1. หลกฐานทแสดงใหเหนวา อาณาจกรทวารวด เปนอาณาจกรเรมแรกในประเทศไทย คอ จารกบน

เหรยญเงน 2. การจารกอกษร เย ธมมา ในวฒนธรรมทวารวด แสดงใหถงการยดมนในหลกธรรมค าสอนของ

พระพทธศาสนา คอ หลกอรยสจ 4 3. ขอสนนษฐานเชอวาศนยกลางของอาณาจกรทวารวด คอ เมองนครชยศรหรอเมองนครปฐมโบราณ 4. เมองโบราณในภาคเหนอของประเทศไทยปจจบน ทปรากฎรองรอยหลกฐานวาไดรบอทธพลจากการ

แพรกระจายทางวฒนธรรมอาณาจกรทวารวด คอ เมองหรภญชย จงหวดล าพน 5. วฒนธรรมทวารวด เปนการผสมผสานทางวฒนธรรมระหวาง อนเดย กบ วฒนธรรมทองถน 6. พนฐานทางเศรษฐกจของอาณาจกรทวารวด คอ การเกษตรกรรม 7. ศลปกรรมของอาณาจกรทวารวด ไดรบอทธพลจากชนชาต อนเดย 8. การสราง ธรรมจกร และกวางหมอบ แสดงถงความศรทธาของพระพทธศาสนานกาย เถรวาท 9. เมองโบราณในสมยทวารวดทปรากฏใบเสมาหนเปนจ านวนมาก คอ

เมองฟาแดดสงยาง จงหวดกาฬสนธ 10. รปแบบของศลปะอนเดยทมอทธพลตอการสรางสรรคศลปกรรมสมยทวารวด คอ

ศลปะอนเดยสมยคปตะ สมยหลงคปตะ และสมยปาละ-เสนะ 11. เมองโบราณในสมยทวารวดทส าคญของจงหวดเพชรบรณในปจจบน คอ เมองโบราณศรเทพ 12. เมองโบราณในสมยทวารวดทส าคญของจงหวดปตตานในปจจบน คอ เมองโบราณยะรง 13. เมองโบราณในสมยทวารวดทส าคญของจงหวดปราจนบรในปจจบน คอ เมองศรมโหสถ 14. พระพทธรปทเปนเอกลกษณเดนของประตมากรรมสมยทวารวด คอ

พระพทธรปปางวตรรกะ และปางประทบนงหอยพระบาท 15. สาเหตส าคญทท าใหอาณาจกรทวารวดเรมเสอมลง คอ การแผขยายอทธพลของชนชาตเขมร

อาณาจกรโบราณในดนแดนประเทศไทย

2

กจกรรมท 1 ใหนกเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ แลวเตมค าหรอตอบค าถามทก าหนดให

อาณาจกรทวารวด

ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน 1. หลกฐานส าคญใดบาง ทแสดงใหเหนความเจรญรงเรองของอาณาจกรทวารวดทเมองนครปฐม

โบราณ หรอเมองนครชยศร ใหนกเรยนอธบาย (4 คะแนน) หลกฐานส าคญทแสดงใหเหนถงความเจรญรงเรองของเมองนครปฐมโบราณไดแก การสราง ศาสนสถานขนาดใหญ เชน เจดยจลประโทน พระปฐมเจดยองคเดม ทมอทธพลของศลปะอนเดย คอ สถปทเมองสาญจ แสดงถงความเชอมโยงทางศลปกรรมของอนเดยทมตออาณาจกรทวารวด นอกจากนยงพบ ชนสวนศาสนสถาน ปนปนประดบสถาปตยกรรม ปนปนบคคลทแสดงใหเหนวา มชนชาตตางๆ เขามาตดตอคาขาย รวมทงการคนพบตราประทบดนเผา รปคนเดนเรอทางทะเล แสดงใหเหนความรงเรองทางการคาในดนแดนทวารวด และเกดการแลกเปลยน ถายทอดทางวฒนธรรมของผคนในดนแดนสวรรณภมอกดวย

2. เพราะเหตใดจงมการสนนษฐานวา ศนยกลางของอาณาจกรทวารวดนาจะอยทเมองนครปฐมโบราณ เมองอทอง และเมองคบว ใหนกเรยนอธบายและยกตวอยางประกอบ (3 คะแนน) สาเหตทมการสนนษฐานวาเมองนครปฐมโบราณ เมองอทอง และเมองคบว นาจะเปนศนยกลางของอาณาจกรทวารวด เนองจากพบหลกฐาน คอ ศาสนสถานขนาดใหญ ประตมากรรม และโบราณสถานมากมาย เชน สถป เจดย พระพทธรป ปนปนประดบอาคาร ธรรมจกรศลา และการคนพบเหรยญเงนทมจารกอกษร “ศรทวารวด ศวรปญยะ” แสดงใหเหนวาเมองทง 3 เมองดงกลาวมความเจรญรงเรองอยางมากในอาณาจกรทวารวด

3. ใหนกเรยนยกตวอยางหลกฐานสมยทวารวดทแสดงถงความเจรญรงเรองทางพระพทธศาสนา ในอาณาจกรทวารวดมาใหเขาใจ (3 คะแนน) หลกฐานส าคญทแสดงถงความเจรญรงเรองทางพระพทธศาสนาในอาณาจกรทวารวด ไดแก ธรรมจกรศลา สถปจ าลอง ทมจารกอกษรคาถา เย ธมมา ซงเปนอกษรปลลวะในอนเดยตอนใต ประมาณพทธศตวรรษท 12 รวมทงจารกภาษามอญโบราณ แสดงใหเหนความเชอมโยงของชนชาตมอญในดนแดนสวรรณภม และความรงเรองทางพระพทธศาสนา นกายเถรวาท

