Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında Burjuva Devlet

‘80’li yıl lar bo yun ca em per ya list met­ro pol ler de ar ka ar ka ya gla dio skan dal la rı pat la mış tı. Özel lik le Ba tı Av ru pa’nın em­per ya list dev let le ri ve em per ya list bur ju­va zi, sis te min “ge le ce ği ni” kur tar mak için o gün or ta ya çı kan gla dio ör gü len me si nin “suç ör güt”le ri ola rak mil yon la rın önü ne çı ka rıl ma sı na ra zı ol du. Özel lik le İtal ya’da mil yon lar ca iş çi ve emek çi nin gös te ri le ri­nin bas kı sıy la gla dio üye le ri mah ke me­ler de mah kum ol du lar. Çe te üye le ri nin ifa de le ri, II. Dün ya Sa va şı son ra sın da ka pi ta list em per ya list dev let ör güt len me­le ri nin gla di olaş tı ğı, işin do ğa sı ge re ği, bir sü re son ra bu çe te le rin de ne tim dı şı ey­lem le re gi riş tik le ri ve bur ju va klik le rin si­ya si he sap laş ma la rı nın tah sil da rı ha li ne gel dik le ri gö rül dü. Ni ha yet sos yal em per­ya list Sov yet ler Bir li ği’nin ve re viz yo nist blo kun çö kü şüy le gla dio çe te le ri “el de kal­

dı”. Hat ta es ki kad ro nun tüm den te miz len­me si ge rek li ha le gel di.

Ba tı em per ya list ül ke le rin de gla dio çö­zü lür ken, Tür ki ye’de ay nı ör güt len me nin ol du ğu biz zat gla di ocu lar ca “ih bar edil di”. An cak, dün ya ça pın da esen gla dio aleyh­ta rı güç lü rüz gar lar bi le bu top rak lar da bir yan kı bu la ma dı. Her şey giz li kal dı.

3 Ka sım 1996 ta ri hin de lüks bir Mer­ce des, git ti “emek çi” bir kam yo na çarp tı. İn san lık ta ri hin de mut la ka yer ala cak bir or ji nal lik le kam yo na çar pan Mer ce des, Tür ki ye’de gla dio ör güt len me si ni açı ğa çı kar dı. Dev le tin he men bü tün önem li mev ki le ri nin gla dio ör güt len me si nin ocak­la rı; dev le tin si ya si, as ke ri ve po lis teş ki­lat kad ro la rı nın ya nı sı ra 12 Ey lül ön ce si­nin ka til sü rü le ri ül kü daş la rın bu teş ki la tın için de ve ba şın da ol du ğu gö rül dü. Bu teş­ki la tın da ar ka sın da ve için de, tüm dün ya­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

2

da ol du ğu gi bi ABD, CIA ve Pen ta gon’un va rol du ğu sır de ğil. Çat lı ve di ğer ül kü cü fa şist le rin hem MİT hem de CIA adı na gö­rev li fa şist ka til ler için den se çil dik le ri ka­nıt la rıy la or ta ya çık mış bu lu nu yor.

Su sur luk, Pan do ra’nın Ku tu su gi­bi açıl dı ve son 30­40 yıl da ger çek le şen bü tün fa ili meç hul ci na yet, ka yıp ve kat li­am la rın bu çe te le rin elin den çık tı ğı or ta ya dö kül dü. Çil ler’in dev let sır rı di ye rek açık­la mak tan ka çın dı ğı Ağar’ın Türk Gla dio’su ve kir li ope ras yon la rı, uyuş tu ru cu bağ lan­tı sı ne de niy le ni ha yet em per ya list Ba tı’nın da gün de mi ne gi re bil di. Bu gün ler de şu­ra da bu ra da Türk dev let yet ki li le riy le il gi­li “uyuş tu ru cu işi ni des tek le dik le ri”ne da ir ifa de le rin, bel ge le rin ya yın lan ma sı kim­se yi ya nılt ma sın. Bu tür bil gi le rin sız ma­sı nın ne de ni, ar tık gla dio pis li ği nin ses siz se da sız or ta dan kal dı rı la ma ya cak bir du­ru ma gel miş ol ma sı dır. Bu du ru mun ya pı­la cak ope ras yon için “ka mu oyu oluş tur­ma” ama cıy la iliş ki li ol du ğu nu an la ma mız ge re ki yor. Da ha ka za nın ya rat tı ğı el ve riş li ze min de ope ra syon biz zat Ame ri kan em­per ya list le rin ce baş la tıl mış tı. Yi ne de, ha­la da ha sa de ce bir kaç te tik çi nin tu tuk lan­mış ol ma sı to pun ağ zın da ki si ya si ve po lis kad ro la rı nın eli ni ko lu nu sal la ya rak do laş­ma sı, as ker kad ro la rın ha la giz li kal ma sı ope ras yo nun bu cep he den ne ka dar ağır yü rü tü le bil di ği ni bi ze gös te ri yor.

“Ka pi ta liz min Ge nel Kri zi Ko şul la rın­da Bur ju va Dev let” baş lık lı bu ya zı bü tün bun la rın ar ka sın da ki ger çek le ri, ya pı sal ol gu la rı ir de le ye rek, so ru la ra ge rek li ya­nıt la rı ver me mi zi sağ la ya cak.

Bur ju va Dev let ve Eko no mik Ta ban“Dev let bi çim le ri gi bi hu kuk sal iliş ki ler

ne ken dil iğin den, ne de in san zih ni nin …

ge nel ge liş me sin den ha re ket le kav ra na­bil ir ler. Ter si ne on lar, da ha zi ya de mad di ya şam iliş ki le ri için de kök sal mış lar dır…” (K. Marks, “Zur Kri tik der Po li tisc hen Öko­no mie­Vor wort”, C. 13, sf. 8).

