Kemal Paşa-zadeni̇n Viii. Defteri̇
-
Upload
nusretcolo -
Category
Documents
-
view
246 -
download
0
Transcript of Kemal Paşa-zadeni̇n Viii. Defteri̇
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
1/16
KEMAL PAŞA-ZADENİN VIII. DEFTERİ
KısıM 2.
Doç. Dr. Ahmet UGl.]H
Selçu~tIatun dergah-ı gcrdün-iştibaha müla~at it.-
dügini, cenab-ı kam-yabla müşalaI.ıa babında keli-
mat itdügini beyan eyler ..
Çün server-i kişver-i Yiinan yanındağı sipalı-ı gıran-ı bi-keranJa
Bursa tahtgalıından göçü}, yürüdi, leşkcr-i mür-I.ıaşcr-i l):aramanla
Süleyman-ı zamana ~arşu gelüb, hayme-vü-bargalıla yer yüzin büri-
di,
ı I
Gerçi çü mür-u-melah-est an sipah
Mür ~evcd küşte çü üfted .be-rah
iki birader !uruşub, iki leşker muşub, biri birine girişüb ~ırışma~ mu-
l:-arrer olıca~ bad-ı fitne csüb, derya-yı şiir-u-şerr !aşub, Bursa ile İs-
tanbul arası emvac-ı aşübla !olıca~, Selçu~ !Jatun, ki merI.ıiim Sul-
!an Muradun l)vaher-i fertmnde-al)teri-ydi, kan-ı Al-i (O~manuii, ki
ma(den-i (izz-ü-celaldür, giran-heha gevheri-ydi,
I I
' Zeni ez besi merd çalakoter Be-gevher zı derya besi pak-ter '
vesa'il-i istincaIp terkib idüb, mesii'il-i istişlaJ:ıa tertib virmeg-içün
Bursadan geldi irdi. Ma-beynde olan maddeMi l)iliif-u-şı~al:-a ı:;iiret-i
vifa~-u-ittifa~ı giyürmeg-içün araya girdi. l):ı!ar-ı em!ar-ı ışlal~la g u -
bar-ı gir-ii-dan telbide, ve nar-ı kiirzan talımide i~dam itdi. Padişah-ı
bilafet-penaha buluşub, "~arndaşuİiı atası mülkinden maJ:ıriim itme"
diyü ill.ıaI.I-u-ibram itdi. İstedi ki, Bursadan annaru nihiiyet-i viliiyet-i ,
Yiinana varınca Cem Sul!ana alı-vire, ol iki padişahla l)ayl-ü-sipahı
iki başlu ejder eyleye ve kişver üzerine şalı-vire. No~şan-ı idrakinden
bilemedi ki bir künamda iki şir olmaz; ~uşiir-ı (a~lından fehm ıplarnaclı
ki bir niyainda iki şimşir [8a] olmaz.
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
2/16
266 AHMET U(;UR
I I Eger zen niku budi vü ray-zen
Me-zen nam-ı hadi mer'-ü-ra ne zen
Şiivirü-hünne 1J.iilifü-hünne fe-inne re'ye-hünne ileyye efnün ve
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
3/16
KEMAL PA A.ZADEN N VIII. DEFTERt 267
Serdar-ı a':ı:am, sipehsaliir-ı mu'aHam Gedik Al;ımed Paşa, ki
l,ıüsam-ı Iıün-aşiimı cam-ı bezm-i rezm, sinan-ı can-sitiinı şu'le-i şem'-i
cem'-i :?aferdi, ol e;ınada Polya'dan geldi ırdi. Sultiin-ı cihiin-balışuİi,ki iifitab-zin-ü-iisüman-rabşdı, rikab-ı hilal-mi~aline kebkeb kevkeb-
leri gibi yüz sürince, cenab-ı kiim-yabd;n işaret oldı; iiheng-i eengi
riist Iplub, siiz-ı karzara düzen virdi.
\ I
Alaylar bağlanub şaflar düzildi
'Alemler şlJı;.~ası yer-yer çözildi
Nefir-i şür-şafir-i dargir çalınub, mulıanne~lerüii benizleri alınib, ta-
leb-i gir-ü-dar iden eiger-darlarufi yürekleri talabıdı; kiis-ı J~arbgökler
gibi gürleyüb, ~ılıçlar şimşekler gibi yalabıdı; biid-ı ceng esüb, begle-
rüii sancaJı;.ları çözüldi; gönder bayra~ları yelebidi. Bahiidırlaruİi cam-ı
pür-meram-ı neng-ü-niim gözlerinegelüb, efkiir-ı bam-ı ser-eneam-ı
kar öglerinden gitdi. Nesim-i bahar-ı :?afer meşiimmına irince, göfili
gül gibi açılub, her biri seçilüb, alay öİiinden [8b] şıçratdı.
I IŞOİiın fikr eylemek sitdi öginden
Alayuİi şıçradub çı~dı öİiinden
Evhiim-ı batıl hed-dillere giydükleri zırhları dam idüb, duzaga düş- ,miş mürg-i val;ışi gibi endiimlarınun aramı gidüb, .bedenleri' ~afesi-
nÜİi bendi çözüldi; her biri çekildi, girü ~aldı, süzüldi.
