KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 1. Hafta
Transcript of KARAYOLU MÜHENDİSLİĞİ 1. Hafta
KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ1. Hafta1. Hafta
““GiriGirişş, Genel Hususlar, , Genel Hususlar, TTüürkiye Karayolu Arkiye Karayolu Ağığı ile ile İİlgili Genel Bilgilerlgili Genel Bilgiler””
Hilmi Berk ÇELİKOĞLUİTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü
DERS BDERS BİİLGLGİİLERLERİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
1.Hafta 12.02.2016 Giriş, Türkiye Karayolu Ağı ile İlgili Genel Bilgiler
2.Hafta 19.02.2016 Karayolu Elemanları
3.Hafta 26.02.2016 İnsan ve Taşıt Özellikleri, Taşıt Hareketleri, Önemli Uzunluklar
4.Hafta 04.03.2016 Trafik Akım Değişkenleri, Kapasite ve Hizmet Düzeyi
5.Hafta 11.03.2016 Proje Trafiği, Geometrik Standartlar ve Seçimi, Yatay Geometri Tasarımı (Sıfır Çizgisi ve Geçki)
6.Hafta 18.03.2016 Yatay Geometri Tasarımı: Deversiz Yatay Kurplar (Plan)
7.Hafta 25.03.2016 Yatay Geometri Tasarımı: Deverli Yatay Kurplar (Boykesit, Yatay Kurplarda Araç Dengesi)
8.Hafta 01.04.2016 Yatay Geometri Tasarımı: Yatay Kurplar ve Geçiş Eğrisi (Geçiş Eğrisiz Y. Kurp ve Dever Uyg.)
9.Hafta 08.04.2016 Düşey Geometri Tasarımı: Düşey Kurp ve Hesapları (Düşey Kurp ve Hesap Uyg.)
10.Hafta 15.04.2016 Düşey Geometri Tasarımı: Düşey Kurp ve Hesapları (Düşey Kurp ve Hesap Uyg.)
11.Hafta 22.04.2016 Düşey Geometri Tasarımı: Düşey Kurp ve Hesapları (Düşey Kurplu Boykesit Uyg.)
12.Hafta 29.04.2016 Enkesitler, Toprak İşleri (Enkesit ve Duvar Uyg.)
13.Hafta 06.05.2016 Yol Üstyapısı, Kentiçi Yollar ve Kavşaklar
14.Hafta 13.05.2016 Dönemiçi Sınavı
HAFTALIK PROGRAMHAFTALIK PROGRAM
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DDöönem inem i ççerisinde deerisinde de ğğiişşikler olabilecek haftalikler olabilecek haftal ıık programk program
TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE YDE YÜÜKK--YOLCU TAYOLCU TAŞŞIMACILIIMACILIĞĞI TI TÜÜREL DAREL DAĞĞILIM ILIM BBİİLGLGİİLERLERİİ
Ulaştırma yollarına göre yük ve yolcu taşımasıA. Milyon ton kilometre B. Milyon yolcu kilometre
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
KarayoluA 181 330 181 935 176 455 190 365 203 072 216 123 224 048 234 492B 209 115 206 098 212 464 226 913 242 265 258 874 268 178 276 073
DenizyoluA 291 57 314 61 309 44 348 64 363 35 387 43 384 93 383 12B 842 847 887 850 848 787 900 975
DemiryoluA 9 921 10 739 10 326 11 462 11 677 11 670 11 177 11 992B 5 553 5 097 5 374 5 584 7 122 6 361 6 225 7 401
HavayoluA 1 54 1 64 1 72 2 02 2 25 2 25 2 59 2 89
Milyon Yolcu B 70 72 79 89 86 103 54 118 29 131 03 150 166 18
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE YDE YÜÜK TAK TAŞŞIMACILIIMACILIĞĞININ ULAININ ULAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNE NE DADAĞĞILIMIILIMI
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE YOLCU TADE YOLCU TAŞŞIMACILIIMACILIĞĞININ ULAININ ULAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNE NE DADAĞĞILIMIILIMI
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ULAULAŞŞTIRMA STIRMA SİİSTEMLERSTEMLERİİNDE ARANAN NDE ARANAN ÖÖZELLZELLİİKLERKLER
UlaUlaşştt ıırma Sistemlerinde Aranan rma Sistemlerinde Aranan ÖÖzelliklerzellikler
•• GGüüvenlik:venlik: Taşınan canlı ve cansızların zarar görmemesi.
•• HHıız:z: Taşınanlar, en kısa zamanda istenen yere ulaştırılmalı.
•• DDüüzenlilik:zenlilik: Taşınanlar, istenilen zamanda istenilen yere
ulaştırılmalı.
•• Konfor:Konfor: Özellikle yolcu taşımasında rahat yer değiştirme olanağı
sağlanmalı.
•• Ekonomiklik:Ekonomiklik: Yukarıda belirtilenler yerine getirilirken ekonomik
biçimde gerçekleştirilmeli.
•• ÇÇevreye Uyum:evreye Uyum: Günümüzde önemli bir özellik olarak
değerlendirilmekte.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
UULALAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNNİİN ALT N ALT ÖÖGELERGELERİİ
UlaUlaşşttıırma trma t üürlerinin alt rlerinin alt öögeleri arasgeleri aras ıındaki ilindaki ili şşkilerkiler
YOLYOL
ENERJENERJİİKAYNAKAYNAĞĞII
TATAŞŞITITTERMTERMİİNALNALTRAFTRAFİİK YK YÖÖNETNETİİMM
KURAL VE TESKURAL VE TESİİSLERSLERİİ
İŞİŞLETMELETME
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
UULALAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNNİİN TARN TARİİHSEL GELHSEL GELİŞİİŞİMMİİ
•• 18071807 Buharlı gemilerin icadı
•• 18301830 Demiryolu ulaştırması
•• 18651865 Boru hattı taşımacılığı
•• 19171917 Otomobilin icadı ve ticari kullanımının başlaması
•• 19031903 Uçağın icadı
•• 19361936 Ticari uçak ve hava ulaştırması başlangıcı
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ULAULAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNNİİN SINIFLANDIRILMASIN SINIFLANDIRILMASI
Serbestlik derecesi ve altyapSerbestlik derecesi ve altyap ııya gya g ööre sre s ıınnııflandfland ıırmarma
YAPAYYAPAY
RRİİJJİİTTKILAVUZKILAVUZ
DODOĞĞALAL
ESNEKESNEKKILAVUZKILAVUZ
ASILIASILI
YOLYOLÜÜZERZERİİNDENDE
YOLYOLÜÜZERZERİİNDENDE
ESNEKESNEKKILAVUZKILAVUZ
3 BOYUTLU3 BOYUTLUSERBESTLSERBESTLİİKK
SUDASUDA
HAVADAHAVADA
TELESTELESİİEJEJ
TELEFERTELEFERİİKK
DEMDEMİİRYOLURYOLU
METROMETRO
TRAMVAYTRAMVAY
TROLLEYBTROLLEYBÜÜSS
OTOBOTOBÜÜSS
OTOMOBOTOMOBİİLL
BBİİSSİİKLETKLET
GEMGEMİİ
UUÇÇAKAK
HELHELİİKOPTERKOPTER
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
A. Kaza sayısı B. Ölü sayısı C. Yaralı sayısı
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Karayolu A 620 789 728 755 825 561 950 120 1 053 346 1 106 201 1 228 928 1 296 634B 4 505 4 633 5 007 4 236 4 324 4 045 3 835 3 750C 154 086 169 080 189 057 184 468 201 380 211 496 238 074 268 079
DenizyoluA 147 116 117 206 147 194 132 135B 24 8 18 10 18 22 11 92C - - 3 8 4 49 28 10
DemiryoluA 522 455 394 386 299 194 177 147B 153 101 108 111 89 69 71 55C 273 246 204 247 303 142 112 101
HavayoluA 7 10 11 2 6 5 3 9B - 1 60 3 7 3 5 12C 2 4 3 1 17 - 6 3
TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE ULADE ULAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNE GNE GÖÖRE GENEL TRAFRE GENEL TRAFİİK K KAZA BKAZA BİİLGLGİİLERLERİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Kaza SayKaza Sayıılarlarıınnıın Ulan Ulaşşttıırma rma TTüürlerine Grlerine Gööre Dare Dağığıllıımmıı
Kaza Sonucu Kaza Sonucu ÖÖllüümlerin Ulamlerin Ulaşşttıırma rma TTüürlerine Grlerine Gööre Dare Dağığıllıımmıı
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
~2% ~0%
~96%
~2%
Denizyolu Havayolu
Karayolu Demiryolu
~0%~0%
~100%
~0%
Denizyolu HavayoluKarayolu Demiryolu
TTÜÜRKRKİİYE KARAYOLLARINDAKYE KARAYOLLARINDAKİİ GENEL TRAFGENEL TRAFİİK KAZA BK KAZA BİİLGLGİİLERLERİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Yıl Toplam kaza sayısı Maddi hasarlı kaza sayısı Ölümlü, yaralanmalı kaza sayısı Ölü sayısı Yaralı sayısı
2002 439 777 374 029 65 748 4 093 116 412
2003 455 637 388 606 67 031 3 946 118 214
2004 537 352 460 344 77 008 4 427 136 437
2005 620 789 533 516 87 273 4 505 154 086
2006 728 755 632 627 96 128 4 633 169 080
2007 825 561 718 567 106 994 5 007 189 057
2008 950 120 845 908 104 212 4 236 184 468
2009 1 053 346 942 225 111 121 4 324 201 380
2010 1 106 201 989 397 116 804 4 045 211 496
2011 1 228 928 1 097 083 131 845 3 835 238 074
2012 1 296 634 1 143 082 153 552 3 750 268 079
2013 1 207 354 1 046 048 161 306 3 685 274 829
2014 1 199 010 1 030 498 168 512 3 524 285 059
TTÜÜRKRKİİYE ile AB YE ile AB ÜÜLKELERLKELERİİ KAZA SONUKAZA SONUÇÇLARI KARLARI KARŞŞILAILAŞŞTIRMASI, 2012TIRMASI, 2012
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TC KARAYOLLARI GENEL MTC KARAYOLLARI GENEL MÜÜDDÜÜRLRLÜÜĞĞÜÜ BBÖÖLGE BLGE BİİLGLGİİLERLERİİ
Bölge MerkeziYol
uzunluğu1.Bölge İstanbul 33622.Bölge İzmir 51853.Bölge Konya 54764.Bölge Ankara 35325.Bölge Mersin 48016.Bölge Kayseri 39377.Bölge Samsun 46018.Bölge Elazığ 38419.Bölge Diyarbakır 4635
10.Bölge Trabzon 346111.Bölge Van 312712.Bölge Erzurum 220413.Bölge Antalya 352414.Bölge Bursa 462315.Bölge Kastamonu 2961
16.Bölge Sivas 313518.Bölge Kars 1349
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
YOL YYOL YÜÜZEYZEYİİ TTÜÜRRÜÜNE GNE GÖÖRE YOL ARE YOL AĞĞI UZUNLUK BI UZUNLUK BİİLGLGİİLERLERİİ
Asfalt Betonu
Sathi Kaplama
Parke Stabilize ToprakGeçit
VermezToplam
Otoyol 2 159 -- -- -- -- -- 2 159
Devlet Yolları 14 393 16 399 71 45 17 288 31 213
İl Yolları 2 702 27 327 191 699 614 1 532 33 065
Toplam 19 254 43 726 262 744 631 1 820 66 43766 437
01.01.2016 tarihi itibariyle yol ağı uzunluk bilgileri (km)
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KAPLAMA TKAPLAMA TÜÜRRÜÜ VE YOL SINIFINA GVE YOL SINIFINA GÖÖRE UZUNLUK BRE UZUNLUK BİİLGLGİİLERLERİİA. Toplam B. Otoyollar C. Devlet yolu D. İl yolu E.Köy yolu
Genel toplam ToplamBitümlü
kaplama Parke
Kırmataşve
Stabilize Toplam
Toprak yollar (Tesviyeli ve
tesviyesiz)
Geçit vermeyen
yollar
2011 A 370 276 338 326 196 324 212 141 790 31 950 25 555 6 395B 2 119 2 119 2 119 - - - - -C 31 372 31 089 30 901 74 114 283 47 236D 31 558 29 673 28 572 138 963 1 885 674 1 211E 305 227 275 445 134 732 - 140 713 29 782 24 834 4 948
2012 A 349 383 352 262 202 788 256 149 218 33 486 26 402 7 084B 2 127 2 127 2 127 - - - - -C 31 375 31 056 30 781 73 112 319 29 290D 31 880 29 881 28 741 183 957 1 999 637 1362E 320 366 289 198 141 049 - 148 149 31 168 25 736 5 432
2013 A 388 666 355 020 206 748 4 181 144 291 33 446 26 081 7 365B 2 127 2 127 2 127 - - - - -C 31 341 31 029 30 866 71 92 312 29 283D 32 155 30 248 29 298 190 760 1 907 603 1304E 323 043 291 816 144 457 3 920 143 439 31 227 25 449 5 778
2014 A 236 671236 671 216 199 132 902 2 733 80 654 20 472 14 842 5 630B 2 155 2 155 2 155 - - - - -C 31 280 31 000 30 861 72 67 280 29 251D 32 474 30 363 29 338 201 824 2 111 570 1 541E 170 762 152 681 70 458 2 460 79 673 18 081 14 243 3 838
uzunluklar uzunluklar ‘‘kmkm’’ cinsindendircinsindendirINS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE KAPLAMA TDE KAPLAMA TÜÜRRÜÜNE GNE GÖÖRE YOL UZUNLURE YOL UZUNLUĞĞU U
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ
2., 13. Hafta2., 13. Hafta““Karayolu ile Karayolu ile İİlgili Tanlgili Tanıımlar, Yol mlar, Yol ÜÜstyapstyapııssıı””
Hilmi Berk ÇEL İKOĞLU
İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü
Ulaştırma Türlerinin Tarihsel Gelişimi
•• 18071807 Buharlı gemilerin icadı
•• 18301830 Demiryolu ulaştırması
•• 18651865 Boru hattı taşımacılığı
•• 19171917 Otomobilin icadı ve ticari kullanımının başlaması
•• 19031903 Uçağın icadı
•• 19361936 Ticari uçak ve hava ulaştırması başlangıcı
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KARAYOLU ELEMANLARI KARAYOLU ELEMANLARI İİLE LE İİLGLGİİLLİİ TANIMLARTANIMLAR
�� Karayolu:Karayolu: Her tHer tüürlrlüü tataşışıt ve yaya ulat ve yaya ulaşışımmıı iiççin in kamu yararkamu yararıına ana aççıık arazi k arazi şşerididir.erididir.
�� Karayolu trafiKarayolu trafiğği:i: Motorlu ve motorsuz taMotorlu ve motorsuz taşışıtlar tlar ile yayalarile yayalarıın, karayolu n, karayolu üüzerindeki davranzerindeki davranışışlarlarıı, , hareketleri, karayolu trafihareketleri, karayolu trafiğği (aki (akıımmıı) diye an) diye anııllıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HARHARİİTATA
•• Harita:Harita: YeryYeryüüzzüünnüün tamamn tamamıınnıın veya bir parn veya bir parççasasıınnıın n kukuşşbakbakışıışı ggöörrüünnüümmüünnüün, istenilen n, istenilen ööllççeeğğe ge gööre re öözel zel iişşaretler yardaretler yardıımmıı ile ve ile ve öözel matematik yzel matematik yööntemlerle ntemlerle kküçüüçültltüülerek lerek ççizilmiizilmişş öörnerneğğidir.idir.
HaritalarHaritalarıın kullann kullanıım amam amaççlarlarıına gna gööre sre sıınnııflandflandıırrııllıır:r:–– Planimetrik Haritalar (arazinin sadece yatay durumlarPlanimetrik Haritalar (arazinin sadece yatay durumlarıınnıı
ggöösteriri, yerysteriri, yeryüüzzüü şşekilleri yoktur)ekilleri yoktur)
–– TopoTopoğğrafik Haritalar (yeryrafik Haritalar (yeryüüzzüü üüzerindeki kabartzerindeki kabartıılarlarıı ve ve girintileri, ayrgirintileri, ayrııntntıılarlarıı sembollerle gsembollerle göösterir)sterir)
–– Kabartma Haritalar (topografik haritanKabartma Haritalar (topografik haritanıın n üçüç boyutlusudur)boyutlusudur)
–– Hidrografik Haritalar (deniz derinliklerini gHidrografik Haritalar (deniz derinliklerini göösteren steren haritalardharitalardıır)r)
–– ÖÖzel Amazel Amaççllıı HaritalarHaritalar
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HARİTA
•• TopoTopoğğrafik haritalarrafik haritalarıı didiğğerlerinden ayerlerinden ayııran ran öözellik yeryzellik yeryüüzzüünnüün n
şşeklini kontur (eeklini kontur (eşşyyüükselti, tesviye ekselti, tesviye eğğrisi, (Contour line)) risi, (Contour line)) ççizgileri izgileri
ile gile gööstermesidirstermesidir
–– arazi biarazi biççimleri haritada kolayca anlaimleri haritada kolayca anlaşışılabilecek ilabilecek işşaretlerle garetlerle göösterirsterir
–– genellikle haritangenellikle haritanıın n üüst kst kıısmsmıı kuzey ykuzey yöönnüünnüü ggöösterirsterir
–– haritanharitanıın alt kn alt kıısmsmıındaki ndaki ööllççek sayesinde harita ek sayesinde harita üüzerindeki uzaklzerindeki uzaklııklar klar
hesaplanabilirhesaplanabilir
–– ggööller, nehirler, kasabalar ve benzerleri harita ller, nehirler, kasabalar ve benzerleri harita üüzerinde isimleri ile zerinde isimleri ile
ggöösterilirsterilir
•• EEşşyyüükselti ekselti eğğrisi:risi: Yer Yer şşekillerini gekillerini gööstermek istermek iççin kullanin kullanıılan; aynlan; aynıı
yyüükseklikteki yerlerden gekseklikteki yerlerden geççen een eğğrilerdir.rilerdir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• GeGeççki (gki (güüzergah):zergah): Kara ulaKara ulaşşttıırmasrmasıı yapyapııssıınnıın, arazi n, arazi
üüzerindeki izidir (dozerindeki izidir (doğğrultusudur). rultusudur).
•• Plan:Plan: GeGeççkinin, her tkinin, her tüürlrlüü elemanelemanııyla, yatay yla, yatay
ddüüzlemdeki izidir.zlemdeki izidir.
•• TeTeğğet (doet (doğğru, aliynman): ru, aliynman): EEğğriliriliğği sonsuz olan i sonsuz olan
dodoğğru parru parççasasııddıır.r.
•• Yatay EYatay Eğğri (kurp): ri (kurp): Belirli bir yarBelirli bir yarııççapta eapta eğğriliriliğği olan, i olan,
genelde daire pargenelde daire parççalaralarıından olundan oluşşan ean eğğri yol ri yol
parparççasasııddıır.r.
YATAY GEOMETRYATAY GEOMETRİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Yatay kurp
Teğet
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Yatay eğri
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• Siyah kot:Siyah kot: Siyah Siyah ççizgi izgi üüzerindeki herhangi kottur.zerindeki herhangi kottur.
•• Siyah Siyah ççizgi:izgi: Yol ekseni Yol ekseni üüzerinde arazi durumunu zerinde arazi durumunu
ggöösteren steren ççizgidir.izgidir.
•• Boyuna eBoyuna eğğim: im: Yol ekseninin dYol ekseninin düüşşey dey düüzlemdeki zlemdeki
eeğğimidir. Kimidir. Kıırmrmıızzıı ççizginin eizginin eğğimidir.imidir.
•• KKıırmrmıızzıı ÇÇizgi:izgi: Yol inYol inşşaataatıı tamamlandtamamlandığıığında, yol nda, yol
ekseninin boykesitte sahip olmasekseninin boykesitte sahip olmasıı istenen istenen ççizgidir.izgidir.
•• KKıırmrmıızzıı kot:kot: KKıırmrmıızzıı ççizgi izgi üüzerindeki herhangi zerindeki herhangi
kottur.kottur.
DDÜÜŞŞEY GEOMETREY GEOMETRİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
UZAKLIK
KOTSiyah çizgi
Kırmızı çizgi
Kırmızıkot
Siyah kot
düşey kurp düşey
kurp
α
Boyuna eğim: tg(α)
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Boyuna eğim
Kenar taşı
Enine eğim
R
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Boyuna eğim
Boyuna eğim
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
31.8156.4
14.3
BOYUNA EĞİM
KİLOMETREHEKTOMETRE
BAŞLANGICA UZAKLIK
ARA MESAFEKESİT NOSİYAH KOT
KIRMIZI KOT
PLAN
42.31A
24.5
0
24.5
74
.48
2.5
77.
768
0.0
68.2
87
0.0
106.2
32
66.839.4
70.
927
5.0
4
142.1
35.9
65.8
2
449.8
R=70m=24°
55.
060
.54
300.3
TF165
219.3180.9
38.424.5
60
.06
3.2
6
63.
06
65.
0
20.7355.8
40.887
32134.8
52.
557
.04
56.6
55.
0
9
396.6553.2
60
.056
=75°R=25m
26.7
56
.94
488.8
111039
56.
06
5.0
226.7
515.5
65.0
58
.06
0.0
593.240.7
1312
542.251
59.
22
58
.0
60.8
45
5.0
TF2
633.9
63.
5455
.0
1060.3
40.254.4
R=40m=33°
70.8
8
80.
0
774.2698.433.2
1514
665.732.7
65.7
60.0
6 67.0
465
,06
16
731.642.6
70
,066
9.1
2
804.379.4
17330.1
73.1
4
85
.0
TF3
883.7
74.7
4
88
.0
R=35.6m=35°
4
938.1
78.5
8
89.
