lyof] .

k |lt:kwf {Tds kmfOgndfv]nsf] Ps dfq Pjd\ lg0ff{os uf]nklxnf] xfkmd} 6]Ds]sf ld8lkmN8/ch'{g /fO{n] u/]sf lyP . pkflw/Iff u/]sf] 6]Ds]n] % xhf/ ?k}of“gub k'/:sf/ tyf 6«kmL k|fKtu¥of ] . p;n] df3 dlxgfdfcfof]hgf ul/g] k"jf{~rn If]qLoO:6g{ PGkmf RoflDkoG; lnudfcfÎgf] :yfg ;'/lIft u/]sf] 5 .k"jf{~rnsf ( lhNnfsf lnu ljh]tfSnan] If]qLo lnu v]Ng kfp“5g\ .

;'g;/L lhNnfsf !^ j6fkm'6an Sna ;xefuL ePsf] lnusf]klxnf] r/0fb]lv g} pkflwsf] bfa]bf/dflgPsf] 6]Ds]n] ;+3if{k"0f{ lhtsf]glthf lgsfNb} cfPsf] lyof] .;]dLkmfOgndf e/f}nsf] Go" :6f/SnanfO{ @–) uf]nn] k/flht u/]sf]6]Ds]n] Sjf6/kmfOgndf Og?jfkm'6an SnanfO{ 6fOa|]s/df $–#n] kG5fPsf] lyof] . /fli6«o hfu[ltn]eg ] k |efjzfnL k |bz {g ub } {Sjf6/kmfOgndf l;dl/of km'6anSnanfO{ &–) tyf ;]ldkmfOgndfw/fgsf] o'jf hfu[lt SnanfO{ $–) n] kfvf nufp“b} kmfOgndf :yfgkSsf u/]sf] lyof] .

k '; * ut] ; '? ePsf ]k|ltof]lutfdf pkljh]tf l6d /fli6«ohfu [ ltsf lbnaxfb '/ tfdfª;jf]{Ts[i6 v]nf8L 7xl/P . lnusf]klxnf] r/0fsf ;d"xut v]nx¿w/fg / Og?jfdf ;~rfng ul/Pklg gscfp6 r/0fsf v]nx¿b'xaLdf cfof]hgf ul/Psf] lyof] .Psjif]{ k|ltaGwsf ] sf/afxLdfk/]sfn] o;kfln w/fgsf b'O{l6d w/fg km'6an Sna tyfo'gfO6]8 Sna lnudf cg'kl:yt/x] . em'Dsf :kf]6{ \; Sna, em'Dsftyf /fOlhª :kf]l6{ª Sna, w/fgn]k lxnf ] k6s lhNnf lnudf;xeflutf hgfPsf lyP .;d|f6\ df]/ª RoflDkog

lj/f6gu/– df]/ª lhNnfsf#* j6f k'm6an l6daLr ePsf]k|ltof]lutfdf ljhoL x“'b} ;d|f6\:kf]l6{ª Sna df]/ª RoflDkog ePsf]5 . lhNnf:t/Lo PGkmf lnu k'm6ank | ltof ] lutfdf Pld |of ] Sna,/fwfgu/nfO{ z"Gosf lj?4 ! uf]n

lb“b} lj/f6gu/sf] ;d|f6\ SnaRoflDkog ePsf] xf] .

ut ;ftf lj/f6gu/sf] ;lxbd}bfgdf ;DkGg kmfOgnsf] #$ cf}+ldg]6df ;d|f6\sf ;'gLn du/n]k]gfN6Ldf lg0ff{os uf]n ub}{ cfkm\gf]SnanfO{ lahoL agfP . ljhoLl6dn] !) xhf/ ?k}of“ gub / 6«kmLlht]sf] 5 . /f]df~rs Pj+ k|lt:kwf{TdskmfOgndf Pld|of]n] kfPsf k6s–k6ssf/fd|f k|of; u'dfPkl5 k/fhosf] ;fdgfug'{k¥of] . pkljh]tf Pld|of]n] % xhf/gub / 6«kmL k|fKt u/]sf] 5 .

lhNnfsf rf/ :yfgdfk|ltof]lutf u/fO{ Toxf“ ljhoLeP/ cfPsf rf/ l6daLrlj/f6gu/df k|lt:kwf{ u/fOPsf]

lyof ] . I f ]q gDa/ …sÚ sf ]lj/f6gu/af6 ljhoL ;d|f6 Sna,If]q gDa/ …vÚ sf] x/}+rfdf ePsf]v]naf6 ljhoL Pstf Sna b'nf/L,If]q gDa/ …uÚ sf] d+unaf/]af6lahoL Pd|Lof] Sna tyf If]qgDa/ …3Ú sf] bf]dfgfaf6 ljhoL

l;h'jf !! aLr kmfOgn v]n ePsf]lyof] . ;]ldkmfOgndf l;h'jfnfO{z"Gosf lj?4 ( uf]nsf] km/flsnf]cGt/n] x/fO{ kmfOgndf cfPsf];d|f6\ tyf PstfnfO{ ! sf lj?4@ uf]n lbP/ kmfOgndf k'u]sf]Pld|of]aLr k|lt:kwf{ ePsf] lyof] .