1. อาณาจกรละโว สถาปนาโดย พระยากาฬวรรณดศราช 2. อาณาจกรละโว มทตงบรเวณลมแมน า 3 สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าปาสก แมน าลพบร 3. อาณาจกรละโว กอนการไดรบอทธพลจากอาณาจกรเขมรโบราณ เคยไดรบอทธพลจาก

อาณาจกร ทวารวด 4. ต านานชนกาลมาลปกรณกลาวถงเมองลพบร โดยเรยกวาเมอง “ลวประ” 5. อาณาจกรละโวตงอยในพนทภาคกลางมศนยกลางอยทเมอง เมองละโว 6. ศนยกลางของอาณาจกรละโวทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอ เมองพมาย จงหวดนครราชสมา

อาณาจกรละโว หรอลวประ หรอลพบร

7. ปราสาทหน ศาสนสถานในศาสนาพราหมณ-ฮนด ลทธไศวนกาย ทใหญโตและสวยงามทสดในประเทศไทย คอ ปราสาทหนพนมรง จงหวดบรรมย

8. พระมหากษตรยคอเทพเจาผอวตารมายงโลกมนษย เปนคตความเชอของศาสนา พราหมณ-ฮนด

9. ขอมมอทธพลตออาณาจกรละโวในดาน ศลปกรรม ศาสนา ภาษา อกษร ความเชอ 10. อาณาจกรโบราณทมอทธพลตอการสรางสรรครปแบบศลปกรรมและวฒนธรรมของอาณาจกร

ละโว คอ เขมรโบราณหรอขอม 11. พระปรางคสามยอด เมองลพบร คอศาสนสถานทสะทอนความเชอเกยวกบ ศาสนาพทธและฮนด 12. การสรางประตมากรรมรปเคารพ เชน พระโพธสตวอวโลกเตศวร แสดงถงอทธพลทาง

พระพทธศาสนา นกาย มหายาน 13. เครองมอ เครองใชสวนใหญในศลปกรรมลพบร มกสรางขนดวยวสดส าคญ คอ เครองมอส ารด 14. เมองโบราณในภาคเหนอทมความสมพนธเกยวของกบอาณาจกรละโว คอ เมองหรภญชย 15. หลงปลายพทธศตวรรษท 18 อาณาจกรลพบร มสวนส าคญในการสถาปนาอาณาจกรใด

อาณาจกรอยธยา ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน 1. ปราสาทหนพมาย มความส าคญตออาณาจกรลพบร อยางไร ใหนกเรยนวเคราะหและอธบาย

(3 คะแนน) ปราสาทหนพมาย เปนศาสนสถานทส าคญทสดแหงหนงของอาณาจกรละโว สรางขนตงแตพทธศตวรรษท 16 ดวยศลาทราย ในสมยพระเจาสรยะวรมนท 1 ศลปะแบบปาปวนตอเนองศลปะนครวดของเขมร เปนศาสนสถานในพระพทธศาสนานกายมหายาน แบบวชรยาน และสรางเพมเตมในสมยพระเจาสรยะวรมนท 7 จากหลกฐานทางประวตศาสตร สนนษฐานวาเมองพมาย หรอวมายประ มความส าคญในฐานะศนยกลางของอาณาจกรลพบรทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

2. ใหนกเรยนยกตวอยางสถาปตยกรรมของวฒนธรรมลพบร อยางนอย 4 ตวอยาง (2 คะแนน) พระปรางคสามยอด ปรางคแขก ศาลพระกาฬ หรอศาลสง จงหวดลพบร ปราสาทหนพมาย จงหวดนครราชสมา ปราสาทหนพนมรง ปราสาทบานป จงหวดบรรมย ปราสาทเมองสงห จงหวดกาญจนบร ปราสาทตาเมอน ปราสาทภมโปน ปราสาทตาเมอนโตด จงหวดสรนทร ปราสาทเขานอย อ าเภออรญประเทศ จงหวดสระแกว ปราสาทศรขรภม จงหวดศรสะเกษ ปราสาทกแกว อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน ปราสาทสระก าแพงนอย จงหวดศรสะเกษ

1. เอกสารบนทกของจนเรยกอาณาจกรตามพรลงควา โปลง, โฮลง หรอ ตามมาลง 2. หลกฐานทแสดงใหเหนวาอาณาจกรตามพรลงค เปนอาณาจกรส าคญในดนแดนทะเลใต คอ

จดหมายเหตจากจน 3. ปจจยทท าใหอาณาจกรตามพรลงค เจรญรงเรองคอ การเปนเมองทาการคาชายฝงทะเล 4. อารยธรรมทมอทธพลตออาณาจกรตามพรลงคคอ อารยธรรมอนเดย และอารยธรรมจน 5. ระยะแรกของอาณาจกรตามพรลงค ไดรบอทธพลจากศาสนา พราหมณ-ฮนด 6. เมองส าคญรองจากเมองนครศรธรรมราช คอ เมองไชยา และเมองสทงพระ 7. เมองทาการคาทส าคญของอาณาจกรตามพรลงค คอ เมองตกโกลา หรอเมองตะกวปา 8. การปกครองของอาณาจกรตามพรลงค ท เรยกวา เมอง 12 นกษตร เปนไปตามคตทาง