Marks’ın bu tes pi ti bü tün dev let bi­çim le ri için, do la yı sıy la bur ju va dev let ve bur ju va dev let hu ku ku için de ge çer li dir. Do ğu şun dan gü nü mü ze bur ju va ana ya­sal/hu kuk sal ku rum la rı n mark sist­le ni nist açı dan ana li zi, sa de ce bu se vi ye ile sı­nır lan ma ma lı dır. Marks’ın be lirt ti ği “mad di ya şam iliş ki le ri” gö re ce iliş ki ler dir. Bu iliş­ki ler de ki de ği şim, bur ju va dev let ve dev­let hu ku kun da da de ği şi me ne den ol mak­ta dır . Öy ley se, bur ju va dev let ve dev let hu ku ku ve ya ana ya sal ku rum la rı üze ri ne mark sist le ni nist ana liz, bu kav ram la rı de­rin le me si ne ele al ma nın ifa de si ol ma lı dır. An cak böy le ha re ket edil di ğin de, bur ju va dev let ve dev let hu ku kun da ki “mad di ya­şam iliş ki le ri”nin de ği şi mi ne te ka bül eden de ği şim –so mut ge liş me– tes pit edi le bi­lir. Ak si tak dir de, ge nel kav ram ve söy le­min öte si ne ge çi le me miş olu nur. Öy ley se, mark sist le ni nist ana liz, ka pi ta list sis tem­de in san la rın, mad di ya şam la rı nın üre tim ve ye ni den üre tim sü re cin de –bu nu ka pi­ta list top lum for mas yo nu nun ve ya üre tim bi çi mi nin üre tim iliş ki le ri ola rak da ta nım lı­yo ruz– gir dik le ri top lum sal iliş ki le rin bü tü­nü nü kap sa mı na al ma lı dır.

Dev let ege men li ği nin ve ya da dev­let zo ru nun ör güt len me bi çi mi ve bur ju va dü zen de dev let ile va tan daş ara sın da ki iliş ki le rin na sıl dü zen len di ği, bur ju va po­li ti ka cı ve hu kuk çu la rı n dü şün ce le ri nin ve bu alan da oluş tur duk la rı mo del le rin doğ ru dan ve ön ce lik li bir so nu cu de ğil dir. Ama bur ju va zi, va tan da şa bu nun tam ter­si ni an la tır: Ye ni ya sa lar, ye ni ana ya sa lar, ye ni bur ju va ku rum laş ma lar, şu ve ya bu

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

3

po li ti ka cı nın, hu kuk çu nun, şu ve ya bu bi­li m a da mı nın mo de li, ta sa rı mı ola rak lan­se edi lir ler. Oy sa bun la rın yap tık la rı, bel li mad di iliş ki le rin kav ram laş tı rıl ma sın dan baş ka bir şey de ğil dir. Bur ju va zi hu kuk sal, ana ya sal ku rum la rı nın ka pi ta list üre tim iliş ki le ri ve bu iliş ki ler den kay nak la nan ha­ki mi yet iliş ki le ri ta ra fın dan be lir len di ği ni, tam da bu ne den den do la yı mev cut sı nıf­sal ay rı mın ve do la yı sıy la ka pi ta list top lu­mun büt ün çe liş ki le ri nin ifa de si ol duk la rı nı özen le giz le me ye ça lı şır.

“Üre tim, da ğı tım ve tü ke ti min ge liş me­si nin bel li aşa ma la rı nı ve ri ola rak alır sa­nız, bu na te ka bül eden sos yal bir dü ze­ni, ai le nin, kast la rın ve ya sı nıf a rın bu na uy gun bir ör güt len me si ni, kı sa ca bu na uy gun bir top lu mu el de eder si niz… Böy le bir top lu mu ve ri ola rak alır sa nız, bu na te­ka bül eden si ya si bir dü ze ni el de eder si­niz…” (K. Marks’ın Pa wel Was sil jewitsch An nen kow’a Mek tu bu’ndan, 28.12. 1846, C. 27, sf. 452, Alm.)

Bu ra da Marks, eko no mik iliş ki ler ile bu na te ka bül eden si ya si dü ze ni açık lı­yor. Bu nun di ğer adı, alt ya pı ile üst ya pı ve bun lar ara sın da ki bağ dır.

Bü tün bur ju va dev let ler –is ter em per­ya list ül ke ler de, is ter se de Tür ki ye gi bi em­per ya liz me ba ğım lı ül ke le rde ol sun– or tak eko no mik alt ya pı ya ve bun dan do la yı da or tak ka rak te ris tik özel lik le ri ne sa hip tir ler; bur ju va dev let le rin ya pı sı, ka pi ta list top lu­mun sos yo­eko no mik ya pı sı ve ge liş me si ta ra fın dan be lir le nir ve bu, bur ju va dev let­le rin ya pı sı nın ta ri hi (ge çi ci) gö re ce ol du­ğu nu gös te rir. Bur ju va dev let le rin ya pı sı –ge liş me si nin han gi aşa ma sın da olur sa ol sun– ay nı za man da sı nıf mü ca de le si ni ve çe liş ki le ri ni de yan sı tır. Bur ju va dev let ya pı sı üze ri ne bu mark sist le ni nist kav ra­yı şı bir kaç nok ta da to par la ya bi li riz.

Bü tün bur ju va dev let le rde üre tim iliş­ki le ri , üre tim araç la rı üze rin de ki ka pi ta list özel mül ki ye te da ya nır lar. Öy ley se, bur­ju va dev le tin eko no mik te mel le ri, önem li üre tim araç la rı na olan özel mül ki yet te dir ve iş gü cü nün sö mü rü sün de dir. Üre tim araç la rı üze rin de ki özel mül ki yet, ki şi sel ve ya ko lek tif bi çim ler de dir. Ko lek tif bur ju­va (ka pi ta list) mül ki ye tin en önem li bir bi­çi mi, dev let mül ki ye ti dir.

Eko no mik ta ban, bü tün dev let le rin, so­mut ta da bur ju va dev le tin sı nıf sal ya pı­sı nı, bu dev le tin gö rev le ri ni ve kul lan dı ğı me tod la rı be lir ler. Bur ju va dev let, ka pi ta­list top lum for mas yo nu na te ka bül eden bir dev let tir ve o, sö mü rü cü bir top lu ma (ka­pi ta liz me) öz gü dev let ti pi dir. Sö mü rü cü top lum lar olan kö le ci li ğin ve fe oda liz min de ken di le ri ne öz gü dev let tip le ri var dır: Kö le ci dev let, fe odal dev let.