df]/ª k'm6an ;+3sf cWoIf;Gtf]if aflgof“sf cg';f/, lhNnfk'm6an ;+3 u7g ePsf k"jf{~rnsfgf} lhNnfaf6 lnu ljhoL eP/cfPsf l6dnfO{ If]qLo lnudf;dfj]z u/fOg]5 . lhNnfsf ljh]tftyf pkljh]tf b'j} l6dnfO{ If]qLolnudf ;dfj]z u/fpg] ljifodf;d]t 5nkmn e}/x]sf] cWoIfaflgof“n] atfP . k"jf{~rnsf gf}lhNnfdWo] df]/ª, ;'g;/L, emfkf,Onfd, kf“ry/, l;/fxf, ;Kt/L tyfpbok'/df lnu ;lsPsf] 5 eg]wgs'6fsf] lnu hf/L 5 .

– sdn l/dfnl;8\;sf] lht

Onfd– Onfddf ;DkGgdfof ]h cGt/Sna km '6ank|ltof]lutfsf] pkflw l;8\; Snar'nfr'nLn] xft kf/]sf] 5 . 7"nf]6'“l8v]ndf ut a'waf/ ;DkGg v]ndfx]Nnf] h:jL/] :kf]l6{ª SnanfO{k/flht ub}{ l;8\; ljhoL ePsf]xf] . v]n cjlwe/ s'g} uf]n x'gg;s]kl5 6fOj|]s/df l;8\; Snar'nfr'nLn] ! sf lj?4 $ uf]n u/Lx]Nnf] h;jL/]nfO{ k/flht u/]sf]lyof] . lhNnf km'6an ;+3sf]cfof]hgfdf rf/ lbg rn]sf] pQmv]ndf :yfgLo If]qsf Ps bh{gSnan] k|lt:kwf{ u/]sf lyP .ljutsf] t'ngfdf o;kflnsf] v]nlgs} k|lt:kwf{Tds Pj+ /f]rs ePsf]lhNnf km'6an ;+3sf dxf;lrj;Gtf]if eQm/fhn] atfP .

–lzj d'lvof

Page 21: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 @#g]kfnL 6]lg; l6da+unfb]zdf

hgj/L !^ b]lv a+unfb]zsf]9fsfdf ;~rfng e}/x]sf] cfO{6LPkmo'–!$ h'lgo/ 6]lg; RoflDkogl;ksfnflu clxn] g]kfnL 6f]nL 9fsfdf 5 .dg hos/ 6] lg; Ps]8 ]dLn];~rfng u/]sf] hos/ :d[lt 6]lg;k|ltof]lutfdf pTs[i6 7xl/Psf tLv]nf8Lx¿nfO{ Ps dlxgf k|lzIf0flbOPkl5 g]kfn 6]lg; ;+3n] clGtd5gf}6 u/]sf] lyof] . kf“r jif{leqdfu|fG8:nfd 6]lg; v]Ng] dxŒjfsf+Iffaf]s]sf] 6]lg; ;+3n] ut ;qb]lvPs8]dL klg rnfpg ;'? ul/;s]sf];+3sf nflu pQm k|ltof]lutfk/LIffsf] 38L dflgPsf] 5 . x]bf{ckTofl/nf] nfUg] nIo eP klgo; vfnsf sfo{qmdx¿ pkof]uLx'g] ljZjf; 6]lg; ;+3sf cWoIfdgf]h /f0ffn] JoQm u/]sf 5g\ .

e'6fg, >Ln+sf, g]kfn, l;+ufk'/,nfcf];, leotgfd, d+uf]lnof tyfDofgdf/nufot blIf0f–Pl;of k"jL{Pl;ofnL /fi6«sf] afx'Notf /x]sf]pQm k|ltof]lutf t];|f] ljZjdf6 ] lg;nfO { nf ]slk |o agfpg ]cGt/f { li6 «o 6]lg; dxf;+3sf ]gLltcg';f/ ;~rfng e}/x]sf] 5 .oxL p2]Zon] ;g\ @))* b]lv 6]lg;dxf;+3n] yk sfo{qmd ug]{ 3f]if0ffu/]sf] 5 . of] k|ltof]lutfdf g]kfnsf]p2]Zo /fd|f] k|bz{g ub}{ Pl;ofnL

6]lg; dxf;+3af6 P u|]8sf] /fi6«sf¿kdf dfGotf kfpg' g} xf] .g]kfndf :sLnkm'n / k|ltefzfnL

v]nf8Lx¿ !@ jif{sf] cf;kf;df/x]sf sf/0f 6]lg; ;+3n] klg /fd|f]eljiosf] cfzf ub}{ pgLx¿nfO{cj;/ lbPsf] 5 . …o'–!$ elgPklg xfd|f v]nf8Lx¿ k|foM !@ jif{sf5g\ . cGo /fi6«sf v]nf8L 7\ofSs}!$ jif{sf x'g] ePsfn] xfdLnfO{sl7g 5 .Ú k|lzIfs s[i0f 3n]atfp“5g\ . pQm k|ltof]lutfdfg]kfnaf6 k'?iftkm{ uf}/j zfx, gL/hjfUn] tyf ;Gb]z l;+x /f7f}/n] /dlxnftkm{ cZn];f nL;fgf]aLr,dLgf 3tL{ / kljqf u'?n] k|lt:kwf{ul//x]sf 5g\ .

