1

KHUÔN KHỔ PHÁP LÝ VÀ CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI

FINTECH

Ts. Hà Huy Tuấn

Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia

HÀ NỘI, THÁNG 06/2019

NỘI DUNG

1. Khái niệm Fintech và tác động đến ngành dịch vụ tài chính

2. Kinh nghiệm quốc tế về khuôn khổ pháp lý và chính sách

thúc đẩy phát triển Fintech

3. Thực trạng khuôn khổ pháp lý và chính sách đối với

Fintech tại Việt Nam

4. Một số khuyến nghị về xây dựng khuôn khổ pháp lý và

chính sách đối với Fintech tại Việt Nam thời gian tới

I. Khái niệm Fintech và tác động đến ngành dịch vụ tài chính

Fintech là các mô hình kinh doanh sáng tạo và công nghệ mới nổi

có khả năng biến đổi ngành dịch vụ tài chính (IOSCO)

Tác động của Fintech đến ngành dịch vụ tài chính

Thay đổi sâu sắc cấu trúc các sản phẩm tài chính, cấu trúc thị

trường tài chính, hành vi khách hàng, mô hình kinh doanh

Tạo ra sự sự mới mẻ trong các mối quan hệ:

₋ Nhà cung ứng dịch vụ (công ty Fintech hoặc Ngân hàng) – Khách hàng

₋ Nhà cung ứng giải pháp (vendor) – Ngân hàng

₋ Giữa các ngân hàng với nhau

Nguy cơ rò rỉ thông

tin cá nhân, bảo mật

thông tin tài chính

Rủi ro với khách

hàng

(1) Rủi ro thay đổi chiến lược kinh doanh do công nghệ

mới và mô hình kinh doanh mới

(2) Rủi ro hoạt động do phụ thuộc vào bên thứ 3 cung cấp các dịch vụ như dữ liệu

(3) Rủi ro không gian mạng và rủi ro tuân thủ trong

trường hợp ngân hàng không bảo vệ được quyền lợi

khách hàng, bảo mật thông tin khách hàng theo yêu cầu của khuôn khổ pháp lý

(4) Rủi ro rửa tiền cần có biện pháp giám sát cẩn trọng

(5) Rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng với các sản

phẩm Fintech

Rủi ro của các ngân hàng và thách thức với

cơ quan giám sát

RỦI RO CỦA FINTECH

II. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ KHUÔN KHỔ PHÁP LÝ VÀ CHÍNH SÁCH THÚC ĐẨY FINTECH

5

HÀN QUỐC

Tru

yền

thôn

gli

êntụ

c

Giúp thử nghiệm và phát

triển nhanh chóng

Phát triển các sản phẩm

thực sự có ích cho khách

hàng

Nâng cao tiếp cận thị

trường và niềm tin nhà

đầu tư

Tới T4/2019 có gần 600 công ty

Fintech

Hệ thống quy định pháp lý hoàn chỉnh

• Đạo luật giao dịch tài chính điện tử (EFTA) –

2006

• Đạo luật bảo vệ thông tin cá nhân (PIPA) –2011

• Quy định về cho vay ngang hàng (P2P Lending

Guidelines) – 2012

• Đạo luật đặc biệt về khuyến khích đổi mới trong

lĩnh vực tài chính – có hiệu lực từ 1/4/2019

• Đạo luật Báo cáo Giao dịch tài chính (FTRA)

• Đạo luật Bảo vệ người tiêu dùng trong lĩnh vực

thương mại điện tử

• Đạo luật Giao dịch ngoại hối

Hỗ trợ khởi nghiệp Fintech

Đơn giản hóa các thủ tục

hành chính

Trung tâm Fintech Hàn Quốc

(thành lập tháng 3/2015)