“Bi çi mi ne olur sa ol sun mo dern dev let, esas iti ba riy le ka pi ta list ma ki na dır, ka pi ta­list le rin dev le ti dir, ide al ge nel ka pi ta list tir.” (F. En gels, An ti­Düh ring, C. 20, sf. 260, Alm.)

Bu dev le tin te mel gö re vi, ka pi ta list (bur ju va) sı nı fın ik ti da rı nı ko ru mak tan, ser ma ye ye kar lı de ğer len dir me ko şul la rı­nı ga ran ti le mek ten ve baş ta iş çi sı nı fı ol­mak üze re, tüm emek çi le ri bas kı al tın da tut mak tan iba ret tir. Özü iti ba riy le bur ju va dev let, iş çi sı nı fı ve ge niş emek çi yı ğın la­rın kar şı sın da sı nıf sal düş man lı ğın ifa de­si olan, nes nel lik ten kay nak la nan zo run lu bir ka mu gü cü dür. Bur ju va dev le tin sı nıf­sal özü, onun bü tün ku rum la rı na nü fuz et miş tir. Ör ne ğin, hü kü met, par la men to ve baş ka dev let sel ku rum la r, bur ju va dev­le tin sı nıf sal özün den ay rı, fark lı ola rak dü şü nü le mez ler. Ama bur ju va po li ti ka cı­lar, ide olog lar ve hu kuk çu lar bu nu böy le açık la maz lar ken, bur ju va dev le tin ide olo­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

4

jik sı nıf sal özü nü ge niş yı ğın lar nez din de giz le me ye ça lı şır lar ve bur ju va dev le ti, “hal kın ör güt len me si”, “ta raf sız ku rum”, “öz gür lük çü de mok ra tik dü zen”in ifa de si ola rak açık lar lar.

Dev let sel ku rum lar ve ya pı lar, alt ya pı­da (eko no mik ta ban) et ken olan ya sal lık­lar la, ha kim sı nıf ve ya sı nıf ar ara sın da­ki eko no mik iliş ki ler le ve onun öte sin de, ka pi ta list top lum da ki bü tün sı nıf ve sos­yal ta ba ka lar ara sın da ki sı nıf sal iliş ki ler le bağ lam için de ele alın ma lı dır. Eko no mik ta ban ile bu sı nıf ar ve sı nıf ar ara sı iliş ki­ler, bir bir le rin den ko puk ola rak ele alı na­maz lar.

Bu ko nu da Marks şöy le di yor:“Doğ ru dan üre ti ci den, öden me miş ar­

tı işin el de edi li şi nin öz gül eko no mik bi­çi mi, ha ki mi yet ve kö le lik iliş ki si ni be lir ler ve bu iliş ki, doğ ru dan üre tim den do ğar ve ona be lir le yi ci et ki de bu lu nur. Eko no mik (top lu lu ğun), biz zat üre tim iliş ki le rin den do ğan top lu lu ğun bü tün şe kil len me si ve böy le lik le ay nı za man da onun öz gül si­ya si şe kil len me si tam da bu te mel de yük­se lir… Bu ra da bü tün top lum sal ya pı nın giz li te me li ni, en iç sel sır rı nı ve böy le ce hü küm ran lık ve ba ğım lı lık iliş ki si nin si ya si for mu nu, kı sa ca, her se fer ki öz gül dev let bi çi mi ni bu lu yo ruz.” (K. Marks, Ka pi tal, C. 3, sf. 799­800, Alm.)

Öy ley se; eko no mik iliş ki ler ve ge liş­me si, sı nıf sal ay rış ma yı, şe kil len me yi ve bu na bağ lı ola rak da, bu ge liş me nin her bir aşa ma sın da ki dev le tin ya pı sı nın ya­sal lı ğı nı; ni çin öy le ola ca ğı nı ve baş ka tür­lü ola ma ya ca ğı nı be lir ler. Bu nu ka pi ta list üre tim bi çi mi için so mut laş tı rır sak; ser ma­ye iliş ki si ve bu iliş ki nin ge liş me si, ka pi ta­list top lum da sı nıf sal ya pı laş ma yı ve ay nı za man da bur ju va dev le tin ge liş me si nin ve ya pı sı nın te mel ya sal lık la rı nı da be lir­

ler. (Ser best re ka bet çi dö nem de dev let, te kel ci dö nem de dev let, ba ğım lı ye ni sö­mür ge ül ke ler de dev let ve bun la rın öz gül ge liş me le ri nin al dık la rı bi çim le rin nes nel ne den le ri –ya sal lık la rı–). Ama bu, ka pi ta­liz min sı nıf sal ka rak te ri nin/ya pı sı nın fark lı ola ca ğı an la mı na gel mez.

“Ka rı şık bi çim fark lı lık la rı na rağ men, çe şit li ül ke le rin, çe şit li dev let le ri nin or tak yön le ri var dır: Hep si mo dern bur ju va top­lu mun te me lin de yük se li yor lar, sa de ce, ka pi ta list açı dan ba zı la rı az, ba zı la rı çok ge liş miş ler dir.” (K. Marks, “Got ha Prog ra­mı nın Eleş ti ri si”, C. 19, sf. 28, Alm.)

Bu or tak özel lik ler şun lar dır:– Si ya si araç ola rak, top lu mu yön len­

dir me de, sı nıf sal çı kar la rı ger çek leş tir mek için bur ju va zi nin ge nel, top lum sal zo run lu ik ti dar or ga nı ola rak;

– İş çi sı nı fı ve bü tün emek çi yı ğın la rın bas kı al tın da tu tul ma la rı ve bur ju va zi nin çı kar la rı doğ rul tu sun da top lum sal ve ide­olo jik ola rak şe kil len di ril me le ri için öz gün ku rum la rın oluş tu rul ma sı;

– Eko no mik ge liş me yi et ki le mek için öz gün ku rum lar.