pkflw cfof]hsnfO{k|yd /fi6«JofkL cGt/ 8f]hf]

s/f“t] k|ltof]lutf sf7df8f}+df ;DkGgePsf ] 5 . % ;o %) hgfv]nf8Lsf] ;xeflutf /x]sf] pQmk|ltof]lutfsf] pkflw cfof]hsafnfh' s/f“t] 8f]n] g} lht]sf] 5 .

k | ltof ] lutfdf cfof ]hsafnfh' 8f]hf]n] !@ :j0f{, * /httyf * sf+:o kbs xft kf/]sf]lyof] . o;} u/L # :j0f{, ! /ht /# sf+:o kbs lhTb} bfªn] bf];|f]tyf @ :j0f{, @ /ht / @ sf+:okbs lht]/ dsjfgk'/n] t];|f] :yfgxft kf¥of] . pkflw ljh]tf afnfh'8f]hf]n] %) xhf/ ?k}of“ k'/:sf/kfof] eg] bf];|f] :yfg k|fKt ug]{

6f]nLn] @% xhf/ tyf t];|f] :yfgk|fKt ug]{ 6f]nLn] !@ xhf/ % ;o?k}of“ k'/:sf/ kfP .

k|ltof]lutfdf bfªsf /fh'>]i7n] k'?if ;j{>]i7 h'lgo/ v]nf8Ltyf lrtjgsL zf]ef nfdfn] dlxnf;j{>]i7 h'lgo/ v]nf8Lsf] pkflwlht] . oL b'j} v]nf8Ln] ! xhf/ %;o ?k }of “ k ' /:sf/ kfP .l;lgo/tkm{ k'?ifdf ;f]n'v'Da'sfgjLg sfsL { tyf dlxnftkm {afnfh'sf s[i0f /]UdL pTs[i6 v]nf8L3f]lift eP . oL b'O{ v]nf8Ln] klg! xhf/ % ;o ?k}of“ k'/:sf/ kfP .k'/:sf/ ljt/0f ;df/f]xdf g]kfnsfk|yd cGt/f{li6«o v]nf8L uh/fhhf]zL tyf u+ufaxfb'/ yfkfnfO{;DDffg ul/Psf] lyof] .

cGt/ljBfno lqms]6k|lt:kwf{Tds Pj+ /f]df~rs

v]ndf cfof]hs hLPrkL df=lj=nfO{tLg /gsf] lemgf] cGt/n] k/flhtu/L ljBf;bg df=lj=n] jL/uGhdfcfof]lht t];|f] t/nf]s l;+x :d[ltcGt/ljBfno /lgª lzN8 lqms]6k|ltof]lutfsf] pkflw r'd]sf] 5 .nuftf/ tLg k6s ljh]tf agLljBf;bgn] /lgª lzN8;d]t xftkf/]sf] 5 . k|ltof]lutfsf] pTs[i6v]nf8L / k|ltof]lutfs} pTs[i6 an/ljBf;bgsf O{safn cG;f/L ePeg] pTs[i6 Aof6\;Dofg uf}tddf=lj=sf lszg u'Ktf, Dofg ckmb l;l/h hLPrkLsf ;'dg dxh{geP . k|ltof]lutfdf jL/uGhsf cf7ljBfno ;xefuL lyP . lbj+ut;dfh;]jL tyf lqms]6k|]dL t/nf]sl;+xsf] :d[ltdf tLg jif {b ]lvjL/uGhdf of] k|ltof]lutf ;~rfngx'“b} cfPsf] 5 .

—z+s/ cfrfo{

cGt/sn]h 6]a'n6]lg;sdn l/dfn

lj/f6gu/sf !# j6f sn]hsf];xeflutfdf ;DkGg cGt/sn]h6]a'n6]lg; k|ltof]lutfdf ;a}eGbfa9L pkflw o'/f] sn]hn] k|fKt u/]sf]5 . df]/ª lhNnf 6]a'n6]lg; ;+3sf]cfof]hgf tLg lbg;Dd rn]sf]k|ltof]lutfdf o'/f] sn]hsf ljBfyL{n]d]G; l;ª\un tyf 8an b'j}df pkflw

lht]sf] 5 . v]ndf l;4fy{ lzz';bg, dgsfdgf tyf lzIffåLkn]Ps–Ps Oe]G6df k|yd :yfgNofPsf 5g\ .

k | ltof ] lutfsf ] n ] l8hl;ª\uN;df dgf]sfdgfsL sdnfkf]v/]nn] k|yd :yfg xfl;n u/]sLl5g\ . lzIffåLksL u+uf s6'jfnlåtLo tyf lj/f6 SofDk;sLsljtf pk|]tL / n8{a'4 sn]hsLGofG;L If]qL t[tLo ePsf 5g\ .n]l8h 8antkm{ eg] lzIffåLksLu+uf s6'jfn / Hof]lt nf]xgLsf]hf]8L k|yd, O:6g{ OlGhlgol/ªsn]hsL /Iff /fgf / Hof]tL ;fxlåtLo tyf o'/f] sn]hsL ;"rgfdxh{g / k|tLIff a'9fyf]sL tyf;f]xL sn]hsf ;'idf 9sfn / lgzfkf]v/]nsf] hf]8L t[tLo ePsf 5g\ .