0
42.6
79
.12
77.8
48
0.0
1017.6
1918
980.736.9
78
.86
85.
0
20TF4
104729.4 13
76.
867
6.3
76.
167
5.0
R=30m=37°
1173.535.9
70.
665
.0
1134.133.66
2221
1100.5
73.
187
0.0
539.34
67.4
26
0.0
61.
585
1.0
1242.7
TF523
1209.433.3
64.5
25
5.0
X (m)
75.
0
81
65.0
55.0
60.0
70.0
75.0
80.0
85.0
Y (m)
1/2
00
90.0
64.9
2
% 6.5% 5.3
% 7.86
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
0 1% 6.5 % 5.3 % 7.86
Boykesit: Boykesit: Plandaki yol ekseninin bir doPlandaki yol ekseninin bir doğğru boyunca dru boyunca düüşşey ey
ddüüzlemdeki izdzlemdeki izdüüşşüümmüüddüür.r.
DDüüşşey eey eğğri (kurp): ri (kurp): Boykesitte doBoykesitte doğğrular arasrular arasıında kalan enda kalan eğğri ri
kkııssıımlardmlardıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• Enkesit: Enkesit: GeGeççki eksenine dik doki eksenine dik doğğrultuda alrultuda alıınan kesittir.nan kesittir.
• Tamamı yarmada olan enkesite ‘tam yarma enkesititam yarma enkesiti’,
• Tamamı dolguda olan enkesite ‘tam dolgu enkesititam dolgu enkesiti’,
• Bir kesimi yarmada, bir kesimi dolguda olan enkesite ‘karkarışıışık k tip enkesittip enkesit’ adı verilir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• Enkesit elemanlarEnkesit elemanlarıı:: Hendek, Hendek, ŞŞev ve Platformev ve Platform
–– Hendek: Hendek: Yol yYol yüüzeyinden ya da yarma zeyinden ya da yarma şşevinden gelen evinden gelen
yayağışğış sularsularıınnıı yoldan uzaklayoldan uzaklaşşttıırmak irmak iççin yarma boyunca in yarma boyunca
ve yarma kenarve yarma kenarıına yapna yapııllıır. Yarma kenarr. Yarma kenarıı hendehendeğği, bir i, bir
drenaj, drenaj, akaakaççlamalama elemanelemanııddıır.r.
–– AkaAkaççlamalama (Drenaj):(Drenaj): YYüüzeysel sularzeysel sularıı yoldan uzaklayoldan uzaklaşşttıırmak rmak
iiççin yapin yapıılan donanlan donanıımlardmlardıır.r.
–– ŞŞev:ev: Platform ile arazi parPlatform ile arazi parççasasıı arasarasıındaki dolgu ya da ndaki dolgu ya da
yarma yyarma yüüzeyine zeyine şşev denir.ev denir.
–– Platform:Platform: CanlCanlıı ve cansve cansıız kullanz kullanıımmıına ayrna ayrıılmlmışış, ,
karayolunun trafikarayolunun trafiğğe ae aççıık olan park olan parççasasııddıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• ŞŞev: ev: Platform ile arazi parPlatform ile arazi parççasasıı arasarasıındaki dolgu ya da ndaki dolgu ya da
yarma yyarma yüüzeyine zeyine şşev denir.ev denir.
•• Kret noktasKret noktasıı:: Arazi ile yarma Arazi ile yarma şşevinin kesievinin kesişşme noktasme noktasııddıır.r.
•• Dolgu eteDolgu eteğği:i: Arazi ile dolgu Arazi ile dolgu şşevinin kesievinin kesişşme noktasme noktasııddıır.r.
hendekhendekYarma Yarma şşevievi
Dolgu Dolgu şşevievi
Eksen Eksen ççizgisiizgisiDoDoğğal zeminal zemin
Yarma kretiYarma kreti
Dolgu eteDolgu eteğğii
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• ŞŞevleri ifade bievleri ifade biççimleri:imleri:– Eğik yüzeylerin yatayla yaptığı açı (α)– Yatayla yapılan açıların tanjantları, ‘tg(α)’ (örneğin 4/5, 0.80
ya da %80’lik şev gibi)– Yatayla yapılan açıların kotanjantları, ‘cotg(α)’ (örneğin 5/1,
3/2 gibi)– Şevlerin üzerinde eğikliği ifade edecek düşey ve yatay
uzunlukları göstermek
Dolgu şevi
Yarma şevi
1
3
α
cotg(α) = n ile gösterilir
tg(α) = 1/n ile gösterilirINS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Enine eEnine eğğim: im: Yol yYol yüüzeyine enine dozeyine enine doğğrultuda verilen erultuda verilen eğğimdir. imdir. “Ç“Çatatıı eeğğimiimi”” ya da ya da ““bombebombe”” de denir.de denir.
Dever:Dever: Yatay kurpta taYatay kurpta taşışıta etki eden merkezkata etki eden merkezkaççkuvvetini(n bir kkuvvetini(n bir kıısmsmıınnıı)n kar)n karşışılamaslamasıı iiççin yol yin yol yüüzeyine, tek zeyine, tek yyöönde yatay kurp merkezine donde yatay kurp merkezine doğğru verilen enine eru verilen enine eğğimdir.imdir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Yatay eğri
Boyuna eğim
Kenar taşı
Enine eğim
R
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Platform elemanlarPlatform elemanlarıı::
•• Kaplama:Kaplama: Platformun Platformun öözel malzeme ile kaplanmzel malzeme ile kaplanmışış, ta, taşışıt t
trafitrafiğğine aine aççıık olan park olan parççasasııddıır. Trafik r. Trafik şşeritlerinden olueritlerinden oluşşur.ur.
•• ŞŞerit:erit: KaplamayKaplamayıı oluoluşşturan yol parturan yol parççasasııddıır. Kaplama r. Kaplama üüzerinde zerinde
tataşışıtlartlarıın bir dizi halinde akmasn bir dizi halinde akmasıınnıı sasağğlayan yol genilayan yol genişşliliğğidir.idir.
•• ŞŞerit erit ççizgisi:izgisi: Kaplama Kaplama üüzerindeki alanzerindeki alanıı bböölen len ççizgilerdir.izgilerdir.
•• YardYardıımcmcıı şşeritler:eritler: Varolan Varolan şşeritlere ek olarak, yolun bir eritlere ek olarak, yolun bir
kesimine yapkesimine yapııllıır. Tr. Tıırmanma, hrmanma, hıızlanma, yavazlanma, yavaşşlama.. gibi.lama.. gibi.
•• Banket:Banket: Duran taDuran taşışıtlartlarıın ya da canln ya da canlıılarlarıın kullann kullanıımmıına ayrna ayrıılmlmışış
platform parplatform parççasasııddıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Tırmanma şeridi
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• BBööllüünmeminmemişş yol: yol: Tek platformlu yolTek platformlu yol
•• BBööllüünmnmüüşş yol:yol: ÇÇift ya da daha fazla platformlu ift ya da daha fazla platformlu yollardyollardıır. Otoyol ve ekspres yol olarak ikiye ayrr. Otoyol ve ekspres yol olarak ikiye ayrııllıır.r.
•• Otoyol:Otoyol: Tam eriTam erişşme denetimli bme denetimli bööllüünmnmüüşş yoldur. Yaya yoldur. Yaya girigirişşi yasak ve ti yasak ve tüüm kavm kavşşaklaraklarıı kesikesişşmesizmesiz……
•• Ekspres yol: Ekspres yol: Yaya giriYaya girişşi, durma gibi durumlari, durma gibi durumlarıın yasak n yasak olmadolmadığıığı, yer yer yandan giri, yer yer yandan girişşlerin ve elerin ve eşşddüüzey zey kavkavşşaklaraklarıın oldun olduğğu, tam eriu, tam erişşme denetimli olmayan me denetimli olmayan (yar(yarıı--erierişşim denetimli) yollardim denetimli) yollardıır.r.
YOL TYOL TÜÜRLERRLERİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• KamulaKamulaşşttıırma srma sıınnıırrıı: : Yolun inYolun inşşaa edileceaa edileceğği kamu (hazine) i kamu (hazine) malmalıı, ya da , ya da öözel kizel kişşi ve kurumlardan sati ve kurumlardan satıın aln alıınan arazinin nan arazinin ssıınnıırlarrlarııddıır.r.
•• Dayanma (Dayanma (İİstinad) duvarstinad) duvarıı: : Dolgu Dolgu şşevi, kamulaevi, kamulaşşttıırma srma sıınnıırrıınnııaaşışıyorsa ya da dolguyu belirli bir sebeple durdurmak yorsa ya da dolguyu belirli bir sebeple durdurmak gerekiyorsa yapgerekiyorsa yapıılan duvardlan duvardıır. Betornarme ise, r. Betornarme ise, öözel projeyle zel projeyle pabupabuççlu lu şşekilde inekilde inşşa edilir.a edilir.
•• Tutma (Tutma (İİksa) duvarksa) duvarıı: : Yarma tarafYarma tarafıına yapna yapıılan, akan zemini lan, akan zemini durdurmaya yarayan duvarddurdurmaya yarayan duvardıır.r. Yarma hendeYarma hendeğğinin inin tabantabanıından itibaren yapndan itibaren yapııllıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
AkaAkaççlama (Drenaj):lama (Drenaj):
•• Boyuna eBoyuna eğğim:im: KKıırmrmıızzıı ççizginin eizginin eğğimiimi
•• Enine eEnine eğğim (im (ççatatıı eeğğimi, bombe): imi, bombe): YYüüzeysel su drenajzeysel su drenajıı iiççin yol in yol
ekseninden her iki yekseninden her iki yööne verilen enfazla %2 olabilecek ene verilen enfazla %2 olabilecek eğğim.im.
•• (Yarma) Hende(Yarma) Hendeğği: i: Yarma Yarma şşevi evi üüzerinden akan sularzerinden akan sularıı
uzaklauzaklaşşttıırmak irmak iççin yapin yapıılan hendek.lan hendek.
•• Kafa hendeKafa hendeğği:i: Yarma Yarma şşevi evi üüzerine, araziye yapzerine, araziye yapıılan hendektir.lan hendektir.
•• Menfezler:Menfezler: SSüürekli akan ya da yarekli akan ya da yağışğış sonucu olusonucu oluşşan akarsularan akarsularıı
yol gyol göövdesinin bir tarafvdesinin bir tarafıından dindan diğğer tarafer tarafıına gena geççirmede irmede
kullankullanıılan sanat yaplan sanat yapıılarlarııddıır (Boru, kutu, kemerli, tabliyeli r (Boru, kutu, kemerli, tabliyeli
menfezler..gibi).menfezler..gibi).
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Boyuna eğim
Boyuna eğim
AKAÇLAMA
Enine eğim
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Kafa hendeği
Kenar hendeği
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DOLGU
DOĞAL ZEMİN
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DOLGU
DOĞAL ZEMİN
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DOLGU
DOĞAL ZEMİN
Büz menfez (memba)
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DOLGU
DOĞAL ZEMİNBüz menfez (mansap)
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DOLGU
DOĞAL ZEMİN
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DOLGU
DOĞAL ZEMİN
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• DoDoğğal zeminin belirli bir enkesite dal zeminin belirli bir enkesite döönnüüşşttüürrüülebilmesi lebilmesi iiççin yapin yapıılan kazma ve doldurma ilan kazma ve doldurma işşlemlerine lemlerine toprak itoprak işşiidenir.denir.
•• Toprak iToprak işşi sonrasi sonrasıı elde edilen yelde edilen yüüzey, zey, tesviye ytesviye yüüzeyizeyidir.dir.
•• Toprak iToprak işşi tamamlandi tamamlandııktan sonra elde edilen tesviye ktan sonra elde edilen tesviye yyüüzeyine, belirlenen enine ve boyuna ezeyine, belirlenen enine ve boyuna eğğimin verilmesi imin verilmesi sonrassonrasıı elde edilen yelde edilen yüüzeye zeye reglajreglaj ((ince tesviyeince tesviye) ) yyüüzeyizeyidenir.denir.
TOPRAK TOPRAK İŞİİŞİ –– TESVTESVİİYE YYE YÜÜZEYZEYİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• Yolun, toprak iYolun, toprak işşi sonrasi sonrasıı, , öönceden belirlenminceden belirlenmişş kot ve kot ve enkesit haline getirilmienkesit haline getirilmişş kkıısmsmıına na altyapaltyapıı denir.denir.
•• AkaAkaççlama (drenaj) yaplama (drenaj) yapıılarlarıı ve dayanma (istinad) ve dayanma (istinad) durdurma (iksa) duvarlardurdurma (iksa) duvarlarıı gibi sanat yapgibi sanat yapıılarlarıı da altyapda altyapııile anile anııllıır.r.
•• AltyapAltyapıı, yolun esas ta, yolun esas taşışıyyııccıı kkıısmsmııddıır. Tar. Taşışıyyııccııllıık gk göörevini revini uygun uygun şşekilde yapabilmesi iekilde yapabilmesi iççin, in, üüzerine inzerine inşşa edilmesi a edilmesi gereken tabakalar vardgereken tabakalar vardıır.r.
ALTYAPI ALTYAPI
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• Yolun trafik yYolun trafik yüüklerini taklerini taşışımak ve bu ymak ve bu yüükküün taban zemininin n taban zemininin tataşışıma gma güüccüünnüü aaşşmayacak mayacak şşekilde taban yekilde taban yüüzeyine dazeyine dağığıtmak tmak iiççin altyapin altyapıı üüzerine inzerine inşşa edilen tabakalara edilen tabakalarıın tn tüümmüüne ne üüstyapstyapııdenir. denir. EsnekEsnek ve ve rijitrijit olmak olmak üüzere iki zere iki ççeeşşittir.ittir.
ÜÜSTYAPISTYAPI
Esnek Esnek ÜÜstyapstyapıı:: Tesviye yTesviye yüüzeyi ile szeyi ile sııkkıı bir temas sabir temas sağğlayan ve layan ve yyüükleri taban zeminine dakleri taban zeminine dağığıtan bir tan bir üüstyapstyapıı tipi olup, stabilitesi tipi olup, stabilitesi agrega kenetlenmesine, dane sagrega kenetlenmesine, dane süürtrtüünmesine ve kohezyona nmesine ve kohezyona babağğllııddıır. r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Standart bir yolda var olan Standart bir yolda var olan üçüç tabaka:tabaka:
•• TemelaltTemelaltıı tabakastabakasıı: : Tesviye yTesviye yüüzeyi zeyi üüzerine serilen ve kalitesi zerine serilen ve kalitesi
öönemsiz herhangi knemsiz herhangi kıırmatarmataşştan yaptan yapıılabilen tabakadlabilen tabakadıır. r. ÜÜzerinde zerinde
bulunan temel tabakasbulunan temel tabakasıınnıın, tabana yn, tabana yüük yaymask yaymasıına yardna yardıım etmesinin m etmesinin
yanyanıında su ve don gibi etkilere karnda su ve don gibi etkilere karşışı tampon katman olutampon katman oluşşturur.turur.
•• Temel tabakasTemel tabakasıı:: Malzemesi granMalzemesi granüüler yapler yapııdaddadıır. Malzeme; ir. Malzeme; iççte en te en
ufaktan dufaktan dışışta en bta en büüyyüüğğe kadar aralare kadar aralarıı ““fillerfiller”” denilen tozdenilen toz--su ile su ile
karkarışışttıırrııllııp p stabilizestabilize bir hal albir hal alıır. Granr. Granüülometresi gibi, dilometresi gibi, diğğer koer koşşullarullarıı
da belirli olan tabakanda belirli olan tabakanıın gn göörevi trafik yrevi trafik yüükküünnüü tabana yaymak ve bu tabana yaymak ve bu
arada trafiarada trafiğğin darbe etkilerini sin darbe etkilerini söönnüümlendirmektir.mlendirmektir.
•• Kaplama:Kaplama: Temel tabakasTemel tabakasıı üüzerinde ve trafizerinde ve trafiğğin doin doğğrudan temas ettirudan temas ettiğği i
bitbitüümlmlüü karkarışıışımlar, direnimi ymlar, direnimi yüüksek (aksek (aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı) k) kıırma tarma taşş
ve tave taşş tozun ile yaptozun ile yapıılan tabakadlan tabakadıır. Bar. Bağğlaylayııccıı bitum ya da bitum ya da ççimento imento
olabilir. Kalolabilir. Kalıınlnlığıığı genellikle yaklagenellikle yaklaşışık (en fazla) 20 cm olur. Temel k (en fazla) 20 cm olur. Temel
ggöörevi, tekerlerevi, tekerleğğin ain aşışındndıırma etkisine dayanmak ve drma etkisine dayanmak ve düüzgzgüün bir n bir
yuvarlanma yyuvarlanma yüüzeyi oluzeyi oluşşturmaktturmaktıır.r.
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPISTYAPI
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPI ENKESSTYAPI ENKESİİTTİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
RRİİJJİİT T ÜÜSTYAPISTYAPI
Rijit Rijit ÜÜstyapstyapıı:: GGööreli olarak yreli olarak yüüksek eksek eğğilme mukavemetine sahip ve genellikle ilme mukavemetine sahip ve genellikle Portland Portland ççimentosundan yapimentosundan yapıılmlmışış tek tabakaltek tabakalıı plak vasplak vasııtastasıı ile yile yüükleri taban kleri taban zeminine dazeminine dağığıtan tan üüstyapstyapıı tipidir. tipidir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
RRİİJJİİT T ÜÜSTYAPI ENKESSTYAPI ENKESİİTTİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
YOLLARDA GERYOLLARDA GERİİLME DALME DAĞĞILIILIŞŞII
Yollarda oluYollarda oluşşan gerilmeler 2 gruba ayran gerilmeler 2 gruba ayrıılabilir:labilir:-- Trafik yTrafik yüükleriklerinden donden doğğan an mekanik gerilmelermekanik gerilmeler,,-- SSııcaklcaklıık ve nemink ve nemin (iklim ko(iklim koşşullarullarıınnıın) n) dedeğğiişşimiiminden nden
dodoğğan an fizik gerilmelerfizik gerilmeler..
Mekanik gerilmeler:Mekanik gerilmeler: Yolda seyreden taYolda seyreden taşışıtlartlarıın an ağığırlrlııklarklarıı, ta, taşışıt t dingil saydingil sayııssıı kadar kkadar kııssııma ayrma ayrııllıır ve tekerler ve tekerleğğin bandajin bandajıı yardyardıımmııyla yla kaplama ykaplama yüüzeyine iletilir.zeyine iletilir.
Fizik gerilmeler:Fizik gerilmeler: ÜÜstyapstyapıılarlarıın projelendirilmesi sn projelendirilmesi sıırasrasıında, iklim nda, iklim kokoşşullarullarıı da gda gööz z öönnüüne alne alıınnıır.r.
Mekanik ve fizik gerilmelerin yolda oluMekanik ve fizik gerilmelerin yolda oluşşumu ve daumu ve dağığıllışıışı, , üüstyapstyapııtiplerine gtiplerine gööre (esnek ve rijit) dere (esnek ve rijit) değğiişşir.ir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPILARDA GERSTYAPILARDA GERİİLME DURUMULME DURUMU
Esnek Esnek üüstyapstyapıılarda; alttemel, temel ve kaplamadan olularda; alttemel, temel ve kaplamadan oluşşan tabakalan tabakalıı yapyapııda, da, kaplama ykaplama yüüzeyinden zemine dozeyinden zemine doğğru inildikru inildikççe, malzeme mekanik e, malzeme mekanik öözellikleri ve zellikleri ve kalitesi dkalitesi düüşşer.er.
Trafik Trafik -- iklim etkilerine doiklim etkilerine doğğrudan maruz kalan kaplama tabakasrudan maruz kalan kaplama tabakasıında genelde nda genelde bitbitüümlmlüü karkarışıışımlar kullanmlar kullanııllıır.r.
Kaplama tabakasKaplama tabakasıınnıın oturdun oturduğğu temel tabakasu temel tabakasıında belirli bir grannda belirli bir granüülometreye lometreye sahip agrega kullansahip agrega kullanııllıır. Bu agrega, bazr. Bu agrega, bazıı durumlarda bir badurumlarda bir bağğlaylayııccıı ile ile muamele edilir.muamele edilir.
Temel tabakasTemel tabakasıınnıı tataşışıyan altemel tabakasyan altemel tabakasıı ise daha dise daha düüşşüük kalite malzeme k kalite malzeme ile inile inşşa edilir.a edilir.
BazBazıı durumlarda temel ve alttemel tabakasdurumlarda temel ve alttemel tabakasıı, tek tabaka halinde yap, tek tabaka halinde yapııllıır ve r ve ‘‘temeltemel’’ adadıınnıı alalıır.r.
FarklFarklıı mekanik mekanik öözellikteki malzemelerin yzellikteki malzemelerin yüükleri takleri taşışımalarmalarıı ve iletmeleri farklve iletmeleri farklııolacaktolacaktıır r
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPILARDA GERSTYAPILARDA GERİİLME DURUMULME DURUMU
Trafik Yüklerinden Kaynaklanan Mekanik Gerilmeler:
Duran ya da hareket halindeki taşıtların, tekerlek bandajlarıyardımıyla yola uyguladıkları gerilmelerdir.
Yol yüzeyi ile tekerlek bandajı arasına etkiyen düşey yükler ve yatay kayma kuvvetleri yol tabakalarında; basınç, çekme, eğilme ve kayma gerilmeleri meydana getirir.