– Ulus la ra ra sı alan da ki re ka bet le bur­ju va zi nin des tek len me si ne ve baş ka ül ke­le rin ta lan edil me si ne hiz met eden ku rum­lar;

– Bur ju va zi ile dev let ku rum laş ma sı ara sın da or tak ha re ket et me yi sağ la yan me ka niz ma lar;

– Bur ju va zi nin çe şit li frak si yon la rı nı ve çı kar la rı nı bir bü tün ha li ne ge tir me yi amaç la yan ku rum lar.

Ta bii ki bu or tak özel lik le rin hep si ni şu ve ya bu form da, en azın dan Tür ki ye gi bi or ta der ce de ge liş miş ka pi ta list ül ke ler ve em per ya list ül ke ler de gö rül mek te dir.

Ka pi ta lizm de dev let zo ru nun –ege­men li ği nin– so mut ör güt len me si ve uy­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

5

gu lan ma sı, doğ ru dan sı nıf mü ca de le si nin sey ri ne, iç ve dış güç ler den ge si ne bağ lı­dır. Ka pi ta lizm de uz laş maz sı nıf ar (pro le­tar ya­bur ju va zi) ara sın da ki mü ca de le nin sey ri; top lum sal mu ha le fe tin mü ca de le si, bur ju va zi nin çe şit li ka nat la rı ara sın da ki çı kar ça tış ma sı ve ulus la ra ra sı alan da­ki sı nıf ar den ge si, ka pi ta list bir ül ke de bur ju va dev le tin ege men li ği nin so mut ör­güt len me si nin ve uy gu lan ma sı nın na sıl ol du ğu nu ele ve rir. (Bur ju va de mok ra si si­nin şu ve ya bu şe kil de uy gu lan dı ğı ül ke, ge ri ci ve fa şist dik ta tör lük le rin ha kim ol du­ğu ül ke ler gi bi.) De mek olu yor ki, bur ju va top lu mun eko no mik ta ba nı, sı nıf sal (an­ta go nist) çe liş ki le rin ge liş me si üze rin den bur ju va dev le tin so mut ör güt len me si ni ve ege men li ği ni uy gu la ma for mu nu doğ ru­dan et ki le mek te dir.

Sı nıf mü ca de le si nin şid det len me si ve top lum sal mu ha le fe tin güç len me si, ha kim sı nıf a rı bi rta kım ta viz ler ver me ye zor lar. Ge niş yı ğın lar, böy le lik le ba zı eko no mik ve de mok ra tik hak lar el de et miş olur lar. Sı nıf mü ca de le si nin ge liş me sey ri ni doğ­ru dan et ki le di ği için bu ra da dik ka te alın­ma sı ge re ken bir nok ta şu dur: Bur ju va zi, yük se len sı nıf mü ca de le si kar şı sın da zor­lan dı ğı için mi bir ta kım ta viz ler ve ri yor, yok sa, Le nin’in ifa de siy le “sal dı rı la rı böl­mek ve ko lay ca ez mek için” mi (C. 5, sf. 67, Alm.) biz zat, ba zı re form la rın ger çek­leş ti ril me si ni is ti yor? Bi rin ci du rum söz ko­nu suy sa, bu, bur ju va zi ye kar şı mü ca de le eden güç le rin, ör güt lü ve güç lü ol duk la rı nı gös te rir. İkin ci du rum da ise, yi ne bur ju va­zi ye kar şı mü ca de le eden güç le rin ör güt­lü ve güç lü ol ma la rı nın ya nı sı ra, ge le ce ği gö zö nün de tu tan bur ju va zi nin, ken di ne kar şı mü ca de le eden po tan si ye li, da ha baş tan, ni hai so nu ca gö tü re cek de re ce­de güç len me den ve ör güt len me den par­

ça la ma yı ve ez me yi plan la dı ğı nı gö rü rüz. Bu ay rı mı yap ma yan si ya si bir güç da ha “za fer sar hoş lu ğu” geç me den yok ol ma, par ça lan ma teh li ke siy le kar şı kar şı ya ka­la bi lir. Sı nıf düş ma nı nın stra te jik ola rak kü çüm sen me si ni, tak tik sel kü çüm se me ye in dir ge ye nin ve ya bun la rı bir bi ri ne ka rış­tı ra nın si ya si akı be ti ye nil gi den baş ka bir şey ola maz.

Baş ta dev rim ci pro le tar ya ol mak üze re emek çi yı ğın lar, bur ju va zi ye kar şı mü ca­de le le ri nin so nu cun da ba zı de mok ra tik ve de si ya si hak lar el de ede bi lir ler. Öy le ki, bu hak lar, bur ju va dev let çer çe ve si için de bel li ya sal laş ma nın, ku rum laş ma nın ifa­de si de ola bi lir ler. Ama bu, bu nun böy le ka la ca ğı an la mı na as la gel mez. Çün kü bur ju va zi, ver di ği ta viz le ri bo şa çı kar ma­nın, ge çer siz kıl ma nın ça ba sı için de ola­cak tır.

Bu ra da unu tul ma ma sı ge re ken baş ka önem li bir nok ta da şu dur: Mü ca de le so­nu cu el de edi len hak la ra –bur ju va zi nin ver di ği ta viz– ve bun la rın ku rum laş ma sı­na ba ka rak, dev let for mun da ve ya pı sın­da de ğiş me le rin ola ca ğı so nu cu na her za­man va rı la ma ya ca ğı dır. İki ör nek: 1974’te, Yu na nis tan’da fa şist cun ta, mü ca de le so­nu cu bur ju va tarz da yı kıl mış tır. Ama Tür­ki ye’de el de edil miş bir di zi hak lar ol ma sı­na rağ men fa şist dik ta tör lü ğün ha ki mi ye ti söz ko nu su dur. ‘80 dar be si ve he men son­ra sı yıl lar da ki du rum la, son ra sı ara sın da “hak el de et me” ko nu sun da önem li ge liş­me ler ol muş tur. Ama si ya si sis tem ya pı sal ola rak –fa şist dik ta tör lük– de ğiş me miş tir.