พระพทธศาสนา คอคตจกรพรรดราช 9. หลกฐานประเภทจารกทส าคญในการศกษาประวตศาสตรเมองนครศรธรรมราช คอ จารกหลกท 24

จารกเสมาเมอง หรอจารกพระเจาจนทรภาณ 10. อาณาจกรตามพรลงคมความเจรญรงเรองทางพระพทธศาสนาชวงใด พทธศตวรรษท 18

11. มรดกทางดานประตมากรรมทส าคญของอาณาจกรตามพรลงค คอ พระพทธสหงค 12. มรดทางดานสถาปตยกรรมทส าคญของอาณาจกรตามพรลงค คอ พระบรมธาต 13. วตถมงคลส าคญของอาณาจกรตามพรลงค คอ เงนหวนะโม

14. อาณาจกรตามพรลงค มความสมพนธทดกบสโขทย คอ เผยแผพระพทธศาสนาลทธลงกาวงศท กรงสโขทย

15. ความส าคญของอาณาจกรตามพรลงคในทางพระพทธศาสนา คอ การเปนศนยกลางการเผยแผ พระพทธศาสนาลทธลงกาวงศ

ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน 1. เพราะเหตใดจงกลาววาอาณาจกรตามพรลงค เปนเมองทาการคาทส าคญ ในภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต (5 คะแนน) ปจจยทท าใหอาณาจกรตามพรลงค เปนเมองทาการคาทส าคญ ไดแก สภาพภมศาสตรทตงทเหมาะสมคอตงอยสนทรายบรเวณปากอาวนครศรธรรมราช ท าใหมพอคาตางชาต ตางภาษา เชน จน อนเดย อาหรบ เขามาตดตอคาขายเปนจ านวนมาก ตลอดจนไดน าศลปวฒนธรรม เขามาเผยแพรในดนแดนอาณาจกรตามพรลงค จนเจรญรงเรอง จงกลาวไดวา เมองนครศรธรรมราช และเมองบรวารในอาณาจกรตามพรลงค เปนเมองทาการคาทส าคญแหงหนงในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

อาณาจกรตามพรลงค (นครศรธรรมราช)

2. หลกฐานใดทแสดงใหเหนวา อาณาจกรตามพรลงค มความเจรญรงเรองทางพระพทธศาสนา (5 คะแนน) หลกฐานทแสดงใหเหนวาอาณาจกรตามพรลงค มความเจรญรงเรองทางพระพทธศาสนา คอ พระพทธสหงค และพระบรมธาตเมองนครศรธรรมราช จากศลาจารกสโขทยทกลาวถงการเผยแผพระพทธศาสนาลทธลงกาวงศจากนครศรธรรมราช ในดนแดนสโขทย รวมทงการอญเชญพระพทธสหงค พระพทธรปทส าคญของไทยมาประดษฐาน ยงเมองนครศรธรรมราช และจารกหลกท 24 จารกพระเจาจนทรภาณหรอพระเจาศรธรรมาโศราช ทกลาวถงการสรางพระบรมธาต เมองนครศรธรรมราช ทมความใหญโต สวยงามตามอทธพลจากลงกา แสดงถงความศรทธาในพระพทธศาสนานกายเถรวาท ในอาณาจกรตามพรลงคไดเปนอยางด

1. อาณาจกรศรวชย มอ านาจและรงเรองในชวงเวลาใด พทธศตวรรษท 13-18 2. ความส าคญของอาณาจกรศรวชยในทางเศรษฐกจคอ เปนเมองทาการคา 3. อาณาจกรศรวชย มพอคาตางชาตเขามาตดตอคาขาย ทส าคญ คอ ชาวจน อนเดย และอาหรบ 4. มหาสถปทางพระพทธศาสนาแบบมหายานทใหญทสด ตงอยบนเกาะชวา คอ มหาสถปบโรพทโธ 5. บนทกของพระภกษอจง เรยกชออาณาจกรศรวชย วา ซ โล โฟ ซ 6. สถาปตยกรรมส าคญของอาณาจกรศรวชยในประเทศไทยคอ พระบรมธาตไชยา วดแกว วดหลง 7. ประตมากรรมส าคญของอาณาจกรศรวชยในประเทศไทยคอ พระโพธสตวอวโลกเตศวร ปทมปาณ 8. ศนยกลางของอาณาจกรศรวชยบนเกาะสมาตรา คอ เมองปาเลมบง 9. ศนยกลางของอาณาจกรศรวชยในประเทศไทย คอ เมองไชยา 10. นกประวตศาสตรสนนษฐานวาอาณาจกรศรวชยมรปแบบการปกครองแบบ สมาพนธรฐ 11. อาณาจกรศรวชยมความเจรญรงเรองศาสนา คอ พระพทธศาสนาแบบมหายาน และศาสนา

พราหมณ-ฮนด 12. สนคาส าคญทผลตในอาณาจกรศรวชย นอกจากเครองเทศแลวคอ ลกปดหน ลกปดแกว 13. เงนตราทใชในอาณาจกรศรวชย เรยกวา เงนดอกจน หรอเงนนะโม 14. เมองทาส าคญของอาณาจกรศรวชยทตงอยบรเวณรอบอาวบานดอนคอ เมองพน - พน 15. อาณาจกรศรวชยหมดอ านาจลงในชวงปลายพทธศตวรรษท 18 โดยเปนสวนหนงของอาณาจกร ตามพรลงค