Bu gerilmelerin büyüklüğü, pek çok etkene bağlıdır:1. taşıt hızı,2. dingil yükü,3. bandaj şişirme basıncı,4. bandaj üzeri yiv ve setler
Hareketli tekerlek yüklerinin etki süresi hızlara bağlı olarak 0.1~0.01sn arası değişir.
Araştırma ve gözlemlere göre:� V ↑ ⇒ yola uygulanan gerilmeler ↓
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPILARDA GERSTYAPILARDA GERİİLME DURUMULME DURUMU
Bandaja etkiyen tekil yükün değeri küçük ise, değme alanı bir daireolup, yük değeri arttıkça daire elipse, 2 ucunda daire yayı olan bir dikdörtgene ve sonunda bir tam dikdörtgene dönüşür, ve değme alanlarıüzerindeki gerilme dağılış şekilleri de sırasıyla; sivri bir yay, basık bir yay, diktörtgen ve yarım makara halini alır. Hangi şeklin hesaba esas teşkil edileceği tam olarak bilinemediğinden; bandaja etkiyen tekil yükdeğeri ne olursa olsun, bandaj değme alanının bir daire ve daire üzerindeki gerilme dağılışının üniform olduğu kabul edilir:
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPILARDA GERSTYAPILARDA GERİİLME DURUMULME DURUMU
Motorlu taşıt yapım tekniği ve karayolu geometrik standartlarının bugünküdurumunda nizami yüklenmiş bir taşıt için bandajdan kaplamaya iletilen enbüyük gerilmeler 7.0kg/cm2 (100 Psi)’dir. Hesap kolaylığı bakımından, bu gerilmelerin, bandaj şişirme basıncına eşit olduğu kabul edilmektedir. Bu enbüyük gerilmeye (p) ve dingil yükü (P) 2000kg olan bir taşıt için değme alanı yarıçapı (a) hesabı:
( ) 7.0cm7π2
2000a:icindegerlerverilen
pπ2
Pa
2
Paπp 2 ≅
⋅⋅=
⋅⋅=⇒=⋅⋅
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPILARDA GERSTYAPILARDA GERİİLME DURUMULME DURUMU
Üstyapı, yük altındaki pnömatik bandajın etkisiyle şekil değiştirmeye uğrar. Bandaj ekseninin tam altındaki noktada, enbüyük defleksiyon oluşur. Defleksiyonlar bu noktadan itibaren sağa ve sola, önce bir dairenin eğrilik yarıçapına uyarak küçülür
Üstyapı deformasyonunun bu genel özelliğine uygun olarak tek ve tandem bandajların asfalt kaplamalı bir yol üzerinde hareketleri ile; asfalt betonu içerisinde oluşturacakları basınç ve çekme gerilmeleri ile kaplama üst yüzeyinde oluşturacakları deformasyonların şekilde değiştiği yanda gösterilmiştir.
Bir asfalt betonu kaplamanın üst yüzeyinde herhangi bir noktada tekil dingil her geçişinde 2 kez çekme 1 kez basınç, tandem dingil de her geçişinde 3 kez çekme 2 kez basınç gerilmesi oluşturur. Asfalt kaplamalarda oluşan çekme gerilmelerinin 15~20kg/cm2 düzeyinde olduğu belirlenmiştir
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPILARDA GERSTYAPILARDA GERİİLME DURUMULME DURUMU
Yatay yükler genellikle, taşıtların hız ve yön değiştirdiği kesimlerde kaplama tabakasının, alt tabakalardan ayrılmasına yol açabilir.3 tabakalı bir üstyapıda; tekerlek iz genişliği ‘2a’ olmak üzere, yük ekseni etrafında oluşan düşey gerilmeler (σz) ve yatay gerilmeler (σt) yanda gösterilmiştir.
Bir üstyapının bozulması; ya yüzeydeki kaplama tabakası ile temel tabakasıarakesitindeki aşırı çekme gerilmelerinden (σ′t1), ya da temeldeki aşırı basınç gerilmeleri (σz2) nedeniyle oluşur. Yol üstyapı tabaka boyutlandırmasında; basınç (σz) ve çekme gerilme (σt) değerlerinin, her tabaka için kritik değerlerin altında olmasına dikkate edilir. Eğer ççekme gerilmeleri (ekme gerilmeleri (σ′σ′t1t1) a) aşışırrıı iseise; kaplama tabakası ile temel tabakası arakesitinde çatlaklar oluşur ve yol yüzeyine kadar oluşur. Eğer basbasıınnçç gerilmeleri (gerilmeleri (σσz2z2) a) aşışırrıı iseise; temel tabakasında üniform olmayan oturmalar oluşur ve sonucunda kaplama tabakasında büyük çekme gerilmeleri oluşur.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPILARDA GERSTYAPILARDA GERİİLME DURUMULME DURUMU
ϕϕ: malzemenin i: malzemenin iççsel ssel süürtrtüünme anme aççııssıı
σσ: zemindeki gerilme: zemindeki gerilme
a: etki ya: etki yüüzey alanzey alanıı
c: kohezyonc: kohezyon
PP
AlttemelAlttemel
TemelTemel
BinderBinder
AAşışınmanma
σσ11
σσZZ
aa22
ϕϕ
σσ11 = P/a= P/a11
σσ22 = P/a= P/a22
……
σσZZ = P/a= P/aZZ
P/aP/aZZ = = σσZZ< < σσZ, emnZ, emn
σσZ, emnZ, emn = f(= f(ϕϕ, c), c)
aa11
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ÜÜSTYAPI KALINLISTYAPI KALINLIĞĞIIToplam Yük ile Gerekli Üstyapı Kalınlığı Arasındaki Bağıntı:Boussinesq’e göre; dairesel bir yükün etkisi altında bulunan bir zeminin içerisindeki harhangi bir noktaya etkiyen gerilme 3 değere bağlıdır:
- ‘z’ derinliği,- ‘a’ yarıçapı,- ‘p’ bandaj basıncı.
Dolayısıyla, bandaj basıncına tekabül eden farklı değerlerdeki toplam yüklere tekabül eden gerilmeler, yalnızca ‘z/a’ oranına bağlıdır (başka deyişle, üstyapıyüzeyinin altında bulunan ve geometrik olarak aynı yerde olan noktalar ve sabit bandaj basınçları için gerilmeler, toplam yük gözönüne alınmaksızın, biribirlerine eşittir). Bandaj değme basıncı sabit ise ve zemin içerisinde kabul edilebilir bir gerilme veriliyorsa; ‘z/a = K’ olarak bir katsayı yazmak olağandır.Değme alanı yarıçapını toplam yük cinsinden ifade edilirse:
( ) Ppπ
K
pπ
PKzK
a
zve
pπ
PaPaπp 2 ⋅
⋅=
⋅⋅=⇒=
⋅=⇒=⋅⋅
Dolayısıyla; bir üstyapının kalınlığı, toplam yükün ‘P’ karekökünün bir katsayıyla ‘K’ çarpımına eşittir. Bu katsayı, bandaj basıncı ile zemin içerisindeki emniyet gerilmesine bağlıdır (K = f (p, σz em)).
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
YOL YYOL YÜÜZEY ZEY ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ
Konfor ve gKonfor ve güüvenlik aynvenlik aynıı zamanda yatay kurb yarzamanda yatay kurb yarııççapapıı ve ve ggöörrüüşş uzunluklaruzunluklarıı gibi yol geometrik standartlargibi yol geometrik standartlarıına da na da babağğllııddıır ve bunlar, yol altyapr ve bunlar, yol altyapııssıınnıın projelendirilmesi sn projelendirilmesi sıırasrasıında nda dikkate aldikkate alıınnıır. Yola gelen yar. Yola gelen yağışğış sularsularıınnıın da konfor ve n da konfor ve ggüüvenlik venlik üüzerinde etkisi vardzerinde etkisi vardıır. Dolayr. Dolayııssııyla yol yyla yol yüüzeyi:zeyi:
11-- gegeççirimsiz olmalirimsiz olmalıı,,22-- belirli bir pbelirli bir püürrüüzlzlüüllüüğğe sahip olmale sahip olmalıı,,33-- enine ve boyuna profili, senine ve boyuna profili, süürekli ve drekli ve düüzgzgüün olmaln olmalııddıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KAPLAMA TABAKASIKAPLAMA TABAKASI
� Kaplama tabakası, üstyapının trafik yüklerine doğrudan maruz kalan en üst tabakasıdır. Trafik yüklerinin oluşturduğu basınç ve çekme gerilmelerinin en fazla etkin olduğu tabaka olmasından dolayı, kaplama tabakasının elastisite modülü diğerlerininkine göreli olarak daha yüksek olmalıdır.
� Kaplama tabakasının; trafiğin aşındırma etkisine karşı koymak, temel tabakalarına iletilen basınç ve kayma gerilmelerini azaltmak, yüzey sularının temel tabakasına geçmesini önlemek, düzgün ve emniyetli bir sürüş sağlamak ve yolu kalıcıdeformasyonlara karşı korumak gibi işlevleri vardır.
� Kaplama tabakası genelde, bitüm ve agrega karışımı ile elde edilen malzemeden oluşur. Bu tür kaplamalar, üstte aşınma ve binder olmak üzere iki tabaka halinde inşaa edilirler. Ama az trafiğe sahip yollarda sathi kaplama kullanlabilir. Kaplama tabakasının kalınlığı, trafik yüküne bağlı olarak belirlenmelidir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• Bir ya da birkaBir ya da birkaçç katmandan olukatmandan oluşşur.ur.
•• En En üüstte olup, trafistte olup, trafiğğin ve iklim koin ve iklim koşşullarullarıınnıın bozucu etkilerine karn bozucu etkilerine karşışı koruyucu koruyucu tabaka, tabaka, aaşışınma tabakasnma tabakasııddıır. Kalr. Kalıınlnlığıığı 5.0 cm5.0 cm’’den az olmamasden az olmamasıı gereken gereken aaşışınma tabakasnma tabakasıınnıın, yn, yııprandprandııkkçça dea değğiişştirilmesi gerekir. Tekerleklerin atirilmesi gerekir. Tekerleklerin aşışınma nma etkisine dayanmaletkisine dayanmalııddıır.r.
•• AAşışınma tabakasnma tabakasıınnıın altn altıındaki bandaki bağğlaylayııccıı ve agrega ile yapve agrega ile yapıılan ve kallan ve kalıınlnlığıığı 6.0 6.0 cmcm’’den az olmamasden az olmamasıı gereken tabakaya gereken tabakaya binder tabakasbinder tabakasıı denir.denir.
–– Kaplama, gelen yKaplama, gelen yüüklerin tesviye yklerin tesviye yüüzeyine ezeyine eşşit olarak dait olarak dağığılmaslmasıınnıı sasağğlar.lar.
–– Kaplama yKaplama yüüzeyi ile tesviye araszeyi ile tesviye arasıındaki tabaka kalndaki tabaka kalıınlnlığıığı, malzemenin i, malzemenin iççsel sel ssüürtrtüünme anme aççııssıına gna gööre, uygun olmalre, uygun olmalııddıır.r.
–– Zeminin bozulmadan kalabilmesi iZeminin bozulmadan kalabilmesi iççin uygulanacak en bin uygulanacak en büüyyüük yk yüük dek değğeri eri ≅≅ 1kg/cm1kg/cm22
–– Kaplama, yol yKaplama, yol yüüzeyinin bozulmamaszeyinin bozulmamasıı iiççin yapin yapııllıır ve kalr ve kalıınlnlığıığı, zeminin , zeminin gelen tekerlek ygelen tekerlek yüükküünnüü tataşışıyacak kadar olmasyacak kadar olmasıı gerekir.gerekir.
KAPLAMA TABAKASIKAPLAMA TABAKASI
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• YYüüzeysel (sathi) Kaplama:zeysel (sathi) Kaplama: Temel ve temelaltTemel ve temelaltıı tabakalartabakalarıınnıın n üüzerine bitzerine bitüüm m iiççirilip, kirilip, kıırmatarmataşışın serbestn serbestççe yaye yayııllııp silindirlenmesi ve sonrasp silindirlenmesi ve sonrasıında snda süüppüürrüülmesi ile lmesi ile oluoluşşturulur.turulur.–– Yolun kabul edilen hizmet sYolun kabul edilen hizmet süüresi boyunca tek yresi boyunca tek yöönde gende geççecek toplam 8.2 ton standart ecek toplam 8.2 ton standart
dingil ydingil yüükküü saysayııssıınnıın 2n 2⋅⋅101066’’dan az oldudan az olduğğu yollarda uygulanmalu yollarda uygulanmalııddıır. Toplam 8.2 ton r. Toplam 8.2 ton standart dingil ystandart dingil yüükküü saysayııssıı 500.000500.000’’den az ise tek kat, bunun den az ise tek kat, bunun üüzerindeki trafik dezerindeki trafik değğerleri erleri iiççin in ççift kat sathi kaplama yapift kat sathi kaplama yapıılmallmalııddıır.r.
–– Toplam standart dingil yToplam standart dingil yüükküü tekrar saytekrar sayııssıı 22⋅⋅101066∼∼33⋅⋅101066 arasarasıında olan yollarda ise snda olan yollarda ise sııcak cak karkarışıışım kaplama gerekmekte ise de, ekonomik durumlar gm kaplama gerekmekte ise de, ekonomik durumlar gööz z öönnüüne alne alıınarak ve proje narak ve proje öömrmrüü kkıısa tutularak bu durumlarda sa tutularak bu durumlarda ççift kat sathi kaplama uygulanabilir).ift kat sathi kaplama uygulanabilir).
•• Asfalt Betonu Kaplama:Asfalt Betonu Kaplama: DDüüzgzgüün grann granüülometrili kaba agrega, ince agrega, filler lometrili kaba agrega, ince agrega, filler ve asfalt ve asfalt ççimentosunun uygun bir oranda karimentosunun uygun bir oranda karışıışımmıınnıın iyice sn iyice sııkkışışttıırrıılmaslmasıı ile elde ile elde edilen kaplama tedilen kaplama tüürrüüddüür.r.–– ÖÖzel fabrikalarda, hem agrega hem de bitzel fabrikalarda, hem agrega hem de bitüüm m ııssııttııllıır. Isr. Isııtma, tatma, taşışımanmanıın yapn yapıılacalacağığı
mesafeye bamesafeye bağğllıı olarak olarak ııssıı kaybkaybıı hesabhesabıı ile dile düüzenlenir. zenlenir. ÖÖzel bir makinesi olan zel bir makinesi olan ““finisherfinisher”” ile ile serip sserip sııkkışışttıırma yaprma yapııllıır.r.
–– Proje sProje süüresi iresi iççinde geinde geççecek toplam standart dingil yecek toplam standart dingil yüükküü saysayııssıı 33⋅⋅101066’’dan fazla olan dan fazla olan yollarda kaplama olarak asfalt betonu kullanyollarda kaplama olarak asfalt betonu kullanıılmallmalııddıır.r.
–– Belirli bir gradasyona sahip kaliteli agreganBelirli bir gradasyona sahip kaliteli agreganıın uygun bitn uygun bitüüm ile sm ile sııcak karcak karışıışımmıından elde ndan elde edilen asfalt betonu stabilitesini, kohezyona ve iedilen asfalt betonu stabilitesini, kohezyona ve iççsel ssel süürtrtüünmeye banmeye bağğllıı olarak kazanolarak kazanıır. r. Kohezyon ve iKohezyon ve iççsel ssel süürtrtüünme ise; agrega gradasyonuna, snme ise; agrega gradasyonuna, sııkkışışma yma yüüzdesine ve bitzdesine ve bitüüm m miktarmiktarıına bana bağğllııddıırr.
SIK KULLANILAN KAPLAMA SIK KULLANILAN KAPLAMA ÇÇEEŞİŞİTLERTLERİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TEMEL TABAKASITEMEL TABAKASI
�� Temel:Temel: Altemel üzerine hesaplanan bir kalınlıkta inşa edilen, belirli fiziksel özelliklere sahip tabaka(lar)dır. Temel tabakasının; kaplamayı taşımak, gerilmeleri yaymak, iyi bir drenaj sağlamak ve don etkisini azaltmak gibi fonksiyonları vardır.
�� Temel tabakasTemel tabakasıı, üstyapının ana yapısal elemanlarından biri olup, alttemel ve tabana gelen basınç gerilmelerini kabul edilebilir bir seviyeye düşürmek ve belirli bir esneklik sağlayarak kaplamanın kırılmasını önlemek gibi görevleri vardır.
� Dolayısıyla temel tabakası, belirli özellikleri olan iyi kalitede malzemeden teşkil edilmelidir. Temel tabakası olarak, özellikle Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 402’de belirlenmiş olan granüler temel, plent-miks temel ve çimento bağlayıcılı granüler temel tiplerinden birisi kullanılabilir.
� Sıcak karışım bitümlü temel ise, sayılan temel tabakaları üzerinde kullanılan bir üst temel tipidir.
� Enküçük granüler ve plent-miks temel kalınlığı 15.0 cm, çimento bağlayıcılı granüler temel kalınlığı 20.0 cm sıcak karışım bitümlütemel kalınlığı ise 8.0 cm olmalıdır.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ALTTEMEL TABAKASIALTTEMEL TABAKASI�� Alttemel: Alttemel: Üstyapı tabakasını taşımak üzere taban zemini
üzerine yerleştirilen, belirli fiziksel özelliklere sahip granüler malzemeden oluşturulmuş üstyapı tabakasıdır.
�� Alttemel tabakasAlttemel tabakasıının kalınlığı, üstyapı projelendirmesinin sonunda belirlenmeli ve Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 210’a uygun olarak hazırlanmış olan tesviye yüzeyi üzerine serilip sıkıştırılmalıdır.
�� Alttemel tabakasAlttemel tabakasıı, ekonomik etkenler dikkate alınarak bölgede bulunan ve şartname ölçütlerine uygun kum-çakıl ya da teras malzemesi ile teşkil edilmelidir. Uygun kum-çakıl malzeme yoksa, kırmataş alttemel kullanımlalıdır. Kum-çakıl alttemel tabakasının enküçük kalınlığı 20.0 cm, kırmataş alttemel tabakasının enküçük kalınlığı da 15.0 cm olmalıdır.
�� Alttemel tabakasAlttemel tabakasıı, taban zemininin taşıma gücünü aşabilecek yüksek gerilmeleri ve tabanda oluşacak don etkisinin üstyapıya yansımasını önleyecek özellikllere sahip olmalıdır. Dolayısıyla alttemel malzemesi, Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 401’de belirtilen özellikleri sağlamalıdır.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TABAN ZEMTABAN ZEMİİNNİİ
ÜÜstytapstytapıı TabanTabanıı:: Tesviye yüzeyi altında kalan yarma ve/veya dolgularda, üstyapının taşıma gücüne katkısı olabilecek derinliğe kadar devam eden, CBR % değeri ve esneklik modülü üstyapıprojelendirmesinde esas alınan tabakadır.
Bir esnek üstyapının davranışı, taban zemininin taşıma gücü ile doğrudan ilişkili olduğundan, taban zemininin şartnamelere uygun olarak hazırlanması çok önemlidir.
Taban zeminleri; yarmalarda Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 204, dolgularda ise Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 206’ya uygun olarak hazırlanmalıdır.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ3. Hafta3. Hafta
““YOLU KULLANANLARIN YOLU KULLANANLARIN ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ””
Hilmi Berk ÇELİKOĞLU
İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü
İİÇÇERERİİKK
�� İİnsan (Snsan (Süürrüüccüü ve Yaya) ve Yaya) ÖÖzelliklerizellikleri
�� Normal Fiziksel Normal Fiziksel ÖÖzelliklerzellikler
�� GeGeççici Fiziksel ici Fiziksel ÖÖzelliklerzellikler
�� Akli Akli ÖÖzelliklerzellikler
�� Ruhsal Ruhsal ÖÖzelliklerzellikler
�� TaTaşışıt t ÖÖzelliklerizellikleri
�� TaTaşışıt Cins, Boyut ve At Cins, Boyut ve Ağığırlrlııklarklarıı
�� DDöönnüüşş YarYarııççaplaraplarıı
�� HHıızlanmazlanma--YavaYavaşşlama lama
�� Motorlu TaMotorlu Taşışıtlarda tlarda İşİşletme Maliyeti letme Maliyeti
�� TaTaşışıt Tat Taşışıt Hareketlerit Hareketleri
�� DuruDuruşş GGöörrüüşş UzunluUzunluğğuu
�� GeGeççiişş GGöörrüüşş UzunluUzunluğğu u
�� TaTaşışıtlar tlar İİççin Takip Aralin Takip Aralığıığı
�� İİvmeli Sollamavmeli Sollama
�� DuruDuruşş ZamanZamanıı
�� Hareketli TaHareketli Taşışıtlarda Harekete Kartlarda Harekete Karşışı DirenimlerDirenimler
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
İİNSAN (SNSAN (SÜÜRRÜÜCCÜÜ--YAYA) YAYA) ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ
Trafik, insan, taTrafik, insan, taşışıt ve yol t ve yol öögelerindengelerinden oluoluşşur. ur. İİnsan ise, tansan ise, taşışıt ve t ve
yol yol öögelerinigelerini denetleyebilir, bidenetleyebilir, biççimlendirebilir ve bu imlendirebilir ve bu öögeleregelere
uyabilir.uyabilir.
�� Normal Fiziksel Normal Fiziksel ÖÖzelliklerzellikler
�� GeGeççici Fiziksel ici Fiziksel ÖÖzelliklerzellikler
�� Akli Akli ÖÖzelliklerzellikler
�� Ruhsal Ruhsal ÖÖzelliklerzellikler
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
NORMAL FNORMAL FİİZZİİKSEL KSEL ÖÖZELLZELLİİKLERKLER
1.1. GGöörme rme ÖÖzellizelliğğii: Trafik iTrafik işşaretlerinin, sinyallerin ve kavaretlerinin, sinyallerin ve kavşşaklaraklarıın tasarn tasarıımmıında, nda,
ddüüşşey ey kurbkurb ve yatay ve yatay kurbkurb tasartasarıımmıında nda ççok ok öönemli rol oynar.nemli rol oynar.