Mark sist dev let te ori si ve dev let hu ku­ku an la yı şı, eko no mik ta ban ile si ya si üst ya pı ara sın da ki iliş ki le rin şe ma laş tı rıl ma­sı na kar şı dır. Ak si tak tir de –şe ma laş tır ma du ru mun da– bur ju va dev le tin ku rum la rı­nın, önem li öl çü de, ta ri hi, ulu sal, ırk sal ve

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

6

baş ka ko şul la rın so nu cu ol du ğu gö zar dı edil miş olur.

“… Ay nı eko no mik ta ban… gö rü nü­mün de son suz çe şit li lik ve fark lı lık lar gös te re bi lir (ve) bu son suz çe şit li lik ler ve fark lı lık lar sa de ce, de ney sel ola rak ve ri­len ko şul la rın ana li zi ile kav ra nır.” (Marks, Ka pi tal, C. 3, sf. 800, Alm.)

Ka pi ta liz min Em per ya lizm Aşa ma sın­da Bur ju va

Dev let ve Bur ju va Dev let Hu ku kun da ki De ğiş me lerKa pi ta liz min, ser best re ka bet çi aşa­

ma sın dan te kel ci aşa ma sı na geç me si, ka pi ta list top lu mun sos yo­eko no mik ve sı nıf sal ya pı sın da bel li de ğiş me le ri be ra­be rin de ge tir miş ve bun lar, bur ju va dev le­ti, iş le vi, bi çi mi ve me ka niz ma la rı açı sın­dan çok yön lü et ki le miş ler dir. Ka pi ta liz min ser best re ka bet çi dö ne min de ki bü tün bur ju va sı nı fın dev le ti nin ye ri ni, em per­ya lizm de te kel le rin dev le ti al mış tır. Bu, bir ta kım nes nel ko şul la rın so nu cu dur ve bu ko şul lar, bur ju va dev let hu ku ku an la yı şı­nı da et ki le miş ler dir. Bu nu bir kaç nok ta da to par la ya lım.

* Em per ya lizm de dev let ile te kel ler, bü tün lük lü bir me ka niz ma ola rak kay naş­mış lar dır. Ama bu, bü tün çe liş ki ler den arın mış bir me ka niz ma de ğil dir. Em per­ya list ge liş me –bu ge liş me den do ğan çe­liş ki ler– te kel ci ka pi ta liz min te kel ci dev let ka pi ta liz mi ne doğ ru bü yü me si ni hız lan­dır mış tır. Bu sü re ce, I. Dün ya Sa va şı ve Ekim Dev ri mi dö ne min de gi ril miş tir. Te­kel ci dev let ka pi ta liz mi, sı nıf ola rak bü tün bur ju va zi ye de ğil, te kel le re, da ha bü yük eko no mik ve si ya si ola nak sağ lan mış ve sü reç için de dev let, gi de rek te kel le rin hiz­me ti ne gir miş, on la ra, ma li oli gar şi ye ba­ğım lı ol muş tur.

Bu sü reç için de gün de me ge len bur ju­va dev let te ki ya pı sal de ğiş me ler, mev cut ku rum lar da ki de ğiş me ler ve ye ni ku rum­la rın oluş ma sı, bur ju va dev let hu ku ku an­la yı şın da ki –ana ya sal– de ğiş me ler, fi ilen si ya si dö nü şüm ler ola rak or ta ya çık mış­lar dır.

Te kel ler, te kel ci bir lik ler ve hü kü met ara sın da per so nel bir leş me, bu ge liş me­ye bir ör nek tir. Bu ra da söz ko nu su olan, sa de ce, te kel ci ka pi ta list le rin hü kü met te yer al ma la rı de ğil dir. Bu ra da söz ko nu su olan, ay nı za man da, hiç bir hu kuk sal, ku­rum sal çer çe ve si ol ma yan gö rüş me ler dir ki bu, gü nü müz ko şul la rın da ço ğu du rum­lar da, hü kü me tin po li ti ka sı nı et ki le mek te­dir. Ba kan lar ve te kel bir lik le ri tem sil ci le ri (ço ğu kez baş kan la rı) ara sın da ki dü zen li ve ya da dü zen siz gö rüş me ler. Bu tür den iliş ki ler Tür ki ye’de de söz ko nu su dur. Sa­ban cı la rın, Koç la rın, TÜ Sİ AD baş ka nı nın hü kü met le ve ya ba kan lar la gö rüş me le ri.

Bu tür den iliş ki le re, so mut du ru ma bağ lı ola rak –ör ne ğin top lu söz leş me, grev, sen di kal mü ca de le– sen di ka lar da ka tı lır lar. Böy le lik le hü kü met ten, te kel bir­lik le rin den ve sen di ka lar dan olu şan trio (üç lü grup) hiç bir dev let sel, hu kuk sal nor­ma ta bi ol mak sı zın bur ju va zi nin, so mut ta da te kel ci bur ju va zi nin çı kar la rı doğ rul­tu sun da ka rar alır lar. Ve hü kü met bu ka­rar la rı si ya si erk ola rak meş ru laş tı rır ken, ör ne ğin sen di ka lar da ka ra rın uy gu lan ma­sı nı sağ la ma ya ça lı şır lar.

* Her alan da de mok ra si nin “in ka rı” eği­li mi, te kel ci ka pi ta liz min be lir le yi ci özel­lik le rin den bi ri si dir. Em per ya list ül ke ler de bur ju va de mok ra si si dev let bi çi mi nin çok yön lü de for me edil me si, bu eği li min doğ­ru dan so nu cu dur. Da ha faz la kar, sı nır sız ha ki mi yet için ça ba, te kel le rin iç sel bir ol­gu su dur. Bu ol gu ve ma li oli gar şi nin top­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

7

lum kar şı sınd aki ik ti dar ol ma ta le bi ve bu­nu ger çek leş ti ri yor ol ma sı, baş ta iş çi sı nı fı ol mak üze re bü tün emek çi yı ğın la rı bas kı al tın da tut ma yı, mev cut de mok ra tik hak­la rı sı nır lan dır ma yı ve ya da or ta dan kal­dır ma yı içe rir.

