ڪاذب دجال

حترير ۽ حتقيق

عبدالرزاق ميمڻ

)فتنه دجال و ڪذاب حديثن جي روشنيء ۾(

)ظهور ڪڏنهن؟ ڇو؟ ڪيئن؟ ڇا جاري ٿي ويو؟

پي ويٺو هوندو ، ڪن جي راڪار ۽ بي انتها غربت هوندي ، عدم تحفظ، دهشتگردي ۽ شر پنهنجا پنجا ک

ن وقت ٿيندو جڏنهن دنيا ۾ ڏ

حديثن موجب دجال جو ظهور ا اها آهي ته

دجال جون جيڪي نشانيون اسانجي سامهون ٿيون آهن اهي سڀ ظاهر ٿي رهيون آهن ٻين لفظن ۾ هو سپر پاور امريڪا کي دجال سان تشبيهه پيا ڏين۔ جيئن ته حديثن موجب دجال ڪاڻون هوندو ، معني لحاظ کان انهن جو چوڻ آهي ته هو دنيا کي هڪ اک کان ڏسندو ۽ امريڪا ڏي نسبت ڪندي چون ٿا ته امريڪا به دنيا جي هر معاملن ۾ پنهنجي ئي مفادن

بوت آهي۔ حديثن ۾ اچي ٿو ته هن جي هڪ هٿ ۾ هو چوندو کي ترجيح پيو ڏئي)هڪ اک سان پيو ڏسي( ، هو چون ٿا ته امريڪي ڊالر تي ڇپيل هڪ اک به سندس دجال هئڻ جو ث

بتڙ هوندو هو مخالفت ڪندڙن کي بقول هن جي جهنم واري حصي ۾ ته موافقت ڪرڻ واري کي بقول هنجي جنت واري حصي ته جنت آهي ۽ ٻئي هٿ ۾ جهنم جيڪو حقيقت ۾ ا

ذارن تي ڊالرن جي بارش ڪندو)جنت( ۽ دنوي لحاظ کان زندگي۾ رکندو۔ تشبيهه ڏيندڙ چون ٿا ته اهو هن ريت هوندو ته هو پنهنجي اطاعت گ جو سازو سامان مهيا ڪندو جهڙوڪ

آ ڪار ۽ غوربت جا تحفا اهي، ٻي تشبيهه ته هن جي ايم ايف جي شڪل ۾ يا ورڊ بينڪ جي شڪل ۾ ۽ نه مڃڻن تي ڏمر وجهندو )جهنم( جهڙوڪ اقتصادي پابنديون ، ڏمر ، ڏ

ٻنهين اکين جي وچ واري جڳهه تي لفظ ڪافر عيان هوندو وغيره وغيره ته هي هيون دنياوي تشبيهون، اچو ته ڏسون ته اهي دجال ۽ ڪذاب حقيقت ۾ ڇا آهن ، ڇا هنن جو ظهور ٿي چڪو آهي يا ظهور ٿيڻ واروآهي ۽ حديثن ۽ روايتن ۾ دجال موجب ڇا چيو ويو آهي۔

نبي سائين صلي اهلل عليه وسلم جن جي دجال مطعلق ٻڌايل حديثن موجب دجال محض مٿين افسانن جيان هڪ خيالي فتنو ناهي پر هڪ حقيقت هوندو۔ هو نه صرف دنيا ۾ ايندو

بلڪه گهنگهريال وارن وارو هڪ نوجوان هوندو ، هڪ اک کان ڪاڻو هوندو ، شام ۽ عراق جي صحرائن مان نمودار ٿيندو وڏي تيزي سان پوري دنيا جو سفر ڪندو۔

حضرت عمران بن حصين رضه کان روايت ڪئي وئي آهي ته پاڻ نبي صلعم جن کي اهو چوندي ٻڌو هئائون ته )آدم عليه الصالت وسالم کان وٺي قيامت اچڻ تائين فتنا دجال کان

وڌ ڪو فتنو نه ايندو۔ حضرت ابو ه ريره رضه جي روايت موجب نبي صلعم جن فرمايو ته ايستائين قيامت قائم نه ٿيندي جيسين ڪه دجالن ۽ ڪذابن کي موڪليو نه ويندو جيڪي 03 کن هوندا۔ انهن مان هر ڪنهن جي اها دعوى هوندي ته هو اهلل جو رسول آهي۔ دجال جو لفظ دجل مان ماخوذ آهي جنهن جي معنى آهي لڪائڻ يا ڍڪڻ۔ ڪذاب کي دجال ان

