Karahanlılar’da Karahanlılar’da Eğitim Kurumları Ve Eğitim Kurumları Ve ÖzellikleriÖzellikleri

Türkler 10. y.y’da Türkler 10. y.y’da

Karahanlılar Karahanlılar döneminde döneminde kitleler halinde kitleler halinde Müslüman Müslüman olmuşlardır .olmuşlardır .

Türklerin Müslümanlığı Türklerin Müslümanlığı kolay benimseme sebeplerikolay benimseme sebepleri

Türklerde var olan Müslümanlığın Türklerde var olan Müslümanlığın doğasıdoğası

Tek Tanrı Düşüncesi Tek Tanrı Düşüncesi Allah Allah inancıinancı

Savaşçı RuhSavaşçı Ruh Cihat Cihat AnlayışıAnlayışı

Yoksullara YardımYoksullara Yardım Sadaka Sadaka KurbanKurban KurbanKurban Bilim Anlayışı Bilim Anlayışı Bilim AşkıBilim Aşkı

TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ BENİMSEMELERİNİN EĞİTİM BENİMSEMELERİNİN EĞİTİM ANLAYIŞLARINA ETKİSİANLAYIŞLARINA ETKİSİ

1) Düzenli, planlı, güçlü bir eğitim-öğretim 1) Düzenli, planlı, güçlü bir eğitim-öğretim kurumu medreselerin ortaya çıkışıkurumu medreselerin ortaya çıkışı

2) İslam Dünyasında 2) İslam Dünyasında Arap, İranlı v.b. Arap, İranlı v.b. düşünürler eğitim-düşünürler eğitim-öğretim konularında öğretim konularında eserler yazmışlar eserler yazmışlar Türkler düşünür ve Türkler düşünür ve eğitimcileri hem eğitimcileri hem bunlardan etkilenmiş bunlardan etkilenmiş hem de bu görüşlere hem de bu görüşlere katkıda katkıda bulunmuşlardır.bulunmuşlardır.

3) Düşünürler, din adamları v.b 3) Düşünürler, din adamları v.b aracılığıyla Türk toplumu yeni din ve aracılığıyla Türk toplumu yeni din ve değerler bakımından eğitilmiştir.değerler bakımından eğitilmiştir.

4) Alp insan tipinin özelliklerine yenileri 4) Alp insan tipinin özelliklerine yenileri de eklenerek de eklenerek “Gazi”“Gazi” ve ve “Veli“Veli” insan tipi ” insan tipi ortaya çıkmış.ortaya çıkmış.

5) Türkler İslamiyet’in 5) Türkler İslamiyet’in bilimi üstün tuttuğunu bilimi üstün tuttuğunu görmüş. Bilime görmüş. Bilime gereken önemi gereken önemi vermişlerdir.vermişlerdir.

6) Batıya ilerledikçe Araplar ve İranlılarla ilişkiler 6) Batıya ilerledikçe Araplar ve İranlılarla ilişkiler artmış buna bağlı olarak aydınların dili üzerinde artmış buna bağlı olarak aydınların dili üzerinde Arapça ve Farsça etkili olmuş ancak halkın dili Arapça ve Farsça etkili olmuş ancak halkın dili bu etkiden uzak kalmıştır. Fakat orta ve yüksek bu etkiden uzak kalmıştır. Fakat orta ve yüksek öğretim dili ile bilim dili Arapça olmuştur.öğretim dili ile bilim dili Arapça olmuştur.

7) Türkler İslamiyet’e geçerken Arap yazısını da 7) Türkler İslamiyet’e geçerken Arap yazısını da almışlardır.almışlardır.

KARAHANLILARKARAHANLILAR

840’ta Uygur Devleti sona erince,Uygurlar ve başka 840’ta Uygur Devleti sona erince,Uygurlar ve başka toplumlar Karahanlı Devleti’ni kurdular ve toplumlar Karahanlı Devleti’ni kurdular ve 930’lu yıllarda 930’lu yıllarda “SATUK BUĞRA HAN” zamanında“SATUK BUĞRA HAN” zamanında müslüman oldular. müslüman oldular.

Devlet 11. yüzyılda ikiye Devlet 11. yüzyılda ikiye ayrıldı.ayrıldı.

Batı Karahanlı Batı Karahanlı Devletinin başkenti: Devletinin başkenti: SemerkantSemerkant

En ünlü En ünlü hükümdarlarından hükümdarlarından biri: Ebü İshak biri: Ebü İshak İbrahim’dir.İbrahim’dir.