De mok ra si nin (bur ju va) in ka rı eği li mi­nin ifa de si olan em per ya lizm ile de mok ra­si ta lep eden yı ğın lar ara sın da ki –her za­man gö rün me se de– gi de rek kes kin le şen an ta go nizm ve bu an ta go niz min ifa de si olan mü ca de le, ken di ni çok çe liş ki li bir şe­kil de de ol sa, dev let bi çi mi ve dev let hu­ku ku an la yı şı nın de ği şi min de gös te rir. Ya­ni, ka pi ta liz min em per ya list aşa ma sın da dev let, de mok ra tik ha re ket le ri, top lum sal mu ha le fe ti ve yı ğın la rın ta lep le ri ni göz önün de tut mak zo run da kal mış tır. Ka pi­ta list üre tim bi çi mi nin ha kim ol du ğu bü tün ül ke ler de, baş ta iş çi sı nı fı ol mak üze re, ge niş emek çi yı ğın la rı zor lu mü ca de le ler so nu cu bir ta kım de mok ra tik hak lar el de et miş ler dir. Ör ne ğin ge nel se çim hak kı, par ti kur ma, der nek leş me, sen di ka kur ma hak la rı, ba sın ya yın hak la rı vs. Ka pi ta list ül ke de, ha kim sı nıf olan bur ju va zi, çok çe şit li araç ve yol lar la bu hak la rı sı nır­lan dır ma ya ve ya du ru ma gö re ta ma men or ta dan kal dır ma ya ça lı şır. Ge re kir se, ya­sal ku rum la rı nı, kol luk güç le ri ni, mah ke­me si ni, po li si ni, jan dar ma sı nı, or du su nu, is tih ba rat ser vi si ni kul la nır. Öy le ki, bur ju­va de mok ra tik ku rum la rı, ge niş yı ğın la rı ken di ne ta bi kıl mak için kul la nır. (Se çim­ler, par la men to, bur ju va par ti ler, bu tür­den fa ali ye tin bi rer ara cı dır lar.) Bur ju va zi bü tün bu ça ba la rın dan so nuç ala ma dı ğı du rum da, ya ni si ya si ha kim iye ti ni ken di de mokr asi an la yı şı çer çe ve sin de de vam et ti re me di ği du rum da, bur ju va de mo kra­si si dev let bi çi mi ye ri ne, sı kı mer ke zi ör­

güt len miş te rö rist dev let bi çi mi ni; fa şist dik ta tör lü ğü ge çi rir.

* Eko no mik gü cün, te kel ci ler den olu­şan nis pe ten kü çük bir gru bun elin de top lan ma sı, si ya si gü cün de kon sent ras­yo nu na ne den ol mak ta dır. Ma li oli gar şi, mer ke zi leş miş, sı kı ör güt len miş ve kont rol edi le bi lir bir ik ti dar me ka niz ma sı nı, çı kar­la rı nın en iyi bir şe kil de ifa de edil di ği bir me ka niz ma ola rak gö rür. Bu du rum ken di­ni çe şit li şe kil ler de gös te rir.

– İc ra gü cü nün (hü kü me tin) güç len di­ril me si, par la men to nun si ya si ağır lı ğı nın za yıf a tıl ma sı ve ya;

– Par la men to ya ha kim bir hü kü me tin iş ba şın da ol ma sı ve ay nı za man da sis tem par ti le ri nin di sip li ne edil me le ri;

– Bur ju va par la men ter ku rum laş ma nın dı şın da olan “gö rün me yen hü kü met ler”in ku rul ma sı ve be lir le yi ci güç ha li ne gel­me si (is tih ba rat ku ru luş la rı, Tür ki ye’de de MGK bu na ti pik ör nek ler dir.)

* Ka pi ta liz min, da ha zi ya de ge liş miş ol du ğu ül ke ler de te kel ci ka pi ta liz me öz gü sal dır gan lı ğın ifa de si olan bir ik ti dar gü cü­nü de as ke ri­sa na yi sel komp leks oluş tu­rur. Si lah lan ma sa na yi in ni cel ve ni tel ge­liş me si ni “nor mal ge liş me” ha li ne ge ti ren bu grup, dört bi le şen den olu şur: a) Si lah te kel le ri, b) bu te kel ler le bağ için de olan ban ka lar, c) or du ve si lah lan ma po li ti ka­sın dan so rum lu dev let or gan la rı, d) as ke ri ön der lik kad ro la rıy la ve si lah lan ma te kel­le riy le iş bir li ği için de olan si ya si güç ler.

As ke ri­sa na yi sel komp lek sin oluş ma­sı, dev let sel ik ti dar me ka niz ma sın da çok yön lü ya pı sal de ği şim le re ne den ol muş­tur. (Dev let ile si lah lan ma sa na yi in kay­naş ma sı, as ke ri ör gü len me özel li ği gös­te ren bas kı or gan la rı nın ge niş le til me si, is tih ba rat or gan la rı nın et ki gü cü nün gi de­rek art ma sı.)

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

8

* Ge li şen üre ti ci güç le rin bas kı sı so­nu cu, dev le tin, te kel le rin le hi ne eko no mi üze rin de ki gi de rek ar tan et ki si, dev let me­ka niz ma sın da ve fa ali ye tin de önem li de­ğiş me le re ne den ol muş tur. Dev let, eko no­mik po tan si yel ola rak ge niş le til miş tir: O, önem li üre tim araç la rı nın sa hi bi du ru mun­da dır. O, te kel kar la rı nın ga ran tö rü dür. O, ban ka cı dır, ser ma ye te mer kü zü nün teş­vik çi si dir vs. Dev le tin eko no mik fa ali ye ti­nin te me li ni dev let sek tö rü oluş tu rur. Bu sek tör, dev let te kel le rin den, dev let ban­ka la rın dan ya tı rım lar da ki, alt ya pı ku rum­la rın da ki dev let mül ki ye tin den vb. olu şur. He men he men bü tün ka pi ta list ül ke ler de de vlet, eko no mi de güç lü dür, et ken dir.