ڪري چيو ٿو وڃجي جو هو حق کي باطل جي پڙدي ۾ ڍڪيو ٿو ڇڏي۔

ن کي )سيف مدجل( چئبو آهي۔ عالمه ابن دريد

عالمه ثعلب چيو آهي ته دجال ملمع ڪار )جيئن سون جو پاڻهين( کي چئبو آهي جيئن جنهن تلوار تي سون جو پاڻي چڙهايو ويندو آهي ا

جو به هڪ قول آهي ته )جيئن ته دجال حق کي باطل جي ڪري ڍڪي رکندو )لڪائيندو( انهي ن کي دجال چئبو۔ هڪ ٻيو قول اهي ته هو )دجال( سفر ذريعي پوري ڪري ئي ا

ن کي دجال چئجي۔ )واهلل اعلم بثواب (روئي زمين کي ڍڪي ڇڏيندو ، ان ڪري ا

حضرت اسما ڪار جا ٽي دئور ايندا۔ پهرئين سال آسمان پنهنجي حصي بنت يزيد فرمائين ٿيون ته نبي سائين صلعم جن مهنجي گهر آيا ۽ فرمايائون ته دجال جي ظهور ٿيڻ کان پهرئين ڏ

جو ٽيون ڀاڱون پاڻي روڪي ڇڏيندو ، جنهن سان زمين جي پئداوار جو ٽيو حصو گهٽ ٿي ويندو ، ٻئي سال آسمان وڌ حصي مان ٽيو حصو پاڻي جو گهٽائي ڇڏيندو ، ڪو فصل ڪونه ٿيندو ۽ ۽ نتيجو اهو نڪرندو ته ننڍا وڏا سڀ جانور مرڻ لڳندا )سنن احمد(۔

نهن کي ڪجهه شين تي قدرت ڏني وئي

ن جي ظهور سان ٻانهن کي امتحانن ۾ مبتال ڪيو آهي ۽ ا

عالمه ابن مالڪي رحه لکي ٿو ته دجال هڪ معين )شخص جو نالو( آهي ، اهلل ج ا

آهي ته جيئن چڱن کي برن کان ممتاز ڪري ۽ پو ن جي امر کي باطل ڪري ڇڏيندو ۽ کيس حضرت عيسى عليه الصالت وسالم اچي قتل ڪندو۔ ۽ مومنن کي اهلل ثابت قدم اهلل ا

رکندو۔ هو )دجال( خدائي جي دعوى ڪندو حاالنڪه اها دعوى خود هن جي ذات ۾ ڪوڙ هوندي ڇو جو هن جي ذات ۾ ئي گهڻا نقص هوندا )مثال ه ن جي هڪ اک هوندي وغيره( پر هو خدا جي دعوى ڪرڻ باوجد پنهنجو اهو نقص دور ڪرڻ تي قادر نه هوندو ، ڪنهن به مومن مسلمان کي هن جي ڪري هئڻ ۾ ڪو شق نه هوندو ، پهريون ئي دفعو

هن کي ڏسي گهڻائي ماڻهون وحشتزده ٿي ويندا ۽ سندن عقل ڪم ڪرڻ ڇڏي ڏيندو ، هو تيز طوفان جيان تمام گهڻي تيزرفتاري سان زمين گرد سفر ڪندو ۽ جنهن به شخص جي ن جي سچي هئڻ جي تصديق ڪندو۔

هوئي ا

نظر ۽ بصيرت ڪم ڪانه ڪندي ا

ان جو سبب کي امام مسلم ، حضرت ابن عمر رضه جي حديث ۾ حضرت حفصه رضه کان روايت ڪيو اهي ته )ڪنهن شي دجال جي ظهور ڇو ٿيندو؟ تي اهلل جو غضب اچڻ

جي سوال تي ان تي االهين روايتن ۾ اتفاق آهي ته هو مشرق کان ايندو ، هڪ روايت آهي ته خراسان کان ايندو )هن روايت کي امام احمد ايندو ڪٿان؟ ڪري هن جو ظهور ٿيندو ، اهوهو ڪهڙي شي ۽ امام حاڪم ، حضرت ابوبڪر رضه کان روايت ڪيو آهي(۔ جڏنهن ته امام مسلم روايت ڪيو اهي ته هن جو خروج اصفهان مان ٿيندو۔ جي دعوى