�� GGöörrüüşş AAççııssıı:: BakBakışış ekseninin iki yanekseninin iki yanıında toplam nda toplam ∼∼33°°--55°° aaççıı Net GNet Göörrüüşş
AAççııssıı, , ∼∼1010°°--1212°° aaççıı ise toplam ise toplam ‘‘GGöörrüüşş AAççııssıı’’ddıır. Toplam gr. Toplam göörrüüşş aaççııssıı
iiççerisinde baerisinde başş ççevirmeden, yalnevirmeden, yalnıız gz gööz hareketi ile z hareketi ile ∼∼25 m ilerisinde 25 m ilerisinde ∼∼4.5 4.5
mm’’liklik bir genibir genişşlik iyi lik iyi bibiççimdeimde denetlenebilir.denetlenebilir.
�� ÇÇevre Gevre Göörrüüşş AAççııssıı:: YalnYalnıız gz gööz hareketi ile bakz hareketi ile bakışış ekseninin her iki yanekseninin her iki yanıında nda
toplam toplam 6565°°∼∼9090°° aaççıınnıın taradn taradığıığı alan galan göörrüülebilirlebilir.
�� GGöörrüüşş UzaklUzaklığıığı:: İİnsannsanıın baktn baktığıığı dodoğğrultuda grultuda göörebildirebildiğği net uzakli net uzaklııktktıırr
�� Renk kRenk köörlrlüüğğüü:: Renklerin tanRenklerin tanıınmamasnmamasıı, trafik i, trafik işşaretleri yaretleri yöönnüünden nden öönemlidirnemlidir
�� GGööz kamaz kamaşşmasmasıı:: GGöözzüün, ani n, ani ışığıışığın etkisinde kalmasn etkisinde kalmasıı sonucu meydana sonucu meydana
gelir. Karanlgelir. Karanlııkta gkta göözzüün yeniden gn yeniden göörmeye barmeye başşlamaslamasıı iiççin 6 sn, tersinde ise in 6 sn, tersinde ise
3 sn gereklidir.3 sn gereklidir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
NORMAL FNORMAL FİİZZİİKSEL KSEL ÖÖZELLZELLİİKLERKLER
2.2. UzaklUzaklıık Takdiri:k Takdiri: ÖÖndeki tandeki taşışıttıın, n, yaklayaklaşşanan tataşışıttıın ve yola giren tan ve yola giren taşışıt gibi t gibi
durumlarda uzakldurumlarda uzaklığıığın don doğğru tahmini ru tahmini ççok ok öönemlidir. Ciddi bir kaza nedenidir. nemlidir. Ciddi bir kaza nedenidir.
YaYaşş, tecr, tecrüübe ve ebe ve eğğitim, bu konuda oldukitim, bu konuda oldukçça etkilidir.a etkilidir.
3.3. İşİşitme itme ÖÖzellikleri:zellikleri: Sesli ve ses uyarSesli ve ses uyarıılarlarıınnıın n duylmasduylmasıı, trafikte seyir a, trafikte seyir aççııssıından ndan
öönemlidir. Sanemlidir. Sağığırlar, duyanlara oranla rlar, duyanlara oranla ∼∼1.8 kat daha fazla kazalara 1.8 kat daha fazla kazalara
karkarışışmaktadmaktadıır. Tr. Tüürkiyerkiye’’de duyamayanlara ehliyet verilmezde duyamayanlara ehliyet verilmez
4.4. AlgAlgıılama lama –– Tepki Tepki ÖÖzellizelliğği:i: GGöörrüüşş uzunluklaruzunluklarıında, tanda, taşışıt durut duruşş uzunluuzunluğğunda, unda,
sinyalizesinyalize kavkavşşaklarda aklarda ışıışık devre hesabk devre hesabıında, inda, işşaret levhalararet levhalarıınnıın yerlerinin n yerlerinin
saptanmassaptanmasıında vb. durumlarda nda vb. durumlarda öönemlidir. nemlidir. İİnsana, yansana, yaşşa, yorgunlua, yorgunluğğa, alkol a, alkol
durumuna ve psikolojik duruma gdurumuna ve psikolojik duruma gööre (0.5re (0.5∼∼4.0 sn aras4.0 sn arasıında) denda) değğiişşkenlik kenlik
ggöösterir. Toplu ya da yaygsterir. Toplu ya da yaygıın dikkat durumuna gn dikkat durumuna gööre dere değğiişşir. 0.75ir. 0.75∼∼1.0 sn 1.0 sn
arasarasıında almak uygundur. nda almak uygundur. LaboratuvarlardaLaboratuvarlarda yapyapıılan denemelerde 0.5lan denemelerde 0.5∼∼2.5 sn 2.5 sn
aralaralığıığı bulunmubulunmuşştur tur
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ALGILAMAALGILAMA --TEPKTEPKİİ SSÜÜRESRESİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ALGILAMAALGILAMA --TEPKTEPKİİ SSÜÜRESRESİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
GEGEÇÇİİCCİİ FFİİZZİİKSEL, AKLKSEL, AKLİİ ve RUHSAL ve RUHSAL ÖÖZELLZELLİİKLERKLER
–– GeGeççici Fiziksel ici Fiziksel ÖÖzellikler:zellikler:•• YorgunlukYorgunluk•• AlkollAlkollüü ya da ilaya da ilaçç alarak araalarak araçç kullankullanıımmıı•• HastalHastalıık.k.
–– Akli Akli ÖÖzellikler:zellikler:•• Zeka,Zeka,•• Bilgi,Bilgi,•• Deneyim,Deneyim,•• EEğğitimli olma.itimli olma.
–– Ruhsal Ruhsal ÖÖzellikler:zellikler:•• Dikkat toplama Dikkat toplama öözellizelliğği,i,•• Kurallara uyma Kurallara uyma öözellizelliğği,i,•• SabSabıırlrlıı ve sove soğğuk kanluk kanlıı olma olma öözellizelliğği,i,•• Kaza ve hKaza ve hııza eza eğğilimli olmak.ilimli olmak.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TATAŞŞIT IT ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ
1.1. TaTaşışıt cinsit cinsi
�� Motorlu taMotorlu taşışıtlar:tlar: MotorsikletMotorsiklet, otomobil, kamyon, kamyonet, , otomobil, kamyon, kamyonet,
minibminibüüs, otobs, otobüüs, trakts, traktöör, ir, işş makineleri (yol aramakineleri (yol araççlarlarıı ve askeri ve askeri
araaraççlar). Alar). Ağığır ve hafif tar ve hafif taşışıtlar diye de ayrtlar diye de ayrııllıır.r.
�� Motorsuz TaMotorsuz Taşışıtlar:tlar: Bisiklet..Trafik, insan, taBisiklet..Trafik, insan, taşışıt ve yol t ve yol öögelerindengelerinden
oluoluşşur. ur. İİnsan ise, tansan ise, taşışıt ve yol t ve yol öögelerinigelerini denetleyebilir, denetleyebilir,
bibiççimlendirebilir ve bu imlendirebilir ve bu öögeleregelere uyabilir.uyabilir.
�� TaTaşışıtlarla ilgili bilgi ve istenen tlarla ilgili bilgi ve istenen öözellikler, Karayolu Trafik Yasaszellikler, Karayolu Trafik Yasasıı ve ve
ttüüzzüüklerinde belirtilirklerinde belirtilir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TATAŞŞIT CIT CİİNS, BOYUT ve ANS, BOYUT ve AĞĞIRLIKLARIIRLIKLARI
2.2. Boyutlar, TaBoyutlar, Taşışıt kesiti (Gabari)t kesiti (Gabari)
3.3. AraAraçç genigenişşliliğği (yi (yüüklklüü de olsa) en fazla 2.55 de olsa) en fazla 2.55 mm’’dirdir. Ayr. Ayrııcalcalııklklıı durumlar:durumlar:
ii -- TarTarıım aram araççlarlarıı, , öözel inzel inşşaat makineleri, kurtarma araaat makineleri, kurtarma araççlarlarıı (itfaiye ya da bunlar(itfaiye ya da bunlarıı
tataşışıyanlar, 3.05m olabilir).yanlar, 3.05m olabilir).
iiii -- TarTarıım m üürrüünnüü tataşışıyan ryan röömorkta ymorkta yüük genik genişşliliğği 3.05m olabilir.i 3.05m olabilir.
iiiiii -- Belediye Belediye trolleybtrolleybüüslerisleri 2.65m geni2.65m genişşlikte olabilir. likte olabilir. ÖÖzel tarzel tarıım aram araççlarlarıı, g, güün batn batışıışı ve ve
dodoğğuuşşu arasu arasıında trafinda trafiğğe e ççııkamaz. Ayrkamaz. Ayrııcalcalııklklıı tataşışıtlartlarıın en bn en büüyyüük hk hıızlarzlarıı 3030∼∼50 50
km/km/sasa’’tirtir. .. .
4.4. AraAraçç yyüüksekliksekliğği (yi (yüüklklüü ya da yya da yüüksksüüz), en fazla 4.00mz), en fazla 4.00m’’dirdir
5.5. En bEn büüyyüük uzunluk:k uzunluk:•• İİki ve daha ki ve daha ççok dingilli motorlu araok dingilli motorlu araççlarda 12mlarda 12m
•• ÜçÜç ve dve döört dingilli tek ya da rt dingilli tek ya da ççift katlift katlıı otobotobüüslerde 15.00slerde 15.00
•• BindirilmiBindirilmişş (yar(yarıı) r) röömorklu aramorklu araççlarda 16.00larda 16.00∼∼16.50m16.50m
•• Bir rBir röömorklu katarlarda 18.75mmorklu katarlarda 18.75m
•• İİki rki röömorklu katarda 22mmorklu katarda 22m
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TATAŞŞIT BOYUTLARIIT BOYUTLARI
TATAŞŞIT BOYUTLARIIT BOYUTLARI
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TATAŞŞIT CIT CİİNS, BOYUT ve ANS, BOYUT ve AĞĞIRLIKLARIIRLIKLARI
5.5. AAğığırlrlıık: k: Karayolu Trafik YasasKarayolu Trafik Yasasıı ve Tve Tüüzzüüğğü’ü’ne gne gööre; dingil are; dingil ağığırlrlığıığı en en
fazla 10.0 ton (tahriksiz) 11.5 ton (tahrikli), iki dingilli birfazla 10.0 ton (tahriksiz) 11.5 ton (tahrikli), iki dingilli bir aks kaks küümesi mesi
(tandem) i(tandem) iççin 19 ton olabilir. Tandem din 19 ton olabilir. Tandem düüzeninde dingil, iki dingil araszeninde dingil, iki dingil arasıı
mesafe en fazla 1.80m ise smesafe en fazla 1.80m ise sööz konusudur.z konusudur.
•• İİki dingilli motorlu araki dingilli motorlu araçç ve rve röömorklarda 18.00 ton,morklarda 18.00 ton,
•• ÜçÜç dingilli motorlu aradingilli motorlu araççlarda 25.00 ton,larda 25.00 ton,
•• ÜçÜç dingilli yardingilli yarıı rröömorklu aramorklu araçç ve mafsallve mafsallıı otobotobüüslerde 28.00 ton,slerde 28.00 ton,
•• DDöört dingilli yarrt dingilli yarıı rröömorklu aramorklu araççlarda yarlarda yarıı rröömork dingil grubu amork dingil grubu ağığırlrlığıığı 20 ton olan 20 ton olan araaraççlarda 38 ton,larda 38 ton,
•• BeBeşş ya da daha fazla dingilli yarya da daha fazla dingilli yarıı rröömorklu ya da rmorklu ya da röömorklu katarlarda 40.00 ton.morklu katarlarda 40.00 ton.
Bu koBu koşşullar geullar geççerli olmak erli olmak üüzere, dingil ve katar boyu durumuna gzere, dingil ve katar boyu durumuna gööre bir re bir
treyler atreyler ağığırlrlığıığı 1919∼∼44 ton olabilir (t44 ton olabilir (tüüzzüükte ayrkte ayrııntntııllıı olarak verilmiolarak verilmişştir!!). tir!!).
Belirtilen boyut ve yBelirtilen boyut ve yüüklemelere uymayacak bir taklemelere uymayacak bir taşışıma ima iççin in TCKTCK’’dandan, ,
istenen istenen öönlemlerin alnlemlerin alıınmasnmasıı kokoşşulu ile, ulu ile, öözel izin belgesi alzel izin belgesi alıınmalnmalııddıırr
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DDİĞİĞER TAER TAŞŞIT IT ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ
�� DDöönnüüşş yaryarııççaplaraplarıı: : SSüürekli bir hareketle drekli bir hareketle döönnüülebilecek en klebilecek en küçüüçük k kurblarkurblar hafif tahafif taşışıtlarda 9m, atlarda 9m, ağığır tar taşışıtlarda 15m, iki rtlarda 15m, iki röömorklu katar morklu katar tataşışıyanlarda 22m olabiliyor (hyanlarda 22m olabiliyor (hıız sz sııffıırken). Yatay rken). Yatay kurbkurb ddöönnüüşşyaryarııççaplaraplarıı, h, hıız, z, deverdever ve sve süürtrtüünmeye banmeye bağğllıı olarak daha sonra olarak daha sonra irdelenecektir.irdelenecektir.
�� HHıızlanmazlanma--YavaYavaşşlama:lama: HHıızlanma otomobillerde 1.8zlanma otomobillerde 1.8--2.4 m/sn2.4 m/sn22
(V<40km/sa i(V<40km/sa iççin), kamyonlarda ise 0.6in), kamyonlarda ise 0.6--.09 m/sn.09 m/sn22 civarcivarıındadndadıır. r. YavaYavaşşlama, araca etkiyen ve direnim olulama, araca etkiyen ve direnim oluşşturan kuvvetler ve frenleme turan kuvvetler ve frenleme ile meydana gelir.ile meydana gelir.
�� Motorlu TaMotorlu Taşışıt t İşİşletme Maliyeti:letme Maliyeti: İşİşletme maliyetinin belirlenmesinde; letme maliyetinin belirlenmesinde; yakyakııt, lastik, yt, lastik, yııpranma ana bapranma ana başşllııklar olmak klar olmak üüzere ezere eğğim, kaplama, yatay im, kaplama, yatay kurbkurb ve trafik durumu gibi ve trafik durumu gibi öözelliklerden faydalanzelliklerden faydalanııllıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DDÖÖNNÜÜŞŞ YARIYARIÇÇAPLARIAPLARI
Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets(The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets (The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets (The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets (The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets (The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets (The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets (The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TATAŞŞIT HAREKETLERIT HAREKETLERİİ
1.1. GGöörrüüşş UzunluUzunluğğu:u: SSüürrüüccüünnüün gn göörebildirebildiğği serbest uzunluktur. Kapasite ve gi serbest uzunluktur. Kapasite ve güüvenlik venlik
yyöönnüünden nden ççok ok öönemli bir konudur. Hava konemli bir konudur. Hava koşşullarullarıına, yol yapna, yol yapıılarlarıına, yol kenarna, yol kenarıı yapyapıılarlarıına na
vb. bavb. bağğllııddıırr
2.2. DuruDuruşş GGöörrüüşş UzunluUzunluğğu: u: ‘‘Fren gFren güüvenlik uzunluvenlik uzunluğğuu’’ olarak da adlandolarak da adlandıırrıılabilir. Slabilir. Süürrüüccüünnüün, n,
aracaracıınnıı durdurmak istemesinden, aracdurdurmak istemesinden, aracıın durmasn durmasıına kadar gena kadar geççen sen süüre ire iççerisinde aracerisinde aracıın n
aldaldığıığı yoldur. Bu durumdaki bir aracyoldur. Bu durumdaki bir aracıın durmasn durmasıı iiççin gerekli en kin gerekli en kıısa uzaklsa uzaklığığa a ‘‘duruduruşş ggöörrüüşş
uzakluzaklığıığı’’ denir. denir. İİki kki kııssıımdan olumdan oluşşur. Sur. Süürrüüccüünnüün engeli gn engeli göörrüüp fren yapmaya karar verinceye p fren yapmaya karar verinceye
kadar gekadar geççen sen süüre re ‘‘algalgıılamalama--tepkitepki ssüüresiresi’’dir :dir :
atatatat tV0.278lv/3.6Vvetvl ⋅⋅=⇒=⋅=
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TATAŞŞIT HAREKETLERIT HAREKETLERİİ
DiDiğğeri ise; frene basteri ise; frene bastııktan sonra duruncaya kadar gektan sonra duruncaya kadar geççen sen süüredir. redir. İİz bz bıırakarak yaprakarak yapıılan lan
frenleme, bafrenleme, başşka bir deyika bir deyişşle tekerlele tekerleğğin bloke olduin bloke olduğğu andan durana kadar geu andan durana kadar geççen sen süüredir. redir.
Frenlenen tekerleklere gelen yFrenlenen tekerleklere gelen yüük Q ise, tk Q ise, tüüm am ağığırlrlıık enerjisinin korunumu ilkesinden, hk enerjisinin korunumu ilkesinden, hıız z ‘‘vv’’
m/sn, yol em/sn, yol eğğimi imi ‘‘SS’’, boyuna s, boyuna süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı (kayma s(kayma süürtrtüünmesi) nmesi) ‘‘ff’’ olmak olmak üüzere fren zere fren
uzunluuzunluğğu u ‘‘llff’’: :
2ffff
2 vg
Q
2
1SlQflQvm
2
1 ⋅⋅=⋅⋅⋅⋅=⋅ m
( ) ( )Sf
V0.00394l9.81m/sng,V/3.6vve
Sfg2
vl
2
f2
2
fmm
⋅=⇒==⋅⋅
=⇒
( ) ( )
⋅+⋅⋅=+=⇒
Sf
V0.00394tV0.278lll
2
atfatgm
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DURUDURUŞŞ ZAMANIZAMANI
YavaYavaşşlama ivmesi lama ivmesi γγ = (v = (v -- vvss)/)/ttff ve vs = 0 ise (yani arave vs = 0 ise (yani araçç durmudurmuşşsa), sa), γγ = v/= v/ttff ve ve ttff = v/= v/γγ ddıır. r.
YavaYavaşşlama ivmesinin en blama ivmesinin en büüyyüük dek değğeri, eri, γγebeb = f= f⋅⋅g yerine konursag yerine konursa :
f35.3
V
f9.813.6
Vt
fg
vt ff ⋅
=⋅⋅
=⇒⋅
= ve toplam duruve toplam duruşş ssüüresi t = tresi t = trr + t+ tff olur!! olur!!
KAYMAKAYMA --SSÜÜRTRTÜÜNME KATSAYISINME KATSAYISI
Lastik, yol ve hava Lastik, yol ve hava şşartlarartlarıına bana bağğllıı olarak (kayma) solarak (kayma) süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı ‘‘ff’’ oldukoldukçça a
dedeğğiişşkendir ve tasarkendir ve tasarıım sm sıırasrasıında enaz gnda enaz göörrüüşş uzunluuzunluğğu deu değğeri hesaberi hesabıında etkendir. nda etkendir.
