Khảo Sát Tình Hình Sử Dụng Methotrexat Trên Bệnh Nhân Chửa Ngoài Tử Cung Chưa...

56
BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI NGUYỄN MAI HƯƠNG KHẢO SÁT TÌNH HÌNH SỬ DỤNG METHOTREXAT TRÊN BỆNH NHÂN CHỬA NGOÀI TỬ CUNG CHƯA VỠ TẠI BỆNH VIỆN PHỤ SẢN TRUNG ƯƠNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP DƯỢC SĨ HÀ NỘI - 2013

description

các bạn liên hệ e-mail: [email protected] hoặc sms via 0949 278 106 ( không nhận cuộc gọi ) để có thể có được file. Ngoài ra nhận tải mọi tài liệu ở trang http://125.235.10.97/opacdigital/ ( thư viện đại học dược hà nội)

Transcript of Khảo Sát Tình Hình Sử Dụng Methotrexat Trên Bệnh Nhân Chửa Ngoài Tử Cung Chưa...

B Y T TRNG I HC DC H NI NGUYN MAI HNG KHO ST TNH HNHS DNG METHOTREXAT TRN BNH NHN CHA NGOI T CUNG CHA V TI BNH VIN PH SN TRUNG NG KHA LUN TT NGHIP DC S H NI - 2013 2 B Y T TRNG I HC DC H NI

NGUYN MAI HNG KHO ST TNH HNHS DNG METHOTREXAT TRN BNH NHN CHA NGOI T CUNG CHA V TI BNH VIN PH SN TRUNG NG KHA LUN TT NGHIP DC S Ngi hng dn: 1. ThS. Nguyn Th Hin 2. TS. Nguyn Thnh KhimNi thc hin: 1. B mn Y hc c s 2. Bnh vin Ph Sn Trung ng H NI - 2013 3 LI CM N Kho lun va l c hi sinh vin trnh by nhng nghin cu v vn mnhquantmtrongqutrnhhctpngthicnglmttiliuquan trnggipgingvinkimtranhgiqutrnhhctpvktquthctp ca mi sinh vin. hon thnh kho lun ny, ngoi s n lc ca bn thn, ti trn trng gi li cm n su sc n: -Ban gim hiu, Phng o to, B mn Y hc c s trng i hc Dc H Ni tn tnh ging dy ti trong sut thi hc tp va qua. y ti khng ch c truynthcho nhngkinthc nntngmcnlo cca dc s tng lai. -BanGimcvccphngbanBnhvinPhsnTrungngto mi iu kin gip cho ti thc tp v hon thnh kho lun. -c bit cho php ti gi li cm n su sc n Thc s Nguyn Th Hin Trng b mn Y hc c s Trng i hc Dc H Ni, Tin s Nguyn Thnh Khim ging vin trng i hc Y H Ni l nhng ngi dnh nhiu cng sc ch bo v hng dn ti hon thnh kho lun ny. Vi tt clng thnh knh ti xin chn thnh cm t v bit n su sc n cc gio s, ph gio s, tin s v thc s trong hi ng thng qua cng v hi ng chm kha lun tt nghip. Mt phnkhng nhchosthnhcng cakha lun nylsngvin khch l v quan tm ca nhng ngi thn, gia nh, bn b. Ti xin ghi nhn nhng tnh cm v cng lao . Xin chn thnh cm n! H Ni , ngy 19thng 5 nm 2013 Sinh vin Nguyn Mai Hng LI CAM OAN Tixincamoanbnlunvnlcngtrnhnghincukhoahc, c lpcati.Ccsliu,ktqunutronglunvnltrungthcvcngun gc r rng. TC GI KHO LUN Nguyn Mai Hng DANH MC CH VIT TT 1. BN:Bnh nhn 2. CLS :Cn lm sng 3. CNTC :Cha ngoi t cung 4. MTX :Methotrexat 5. LS:Lm sng 6. PSTW :Ph sn Trung ng 7. PSHN :Ph sn H Ni 8. PS:Ph sn 9. VTC :Vi t cung 10. hCG : Human chorionic gonadotropin 11. -hCG :Beta-human chorionic gonadotropin 12. TDKMM:Tc dng khng mong mun 13.KTKC:Kch thc khi cha 1 DANH MC BNG Bng 3.1. Phn b bnh nhn theo nhm tui ........................................................ 21 Bng 3.2. Phn b ni c tr ................................................................................. 22 Bng 3.3. Tnh trng sinh .................................................................................. 22 Bng 3.4. Cc yu t nguy c ................................................................................ 23 Bng 3.5. Nng -hCG ban u phn theo cc khong gi tr ........................... 23 Bng 3.6. Nng -hCG ban u trung bnh....................................................... 24 Bng 3.7. Kch thc khi cha ............................................................................ 24 Bng 3.8. S bin i ca nng -hCG sau liu th nht 7 ngy....................... 25 Bng 3.9. S khc bit gia t l gim nhanh v khng gim nhanh...................... 