جڏنهن هن جو خروج ٿيندو ته هو پهرئين مرحلي ۾ )ايمان ۽ اصالح جي دعوى ڪندو( ۽ پو ڪندو؟ نبوت جي دعوى ڪندو( ۽ اڳتي هلي آخر ۾ )الوهيت جو دعويدار ٿي ويندو( جيئن ان کي امام طبراني پنهنجي سند سان حضرت عبداهلل بن معتمر رضه کان روايت ڪيو آهي ته نبي سائين صلعم جن فرمايو ته )هو مشرق کان نمودار ٿيندو ۽ دين جي تبليغ

ڪندو ، سندس اتباع ڪئي ويندي ۽ کيس غلبو حاصل ٿي ويندو ، ه انهي طرح سان تبليغ ڪندو ڪوفي ۾ ويندو ، جتي سندس پيروي ڪئي ويندي ، ۽ هو ماڻهن کي بر انگيخته ڪندو ۽ پو ن کان خبردار ٿي هن کان الگ ٿي ويندا ، هو ڪجهه عرصي تائين ان دعوى تي برقرار رهندو ۽ پو

هو نبوت جي دعوى ڪندو ، تڏنهن عقل وارا ا چوندو ته آئون خدا

اهيان ، پو هن جي هڪ اک ڍڪي ويندي ، ۽ سندس هڪ ڪن ڪٽيو ويندو ۽ هن جي ٻن اکين جي وچ ۾ لفظ )ڪافر( لکجي ويندو ، ۽ پو سندس حقيقت ڪنهن به مسلمان هو هن کان علحده ٿي ويندو )هن حديث جي سند ضعيف آهي(۔

تي مخفي نه رهندي ، ۽ مخلوق مان جنهن ڪنهن ۾ به تر جيترو ايمان بچيل هوندو ا

حضرت ابن عمر رضه بيان ڪن ٿا ته نبي سائين صلعم جن ماڻهن سامهون دجال جو ذڪر ڪيو ته ) پاڻ فرمايائون ته اهلل ج ڪاڻون ڪونهين ٻڌو! مسيح دجال جي ساڄي اک

ڪاڻين هوندي جڻ ته حون جي ڪاڻي اک هڪ ڦهليل انگور جهڙي هوندي(۔

حضرت انس بن مالڪ رضه بيان ڪن ٿا ته نبي سائين صلعم جن فرمايو ته ) هر نبي عليه الصالت وسالم پنهنجي اومت کي )ڪاڻي ڪذاب( کان خبردار ڪيو آهي ۔ ٻڌو! هو

بالشبه ڪاڻون هوندو ، توهانجو رب ڪاڻون ڪونهين! هن جي ٻنهين اکين جي وچ ۾ لفظ )ڪافر( لکيل هوندو ۽ پو ن جي هجي ڪئي ڪ ا ف ر۔ پاڻ صلي اهلل عليه وسلم جن ا

حضرت ابو هريره رضه بيان ڪن ٿا ته )رسوالهلل صلي اهلل عليه وسلم جن فرمايو ته )ڇا مان توهان کي دجال جي متعلق هڪ اهڙي حديث بيان نه ڪريان جيڪا ڪنهن به نبي

مت کي بيان نه ڪئي ، بيشڪ هو ڪاڻون هوندو ، هن وٽ جنت ۽ دوزخ جي مثل هوندا ، جنهن کي هو جنت چوندو )حقيقت ۾( دوزخ هوندو ۽ آئون عاليه الصالت وسالم پنهنجي ا

توهان کي اهڙي طرح ڊيڄاريان ٿو جيئن نوح عليه الصالت وسالم پنهنجي قوم کي ڊيڄاريو هو۔

امام مسلم ٻن سندن سان گڏ حضرت نواس بن سمعان رضه کان روايت ڪن ٿا ته )رسول اهلل صلي اهلل عليه وسلم جن هڪ صبح دجال جو ذڪر ڪيو پاڻ )ان )فتني( کي ڪنهن مهل )گهٽ( ته ڪنهن مهل )گهڻو( بيان ڪرڻ فرمايائون ايستائين جو اسان کي لڳو ته جهڙو هو کجين جي ڪنهن جهمٽي ۾ هجي ، جڏنهن اسان شام جو صلعم جن وٽ وياسون ته

پاڻ اسانجي چهرن جا تاثر ڀانپي ورتا پاڻ صلعم فرمائڻ لڳا )توهان جو ڇا حال اهي؟ اسان عرض ڪيو ته اي الهه جا رسول صلي اهلل عليه وسلم ، صبح اوهان دجال جو ذڪر ڪيو هو ، توهان ان )فتني( ڪڏنهن گهٽ ته ڪڏنهن گهڻو بيان ڪرڻ فرمايو هو ، ايستائي جو اسانکي لڳو ته هو کجين جي جهنڊ ۾ آهي ته نبي سائين جن فرمائڻ لڳا ته مونکي دجال کان