Bur ju va dev let, eko no mi yi, te kel le rin çı ka rı na uy gun bir şe kil de dü zen le mek için, gi de rek kap sa mla şan ku rum lar oluş­tu rur. Bu ku rum lar da, kon jonk tü rel ge liş­me, eko no mik bü yü me, si lah la nma sa na­yii, dış eko no mik iliş ki ler de ğer len di ri lir.

* “Ama özel lik le em per ya lizm, ban ka ser ma ye si ça ğı, de va sa ka pi ta list te kel le­rin ça ğı, te kel ci ka pi ta liz min te kel ci dev let ka pi ta liz mi ne doğ ru bü yü me ça ğı, ‘dev let me ka niz ma sı’nın ola ğa nüs tü bir güç len­me si ni, onun or du ve me mur me ka niz ma­sı nın gö rül me miş bir bü yü me si ni… gös­ter mek te dir.” (Le nin, Dev let ve Dev rim, C. 25, sf. 423, Alm.)

Le nin, gü nü mü zün ger çe ği ni, ay rı ca açık la ma ya ge rek bı rak ma ya cak de rec­ede açık for mü le et miş.

So nuç iti ba riy le:– Ka pi ta list dev let:İs ter dev rim le, is ter se de ev rim sel ge­

liş me so nu cun da ol sun, fe odal dev le tin ye ri ni alan ka pi ta list dev let, bur ju va zi nin dev le ti (ve ya Türk çe li te ra tür de az kul la nı­lan de yi miy le “ka pi ta list ler sı nı fı”nın dev­le ti), bü tün hal kın öz gür lü ğü nü ve çı kar­

la rı nı sa vun ma id di ası nı ta şır. Ama ye ri ni al dı ğı fe oda lizm gi bi ka pi ta lizm de, sı nıf ı bir top lum ol du ğu için, bu top lu mun dev le­ti de sı nıf sal ka rak ter ta şır.

Ka pi ta list top lum, üre tim araç la rı üze­rin de ki özel mül ki yet te me lin de yük se lir. Ve bu top lum da te mel çe liş ki, top lum sal üre tim ile (ve ya üre ti min top lum sal ka rak­te riy le) bu üre ti me özel el ko yuş ara sın da­ki çe liş ki dir. Sı nıf sal plan da, iş çi sı nı fıy la bur ju va zi ara sın da ki çe liş ki dir. Ka pi ta list dev let bu çe liş ki dı şın da de ğil dir, bu çe­liş ki kar şı sın da ta raf sız de ğil dir. Ka pi ta­list dev let ve ya sa la rı (hu kuk sal an la yı şı) her şey den ön ce mül ki yet öz gür lü ğü nü ve özel mül ki ye ti ko ru mak için var dır . Bun­dan do la yı dır ki, bü tün ka pi ta list dev let le­rin ana ya sa la rın da, özel lik le özel mül ki yet kut sa nır ve ga ran ti al tı na alı nır. T.C mah­ke me kür sü le ri nin ar ka sın da yer alan, “ade let mül kün te me li dir” tüm ce si, tam da bu nu an la tır.

– Eko no mik ve si ya si erk ola rak ka pi­ta list dev let:

Ka pi ta list top lum da ekon omik ve si ya si iliş ki ler gi de rek kap sam la şır ve kar ma şık­la şır. Bu du rum, yö ne tim de bel li bir iş bö­lü mü nü be ra be rin de ge ti rir. Ka pi ta list ler, da ha zi ya de eko no mik fa ali ye te yö ne lir­ler ken, dev le ti tem sil ci le ri ne bı ra kır lar (ka­pi ta liz min ser best re ka bet çi dö ne min de ki bu ge liş me, bu gün, o gün kü çıp lak lı ğıy la gö rül me mek te dir). Bu du rum da dev let, sı nıf ola rak ka pi ta list le ri ve on la rın özel mül ki ye ti ni ko ru mak gö re viy le do nan mış­tı. Böy le bir gö rev, ay nı za man da, iş çi le­rin ve emek çi yı ğın la rın sö mü rül me le ri nin de ko run ma sı, zen gi nin fa kir kar şı sın da ko run ma sı, mülk sa hip le ri nin mülk süz ler kar şı sın da ko run ma sı an la mı na ge li yor.

Eko no mik erk ve si ya si erk, di ya lek­tik bir bü tü nün iki yö nü nü oluş tu rur lar. Ve

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

9

bir bir le riy le kar şı lık lı et ki le şim için de dir ler. Eko no mik erk, si ya si er kin te me li ni oluş­tu rur ve si ya si erk de eko no mik er ki güç lü kı lar ve ko rur.

Biz bu ra da ge nel ola rak ka pi ta list dev­let ten bah set tik. Ka pi ta list dev le ti, bir ül ke ba zın da so mut laş tır ma dık. So ru nu muz bu de ğil. Di ğer ta raf tan, em per ya liz me ba ğım lı, ye ni sö mür ge ül ke ler de ki dev let tip le rin den de bah set me dik. So ru nu muz bu da de ğil. (Em per ya liz me ba ğım lı ye ni sö mür ge ül ke ler de ege men lik sis tem le ri, ül ke de ha kim ve ge li şen üre tim bi çi mi ne da ya lı ola rak fe odal­mo nar şik, fe odal bur­ju va, ulu sal bur ju va, bur ju va fe odal ve ya doğ ru dan bur ju va bi çim le rin de ola bi lir ler. Bü tün bu ege men lik sis tem le ri ve ya de­vlet bi çim le ri, ge ri ci ve fa şist ka rak ter ta­şır lar.)