Khuyến khích các tập đoàn lớn phát

triển Fintech

Kakao Pay - N Pay - Samsung Pay

Kakao Bank - K-Bank

Ưu tiên hỗ trợ các doanh nghiệp

Fintech thâm nhập thị trường

SINGAPORET

ruy

ềnth

ôn

gli

êntụ

cHơn 400 công ty Fintech

Xây dựng một khuôn khổ pháp lý và chính sách hỗ trợ mang tính ổn

định, rõ ràng và thân thiện

• Khung khổ pháp lý thử nghiệm (Fintech regulatory sandbox) +

Fintech Lab: các công ty Fintech thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ mới mà

không phải lo lắng về rủi ro pháp lý

• Thành lập cơ quan chuyên trách về Fintech (FintechOffice) gồm các

cơ quan chức năng chính phủ tư vấn các công ty khởi nghiệp Fintech về

các chương trình hỗ trợ vốn, các quy định pháp lý về Fintech trong lĩnh

vực tài chính ngân hàng.

• Ngày hội Fintech Singapore: Tập hợp cộng đồng Fintech trên toàn cầu

để chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm, hợp tác trong việc tạo ra sản phẩm mới

HỒNG KÔNGT

ruy

ềnth

ôn

gli

êntụ

c48/100 công ty Fintech hàng đầu thế

giới đang hoạt động tại Hồng Kông

Tháng 9/2016 , thành lập Trung tâm Đổi mới - Sáng tạo Fintech – thúc

đẩy sự phát triển lành mạnh của hệ sinh thái Fintech ở Hồng Kông

Thu hút các ngân hàng, công ty khởi nghiệp và đại diện các ngân hàng

trung ương để cùng nhau phát triển các ý tưởng sáng tạo dựa trên nền tảng

Fintech.

Chìa khóa thành công:

• Cơ chế hỗ trợ khuyến khích nghiên cứu, ứng dụng công nghệ;

• Khả năng duy trì mối liên hệ chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan

• Khả năng đạt được sự cân bằng giữa việc phát triển thị trường và bảo

vệ quyền lợi người tiêu dùng

THÁI LANT

ruy

ềnth

ôn

gli

êntụ

c

Tháng 2/2017 – Regulatory Sandbox: cho phép các công ty Fintech tham

gia thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ tài chính trong thời gian tối đa 01 năm

mà không phải tuân thủ các yêu cầu cấp phép áp dụng cho tư vấn đầu tư,

quản lý quỹ tư nhân và môi giới, kinh doanh, tư vấn chứng khoán.

Điều kiện cấp phép:

Doanh nghiệp nộp đơn phải chứng minh có kế hoạch cung cấp dịch vụ

tài chính sáng tạo

Có đủ vốn, hệ điều hành và nhân sự để cung cấp các sản phẩm, dịch vụ có

liên quan

Có chiến lược rút lui rõ ràng khi hết hạn hoạt động

Các sản phẩm, dịch vụ thử nghiệm được chứng minh là thành công

MALAYSIAT

ruy

ềnth

ôn

gli

êntụ

c

Tháng 12/2015 - Ban hành Hướng dẫn về nhận dạng các dịch vụ, sản

phẩm Fintech, các quy định về quản lý công ty Fintech và các quỹ gọi vốn.