26 Bng 3.10. S bin i ca nng -hCG sau liu th hai sau 7 ngy................. 27 Bng 3.11. S bin i ca nng -hCG liu th ba sau 7 ngy........................ 29 Bng 3.12. S bin i kch thc khi cha......................................................... 29 Bng 3.13. T l thnh cng, tht bi chung .......................................................... 30 Bng 3.14. So snh t l thnh cng ...................................................................... 31 Bng 3.15. Phn tch tm yu t nguy c ca tht bi iu tr................................. 31 Bng 3.16. Phn tch tm yu t tin lng tht bi iu tr.................................... 31 Bng 3.17. Mi lin quan gia nng -hCG trc iu tr v s liu MTX....... 32 s dng thnh cng........................................................................................... 32 2 DANH MC HNH V Hnh 1.1. S di chuyn ca trng th tinh. .......................................................... 4 Hnh 1.2. Cc v tr lm t ca phi .........................................................................5 Hnh 1.3. Cng thc cu to ca Methotrexat. ....................................................... 13 3 MC LC T VN ........................................................................................................1 CHNG 1: TNG QUAN.................................................................................3 1.1. Cha ngoi t cung....................................................................................... 3 1.1.1. Cu to v sinh l vi t cung........................................................... 3 1.1.2. S di chuyn v lm t ca trng th tinh.....................................3 1.1.3. nh ngha cha ngoi t cung.......................................................... 4 1.1.4. Bin chng ca cha ngoi t cung................................................... 4 1.1.5. Phn loi ........................................................................................... 5 1.1.6. Nguyn nhn v cc yu t nguy c gy CNTC ................................ 5 1.1.6.1. Nguyn nhn.................................................................................. 5 1.1.6.2. Yu t nguy c...............................................................................6 1.1.7. Chn on thai ngoi t cung cha v...............................................7 1.1.7.1. Triu chng lm sng in hnh ..................................................... 7 1.1.7.2. Cn lm sng.................................................................................. 8 1.2. Cc phng php iu tr CNTC cha v..................................................... 9 1.2.1. Phu thut ......................................................................................... 9 1.2.2. iu tr ni khoa ............................................................................. 10 1.2.2.1. Phc n liu........................................................................... 10 1.2.2.2. Phc a liu............................................................................. 11 1.2.3. Ht khi thai di hng dn ca siu m kt hp s dng MTX... 12 1.2.4. Phng php iu tr ch cn theo di (Expectant pregnancy). ........ 12 1.3. Methotrexat ................................................................................................ 13 1.3.1. Cng thc ha hc .......................................................................... 13 1.3.2. Dc l v c ch tc dng............................................................. 13 1.3.3. Dc ng hc................................................................................ 13 1.3.4. Ch nh .......................................................................................... 