عالوه ٻين گهڻن فتنن جو خوف آهي جي مهنجي موجودگي ۾ دجال ظاهر ٿيو ته توهان بجا ن سان مقابلو ڪندس۔ ۽ جيڪڏنهن مهنجي غير موجودگيآئون ا ۾ دجال نڪتو ته

هر شخص خود مقابلو ڪندو ۽ هر مسلمان تي اهلل مهنجو خليفو ۽ نگهبان آهي ، دجال نوجوان ۽ گهنگهريالن وارن وارو هوندو ، هن جي اک ڦوليل هوندي ، آئون ان کي عبدالعزى بن ن جي سامهون سوره )ڪهف( جي شروع واريون ڏهه آيتون پڙهي۔

ن کي ڏسي ا

قطعن جي مشاهبيت قرار ڏيان ٿو توهان مان جو شخص به ا

مٿين حديث جاري( ڪن حديثن ۾ سوره ڪهف جي آخري ڏهن آيتن جي پڙهڻ جو به ذڪر آهي۔ ان ۾ ڪو به شق ڪونهين ته شام ۽ عراق مان هو ظاهر ٿيندو هو پنهنجي ساڄا ۽ )

پاڻ کاٻي پاسي کان فساد ڦهالئيندو ايندو۔ اي اهلل ج جا ٻانهئو ثابت قدم رهجو ۔ اسان عرض ڪيو ته اي اهلل ج جا رسول صلي اهلل عليه وسلمهو زمين تي ڪيتري مدت رهندو؟هوندا۔ اسان ۽ باقي ڏينهن ، عام ڏهاڙن وانگر ، ۽ٽيونڏينهن هڪ هفتي جي برابر ٻيو ڏينهن هڪ مهني جي برابر هوندو ، پهريون ڏينهن هڪ سال جي برابر فرمايائون 03 ڏينهن ، جنهن ۾هو ڏينهن جيڪو هڪ سال جيترو هوندو (عرض ڪيو ته اي اهلل ج جا نبي )صلعم

ن ۾ اسانکي هڪ ڏينهن جي نماز پڙهڻ ڪافي هوندي؟ پاڻ )صلعم( فرمايائون نه! توهان هڪ ا

ا

سال جي نمازن جو اندازو ڪڍي وٺجو ۔ اسان سوال ڪيو ، اي اهلل ج جا رسول )صلعم( هو زمين تي ڪهڙي ن بارش جيان جنهن کي پويان طرح تيز هلندو ؟ پاڻ )صلعم( فرمايائون )ا

ن جي دعوت قبول ڪري وٺندا ، هو آسمان کي حڪم ڏيندو ته ن تي ايمان وٺي ايندا ۽ ا

هوا ڌڪيلي رهي هوند آهي( هڪ قوم ڏي وڃي هو کيس ايمان جي دعوت ڏيندو ته هو ا

ن کي چرڻ الها سرسبز ٿي ماالمال ٿي ويندي ، ا

بارش شروع ٿي ويندي ، زمين کي حڪم ڏيندو ته ا نهن جي پٺ جو ڪنڊو )ڪوهان( پهرئين کان موچارو ۽

جانور شام جو ايندا ته ا

ن جي دعوت مسترد ڪري ڇڏيندا هو انهن وٽا واپس هليو ويندو هن جي واپس وڃڻ شرط هنن ڻ وڏا ۽ پيٽ ڦوليل هوندا۔ پو وري هو ٻي قوم ڏي دعوت کڻي ويندو ، ته هو ا

نهن جي ٿ

ا

نهن وٽ ڍور ڍڳن مان ڪجهه به نه بچندو ، پوڪار اچي ڪڙڪو ڪندو ، ا

مٿان بک ۽ ڏ ن زمين کي حڪم ڏيندو ته پنهنجا خزانا ٻاهر ڦٽا

ذرندو ، ۽ ا

هو هڪ بنجر زمين وٽان گ

ن وٽ پهچي ويندا ، جيئن ماکيڪر ، ته زمين جا خزانا ا جو مکيون پنهنجي سردار وٽ ڇتن ۾ وڃن ٿيون ، پو هو هڪ تندرست ۽ صحتمند نوجوان کي پاڻ وٽ سڏيندو ، ۽ تلوار