อาณาจกรศรวชย

ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน 1. แหลงโบราณคดแหลมโพธพมเรยง มความส าคญตอการศกษาประวตศาสตรอาณาจกรศรวชย

อยางไร ใหนกเรยนอธบายและยกตวอยางประกอบ (2 คะแนน) แหลงโบราณคดแหลมโพธ อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน เปนเมองโบราณลมแมน าพมเรยง มพฒนาการทตอเนองยาวนานตงแตยคกอนประวตศาสตร จนถงยคประวตศาสตรอาณาจกรศรวชย และพบหลกฐาน โบราณวตถจากจน อนเดย และอาหรบ เชน ลกปดหน เครองถวยสมยราชวงศถง เหรยญเงนจนโบราณ เครองถวยแกวแบบเปอรเซย หลกฐานเหลานแสดงใหเหนวาแหลงโบราณคดแหลมโพธมความส าคญในฐานะเมองโบราณทมความเจรญรงเรองทางการคาทางทะเลเปนอยางมาก

2. ปจจยใดทท าใหอาณาจกรศรวชยมความเจรญรงเรองทางดานการคา ใหนกเรยนอธบายและยกตวอยางประกอบ (4 คะแนน) อาณาจกรศรวชย มความเจรญรงเรองดานการคา เนองจากมท าเลทตงเปนเมองทาการคาช ายฝงทะเลในคาบสมทรภาคใต บรเวณลมแมน าตาป และแมน าสายอน ๆ รวมทงชายฝงทะเลบรเวณเกาะสมาตรา และเกาะชวา เปนจดพกของพอคาเดนเรอทะเล ตดตอคาขายซงกนและกนระหวางมหาสมทรฝงตะวนออกและฝงตะวนตก ท าใหมพอคาตางชาต ทงจน อนเดย อาหรบ และชนชาตอนๆ เขาตดตอคาขาย ท าใหเกดความรงเรองทางการคา ประกอบกบอาณาจกรศรวชยมฐานะเปนพอคาคนกลางทมสนคาทหลากหลาย เปนทตองการของพอคาทางทะเล เชน ทแหลงโบราณคดแหลมโพธ ทปรากฏหลกฐานตงแตยคกอนประวตศาสตร และหลกฐานทของชาวตางชาต เชน จน อาหรบ รวมทงลกปดชนดตางๆ เปนจ านวนมาก

3. พระบรมธาตไชยา และพระโพธสตวปทมปาณ แสดงถงความเจรญรงเรองทางพระพทธศาสนาของอาณาจกรศรวชยอยางไร (4 คะแนน) พระบรมธาตไชยาสรางขนชวงพทธศตวรรษท 14-15 มรปแบบสถาปตยกรรมเปนแบบศรวชย ซงแสดงถงความรงเรองทางดานพระพทธศาสนาและสถาปตยกรรมเจดยแบบศรวชยทนยมสรางเปนแผนผงรปกากบาท สวนพระโพธสตวปทมปาณ เปนพระโพธสตวทมความงดงามตามแบบศลปะศรวชย สรางดวยส ารด ชนสวนหลายไปจนเหลอแตทอนบน แสดงถงการยอมรบนบถอพระพทธศาสนาแบบมหายานในอาณาจกรศรวชย หลกฐานทง 2 อยางแสดงถงความเจรญรงเรองทางพระพทธศาสนาในดนแดนอาณาจกรศรวชย ทเจรญรงเรองจากการเปนเมองทาการคาในดนแดนคาบสมทรภาคใตเปนอยางด

1. อาณาจกรหรภญชย เจรญรงเรองอยในชวงอายทางประวตศาสตรเทาใด พทธศตวรรษท 13-19 2. กษตรยพระองคแรกของอาณาจกรหรภญชย คอ พระนางจามเทว 3. อาณาจกรหรภญชยมลกษณะทางภมศาสตรการตงถนฐานทส าคญคอตงอยทราบลมแมน า ทราบลมแมน าปงและทราบลมแมน าวง 4. หลกฐานทางประวตศาสตรทเชอวาฤๅษวาสเทพ เปนผสรางอาณาจกรหรภญชย คอ ต านานจามเทววงศ 5. เมองส าคญรองลงมาจากหรภญชย คอเมอง เขลางคนคร (ล าปาง) 6. ศลาจารกของอาณาจกรหรภญชยในยคแรกสวนใหญ จารกเปนภาษา มอญโบราณ 7. อาณาจกรหรภญชย มความเกยวของกบการขยายอทธพลของอาณาจกรโบราณ คอ อาณาจกรทวารวด และอาณาจกรละโว 8. เมองโบราณในสมยอาณาจกรหรภญชยในเขตจงหวดเชยงใหม ไดแก เวยงมโน เวยงเถาะ และเวยงทากาน 9. โบราณสถานส าคญของอาณาจกรหรภญชย คอ พระธาตหรภญไชย 10. พระธาตหรภญชยสรางขนโดย พญาอาทตยราช 11. พระพทธศาสนาในอาณาจกรหรภญชย คอนกาย เถรวาท 12. กษตรยองคสดทายของอาณาจกรหรภญชย คอ พระยายบา 13. พระมหากษตรยทผนวกหรภญไชยเปนสวนหนงของอาณาจกรลานนา คอ พญามงราย 14.ศลปกรรมในยคแรกของอาณาจกรหรภญชย ไดรบอทธพลจาก ศลปะทวารวดแบบลพบร 15. เมองในลมแมน าภาคกลางทมความเกยวของกบอาณาจกรหรภญชย คอ เมองละโว หรอลพบร ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน 1. เพราะเหตใดอาณาจกรหรภญชย จงมความเจรญทางพระพทธศาสนา ใหอธบาย (4 คะแนน)