14 1.3.5. Chng ch nh................................................................................ 14 1.3.6. Thn trng ...................................................................................... 15 1.3.7. Tc dng khng mong mun........................................................... 15 1.3.8. Liu dng v cch dng .................................................................. 16 1.3.9. Tng tc thuc .............................................................................. 16 4 1.3.10. Qu liu v x tr .......................................................................... 16 1.4. S dng MTX iu tr CNTC..................................................................... 16 CHNG 2:I TNG V PHNG PHP NGHIN CU................. 18 2.1. i tng nghin cu................................................................................. 18 2.2. Phng php nghin cu: ........................................................................... 18 2.3. Cc quy c nghin cu ............................................................................. 18 2.3.1. Phc MTX trn bnh nhn CNTC cha v ti bnh vin PSTW. 18 2.3.2. Quy c thnh cng........................................................................ 19 2.3.3. Quy c tht bi.............................................................................. 19 2.3.4. Quy c nh gi s bin inng -hCG................................ 20 2.4. Cch thc tin hnh v phng php thu thp thng tin.............................. 20 2.5. X l s liu............................................................................................... 20 CHNG 3:KT QU V BN LUN......................................................... 21 3.1. Kt qu....................................................................................................... 21 3.1.1. c im mu nghin cu............................................................... 21 3.1.1.1. Phn b bnh nhn theo nhm tui............................................... 21 3.1.1.2. Ni ............................................................................................ 21 3.1.1.3. Tnh trng sinh ........................................................................ 22 3.1.1.4. Yu t nguy c............................................................................. 22 3.1.1.5. Nng -hCG trc iu tr....................................................... 23 3.1.1.6. Kch thc khi cha................................................................... 24 3.1.2. Kho st hiu qu s dng MTX trn bnh nhn CNTC cha v.... 24 3.1.2.1.Khosthiu qusdngthng quasthay inng -hCG sau liu th nht........................................................................................ 25 3.1.2.2.Khosthiu qusdngthng quasthay inng -hCG sau liu th hai.......................................................................................... 27 3.1.2.3.Khosthiu qusdngthng quasthay inng -hCG sau liu th ba........................................................................................... 28 3.1.2.4.Khosthiu qus dngthng qua sbin ikchthckhi cha.......................................................................................................... 29 3.1.2.5. T l thnh cng, tht bi chung................................................... 29 5 3.1.2.6. Phn tch hi quy tm nguy c tht bi v yu t tin lng tht bi trong iu tr ............................................................................................. 