Tháng 6/2016 – Thành lập Nhóm thúc đẩy Công nghệ Tài chính, nhằm

xây dựng và tăng cường các chính sách quản lý để tạo thuận lợi cho việc áp

dụng các đổi mới công nghệ tài chính

Tháng 10/2016 - Ban hành Khung cơ chế quản lý thử nghiệm Fintech

Tháng 9/2015 - Thành lập Liên minh cộng đồng Fintech Malaysia

Tháng 11/2016 – Thành lập Hiệp hội Fintech Malaysia là tiếng nói của

cộng đồng Fintech của Malaysia với các ngành, các nhà quản lý trong việc

hoạch định chính sách

BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAMT

ruy

ềnth

ôn

gli

êntụ

c

Xây dựng khung pháp lý thử nghiệm (regulatory sandbox) - cơ

chế cho phép các công ty Fintech startup được thí điểm/thử nghiệm

các sản phẩm, dịch vụ trước khi cung ứng sản phẩm chính thức ra thị

trường

Xây dựng một khung pháp lý hoàn chỉnh đối với Fintech bao trùm

các hoạt động dịch vụ Fintech, bảo vệ người tiêu dùng, phòng chống

rửa tiền…

Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý/ngân hàng trung ương và

các đối tượng chịu sự điều chỉnh của khung khổ pháp lý về Fintech

Phối hợp giữa cộng đồng Fintech trong nước và quốc tế

III. THỰC TRẠNG KHUÔN KHỔ PHÁP LÝ VÀ CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI FINTECH TẠI VIỆT NAM

Bối cảnh

Tiềm năng phát triển Fintech rất lớn, mới khai phá ở mức độ thấp

Số lượng các công ty Fintech tăng gấp đôi lên gần 100 công ty

(năm 2016 có 40 công ty), trải rộng trên nhiều lĩnh vực.

Các công ty, doanh nghiệp công nghệ lớn như FPT, Viettel, VNPT

quan tâm, hỗ trợ đầu tư cho hoạt động khởi nghiệp.

Dự báo giá trị giao dịch của thị trường Fintech Việt Nam tăng lên

mức 7,8 tỷ USD vào năm 2020

Chủ yếu là một số đề án mang tính vĩ mô và quy định về thanh toán

• Đề án Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến 2025;

• Đề án nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế;

• Đề án Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2016 – 2020;

• Đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản

ảo, tiền điện tử, tiền ảo…

Hầu như chưa có khuôn khổ pháp lý quy định rõ:

• Bản chất sản phẩm, dịch vụ, các tiêu chuẩn của sản phẩm/dịch vụ

• Mô hình hoạt động, địa vị pháp lý, các điều kiện thành lập và hoạt động

của công ty Fintech

• Bảo vệ người tiêu dùng sản phẩm tài chính, bảo vệ thông tin cá nhân

Khuôn khổ pháp lý cho Fintech tại Việt Nam còn sơ khai

1. Ưu tiên xây dựng cơ chế quản lý thử nghiệm có kiểm soát cho các công ty

Fintech trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm quốc tế

2. Quy định đầy đủ về sản phẩm và dịch vụ liên quan Fintech, thiết lập các tiêu

chuẩn của danh mục sản phẩm và dịch vụ

3. Quy định cụ thể về điều kiện thành lập, hoạt động, các loại hình hoạt động của

công ty startup Fintech, quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo

4. Ban hành thống nhất các quy định pháp lý về bảo vệ người tiêu dùng, bảo mật

thông tin cá nhân, quy định về báo cáo đối với các giao dịch liên quan Fintech

5. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, chủ động giữa các cơ quan quản lý giám sát

tài chính thuộc cả 3 lĩnh vực ngân hàng – chứng khoán – bảo hiểm để phát hiện

rủi ro hiện hữu và tiềm ẩn

IV. MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ VỀ XÂY DỰNG KHUÔN KHỔ PHÁP LÝ VÀ CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI FINTECH TẠI VIỆT NAM

Hệ thống quy định pháp lý về Fintech cần tập trung một số vấn đề:

Chính sách phát triển Fintech gắn liền với chiến lược phát triển hệ thống tài

chính - ngân hàng và nền kinh tế

Chính sách miễn, giảm thuế; hỗ trợ tiếp cận các nguồn vốn; tạo môi trường

cho đầu tư Fintech, hợp tác với các tổ chức tài chính- ngân hàng truyền thống

Thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng công nghệ Fintech

Nâng cao trình độ nguồn nhân lực cho ứng dụng và quản lý Fintech

Tăng cường hợp tác giữa các bên trong việc cung ứng sản phẩm Fintech

(doanh nghiệp Fintech, ngân hàng truyền thống, các doanh nghiệp cung cấp

internet, thông tin…)

Hình thành các trung tâm và Hiệp hội Fintech tham gia với các nhà quản lý

trong việc hoạch định chính sách

Đa dạng hóa sản phẩm và phổ cập kiến thức về Fintech đến người tiêu dùng.

Xây dựng, triển khai đồng bộ hệ thống chính sách phát triển

Fintech

XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN !

KHUÔN KHỔ PHÁP LÝ VÀ CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI FINTECH