PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT

Kapitulli i X

Tema :

K e r k e s a p e r p a r k i mKarakteristika e problemeve te transportit

Parkimi eshte nje aspekt i rendesishem i transportit qe ndihmon (pranon) ne praktike levizjen e

automjeit. Ne qendrat urbane politika e vendqendrimeve te inspirohet nga kritere dhe objektiva te

ndryshme , por ne cdo rast p[ermban nje total racionale e bazuar ne njohjen e ofertes ne veprim

dhe kerkeses me te gjitha kuptimet sasiore e cilesore. Vleresimi i ofertes eshte nje problem i nje

vezhgimi te paster statistikore ndersa kerkesa varion ne hapsire dhe ne kohen dhe mbi gjithshka

ne sjelljen e perdoruesave ne lidhjen me politiken e pergjitheshme dhe ne vecanti me vete

politiken e vendqendrimeve. Ne kete kapitull do te mundohemi te ndertojme tek disa modele te

vleresimit te kerkeses, ne vecanti tek modeli gravitacional , dhe do te dallohen disa parametra qe

bejne matjen e kerkeses per parkim.

Analiza e kerkeses per parkim

Madhesia themelore per te vendosur vol;umi i pergjitheshem i kerkeses per parkim, duke

vleresuar ndryshueshmerine neper vite (kerkesa ditore mesatare ne vite per shume vjet te

njepasnjeshem), ndryshimi brenda vitit (kerkesa e perditeshme) mesatare ne muaj per 12 muajt e

vitit, ndryshimi ne jave (kerkesa e perditeshme gjate 7 diteve te javes). Te dhenat ditore

shperndahen per cdo ore te dites per stabilizimin e ardhurve , te nisjeve, te kohezgjiatjesse

qendrimit gjate 24 oreve . Te gjitha parametrat e dhena me siper mund te vezhgohen pa intervista

te drejtuesave te mjetit . Per nje pershkrim te plote te kerkeses dhe mbi te gjitha per nje

interpretim dhe per nje projektim te bazuar ne te ardhmen , lipset te intergrohet me treguesit e

vendit te banimit dhe distinacionit te udhetimit te pushimit dhe te tipit te automjetit. N.q se do te

merrnim parasysh realizimin e intervistav, eshte e mundur te mblidhen te dhena mbi aspektet te

tjera te fenomenit te pushimit p.sh. arsyet per zgjedhjen e mjeteve individuale dhe distancen nga

vendbritjet dhe zhvendosjet nga vendi ku eshte parkuar automjeti.

Metoda e vleresimit te kerkeses per parkim

Vezhgimi i parametrave te kerkeses per parkim , te vleresuar gjithnje referuar nje zone te kufizuar

qe perben edhe zonen ne studim, mund te behet me anen e vezhgimeve O-D ose nepermjet

vezhgimit “orar transporti”..........

rasti i pare mund te perdoret me dy menyra te ndryshme:

a pa intervistuar drejtuesit e automjeteve

b duke i intervistuar drejtuesit e automjeteve

N.q se zona ne studim eshte e vogel per te shmangur intervistat mund te llogariten fluksi ne hyrje

dhe dalje nga kjo zone, mbi te gjitha rruget ekzistuese, e njohur si metoda e kordonit

1

Fig metoda e kordonit

Gjate intervaleve te ndryshme te kohes , vellimi i makinave ne parkim jepet nga diferenca e

hyrieve dhe daljeve. Vezhgimi kryhet, te pakten per nje dite mesatare te punes, me regjistrimin e

te dhenave ne intervale kohore te parashikuara To ,ne relacion duhet te jete shenuar vendi dhe

koha ne te cilen behet vezhgimi. Skada e vezhgimit zakonisht kryhet per zona te vogla 500-

700m2.