อาณาจกรหรภญชยมความเจรญทางพระพทธศาสนา เพราะเมอพระนางจามเทว ปฐมกษตรยแหงแควนหรภญชย ทรงนมนตพระมหาเถระจ านวน 500 รป จากเมองละโวมาดวย เพอประดษฐานพระพทธศาสนานกายเถรวาทในแควนหรภญชย ถอไดวาเปนความเปลยนแปลงทส าคญซงเกดจากการขยายตวทางวฒนธรรมทวารวด จากเมองละโว และเปนการวางรากฐานพทธศาสนาในดนแดนแองทราบเชยงใหม-ล าพน ดงทต านานมลศาสนากลาววา “พระนางทรงสรางกฎวหารทงหลายใหเปนทอยแกชาวเจาทงหลาย 500 องค ทมาดวยกบพระนางแตเมองละโวโพน พระนางกทรงอปฏฐากเจาไททงหลาย ดวยจตปจจยสกกาคารวะทกวนมไดขาด”

2. ปจจยใดบางทท าใหอาณาจกรหรภญชยมความเจรญรงเรอง ใหนกเรยนอธบายและยกตวอยาง ประกอบใหชดเจน (3 คะแนน) ปจจยทท าใหอาณาจกรหรภญชยมความเจรญรงเรอง ไดแก การมทตงทางภมศาสตรทเหมาะแกการท าการเกษตรและการคา เนองจากอาณาจกรหรภญชยตงอยบนทราบลมแมน าปง แมน ากวง และท

อาณาจกรหรภญชยหรอ ล าพน

ราบลมแมน าวง ท าใหมแหลงน าอดมสมบรณ และใชเปนเสนทางการคาระหวางเมองตาง ๆ ทงทางบก และทางน า ทางดานศลปวฒนธรรม ไดรบอทธพลทางศลปกรรมแบบทวาวรวดจากอาณาจกรลพบร ท าใหเกดการสรางสรรคศลปกรรมทเปนเอกลกษณเฉพาะของอาณาจกรหรภญชย และการมสมพนธอนดกบชนชาตมอญแหงอาณาจกรพกาม จงมความรงเรองทางดานอกษรศาสตร ศลปวฒนธรรม และการคา เปนอยางยง

3. ใหนกเรยนระบหลกฐานทส าคญในการศกษาเกยวกบอาณาจกรหรภญชย อยางนอย 6 หลกฐาน (3 คะแนน) หลกฐานทใชในการศกษาเกยวกบอาณาจกรหรภญชย มหลากหลายประเภท ทส าคญไดแก หลกฐานประเภทต านาน เชน ต านานมลศาสนา ต านานจามเทววงศ หนงสอชนกาลมาลปกรณ หลกฐานประเภทสถาปตยกรรม เชน พระธาตหรภญชย เจดยกกด สวรรณเจดย รตนเจดย หลกฐานประเภทประตมากรรม เชน พระพมพ พระพทธรปดนเผา พระพทธรปหนทราย หลกฐานประเภทเครองปนดนเผา เชน หมอ คนโท ดนเผา หลกฐานประเภทจารก เชน จารกภาษามอญโบราณ เปนตน

1. เพราะเหตใดพนทภาคกลางจงมการตงเมองและขยายเปนแควน เปนอาณาจกรมากกวาพนทอน ๆ

สาเหตทท าใหพนทบรเวณภาคกลางของประเทศไทย มการกอตงบานเมองและขยายตวเปนแควนทเจรญรงเรองมากกวาพนทอนๆ ของประเทศไทย เนองจากสภาพภมประเทศของภาคกลางเปนทราบลมแมน ากวางใหญ มความอดมสมบรณ เหมาะแกการเพาะปลก มแมน าหลายสายไหลผานเหมาะแกการคมนาคม และเปนเสนทางการคาออกสทะเล ประกอบกบเมองโบราณบางแหงมพนทตดตอกบชายทะเล ท าใหพฒนาใหกลายเปนเมองทาการคา ตดตอคาขายกบดนแดนอนๆ ปจจยเหลานท าใหทราบลมแมน าภาคกลาง มความเหมาะสมตอการตงถนฐาน การท าการเพาะปลกและการคากบดนแดนอนๆ อยางกวางขวาง และกลายเปนศนยกลางทางการเมองการปกครองทส าคญของอาณาจกร

2. เพราะเหตใดการกอตงรฐโบราณในดนแดนสวรรณภม จงนยมรบวฒนธรรมอนเดยมาใชมากกวาอารยธรรมจน เนองจากรฐโบราณในดนแดนสวรรณภม มพนทตดตอกบชายทะเลทางดานใต ท าใหงายตอการตดตอคาขายกบอนเดย โดยมเสนทางการตดตอสมพนธไมตรและการคาทงทางบกและทางทะเล ท าใหเกดการรบเอาอารยธรรมอนเดยมาปรบใชเปนของตนเองมากกวาอารยธรรมจน ปรากฏเปนหลกฐานทางดานโบราณวตถ โบราณสถาน วรรณกรรม วฒนธรรม ประเพณ และความเชอของผคนในดนแดนสวรรณภมอยางกวางขวาง และตอเนองตงแตยคสวรรณภม จนถงยคทดนแดนสวรรณภมพฒนาเปนอาณาจกรของชนชาตตางๆ เชน สโขทย อยธยา กมพชา ลาว พมา เปนตน