Kaplama cinsi ve hava koKaplama cinsi ve hava koşşullarullarıına gna gööre sre süürtrtüünme katsaynme katsayıılarlarıı :
0.400.500.70Stabilize
0.250.350.50Katranl ı MacAdam
0.300.400.60Parke
0.400.550.75Beton
0.250.350.60Asfalt
Islak-çamurlu zeminIslan ZeminKuru zemin
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
FREN BOYUFREN BOYU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
GeGeççiişş UzunluUzunluğğuu
3.3. ÇÇok ok şşeritli yollarda, sollama hareketi ile geeritli yollarda, sollama hareketi ile geççiişş gerekir. Takip eden tagerekir. Takip eden taşışıttıın, n, öönnüündeki tandeki taşışıttıı
gegeççmesi imesi iççin gerekli uzunluin gerekli uzunluğğa a ‘‘gegeççiişş ggöörrüüşş uzunluuzunluğğuu’’ denir. Bu dedenir. Bu değğer, iki er, iki şşeritli yollarda eritli yollarda
ggöörrüüşş uzunluuzunluğğu deu değğerine eerine eşşittir. Karittir. Karşışıdan tadan taşışıt gelmiyorsat gelmiyorsa:
1 2 2 1
d1 l2 d2
s1ss22221s tvltvlvedldl ⋅=⇒⋅=++=
21
21s2
l
s21s1 vv
ddtdtvdtv
2
−+
=⇒+⋅+=⋅876
olurVV
V2dldd
21
1s21 −
⋅=⇒=
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
(G(Güüvenli) Gevenli) Geççiişş GGöörrüüşş UzunluUzunluğğuu
KarKarşışıdan tadan taşışıt geliyorsa, t geliyorsa, ‘‘LLGG’’, g, güüvenli sollama ivenli sollama iççin gerekli gin gerekli göörrüüşş uzakluzaklığıığı olmak olmak üüzerezere
d1 l2 d2 l3
1 12 2
3 3
3
l
221G333 ldldLvetvls
+++=⋅=48476
( ) ( ) ( )( ) ( )31
21
21s3s13sG VV
VV
ddtvtvllL +⋅
−+
=⋅+⋅=+=⇒
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TATAŞŞIT IT İİZLEME ARALIZLEME ARALIĞĞII
‘‘aa’’ tataşışıt boyu olmak t boyu olmak üüzere, takip aralzere, takip aralığıığı ‘‘dd’’ :
a5
Vd
3.6
Vv,sn
4
3t,atvd atat +≅⇒=≅+⋅=
Frenleme yapFrenleme yapııllıırken, rken, öönce yavance yavaşşlama, sonra da tam fren uygulandlama, sonra da tam fren uygulandığıığı iiççin ve ayrin ve ayrııca hca hıız z
ddüüşşttüükkççe se süürtrtüünme katsaynme katsayııssıınnıın da bn da büüyyüüddüüğğüü ddüüşşüünnüüldldüüğğüünde, nde, ööndeki tandeki taşışıttıın n
yavayavaşşlamaslamasıınnıın arkadakine gn arkadakine gööreli olarak (aradaki fren algreli olarak (aradaki fren algıılama farklama farkıından dolayndan dolayıı) daha ) daha
ççabuk olur, dolayabuk olur, dolayııssııyla, ifadeye hyla, ifadeye hıızzıın karesiyle ilgili bir terim eklenmelidirn karesiyle ilgili bir terim eklenmelidir:
2VcVbad ⋅+⋅+= , a , a ≅≅ 55∼∼8 m, b = 0.28 m, b = 0.2∼∼0.3, c 0.3, c ≅≅ 0.00030.0003∼∼0.00065 oldu0.00065 olduğğu varsayu varsayıılabilir.labilir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
İİVMELVMEL İİ SOLLAMASOLLAMA
KarKarşışıdan tadan taşışıt gelmiyorken Vt gelmiyorken V22 hhıızla giden tazla giden taşışıttıın arkasn arkasıındaki tandaki taşışıt sollama sonunda Vt sollama sonunda V11
hhıızzıına na γγ ivmesi ile ulaivmesi ile ulaşşsa ve 1 sa ve 1 nolunolu tataşışıttıın sn süürrüüccüüssüünnüün sollama in sollama iççin gerekli uzunluin gerekli uzunluğğun un
varlvarlığıığınnıı anlamasanlamasıı iiççin gein geççen tepki sen tepki süüresi resi tsts iseise:
KarKarşışıdan tadan taşışıt geliyorsat geliyorsa:
( )20ss2s1s2s ttγ2
1tvlved2tvl −+⋅=⋅+⋅=
( )γ
d2ttttγ
2
1tvtv2d 1
0s2
0ss2s21 =−⇒−+⋅=⋅+⇒
( ) 1210s10s 2dvγd2tlγd2tt ++=⇒+=
( )( ) 13210Gs3sG 2dvvγd2tLtvlL +++=⇒⋅+=
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HAREKETLHAREKETLİİ TATAŞŞITLARDA HAREKETE KARITLARDA HAREKETE KARŞŞI DI DİİRENRENİİMLERMLER
SSööz konusu direnimler; yuvarlanma, hava, ez konusu direnimler; yuvarlanma, hava, eğğim, eylemsizlik (ivme) im, eylemsizlik (ivme)
ve yatay ve yatay kurbakurba direnimleridir:direnimleridir:
�� Yuvarlanma DirenimiYuvarlanma Direnimi
�� Hava DirenimiHava Direnimi
�� EEğğim Direnimiim Direnimi
�� Eylemsizlik (Eylemsizlik (İİvme) Direnimivme) Direnimi
�� Yatay Yatay KurbKurb DirenimiDirenimi
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
YUVARLANMA DYUVARLANMA D İİRENRENİİMM İİ
Kaplamaya, yKaplamaya, yüüzeyin zeyin şşekline dekline düüzgzgüünlnlüüğğüüne, lastine, lastiğğe ve ie ve içç basbasııncncıına gna gööre ve re ve
tataşışıttıın hn hıızzıına gna gööre dere değğiişşen bir yuvarlanma sen bir yuvarlanma süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı ‘‘µµyy’’ ssööz z
konusudur. konusudur. ‘‘µµyy’’ kg/kg ya da kg/ton olabilirkg/kg ya da kg/ton olabilir.
Tablo: 50 km/sa hTablo: 50 km/sa hııza kadar yuvarlanma sza kadar yuvarlanma süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı dedeğğerlerierleri
0.030.03∼∼0.06 kg/kg0.06 kg/kgKuruKuru--sulu toprak yolsulu toprak yol
0.040.04∼∼0.05 kg/kg0.05 kg/kgParke yolParke yol
0.030.03∼∼0.04 kg/kg0.04 kg/kgStabilize yolStabilize yol
0.020.02∼∼0.025 kg/kg0.025 kg/kgAsfalt yol (yAsfalt yol (yüüzeysel kaplama)zeysel kaplama)
0.010.01∼∼0.02 kg/kg0.02 kg/kgBeton yol ve beton asfalt (diBeton yol ve beton asfalt (dişşsiz asfalt) yolsiz asfalt) yol
‘‘µµ00’’ tablodaki detablodaki değğer olmak er olmak üüzere, 50 km/sa hzere, 50 km/sa hıızdan daha yzdan daha yüüksek hksek hıız dez değğerleri ierleri iççin in yuvarlanma syuvarlanma süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı::
( )[ ]50V0.011µµ 0y −−=
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HAVA DHAVA D İİRENRENİİMM İİ
HHıızla oluzla oluşşan ran rüüzgarzgarıın etkisiyle olun etkisiyle oluşşan direnimdir.an direnimdir.�� ρρ: havan: havanıın n öözgzgüül kl küütlesi,tlesi,
�� c: bir katsayc: bir katsayıı 0.80.8∼∼1.8 (1.8 (öözel amazel amaççlarda 0.2),larda 0.2),�� F: aracF: aracıın kesit alann kesit alanıı ((‘‘bb’’ genigenişşlik ve lik ve ‘‘hh’’ yyüükseklik, F = 0.9bkseklik, F = 0.9b⋅⋅h ya da F = 0.775bh ya da F = 0.775b⋅⋅h)h)
�� v: aracv: aracıın rn rüüzgarszgarsıız havadaki hz havadaki hıızzıı (r(rüüzgar yzgar yöönnüüne gne gööre; (re; (vvtt++vvrrüüzgzg) ya da () ya da (vvtt--vvrrüüzgzg)) )) olmak olmak üüzerezere:
422
32
h /m0.125kgsn9.81m/sn
1.225kg/mρve
3.6
Vv,vFc
2
ρD ===⋅⋅⋅= yerine koyulursayerine koyulursa::
2h
2
h VFc0.0048D12.96
VFc
2
0.125D ⋅⋅⋅=⇒⋅⋅⋅=
12.96
VFKDc
2
ρK
2
h⋅⋅=⇒⋅=
Tablo: Tablo: ‘‘KK’’ (aerodinamik) katsay(aerodinamik) katsayıılarlarıı
0.0500.050∼∼0.070 kgsn0.070 kgsn22/m/m44KamyonKamyon
0.0250.025∼∼0.05 kgsn0.05 kgsn22/m/m44OtobOtobüüss
0.0150.015∼∼0.03 kgsn0.03 kgsn22/m/m44OtomobilOtomobil
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
EEĞİĞİM DM DİİRENRENİİMM İİ
EEğğimi imi ‘‘SS’’ olan bir yolu tolan bir yolu tıırmanan bir araca etkiyen ermanan bir araca etkiyen eğğim direnimi:im direnimi:
QSDe ⋅=
EYLEMSEYLEMSİİZLZLİİK (K (İİVME) DVME) DİİRENRENİİMM İİ
TaTaşışıt, ht, hıızzıınnıı arttarttıırrıırken ya da azaltrken ya da azaltıırken de bir direnimin etkisi altrken de bir direnimin etkisi altıında kalnda kalıır. r. EylemsizliEylemsizliğği yenmek ii yenmek iççin gereken kuvvet: F = min gereken kuvvet: F = m⋅γ⋅γ ise, eylemsizlik direnimiise, eylemsizlik direnimi
direnimi:direnimi:γ
g
QD i ⋅=
YATAY KURB DYATAY KURB D İİRENRENİİMM İİ
TaTaşışıt yatay kurb it yatay kurb iççerisinde hareket ederken, tekerlek doerisinde hareket ederken, tekerlek doğğrultusundan rultusundan
direnimin etkisinde kaldirenimin etkisinde kalıır. Bu direnim, deneysel olarak bulunabilirr. Bu direnim, deneysel olarak bulunabilir
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
MOTORLU TAMOTORLU TAŞŞITLARDA GITLARDA GÜÇÜÇ –– ÇÇEKME KUVVETEKME KUVVET İİ
Motris tekerlek aMotris tekerlek ağığırlrlığıığı ‘‘QQmm’’ olan bir taolan bir taşışıttıın tekerlen tekerleğği ile yol arasi ile yol arasıındaki ndaki aderansaderans
(s(süürtrtüünme) katsaynme) katsayııssıınnıın, lastik ve yol yn, lastik ve yol yüüzeyine gzeyine gööre dere değğiişşken ken ‘‘ff’’ olduolduğğu u varsayvarsayııldldığıığında, tanda, taşışıttıı harekete geharekete geççirecek kuvvet irecek kuvvet QQmm⋅⋅f olur.f olur.
�� QQmm⋅⋅f >f >ΣΣD olmasD olmasıı durumunda ilk hareket badurumunda ilk hareket başşlayabilir!layabilir!
�� Z < Z < ΣΣD < QD < Q11⋅⋅f ise taf ise taşışıt hareket edemez!t hareket edemez!
�� ΣΣD < Z D < Z << QQ11⋅⋅f ise taf ise taşışıt normal ilerler!t normal ilerler!
�� ΣΣD < QD < Q11⋅⋅f < Z ise taf < Z ise taşışıt patinaj ile harekete bat patinaj ile harekete başşlar!lar!
�� QQ11⋅⋅f < f < ΣΣD < Z ise taD < Z ise taşışıt oldut olduğğu yerde patinaj yapar!u yerde patinaj yapar!
Z: tekerlekteki Z: tekerlekteki ççekme kuvveti (kg), v: hekme kuvveti (kg), v: hıız (m/sn) ve N: motor gz (m/sn) ve N: motor güüccüü (kgm/sn) ise: (kgm/sn) ise:
V
ηN270ileη'',verim
270
VZN
75
NN,
3.6
V vV,ZN BB
BBBB⋅⋅
=⋅=⇒==⋅= Z
Araca etkiyen direnimlerin toplamAraca etkiyen direnimlerin toplamıınnıı yene bir yene bir ççekme kuvveti varsa, araekme kuvveti varsa, araçç hareket eder: hareket eder:
ykiehy DDDDDZ iseDZ ++++≥≥∑INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ4. Hafta4. Hafta
““TRAFTRAFİİK AKIM DEK AKIM DEĞİŞĞİŞKENLERKENLERİİ, KAPAS, KAPASİİTE VE HTE VE HİİZMET DZMET DÜÜZEYZEYİİ””
Hilmi Berk ÇEL İKOĞLU
İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü
TRAFTRAFİİK AKIMININ ASAL DEK AKIMININ ASAL DEĞİŞĞİŞKENLERKENLERİİ
Trafik akTrafik akıımmıında gnda göözlemler yapmak istedizlemler yapmak istediğğimizde imizde toplayabilecetoplayabileceğğimiz 3 timiz 3 tüür veri vardr veri vardıır. Trafik akr. Trafik akıımmıınnıın asal n asal (bile(bileşşenlere ayrenlere ayrıılamayan) delamayan) değğiişşkenleri:kenleri:
�� YOL: X [m];YOL: X [m];
�� ZAMAN: T [sn];ZAMAN: T [sn];
�� TATAŞŞIT SAYISI: N [tIT SAYISI: N [tşş].].
XT1T0
N
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TRAFTRAFİİK AKIMININ ASAL DEK AKIMININ ASAL DEĞİŞĞİŞKENLERKENLERİİ
N N –– T iliT ilişşkisikisi yardyardıımmııyla bir yol kesitinde (x yla bir yol kesitinde (x →∆→∆xx))→→ N / T AKIM HACMN / T AKIM HACMİİ
N N –– X iliX ilişşkisikisi yardyardıımmııyla bir anda bir kesimde (Tyla bir anda bir kesimde (T→∆→∆tt))→→ N / X YON / X YOĞĞUNLUKUNLUK
X X –– T iliT ilişşkisikisi yardyardıımmııyla bir trafik akyla bir trafik akıımmıı iiççin (N=1)in (N=1)→→ X / T HIZX / T HIZ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Grafikteki eGrafikteki eğğriler, arariler, araççlarlarıın yn yöörrüüngelerini gngelerini göösterirsterir
YOL YOL –– ZAMAN EZAMAN EĞĞRRİİLERLERİİ (X (X ––T)T)
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TATAŞŞIT SAYISI IT SAYISI –– ZAMAN N(x,t) EZAMAN N(x,t) EĞĞRRİİLERLERİİDakikalara Göre Sistemdeki Uçak Sayısı
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 13141516 17181920 212223 24252627 28293031 32333435 363738 39404142 43444546 47484950 515253 54555657 5859
zaman (dk)
uçak
(ad
et
0123456789
101112131415161718192021
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
zaman (dk)
uçak
(ad
et)
gelişlerhizmet
5 dk
3 uçak
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
AKIM HACMAKIM HACMİİ
L (km)
A t1 t2 t3 t4 ti tn-1 tn B
Zaman Cinsinden AralZaman Cinsinden Aralıık k (headway)(headway):: TaTaşışıtlartlarıın birbirlerini gn birbirlerini güüvenle venle
izlemeleri iizlemeleri iççin ard arda 2 tain ard arda 2 taşışıt arast arasıında bulunmasnda bulunmasıı gereken zaman gereken zaman
cinsinden aralcinsinden aralııktktıır.r.
ts/snt
nqdayats/sa
T
NQ∆xx ==⇒→
AkAkıım hacmim hacmi (q), belirli bir yol kesitinde ta(q), belirli bir yol kesitinde taşışıtlartlarıın birim zamanda n birim zamanda iiççerisinde sayerisinde sayıılmalarlmalarıı ile elde edilir.ile elde edilir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
YOYOĞĞUNLUKUNLUK
ts/kmx
Nk∆tt =⇒→
Uzunluk Cinsinden AralUzunluk Cinsinden Aralııkk (Spacing): (Spacing): TaTaşışıtlartlarıın birbirlerini gn birbirlerini güüvenle venle
izlemeleri iizlemeleri iççin ard arda 2 tain ard arda 2 taşışıt arast arasıında bulunmasnda bulunmasıı gereken uzunluk gereken uzunluk
cinsinden aralcinsinden aralııktktıır.r.
s1 s2 s3 s4 si sn-1 sn
X (km)
YoYoğğunlukunluk (k), yolun belirli bir kesiminde (belirli yol uzunlu(k), yolun belirli bir kesiminde (belirli yol uzunluğğu iu iççerisinde) bir erisinde) bir anda varolan taanda varolan taşışıt sayt sayııssıınnıın sayn sayıılmaslmasıı ile elde edilir.ile elde edilir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HIZHIZ
HHıızz: Bir trafik biriminin, belirli bir zamanda ald: Bir trafik biriminin, belirli bir zamanda aldığıığı yoldur:yoldur:
m/snt
xukm/sa
T
XU1N ==⇒→
Nokta hNokta hıız:z: Bir taBir taşışıttıın, herhangi bir anda sahip oldun, herhangi bir anda sahip olduğğu hu hıızdzdıır.r.
Ticari (ortalama) hTicari (ortalama) hıız:z: Bir noktadan diBir noktadan diğğerine giden bir taerine giden bir taşışıttıın aldn aldığıığı yolun, durma yolun, durma
vb dahil kaybettivb dahil kaybettiğği zamana orani zamana oranııddıır.r.
AkAkıım hm hıızzıı:: TaTaşışıt ht hıızzıından oldukndan oldukçça farkla farklıı, genellikle ta, genellikle taşışıtlartlarıın ortalama n ortalama
hhıızlarzlarıından da dndan da düüşşüük, yol k, yol üüzerindeki akzerindeki akıım durumunun hm durumunun hıızzııddıır.r.
Yolculuk hYolculuk hıızzıı:: TaTaşışıttıın, bir durun, bir duruşşundan bir diundan bir diğğer duruer duruşşuna kadar alduna kadar aldığıığı yolun, bu yolun, bu
yolu aldyolu aldığıığı ssüüreye oranreye oranııddıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TTÜÜRETRETİİLMLMİŞİŞ DEDEĞİŞĞİŞKENLERKENLERİİN GN GÖÖZLEMLERZLEMLERİİ
–– Elle,Elle,
–– SayaSayaççlar yardlar yardıımmııyla,yla,
–– Otomatlar ya da kayOtomatlar ya da kayııt donant donanıımmııyardyardıımmııyla,yla,
–– Elektronik donanElektronik donanıımlar yardmlar yardıımmııyla yla ööllçüçüllüür.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TRAFTRAFİİK AKIMININ ANA BAK AKIMININ ANA BAĞĞINTISIINTISI
q = U q = U ⋅⋅ kk iliilişşkisi oldukisi olduğğu gu göösterilmisterilmişştir.tir.
Bu baBu bağığıntntıı; k ; k = f(U)= f(U) ya da Uya da U = f(k)= f(k) bibiççiminde yaziminde yazııllıırsa, qrsa, q--U U ve qve q--k arask arasıındaki ilindaki ilişşkilerin (en az 2.kilerin (en az 2.ººden) parabol olduden) parabol olduğğu u ggöörrüüllüür.r.
Buna karBuna karşışın Un U--k dek değğiişşkenleri araskenleri arasıındaki ilindaki ilişşki ki ççok daha ok daha basittir.basittir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HIZ HIZ –– YOYOĞĞUNLUK (UUNLUK (U--k) Ek) EĞĞRRİİSSİİ
HHıı z
(km
/sa)
z (k
m/s
a)
YoYoğğunluk (tunluk (tşş/km)/km)
UUss
kktt
UUss: Serbest ak: Serbest akıım hm hıızzıı
kktt: T: Tııkankanııklklıık yok yoğğunluunluğğuuu = au = a··k + bk + b
UUii
kkii
a = ??a = ??
UUii = ??= ??
b = ??b = ??
kkii = ??= ??
İİki noktadan geki noktadan geççen bir Uen bir U--k ilik ilişşkisi (ekisi (eğğrisi) vardrisi) vardıır. Bu er. Bu eğğrinin, kutupsal eksen takrinin, kutupsal eksen takıımmıınnıın (+,+) n (+,+)
ççeyreeyreğğinde ekstremumu (tinde ekstremumu (tüürevinin erevinin eğğimi simi sııffıır olan nokta) olamaz.r olan nokta) olamaz.
Bu durumda, belirlenmiBu durumda, belirlenmişş iki noktadan geiki noktadan geççen bir een bir eğğri ri ççizilebilir, izilebilir, öörnerneğğin, en kolayin, en kolayıı bu iki noktaybu iki noktayıı
birlebirleşştiren dotiren doğğru parru parççasasııddıır.r.
kk
uu
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
AKIM HACMAKIM HACMİİ –– YOYOĞĞUNLUK (qUNLUK (q--k) Ek) EĞĞRRİİSSİİ
q = 0 ve k = 0 olan (0, 0) noktasq = 0 ve k = 0 olan (0, 0) noktasıından bandan başşlayan ve k = klayan ve k = ktt olduolduğğu durum iu durum iççin q = 0 in q = 0
olduolduğğu anda (0, ku anda (0, ktt) noktas) noktasıından gendan geççen parabolen parabol
Hac
im (
tH
acim
(t şş
/sa)
/sa)
YoYoğğunluk (tunluk (tşş/km)/km)
qqmm
kktt
kktt: T: Tııkankanııklklıık yok yoğğunluunluğğuu
q = aq = a··kk22 + b+ b··kk
qq11
kkoptopt
qqebeb = ??= ??
(q(q11, k, k11) ??) ??
kk11 kk11’’
(q(q11, k, k11’’) ??) ??
kkoptopt: Optimum yo: Optimum yoğğunlukunluk
UUss
OO
UU11UUoptopt
kk
UU11’’
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HIZ HIZ -- AKIM HACMAKIM HACMİİ (U(U--q) Eq) EĞĞRRİİSSİİ
q = 0 ve Uq = 0 ve Uss = 0 olan (0, U= 0 olan (0, Uss) noktas) noktasıından bandan başşlayan ve q = 0 oldulayan ve q = 0 olduğğu anda (0, 0) u anda (0, 0)
noktasnoktasıından gendan geççen parabolen parabolHH
ıı z (
km/s
a)z
(km
/sa)
Hacim (tHacim (tşş/sa)/sa)
UUss
qqebeb: Kapasite: Kapasite
q = aq = a′′··UU22 + b+ b′′··UU
UUoptopt
qqebeb
(U(U11, q, q11) ??) ??
qq11
(U(U11’’, q, q11) ??) ??