Metoda e targave

Sipefaqjaseksioni i studimit/vezhgimitQarkullimi I studimitKodi I imtervistes data12.30-12.45 12.45-13.00 13.00-13.15/ 13.15-13.30

targat

Me te dhenat e grumbulluar nga skedat per disa vezhgime te organizuar ne dite te caktuar dhe

jave te caktuar, ndertohet grafiket e kerkeses per parkim per zonen. Ketu nuk del ne pah

karakteristikat e kerkeses per parkim sic mund te jete:

numuri i automjeteve ne funksion te oreve te dites

oreqendrimi ne funksion te oreve te dites

numuri i automjeteve ne funksion te frekuences se qendrimeve ne ore

Ne keto vezhgime nuk vleresojme dot elemente te perdoruesit te mjetit, si qellimi I parkimit etj,

lemente te cilet jane te domosdoshem ne perpunimin afat gjate te projektit per parkim. Ne kete

vezhgim ose interviste kampjoni mund te pranohet sii njesi, duke I u referuar per 150mjete, per

cdo 1000 mjete keto grafike percaktojne ciklet ose nevojat per parkim.

Modeli i percaktimit te kerkeses per parkim

2

Per modele te kerkeses perdoren disa struktura matematikore pak a shume komplekse te afta te

vleresojne manifestimin e nje fenomeni nepermjet vezhgimit ose vleresimit te fenomeneve te

bashkelidhur. Ne rastin e kerkeses per vend pushim modelet me te thjeshte jane te tipit agregat:

kerkesa paracaktohet me numurin e vendeve te parkimit te nevojshem ne nje zone dhe vleresimi

merret ne kosiderate ne lidhje me faktore te vendosur ne zonenqe eshte objekt studimi. Ne nje

plan te riorganizuar te qarkullit dhe te vendqendrimeve eshte e nevojshme te percaktohet

vendndodhjet e impjanteve te parkimit ne zona te ndryshme ne te cilat eshte bere ndarja e teritorit

dhe vleresohet oferta e percaktuar tek secili impiant. Ne rast se ne nje plan te supozuar adaptohet

nje strategji qe parashikon perdorimin e mjeteve kolektive si sitem i vetem i transportit per hyrien

ne qender , vendosja eshte e mundur nepermjet perdorimit te percaktimeve periferike te qendrave

urbane.

Ne nje rast te tille , eshte gjithmone e mundeshme gjetja e zonave per tu destinuar per parkim,

keshtu qe oferta per parkim do te jete ne perpjestim te kerkeses per seicilen zone.

Ne funksion te njohjes se sistemeve te ndryshme dhe te kufijve te zones qe duhet mbrojtur,

dimensionimi dhe vendndodhja e parkimeve i lihet per zgjedhje projektuesit. Ne rast se mundesia

e ekzistences se zonave te destinuara per realizimin e impianteve per parkim eshte i kufizuar,

keshtu disa zona nuk mund te sherbehen me impiante te tille , eshte e nevojshme te verifikohen

vendndodhjet e ardheshme te ofertave per parkim nepermjet perdorimit te modeleve te

percaktimit qe simulojne sjelljen e perdorusave nepermjet hipotezave qe jane shenuar si:

a shperndaria hapsinore e kerkeses per parkim ne te ardhmen

b tarifat qe do te ap;ikohen

c kapaciteti I sejcilit parkim

Madhesi te tille percaktojne shperndarien e automjeteve ne vendpushime ne impjante te etem

parkimi. Supozojme qe kemi dalluar keto zona ne teriorinqe kemi ne studim (I,j=1,2,3, ,, N) dhe

njihen koordinatat e tyre xi yi te qendrave te zones I ose j. Kjo e fundit nga njera ane paraqet dhe

kerkesen dhe oferten te vendqendrimeve te sejciles zone.

Per nje densitet te shfrytezimit dhe vendesh te nisjes stacionare ne nje menyre homogjene ne

zone. Qendrq e zones gjendet me metoden e graviteet.