I IGürizan-ı dil-bcr dil ender beden
Diliran zi !}aftan büride kefen
Padişah-ı derya-dilün alayındağı sipah-ı küh-şüküh Yeİii Şehr
ovasınun berü ~arşusındağı tağı bag ve beri açılmış gülzar-ı pür-ba-
hara döndürince, puşt-i dürüşt-i zemin-i sengini t1ing-i biid-reftiirun.
süm-i seng-rengi-yle nerm-ü-germ idüb, sinan-ı iiteş-feşiinla gülşen-iheviiyı külgan-ı pür-nara döndürince, Anatolı 'askeri ve Rümleşkeri
alay-alay aşaga ovaya inüb, düşmen çerisine ulaşdılar. Mübarizler
kenar-ı gülzar-ı meydanda bahiir-ı :?afer germiyetine Hileler gibi Jpzıl
ala ~ana bulaşdılar. Bir zamiin çarbaeılar feveleri meydan içinde kerr-ü-
ferrle derya mevcleri gibi ~ovuşdılar; abir ol iki leşker-i giran toJı.uşub,
iki baJ:ır-i bi-piiyan gibi birbirine Jı.avuşdılar. Sırr-ı.merece >l-baJ.ıreyni
yelta~ıyiini 'iyiin oldı; mevc-i aşübla miyiin-ı zemin-ü-iisümiin toldı.
Adem fevclerine bad-ı l;ıamle ızpriib virüb, deryii-yı pür-aşüb gibi ~ay'
nayub taşdı; son demür Jı.umları yerüİi yüzini ser-ii-ser' bürüyüb, ~ıllÇmevcleri başdan aşdı. Tig-i mig-reng ceng meydanına Jı.an baranını
yagdururken,
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
4/16
AHilIET UelH
i i Çpkinmiş idi göge n ize ejdeha-kirdiir
Niyam-! I.ıüsam-! bün-üşam nar-ı karzarun tef-ü,tabından
I I Dilini ıaşra çı!:-armışdı mar-! ef'ii-var
Bir demdt;: Süheyl-i şimşir-i yemaninüii te)~irindeıı edinı-i zemin 'a~i1~-
irengin levnİni buldı; dem-ieşkelden şürct-i mevt-i alpner müşekkd
olub, cevhcr-i l.ıaneerden peyker-i peykoi eeel mu~a vver oldı.
1
.
1
Bahr-i jel'f-i '.Iünun inli ını~vei çarl)-ı ai)zara
tlaneer-i ~engerf-gündan mevt-i al.ımer aldı reng
Dem-i nay-ı rüyin ile hevii-yı vega genn olub, tennür-ı I.ıarh şöyle ~u-tuşdı ki od şu'leleri-yle, ki serdarlaruii haşındağı IJlıd,-1zer-cndüd idi,
(alem ~oldı; O L nanıii şeriir-u-tal)l-yle, ki ser-i tiz-i nize-i ean-sitiinııii
hiri sinan-ı abdan ve hiri bayra!:--ı iiteş-dira!;}şı-ydi, a'zii-yı heva göyi-
nüh kül-kül oldı. Bir rarafdan nar-) pür-şerar-ı ~ıtal iltihah-u-ız~ırab
ve lehih-i mehih-i eidal işti'al hulmışdı; bir ~arafdan gerına-yı heviı-
yı Ab feza-yı ve~i"ıyı pür-tab idüb, ham ün-ı \:ıarb.gilh kaniin-mi~ii.l
olmışdı. Hengarnc-i germanun gerıniyeti hengamı ve fa~l.ı tabistanun
. şiddeti eyyiimı-ydi. Sel.ıerden ejder-i heft-ser-i çarl)-ı gcrdiin i"ıteşin-
dem olub, külban-ı kii'iniLt eemeriitla ~olmışdı.
Tizi-yi burşid hem ez hamdad
Kı;rd hak ez kagıd-ı şam i sevad
Bes ki şüde saye zi germa siyah
Genn del' enda!;}te J.ıöd-ra Le-çah
[9a] Pertev-i afitiib-ı cihan-tabla derya-yı asümanda ~alb-i tl iit-u-
Sera~an göyünmişdi; pöta-ı gerdünda sel.ıah sızmış gümüşe, ve ateş-
.dan-ı devranda çaru lpzmış tiibeye dönmişdi. Mübarizlerüii giyindük.leri baf'tan-ı pülad nı üm giLi nerm olub, hindükleri sel.ıer yellerinüii
nefesi bad-ı sem üm gihi germ olub, mar-ı zehr-biir gibi dilin çı~arub
şolurdı. .Gazilerüii ellerindeki, tig-i ınig-reng-ü-abdiirun seylah-ı re.'
v~nı olmış idi. Tiz-taz tazilerün ayağındagı na'l-i ateşohardan küre-i
zemin küre-i ateşin olurdı. Sevret-i I)ariiret-i tahistandan nihaI-i ser-
sebz-i rimal.ı şii' . 1 - 1 nar gihi ateş-biir olub, dehan-ı tig-i Lürriin zebiine-
i ateş gibi bi-iib aldı. Dcşnc-i ahdar, ki l.ıün-ı- düşmen-i bed-kirdara
teşncliginden berg-i si"İsen-var zebiinını çı~armışdı, şu'le-i şem'-i sü~i!.n
gibi pür-tah oldı.