UUss: Serbest ak: Serbest akıım hm hıızzıı
OO
UU11’’
UU11
uu
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TEMEL BATEMEL BAĞĞINTILARIN INTILARIN İİLLİŞİŞKKİİSSİİ
UUss
UUoptopt
qqebebOO
qqebeb
kkttkkoptoptOO
kkttkkoptoptkk11 kk11’’OO
UUss
UUoptopt
Q Q -- kk
U U -- kk
U U -- QQ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
AKIM ORANIAKIM ORANI
•• SSüürekli sayrekli sayıım sm sıırasrasıında bir saat boyunca genda bir saat boyunca geççen trafik aken trafik akıım hacmi m hacmi ‘‘QQ’’, daha , daha kküçüüçük zaman dilimleri ile (5k zaman dilimleri ile (5′′llıık, 15k, 15′′llıık gibi) ele alk gibi) ele alıınnıırsa, herbirine ilirsa, herbirine ilişşkin akkin akıım m hacmi farklhacmi farklııddıır:r:
8,00 ,05 ,10 ,15 ,20 ,25 ,30 ,35 ,40 ,45 ,50 ,5525 22 14 16 13 17 19 27 23 21 19 15
61 52 43 46 49 63 69 71 63 55
Saat taşıt sayısı
•• Herhangi bir saatte yapHerhangi bir saatte yapıılan yaklalan yaklaşışık sayk sayıımmıın en fazla tan en fazla taşışıt get geççen en 1515′′llıık hacminin saatlik ek hacminin saatlik eşşdedeğğerine de erine de ‘‘akakıım oranm oran ıı’’ (flow(flow--rate) denir.rate) denir.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ZZİİRVE SAAT KATSAYISIRVE SAAT KATSAYISI
•• SaySayıım zirve saatte bile yapm zirve saatte bile yapıılsa, gerlsa, gerççekte hacim daha fazla olabilir. ekte hacim daha fazla olabilir. Bu nedenle; yapBu nedenle; yapıılan zirve saat saylan zirve saat sayıımmıınnıın en fazla tan en fazla taşışıt get geççen en 1515′′llıık hacim dek hacim değğerinin erinin ‘‘QQ1515’’ saatlik esaatlik eşşdedeğğeri (yani 4 kateri (yani 4 katıı) ) ‘‘zirve zirve akakıım oranm oran ıı’’ (peak flow rate) olarak adland(peak flow rate) olarak adlandıırrııllıır.r.
DolayDolayııssııyla, zirve saat katsayyla, zirve saat katsayııssıı (ZSK):(ZSK):
ZSK = zirve saat hacmi / zirve akZSK = zirve saat hacmi / zirve ak ıım oranm oran ıı [[ZSK = Q/(4ZSK = Q/(4 ⋅⋅QQ1515))]]olarak tanolarak tanıımlanmlanıır.r.
ZSK, gZSK, göözlem verileri kullanzlem verileri kullanıılarak daha elverilarak daha elverişşsiz durum siz durum kestirimi yapmak ikestirimi yapmak iççin kullanin kullanııllıır:r:
QQhesap hesap = Q= Qggöözlemzlem / ZSK/ ZSK
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KURAMSAL KAPASKURAMSAL KAPASİİTETE
En iyi (ideal) yol (geometrik), trafik akEn iyi (ideal) yol (geometrik), trafik akıım ve hava kom ve hava koşşullarullarıında yolun bir nda yolun bir
kesitinden gekesitinden geççmesi olasmesi olasıı en ben büüyyüük tak taşışıt sayt sayııssııddıır.r.
Yol geometrik koYol geometrik koşşullarullarıınnıın en iyi olmasn en iyi olmasıı iiççin, in, şşerit genierit genişşliliğğinin inin ≥≥3.5m, banket 3.5m, banket (ar(arııza za şşeridinin) 3.0m, yan aeridinin) 3.0m, yan aççııklklığıığın n ≥≥1.5m boyuna e1.5m boyuna eğğimin dimin düüşşüük (k (≤≤%2), yatay %2), yatay kurp yarkurp yarııççaplaraplarıınnıın n ççok bok büüyyüük (k (≥≥700.0m), kaplaman700.0m), kaplamanıın pn püürrüüzszsüüz (uygun z (uygun ppüürrüüzlzlüüllüükte) ve dkte) ve düüzgzgüün, gn, göörrüüşş uzunluuzunluğğunun hep aunun hep aççıık (sollama olanak (sollama olanağığı) ) olmasolmasıı gerekir.gerekir.
AkAkıım kom koşşullarullarıınnıın en iyi olmasn en iyi olmasıı iiççin de, tain de, taşışıt tt tüürlerinin karrlerinin karışıışık olmamask olmamasıı, ,
ttüümmüünnüün otomobillerden olun otomobillerden oluşşmasmasıı ve sve süürrüüccüülerinin de aynlerinin de aynıı olaylar karolaylar karşışıssıında nda
birbirlerine benzer tepkiler vermeleri gereklidir. birbirlerine benzer tepkiler vermeleri gereklidir. İİki ki şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yollarda da yollarda da
akakıımlarmlarıın yn yöön dan dağığıllıımmıı yaryarıı yaryarııya olmalya olmalııddıır.r.
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KURAMSAL KAPASKURAMSAL KAPASİİTETE
1.1. Yol tYol tüürlerirlerine (otoyol, bne (otoyol, bööllüünmnmüüşş yol, 2 yol, 2 şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yol vb gibi),yol vb gibi),
2.2. Yol tasarYol tasarıım m ööllçüçütleritlerine (geometrik tasarne (geometrik tasarıım standartlarm standartlarıı) ve) ve
3.3. TasarTasarıım hm hıızzıına (Vna (Vpp) g) gööre dere değğiişşkendir.kendir.
•• Kuramsal (temel, tam) Kapasite deKuramsal (temel, tam) Kapasite değğerleri;erleri;
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
2 2 ŞŞERERİİTLTLİİ ÇÇİİFT YFT YÖÖNLNLÜÜ YOLLARDA KAPASYOLLARDA KAPASİİTETE
•• 2 2 şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yollarda temel kapasite (HCMyollarda temel kapasite (HCM’’ye gye gööre):re):
AAkkıımlarmlar ıın yn yöön dan dağığıll ıımmıı Toplam (iki yToplam (iki y öön) kapasite (n) kapasite ( bo/sabo/sa ))
50 / 50 2800
60 / 40 2650
70 / 30 2500
80 / 20 2300
90 / 10 2100
100 / 0 2000
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ÇÇOK OK ŞŞERERİİTLTLİİ YOLLARDA KAPASYOLLARDA KAPASİİTETE
•• ÇÇok ok şşeritli yollarda (otoyol, beritli yollarda (otoyol, bööllüünmnmüüşş/b/bööllüünmeminmemişş yol) temel kapasite (HCMyol) temel kapasite (HCM’’ye gye gööre):re):
Karayolu tasarKarayolu tasar ıım hm h ıızzıı (km/sa, mil/sa)(km/sa, mil/sa) EnbEnbüüyyüük akk ak ıım oranm oran ıı (temel) kapasite (bo/sa(temel) kapasite (bo/sa --şşerit)erit)
115 (70) 2300 (2x3 ve daha geniş otoyol)
100 (60) 2200 (2x2 ve çok şeritli...)
90 (55) 2100 (2x2 ve çok şeritli...)
80 (50) 2000 (çok şeritli...)
75 (45) 1900 (çok şeritli...)
HCM, Tbl:2HCM, Tbl:2--2, Fairfax 2650 t2, Fairfax 2650 tşş/sa/sa--şşerit gerit göözlenmizlenmişş(kaynak: HCQS, survey, FHWA, Maryland Trp Auth, H:S Levinson, (kaynak: HCQS, survey, FHWA, Maryland Trp Auth, H:S Levinson, ’’83)83)..
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HHİİZMET DZMET DÜÜZEYZEYİİ
Hizmet dHizmet düüzeyi (HD); bir karayolundaki trafik akzeyi (HD); bir karayolundaki trafik akıım kom koşşullarullarıınnıı saysayıısal sal
dedeğğerlerle (erlerle (ööllçüçütlerle) atlerle) aççııklamaya klamaya ççalalışışan, dian, diğğer bir deyier bir deyişşle karayolundaki le karayolundaki
akakıım (im (işşletme) koletme) koşşullarullarıınnıı belirten bir kavramdbelirten bir kavramdıır.r.
‘‘AA ’’dan dan ‘‘FF’’ye 6 HD sye 6 HD sıınnııffıı (dilimi) tan(dilimi) tanıımlanmaktadmlanmaktadıır. Bu sr. Bu sıınnııflandflandıırma, derma, değğiişşik yol ik yol ttüürleri irleri iççin farklin farklıı kavramlara (dekavramlara (değğiişşkenlere) gkenlere) gööre yapre yapııllıır.r.
Hizmet dHizmet düüzeyi tanzeyi tanıımlanmlanıırken kullanrken kullanıılan lan ööllçüçütler:tler:
HD belirlenecek kesimHD belirlenecek kesim KullanKullan ıılacak lacak ööllçüçü t (det (değğiişşken)ken)
Otoyol kesimiOtoyol kesimi YoYoğğunluk (taunluk (taşışıt/kmt/km--şşerit)erit)
ÖÖrrüülme kesimi (otoyol)lme kesimi (otoyol) Ortalama yolculuk hOrtalama yolculuk hıızzıı (km/sa)(km/sa)
Otoyol giriOtoyol girişşi (oni (on--ramp)ramp) AkAkıım (oranm (oranıı) (ta) (taşşııt/sa)t/sa)
BBööllüünmnmüüşş YolYol YoYoğğunluk (taunluk (taşışıt/kmt/km--şşerit)erit)
2 2 şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yolyol YoYoğğunluk (taunluk (taşışıt/kmt/km--şşerit)erit)Gecikme oranGecikme oranıı (%)(%)
YayaYaya BoBoşşluk (aralluk (aralıık) (yaya/mk) (yaya/m22))
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
HHİİZMET DZMET DÜÜZEYZEYİİ
HDHD YoYoğğunluk (tunluk (t şş/km, t/km, t şş/mil)/mil)
AA k < 7 (12)k < 7 (12)
BB 7 < k < 12 (20)7 < k < 12 (20)
CC 12 < k < 18 (30)12 < k < 18 (30)
DD 18 < k < 25 (42)18 < k < 25 (42)
EE 25 < k < 40 (67)25 < k < 40 (67)
FF ... ...... ...
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
BEKLENEN (PRATBEKLENEN (PRATİİK) KAPASK) KAPASİİTETE
‘‘Beklenen KapasiteBeklenen Kapasite’’, (pratik kapasite) belirli trafik ak, (pratik kapasite) belirli trafik akıım kom koşşullarullarıında (hizmet nda (hizmet ddüüzeyinde) ve yol geometrik zeyinde) ve yol geometrik ööllçüçütlerine gtlerine gööre bir yoldan gere bir yoldan geççmesi olasmesi olasıı en fazla en fazla tataşışıt sayt sayııssııddıır.r.
Beklenen kapasite; kuramsal kapasitenin istenen (beklenen) akBeklenen kapasite; kuramsal kapasitenin istenen (beklenen) akıım kom koşşullarullarıı(h(hıız, yoz, yoğğunluk gibi) ve yol geometrik unluk gibi) ve yol geometrik öözelliklerine gzelliklerine gööre dre düüzeltme (azaltma) zeltme (azaltma) katsaykatsayıılarlarıı ile dile düüzeltilmesi ile elde edilir.zeltilmesi ile elde edilir.
Buna gBuna gööre, re, ‘‘ii’’ hizmet dhizmet düüzeyinde beklenen kapasite:zeyinde beklenen kapasite:
CCb,ib,i = C= C⋅⋅(Q/C)(Q/C)ii ⋅⋅ ffyyöönn ⋅⋅ ffaağğ ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ ffaa ⋅⋅ …… babağığıntntııssıı ile gile göösterilebilir.sterilebilir.
2 2 şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yollarda pratik kapasite: yollarda pratik kapasite: CCb,ib,i = 2800= 2800⋅⋅(Q/C)(Q/C)ii ⋅⋅ ffyyöönn ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ ffaağğ
ÇÇok ok şşeritli yollarda pratik kapasite: eritli yollarda pratik kapasite: CCb,ib,i = C= C⋅⋅(Q/C)(Q/C)ii ⋅⋅ N N ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ffaağğ ⋅⋅ ffacemiacemi ⋅⋅ ffkatkat ııll ıımm
Otoyollarda pratik kapasite: Otoyollarda pratik kapasite: CCb,ib,i = C= C⋅⋅(Q/C)(Q/C)ii ⋅⋅ N N ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ffaağğ ⋅⋅ ffacemiacemi
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
�� AkAkıım hacmi ve yol geometrisi ile trafik m hacmi ve yol geometrisi ile trafik öözellikleri belli ise akzellikleri belli ise akıımmıın n hizmet hizmet ddüüzeyizeyi belirlenebilirbelirlenebilir →→ QQpp = Q / (ZSK = Q / (ZSK ⋅⋅ ffyyöönn ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ ffaağğ) )
1.1. Beklenen kapasite bulunur: CBeklenen kapasite bulunur: Cii = C*(Q/C)= C*(Q/C)ii*N*f*N*fgg*f*faağğ*f*facemiacemi
2.2. AkAkıım hacmi ve yol geometrisi belli ise akm hacmi ve yol geometrisi belli ise akıımmıın HD belirlenebilir: Qn HD belirlenebilir: Qpp
= Q / (N*ZSK*f= Q / (N*ZSK*fgg*f*faağğ*f*facemiacemi))
3.3. Hacim ve beklenen HD belli ise, yol enkesiti belirlenebilir.Hacim ve beklenen HD belli ise, yol enkesiti belirlenebilir.
KAPASKAPASİİTE TE ÇÖÇÖZZÜÜMLEMESMLEMESİİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
PROJE TRAFPROJE TRAFİĞİİĞİ
�� YYııllllıık Ortalama Gk Ortalama Güünlnlüük Trafik (YOGT) annual average daily traffic (AADT)k Trafik (YOGT) annual average daily traffic (AADT)Ortalama gOrtalama güünlnlüük trafik; bir yoldan belli bir sk trafik; bir yoldan belli bir süüre ire iççinde geinde geççen toplam trafien toplam trafiğğin bu sin bu süüre ire iççindeki gindeki güün sayn sayııssıına bna bööllüünmesi ile elde nmesi ile elde
edilen deedilen değğerdir. Genelde serdir. Genelde süüre bir yre bir yııl olarak all olarak alıınnıır ve bu r ve bu şşekilde bulunan deekilde bulunan değğer yer yııllllıık ortalama gk ortalama güünlnlüük trafik olarak tank trafik olarak tanıımlanmlanıır.r.
��Zirve saat (en bZirve saat (en büüyyüük saatlik) trafik (maximum hourly traffic)k saatlik) trafik (maximum hourly traffic)
�� QQtt (Q(Qpp): Tasar): Tasarıım (proje) trafim (proje) trafiğği (design hourly volume)i (design hourly volume)
�� QQ3030: 30. saatlik trafik (30: 30. saatlik trafik (30thth hourly traffic)hourly traffic)
�� QQtt = (0.07 = (0.07 ~~ 0.20) x YOGT0.20) x YOGT
0 0 6 12 18 6 12 18 2424saatlersaatler
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
30. Saatlik Trafik:30. Saatlik Trafik:
SSııra no: Q (tra no: Q (tşş/sa) /sa) SSııra no: Q (tra no: Q (tşş/sa)/sa) SSııra no: Q (tra no: Q (tşş/sa)/sa)
1.1. 72177217 11. 567111. 5671 2121 ……
2.2. 70087008 12.12. …… 2222 ……
3.3. 68036803 13.13. …… …… ……
4.4. 64056405 14.14. …… …… ……
5.5. 61156115 15.15. …… …… ……
6.6. 59105910 …… …… …… ……
7.7. 58825882 …… …… …… ……
8.8. 58435843 …… …… …… ……
9.9. 57365736 …… …… …… ……
10.10. 57125712 20.20. …… 30.30. 33003300
PROJE TRAFPROJE TRAFİĞİİĞİ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
YOL GEOMETRYOL GEOMETRİİK STANDARDI SEK STANDARDI SEÇÇİİMMİİ
Bir yolda yapBir yolda yapıılan 20 dakikallan 20 dakikalıık sayk sayıım sonunda bir ym sonunda bir yöönde gende geççen taen taşışıt sayt sayııssıı 250 250 ve karve karşışıllııklklıı akakıım hacimleri denk ise:m hacimleri denk ise:
•• Bu sayBu sayııma gma gööre yolun beklenen hacmi ne kadardre yolun beklenen hacmi ne kadardıır?r?
•• Bu yol trafik akBu yol trafik akıım kom koşşullarullarıınnıın n ““CC”” hizmet dhizmet düüzeyinde olmaszeyinde olmasıı istenirse, kaistenirse, kaççşşerit gereklidir (ZSKerit gereklidir (ZSK’’yyıı; 2 ; 2 şşeriterit--ççift yift yöönlnlüü yol iyol iççin 0.44, in 0.44, ççok ok şşeritli yol ieritli yol iççin 0.75 in 0.75 kabul ediniz)?kabul ediniz)?
•• Bu seBu seççtitiğğiniz iniz şşerit sayerit sayııssıına gna gööre ve istenen hizmet dre ve istenen hizmet düüzeyine gzeyine gööre yolun re yolun beklenen (pratik) kapasitesi ne kadardbeklenen (pratik) kapasitesi ne kadardıır?r?
•• SaySayıım (gm (göözlem) dezlem) değğeri 1100 taeri 1100 taşışıt /sa olmast /sa olmasıına gna gööre, aynre, aynıı sorularsorularıın yann yanııttıınnııne olur?ne olur?
HizmetHizmetDDüüzeyi zeyi
2 2 ŞŞeritli Yol (eritli Yol ( ççift yift y öön) n) (ta/sa)(ta/sa)
3 3 ŞŞeritli Yol (eritli Yol ( ççift yift y öön)n)(ta/sa)(ta/sa)
2x2 (tek y2x2 (tek y öön)n)(ta/sa)(ta/sa)
2x3 (tek y2x3 (tek y öön)n)(ta/sa)(ta/sa)
AA 400400 900900 14001400 24002400
BB 900900 18501850 20002000 35003500
CC 14001400 29002900 36003600 48004800
DD 18001800 36003600 40004000 54005400INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DaDağğllıık bir arazide olan, 2 k bir arazide olan, 2 şşeritli, eritli, ççift yift yöönlnlüü trafitrafiğğe ae aççıık bir yolun 15 km k bir yolun 15 km
uzunluktaki kesiminde %80 geuzunluktaki kesiminde %80 geççme yasame yasağığı vardvardıır. Bu yolun:r. Bu yolun:
-- zirve saat trafik hacmi 180 tzirve saat trafik hacmi 180 tşş/sa/sa
-- tasartasarıım hm hıızzıı 100 km/sa 100 km/sa şşerit genierit genişşliliğği 3.3 m ari 3.3 m arııza za şşeridi 0.8 m, eridi 0.8 m,
-- AkAkıımlarmlarıın yn yöön dan dağığıllıımmıı 60/40,60/40,
-- Hacmin ortalama %5Hacmin ortalama %5’’i kamyon ve %10i kamyon ve %10’’u otobu otobüüststüür.r.
Verilenlere gVerilenlere gööre:re:
aa-- Bu yolun deBu yolun değğiişşik HD iik HD iççin (beklenen) kapasiteleri nedir?in (beklenen) kapasiteleri nedir?
bb-- Yolun verilen trafik hacmine gYolun verilen trafik hacmine gööre HD nedir?re HD nedir?
SORUSORU
KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ5.5., 6., 6. HaftaHafta
““YOL GEOMETRYOL GEOMETRİİK STANDARTLARI, YATAY GEOMETRK STANDARTLARI, YATAY GEOMETRİİ, GE, GEÇÇKKİİ, PLAN, PLAN””
Hilmi Berk ÇEL İKOĞLU
İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü
KARAYOL PROJELENDKARAYOL PROJELENDİİRMERME
1.1. GEGEÇÇKKİİ ARAARAŞŞTIRMASI:TIRMASI: OlasOlasıı gegeççkilerin tkilerin tüümmüü kküçüüçük k ööllççekli haritada ekli haritada
belirlenir. Anabelirlenir. Ana--talitali--trafiktrafik--topotopoğğrafik zorunlu noktalar..rafik zorunlu noktalar..
2.2. ETETÜÜD:D: Belirlenen seBelirlenen seççeneklerin, boykesitleri de eneklerin, boykesitleri de ççııkarkarıılarak geometrileri larak geometrileri
denetlenir. Gedenetlenir. Geççki araki araşşttıırmasrmasıı yapyapıılacak koridora (100lacak koridora (100--600m geni600m genişşiliiliğğnde) nde)
karar verilir (bu akarar verilir (bu aşşama sonuna kadar iama sonuna kadar işşi TCK kendi yapar, sonrasi TCK kendi yapar, sonrasıınnıı ihale ihale
eder).eder).
3.3. İİSTSTİİKKŞŞAF:AF: Arazi Arazi üüzeri dolazeri dolaşşarak kearak keşşif. Yer yer deneyler, bitki if. Yer yer deneyler, bitki öörtrtüüssüü, zemin , zemin
eeğğim durumu, tehlikeli noktalar, kayalim durumu, tehlikeli noktalar, kayalııkk--bataklbataklıık kesimler, maden ocaklark kesimler, maden ocaklarıına na
yakyakıınlnlıık, su gek, su geççiişşi vb.. belirlenir.i vb.. belirlenir.
4.4. EKONOMEKONOMİİK DEK DEĞĞERLENDERLENDİİRME:RME: TCK bunu uygulama TCK bunu uygulama ööllççeeğği olan i olan
1/20001/2000’’de ister. Tde ister. Tüüm fayda ve maliyetler hesaplanm fayda ve maliyetler hesaplanıır.r.
5.5. UYGULAMA PROJESUYGULAMA PROJESİİ..
6.6. UYGULAMA (aplikasyon):UYGULAMA (aplikasyon): Uygulama projesinin araziye Uygulama projesinin araziye ççakakıılmaslmasıı..