Supozojme qe jane percaktuar disa zona me te cilat jane te disponueshme zona per realizimin e

impjanteve te cilat formojne nje sasi P me kordinatat P(xi,yi). Sqarojme se kemi

C parkimit = kapcitei I parkimit te nje impjanti

Dparkimit = shperndaria e kerkeses per parkim ne zona te ndryshme I

T parkimit = tarifa e parkimit (sherbimit) te perdorur ne parkim

Ekziston nje relacion e ketyre parametrave per nje zone I

3

∑ ∑= =

≥P

i

P

iparkimitparkimit DC

1 1

ose afersisht te jete e barabarte me kerkesen totale .

E panjohura e problemit eshte percaktimi I P9ij) qe perfaqeson perqindjen e kerkesave te

realizuara ne I por qe pushojne ne zonenj

Modeli I percaktimit konsiston ne gjetjen e nje operatori k elementet e te cilit jane P(ij) nepermjet

perdorimit te modelit vleresohen:

1) Zenia e impjanteve te vecane te parkimit , qe eshte I nevohshem ne percaktimin e

kapacitetitte impjanteve te vecantene fazen e projektimit

2) Fitimi I cdo impjanti I marre si produkt itarifave te parkimit ne zenien.

Do te egojme me poshte modelin gravitacional I cili eshte me I thjeshte si ne perpilim ashtu dhe

perafrimin matematikore edhe pse nuk eshte shume per rezultatet.

Nje model I tille supozon sejcilin impjant parkimi te parkimit si te perqendruar ne qendren te zones

9mund te jete realisht edhe ne periferi te zones).Impjantet bashkohen sipas tipit te tarifave ne

menyre qe te formojne parkime fiktive me kapacitet te barabarte me shumen e te gjitha

ambjenteve me te njejten tarife te impjanteve te ndryshme. Keshtu ne n je zone te vetme do te

jene aq parkime sa jane tarifat, te gjitha te vendosura ne qender , sejcila prej tyre do te kete nje

oferte barabarte me shumen e ofertave te impjanteve te ndryshme per sejcilen klase tetarifave.

Hipoteza mbi te cilat bazohet modeli eshte qe numuri I akteve te pushimeve eshte ne perpjestim

te drejte me kapaciteitn e sejclit impjant fiktiv dhe ne perpjestim te zhdrejte me nje funksion te

kostos relative te perdorimit. Perqindja e atoeturave te drejtuara ne I dhe qe pushojne ne zonen j

me tarife k jepet nga shprehja e meposhme;

∑∑=

k j kjiZ

kjCkkjiZ

kjC

kjiP

),,(

),(),,(

),(

),,( ku:

C(j,k) kapaciteti I impjantit ne zonen j me tarife k

Z(i,j,k) kostoja e perdorimit te nje parkimi ne zonen j me tarife k per nje kerkese per pushim e

drejtuar ne I

Vlera Z(I,j,k) jepet nga shprehja e meposhme

Z(I,,j,k)=[βd(i,,j)+γ(j,k)+∂λ]α

Ne kete shprehje kemi keteo :

α eshte nje konstante kalibrimi dhe presupozon nje vlere 4-6

4

β eshte koeficent qe merrparasysht distancat ndermjet qendrave te impjanteve te parkimit e

cila mund te pranohet β1 =t cp 2/V per d(i,,j)<= 1000+γ(j,k)+∂λ]α

β2 =t cp 2/3V per d(i,,j)> 1000 ku

t vlera e kohes

cp numuri mesatare I automjeteve

d(i,,j) distanca e qendrave te impjanteve te parkimit ne vije ajrore midis zonave I dhe j

V shpejtesia e levizjes ne kembe, neper parkim.

λ tarifa per impjantin fiktiv te tipit k

∂=0,1

Perderisa parametrat cp dhe t mund te marrin vlera rw ndryshme per perdorim te ndryshem mund

te kryhet aplikimi I modelit ne menyre te shperbere, duke e marre kerkesen ne klasa dhe ne

pergjithesi ndahet llogaritja sipas motivit te levizjes.