I IZebiin-ı 1 . 1 al ile hün-ı 'adüya teşncligin
Dilini ~aşra çı~armış ider beyiin haneer
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
5/16
KEMAL PAŞA.ZADE"İN VIII, DE.FTERl 269
Sa~i-yi karznr hir nice nevbet ki, şarab-ı J)ün-nabla tolu sagar-ı ~ıimii.
mı haşm-ı hed-fercamuii aşJ:ıiib-u-anşarına şundı, ol bez m-i rezmde
içilen cam-ı J,ı.üsam-ı bün-aşamdan şaçılan cür'alardan bostan-ı mey-dan-ı gir-ü-dar eyyam-ı baharda lalezara döndi. Şu
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
6/16
270 A HM ET U CU R
Bezm-i rezmüii ma~amında sağar-ı miğfer cam-ı pür-müdam gibi ~ün-ı
gülgünla tolmışdı; sine-i siper ve kiise-i ser sinan-u-tir ile pervizen-ü-
kefgir gibi gÖz-göz olmışdı. Meydan içinde eiger pareleri berg-i erğu-
van gibi şaçılmışdı; merd-i neberdüii zabm-ı bün-barınuii ağzı dehan-ı
nar gibi açılmışdı.
I I Kesilmiş başlardan yüzi pür~ün
Bitürmiş şab-ı nize sib-i gülgün
Tir-i pür-tiib-ı şihab-mesir niee bed-kirdar güm-rahuii ~açarken ardın-
dından na-gah irdi; inne >l-mevte >lle;i tefirrüne minhü fe-inne-hü mü-
lü1.ci-küm feJ:ıvasınl baber virdi. ol leşker-i bi-şüınaruii süvar-ı sebük-harından nadir mübadir esb-i bad-reftarla miyan-ı meydandan kenara
~açub baliiş oldı. Emma piyadesinden bende-vü-azade hir ferd, eger
averdei ve ger merd-i neberd, ~urtulma\c olmadı; kimisi giriftar olub,
kimisi öldi. }5:aramanlunuİi a\c sayesinden pire-zen-i devran ,Çadır bü-
rinüb, (azabuii ~ızıl börkinden gülistan-ı meydan lalelerle !oldı.
Sul!an Cem, badem-ü-J:ıaşemi guşşa-vu-gam, ban nari (ar, hem-
demi elem-i nedem,
ı ICihana olmayan server gerekmez
Diriye ser gerek efser gerekmez
diyüb, bar-1!-bengah ve I}ayme-vü-I}argahı tar-u-mar itdi, ve bad gibi
sebük-bar oldı. Sefine-i vüeüdın girdab-ı gir-ü-dardan balaş idüb, nerd-i
neberdüii şeşderinden ~urtuldı. Gird-bad gibi gerd-alüd olub, yola gir-
di gitdi. Bilesince olan \)adem-ü-J:ıaşem at ~omadı çatlatdı; yedek de-
gişfuken kendünüii ayağını at depüb agsatdı.
I ı Cihan ber eblaki tosun süvar-est
Leked bürden ez-ü hem der şümar-est
Çün serkeşligi ueından lieam-ı ferman-ı Sul!an-ı üli >l-emre ram olma-
yub, semend-i tünd.(inan-ı nefs-i bed-fereama uydı, lii-eerem tosun-ı
ebla\c-ı eyyamdan leked yiyüb, ayagın rikab-ı. rezin-i zin-i zerrinden
çı~arub, at torvasına Jı:oydı. Şehriyiir-ı kamkardan işaret olsa, leşker-i
düşmen-şikar ardın sürerdi; Jı:aza-yı mübrem gibi irer, tomar-ı (ömrin
tayy idüb, 'defter-i vüeüdın dürerdi. Emma, çün m"urad-ı fesadın def(
idi, na~ş-ı .!;ıayatın levJ:ı.i ka>İnatdan ref( itmek degüldi, rubşat virdiler,
vüs'at üzerine teng-nay-ı ma(rekeden çlJı:dl gitdi. Bad-ı şarşar-ı hezi-
met berg-gah gibi ~arann alub, dam >l-mülk-i }5:onyada aram idemedi;
rabt-u-ba~tın tae-u-ta~tın terk itdi ve göiilinde (azimet.i Şamı berkit-
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
7/16
KEMAL PAŞA.ZADENtN VIII. DEFTERt 271
di. EthaC-u-eşyaCın aluh, badem-ü- .l.ıaşemden hile giden gidüh ~alan
~alub,
II İç ilden çı~dı vardı taşa girdi
Ilgar vehminden kenar-ı Bulgarda dabi ~arar idemeyüb, başı ~or~u-
sından damen-i mülki elden ~alı-virdi.