ڪر ڪري ڇڏيندو ، جيئن ڪا شين جا ٻه ٽ

هڻي ا نشاني )ٽارگٽ( تي لڳندي آهي ، پو ن کي پاڻ وٽ سڏ ڪندو ته هو )جيئرو ٿي( مسڪرائيندڙ چهري سان هن وٽ ايندو۔

هو ا

ن دوران اهلل ج حضرت عيسى عليه الصالت وسالم کي موڪليندو هو )ع( دمشق جي مشرق ۾ اڇي مينار ڀرسان ٻن پيلن حولين رکندڙ فرشتن جي ڪنڌ تي هٿ رکي نازل ٿيندا۔

ا

هي قطرا موتين جيان ڪرڻ شروع ٿيندا ، ۽ پوجڏنهن حضرت عيسى ع پنهنجو سر جهڪائيندا ته پگهر جا قطرا نڪري ڪرڻ شروع ٿيندا ، ۽ جڏنهن پنهنجو معو مٿي ڪندا ته ا

ن جي خوشبوجنهن به ڪافر تائين ا ها دجال کي ڳوليندي ، ايستائن جو

ن جو موت واقع ٿيندو ويندو ، هن پگهر جي قطرن جي مهڪ انتهائي درجي تي پهچندي ا

پهچڻ شروع ٿيندي ، ا

ن کي لهندي ۽ قتل ڪري ڇڏيندي۔ پودس جي دروازي تي ا

الق حضرت عيسى عليه الصالت وسالم جن وٽ هڪ اهڙي قوم ايندي جنهنکي اهلل ج دجال کان محفوظ رکيو هوندو ،

هي انهينهن جي چهرن تي پيار ۽ محبت جو هٿ ڦيريندا ، ۽ کين جنت ۾ بلند درجن جي بشارت ڏيندا ۔ اڃا ا

هو )ع( ا حالت ۾ هوندا ته اهلل ج عيسى عليه الصالت وسالم تي وحي

ڪندا ته مون پنهنجن اهڙن بندن کي چونڊيو آهي جنهن سان ڪنهن وٽ به وڙهڻ جي طاقت نه هوندي ، تون مهنجن انهن ٻانهن کي طور تي گڏ ڪر ، ۽ اهلل ج هاڻ ياجوج ماجوجن کي پيو موڪلي۔

اهي ياجوج ماجوج بلندي کان انتهائي تيزي ن جو سمورو پاڻي پي وٺندي ، پوزرندي ، ا

سان ترڪندا اچڻ شروع ٿيندا ، هنن جي پهرئين جماعت )بحريه طبرستان( وٽان گ جڏنهن ٻي

ذر ٿيڻ لڳندو ته هو چوڻ لڳندا ته هتي ڪنهن وقت پاڻي هوندو هو ، اهلل ج جو نبي عيسى عليه الصالت وسالم ۽ سندن اصحاب محصور ٿي ويندا ، ايستائين جو تان گ

جماعت جو ا

انهن مان هڪ جي ويجهو ڍڳي جي سري به توهان مان هڪ جي سئو دينار کان به افضل ٿي ويندي۔ پو اهلل ج جو نبي ۽ اصحاب دعا ڪندا ، ۽ پو اهلل ج ياجوج ماجوجن جي ڪنڌ ۾ هڪ ڪيڙو پئدا ڪندو ، ته صبح جو هو سڀ هڪدم مري فنا ٿي ويندا۔ پو اهلل ج جو نبي عيسى عليه الصالت وسالم آسمان مان زمين تي لهڻ لڳندو ته زمين تي تر جيتري

جا نه هندي ۽ زمين جو هڪ به انچ اهڙو نه هوندو جيڪو ياجوج ماجوج جي گند ۽ بدبودار ي کان خالي هجي۔ پو وري اهلل ج جو نبي عيسى عليه الصالت وسالم ۽ اصحاب سڳورا تي اڇالئيندا ايندا ، پو

ٺن جي ڳچين جهڙا پکي موڪليندو ، اهي پکي ياجو ماجوجن جي بدبودار الشن کي کڻڻ لڳندا ، ۽ جتي اهلل جو حڪم هوندو ا

اهلل ج کان دعا گهرندا ته اهلل بختي ا

اهلل ج بارش موڪليندو جيڪا هن رو هو مٽيزمين کي ڌوئي پاڪ ڪندي ، ۽ هر گهر ڀلي ا جرو ٿي چمڪڻ لڳندو ، پو

هو صاف ا

جو ٺهيل هوندو يا ڪو کلن جو خيمون ا

زمين کي پيو ويندو ته تون ميوا تيار ڪر ، ۽ پنهنجيون سڀ برڪتون واپس ٻاهر ڪڍ ، ۽ پو ن ڏينهن هڪ جماعت هڪ ڏاڙهونا کي )پيٽ ڀري( ڍائڻ لڳندي ، هڪ کير ڏيڻ واري