กจกรรมท 2 ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน

3. จงอธบายความเจรญสมยทวารวดทางดานศาสนา ศลปวฒนธรรม และการคาขายใหถกตอง พรอมยกตวอยางประกอบ

ความเจรญสมยทวารวดทางดานศาสนา ศลปะวฒนธรรม ไดแกการนบถอพระพทธศาสนานกายเถรวาท จากหลกฐานทปรากฏ คอใบเสมาเมองฟาแดดสงยางและในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พระพทธรปศลาองคใหญทพพธภณฑสถานแหงชาตเจาสามพรยา และทวหารนอยวดหนาพระเมร จ.พระนครศรอยธยา องคพระปฐมเจดย เจดยจลประโทน พระพทธรปศลา จ.นครปฐม แสดงใหเหนถงความเจรญทางดานศาสนา ซงมอทธพลตอการสรางสรรคศลปวฒนธรรมในสมยทวารวดในดนแดนประเทศไทย ความเจรญสมยทวารวดทางดานการคาขาย ไดแกหลกฐานจากเครองประดบ ลกปดทพบตามเมองทาการคา เชน กระบ พงงาน และเหรยญกษาปณ ทปรากฏในแหลงโบราณคดตางๆ ในประเทศไทยแสดงใหเหนวาทวารวด มการตดตอคาขายกบดนแดนอน

4. อาณาจกรละโวไดรบอทธพลความเจรญทางดานศาสนาและศลปวฒนธรรมจากเขมรอยางไร ใหนกเรยนยกตวอยางและอธบายประกอบ

อาณาจกรละโวไดรบอทธพลความเจรญทางดานศาสนาและศลปวฒนธรรมจากเขมรทางศาสนาพราหมณ-ฮนด ซงไดเขามามอทธพลทางดานศาสนาและความเชอ จะเหนไดจากสรางพระปรางคสามยอด ปราสาทหนพมาย ปราสาทหนเขาพนมรง ปราสาทเมองสงห การสรางเทวรปประจ าศาสนสถานตางๆ และศวลงค นอกจากนยงไดรบอทธพลของพระพทธศาสนาเขามาในภายหลง จะเหนไดจากการมพระพทธรปทมลกษณะผสมผสานอยในศาสนสถานตางๆ ในประเทศไทย

กจกรรมท 3 ใหนกเรยนวเคราะหทมาของศลปกรรมแลวน าตวอกษรดานขวามอมาใสลงในชองวางหนารปภาพใหถกตอง

ก. เจดยกกด ล าพน

ข. พระบรมธาตไชยา สราษฎรธาน

ค. พระพมพดนดบ ศลปะศรวชย

ง. พระบรมธาตเมองนครศรธรรมราช

จ. ประตมากรรมส ารด ศลปะลพบร ฉ. ปราสาทหนพมาย นครราชสมา

ช. เครองประดบทองค า ศลปะทวารวด ซ. พระปฐมเจดย นครปฐม

ฌ. พระพทธรปนาคปรกศลปะลพบร

ญ. ประตมากรรมพระนารายณ ศลปะลพบร

ฎ. ประตมากรรมปนปน ศลปะทวารวด ฏ. พระโพธสตวส ารด ศลปะศรวชย

ฐ. กค าวดเจดยเหลยม ล าพน

ฑ. พระพทธรปหนทราย ศลปะลพบร

ฒ. วดพระธาตหรภญชย ล าพน

ณ. พระพมพจากเมองโบราณคบว ราชบร ด. พระพทธรปศลปะทวาราวด นครปฐม

ต. ประตมากรรมนนต าศลปะทวารวด ถ. หนทรายแกะสลกศลปะรวมแบบเขมรฯ

ท.

ศลปกรรมอาณาจกรโบราณในดนแดนประเทศไทย

ธ. เจดยกกด ล าพน

น. พระบรมธาตไชยา สราษฎรธาน

บ. พระพมพดนดบ ศลปะศรวชย

ป. พระบรมธาตเมองนครศรธรรมราช

ผ. ประตมากรรมส ารด ศลปะลพบร ฝ. ปราสาทหนพมาย นครราชสมา

พ. เครองประดบทองค า ศลปะทวารวด ฟ. พระปฐมเจดย นครปฐม

ภ. พระพทธรปนาคปรกศลปะลพบร

ม. ประตมากรรมพระนารายณ ศลปะลพบร ย. ประตมากรรมปนปน ศลปะทวารวด ร. พระโพธสตวส ารด ศลปะศรวชย

ล. กค าวดเจดยเหลยม ล าพน

ว. พระพทธรปหนทราย ศลปะลพบร

ศ. วดพระธาตหรภญชย ล าพน

ษ. พระพมพจากเมองโบราณคบว ราชบร ส. พระพทธรปศลปะทวาราวด นครปฐม

ห. ประตมากรรมนนต าศลปะทวารวด ฬ. หนทรายแกะสลกศลปะรวมแบบเขมรฯ

อ.

1……ฐ……..

2……ข……..

3……ด……..

4……ฒ……..

5……ฎ……..

8……ฉ…….. 9……ก……..

10……ต…….. 11……ค……..

12……จ……..

13……ฏ…….. 14……ฑ…….. 15……ฌ……..

16……ฎ…….. 17……ญ…….. 18……ถ……..

19……ง…….. 20……ช…….. 21……ซ……..

1. จดเรมตนความเจรญของอาณาจกรทวารวด จดไดวาเปนวฒนธรรมทมการผสมผสานระหวางวฒนธรรมใดตอไปน 1. อนเดย – ละโว 2. ลพบร – ศรวชย 3. อนเดย - วฒนธรรมทองถน 4. ศรวชย - วฒนธรรมทองถน

2. อาณาจกรใดตอไปน ทปรากฏความเจรญดานพระพทธศาสนาทางภาคใตของไทย 1. อาณาจกรทวารวด 2. อาณาจกรลงกาสกะ 3. อาณาจกรตามพรลงค 4. อาณาจกรฟนน

3. จงหวดใดตอไปน มความสมพนธกบทตงของอาณาจกรโบราณในอดต 1. นครพนม : อาณาจกรอศานประ 2. สราษฎรธาน : อาณาจกรศรวชย 3. ล าปาง : อาณาจกรหรภญชย 4. นครศรธรรมราช : อาณาจกรลงกาสกะ 4. ขอใดตอไปน ไมสมพนธกน เกยวกบอาณาจกรโบราณ และโบราณสถานทพบ

1. พระปฐมเจดย : อาณาจกรทวารวด 2. พระธาตพนม : อาณาจกรศรโคตรบรณ 3. พระธาตหรภญชย : โยนกเชยงแสน 4. พระบรมธาตเจดย : อาณาจกรตามพรลงค

5. เหตผลขอใดทแสดงถงการแพรกระจายของวฒนธรรมทวารวดอยางกวางขวางในประเทศไทย 1. ถอเปนวฒนธรรมยคเรมตนของดนแดนตาง ๆ ในประเทศไทย 2. มความตอเนองทางประวตศาสตรทชดเจนตงแตอดต จนถงปจจบน 3. มต านาน พงศาวดาร ทสนบสนนการเกดขนและความเจรญรงเรองของทวารวดอยางชดเจน 4. มการคนพบหลกฐานทแสดงถงวฒนธรนรมทวารวด ครอบคลมเกอบทกภาคของประเทศไทย

6. ขอใดตอไปนสรปเกยวกบอาณาจกรทวารวดไดชดเจนทสด 1. เปนอาณาจกรแหงแรกในดนแดนไทย 2. ชวยถายทอดวฒนธรรมไปสดนแดนอน 3. น าดนแดนไทยเขาสสมยประวตศาสตร 4. รวมดนแดนของคนไทยใหเปนปกแผน

7. สงใดตอไปน แสดงถงมรดกส าคญของอาณาจกรตามพรลงคทมตอดนแดนไทย 1. เปนศนยกลางการถายทอดอารยธรรมอนเดยสดนแดนสวรรณภม 2. มสวนชวยเผยแผพระพทธศาสนานกายเถรวาทในดนแดนตาง ๆ ของไทย 3. เปนจดเรมตนในการสรางสรรครปแบบศลปกรรมทเปนเอกลกษณเดนของไทย 4. เปนศนยกลางในการศกษาและเผยแพรศลปะ วทยาการ จากการตดตอคาขาย

8. ขอใดเปนหลกฐานทแสดงใหเหนวา อาณาจกรละโวเคยตกอยภายใตอทธพลของขอมมากอน 1. ขอความในศลาจารกสวนใหญทบนทกดวยอกษรขอม 2. รปแบบการปกครองทมพระมหากษตรยเปนประมข 3. ภาพแกะสลกทแสดงลกษณะการแตงกายของชนชนสงแบบขอม 4. ศาสนสถานและเทวรปทมอทธพลของศลปะแบบขอมหลายแหง

9. จากการศกษาประวตศาสตรของอาณาจกรโบราณในดนแดนประเทศไทย พบวาการตงราชานของอาณาจกรโบราณสวนใหญ มกจะเลอกท าเลทตงของอาณาจกร ตามขอใด

1. พนทราบระหวางหบเขาทมแมน าไหลผาน 2. พนทราบลมแมน าทมความอดมสมบรณ 3. พนทดอนกวางขวาง น าไมทวมถง 4. พนทบรเวณชายฝงทะเล

กจกรรมท 4 ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตอง

10. ปจจยใดทเปนสาเหตใหอาณาจกรศรวชยเสอมอ านาจและลมสลายจากคาบสมทรมลาย 1. การถกรกรานจากกษตรยของอาณาจกรลงกาสกะทยกทพมาโจมตศรวชย 2. การเกดภยธรรมชาตจนภมประเทศเกดการเปลยนแปลง มผลตอการคาขายของอาณาจกร 3. การลมสลายของเมองทาการคาทส าคญของอาณาจกร เนองจากจนขยายการคาทางทะเล 4. ไมสามารถรกษาความเขมแขงและการคดคานอ านาจของอาณาจกรใหมทรงเรองขนภายหลงได

11. เพราะเหตใด การศกษาเรองของอาณาจกรโบราณในดนแดนประเทศไทย จงยงไมมความชดเจน และไมสามารถสรปถงความเปนมาของดนแดนตาง ๆ ไดอยางชดเจน 1. การขาดนกประวตศาสตรและโบราณคดในการศกษาคนควาอยางจรงจง 2. การขาดแคลนทางดานบคลากรผเชยวชาญและงบประมาณทมอยางจ ากด 3. การคนพบจารกสวนใหญ เปนจารกอกษรอน ซงเปนภาษาทยงแปลความหมายไมได 4. รองรอย หลกฐานทางประวตศาสตร ในการสบคนขอมลหลงเหลออยนอย และขาดความชดเจน