I I Cihan-ra ber-in güne şüd resm-ü-riih
Ber ared be-gah u ne-diired nigah
[10a] Asüman-ı memleket-i cO~manda miinend-i şems-ü-~amer ol
iki birader-i ferbunde-abter bir zaman sipihr-i serir-i saltanat üzerine
~oşdı; birisi mihr.i cihan-gir gibi kişver.i Rümı şimşir-i berJ.e-te>şıirle
tesbir idüb, birisi abter-i sel.ıer gibi ol bümdan göz yumub, mahgibi
şama düşdi.
Devr-i Sultan B,ayezid irdi anılmaz nam-ı Cem
SaJ.eiya bir biide şun kim biik olubdur ciim-ı Cem
Şiima döndürdi Cinam Rümdan na-kam olub
Gördi çün kim ram idemez tosun-ı eyyamı CemTutdı çün burşid gibi Rumı Sultiin Bayezid
Taii ~ıdur meb gibi menzil-geh idinse Şamı Cem
Bitmedi berr-i cArabda ekdügi to bm-ı murad
:f5:.and-iMışr-u-Şam ile olmadı şirin ka m-ı Cem
Şaldı baJ:ıre caJ.eıbet fülk-i iJ.eamet lengerin
Ab-ı şür-ı merg ile ol yerde toldı ciim-! Cem
Oldı bi-fer cam-ı endiimı girüb lj:ara yere
Nam-ı niküii fikri ilc oldı bed fercam-ı Cem
Cam ilc eyyamdan kam almagı elden ~oma
Devr-i pür-cevr içre gördük nC oldugın encam-ı Cem
Sultan-ı cihan-saz-ı mubalif-güdaz-u-muvafı~-nevazdüşmenüii
eemCiyetin tagıdub, bir zaman ardınca gidüb, :f5:.aramantal].t-giihı :f5:.on-
yaya irdi; şimşir-i abdar ve siniin-ı l].iin-barla ol diyarda intişar bulan
nar-ı fitne şeriirın söyündürüb,berc-ü-mel'cüii gubar meıiarına teskin
virdi. Biliid-ı :f5:.aramanun bad gibi tünd ve ateş gibi germ serkeşlerini
iib gibi nerm eyleyüb, türab gibi pest itdi. Taş-ili kübsiirmun serv gibi
serdarlarm, çınar gibi zeber-destlerin rikiib gibi paymal ve cinan gibi
zir-dest itdi.
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
8/16
272 AHMET OCl:R
I I
Seran hemviir geşt ez yar-ı bi-babt
Çü kişt-i pür-küliiu. ez ınaliş-i sau.t
Giiyet-i (inayetinden ve nihayet-i l~imiiyetjnden me~kür vilayeti fer-
zend-i ereümcndi Sul~an (Abdullah-ı eneüm-sipaha erzani gördi. Mcz-
bür şahzade-i kişver-peniihı i~lim-i Yunana padişah idüb, 15-onya
tabt-gahına, ki ~adimü >z-zamandan dam >I-mülk-i 15-aramandur, ge-
çürdi. Kendüsi, ba!.Jt-i şii(id vc devlet-i müsa(idlc,
I I
Çeşm-i giti be-tig kerde sefid
, Rüy-ı gerdün be-gerd kerde siyah
müsta~arr-ı scrir-i gerdün-na?-ire müriica(at buyurdl. tPan-ı iJ:ı.sanile
kase-i asümanı pür idüb, ~a(am.ı in(amla lıaşş-u-(amm-ı enamı ~oyur-
dı. AJ:ı.kam-1l.ıükkam-ı inşaf- [lOb] ü-iııtişafın e~raf-u-eknaf-ı cihüna
reviin itdi; bina-yı saray-ı ma~iilim-i ~alirni, her ne mekanda buldı-ysa,
viran itdi. Şal.ıne-i (adaleti taJ:ı.t-i eyaletinde olan vilayetlere gönderdi;
her ~anda sü~-ı füsü~ ve dür-ı füeür varsa altın üstine döndürdi. ol
Mehdi-yi (ahdüii., ki (a~l-i reşid ve batıt-ı sa(id ana hiididür, devrinde
eihan baııp nekehat-ı zaman ve' beliyat-ı zeminden emin oldı; SeffaJ:ı-ı
rüzgar-ı zörkaruii şerr-u-şünndan daru >s-selam-ı İslamhol me>mün-u-
maşün olub, leşker-i manşürla kişver-i Rüm ~oldı.
I IŞiihi ki der zemane neodared na~ir-i i)viş
Şükran c v5eib-est ki der rüzgar-ı ma-st
15-araman-Oglı 15-asim Begün bad-ı ifsadı-yle
derya-yı fitne gene eüşa geldügini,.ol
bad i-yi fesadun taJ:ıriki-yle Sul~an Cemüii.
peleng-i ahengi tıurüşa geldügini hey an
eyler.