Yıkılış Tarihi: 1212Yıkılış Tarihi: 1212

Doğu Karahanlı Doğu Karahanlı Devleti Devleti

Başkenti: KaşgarBaşkenti: Kaşgar

En Ünlü En Ünlü Hükümdarı: Hükümdarı: Hasan Buğra HanHasan Buğra Han

Yıkılış Tarihi: Yıkılış Tarihi: 11301130

İç Asya Müslüman Türkleri ve İç Asya Müslüman Türkleri ve Karahanlı’larda Eğitimin Temel Karahanlı’larda Eğitimin Temel ÖzellikleriÖzellikleri

1)1) Bu toplumların Müslüman olmaları ve yerleşik hayata Bu toplumların Müslüman olmaları ve yerleşik hayata

geçmeleri onların eğitimini olumlu yönde etkileyen iki temel geçmeleri onların eğitimini olumlu yönde etkileyen iki temel etken olmuştur.etken olmuştur.

2)2) Bu toplumların devlet adamları eğitim-öğretim ve bilimin Bu toplumların devlet adamları eğitim-öğretim ve bilimin gelişmesine önem vermişleridir.gelişmesine önem vermişleridir.

3)3) Medreseler kurulmuş ve yaygınlaştırılmıştır.Medreseler kurulmuş ve yaygınlaştırılmıştır.

4)4) Farabi,İbni Sina gibi dünya eğitim ve bilim tarihi için önemli Farabi,İbni Sina gibi dünya eğitim ve bilim tarihi için önemli isimler yetişmiştir.isimler yetişmiştir.

5)5) Eğitim tarihimizde, “eğitim bilimi”ne ilişkin ilk görüşler Eğitim tarihimizde, “eğitim bilimi”ne ilişkin ilk görüşler başta Farabi olmak üzere bu düşünürler tarından ileri başta Farabi olmak üzere bu düşünürler tarından ileri sürülmüştür.sürülmüştür.

Karahanlı’larda Eğitim, Karahanlı’larda Eğitim, Medreseler ve ÖğretimMedreseler ve Öğretim

Medreseler, İslam Eğitim Tarihinde Medreseler, İslam Eğitim Tarihinde mescitlerin öğretim için yetersiz kalması mescitlerin öğretim için yetersiz kalması gibi sebeplerle ortaya çıkmıştır. Bu gibi sebeplerle ortaya çıkmıştır. Bu kurumların ortaya çıkışında Uygur Budist kurumların ortaya çıkışında Uygur Budist kurumlarının etkisi olduğu da kurumlarının etkisi olduğu da düşünülmektedir. İlk medreselerin Orta düşünülmektedir. İlk medreselerin Orta Asya İslam kentlerinde ortaya çıktığı Asya İslam kentlerinde ortaya çıktığı düşünülür.düşünülür.

Karahanlılar’da başlıca Karahanlılar’da başlıca medreselermedreseler

Taşkent, Yarkent, Buhara, Kaşgar, Taşkent, Yarkent, Buhara, Kaşgar, Semerkant,Balasagun gibi önemli kentlere Semerkant,Balasagun gibi önemli kentlere kurmuşlardır. Bu şehirler bilim, kültür ve sanat kurmuşlardır. Bu şehirler bilim, kültür ve sanat merkezi halini almışlardır.merkezi halini almışlardır.

Bu Eğitsel ve Kültürel Zenginliği Bu Eğitsel ve Kültürel Zenginliği Sağlayan Bazı Türkler ve Uzmanlık Sağlayan Bazı Türkler ve Uzmanlık Alanları Şöyledir;Alanları Şöyledir;

Farabi, Belhli Ebu Zeyd: Felsefe,Eğitim v.s.Farabi, Belhli Ebu Zeyd: Felsefe,Eğitim v.s.

Biruni:Tabiiyat İbni Sina : Tıp,Felsefe,EğitimBiruni:Tabiiyat İbni Sina : Tıp,Felsefe,Eğitim

Ebu Süleyman Mehmet, Ebü Hayr İbni Ebu Süleyman Mehmet, Ebü Hayr İbni

Baba : TıpBaba : Tıp

Musa Kardeşler, Buzicanlı Ebuvefa, Musa Kardeşler, Buzicanlı Ebuvefa, Türkoğlu Ebulfadl, Ebü Belze: Türkoğlu Ebulfadl, Ebü Belze: Matematik.Matematik.