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KORKORİİDOR DOR -- GGÜÜZERGAH SEZERGAH SEÇÇİİMMİİ
GGüüzergah belirlenmesinde dikkate edilmesi gereken temel noktalar:zergah belirlenmesinde dikkate edilmesi gereken temel noktalar:
1.1. Bilinen ya da tahmin edilen BBilinen ya da tahmin edilen B--V yapV yapııssıı ile istem (talep) hacimleri kestirimiile istem (talep) hacimleri kestirimi
2.2. GeliGelişşme me öözelliklerizellikleri
3.3. TopografyaTopografya
4.4. DoDoğğal kal kııssııtlartlar
5.5. Taban zemini koTaban zemini koşşullarullarıı
6.6. AkaAkaççlama (drenaj) yaplama (drenaj) yapııssıı
7.7. Ekonomik Ekonomik öözelliklerzellikler
8.8. ÇÇevresel evresel öözelliklerzellikler
9.9. Sosyal Sosyal öözelliklerzellikler
istem istem ööngngöörrüüssüü
mmüühendislik hendislik
üülke lke –– bböölgelgeööllççeeğğindeindedodoğğrulanabilirrulanabilirssüürdrdüürrüülebilirlebilir
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
GEGEÇÇKKİİ ARAARAŞŞTIRMASINDA GENEL TIRMASINDA GENEL İİLKELERLKELER
GeGeççki araki araşşttıırmasrmasıında genel ilkeler:nda genel ilkeler:
1.1. Ana Ana zorunluzorunlu noktalarnoktalar tam tam olarakolarak birlebirleşştirilmelidirtirilmelidir. Plan . Plan veve
boykesitteboykesitte bunlarabunlara tam tam uyulmaluyulmalııddıırr..
2.2. GeGeççkiki, , ööncedennceden belirlenenbelirlenen geometrikgeometrik standartlarstandartlarıınn altaltıınana
ddüüşşmemelidirmemelidir. . BunuBunu sasağğlarkenlarken ekonomikekonomik olmasolmasıınana dikkatdikkat
edilmelidiredilmelidir..
3.3. GeGeççkininkinin geometrikgeometrik standartlarstandartlarıı, , projeproje öömrmrüü boyuncaboyunca
yeterliyeterli olmalolmalııddıırr..
4.4. YapYapıılacaklacak yolyol, , kullankullanıımm amacamacıınana uygunuygun olmalolmalııddıırr ((gereksizgereksiz
genigenişş yolyol, , ttııkanmayakanmaya nedenneden olurolur).).
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
GEGEÇÇKKİİ ARAARAŞŞTIRMASINDA DTIRMASINDA DİİKKAT EDKKAT EDİİLECEKLERLECEKLER
GeGeççki araki araşşttıırmasrmasıında gnda gööz z öönnüünde tutulmasnde tutulmasıı gereken etkenler:gereken etkenler:
1.1. GeGeççkiki, , ööncedennceden belirlenenbelirlenen geometrikgeometrik standartlarstandartlarıınn altaltıınana ddüüşşmemelidirmemelidir. . BunuBunu sasağğlarkenlarken ekonomikekonomikolmasolmasıınana dikkatdikkat GeGeççkiki; ; bböölgeninlgenin ekonomikekonomik veve demografikdemografik yapyapııssıınana dahadaha ççokok hizmethizmet edecekedecekyerdenyerden gegeççirilmelidiririlmelidir..
2.2. ProjeProje kalitesindenkalitesinden ((yolyol geometrikgeometrik standartlarstandartlarıındanndan) ) vazgevazgeççmedenmeden olabildiolabildiğğinceince azaz topraktoprak iişşii olacakolacakşşekildeekilde yolyol gegeççirilmelidiririlmelidir..
3.3. YolYol, , jeolojikjeolojik olarakolarak uygunuygun arazidenaraziden gegeççirilmelidiririlmelidir..
4.4. YolYol, , dodoğğalal drenajadrenaja elverielverişşlili arazidenaraziden gegeççirilmelidiririlmelidir..
5.5. YolYol boyuncaboyunca eeğğimim kaybkaybıı olmamalolmamalııddıırr ((gereksizgereksiz yereyere iniinişş ççııkkışış olmamalolmamalııddıırr. . AAğığırr tataşışıtlartlarıınn hhıızzkazanmaskazanmasıı iiççinin palyepalye yapyapıılabilirlabilir).).
6.6. YolYol, , akarsuakarsu gegeççiişşlerindelerinde EYSSEYSS’’ndennden dahadaha yyüüksekksek birbir kottankottan gegeççirilmelidiririlmelidir..
7.7. YeniYeni yollaryollar, , eskieski yollarlayollarla tehlikelitehlikeli kavkavşşaklaraklar oluoluşşturmamalturmamalııddıırr. . KesiKesişşmelermeler olabildiolabildiğğinceince dikdik aaççıı ileileyapyapıılmallmalııddıırr.. DemiryoluDemiryolu ileile eeşşddüüzeyzey kavkavşşakak oluoluşşturmaktanturmaktan kakaççıınnıılmallmalııddıırr..
8.8. KamulaKamulaşşttıırmarma bedelininbedelinin azaz olacaolacağığı yaya dada kamukamu arazilerindenarazilerinden yolyol gegeççirilmelidiririlmelidir..
9.9. KamuyuKamuyu ((hastanehastane, , okulokul..) ..) rahatsrahatsıızz edecekedecek şşekildeekilde yolyol gegeççirilmemelidiririlmemelidir..
10.10. YolYol bakbakıımm masraflarmasraflarıı azaz olacakolacak şşekildeekilde yolyol gegeççirilmelidiririlmelidir ((kkööttüü havahava şşartlarartlarıı dikkatedikkate alalıınaraknarak, , arazilerinarazilerin kuzeyekuzeye bakanbakan yamayamaççlarlarıındanndan yolyol gegeççirilmemeyeirilmemeye ççalalışıışılmallmalııddıırr))..
11.11. GeGeççkiki, , ininşşaattaaatta kullankullanıılacaklacak malzememalzeme ocaklarocaklarıınana yakyakıınn yerdenyerden gegeççirilmelidiririlmelidir
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KARAYOLU TASARIM ELEMANLARIKARAYOLU TASARIM ELEMANLARI
1.1. Yatay Geometri ElemanlarYatay Geometri Elemanlarıı::
•• TeTeğğetler (doetler (doğğru),ru),
•• yatay eyatay eğğriler (yatay kurb, R:sabit),riler (yatay kurb, R:sabit),
•• gegeççiişş eeğğrileri (R: rileri (R: ∞∞ →→ R)R)
2.2. DDüüşşey Geometri Elemanlarey Geometri Elemanlarıı::
•• KKıırmrmıızzıı ççizgiler ve eizgiler ve eğğimleriimleri
•• ddüüşşey kurbalar (uygun gey kurbalar (uygun göörrüüşş uzunluklaruzunluklarıı, aka, akaççlama..)lama..)
3.3. Enkesit ElemanlarEnkesit Elemanlarıı::
•• ŞŞerit genierit genişşlikleri, banketler, yan alikleri, banketler, yan aççııklklııklar, orta ayklar, orta ayıırrııccıılar,lar,
•• ççatatıı eeğğimi, dever,imi, dever,
•• akaakaççlama elemanlarlama elemanlarıı (menfez, hendek..),(menfez, hendek..),
•• yarma ve dolgularyarma ve dolgularINS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
TCK YOL GEOMETRTCK YOL GEOMETRİİK STANDARTLARIK STANDARTLARI
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
•• SSııffıır noktasr noktasıı:: Bir yarma ve dolgu enkesitinde, eksenin platform çizgisini kestiği noktaya ‘sıfır noktası’ denir(platform ekseni sıfır noktasından geçerse, yarma veya dolgu yüksekliği sıfır olur).
•• SSııffıırr ççizgisi:izgisi: Sıfır noktalarının geometrik yeridir (fiziksel olarak anlamsız).
•• SSııffıır r poligoni:poligoni: Tepe noktaları sıfır çizgisi üzerinde bulunan ve kenarları haritanın ölçeğine ve amaca göre belirli uzunlukta seçilen poligona denir.
SSIFIR IFIR ÇÇİİZGZGİİSSİİ
S(Sıfır noktası)
h: dolgu yüksekliği
S
(Sıfır noktası)
h: yarma yüksekliği
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
• Arazi, sıfır çizgisi kotundan daha düşük kotta geçilmeye çalışılırsa ‘yarmayarma’, sıfır çizgisi kotundan daha yüksek kotta geçilmeye çalışılırsa, ‘dolgudolgu’ ortaya çıkar.
SSIFIR IFIR ÇÇİİZGZGİİSSİİ
dolgu
yarma
dolgu
yarma
200
150
100
50
Sıfır çizgisi
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
YATAY GEOMETRYATAY GEOMETRİİ (YATAY KURB (YATAY KURB ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ))
1.1. Yatay kurb yarYatay kurb yarııççapapıı: R: R
2.2. Sapma aSapma aççııssıı: : ∆∆
3.3. Yatay eYatay eğğri (y. kurb, developman, ari (y. kurb, developman, aççıınnıım) uzunlum) uzunluğğuu: D: D
o
o
360
∆Rπ2D ⋅⋅⋅=
4.4. TeTeğğet uzunluet uzunluğğuu: t : t TF SSTOt ==
⋅=2
∆tgRt
5.5. Bisektris uzunluBisektris uzunluğğuu: b: b SBb =
−= 12
∆R.secb
tt11tt 11
OO11
RR 11RR11
bb11
SS11
T T OO 11
BB11
T T FF11
∆∆11
∆∆11
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
YATAY GEOMETRYATAY GEOMETRİİ (ENKES(ENKESİİT NOKTALARI)T NOKTALARI)
Enkesit alEnkesit alıınacak kesitlernacak kesitler:
1.1. BaBaşşlanglangııçç (0+000(0+0000000..) ve var..) ve varışış noktasnoktasıındanda
2.2. Yatay eYatay eğğrilerin barilerin başşlanglangııçç (TO(TOnn), orta (B), orta (Bnn) ve son noktas) ve son noktasıında (TFnda (TFnn))
3.3. Hektometrelerde (0+100Hektometrelerde (0+1000000 ..)..)
4.4. KKööprprüü gibi sanat yapgibi sanat yapııssıı gereken gegereken geççiişşlerdelerde
5.5. GeGeççkinin, herbir tesviye ekinin, herbir tesviye eğğrisini kestirisini kestiğği noktadai noktada
6.6. ArdArdışıışık 2 enkesit arask 2 enkesit arasıı uzunluuzunluğğun 25.0 mun 25.0 m’’yi ayi aşşttığıığı kesimlerdekesimlerde
7.7. KKıırmrmıızzıı ççizgi geizgi geççirildikten sonra, akairildikten sonra, akaççlama elemanlama elemanıı uygulamasuygulamasıı gereken gereken noktalardanoktalarda
8.8. DDüüşşey eey eğğri uygulamasri uygulamasıı ssıırasrasıında alnda alıınan ve knan ve kıırmrmıızzıı kot hesabkot hesabıı yapyapıılan lan noktalardanoktalarda
9.9. Dever uygulamasDever uygulamasıı ssıırasrasıında alnda alıınan ve knan ve kıırmrmıızzıı kot hesabkot hesabıı yapyapıılan lan noktalardanoktalarda
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ZZ
XX
YY
ZZ
YY
XX
XX
YY
ZZ
XX
YY
ZZ
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ7.7.--8.8. HaftaHafta
““YATAY KURBLARDA TAYATAY KURBLARDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİ””
Hilmi Berk ÇEL İKOĞLU
İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü
ee
ee
e
e
e
VR
g
vR
RVgRv
gRv
gmR
vm
wF
µ⋅≥⇒
µ⋅≥
µ⋅⋅≤⇒µ⋅⋅≤
µ⋅⋅≤
µ⋅⋅≤⋅
µ⋅≤
138,127
28,11
22
2
2
SAVRULMASAVRULMA DEVRDEVRİİLMELME
e
hVR
eg
hvR
h
eRV
h
egRv
h
egRv
egmh
R
vm
ewhF
⋅⋅≥⇒
⋅⋅⋅≥
⋅⋅≤⇒⋅
⋅⋅≤
⋅⋅⋅≤
⋅⋅≤⋅⋅
⋅≤⋅
97,7
2
97,72
1
2
2
2
22
2
2
DEVERSDEVERSİİZ YATAY KURBDA TAZ YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİ
F
w
h
e
µe
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
( ) ( ) ( ) ( )( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
( )( ) ( )( )αµµα
µαα
µαααα
µαααα
µ
tgtg1
tgtg
cossinsincos
cossinsincos
2
22
22
+⋅≤⋅−⋅
⋅
+⋅≤⋅−
⋅
⋅+⋅≤⋅−⋅
⋅⋅+⋅≤⋅−⋅
⋅≤
ee
e
e
e
e
gR
v
gR
vg
R
v
gR
vg
R
v
wFwF
NP
F
F⋅cos( α)
F⋅sin( α)
w
w⋅cos( α)
w⋅sin( α)
h
e
α
µe
SAVRULMASAVRULMA
DEVERLi YATAY KURBDA TADEVERLi YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİ
( )( )( )( )
( )( )( )( )
( )( )( )( )
( )( )( )( )α+µ⋅
µ⋅α−⋅≥⇒
α+µ⋅µ⋅α−⋅
≥
⇒
µ⋅α−α+µ⋅
⋅≤⇒µ⋅α−
α+µ⋅⋅≤
tg138,127
tg1
tg
tg1
tg1
tg28,11
tg1
tg
22
e
e
e
e
e
e
e
e
VR
g
vR
RV
gRv
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
F
F⋅cos( α)
F⋅sin( α)
w
w⋅cos( α)
w⋅sin( α)
h
e
α
µe
DEVRDEVRİİLMELME
DEVERLi YATAY KURBDA TADEVERLi YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİ
( ) ( )( ) ( ) ( )( )
( ) ( )
( ) ( )
⋅α+⋅≤
⋅α−⋅
⋅
+α⋅≤⋅
α⋅−
⋅α⋅+α⋅≤⋅α⋅−α⋅
⋅≤⋅
he
ge
hR
v
eg
R
vhg
R
v
ewFhwF
eNhP
tg22
tg
2tgtg
2cossinsincos
2
2
22
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
⋅α+⋅
⋅α−⋅≥⇒
⋅α+⋅
⋅α−⋅≥
⇒
⋅α−
⋅α+⋅⋅≤⇒
⋅α−
⋅α+⋅⋅≤
he
ehV
Rh
eg
ehv
R
eh
he
R
Ve
h
he
gR
v
tg2
138,127
2tg
tg2
2tg
2tg
tg2
28,11
2tg
tg2
22
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
YANAL YANAL İİVMEVME
F* MerkezkaF* Merkezka çç kuvvetinini deverle karkuvvetinini deverle kar şışılanamayan klanamayan k ıısmsm ıı
DEVERLi YATAY KURBDA TADEVERLi YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİINS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar
2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
αα
α
αtggmF
gmR
Rw
RF
q
⋅⋅=⇒⋅
=⇒
⋅=
⋅=
coscos
sin
F
F⋅cos( α)
w
w⋅sin( α)
αµ
e
R Rq
Fq
F* = F - Fq
α
αµ
α
tggR
vp
tggmR
vmgmF
tggmFR
vmFFF
ivmeyanal
p
e
q
⋅−=⇒
⋅⋅−⋅=⋅⋅=
⋅⋅+=⋅⇒+=
2
2
2
*
**
48476
876
TEORTEORİİK DEVER, PRATK DEVER, PRAT İİK DEVERK DEVER
DEVERLi YATAY KURBDA TADEVERLi YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİINS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar
2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
F
F⋅cos( α)
w
w⋅sin( α)
αµ
e
R Rq
Fq
F* = F - Fq( ) ( )
R
Vq
R
Vqqq
R
Vq
R
V
Rg
vtgtgg
R
vp
TCK
PRATIKTEORIKPRATIK
TEORIK
2
2
2
222
00443.0
00393.02
00787.0
138.1270
⋅=
⋅=⇒=
⋅=⇒
⋅=
⋅=⇒⋅=⇒= αα
F
F⋅cos( α)
F⋅sin( α)
w
w⋅cos( α)
w⋅sin( α)
h
e
αµ
e
( )
( )α
αµ
tggR
vp
tggmR
vmgmF
ivmeyanal
qFF
p
e
⋅−=⇒
⋅⋅−⋅=⋅⋅=
2
2
*
876
48476
876
876
( ) ( )
( ) ( )321
p
ee
e
gR
vg
R
v
gR
vg
R
v
µµαα
µαα
⋅+⋅⋅≤⋅−
⋅
+⋅≤⋅−
tgtg
tgtg
22
22
DEVERLi YATAY KURBDA TADEVERLi YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİINS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar
2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
R = R = ∞∞FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, R(V, R11))
FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))))
F*F* F = 0F = 0
F* F* →→ F: SADEME ETKF: SADEME ETK İİSSİİFFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))))
FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, R(V, R22))
F*F*
F F →→ F*: SADEME ETKF*: SADEME ETK İİSSİİ
R = R = ∞∞F = 0F = 0
R = RR = R11
Sademe etkisini kabul edilebilir seviyeye indirgeme k iSademe etkisini kabul edilebilir seviyeye indirgeme k i ççin R = in R = ∞∞ →→ R = RR = Rii →→ R = R = ∞∞ GeGeççiişş EEğğrisi Uygulanabilirrisi Uygulanabilir
( ) ( )
( )
( ) ( )L
tgV
LR
V
L
vtgg
LR
vp
L
vp
vL
p
t
pp
tgR
Vptgg
R
vp
αααα
⋅⋅−
⋅⋅=⋅⋅−
⋅=′
⋅===′
⋅−⋅
=⇒⋅−=725.2
656.46
81.996.12 33
22
KONFORKONFORp p ≤≤ 1.41 m/sn1.41 m/sn 22 (hafif ta(hafif ta şışıtlar itlar i çç in)in)pp ′′ ≤≤ 0.40.4≈≈0.6 m/sn0.6 m/sn 33
TO
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
%2
%2
%qeb
(2L/3)(L/3)
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
%2
%2%2
%qeb
(2L/3)(L/3)
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
%2
%2 %2
%1 %0
%2
%1
%2%2 %3
%4
%5
%qeb
b
(2L/3)(L/3)
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
%2
%2 %2
%1 %0
%2
%1
%2%2 %3
%4
%5
%qeb
b
q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1
(2L/3)(L/3)
. . .
. . .
B1
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
%2
%2 %2
%1 %0
%2
%1
%2%2 %3
%4
%5
%qeb
b
h
h
H
H
(D/2) – (L/3)
q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1
(2L/3)(L/3)
h = (b/2)h = (b/2) ⋅⋅0.020.02H = (b/2)H = (b/2) ⋅⋅qqEBEB
1.5h
1.5h2h
2h
2.5h
2.5h
. . .
. . .
B1
qq11 –– TOTO11 ARASI DIARASI DIŞŞKENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ = (3h) / L= (3h) / L
TOTO11 –– qq1010 ARASI DIARASI DIŞŞKENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ = (H = (H -- h) / (L/3) =h) / (L/3) = TOTO11 –– qq1010 ARASI ARASI İİÇÇ
KENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ
ggKKÇÇ ≠≠ ggDIDIŞŞ veya veya İİÇÇ KENAR KENAR İİZAFZAFİİ
INS3
42 K
aray
olu
MIN
S342
Kar
ayol
u M
üü hen
disl
ihe
ndis
li ğği,
CR
N 2
2018
, Bah
ar
i, CR
N 2
2018
, Bah
ar
2016
,Pro
f. D
r. H
ilmi B
erk
2016
,Pro
f. D
r. H
ilmi B
erk
ÇÇELEL İİ
KOKOĞĞ
LULU
%2
%2 %2
%1 %0
%2
%1
%2%2 %3
%4
%5
%qeb
b
h
h
H
H
(D/2) – (L/3)
q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1
(2L/3)(L/3)
h = (b/2)h = (b/2) ⋅⋅0.020.02H = (b/2)H = (b/2) ⋅⋅qqEBEB
qq11 –– TOTO11 ARASI DIARASI DIŞŞKENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ = (3h) / L= (3h) / L
1.5h
1.5h2h
2h
2.5h
2.5h
TOTO11 –– qq1010 ARASI DIARASI DIŞŞKENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ = (H = (H -- h) / (L/3) =h) / (L/3) = TOTO11 –– qq1010 ARASI ARASI İİÇÇ
KENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ
0+210
00
0+150
00
0+180
00
0+195
00
0+165
00
0+240
00
0+215
00
0+220
00
0+225
00
. . .
. . .
ggKKÇÇ ≠≠ ggDIDIŞŞ veya veya İİÇÇ KENAR KENAR İİZAFZAFİİ
B1
0+270
00
%2
h2
0+200
00
%1.33
INS3
42 K
aray
olu
MIN
S342
Kar
ayol
u M
üü hen
disl
ihe
ndis
li ğği,
CR
N 2
2018
, Bah
ar
i, CR
N 2
2018
, Bah
ar
2016
,Pro
f. D
r. H
ilmi B
erk
2016
,Pro
f. D
r. H
ilmi B
erk
ÇÇELEL İİ
KOKOĞĞ
LULU
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
S = ...L = ...
D1= ... R1= ... ∆1= ...t1= ... b1= ...
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
%2
%2 %2
%1 %0
%2
%1
%2%2 %3
%4
%5
%qeb
b
h
h
H
H
(D/2) – (L/3)
q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1
(2L/3)(L/3)
1.5h
1.5h2h
2h
2.5h
2.5h
0+210
00
0+150
00
0+180
00
0+195
00
0+165
00
0+240
00
0+215
00
0+220
00
0+225
00
. . .
. . .