İbrahim Beg-oglı 15-asim Beg, ki vari~-i mülk.i 15-aramaııdı, (aş-
rında yegane-i rüzgar, devrinde faris-i zamandı, merl~üm Sul~an Mel,ı-
med )jan eyyamında ~açub, A?;zerbayeiina gitmişdi; baş ~or~usından
dam en-i 'arüs-ı mülkden el çeküb, terkoi diyiir itmiş di. Me~kür piidişah-ı
kişver-penah ölüb, ol diyar bavf-i agyardan tıiili olıea~, şiihzadelerüii.
niüddet-i ihtilafında e~raf-ı memleket fitne ~olıeaJı., zaman-ı fitret a-van-ı fırşatdur diyü, yerinden göç itdi; diyar-ı şar~dan
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
9/16
KEMAL PAŞA-ZADE:'ilN Vlll. DEFTER! 273
yanındagı bagilerün atları ayagı das oldı; sebzezara dönmİş kiştezar-
lar süm-ijseng-reng-i bing-i cengle tekrar na~as oldı.
Be-pay-ı feres galle şüd tütiya
Ki gerdid her naCl dest-aşiya
Çü tosun zi birmen ber averd gerd
Rub-ı kah ez-in/birn' gerdid zerd
Çün ol bed-kirdarun naegehan gelüb, diyaroı ~aramana girdügi, da-
men-i mülkoi Yunana düşmen-i bed-gümiinun eli irdügi valp< olub, ef-
vah-ı enamda şa)iC-ü-meşhur oldı, ol peyam dergah-ı padişah-ı kişver-
penahda :ı;uhür buldı. Gedik AI.ımed Paşaya, ki emir-i ı;;aff-aray, ve-zir-i Aşaf-raydı, şimşir-ü-tedbirle mu~addem-i badem-ü-I.ıaşem. mu~-
tedii-yı ümera idi, Ana~olı kişverinün leşker-i derya-mi~aıi ~oşulub,
~araman diyarına irsal ohndı ki, ol vilayetün ~imayeti maşla/.ıatin
göre; varub, ser-I.ıadd-i diyar-ı Yunam bekleyüb, seyl-i bayl-i fitneye,
ki kühsar-ı Bulgar menbacı ve :ıs::araTaş içi mecmacıdur, sedd olub ~ura.
Mez;kür destür-ı neheng-aheng şir-idilir-i nabçir-gir gibi g,ayl-i
hi-meyyle eman virmeyüb, hüeüm idicek, başm-ı bed-gümiin ol ejder-i
iiz;er-fcşan leşker-i cerrar-ı düşmen-şikarla üzerine yürüdügin işidieek,
bildi ki marla mür ~uruşamaz, nehengle barçeng pençe uruşamaz. A-
heng-i eeng idüb, mu!5.aheleye ve mu!5.ateleye i!5.dam idemedi. ol bed-
fercam cam-ı namı seng-i nenge çalub, başın alub gidemedi. Önin ardın
bal,ır-i I.ıayret aldı; ara yerde l.ıayran-u-zar [Ha] ~aldı. Abir bUD! ted-
bir itdi ki, Sulran Cemi ta/.ırik eyleyüb, gene Rüma indüre; ol küh-ı
pür-şükühı ar~a idinüb, üzerine gelen gürühla eenge ~ura. Mez;kür şah-
zade-i azade saz-ı rezmi bozub,
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
10/16
274 AHMET UtUR
~aramana indi. Kus-ı ra
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
11/16
KEMAL PAŞA-ZADENİN VIII. DEFTER İ 275
enbühından bir küh-şüküh alayla buluşub, ceng eyledi; bün.ı gül-giin-
la miyan-ı meydan-ı karziirı lalezara döndürüh,seng-i şa~ra-yı veğayı
la
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
12/16
276 AHMET UGUR
hüciim itdi. Sipalı-ı güm-riilı-ı düşmen IJöd bayl-i nüeüm gibi .eneümen
~agıdub, piramen-i l~arb-gahdan na-bedid olmışdı. IJavali-yi ma(reke-yi bali bulıea~ döndi gitdi.
ijudavendigar-ı gerdün-i~tidiir Ana~olı
!arafına geçüb, sayeMi hümayünı-yle
Burusaya şeref virdügini, Sul!an Cemün
büm-ı Rüma hüeiimı, badem-ü-Qaşcmi-yle
kişver-İ ~aramana ~udiimı haberi gelüb
irdügini bc)'?n eyler.