31 3.1.2.7.Mi lin quan gia nng -hCG v s liu MTX s dng thnh cng.......................................................................................................... 32 3.1.2.8. Tc dng khng mong mun........................................................ 33 3.2. BN LUN............................................................................................... 33 3.2.1. c im mu nghin cu............................................................... 33 3.2.1.1. Phn b bnh nhn theo nhm tui............................................... 33 3.2.1.2. Ni ............................................................................................ 34 3.2.1.3. Tnh trng sinh ........................................................................ 34 3.2.1.4. Yu t nguy c............................................................................. 35 3.2.1.5. Nng hCG trc iu tr..................................................... 35 3.2.2. Kho st hiu qu s dng MTX trn bnh nhn CNTC cha v .... 36 3.2.2.1.Khosthiu qusdngthng quasthay inng -hCG sau liu th nht........................................................................................ 36 3.2.2.2.Khosthiu qusdngthng quasthay inng -hCG sau liu th hai.......................................................................................... 37 3.2.2.3.Khosthiu qusdngthng quasthay inng -hCG sau liu th ba........................................................................................... 38 3.2.2.4.Khosthiu qus dngthng qua sthayikchthckhi cha.......................................................................................................... 39 3.2.2.5.Khosthiuqusdngthngquatlthnhcng,thtbi chung........................................................................................................ 39 3.2.2.6. Phn tch hi quy tm yu t nguy c tht bi............................... 40 3.2.2.7. Mi lin quan gia nng -hCG v s liu MTX s dng thnh cng ............................................................................................... 40 3.2.2.8. Kho st tc dng khng mong mun sau khi tim thuc. ............ 41 KT LUN V XUT................................................................................. 42 TI LIU THAM KHO 1 T VN Cha ngoi t cung (CNTC) l mt bnh l ph khoa thng gp. CNTC c thedatnhmngnukhngcphthinviutrkpthi.Trongnhng nm gn y, t l CNTC c chiu hng tng nhanh. Anh, t l mi mc nm 2004 l 1,24% ph n mang thai, Nigeria chim 1,68%tngssinhvGhana4%tngssinh[4].TiVitNam,CNTCcxu hng tng ln tt c cc tuyn iu tr theo mt con s thng k cha y , t lgpCNTCVitNamt0,4%n0,33%tngstrnghpcthai.Theo thngk,tibnhvinTDThnhphHChMinh,tlTNTCtngt 3,073% ca sinh vo nm 2000 ln n 4,632% ca sinh nm 2005 [4],[13]. Trong cc th CNTC, CNTC v l mt cp cu s mt ca sn khoa, c th gy t vong m v con nu khng c iu tr kp thi. V vy, vic pht hin sm v iu tr CNTC cha v l vn rt cn thit. C nhiu phng php iu tr CNTC cha v. Trc y, vic iu tr ch bng phng php ngoi khoa: m, tht hocctngdntrong.NhngnmgnyiutrnikhoabngMethotrexat (MTX) dn chim u th v tnh thm mcao, phc hi sc khe nhanh v kh nng botnchc nngsinhsncho ngi ph n vitlcao.Tsaukhi c thchinlnutintrnthgiinm1982[10],nhiutcgikhcnhGary Lipscomb, Kazandi, Stovall, Ling, ch nh MTX iu tr CNTC cha v vi tlthnhcngt 81% n 96%,tlvitrngthngt 67% n 83%[9],[32]. Cn Vit Nam, cc nghin cu ca tc gi NguynVn Hc, Nguyn Th Hng, VngTinHa,NguynThKimHu,cngchothyhiuqucaMTXtrn bnhnhnCNTCchavthnhcngvitl80%n92,5%,tlvitrng thng 74% [2],[12],[6]. BnhvinPhSnTrungng(PSTW)lbnhvintuyncui,vis lng bnhnhnhngnmrtng.Bnhvinbt usdngMTXiutr ni khoa CNTC cha v t nm 2003 v cho n nay t nhiu kt qu kh quan.Phc iutrCNTCchavbngMTXthngnht,ccngnhnti y l phc n liu. 2 nngcaochtlng iu trCNTCcha v,chngtitin hnh ti Kho st tnh hnh s dng MTC trn