15. อาณาจกรตามพรลงค รบอทธพลทางวฒนธรรมจากไหนมากทสด

1. อนเดย-จน 2. มอญ-พมา 3. อนเดย-ลงกา 4. ลานนา-สโขทย

12. ภาพหลกฐานทางประวตศาสตรทปรากฏ เกยวของกบอาณาจกรใด 1. อาณาจกรศรวชย 2. อาณาจกรลงกาสกะ

3. อาณาจกรหรภญชย 4. อาณาจกรทวารวด

13. ภาพหลกฐานทางประวตศาสตรทปรากฏ เกยวของกบอาณาจกรใด 1. อาณาจกรศรวชย 2. อาณาจกรลงกาสกะ

3. อาณาจกรหรภญชย 4. อาณาจกรทวารวด

14. ภาพโบราณสถานดงกลาว ไดรบอทธพลของอารยธรรมใดและเกยวของกบอาณาจกรใดตอไปน 1. อทธพลอารยธรรมทวราวด : อาณาจกรศรวชย 2. อทธพลอารยธรรมขอม : อาณาจกรละโว

3. อทธพลอารยธรรมมอญ: อาณาจกรหรภญชย 4. อทธพลอารยธรรมศรวชย : อาณาจกรทวารวด

16. ขอใดกลาวถงอาณาจกรตามพรลงค ไมถกตอง 1. เคยอยในอ านาจของอาณาจกรลานนา 2. พระภกษสงฆน าพระพทธศาสนาไปเผยแพรสโขทย 3. เคยมการตดตอสมพนธกบลงกาเรองพระพทธศาสนา 4. พทธศตวรรษท 18 ตามพรลงคไดเปลยนชอเปนนครศรธรรมราช

17. จากจารกทลพบร แสดงใหเหนวาเขมรไดขยายอาณาเขตลงไปถงอาณาจกรใดทางภาคใต 1. ไชยา 2. ศรวชย 3. มะละกา 4. นครศรธรรมราช

18. ต านานสงหนวตเกยวของกบแควนใด 1. พะเยา 2. สพรรณภม 3. โยนกเชยงแสน 4. หรญนครเงนยาง

19. การคนพบเสมาหนทเมองฟาแดดสงยางจ านวนมาก สะทอนหลกฐานทางประวตศาสตรในเรองใด 1. วฒนธรรมขอมไดเจรญรงเรองอยางกวางขวางในบรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2. ศลปะทวารวดไดเจรญรงเรองและขยายอทธพลของศลปะสภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3. แสดงถงความเจรญรงเรองทางพระพทธศาสนาจากวฒนธรรมขอมสภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4. ชมชนโบราณในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรมมการนบถอศาสนาฮนดจากอทธพลขอม

20. ศนยกลางของอาณาจกรทวารวดในดนแดนประเทศไทยทปรากฏหลกฐานในระยะแรกคอขอใด 1. เมองอทอง สพรรณบร 2. เมองนครชยศร นครปฐม 3. เมองอทองและเมองนครชยศร 4. เมองคบว ราชบร

21. ธรรมจกรกบกวางหมอบ จารกคาถาเยธมมา แสดงถงความศรทธาของศาสนาใด 1. พระพทธศาสนานกายมหายาน 2. พระพทธศาสนานกายเถรวาท 3. การนบถอผ บชาพญานาค 4. ศาสนาพราหมณ ฮนด

22. ชาวละโวมพฒนาการฝมอการท าเครองมอเครองใชมากกวาเรองอนๆ คอขอใด (mwit 54) 1. เครองถวยกระเบอง 2. เครองแกว 3. เครองส ารด 4. เครองปนดนเผา

23. สวนมากนกประวตศาสตรและนกโบราณคดไดเรยนรประวตศาสตรอาณาจกรละโวจากหลกฐานใด 1. จารกเขมร 2. สถาปตยกรรม 3. เครองส ารด 4. ประตมากรรม

24. ขอใดทไมใชหลกฐานทางโบราณคดของอาณาจกรละโวทแสดงใหเหนวาไดรบอทธพลจากขอม 1. ภาพสลกนาฏกรรม 2. สถาปตยกรรม 3. ประตมากรรม 4. พธกรรม

25. หลกฐานชนใด ไมเกยวของ กบการศกษาประวตศาสตรความเปนมาของอาณาจกรซโลโฟซ 1. หนงสอจฟานฉ 2. บนทกของพระภกษอจง

3. ศลาจารก 8 หลกบนเกาะสมาตรา 4. จารกหลกท 24 ของพระเจาจนทรภาณ 26. ถานกเรยนเปนนกประวตศาสตรตองการศกษาศลปะสมยศรวชย นกเรยนจะเดนทางไปศกษาทใด

1. สวนโมกขพลาราม 2. จตคามรามเทพ 3. พระธาตไชยา 4. พระธาตเมองนคร 27. ขอใดแสดงถงอทธพลของอาณาจกรศรวชยบนเกาะชวา ประเทศอนโดนเซย (mwit 54)

1. มหาสถปบโรพทโธ 2. รปปนพระโพธสตวอวโลกเตศวร

3. กลองมโหระทกส ารด 4. พระพทธรปปางนาคปรก

28. การศกษาความเปนมาของอาณาจกรหรภญชย ควรจะศกษาจากหลกฐานในขอใด(mwit 54) 1. ต านานเมองนพบรศรนครพงค 2. ต านานจามเทววงศ 3. ต านานชนกาลมาลปกรณ 4. ต านานมลศาสนา