Sul!an-ı cihan, Süleyman-ı zaman, I.ıazret-i şal~ib-Jpran, AJ:ımed
Paşayı ~araman canibine gönderdükden şO,iira, erkan-ı divanı taQfif
idüb, müliizim-i dergah olan sipah-ı ~afcr-pcn5hla taht-gahun muJ:ıa-
fa~asın destür-ı a
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
13/16
KEMAL PA'~A-ZADENİN VIII. DEFTER İ 277
olub !Ururken, yaylasınun şovu~ hevası-yle eglenüb yürürken, na-ge-
him diyar-ı }5:araınan ueından SultanCemüii. ljurüeı ljaberi gelüb, ke-
nar-ı gülzar Lezmi har-ı efgar-ı rezm aldı. lHerreten Cayşün ve merreten
ceyşün. Ta'biye-i eeyş-i :ı;afer-kiş endişesi düşüb, sa~i-yi eyyiim elinde
devr-i eam-ı cays biıJ,:iye J,:aldı. O L eenada }5:asİm Paşa, kiCezeri }5:a-
simi dimegle iştiharı vardı, vezaret mesnedinden ayrıldı; [12Iı) yeri
MesilJ Paşaya, ki merl.ıüm Sul!.an MelJmed tlan zamanında da1)i vczir
olmışdı, erzani görilüb virildi.
Me?;kiir destiir, nebire-i Şeyh Mul.ıaınmetl Cezeri MalJmiid Çcle-
hinüii., [ki] divan-ı Süleyman-ı zamanda ııişaneıdı, bitlmetinde oluIı-
dururdı. Şonra MalJmüd Pai')anuii. cayn-i Cinayeti-tle man?-iir oluh, ol
Aşaf-nişan-u-şaIJib-şanun terbiyeti-yle ?-ulıiir bulubdururdı. Yü mn-i
himmet-i iksir-ljaşşiyetüii te'Eiri-yle meratib- [ü )-menaşıb-ı 'aliyeye
irmişdi. Damen gibi ayağa düşmiş J,:almışken, na-gehan saCadet yüz
gösterüb, baIJt-u-devlet el virmişdi. }Jazret-i Uudaventligiira darü
'l-mülk-i Amasyadaki defterdar oluh, mnl.ıavereye ve müşüvercye J:;:ii-
biliyeti sebebi-yle taJ,:arrüb bulub, maJ,:biil-i lJazret olmış; ve hir müd-
det ol IJidmeti iJ,:amet itmiş, ve iisitanc-i devletde .J,:almışdı. Şoiira rüz-
gar-ı na-sazkar anı hab-ı sa(adet-me'ahdan d iir-u-mehciir J:;:ılmış,düşü-
rüb keniıra şalmışdı.
I IKomaz devriin kişiyi bir J,:ariira
Çeker giih ort.aya gahi kenara
Padişah-ı I]iliifet-penah serir-i saltanatı müşerrd' idicek, anı Rüm-
ilinde beglerhegi defterdarı buluh, müniisebet-i sabı.J,:ayl riCayet eyledi.
15:.iibiliyetin hilürdi. Terbiyet idüb, ij.amza Beg-oglı Muştafa Paşa Ge-
dik AI.ımedüii ibram-u-ilziimı-yle ma(ziil-ü- mahziil olıca.J,:, yerini ana
himmet eyledi. Sene-i seb'a ve Eemanin ve ~emane-mi'e [887] şülıii-rında bedr-i .J,:adri eve-i asüman-ı (izzetde ?-uhür buldı. Man:(.iir-ı eşraf-ı
etraf-u-afaJ,: olmışken,gene ol senede İsI.1iiJ,:Paşanuii mekr-ü-ğadri-yle
ma(ziil oldı.
Şal.ıib-Ipran-ı dehr IJiyam-1 asüman-Ipyanıla'
Ye iii Şehr ovasında J,:onub ordu J,:urdugını,
beglerbegi Davud Paşa Hiim-ilinün cüyiiş-ı
nehr-cüşı-yle Şofyaya varub turtluğını
. beyiin eyler.
Diyar-ı }5:aramanda şerar-ı nar-ı fitnenüii. intişarı ?-uhür bulıca.J,:,
asüman-] mülk-i Yunanuii merkez-ü-evci mevc-i şür-u-iişübla !olıca~,
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
14/16
27 8 AHMET UGUR
fi 'Hıal İs!:ıa~ Paşaya misal-i vaeibü )I-imti~al irsal obndı ki, bi-ihmal-ü-
imhal bazineyi ve eebe-I)aneyi alub, isti'eül ile yola gire; ~apu bal~ı-nuii varı-yle, piyadesi ve süvarı-yle, Yeiii Şehr ovasında ordu-yı hü-
mayün-püya müli:ıa~ olub, südde-i gerdün-(uddeye ire.
J:;Iazret-i Püdişalı-ı l)ilHet-dest-gah mübarek sa(at-ü-firiiz-demde
mai:ırüse-i Burusadan göçüb, yemininde yümn ve yesarında yüsr var-
dı, me?;kür ovaya ~ondı. Serir-i gerdiin-payesinüii sayesinde ol taraf
şeref buIub, tıııdam-ı Sidre-ma~amı külı-u-şa~.raya tolub, mu1)ayyem-i
inükerremi beheet-ü-beha ile eennetü )l-me'vaya döndi.