BN CNTC cha v ti bnh vin PSTW 6 thng u nm 2012 vi mc tiu sau:. -Kho st mt s c im BN CNTC cha v c s dng MTX ti bnh vin PSTW trong 6 thng u nm 2012. -Kho st hiu qu s dng MTX theo phc n liu trn bnh nhn CNTC cha v. T araccxut gp phnnng caohiu qus dngMethotrexat trn bnh nhn CNTC cha v. 3 CHNG 1: TNG QUAN 1.1. Cha ngoi t cung 1.1.1. Cu to v sinh l vi t cung Vi t cung l ng dn trng t bung trng ti t cung, mt u m vo bng, mt u thng vi bung t cung. C 2 vi t cung, mi bn di khong 7cm n 14cm [2],[23]. Vi t cung gm 4 on: on thnh, eo, bng v phu vi [7]. on thnh nm trong thnh t cung v thng vi bung t cung qua l t cung ca vi. Eo vi l on ngn, hp, c thnh dy, gn vi sng t cung. Bng vi l on rng nht v di nht, to nn khong 2/3 chiu di ca vi. Phu vi (hay cn gi l loa vi) l on hnh phu ca vi, nm st vi bung trng. Phu vi tn cng bng nhng mm nh ngn tay gi l cc tua vi, mt trong nhng tua ny dnh vo vi trng. Vmhc,vi tcungccuto bi 3 lp:ngoicngl lpthanh mc, lp c trn gia v lp nim mc trong cng. Lp nim mc c nhiu npdc,chacctbobiumtrclngchuynvcctbotit(cvi lng),ngvaitrcungcpcht dinh dngchotrng.Lpctrngm mt tngcvngdytrongvtngcdcmngngoi.Nhngcothtnhu ngcalpcvhotngcalngchuynnimmcgipatrng c th tinh v pha t cung [7]. -Sinhlvitcung:VitcungchutcngcahormoneEstrogenv Progesteron. Estrogen lm tng s co bp tng nhu ng, tng hot ng ca t bo lng rung, progesteron lm tng tit dch v cung cp cht dinh dng cho trng thtinh.Haihormonnykthptonnsngnhungnhpnhngyphiv nui dng phi pht trin trong qu trnh ny. 1.1.2. S di chuyn v lm t ca trng th tinh Saukhithtinhthngxyra1/3ngoivitcung,trngtiptcdi chuyntrongvitcungnlmtbungtcung.Trngdichuyntrong phn cn li ca vi t cung mt 3-4 ngy [2]. 4 Non di chuyn c vo t cung l nh dch vi trng, hot ng ca t bo lngrungvitrng,tcdngginvitrngonstvitcungca progesteron [7]. Hnh 1.1. S di chuyn ca trng th tinh. 1.1.3. nh ngha cha ngoi t cung Cha ngoi t cung l trng hp trng c th tinh, lm t v pht trin ngoi bung t cung [2]. Tnsut:changoitcungchim1-2%thainghn.ylnguynnhn gytvongcaonhttrongsnkhoatrong3thng uthaik[2],[23].TiM, CNTC chim khong 2% s ph n c thai (hn 125.000 thai / nm) [23].1.1.4. Bin chng ca cha ngoi t cung Vi t cung (VTC) khng m bo cho thai lm t, v nim mc ca VTC t bin i so vi nim mc t cung v lp c VTC rt mng do thai ch pht trin c mt thi gian ngn ri nhng bin chng s xy ra. l: - V VTC: do gai rau n su vo lp c lm thng VTC, hoc do VTC cng to lm v vi, ng thi cc nhnh mch mu cng b v gy chy mu vo bng, mc chy mu c th khc nhau, c th gy t vong. - Sy thai: v thai lm t lc ch nn d b bong ra gy sy v chy mu [2]. 5 1.1.5. Phn loi Thaingoitcungcthlvitcung,bungtrnghoctrongbng, trong ng c t cung. Thai bung trng v trong bng rt him gp. Hnh 1.2. Cc v tr lm t ca phi 1.1.6. Nguyn nhn v cc yu t nguy c gy CNTC 1.1.6.1. Nguyn nhn Nguyn nhn (NN) gy CNTC chia lm 2 loi chnh: NN c hc v NN c nng. * Nguyn nhn c hc:-Tnthngvitcungdovim nhim:vimvitcunggyhintng dnh lm gim s lng lng mao ca t bo lm cho thnh vi t cung dy, cng, gimnhung,gimslngcctbohnhtr, lmhplngVTC.Gytc hontonhaykhnghontonvitcung,cuicngdnnchangoit cung.VimdnhquanhVTCdonhimkhunsau,sausythai,vimrut tha, lc ni mc t cunglm vi trng bin dng. Mt hoc gim cc t bo c on k2% Vi trng (on eo) 12% bng him gp Vi trng (on bng) 78% C t cung 0.5-1% Bung trng 0.7-1% on loa vi 5% 6 lngvtbochtit,cng nhlungdchtronglngvitcungclilm chmqutrnhvnchuyncatrnggyCNTC.Tinsvim nhimphnph lm tng thai ngoi t cung ln gp 46 ln [16]. - Khi u vi t cung: Cc khi u vi t cung chn p hoc pht trin vo lngVTCgyhplngvit cung.Trongqutrnhtrngdichuynv bung t cung gp phi ch tc v lm t ti gy CNTC. - S bt thng ca vi t cung: Do cu trc gii phu ca vi t cung khng hon chnh, d dng VTC hoc VTC b co tht bt thng gy CNTC [2].