B1
0+270
00
ggKKÇÇ ≠≠ ggDIDIŞŞ KENAR KENAR İİZAFZAFİİ
ggKKÇÇ ≠≠ ggEKSEN EKSEN İİZAFZAFİİ
INS3
42 K
aray
olu
MIN
S342
Kar
ayol
u M
üü hen
disl
ihe
ndis
li ğği,
CR
N 2
2018
, Bah
ar
i, CR
N 2
2018
, Bah
ar
2016
,Pro
f. D
r. H
ilmi B
erk
2016
,Pro
f. D
r. H
ilmi B
erk
ÇÇELEL İİ
KOKOĞĞ
LULU
%2
%2 %2
%1 %0
%2
%1
%2%2 %3
%4
%5
%qeb
b
h
h
H
H
(D/2) – (L/3)
q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1
(2L/3)(L/3)
1.5h
1.5h
2h
2h2.5h
2.5h
0+210
00
0+150
00
0+180
00
0+195
00
0+165
00
0+240
00
0+215
00
0+220
00
0+225
00
. . .
. . .
B1
0+270
00
ggKKÇÇ ≠≠ gg İİÇÇ KENAR KENAR İİZAFZAFİİ
ggKKÇÇ ≠≠ ggEKSEN EKSEN İİZAFZAFİİ
INS3
42 K
aray
olu
MIN
S342
Kar
ayol
u M
üü hen
disl
ihe
ndis
li ğği,
CR
N 2
2018
, Bah
ar
i, CR
N 2
2018
, Bah
ar
2016
,Pro
f. D
r. H
ilmi B
erk
2016
,Pro
f. D
r. H
ilmi B
erk
ÇÇELEL İİ
KOKOĞĞ
LULU
Dengelenmemiş yanal kuvveti ve dolayısıyla yanal ivmeyi ve yanal ivmenin zamana göre değişimini kabul edilebilir büyüklükte/aralıkta tutmak için; başlangıcı yolun doğru kesimine teğet (RGE=∞), sonu da yolun R yarıçaplı eğri kesimine teğet (RGE=RYK), eğrilik yarıçapı ise boyunca doğrusal değişken eğri gegeççiişş eeğğrisirisi ya da birlebirleşştirme etirme eğğrisirisi.
GEGEÇÇİŞİŞ EEĞĞRRİİSSİİ
RRGEGE ⋅⋅ LLGEGE = = ρρxx ⋅⋅ llxx →→ sabitsabit
RRGEGE = = ∞∞
RRGEGE = R= RYKYK
ρρx x == RRGE, xGE, x
llxx = = LLGE, xGE, x
TSTS
SCSC
TOTO
FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, (V, ρρxx))
FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))xx))
TFTF
( ) 22
/40.1 snmtggv
p xx
≤α⋅−ρ
=
( )
( )3
2
/6.03.0 snmvl
tggv
t
p
x
xx
≈→
α⋅−
ρ=
∂∂
GEGE’’nin boyu:nin boyu: LLGEGE = = ||TTS SCS SC||
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:- Geçiş eğrisi boyu ile uygulanacağı yatay kurb boyunun denetimi,- Sademe denetimi,- Geçiş eğrisi sabiti ile boyu ve uygulanacağı kurb yarıçapı denetimi,- Geçiş eğrisi sabiti ile uygulanacağı kurb yarıçapı denetimi.
GEGEÇÇİŞİŞ EEĞĞRRİİSSİİ
RRGEGE = = ∞∞
RRGEGE = R= RYKYK
ρρx x == RRGE, xGE, x
llxx = = LLGE, xGE, x
TSTS
SCSC
TOTO
FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, (V, ρρxx))
FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))xx))
TFTF
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:- Geçiş eğrisi boyu ile uygulanacağı yatay kurb boyunun denetimi
GEGEÇÇİŞİŞ EEĞĞRRİİSSİİ
RRGEGE = = ∞∞
RRGEGE = R= RYKYK
ρρx x == RRGE, xGE, x
llxx = = LLGE, xGE, x
TSTS
SCSC
TOTO
FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, (V, ρρxx))
FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))xx))
TFTF
22YKGE DL
≤
GEGE’’nin boyu:nin boyu: LLGEGE = = ||TS SCTS SC||
Y.KurbY.Kurb ’’un boyu:un boyu: DDYKYK = = ||TO TFTO TF||
222YKGEGE DL
SCTOTOTSL
≤⇒==
GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:-Sademe denetimi
GEGEÇÇİŞİŞ EEĞĞRRİİSSİİ
( )
( )( )
( )GEYKGE
EB
GEYK
GE
EB
GEYKGE
EBYK
LR
V
L
tgV
LR
Vp
L
tggv
LR
v
vL
tggR
v
p
⋅⋅≅
α⋅⋅−
⋅⋅≅′⇒
α⋅⋅−
⋅=
α⋅−
=′
7,46
725,2
656,46
33
3
2
RRGEGE = = ∞∞RRGEGE = R= RYKYK
ρρx x == RRGE, xGE, x
llxx = = LLGE, xGE, x
TSTS
SCSC
TOTO
FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, (V, ρρxx))
FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))xx))SC ve CS SC ve CS KESKES İİTLERTLER İİARASI: tg(ARASI: tg( αα))EBEB
CSCS
( )
( )
3
2
/6.03.0 snmp
vl
tggv
t
p
x
xx
≈→′⇒
α⋅−
ρ=
∂∂
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:-Geçiş eğrisi sabiti ile boyu ve uygulanacağı kurb yarıçapı denetimi
GEGEÇÇİŞİŞ EEĞĞRRİİSSİİ
RRGEGE = = ∞∞
RRGEGE = R= RYKYK
ρρx x == RRGE, xGE, x
llxx = = LLGE, xGE, x
TSTS
SCSC
TOTO
FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, (V, ρρxx))
FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))xx))
TFTF
( )
( )GEYK
YKGE
LRA
RVpfL
⋅=
′= ,,
‘‘AA’’ 5050’’nin katnin kat ıına yuvarlanna yuvarlan ıırr
‘‘LLGEGE’’ ddüüzeltilirzeltilir
YKGE
R
AL
2=
GEYK LR
Vp
⋅⋅≅′
7,46
3
Sademe denetlenirSademe denetlenir
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:- Geçiş eğrisi sabiti ile uygulanacağı kurb yarıçapı denetimi
GEGEÇÇİŞİŞ EEĞĞRRİİSSİİ
RRGEGE = = ∞∞
RRGEGE = R= RYKYK
ρρx x == RRGE, xGE, x
llxx = = LLGE, xGE, x
TSTS
SCSC
TOTO
FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, (V, ρρxx))
FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))xx))
TFTF
YKYK RA
R≤≤
3
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU
KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ9., 10., 11.9., 10., 11. HaftaHafta
““DDÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR””
Hilmi Berk ÇEL İKOĞLU
İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü
FarklFarklıı eeğğime sahip ardime sahip ardışıışık iki kk iki kıırmrmıızzıı ççizginin (Kizginin (KÇÇ) kesi) kesişşme noktasme noktasıında hem nda hem ggüüvenli gvenli göörrüüşş uzakluzaklığıığınnıı sasağğlamaslamasıı, hem de ara, hem de araççlarlarıın bu noktadan hasar n bu noktadan hasar almadan, sarsalmadan, sarsııntntııssıız ve konforlu gez ve konforlu geççebilmeleri iebilmeleri iççin kin kıırmrmıızzıı ççizgiler arasizgiler arasıına na yerleyerleşştirilen etirilen eğğriye driye düüşşey kurb (DK) denir.ey kurb (DK) denir.
- KÇ eğimleri, yol başlangıcından itibaren sırayla g1, g2, ..
- Çıkış eğimi ‘+’ , iniş eğimi ‘-’ işaretleri ile gösterilsin,
- KÇ eğimlerinin cebrik farkı A olmak üzere,- A = (g1) – (g2) > 0.005 ise DK yerleştirmek uygun
DKDK’’lar topografik ylar topografik yöönden; nden; ‘‘DereDere’’ ve ve ‘‘TepeTepe’’ olmak olmak üüzere iki szere iki sıınnııf:f:
DDÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR
(+) g(+) g11 ((--) g) g22
(+) g(+) g11
(+) g(+) g22
((--) g) g11
((--) g) g22
((--) g) g11(+) g(+) g22
((--) g) g11
((--) g) g22
(+) g(+) g11
(+) g(+) g22
TE
PE
DK
TE
PE
DK
DE
RE
DK
DE
RE
DK
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DKDK’’lar geometrik ylar geometrik yöönden; nden; ‘‘ParabolikParabolik’’ ve ve ‘‘DaireselDairesel’’ olmak olmak üüzere iki szere iki sıınnııf.f.
Parabolik DParabolik Düüşşey Kurblarey Kurblar
DDÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR
TT11
TT22
gg11
gg22
MM
PP
BB
tt
xx ii
ee
xx
yy
yy ii
22
22
2
olur
icinve,
xt
ey
t
ektke
eytxxky
⋅=⇒
=⇒⋅=⇒
==⋅=
ise0T
alinabilir
1KOT
212121
=== TTBTTPTT
‘e’ bisektris uzunlu ğu‘L’ DK boyu olmak üzere
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Parabolik DParabolik Düüşşey Kurblarey Kurblar
DDÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR
TT11
TT22
gg11
gg22
MM
PP
BB
tt
xx ii
ee
xx
yy
xx
rr iiyy ii
VarsayVarsay ıımlar ve Dolaylmlar ve Dolayl ıı ÖÖzellikler:zellikler:
1.1. Yol ekseni doYol ekseni do ğğrultusu boyunca rultusu boyunca ööllçüçü len uzakllen uzakl ııklar, yatay dklar, yatay d üüzlemde zlemde ööllçüçü len uzunluklarla len uzunluklarla aynayn ııddıır!!r!!
2.2. ParabolParabol üün ten teğğeti eti ‘‘xx’’ ekseni, bu teekseni, bu te ğğet noktaset noktas ıındaki tendaki te ğğet et ‘‘yy’’ ekseni olduekseni oldu ğğuna guna g ööre; parabol re; parabol babağığıntnt ııssıı y = ky = k ⋅⋅xx22 ’’dir!!dir!!
3.3. Parabol eParabol e ğğrisi, some noktasrisi, some noktas ıı ‘‘PP’’ ile ile TT11TT22 kirikiri şşinin inin ‘‘MM’’ orta noktasorta noktas ıınnıı birlebirle şştiren dotiren do ğğrunun tam runun tam ortasortas ıından gendan ge ççer ( er ( PBPB = = BMBM ) !!) !!
4.4. EEğğri ri üüzerindeki noktalarzerindeki noktalar ıın ten teğğetlerden olan uzakletlerden olan uzakl ııklarklar ıı ya da sapmalarya da sapmalar ıı simetriktir!!simetriktir!!
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Parabolik DParabolik Düüşşey Kurblarey Kurblar
DDÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR
TT11
TT22
gg11
gg22
MM
PP
BB
tt
xx ii
ee
xx
yy
xx
rr iiyy ii
( ) ( )
8
84422
1
2
1
222
1
2
2222
22
21211
2121
2122112
111
ALe
ggLLg
Lg
LgMPe
Lg
Lg
TTM
Lg
LgT
Lg
LgTT
LgP
LgTP
KOTKOT
KOTKOTKOT
KOTKOTKOT
KOTKOTKOT
⋅=⇒
−⋅=
⋅−
⋅−
⋅⋅=−⋅=
⋅+
⋅⋅=+
=
⋅+
⋅=⇒
⋅+
⋅+=
⋅=⇒
⋅+=
ise0T1KOT
212121
=== TTBTTPTT
Burada DK boyu Burada DK boyu ‘‘LL’’ hesabhesab ıı iiççin gin g üüvenli venli ggöörrüüşş uzakluzakl ııklarklar ıından belirli yndan belirli y ööntemlerle ntemlerle faydalanfaydalan ııll ıır!!r!!
i kesiti kesit KOTKOT = T= T1KOT1KOT + r+ r ii –– yy ii
ixg ⋅1
KOTiii Txgxky 112 +⋅+⋅=⇒
2ixk ⋅
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Dairesel DDairesel Düüşşey Kurblarey Kurblar
DDÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR
TT11
TT22
gg11
gg22
MM
PP
BB
tt
xx ii
ee
xx
yy
xx
rr iiyy ii
ise0T1KOT
212121
=
== TTBTTPTT
VarsayVarsay ıımlar ve mlar ve ÖÖzellikler:zellikler:
1.1. Yol ekseni doYol ekseni do ğğrultusu boyunca rultusu boyunca ööllçüçü len uzakllen uzakl ııklar, yatay dklar, yatay d üüzlemde zlemde ööllçüçü len uzunluklarla len uzunluklarla aynayn ııddıır!!r!!
2.2. EEğğri teri te ğğeti eti ‘‘xx’’ ekseni, bu teekseni, bu te ğğet noktaset noktas ıındaki tendaki te ğğet et ‘‘ yy’’ ekseni olduekseni oldu ğğuna guna g ööre; ere; eğğrinin barinin ba ğığıntnt ııssııy = ky = k ⋅⋅xx22 ’’dir!!dir!!
3.3. EEğğri, some noktasri, some noktas ıı ‘‘PP’’ ile ile TT11TT22 kirikiri şşinin inin ‘‘MM’’ orta noktasorta noktas ıınnıı birlebirle şştiren dotiren do ğğrunun tam runun tam ortasortas ıından gendan ge ççer ( er ( PBPB = = BMBM ) !!) !!
4.4. EEğğri ri üüzerindeki noktalarzerindeki noktalar ıın ten teğğetlerden olan uzakletlerden olan uzakl ııklarklar ıı ya da sapmalarya da sapmalar ıı simetriktir!!simetriktir!!
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DADAİİRESEL DRESEL DÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR
TT11
TT22gg11
gg22
MM
PP
BB
tt
xx iiee
xx
yy ii
OO
αα
ββ
ααββ
γγ/2/2
( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )
( ) ( ) ( ) 21
1
ggAtgtgtg
tgtg
tgtgtgtg
+=→β+α≅γ⇒
β⋅α−β+α=γ=β+α⇒γ=β+α
222
ARttgRt
R
ttg ⋅=→
γ⋅=⇒=
γ
( ) ( )
{ R
teR
R
tRRR
R
tRe
RR
tReRRteRtRe
⋅=⇒−⋅⋅+=−
+⋅⋅+⋅=⇒
−
+⋅=⇒−+=⇒+=+
−
22
11
2
11
1
2
2
2
ihmal
2
1
2
2
2
1
2
222222
KK
OPTOPT22
KK
LL
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DADAİİRESEL DRESEL DÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR
TT11
TT22gg11
gg22
MM
PP
BB
tt
xx iiee
xx
yy ii
OO
αα
ββ
ααββ
γγ/2/2
( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )
( ) ( ) ( ) 21
1
ggAtgtgtg
tgtg
tgtgtgtg
+=→β+α≅γ⇒
β⋅α−β+α=γ=β+α⇒γ=β+α
222
ARttgRt
R
ttg ⋅=→
γ⋅=⇒=
γ
OKLOKL
( ) ( )
{ R
xy
R
xRRR
R
xRRy
R
xRRyxRRyxRyR
⋅=⇒⋅⋅+−=
+⋅⋅−⋅−=⇒
−⋅−=⇒−−=⇒−=−
−
22
11
2
11
1
2
2
2
ihmal
2
1
2
2
2
1
2
222222
KK
KK
LL
DADAİİRESEL DKRESEL DK
TT11
TT22gg11
gg22
MM
PP
BB
tt
xx ii ee
xx
yy ii
OO
αα
ββ
ααββ
γγ/2/2
KK
LL
Rt
ekxky
xkyxt
ey
R
xy
R
te
⋅==⇒⋅=
⋅=⇒⋅=⇒⋅
=⋅
=
2
1
2ve
2
22
222
22
( )
}
882
1
42
2
222 ALe
AAR
R
ARe
R
te
ARtARLAtgRL
L
⋅=⇒⋅⋅=
⋅⋅⋅=⇒
⋅=
⋅=⇒⋅=⇒=γ≅γ→γ⋅=
L
Ak
L
AL
kL
tveAL
e⋅
=⇒
⋅
=⇒=⋅=2
2
8
28 2
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Tepe dTepe düüşşey kurb uzunluklarey kurb uzunluklarıı; bir ara; bir araçç ssüürrüüccüüssüünnüün, karn, karşışı yyöönden kendisine nden kendisine dodoğğru yaklaru yaklaşşan dian diğğer bir aracer bir aracıı zamanzamanıında gnda göörmesine yeterli grmesine yeterli göörrüüşş uzakluzaklığıığına na ggööre belirlenir. Gre belirlenir. Göörrüüşş uzunluuzunluğğu u ‘‘SS’’, d, düüşşey kurb uzunluey kurb uzunluğğu u ‘‘LL’’ olmak olmak üüzere iki zere iki durum sdurum sööz konusu: z konusu: S < L ve S > LS < L ve S > L
DDÜÜŞŞEY KURBLARDA GEY KURBLARDA GÜÜVENLVENLİİ GGÖÖRRÜÜŞŞ UZUNLUKLARIUZUNLUKLARI
TEPE DTEPE DÜÜŞŞEY KURBLARDA:EY KURBLARDA: S > LS > L
S > LS > L
SS
( )A
hhSL
2212
2+⋅
−⋅=
ASL
42.42 −⋅=
DURUDURUŞŞGGÖÖRRÜÜŞŞUZUNLUUZUNLUĞĞUU
hh11 = 1.08m= 1.08mhh22 = 0.20m= 0.20m
ASL
64.82 −⋅=
GEGEÇÇİŞİŞGGÖÖRRÜÜŞŞUZUNLUUZUNLUĞĞUU
hh11 = 1.08m= 1.08mhh22 = 1.08m= 1.08m
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
DDÜÜŞŞEY KURBLARDA GEY KURBLARDA GÜÜVENLVENLİİ GGÖÖRRÜÜŞŞ UZUNLUKLARIUZUNLUKLARI
LL
SS
S < LS < L
TEPE DTEPE DÜÜŞŞEY KURBLARDA:EY KURBLARDA: S < LS < L
42.4
2SAL
⋅=
64.8
2SAL
⋅=
( )221
2
22 hh
SAL
⋅+⋅
⋅=
DURUDURUŞŞGGÖÖRRÜÜŞŞUZUNLUUZUNLUĞĞUU
hh11 = 1.08m= 1.08mhh22 = 0.20m= 0.20m
GEGEÇÇİŞİŞGGÖÖRRÜÜŞŞUZUNLUUZUNLUĞĞUU
hh11 = 1.08m= 1.08mhh22 = 1.08m= 1.08m
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Dere dDere düüşşey kurb uzunluklarey kurb uzunluklarıı; far ; far ışığıışığı uzakluzaklığıığına, konfora, drenaj kona, konfora, drenaj koşşullarullarıına, na, ve ve üüst gest geççit durumuna git durumuna gööre belirlenir. Gre belirlenir. Göörrüüşş uzunluuzunluğğu u ‘‘SS’’, , ‘‘duruduruşş ggöörrüüşşuzunluuzunluğğuu’’ ya da ya da ‘‘far uzunlufar uzunluğğuu’’dur. Far uzunludur. Far uzunluğğu enfazla 100m varsayu enfazla 100m varsayııllıır. r. DolayDolayııssııyla: i) S < 100m ise yla: i) S < 100m ise ‘‘SS’’ alalıınnıır, ii) S > 100m ise 100m alr, ii) S > 100m ise 100m alıınnıır.r.
DDüüşşey kurb uzunluey kurb uzunluğğu u ‘‘LL’’ olmak olmak üüzere iki durum szere iki durum sööz konusu: z konusu: S < L ve S > LS < L ve S > L
DDÜÜŞŞEY KURBLARDA GEY KURBLARDA GÜÜVENLVENLİİ GGÖÖRRÜÜŞŞ UZUNLUKLARIUZUNLUKLARI
DERE DDERE DÜÜŞŞEY KURBLARDA:EY KURBLARDA: S > LS > L
h = 0.60m, h = 0.60m, αα = 1= 1°°
ααhh
SS
LL
( )( )A
tgShSL
α⋅+⋅−⋅= 22
ααhh
SS
LL
( )( )α⋅+⋅
=tgSh
SAL
2
2
DERE DDERE DÜÜŞŞEY KURBLARDA:EY KURBLARDA: S < LS < L
h = 0.60m, h = 0.60m, αα = 1= 1°°
A
SSL
⋅+−⋅= 5.31202
S
SAL
⋅+⋅
=5.3120
2
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
Konfor iKonfor iççin din düüşşey ivme a ey ivme a ≤≤ 0.30m/sn0.30m/sn2 2 olmalolmalıı..
Bu durumda:Bu durumda:
DDÜÜŞŞEY KURBLARDA GEY KURBLARDA GÜÜVENLVENLİİ GGÖÖRRÜÜŞŞ UZUNLUKLARIUZUNLUKLARI
888.396.12
30.096.12
222 AVL
A
L
V
R
Va
ARLARL
⋅=⇒
⋅
=⇒⋅
=
⋅=⇒=γ→γ⋅=
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU
ÜÜstgestgeççit olmasit olmasıı durumunda:durumunda:
DDÜÜŞŞEY KURBLARDA GEY KURBLARDA GÜÜVENLVENLİİ GGÖÖRRÜÜŞŞ UZUNLUKLARIUZUNLUKLARI
S > LS > L
A
hhC
SL
+−⋅
−⋅=2
8
2
21
( )A
CSL
5.182
−⋅−⋅=
hh11 = 2.40m, h= 2.40m, h 22 = 0.60m= 0.60m S < LS < L
+−⋅
⋅=
28 21
2
hhC
SAL
hh11 = 2.40m, h= 2.40m, h 22 = 0.60m= 0.60m
( )5.18
2
−⋅⋅
=C
SAL
INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU