Kelebek Biyolojisi

Didem Ambarlı

Doğa Okulu-Doğa Araştırmaları Derneği

07.03.2012 Kız

ıl z

ıpzıp

-©M

ehm

et

Kara

ca

İçerik

• Kelebek nedir? Ne değildir? Örnekler

• Kelebeklerin yaşam döngüsü

• Beslenme

• Çiftleşme

• Yumurta bırakma

• Isınma ihtiyaçları

• Nüfus dinamikleri

• Alan kullanımı

• İklim değişikliği

Turu

ncusü

slü

-Hakan Y

ıldır

ım

Kelebek nedir?

• Hayvan > böcek>Lepidoptera

=Pulkanatlılar takımı

• 6 ayaklı, vücudu 3 bölümlü

• Pullardan oluşan 4 kanatlı

• Anten uçları topuz şeklinde

• Beslenme borusu: Proboskis

Kırlangıçkuyruk-Hakan Yıldırım

Bizim familyalardan örnekler

Dum

an

lı A

po

llo-H

akan Y

ıldır

ım

Alıç k

ele

beği-H

akan Y

ıldır

ım

İncili

ke

lebe

k-T

imur A

rda

Le

va

ntin

Zıp

zıp

ı-H

aka

n Y

ıldır

ım

Gümüş Lekeli Esmergöz-Hakan Yıldırım Böğürtlen Brentisi -Hakan Yıldırım

• Hiç hayatımda böyle bir

kelebek görmemiştim...

• Biz çocukken bizim

köyde dev gibi

kelebekler vardı...

• Bir kelebek gördüm

elim kadardı....http://mangahana.deviantart.com/art/Holdin

g-Giant-Moth-91823766

DİKKAT: ONLAR GÜVE!!!

Kelebeklerle güveler nasıl ayrılır?Özellik Kelebek Güve

Anten ucu Topuz Topuz değil

Genelde tüylü

Uçma zamanı Sadece gündüz Çoğu gece

Bazıları gündüz

Renkler? Daha göz kamaştırıcı ve

renkli

Daha toprak rengi

Natürel

Kanatlar Kapatıp dik tutabilir Yayar ya da çatı gibi gövdesinin üstüne

kapar

Uçuş? İyi uçucu:

-Uzun süre akıcı uçar

-Süzülerek çiçekten

çiçeğe konar

Zayıf uçucu:

Kararsız, kısa alanlarda, kısa süre

Konma Çiçek ve dalların üstü Dalların ve bitkilerin içi, yanı

Baytaş ve Karaçetin 2008

Scallop Shell-Daniel Morel

Plumed Prominent-Paolo mazzei

Great Peacock Moth-Paolo

mazzei

Hornet Moth -jens Christian SchouMuslin Moth-jens Christian Schou

Hummingbird hawk moth-

Paolo MazzeiSeathorn Hawk moth-Paolo Mazzei

EUPLAGIA QUADRIPUNCTARIA

JERSEY TIGER

DÖRT BENEKLİ AYIGÜVESİ

Kaplan güvesi

©Dilek ve Tunç

Kelebeklerin yaşam döngüsü

http://www.richardlewington.co.uk/stock.php?path=Prints/British%20Butterflies/Life-

cycles%20from%20Butterflies%20of%20Britain%20and%20Ireland

Gümüşlekeli esmergöz

http://www.richardlewington.co.uk/stock.php?path=Prints/British%20Butterflies/Life-

cycles%20from%20Butterflies%20of%20Britain%20and%20Ireland

Uçuş Zamanları: Fenoloji

Kaynak: United Kingdom Butterfly Monitoring Scheme http://www.ukbms.org/default.htm

http://www.learnaboutbutterflies.com/Britain

Yırtık pırtık Karanlık orman esmeri

Kutsal MaviPieris napi

ısırgan

hardallar çalı, sarmaşık

http://www.ukbms.org/default.htmhttp://www.learnaboutbutterflies.com/Britain

Yazıkk çok da az yaşıyormuş?

Zaten 1 gün yaşıyomuş, boşver...

• Genelde 2-4 hafta

– Mavi kelebekler

yaklaşık 1 hafta

– Sarıbantlı kadife gibi

fırçaayaklar 7-8 ay

Kışı nasıl geçirirler?

• Soğuk iklimlerde yaşayan

kelebeklerin yaşam evrelerinde

donmaya dayanıklı bir evre mutlaka

vardır.

• Çoğunlukla tırtıl ya da pupa olarak

• Birkaç tür yumurta olarak

• Fırçaayaklardan nimfaliler ya da

yırtıkpırtıklar kışı ergin olarak

korunaklı yerlerde geçirebilir.

Kaynak: http://www.naba.org/qanda.html yırt

ık p

ırtık-H

akan Y

ıldır

ımG

ian

t sw

allo

wta

il-To

m P

ete

rso

n

Beslenme

• İyi besin=çok kelebek

• Çiçek özü: çeşitli çiçeklerden

• Nerde çiçek orada kelebek,

• Nektarda çok seçici değil

• Polen, çürük meyve

• Bazısı besili doğar...

©Hilary ve Geoff Welch

Çamurlar erkekler için

• Çamur, ter, leş

• Çeşme, dere...

• Na, K, azotlu bileşikler

• Üremek için gerekli

• Dişiye hediye edilir

Ter için örnek

Gü

mü

şle

ke

li e

sm

erg

öz ©

We

lch

http://chami87.blogspot.com/2011/01/myria

ds-of-butterflies-all-over-place.html

Butterfly Fight - YouTube.flv

Eş bulma

• Erkekler vakitlerinin

çoğunu dişi

arayarak geçirirler.

Bunun için bazı

ipuçları vardır:

mikroklima, arazi

işareti, besin bitkisi,

larva.

• Teritoriyal

davranırlar, kontrol

uçuşları yaparlar.

• Kavga ederler.

Wa

gn

er’in

ço

kg

özlü

sü

©H

ilary

ve

Ge

off W

elc

h

Çiftleşme

• Spermatofor denen

kese aktarımıdır.

• Tek ya da çok eşli

olabilirler.

• Çiftleşirken oldukça

hareketsizdirler ama

zorda kalırsalar

uçabilirler.

Güzel m

avi

Fotoğraflar Hakan Yıldırım

Sevbeni

Züm

rüt

Yumurtlama

• Bir sonraki neslin başarısı, dişilerin

yumurta bırakmasındaki başarısına

bağlıdır.

• Bazı kelebekler çok titizdir, bazıları

değildir. Habitatı, alanı ve bitki

niteliğini değerlendirirler. Çevre

koşulları, diğer canlılar ve zaman

kısıtı bu süreci zorlaştırır.

• Bazıları tek tek, bazıları ise grup

halinde yumurta bırakır.

• Karıncalar ve parasitoidler bazı

kelebeklerin üremesinde önemli rol

oynarlar.

Büyük beyaz yumurtaları -Brian Clegg

Lycanea dispar-Arnold Johnson

Gümüş lekeli zıpzıp-Reg Fry

Isınma

• Çoğu ektotermik: dışarıdan

gelen ısıyla ısınırlar: hava

ısısı, rüzgar ve güneş

ışıması

• Vücut ısıları 30C altında

iken uçamazlar. Bkz. sabah

• Isınmak için güneşlenirler

(basking): vücut şekli ve

kanat açısını değiştirirler

• Vücut büyüklüğü, kanat

büyüklüğü ve renkler

önemlidir.

Colias eurytheme_Ahmet Baytaş

Yalancı apollo-İrfan işlek

Hava durumları

• Hava önemlidir: yıllar

arasında ya da günler

arasında kelebek

sayılarındaki değişiklikler

• Yağmurda onlarca kelebek

ölür.

http://www.ucolick.org/~egates/CostaRica/CostaRica-Pages/Image5.html

http://www.amothersjournal.com/category/gardening/butterflies/

http://www.ucolick.org/~egates/CostaRica/CostaRica-Pages/Image5.htmlhttp://www.amothersjournal.com/category/gardening/butterflies/

Günler, aylar, yıllar• Tüm sezon boyunca aynı kelebekler uçmaz. Farklı

zamanlarda farklı türler

görülür.

• Erken bahar, bahar ve

yaz türleri farklıdır.

• Bazı kelebeklerin uçuş

periyodu çok kısadır. Bu

kelebekleri doğru bir

şekilde izlemek için

aralıklarla aynı alanlarda

gözlem yapmak gerekir.

Kelebekler için iyi ve kötü

yıllar vardır.

• Mevsime bağlı

değişiklikler yaygındır.

• Değişimin gözlenmesi

için uzun yıllar izleme

yapmak gerekir.

0

0,5

1

1,5

2

2,5

14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38

ge

mid

de

lde

pe

r te

llin

gweek

2009 oranjetipje

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38

ge

mid

de

lde

pe

r te

llin

g

week

2009 argusvlinder

Kaynak: Chris vas Swaay

Kelebek Popülasyonları

• Kaynak kısıtları, doğal

düşmanlar (daha çok

omurgasız) ve iklim

kelebeklerin

popülasyonları en çok

etkileyen unsurlardır.

• Ör: Küçük beyaz melek:

– %50-60: omurgasız larva

avcısı

– %20: kuş ergin avcısı

Popülasyon dalgalanmasına

Örnek

Uç uç kelebek

• Besin arama

• Yayılma

• göç

İklim değişikliği ve kelebekler

• Pekçok kelebek kutuplara ve yüksek

rakımlara doğru kaymaktadır. Örnek

• Daha çok yaygın türler bu hızlı yer

değiştirmeyi başarmaktadır.

• Peki en kuzeydeki ya da en yukardaki

türler ne yapacak?

İklim Değişikliğinin Etkileri

İspanyol kraliçesi

şimdiki yayılışı ile en kötü ilklim değişikliği senaryosu sonucunda 2080’deki tahmini yayılışını

(Settele ve ark. 2008) Fotoğraf: Osman Erdem

Kırmızı: Şimdi ve gelecekte olacak

Kahverengi: bu alanlarda yokolacak

Koyu k.rengi: bu alanlarda görülmeye başlanacak

Kaynaklar

İnternet:

Türkiye’nin anonim kelebekleri www.trakel.org

Avrupa ve Kuzey Afrika’nın kelebek ve güveleri http://www.leps.it/

http://www.leps.it/