To:t} d]G; l;ª\uN;tkm{ o'/f]sn]hsf /f ]zg v8\sf k|yd,k"jf{~rn Dofg]hd]G6 SofDk;sflg/]z sfsL{ låtLo tyf dx]Gb|df]/ªsf ;'jf; sfdt / l;4fy{lzz';bgsf s[i0frGb| kf]v/]n t[tLoePsf 5g\ . d]G; 8aN;tkm{ o'/f]sn]hsf /f]zg v8\sf / cldtaf]x/fsf] hf]8L k|yd, l;4fy{sn]hsf s[i0frGb| kf]v/]n / ljj]s>]i7sf] hf]8L låtLo, Dofg]hd]G6sflg/]z sfsL{ / ljqmfGt sf]O/fnf Pj+dx]Gb| df]/ªsf /fhLj /f]zg / ;'jf;a:g]tsf] hf]8L t[tLo ePsf 5g\ .

o;}u/L l6d Oe]G6tkm{ l;4fy{k|yd, dx]Gb| df]/ª låtLo tyf o'/f]/ Joj:yfkg sn]h t[tLo ePsf5g\ . k|ltof]lutsf] a]:6 Kn]o/sf]pkflw l;4fy{sL /]g' lnDa" tyflj/f6sf ;'bLk 9'ª\ufgfn] k|fKt u/]sf5g\ . k|ltof]lutfdf ePsf kf“rOe]G6df ! ;o !) hgf v]nf8L;xefuL lyP .

dx]Gb| ax'd'vLnfO{ pkflw;fKtflxs ;dfrf/

w/fg– gu/:t/Lo cGt/sn]h

km'6an k|ltof]lutfsf] pkflw dx]Gb|ax'd'vL SofDk;n] lht]sf] 5 . g]kfnljBfyL{ ;+3, dx]Gb| ax'd'vL SofDk;OsfO { ;ldltsf ] cfof ]hgfdf;~rflnt k|ltof]lutfsf] kmfOgndfklAns pRr df=lj=nfO{ ! sf lj?4% uf]nn] k/flht ub} { dx]Gb|ax'd'vLn] pQm pkflw lht]sf] xf] .

pkflw;“u} dx]Gb| ax'd'vLSofDk;n] 6«kmL tyf % xhf/ ?k}of“gub k'/:sf/ k|fKt u¥of] . klAnspRr df=lj=n] pkljh]tf 6«kmL / # xhf/gub k'/:sf/df lrQ a'emfof] . k'; !^ut]b]lv :yfgLo w/fg /+ufzfnfdfcfof]lht k|ltof]lutfdf w/fgsf !^j6f lghL tyf ;/sf/L sn]hsf];xeflutf lyof] .

e}/xjf o'y /a'4Hof]ltnfO{ pkflw

a'6jn– ef/tsf ̂ / n'lDagLc~rnsf @@ l6dsf] ;xeflutfdfe}/xjfdf cfof]lht :juL{o k|jL0fdNn :d[lt OG8f]–g]kfn 6\jfG6L–@) sk lqms]6 k|ltof]lutfsf] pkflwe}/xjf o'yn] lht]sf] 5 . k|f]km]zgndf:6;{–!! l;4fy{gu/n] cfof]hgfu/]sf] k|ltof]lutfsf] kmfOgn v]ndf;"o{ lqms]6 Sna gf}tgxjf ef/tnfO{# ljs]6n] k/flht ub}{ e}/xjfn]pkf lw xft kf/ ]sf ] xf ] .k|ltof]lutfdf uf]ljGb sfsL{ Dofgckm b Dofr 3f]lift eP eg] zfb"{ns;f}wg a]:6 an/, j;Gt /]UdLa]:6 Aof6\;Dofg tyf s[i0f sfsL{n]Dofg ckm b l;l/hsf] pkflw xftkf/] . k|ltof]lutfsf] ljhoL l6dn]@) xhf/ Pj+ pkljhoL l6dn] !)xhf/ gub k|fKt u/] .

o;aLr a'4Hof]lt pRr df=lj=sf]cfof]hgfdf e}/xjfd} ;~rfng ePsf]bf];|f] a'4sk cGt/sn]h lhNnf:t/Lolqms]6 k | ltof ] lutfsf ] pkflwcfof]hs a'4Hof]lt sn]hn] lht]sf]5 . k|ltof]lutfsf] kmfOgn v]ndfn'lDagL jfl0fHo sn]h a'6jnnfO{ !@/gn] k/flht ub}{ cfof]hsn] pkflwlht]sf] xf] . pQm k|ltof]lutfdf a]:6an/, a]:6 Aof6\;Dofg tyf Dofg ckml;l/haf6 lah]tf sn]hsf a;Gt/]UdL k'/:s[t eP .