ڍڳي ، ماڻهن جي پوري قبيلي ال نهيڪافي هوندي ، ا دوران اهلل ج هڪ پاڪيزه هوا جو جهوٽو موڪليندو جيڪا ماڻهن جي بغلن وچان نڪرندي ، ۽ هر مومن ۽ هر مسلم جو

نهن تي ئي قيامت قائم ٿيندي۔ )واهلل اعلم بثواب(۔لي عام انٽر ڪورس )جماع( شروع ڪندا ۽ ا

روح قبض ڪندي ۽ خراب ماڻهون باقي رهجي ايندا۔ جيڪي گڏهن وانگر ک

حضرت حذيفه رضه بيان ڪن ٿا ته )رسول اهلل صلي اهلل عليه وسلم جن فرمايو ته( مونکي بلڪل خبر آهي ته دجال سان ڇا گڏ هوندو؟ ، هن سان گڏ ٻه وهندڙ دريا هوندا ، هڪ

ڏسڻ ۾ اڇو پاڻي هوندو ته ٻيو ٻهڪندڙ باهه جو ، ۽ جي ڪنهن شخص ان کي ملي ته هن کي گهرجي ته هو ان ٻهڪندڙ باهه واري دريا ۾ داخل ٿئي ، ۽ پنهنجي اک بند ڪري رکي ،

ن کي هر مومن پڙهي سگهندو لي هوندي ، هن جي ٻنهين اکين وچ ۾ )ڪافر( لکيل هوندو ، ا

لهي ڦ

ن تي هڪ ٿ

هو ٿڌو پاڻي هوندو ، ۽ بالشبه دجال اک کان ڪاڻون هوندو ، ا

بيشڪ ا

پو ڀلي هن کي لکڻ پڙهڻ نه ايندو هجي۔

ن حديث جي روشنيسعيد خدري رضه بيان ڪن ٿا ته )هڪ ڏينهن رسول اهلل )صلعم( جن اسانکي دجال بابت هڪ ڊگهي حديث ٻڌائي ، ا ۾ پاڻ صلعم فرمايو ته )دجال نڪرندو ۽

پرمديني جي حدن ۾ داخل ٿيڻ ان ال ن وٽ هڪ شخص ويندو ، جيڪو سڀني ماڻهن ۾ بهتر حرام هوندو ، هو مديني جي ويجهو ڪن بنجر زمينن ڏانهن هليو ويندو ، هڪ ڏينهن ا

هوندو ، اهو کيس چوڻ لڳندو ته آئون گواهي ٿو ڏيان ته تون اهو دجال آهين جنهن متعلق اسانکي رسول صلعم آگاهه ڪندا آيا آهن ، دجال )پنهنجي پيروڪارن کي( چوندو ته ٻڌايو! ن شخص کي قتل ڪري وري جيئرو

جي مان هن شخص کي قتل ڪري وري جيئرو ڪري ڇڏيان ته! توهان مون متعلق شق ڪندائو؟ ماڻهون چوڻ لڳندا نه! )راوي چوي ٿو ته( هو ا

هو شخص ! وري چوندو ته بخدا! مون وٽ تو متعلق جيتري به بصيرت اڄ آهي اڳ ڪڏنهن به ايتري نه هئي ۔ )راوي چوي ٿو ته( ن کي زنده ڪندو ته ا

ڪري ڇڏيندو ۔ جڏنهن دجال ا

هو شخص حضرت خضر عليه الصالت وسالم جن ئي هوندا ن شخص کي قتل ڪرڻ جو ارادو ڪندو ته هو ان تي قادر نه رهندو۔ ابو اسحاق چوي ٿو ته چيو وڃجي ٿو ته ا

وري دجال ا

()واهلل اعلم بثوابامام مسلم وري مٿين حديث جي ٻي سند ذڪر ڪئي آهي۔ )حضرت ابو سعيد رضه بيان ڪن ٿا ته ( رسول اهلل صلي اهلل عليه وسلم جن فرمايو ته ) دجال جو خروج ٿيندو ته

ن ن کي ملندا ، جيڪي کائنس پڇندا ته ڪيڏانهن وڇڻ جي تياري آهي ، هو چوندو ته مهنجو ا

ن ڏانهن ويندو ته رستي تي دجال جا هٿيار بند ماڻهون ا

مسلمانن مان هڪ شخص ا

شخص ڏانهن وڃڻ جو ارادو آهي جنهن جو خروج ٿيو آهي ، هو چوڻ لڳندا ته ڇا تون اسانجي رب )دجال( تي ايمان نٿو آڻين ، اهو شخص چوندن ته اسان جي رب )اهلل تعالى( ۾ ڪو نقص نهن مان ڪي ، ڪن کي چوندا ته ڇا توهانکي اسانجي رب )دجال( جهليو نه هو ته توهان ان جي بغير ڪنهن کي قتل نه ڪندا

ناهي ، هو چوندا ته ان شخص کي قتل ڪري ڇڏيو ، ته ا

هو دجال آهي جنهنجو رسول اهلل صلي اهلل هو مومن شخص شخص دجال کي ڏسندو ته چوڻ شروع ڪندو ته ، اي ماڻهئو! هي ئي ا

وتجو۔ هو ان شخص کي دجال ڏي وٺي ويندا ، جڏنهن ا

ن شخص کي چوڻ لڳندو ته ڇا تون مونتي ايمان آڻين ٿو؟ هو عليه وسلم ذڪر ڪيو هو، دجال هن جي مٿي ڦاڙڻ جو حڪم ڏيندو ، هن جي پٺ ۽ پيٽ تي ڌڪ هنيا ويندا ، دجال ا

شخص چوندو ته تون )مسيح ڪذاب( آهين ، پو کيس آري سان چيرڻ جو حڪم ڏنو ويندو ، مٿي جي وارن جي ڦڻي کان پيرن تائين هن کي چيري ٻه حصا ڪيا ويندا ، پو دجان ٿي بيهه، ته شخص جيئرو ٿي سڌو بهي رهندو ، ته وري دجال ان کان پڇندو ته ڇا هاڻ تون مونتي ايمان آڻين ٿو؟ هو چوڻ لڳندو ته مونکي

هن جي جسم جي ٽڪڙن ڏي وڃي چوندو ته ا

هو مومن شخص ماڻهن کي مخاڀب ٿي چوندو ته )مونکان پو)تهنجي دجال هئڻ تي( هاڻ ويت گهڻو يقين ٿي ويو آهي ، ا دجال ڪنهن به ماڻهون سان اها ڪاروائي نه ڪري سگهندو ،

دجال کيس وري ذبح ڪرڻ ال پڪڙڻ شروع ڪندو )مگر( هن جي ڪنڌ کان وٺي چيلهه تائين )جو جسم( ٽامي جو بڻجي ويندو ، ۽ هو کيس ذبح ڪرڻ جو ڪو بهانو نه لهي سگهندو ، پو ڇالئي ڇڏيندو ، ماڻهون اهو سمجهندا ته هن کي باهه جي دريا

هو ان شخص جا هٿ پير جهلي کيس ا هو مومن شخس جنت ۾ هوندو ،

۾ اڇاليو ويو آهي ، حالنڪه ا

هو شخص جنت جي بلند درجي تي هوندو۔ )واهلل اعلم بثواب (رسول اهلل صلي اهلل عليه وسلم جن فرمائين ٿا ته ا

حضرت مغيره بن شعبه رضه جن فرمائين ٿا ته مونکان سوا ڪنهن به شخص دجال متعلق نبي سائين صلي اهلل عليه وسلم جن کان ايترا سوال نه ڪيا هوندا ، جنهن تي پاڻ صلعم

ن فرمائيندا هئا ته )تون ڇو ان متعلق ايترو گهڻون فڪرمند آهين هو توکي ڪوبه نقصان پهچائي نه سگهندو ( مان عرض ڪرڻ لڳس ته )اي اهلل جا رسول )صلعم( ماڻهون چون ٿا ته ا

سان گڏ طعام ۽ دريا هوندا، )پاڻ صلعم جن فرمائڻ لڳا )اهلل ج جي ويجهو هو ان کان وڌيڪ ذليل آهي(۔

ن کان ڊيڄاريندا آيا آهن ، پو

متن کي ا

اهو سوال مشهور آهي ته دجال جو شر ۽ فتنو تمام وڏو هوندو ۽ هر نبي اڪرم )ع( پنهنجي ا ن جو ذڪر

ڇا سبب آهي ته قرآن پاڪ ۾ ا

:ڪونهين؟ ان سوالن جي جواب ۾ ٻه آيتون پيش آهن

ن کان 1۔ جنهن ڏينهن توهان )صلي اهلل عليه وسلم( جي رب جون ڪي )مخصوص( نشانيون اچي ويندون ته ڪنهن به هڪ شخص کي هاڻ ايمان آڻڻ جو فائدو نه رهندو جنهن ا

ن حالت ايمان ۾ ڪا نيڪي نه ڪئي هجي، )سوره انعام آيت 851( ۔ پهرئين ايمان نه آندو هجي يا ا

هن مخصوص نشانين ۾ دجال به داخل آهي ڇو جو امام ترمذي روايت ڪيو آهي ته )جڏنهن ٽي نشانيون ظاهر ٿي وينديون ته سند صحيح سان گڏ حضرت ابو هريره کان مرفوعا

ن کان پهرئين ايمان نه آندو هجي۔ ڪنهن هڪ به شخص کي ايمان آڻڻ جو ڪو فائدو حاصل نه ٿيندو جنهن ا

ڀرڻ۔ الف : دجال جو ظهور )بي (: دابت االرض ۽ )ٻي سج جو مغرب کان ا

۔ قرآن مجيد جي هن آيت ۾ به دجال جي اچڻ جو اشارو ڏنل آهي ۔2

هو )حضرت عيسى عليه الصالت وسالم( ضرور ن تي ايمان آڻڻ شروع ڪندو ۽ بيشڪ ا

۽ )مسيح جا نازل ٿيڻ وقت( اهل ڪتاب مان هر شخص ، مسيح جي موت کان پهرئين ، ا

(قيامت جي نشاني آهي۔ )سوره زخرف آيت 18هو

صحيح حديثن مان ثابت آهي ته عيسى عليه الصالت وسالم دجال کي قتل ڪندو ، هن آيت ۾ هڪ ضد جي ذڪر ڪرڻ تي ڀاڙيو ويو آهي ، دجال جو لقب به مسيح هوندو پر ا

مراهي هوندو ۽ عيسى عليه الصالت وسالم سراسر هدايت۔ دجال مسيح ذلت ۽ گ

ڀري سگهي ٿو ته )جڏنهن حديثن مان واضح آهي ته دجال جو ظهور قيامت جي ويجهڙاين ۾ هوندو ته حضرت نوح ۽ ٻين نبين عليه الصالت وسالم جن کي هڪ ٻيو سوال به ذهنن ۾ ا

پنهنجي دئور ۾ ڊيڄارڻ جي ڪهڙي ضرورت هئي؟ ان جو جواب اهو ٿو ڏنو وڃي ته )دجال جي خروج جو وقت حضرت نوح عليه الصالت وسالم ۽ ٻين نبين کان مخفي رکيو ويو هجي ۽ متن کي دجال کان ڊيڄاريو هو۔ ان جي

ن ڪري هر نبي )ع( پنهنجي پنهجي ا

ن جي شر ۽ فتني کان باخبر رکيو ويو هجي ، ۽ ا

گويا صرف انهن نبين )ع( جن کان دجال کان خبردار ڪري ا

:تاعيد مسلم جي هيٺئين حديث مان به ٿئي ٿي۔جنهن ۾ نبي سائين جن فرمايواگر مهنجي زندگي) ۾ دجال نڪتو ته توهان بجا ن جو مقابلو ڪندس ۽ جي مهنجي )صلعم( غير موجودگي

آئون )صلعم( حجت سان ا ن سان

۾ دجال نڪتو ته هر شخص خود ا

(مقابلو ڪندو

ن وقت پاڻ )صلعم( ويجهو اهو ممڪن هو ته دجال ن وقت بيان ڪئي هئي جڏنهن کين )صلعم( اڃا دجال جي عالمتن ۽ نڪرڻ جو وقت نه ٻڌايو ويو هو ا

نبي سائين جن اها حديث ا

جو نڪرڻ سندن وقت ۾ مقرر هجي۔ ۽ پو مت کي دجال جي عالمتن ۽ نڪرڻ جو وقت ٻڌائيندا پاڻ )صلعم( جن تي دجال جون عالمتون ۽ وقت آشڪار ٿيو ته پاڻ )صلعم( پنهنجي ا

رهيا۔ بقول عالمن جي هي حديث پنهنجي ظاهر تي محمول هجي ۽ اهو ته ان جي نمودار ٿيڻ کان پو هي ٽي ڏينهن پنهنجي مقرر مقدار کان وڏا هوندا۔ انهن جو اهو دليل ته نبي سائين ا

جن فرمايو هو ته انهن ٽن ڏينهن کان پو ن جا باقي ڏينهن توهانجي باقي ڏينهن جيترا ئي هوندا۔ )واهلل اعلم بثواب (ا

)

ڄاڻي پ