Kontrolli I vendparkimit

Kontrolli I vend parkimit ose I operacionit te qendrimit ne teknologjime e parkimit te autoveturave,

ofron mundesine e ekujlibrimit te sistemeve te ndryshme te transportit qe jane ne sherbim ne te

njejten zone urbane, moment ne te cilin duke mare ne sherbim ne konsiderate koston e perdorimit

te autoveturave private ne tarifa te larta per parkimin behet shume me ekonomike perdorimi I

mjeteve kolektive .

Nje politike e tille ka shume avantazhe dhe permbi te gjitha ajo me e prannuara (ose me pak e

pelqyeshme)nga ana e perdoruesave sepse nuk eshte nje veprim indiskriminues kunder

automobilit

Ne kushte paraprak per nje objektivitete te bilancuar te administrimit te impjantit te parkimit ne

rastin kur keto jane ne godina (ndertesa) te specializuara, qe nga momenti qe koston e rritura te

shfryteszimit dhe te bleries te hapsirave, vene ne diskutim leverdine e investimit ne kete sektor.

Ne fund lejon qe te kemi infrastrukture te domosdoshme per realizimin kalimin midis mjeteve

individuale dhe ature kolektive kalim qe peren veshtiresi me te medha per te kapercuer kur

kerkohet te procedohet mbi nje bshkim midis dy sistemeve te ndryshme te transportit

N epergjithesi kontrolli I venparkimeve mund te behet me dy nmenyra

1 parkimetra

Me anen e kesaj metode eshte e mundur te kontrollohet kohezqatja e parkimit per vendet e

caktuar per parkimin ne rruge ose pershtatje e nje strukture te vecante tarifore per vend parkimet

qe ndodhen brenda ndretesave speciale. Ky sistem kerkon nje minimum personel per leximin e

pakimetrave ose per kontrollin e hyrieve nga ane tjeter eshte shtytes per koheqendrimn e shkurter

, ne te vertete eshte nje strukture me efikase (dhe me e perhapura) per veprimine ekujlibrit dhe

integrimit

5

2 disk orar

Kontrolli nepermjete disqeve orare eshte ekujvalent me te meparshmin (por eshte kosto minimale

falas abone) ky lloj kontroli aplikohet veem neper rruge dhe leximi behet nepermjet diskut nga

Punonjes e kominitetit. Menaxhimi I kesaj teknologjie eshte me I thjeshte por nuk eshte dinamik

eshte menje zgjidhje fikse (nuluri I leshuar I disqeve eshte I njohur si dhe oraret e tyre ), personeli

I vereifikimit kerkon nje parapregatitje , Me kete metode mund te lexojme vetem levizjen e

perdoruesave neper parkime te ndryshme ne vijim te kohes, keshtu mund te konsiderojme si nje

njesi e mbylkkur jo me influenca nga jashte.

Tipet e impjanteve te parkimit

Impjantet e parkimit ndahen sipas perdorimit dhe sipas pozicionit ku ato gjenden ne lidhje me

qendren e banimit

1 Parkime periferike qe ndodhen ne zona te distancuara nga qendra lehtesishte te

arriteshme nga jashte pasi vendosen ne kufij te infrastruktures me rrjedhje te shpejte.

Ato sherbejne permbi te gjitha si mbrojtese te qendres urbane kur nuk deshirohet qe

autovetuarat te hujne ne zonat e mbrojtura ose jo te pershtateshme per qsrkullimin e

autovetuave private .

2 Impjantet e parkimit per sherbimet, qe jane shume te ngjeshur me te me sipermen,

jane te vendosura gjithmone ne kufujte e qendres urbane por te karkaterizuara nga

pasja ne afersi te tjera ndalesa (stacione) te sistemeve te transportit kolektiv per

kalimin mbi n je mjet tjeter transporti. Tipe te tilla perdoren ne qendra ne qendra

urbane te cimensioneve te medha ku eshte e nevojshme perdorimi I mjeteve kolektive

per te zbrazur qendren.