–6f]k/fh zdf{

% k|Zg

kf]v/fsf s/f“t] v]nf8L tyf k|lzIfskmQaxfb'/ u'?ªn] y'k|} k6s /fli6«otyf cGt/f{li6«o k|lt:kwf{df ;xefuLeP/ kbsx¿ lhlt;s]sf 5g\.u'?ªn] s/f“t]sf] y8{ 8g kfO;s]sf5g\. g]kfn s/f“t] dxf;+3sf /fli6«o/]k|mL, g]kfn l;tf]l/of] s/f“t] s]Gb|Losld6Lsf ;b:o, g]kfn s/f“t] dxf;+3sf:sLsf cWoIf, g]kfn ;fDaf]km]8/];gsf sf]iffWoIf tyf g]kfn s]gkf]sf8{sf k|d'v k|lzIfs u'?ª;“u;fKtflxssf] kf“r k|Zg M

s/f“t] v]Ng' tkfO{+sf] ;f}v xf]ls k];f <

df]km;ndf a;]/ ljut !#jif {b ] lv lg/Gt/ oxL v]ndfnflu/x]s]f 5' . v]Ng] dfq xf]Og,k|lzIf0f klg lb“b} cfPsf] 5' . cem}k lg xfd | f ] b ]zdf v ]nIf ]qJofj;flos e};s]sf ] h:tf ]nfUb}g . d]/f] p2]Zo t oxL If]qnfO{k];f agfpg ;Sg'k5{ eGg] xf] .o; If]qdf nfu]/ sdfOeGbf klgvr{ a9L ePsf] 5 . t}klg do;nfO{ k];fs} ¿kdf cl3 a9fpgnfluk/]sf] 5' .

oltsf jif{ v]n]/ s] kfpg'eof] <d s]xL kfpg] cfzfdf eGbf

klg d'n'ssf nflu s]xL ug{ ;s"“eg]/ g} v]ns'b If]qdf xfd kmfn]sf]x'“ . of] v]ndf nfu]/ wg a6'Ngg;s] klg k|lti7f / OHHftsdfPsf] 5' . df]km;ndf /x]/ klgcGt/f{li6«o :t/df k|lt:kwf{ ug{;Sg] v]nf8L pTkfbg ug{ ;s]+ .of] g} 7'"nf] pknlAw xf] .

df]km;ndf s/f“t] v]nf8Lx¿sf]cj:yf s:tf] 5 <

df]km;ndf /fd|f Pj+ k|ltefjfg\v]]nf8Lx¿ 5g\, t/ k|lzIfssf] cefj5 . ;a} k|ltof]lutf s]Gb|Ls[t e}/x]sf5g\ . v]ns'b kl/ifb\n] cem}ljs]Gb|Ls/0fsf] gLlt clVtof/ ug{;s]sf] 5}g . /fd|f v]nf8Lx¿ eP klg/fhwfgLdf a:g]x¿sf] rf;f] / ;/f]sf/sd 5 . cGt/f { li6 «o :t/dfk|lt:kwf{ ug{ ;Sg] v]nf8Lx¿k|ltrf;f] 5}g . cfkmGt / gftfuf]tfsfcfwf/df v]nf8L 5gf}6 u/]/ cGt/f{li6«o:t/df k7fpg] ul/Psf] 5 . df]km;nsf/fd|f s/f“t] v]nf8Lx¿n] v'lDrP/a:g'k/]sf] 5 .

v]Ngsf nflu g]kfnaflx/hfg'x'G5 < ;/sf/L vr{d} t xf]nf lg <

clxn];Dd ;/sf/n] ;'sf] k};flbPsf] 5}g . d cfkm\g} JolStutvr{df ljb]zdf k'u]/ v]ln/x]sf] 5' .b'Mvsf] s'/f ;/sf/nfO{ Pp6f lr7Lagfpg cg'/f]w ubf{;d]t df]km;nsf]eg]/ a]jf:tf ul/G5 .

eljiodf s] ug]{ of]hgf 5 <clxn] d klZrdf~rndf

/fd|f s/f“t] v]nf8L pTkfbg ug{k|lzIf0fdf Jo:t 5' . /fd|f v]nf8LpTkfbg ug'{sf cltl/Qm d cfkm}+klg Psk6s cGt/f{li6«o :kwf{df;xefuL eP/ g]kfnnfO{ uf]N8 d]8nlbnfpg k|of;/t 5' .

–lzj zdf{

Page 22: k[i7 !! df rsn cg'xf/ - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/...cfTd;Ddfg u'Dg] 8/ o'jsx¿df x 'g] u/]sfn ] To:tf ] cj:yfdf j }jflxs hLjg;kmn gx'g]

x]d/fh 1jfnLåf/f sflGtk'/ klAns];G; -k|f=_ ln= sf nflu k|sflzt tyf d'lb|t, sfof{no M sflGtk'/ sDKn]S;, ;'ljwfgu/, kf]=a=g++= ^)!(, sf7df8f}+, g]kfn, kmf]g g+= $$*)!)), km\ofS; M (&&–!–$$&)!&*,email:[email protected] btf{ g++= ((÷)%!÷%@, ;jf{lwsf/ M sflGtk'/ klAns];G; -k|f=_ln= ;“u ;'/lIFt k|aGw lgb]{zs M s}nfz l;/f]lxof, lgb]{zs M ljgf]b/fh 1jfnL, :jl:tsf l;/f]lxof, ;Dkfbs M ;'jf; 9sfn .