Eneümcni .çün felek araste
Çar!} ez an encüm emiin bVaste
YHt scraperde ber an ca ma~iim
Deşt der amed be-resen-ha be-dam• i
Serdiir-ı şafder, sipelısalar-ı dilaver Davud Paşaya, ki Rüm-ilinüii
emirü )l-ümerası-ydi, emr oldı ki, mezkür kişver-i ma(müruii leşker-i
bi-~ıyiisı-yle vara, Şofya diyarında ~arar idüb, ol kenara na:j:ır ola;
Üngürus-ı men!:ıüs fırşat-ı nelızati gözedüb, kemin-i kinden çengiil-i
eidali uzadub, şavaş başını ~alduraea~ olursa, ol yagı baginüii ayagın
almağa yarag-u-yasagla bulunub,aheng-i eenge !:ıazır ola. [13a]
Düşmenüii cengine ola !:ıazı~
Mekr-ü-nirengine ola na~ır
Me~kiir-emir-i Aşaf-na~ir Süleyman-ı zamanuii emri-
yle (amil oluh, döndi gitdi. Mezbiir kişverüii leşker-i ~afer-e~eri-yle
menzil-i ma(hüd-u-ma~am-ı meşhiidda ariim itdi. Anatoh begleri ve ol
diyiiruii (askeri sipehsülarları peleng-i kühsar-ı şalabet ve neheng-icüybar-ı mehabet Sinan Paşa ile AJ:ımed Paşaya ~oşuImışdılar; şah-
zade-i a(~am, şehriyiiN mu(a:j:~am Sultan (Abdullah-ı asüman-bargah-
u-sitare-sipahuii yanına cem( olmış, ve derya-yı cihiin-peyma gibi
~onya şal~riisına tolmışdılar. Mi~al-i vacibü )I-imti~al-i suJtani il~ fer-~
man-ı (iili-şiin-ı ba~üni asitan-ı asüman-nişandan şöyle varid olmışdı
ki, öteden (adii-yı kine-ciiy \}.ayl-i' seyl-hüciimla üzerlerine yürürse,
turuşub uruşmayalar, çekileler geleler, berü gideler.
Vüzera-yı pür-!:ıazm-u-ray ve ümera-yı rezm-iirayun zamir-imünir-lerinde viizı!:ı-u- la)i!:ı olan tedbir-i dil-peı;ir bu minviiI üzerine ta~rir
olunmışdı ki, casiikir-i fer\}.unde-me'a~ir cümle bir yere müetemi( ola-
lar, andan düşmenün üzerine l:ıamle ideler.
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
15/16
KE)lAL PAŞA-ZADENtN VIII. DEFTERt 27 9
Zikr olan begler dabi heglerinüii ferman-ı lazimü >l-i~(anını güş-ı
hüş-u-.\i:abülle işitmişlerdi; divan-ı Keyvan-ınekan-ı süleymaniden
nazil olan mi~al-i ~aza-maza-vu-~ader-e~ere imti~al itmişlerdi.
Gerekdür ~ul dinilen yola gitmek
Ne kim sul~an buyursa anı itmek
Angurı begi MeJ:ımed Beg i~har-ı biiba~et
idüb, cinayet-i hiyanete irtikab itdügini,
seylab-ı J:ıaşem-i pür-!:ıışm-ı ~ahramiini
ol bed-kirdiitufi darü llemülkoi viicüd-ı
bi-südın bariih itdügini beyii.n eyler.
Sul!an Cem yanındagı şcy!anet-pişe-vü-fa'sid-endişe müfsidlerüii.
igvasına veigrasına uyub, sal~anat !alebin eylemiş ve bir nevbet dev-
letin şınamışken, aheng-i rezmüii saz-u-sdebin görüb, heva-yı vega
şehbiizları-yle pervaz urub, çeng-i ceng ile per-ü-bali yohnmış ve ı;en-
giil-i cidalle ~oh ~anadı şınmışken, peykara tekrar ~amet getürüb,
esbiib-ı i~ameti ortadan götürüb, diyar-ı Rüma (azm itmesine, J:ıaz-
ret-i padişah-ı l}iliifet-penahla buşümete niyet idüb, (azimet-i rezmi
cezm itmesine baci~-i küııi ve sebeb-i tam bu olmışdı ki, ~aramanog-hnuii tedbiri-vü-tezviri-yle cO~manilerden be-nam beglerüfi adına ken-
düye müzevver mektüblar varmış irmişdi. Mazmün-ı meknüDlnda mu-
~addemat-ı tagrir telfi~ olub, ma!lüb-ı mergüba tevfi~ ohnmışdı. He~
vasına muvafı~ ve rızasına muFıbı~ olmagın, ol baherler ana gurür
virmişdi. OLidi ki, Mışrda l:ıuzür idüb !Urmışken, ol vilayetde i~iimet
bünyadın urmışken, naegehan karban-ı ~ariirı göçdi; .fi >l-J:ıalbiil-i is-
tiCcali açdı ve uçdı; bing-i ceng-ü-peykara bindi, :f5:araman diyarına