3 Parkime ne destinacion, jane impjante ne afersi te vendit te destinacionit dhe jane kur

nuk ekzistojne probleme te blokimit te qarkullimit. Behet ne pika me terheqje te madhe

( prane supermarketeve qendrave komerciale bankave etj.) per te shmangur zenien e

siperfaqeve te ndryshme me automobila ne kerkim te vendparkimit e keshtu per te

mbajtur te lire makines.

4 Parkimi per banoret destinohen per parkimet e vetmuara per banuesit, kur nuk

ekzistojne mbi siperfaqe per vendparkime ose kur nderhyhet per te mbrojtur zonen me

ndalim te parkimit ose me rruge per kembesore.

5 Parkimet te perziera qe I sherbejne njekohesisht banoreve te zones dhe perdoruesave

te rastit kur bejne ndarien e pakimit ne pjese per njerin apo tjetrin.

Jane te mundeshme forma te ndryshme tarifimi:

• Orare ditore me koston me te madhe

• Kohe mates me koston me te vogel

6

• Me abonim per banoret e zones

• Tarifa vetem per vendpushime midis oreve te fundit te nates dhe te fillimit te

mengjesit.

7

8

Qellimete kryesore

Ndertimi infrastrukturore te destinuar per vendpushime ne qendra banimi duhet te pikesynoje

permiresimin e sektoreve te njepasnjeshem

A Ruajtja e anbjentit ekzitenca ne infrastrukture ekzistuese parkime eriferike , me qellim qe

te lehtesohet ngarkesa ne qendrat urbane . keto parkime vendosen prane qendrave te medha

tregetare e urbane.

B Levizeshmeria – ekzistenca e parkimeve nterurbane ben qe qendrat te lehtesohen nga

ngarkesa ne qarkullim. Ne kete rast sherbimi publik eshste me I efekteshem dhe komod

C Pershtatja me e madhe e nje levizje me shume drejtime ose zona pasi lehtesohet

ngarkesa e trafikut mund te organizohet shume mire sherbimi kolektiv me kosto me te ulet.

Karakteristikat teknike te impjanteve te parkimit

Impjantet e parkimit ne forme shumekateshe, jashte rruges, mund te klasifikohetn sipas

karakteristikave dalluese te tyre si me poshte :

Kategoria A Impjante me platforme

Ky tip eshte ne formen e nje ndertese shume kateshe ku dyshemete e kateve te ndryshme arrihen

nepermjet platformave te pjerreta e gjith kjo ngjason me nje labirinth I pakufizuar me nje cirkuid

potesisht te percaktuar.Perdorisi I ketij impjanti leviz neper nje intenerari neper dysheme dhe

platforma deri sa te gjeje pozicionin e parkimit te mjetit te tij. E gjithe kjo ndertese mund te jete

teresisht posht tokes, ose edhe e gjitha mbi siperfaqen e tokes, ose dhe e kombinuar, ku disa

kate gjenden poshte tokes, e te tjerat siper saj. Platformat e levizjes neper kate eshte eresisht e

organizuar sipas nje telknologjie levizjesje neper ndertese si ne ngritje ashte dhe neper sbritje,

keshtu kete levzsje mund ta prazantojme sipas organizimit te tyre ne kete volum:

Platforme te drejta ose elikojdale

Platforme me sens unik ose dopio sens (dy drejtimet)

Platforma te ngritjes e te zbritjes te pavarura, te kunderta ose perbri

Sensi I qarkullimit per p;atformat e ngritjes ose te zbritjes mund te jene ne sensin orare ose

antiorar

Kategoria B Impjante me plan te pjerret

Impjante me plan te pjerret jane te ndertuar nga dyshemet e e pjerreta te tille qe ne piken me te

larte te nje kati te pjerret fillon dyshemeja e katit pasardhes. Ky tip impjanti rrealizohet vetem

atehere kur gjendemi mbi terene qe kane nje pjerresi te caktuar edhe ketu leviz mjeti derisa te

gjeje vendin e parkimit.

Kategoria C Impjante te mekanizuara.

Impjantet te mekanizuara jane te ndertuara pergjithesisht ne dy seri te shkalleve te vendosjes

bashke mbi shume nivele. Seri te tilla jane te kunderta midis tyre ne menyre qe midis tyre mund te

punoje nje elevator, icili mund te ngeje nje ose dy mjete dhe mund te transportoje deri ne vendin 9

met eafert te lire. Te tilla operacione jate te mekanizuara dhe me ndihmen e elektronikes jane

ooptimizuar ne menyre qe te zvoglohet koha dhe rruga e pershkruar. Drejtuesi I mjetit e fut mjtin

deri ashensorin e impjantit dhe e fik makinenose ben dorezimin e saj te mbyllur duke marre dhe

bileten e sherbimit. Ne kete bilete eshte shenuar karakteristikat e impjantit si dhe vendi I mjetit ne

fjale ku ai do te vendoset pamversisht se te nuk e shikon dot me sy te lire drejtuesi I tij. I gjithe

sherbimi realizohet me je personal I cili ben te mundur funksionimin normal te ketij im[janti.

Mekanizimi I ketyre impjaneve kane strategji te ndryshme ne projektim konkretisht:

Impjant me detyre projektimi me nje reduktim minimal te personelit te sherbimit.

Impjant me detyre projektimi me minimumin e volumit ne cdo shkalle ne te cilat autoveturat

depozitohen ne parkim

Zakonisht impjantet e automatizuara preferohen kur:

1 siperfaqet e disponushme jane te reduktuara

2 Kerkesa per parkim eshte pothuajse uniforme gjate gjithe dites , pa pike te tepert duke

patur parasysh se kohet per parkim dhe per dorezimin e mjettit jane pak a shume e

gjate 30-60sek

3 Iperfaqja e disponueshme eshte e nendheshme dhe kemi veshtiresi per ajrosje dhe

keshtu qe eshte e nevojshme qe te shuhet motorri

4 Hapsira ne dispozicion eshte ne nje forme afersisht katrore (e vleresushme ne dy

drejtime), gje qe lejone pozicionim ne modele

Elemmentet konstruktiv te impjantit me nje plan vendosjeje ne infrastrukture.

KaRakteristika e ketij lloj impjanti eshte se mund dhe aplikohet gjeresisht neper infrastrukture e

qyteteve pa e penguar qaekullimin e trafilut. E veanta tyre eshte per thjeshtesine dhe prakticitetin

por gjithnje I referohemi nje grupi me dimension te vogel tip-veture e cila pranon nje siperfaqe

maksimale 1.7x1.4m (normat ne llogaritje meren ne 2.5x1.5m). Pozicionet e mundeshme mund te

jene

a lineare (pozicioni I mjetit paralel me drejtimin e rruges)

B kryq (pozicioni I mjetit kryq me drejtimin e rruges)

C pjerret ( pozicioni I mjetit formon me drejtimin e rruges nje kend 30-60 grade me derjtimin e

rruges)

10

11

12

13

14

15

16

Figura e vendosjes se mejteve ne impjant parkimi

Ne keto impjante kane nje te vecante pasi parkimet e mejteve mund te behen ne nje soe ne te dy

anet e rruges, vendosja e zgjedhjes se njeres apo tjetres jane specifikime te karakteristikave te

rruges si permasat gjeometrike, numuri I korsive dhe kapaciteti I njeres korsi ose ane ose drejtim

te rreges etj. dhe te kapacitetit te nje impjanti

17