Belhli Ebü Maşer, Ferganeli İbni Kesir: Belhli Ebü Maşer, Ferganeli İbni Kesir: Astronomi, Geometri.Astronomi, Geometri.

Türkçe ile Türk kültürünün en eski ve en Türkçe ile Türk kültürünün en eski ve en önemli eserlerini veren isimler arasında önemli eserlerini veren isimler arasında Balasagunlu Yusuf, Kaşgarlı Mahmut, Balasagunlu Yusuf, Kaşgarlı Mahmut,

Ahmet Edip ve Ahmet YeseviAhmet Edip ve Ahmet Yesevi sayılabilir. sayılabilir.

Karahan hükümdarlarının bilimseverliği ülkede bilim Karahan hükümdarlarının bilimseverliği ülkede bilim

adamlarının çoğalması için uygun bir ortam adamlarının çoğalması için uygun bir ortam oluşturdu.Karahan hükümdarları ülkenin her yerinde oluşturdu.Karahan hükümdarları ülkenin her yerinde medreseleri yaygınlaştırmaya çalışmışlardır. Bunun medreseleri yaygınlaştırmaya çalışmışlardır. Bunun bilim sevgisinin yanı sıra 2 sebebi daha vardı.bilim sevgisinin yanı sıra 2 sebebi daha vardı.

1)1) Türk boylarının yeni inanışlarını pekiştirme ,Türk boylarının yeni inanışlarını pekiştirme ,2)2) Medreselerden Şiilere karşı Sünni –Hanefi inançları pekiştirme Medreselerden Şiilere karşı Sünni –Hanefi inançları pekiştirme

konusunda yararlanma. konusunda yararlanma.

Buğra Kara Han Ebu İshak İbrahim’in Semerkant’ta Buğra Kara Han Ebu İshak İbrahim’in Semerkant’ta kurduğu bir medresenin vakıf belgesi günümüze kadar kurduğu bir medresenin vakıf belgesi günümüze kadar ulaşmıştır.ulaşmıştır.

Peki medreselerin yapısı ve işleyişi nasıldı?Peki medreselerin yapısı ve işleyişi nasıldı?

Medrese bilim ve din adamları için toplantı yeri,Medrese bilim ve din adamları için toplantı yeri, Bir camisi,Bir camisi, Çalışma Odaları,Çalışma Odaları, Kütüphanesi,Kütüphanesi, Edeb öğretmeni için bir odası,Edeb öğretmeni için bir odası, Öğrenciler için küçük odaları,Öğrenciler için küçük odaları, Avlusu,Avlusu, Bahçesi olan bir yapıydı.Bahçesi olan bir yapıydı.

Medreselerde görevlilere maaş verildiği Medreselerde görevlilere maaş verildiği

gözlenmektedir. Ayrıca Karahanlı’larda gözlenmektedir. Ayrıca Karahanlı’larda BURSLU ÖĞRENCİBURSLU ÖĞRENCİ sistemine geçildiği de karşımıza sistemine geçildiği de karşımıza çıkmaktadır.çıkmaktadır.

Medreselerde çalışan başlıca kişiler olarak,Medreselerde çalışan başlıca kişiler olarak, Hanifi Müderris,Hanifi Müderris, Kuran öğreten öğretmen,Kuran öğreten öğretmen, Öğrencilere burs dağıtan biri,Öğrencilere burs dağıtan biri, İki hademe,İki hademe, Bekçi,Bekçi, KÜTÜPHANECİ sıralanabilir. KÜTÜPHANECİ sıralanabilir.

Medreselerde ihtiyacı olanları doyurma, kurban Medreselerde ihtiyacı olanları doyurma, kurban sadaka, özel dini günlerdeki yardımlara para ayrıldığı sadaka, özel dini günlerdeki yardımlara para ayrıldığı bilinmektedir.bilinmektedir.

Bu kurumun Sünni-Hanifi öğrencilere hizmet verdiği Bu kurumun Sünni-Hanifi öğrencilere hizmet verdiği belirtilmektedir. Ancak şiilerde kendi mesheplerinin belirtilmektedir. Ancak şiilerde kendi mesheplerinin propagandasını yapmak için Darüllim denen okullar propagandasını yapmak için Darüllim denen okullar kurmuşlardır.kurmuşlardır.

HazırlayanHazırlayan

Etem Can DOĞANEtem Can DOĞANÖmer KILINÇERÖmer KILINÇER