indi. Magrür olubdururdı, machüd begler maJ:ıaıı-i mevcüda gele şandı;
mez;kür bed-ficalüii fikr-i mekri-yle olan bay al-i muJ:ıale aldandı. Didü-gi gibi olmadı, umdugın bulmadı. Tobm-ı camel, ki şüre-zar-ı eınelde
ekübdürürdi, bitmedi; aCyan-1vilayet ve erkan-ı eyaletden kimse iltifat
itmedi. [13b]
TolJmi ki der zemin-i tu kiştim bak, blird
Diki ki dcr hevii-yı tu pubtim biim şüd
İlla, Angurı sancagı begi Mel:ımed Beg, ki semend-i sa(iidetinüii
ayağı sürçmiş ve devleti dönmişdi, tünd-bad-ı nekbet ilc çerag-ı i~biili
söyinmişdi, ve gerd-i felaketle ayine-i babtı !onmışdı. OL bed-ferdim-ı
nekbet-encam !amac-ı l.J.ama düşüb, badem-ü-J:ıaşemin dirdi, etbaC-u-
eşyaCın cemC itdi. SiPir beglerle :f5:araman vilayetin beklerken, Sul!iin
-
8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇
16/16
280 AHMET UGT . . : R
Cem geldiigin işidieek, bindi ~arşu gitdi. Vardı, buluşdı, vC7.iri oldı;
erkan-ı devletiniiii hiri oldı. OL va~tin ki ıs:aramana sefer (azimetin
itmişdi, eema'atini Angurı I.ıişarında ~omış gitmişdi. Cinayet-i biyii-
nete irtikah idicek, anları ol ma~am-ı mubataradan ~urtarmaga i~dam
itdi. Sultan Cemden iciizet alub, bir mi~ıliır leşker-i eerrarla zimam-ı
ihtimamı ol tarafa togruldub gitdi. Ilgarla geldi, Aııgurıya irdi. Emmii
I)işara giremedi; piramen-i şehrinde ~ondı, diimen-i murada eli iremedi.
Zira, kendiinüii (işyanı :ı:ahir olıea~ ol va~ı'a etriifda iştihar buhcak,
Sivas begi Karagöz Beg gelmiş, J:ıişara girmişdi; ~aI'ayl l.uf:ı:idiih, eh-
line istimalet virmişdi.
Bu cBnada ı;ehzade-ı eüviin-babt, arayiş-i tae-u-zinet-i tabt, iifi-
tab-ı asüman-ral)ş, Sultan Al)med-i eihan-balJşuii, ki tig-i ber~-dirab-
Şı serl.ıadd-i Şar~a ahenin sedd olmışdur, darh-ı şimşir-i eihangiri ve
ta'ıı-ı sinan-! giti-sitiinı-ylc haJ.ır-i I.ıarhiiii içi pür-ee7.r-ü-medd olmış-
dur.
Tig ile i"ıfitiib-ı' 'alem-gir
Mig-i keffi eihanı ~ıldı esir
Sipehsalar Süleyman Beg Rüm diyarınuii dilaver-i şaff-derleri-yle,
ki her biri nerre-div-i ıs:iif-maşaff idiler, na-gehan geldi, irdi; sinan-ı
küh-güz;ar ve şimşir-i I)are-şikiifla başm-ı na-he-karı ahenin J)işara
~oYuh, ne ~arara iJ.ı.timal ~oyuh, ne firara meeal virdi. Çün ol bed-
gümanla olan çeri öliim eri oldu~ların bildiler, sinan gibi haş açuh
meydana girdiler, ve merdane şavaş ~ıldılar.
Yer yüzin ~an ile gül-reng itdiler
ı\b-ı eüy-ı eeng mül-reng itdiler
Peykan-ı abdar ile, ki peykoi revan-ı sultan-ı eeeldür, şerar-ı nar-ı kar-
zar heva-yı vegada intişar huldı; sinin-ı tab-darla, ki şu'le-i eem(-i
be7.m-i rezmdür, asüman-ı meydan-ı gir-ii-dar pür-sitare-i seyyare oldı.
Puşt-i deşt-i vega. ve riiy-ı heva-yı ma'reke, cüy-ı bündan ve direfş-i
giü-gündan, ol dide-i horiis rengin hulub, bu düm-i ta)iis na~şın bag-
ladı. Tig-i mig-reng-ü-şii'i~a-kirdar ber~-ı tab-dar gibibandan oldu~-
ça, zırhufi. gözleri pür-b iin oluh, ehr-i nalan gihi tamam-ı endamı ~an
agladı. Nar-ı karzarla, ki va~üdı at-u-ademdür, bir a7. dem tenniir-ı
(iilem germ oldı; ol odla yanmış 'cigerlerüii düd-ı gcrd-alüdı-yle kün-
hed-i çarl)-ı kehiid toldı.
Abir-i kar, Riim dilirler'i [ve] oJ bümuii şir-girleri kemaıı-u-tir
gibi el bir idüh, hücüm itdiler; eDeümen-i düşıneni tar-u-mar idüh,
Ilüeüın-ı rücüm gihi ol \agilerüii