İSİM (AD) TAMLAMALARI

En az iki isimden oluşan, Bir nesnenin parçası olan, Aralarında anlam bağlantısı

kurularak oluşturulan, Bir nesnenin başka bir nesneyle

tamamlandığını gösteren

ad takımına “isim (ad) tamlaması” denir.

Ad tamlamalarında;

İlk olarak kullanılan tamamlayıcı öğeye “tamlayan”,

Birinci nesnenin parçası durumunda olan ikinci öğeye ise “tamlanan”

denir.

Ad Tamlamasıyla İlgili Bilgiler

Ad tamlamalarında birinci sözcük tamlayan, ikinci sözcük tamlanan adını alır.

Örnek :

Tamlayan Tamlanan Çocuklar-ın ses-i Küf koku-s-u

Tamlayanın kişi zamiri (ben, sen, o, biz, siz, onlar) olduğu tamlamalara “zamir tamlaması” da denir ve tamlama ekleri değişir.

Örnek :

Tamlayan Tamlanan Ben-im kitab-ım Sen-in düşünce-n Biz-im evi-miz Siz-in fikri-niz

Ünlüyle biten sözcüklere tamlayan eki getirildiğinde araya “-n”; tamlanan eki getirildiğinde araya “s” kaynaştırma ünsüzü gelir.

Örnek : elmanın yarısı

Ad tamlamalarında asıl üzerinde durulan ve vurgulanan öğe tamlanandır.

Sözgelimi, “kapının kolu” tamlamasında üzerinde durulan kavram “kol” dur.

Uyarı: “su” ve “ne” sözcüklerine “-ın, -in, -un, -ün” tamlayan eki getirildiğinde araya “n” değil “y” kaynaştırma ünsüzü girer.

Örnek: suyun hızı, neyin sesi

Ad Tamlaması Türleri

1.Belirtili Ad Tamlaması:

Tamlayanın “-in” ilgi ekini, tamlananın da “-i, -si” 3. tekil kişi iyelik ekini aldığı tamlamalardır.

  Örnek: bizim  köyümüz, fırtınanın  gücü 

NOT:Belirtili isim tamlamasını bulmak için tamlanana “neyin, kimin” sorularını sorarız.

    *Türkçenin  önemi    *Yolun  sonu    *Ali’nin amcası     

2.Belirtisiz Ad Tamlaması:

Tamlayanı yalın halde bulunan, tamlananı 3. kişi iyelik ekini alan tamlamalardır.

*Tarla kuşu *Çam ağacı *Okul müdürü *Devlet memurları  

NOT:Belirtisiz isim tamlamasını bulmak için tamlanana “-ne” sorusunu sorarız.

“Nasıl, ne kadar, kaç, hangi” gibi sorular sıfat tamlamasını buldurur.

3.Takısız Ad Tamlamaları:

Tamlayan ve tamlananın tamlama ekleri almadan oluşturdukları ad tamlamasıdır.

*Yün çorap *Çelik tencere *Ahşap dolap *Taş duvar *Bakır tel

Takısız isim tamlamalarıyla sıfat tamlamaları en çok karıştırılan konulardandır. Bunu önlemek için şu özelliklere dikkat edilmelidir:

Takısız isim tamlamalarında tamlayan tamlananın neye benzediğini ifade eder. Araya “gibi” edatını getirerek bulabiliriz.

Oysa sıfat tamlamalarında araya “gibi” edatını getiremeyiz.

Örnek: inci (gibi) diş altın (gibi) kalp

Takısız ad tamlamalarında tamlayan tamlananın neden yapıldığını belirtir. Araya “-den” ekini getirdiğimizde anlam bozulmaz.

Oysa sıfat tamlamalarında araya “-den” ekini getiremeyiz.

Örnek: tahta(dan) ev

Takısız isim tamlamalarının tamlayanları doğada tek başına bulunur.

Örnek: demir kapı

Oysa sıfat tamlamalarındaki tamlayanlar doğada tek başına bulunmaz.

Örnek: sarı etek

4.Zincirleme Ad Tamlamaları:

Bir ad tamlamasının üçüncü bir adla ya da başka bir ad tamlamasıyla oluşturduğu tamlamaya  zincirleme ad tamlaması denir.

   

  Bahçe  kapısının  anahtarı     b.siz ad tam.          ad        zincirleme ad tam. Çevre yolunun asfalt çalışması b.siz ad tam. b.siz ad tam. zincirleme ad tam.

Ad Tamlamasıyla İlgili Özellikler

1)Belirtili ad tamlamalarında tamlayan çoğul, tamlanan da belgisiz bir sözcük olursa tamlayan eki “-in” yerine “-den” eki kullanılabilir.

*Aşağıdakilerden  hangisi   (Aşağıdakilerin  hangisi)

*Yolculardan  biri   (Yolcuların biri)

2)Belirtili ad tamlamalarında kimi zaman tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.

*Tadı yok sensiz geçen günlerin

3)Belirtili ve zincirleme ad tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına sözcükler girebilir.

*Masanın ayağı (Masanın kırık ayağı)*Evin borcu (Evin bir türlü bitmek

bilmeyen borcu) 

4)Belirtili ad tamlamalarında tamlayan, tamlanan ya da ikisi birden zamir olabilir.

*Onun kızı (Tamlayan zamir)*Çocukların birçoğu (Tamlanan

zamir)*Onların birçoğu (Tamlayan da

tamlanan da zamir) 

5)Tamlayanı zamir olan belirtili ad tamlamalarında tamlayan genellikle düşer. Bunlara “tamlayanı düşmüş ad tamlaması” denir.

*Olayı bize babası anlatmıştı. (Onun babası)

*Evimiz çok güzel oldu. (Bizim evimiz)*Paran var mı?(Senin paran)

6)Bir tamlayan, birden çok tamlanan için; bir tamlanan da birden çok tamlayan için ortak kullanılabilir.

*Evin kapısı ve penceresi açık kalmıştı. (Tamlayan ortak)

*Ahmet’in, Murat’ın ve Deniz’in velisi toplantıya katılmadı. (Tamlanan ortak)