k'; @) @)^$ Jun 4, 2008df3 $, @)^$ Jan 18, 2008 @$clGtd kftf]

k|;+u sltko

ljqmd /fO{

sd bz{ssf] nfOe sG;6{lzj zdf{

kf]v/f– gof“ahf/sf] k|bz{gs]Gb|sf] v'Nnf d}bfgdf cfsif{s d~ragfOPsf] lyof] . lbp“;f]sf] ! ah]sfo{qmd x'g] elgPsf]df sl/a tLg3G6f l9nf] u/L sfo{qmd ;'? x'g]tv{/df lyof] . oltGh]n;Dd klg;f]r]hlt bz{s pkl:ylt lyPgg\ .sfo{qmd lyof] g]kfnL tf/f–@ sf]nfOe sG;6{ . /fhwfgLb]lv cfPsfsnfsf/x¿ sfo{qmdsf] jftfj/0fb]v]/ 5Ss k/]sf lyP .

k|bz{gL s]Gb|sf] v'nf d}bfgdfsl/a @ ;o bz{ssf dfem rlr{tnf]slk|o ufos bfh'efO ;To/fh/ :j¿k/fh cfrfo{n] ;a}nfO{:jfut ub}{ sfo{qmdsf] 9f]sf p3f/] .oxL d}bfgdf b'O{–b'O{ k6s OlG8ogcfO8n k|zfGt tfdfªsf] sG;{6dfyfldg;Sg' bz{ssf] pkl:yltb]lvPsf]df bf];|f] g]kfnL tf/fsf]klxnf] nfOe sG;6{ ckdflgtePsf] dx;'; x'GYof] .

bz{s pkl:ylt gx'g 'sf ]k5fl8 snfsf/x¿sf] bf]if lyPg .cfof]hs ;'lDgg OlG:6Ro'6sf]lkmtnf] Joj:yfkgsf sf/0f sG;6{vNNff] aGg k'Uof] . k|rf/–k|;f/sf]sdL tyf cfof]hss} sdhf]/Lsf

sf/0f of] sG;6{ cf]emndf k¥of] .sd bz{s eP klg g]kfnL

tf/fsf 6k ̂ 6k kmfOe kmfOgln:6o'j/fh ltjf/L / /f]lhgf u'?ªn]cfkm"nfO{ ;fy lbg cfu|x ub}{;f+uLlts k|:t'lt lbP . sfo{qmddfPs} vfnsf] klx/gdf cfPsf *hgf c:6«]lnog ;+uLtkf/vLsf]6f]nL eg] k6s –k6s /];d lkml//Lufpg x'l6ª ul//x]sf] lyof] .

;To/fh / :j¿k/fhcfrfo{sf] clxn]sf] rlr{t uLtltd | f ] gzfn ' cf “vfn ] dnfO {df¥of ] uLtdf bz{s em 'd ]sflyP . To:t} wL/h /fO{sf] ;f]O9f]n] ;f]O{ / n'sL n'sL cf“vf ltdL,df};dL u'?ªsf] rf]/]/ nUof] of] dg/ nfpg t nfOlbP dfof uLtdf;a} bz{s plk|mPsf lyP .

ptf kf]v/]nL sfG5f wd]{Gb|;]jfgsf] /+u/+u ykL ltdLn ] ,cljgfz l3l;ªsf] rDkf, g]kfnLtf/f–@ sf ljh]tf ;Gtf]if nfdf/ g]kfnL tf/f klxnf ] bLkslnDa"n] klg kof{Kt dgf]/~hglbP . k lxnf ] k6s ;L ldtbz{ssfdfem uLt k|:t't ug'{sf]ltSttf ef]u]sf /fhwfgLsf rlr{tufos–uflosfx¿ eg] gdHhfdflg/]xsf lyP .

cfof]hsn] bz{snfO{ cfslif{tug{ ! ;o (( sf] l6s6nfO{ b'O{l6s6df Pp6f lk|m ckm/;d]t/fv]sf] lyof] . sfo{qmd k|j]z4f/df/x ]sf u ' | kkm f ] /sf uf8 {n ];+rf/sdL{;“u ;d]t l6s6 dfu u/]k lg kl5 bz {s gcfPkl5;j{;fwf/0f ;a}nfO{ gMz'Ns k|j]zu/fPsf lyP .

d'n's nf]8;]l8ªdo ePsf]5 . kfgLsf] 36\bf] ;tx / axfjsfsf/0f clg ljB't\sf] a9\bf] vkt;“u}ePsf of]hgfx¿sf] dd{t–;Def/ug{ g;Sg' tyf l8«d k|f]h]S6x¿l8«d g} /xg'n] of] afWotf ef]Ug}kg]{ePsf] 5 . To;f] t vfgf ksfpg]Uof“; / d§Lt]nsf] cefj To;dfklg k]6 «f ]nsf ] nfOg ;Dem “bfa}/fuLnfO{ klg of] dg t d]/f]g]kfnL xf] eg]/ lrQ a'emfpg] 7fp“x'g] lyPg xf]nf . a;] {lg a9\bf]n f ] 8; ] l8ªsf ] ;don ] u b f {hn;|f]tsf] wgL xfdLnfO{ lah'nLs'g} lbg k/Lsf] syf gxf];\, clxn]cfdg]kfnLsf] rfxgf olt dfq xf] .

clxn] gful/sx¿sf] ljB't\tyf ljB't\;“u ;DalGwt rLhx¿dflge{/tf a9] klg nf]8;]l8ªsf s]xLkmfObf / /dfOnf kIf klg 5g\ .

pBf ]u–Joj;fo rnfpg]x¿n]o;nfO{ hlt ;/fk] klg …/flqJoj;foÚ sf cg'r/x¿sf nflu of]c“Wof/f] ;'gf}nf] cj;/ jf aDk/lr6\7f;/x eP/ cfPsf] 5 . To;}u/L cfkm\gf] ufp“–6f]nsf] c“Wof/f]5Ng pHofnf] ePlt/ /Dg hfg]x¿sfsf/0f nf]8;]l8ª gePsf If]qsf /]:6'/f“–Joj;fo ;ftfsf s]xL lbg g} eP klgrsfrs x'g] g} eP eg] ;f“emsf] ;fyLsf]vkt To;} klg csfl;g] eof] .t;y{ ;]s'jf, dlb/fb]lv lnP/e6df;–lrp/f Joj;fox¿;DdTo;} nfeflGjt x'g] g} eof] .

nf]8;]l8ª ePkl5 Aof6«L,OGe6{/, d}gaQL, d§Lt]n, Odh]{G;LnfO6, 6'sLdf/f, h]g]/]6/ cflbsf]vkt a9]kl5 ltgsf Joj;foL Pj+To;af6 s/ vfg] ;/sf/;DdnfeflGjt x'g' :jfefljs xf] .

nf]8;]l8ª w]/}sf nflu pHofnf]lnP/ cfPsf] 5, o;sf s]xLgsf/fTds kIf eP klg ;sf/fTdskIf w]/} 5g\, h;dWo] cfdgful/s;dod} 3/df l5g'{ jf of] hf8f]df;dod} l;/sdf 3';|g' klg xf] .o;n] >Ldfg\–>LdtLaLr dfofk|]ddfq a9fp“b}g, hg;+Vof j[l4df;d]t ce"tk"j{ of]ubfg ug{ ;S5 .hg;+Vofn] kl5 k/]sf /fi6«sf nfluof] l;4fGt /f]8Dofk x'g;S5 .csf{kl§ o;n] lkpg cof]Uo /x]sf]xfd|f] vfg]kfgL ;+:yfgnfO{ uhas}/fxt k|bfg u/]sf] 5 . lah'nL g}gePkl5 d]l;g nufP/ kfgLtfGg'kg]{ emGem6 klg g/xg] ;fy};f/f ;Qf];/fk lxl;nf lbbLsf] ;§fsfsL{ bfOnfO{ lbP eof] .

P;Pn;L glhls“bf] 5, nfvf}+ljBfyL{ cfkm\gf] eljiosf nflu /ftlbgPs ul//x]sf a]nf cfPsf] nf]8;]l8ªsf]of] ;]8'cnn] w]/} ljBfyL{ tyfcleefjsx¿ df/df k/]sf 5g\ .x'g]vfg] cleefjsn] t Odh]{G;Lhf]uf8sf] Joj:yf ul/;s]sf xf]nfg\t/ 6'sL jf nfn6]gsf] d§Lt]nh'6fpg g;Sg]x¿ kSs} ;/sf/nfO{;/flk/x]sf xf]nfg\ .

oBlk, o:tf e]h]6]l/og s'/fn]gof“ g]kfn agfpg nfluk/]sfg]tfx¿nfO{ vf;} c;/ u/]sf] 5}g .geP sDtLdf nf]8;]l8ª k5f}6]kg/ ;+3Lotf h:t} Pp6f d'2f aGg]lyof], lsgls ;a}nfO{ yfxf 5—nf]8;]l8ª xfd|f] k|ultsf] afws xf] .

[email protected]

rrf{df k|s[ltd'DaO{— g]kfnLefifL k|s[lt lu/L

olta]nf Pskl5 csf]{ ub}{ ;kmntfsf]

OlG8ofsf] bf}8df /x]sL k|s[ltnfO{ustaad 05 6fOk u/L 57827 dfP;PdP; dt k7fpg ;lsG5 eg]cgnfOgdfkm {t ef ]6 ug{h t t p : / / w w w . i n d y a . c o m /

chhoteustaad/vote.asp df hfg'k5{ . sdaf]Ng] t/ d':s'/fO/xg] k|s[ltn] 5f]6]p:tfbsf] pkflw lhTg]l5g\ eGg]ljZjf; w]/} g]kfnLn] lnPsf 5g\ .

dGqd'Uw kf/] lbg]zn];w}h;f] Ps} lsl;dsf sfo{qmd

x]/]/ lbSs xªsªjf;Ln] of] ;ftfeg] cfºg} :yfgLo ufos tyfjfBjfbsx¿sf ;fydf a]Un} ;+uLtsf]:jfb lng kfP . :6]hdf cfdlGqt;a} snfsf/ xªsªdf kl/lrtcg'xf/ g} eP klg of] g} klxnf]sfo{qmd lyof] h;df oL cg'xf/x¿ klxnf]k6s Ps} sfo{qmddf b]lvP .of] cj;/ h'/fPsf] lyof] …lbg]z ;'Aaf Psn ;f“́ n],Ú ;f9] ;ft ah] g}bz{sx¿ xndf k'lu;s]sf eP klg /flt sl/a cf7 ah] ;fthgfjfBjfbsx¿sf ;fydf cfsif{s 9u+n] ;hfOPsf] :6]hdf b]lvP ufos–;+uLtsf/ lbg]z ;'Aaf, g]kfnL ;f+uLlts kmf“6df y'k|} rlr{t uLt–;+uLtx¿lbO;s]sf ;'Aafsf] of] hLjgs} klxnf] Psn ;f+uLlts k|:t'lt lyof] . b'O{efudf ljeflht sfo{qmdsf] klxnf] efudf pgn] cfºg} l;h{gf tyf:j/df /x]sf uLt–;+uLtx¿ k|:t't u/] eg] bf];|f] efudf cfw'lgs ;+uLtdfljlzi6 :yfg agfPsf ufosx¿ :j/;d|f6 :j= gf/fo0fuf]kfn, bLk >]i7Pj+ c?0f yfkfsf uLtx¿ k|:t't u/] . uLt–;+uLt k|:t't ug]{ qmd;“u}ufosn] cfºgf] b'O{ bzseGbf nfdf] ;f+uLlts ofqfsf ;xofqLx¿;“usf]/dfOnf :d/0f klg ;'gfPsf lyP . lgd{n >]i7, xªsª

h;/L bfhL{lnª, sflnªkf]ª /ufGtf ]s cf lb ;x / s ] x Ldlxgfcl3 k |zfGtdo ag]sflyP clxn] ToxL 7fp“ la:tf/}k |s[ltdo aGb}5, rf/ } lt/af6k |s [ ltnfO { ;xof ]u / ef ] 6h ' l6/x ]sf ] 5 . k|s[ltn] k|foMPlk;f]8df cfkm"nfO{ ef]6 ug{g]kfnLd} clkn klg ul//x]sL l5g\ .

— jL/]Gb| kf}8]n

l;9L r9\b} l5g\ . pgL :6f/ Kn;df;~rfng e}/x]sf] k|lt:kwf{Tdsl/ofln6L zf] cd"n :6f/ EjfO; ckmOlG8of -5f]6] p:tfb_ sf] pTs[i6cf7df k'Ug ;kmn ePsL l5g\ . oltdfq xf]Og, of] ;ftf pgnfO{ ;a}eGbfa9L P;PdP; dt k|fKt ePsf] 5 .

sIff & df cWoog/t !@ jifL{ok|s[lt olta]nf cfufdL k|lt:kwf{sf]tof/Ldf h'6]sL l5g\ . k|To]s z'qmaf// zlgaf/ /flt !) ah]b]lv !@ah];Dd k|;f/0f x'g] cd"n :6f/ EjfO;ckm OlG8ofdf k|s[ltnfO{ kxf8L8«fOug klg elgG5 . alnp8s} jl/i7ufos–uflosf tyf ;+uLtsf/ s'0ffnuf“hfjfnf, >]of 3f]iffn tyf lk|tdrqmjtL{ lg0ff{os /x]sf] EjfO; ckm

kmf]6f] M cg'k

k'g

du/

uf]?sf] 3D;f3D;L x]g{ dflg;sf] eL8gjbLk chgjL

g 'jfsf ]6— kz ' h 'wfP/dgf]/~hg ug'{ slt plrt xf]nf <of] 5'§} jx;sf] ljifo x'g;S5 t/g'jfsf]6df uf]? h'wfP/ dgf]/~hglng] k/Dk/f la:tf/} :yflkt Pj+nf]slk|o x'“b}5 . of] jif{ klg df3];+qmflGtsf lbg g'jfsf]6sf] tf?sftyf a]qfjtLdf uf]? h'wfP/ xhf/f}“n]dgf]/~hg lnP . x/]s jif{e}“m tf?sfuflj; j8f g+= % rGbgLl:yt Psaf/Lsf] kf6f]df uf]? h'wfOof] . of]jif{ ;ft xn uf]? h'wfOPsf] lyof] .

ljb]zL 6]lnlehgdf …a'nkmfO6Ú x]g]{x¿ klg g]kfnd} x'g] uf]?h'wfO k|ToIf x]g{ tf?sf plSnPsf lyP .of] jif{ !@ xhf/eGbf a9L bz{snfO{dgf]/~hg lbPsf] cfof]hs ;ldltsfcWoIf an/fd cfn]n] atfP . of] jif{b]lvlhTg] uf]?wgLnfO{ ! ;o ?k}of“

k'/:sf/ :j¿k k|bfg ug]{ k/Dk/fa;flnPsf] 5 .

P]ltxfl;s k|df0f ge]l6P klgg'jfsf]6sf] uf]? h'wfO k/Dk/f 8]9;o jif{eGbf k'/fgf] dflgG5 .tf?sfsf ] l;sf ] ub} { of ] jif {g'jfsf]6sf] a]qfjtLdf klg df3];+qmflGtsf lbg kf“r xn uf]?

h'wfOof] . bz{sx¿sf] ;sf/fTdspkl:ylt kfPkl5 ca a]qfjtLn]uf]? h'wfO hfqfnfO{ cfp“bf jif{x¿dflg/Gt/tf lbg] ePsf] 5 . s]xLbzs klxn];Dd a]qfjtLdf klg uf]?h'wfpg] k/Dk/f /x]sf] :yfgLorqmaxfb'/ 8ª\uf]n atfp“5g\ .