* Nguyn nhn c nng: -Trng ivng:Nonphngrat bungtrngbnnynhngli ivng qua vi t cung bn i din gy CNTC. -Rilon cn bng nitit:nh hngtis co bpcavit cung hoc lm gim s chuyn ng ca t bo lng mao trong lng vi t cung nh hng ti s di chuyn ca phi ti bung t cung gy CNTC. -Dobnthnphi:Phiphttrinqunhanhvtohntronglngvi t cung, do phi c th khng di chuyn c gy CNTC. 1.1.6.2. Yu t nguy c T cc nguyn nhn CNTC nu ra trn, ta c ccyu t nguy c dn n CNTC. Ngoiyu t vim nhim, vim dnh quanh vi t cung v khi u, vn cn rt nhiu cc yu t nguy c khc: -Vimnhimngsinhdclungy:lmthayiqutrnhchuynha ca cc t bo nim mc VTC, lm thng tn b phn cm th ca t cung i vi vic ht trng lm t [2].- Nhim Chlamydia: nguy c ny c th gii thch c bng gy nn s gia tngcaththprokineticin2(PROKR2)tivitrng.Sthayitnhiuca PROKR2cthtoramtmitrngthunlichoslmtcaphi,nhim 7 trngchlamydiaclinquancnghathngkvinnggiatngca PROKR2 vi trng, t d a n nguy c lm t ngoi t cung [26]. - No ht thai: nguy c CNTC ca nhng ph n c tin cn no ht thai l t2-5ln[4],[14].asccgithuytchorngvicnohtthaiantnh trngvimnhimnimctcungvngdntrng,lmnhhngnsdi chuyn ca phi vo bung t cung dn n CNTC.- Thuc trnh thai: khi s dng vin trnh thai n thun cha progestin liu thp, vn cn mt t l nht nh nguy c gy CNTC [5],[23]. -TinsCNTCvtinsphuthutvitcung:Ccphnctins CNTC c kh nng ti pht CNTC gp 46 ln so vi ph n bnh thng. Nguyn nhn l do cc yu t ny trong qu kh gy ra nhng tn thng vi t cung, t gy CNTC [16]. - Sinh sn h tr: Cc phng php sinh sn h tr lm tng t l CNTC nh ccbinphpthtinhtrongngnghim,chuynphiquavitcung,haykch rng trng bng Gonadotropin [2],[23] . -tdngctcung(DCTC):Nguynnhncthgiithchdovim nhim ti ch khi xut hin vt l trong bung t cung. Tuy nhin, ch c tin cn s dng DCTC v nga thai bng DCTC tht bi c lin quan vi CNTC [16]. Tngqut,vicnhgiccyu tnguycgyCNTCcnghartln bi n gp phn cnh gic, cnh bo nhm hn ch CNTC.1.1.7. Chn on thai ngoi t cung cha v 1.1.7.1. Triu chng lm sng in hnh - Triu chng c nng: tam chng in hnh +Ttkinh:hayckhichchmkinhvingyhoccrilonkinh nguyt, c th c du hiu nghn, v cng. + au bng: vng h v, mt bn, m . 8 + Huyt ra t mt, r r, mu nu en, c khi ln mng, khng ng. - Triu chng thc th + Bng cng nh hoc hi cng. + C t cung hi tm, mm, ng kn, c mu en t trong lng t cung. + T cung ln hn bnh thng, mm, khng tng xng vi tui thai. +Ckhiucnhtcungmm,bkhngr,ding,chmau hoc him hn c th s thy khi u c dng hi di theo chiu di ca vi t cung [2],[5]. 1.1.7.2. Cn lm sng -Sium:khngctithaitrongbungtcung,ckhimvanghnhp hoc c hnh nh ti thai ngoi t cung. C th c hnh nh t dch cng sau, hoc trong bng. Nu siu m ng bng nghi ng phi siu m ng m o kim tra [2]. - Ni soi bng: y l phng php gip xc nh chn on v x tr. Qua soi bng gip quan st ng dn trng d dng, tuy nhin nu thai qu nh cng c th sai st khong 3-4%. - Xt nghim: nh lng -hCG l xt nghim sng lc gip pht hin sm CNTC v theo diiutrCNTC.BnchthCGlmtGlycoproteinccutrcginghormon Glycoprotein ca tuyn yn. Phn t cu to gm 2 chui v , hai chui ny lin ktvinhau bilinktkhng ng hatr, kncvtnh in.Chui ging chui ca cc hormon LH, FSH v TSH. Chui ging chui ca LH 80%, ch khclcthm on peptittncnggm 24 acidamin.on peptittncng ny quyt nh tnh c hiu ca hCG nn nh lng -hCG chnh xc hn nhiu so vi hCG.nhlngnng-hCGbngphngphpmindchmenvinhy 25mUI/ml l phng php ph bin nht hin nay. i vi thai bnh thng, -hCG 9 tng rt nhanh sau khi th tinh 8 ngy v s tng ln gp i c sau 48h-72h. Nu khng tng c nh vy v siu m khng thy thai trong t cung th nn nghi ng thai ngoi t cung [2],[23]. CLS nng -hCG khng phi lyu t mu cht trong chn on CNTC song li l yu t quyt nh trong la chn phng php iu tr v kt qu iu tr. Vi khong nng -hCG ban u