Bi zi il gi len di ren nok ta şu: İs ter em per­ya list ve ya ge liş miş ka pi ta list ül ke ler de ol du ğu gi bi kap sa mı gi de rek da ral tı lan bur ju va de mok ra si si ne te ka bül eden dev­let ol sun, is ter se em per ya liz me ba ğım lı, ye ni sö mür ge ler de ol du ğu gi bi, ge ri ci ve fa şist dik ta tör lük ni te li ği ni alan dev let ol­sun, söz ko nu su olan ve bi zi il gi len di ren, ka pi ta liz min ge nel kri zi nin gü nü müz de var mış ol du ğu bo yut lar da sis tem ola rak, üre tim bi çi mi ola rak ka pi ta liz min, öm rü nü ta ri hi ola rak dol dur muş ol ma sı nın dev let ol gu su na yan sı ma sı ve bu yan sı ma nın so nuç la rı nı gös ter mek tir. Okur, kar şı laş­tır ma yap abil sin di ye yu ka rı da bur ju va dev let an la yı şı nın ge liş me sü re ci ni özet le­dik. Öm rü nü ta ri hi ola rak dol dur muş olan ka pi ta liz min çü rü müş lü ğü, asa lak lı ğı vb. onun ida re (dev let) ve hu kuk sis te mi ne de yan sı mak ta dır. Şim di bu nu gös ter me ye ça lı şa lım.

Gü­nü­müz­Ko­şul­la­rın­da­

Ka pi ta liz min Ge nel Kri zi ve Bur ju va Dev let

Çü rü müş lü ğün ve asa lak lı ğın, maf ya­nın ve Glad io’nun dev le ti:

Ka pi ta liz min ge nel kri zi, ka pi ta list dün­ya sis te mi nin bü tün alan lar da ki kri zi ni kap sa mı na alır: Ka pi ta liz min ge nel kri zi, ka pi ta liz min eko no mi den po li ti ka ya, fel­se fe den sa na ta va ra na dek bü tün yön le­ri ni içe rir. Gü nü müz ko şul la rın da bu kri zin ne de ni, dün ya ça pın da ka pi ta list sis te min gi de rek ken di çe liş ki le ri için de bo ğul ma­sın da, çü rü me sin de, asa lak laş ma sın da aran ma lı dır. Bu kri zin ne an la ma gel di ği “Club of Ro me”un 1991 yı lı ra po run da şöy le ta nım la nı yor:

“Hü kü met ler, dü zen li bir şe kil de tek­rar la nan kriz le rin üs te sin den gel me ara cı­na dö nüş tü ler, zor bir du rum dan di ğe ri ne (koş mak tan) –ma li ye , sos yal, öde me bi­lan ço su, iş siz lik, enf as yon vb.– sar ho şa dön dü ler. Her kriz de, çat lak lar sa de ce ge­çi ci ola rak ma cun la nı yor, ted bir ler na di ren so ru nun te me li ne ula şa bi li yor. Uzun vad­ede ken di ni his set ti ren ne den ler, çok ko­lay ca gör mez lik ten ge li ni yor lar ve ya et ki si sa de ce kı sa bir dö nem için ge çer li olan ted bir le rin le hi ne kav ra nmı yor lar.” (“Club of Ro me”, “Die Glo ba le Re vo lu ti on”, Ey lül 1991)

Em per ya list bur ju va zi nin tem sil ci le ri, ken di du rum la rı nı böy le açık lı yor lar. Bu, çok doğ ru bir açık la ma. Dün ya ka pi ta liz­mi nin bu du ru ma gel me si ye ni de ğil dir. Ka pi ta lizm, em per ya lizm aşa ma sı na geç­ti ğin de ta ri hi ola rak öm rü nü dol dur muş tu. Em per ya lizm, ka pi ta liz min en son aşa­ma sı dır, sos ya list dev rim ler ça ğı dır. Em­per ya lizm, ka pi ta liz min çü rü müş lü ğü nün, te fe ci li ğin, ran ti ye ci li ğin, asa lak lı ğın ifa­de si dir. Em per ya lizm, üre ti ci güç le rin ge­liş me si nin önün de ki te mel en gel dir. Em­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

10

per ya lizm, eko no mi nin as ke ri leş ti ril me si, iş siz li ğin kro nik leş me si, pro le tar ya nın ve emek çi yı ğın la rın yok sul laş ma sı, sos yal ve de mok ra tik hak la rın bu dan ma sı, in san­lı ğın bil gi siz li ğe yön len di ril me si de mek­tir. Em per ya lizm, ba ğım lı, ye ni sö mür ge ül ke le rin ta la nı, em per ya list çı kar lar için kul la nıl ma sı de mek tir. Em per ya lizm, ulu­sal ve en ter nas yo nal alan da uyuş tu ru cu mad de ti ca re ti, spe kü las yon, rüş vet, teh­dit ve ni ha ye tin de po li ti ka ve eko no mi de maf ya laş ma de mek tir.

Ekim Dev ri mi, bu nu ta ki ben Sov yet ler Bir li ği’nde sos ya liz min in şa sı, II. Dün ya Sa va şı son ra sın da bir di zi ül ke nin ka pi­ta list sis tem den kop ma sı ve Sov yet ler Bir li ği’nin ya nın da yer al ma sı; sos ya list kam pın ku rul ma sı, en ter nas yo nal alan da Sov yet ler Bir li ği ve sos ya liz min pres ti ji nin ola ğa nüs tü yük sek li ği, dün ya ka pi ta liz­mi ni ade ta “kö şe ye sı kış tır mış tı”. Dün ya ka pi ta liz mi nin ha re ket sa ha sı da ral mış tı. Sos ya liz min bu za fe ri, ka pi ta liz min bü­tün çe liş ki le ri ni açı ğa çı kar tan çok önem li bir fak tör dü. Sos ya liz min za fe ri, ka pi ta­liz min öm rü nü kı salt mış tı. SBKP’nin XX. Kong re si’nde si ya si ik ti da rın Kruş çev re­viz yo nist le ri ta ra fın dan gas pe dil me siy le, sos ya lizm, ta ri hi nin en bü yük ye nil gi si ni al dı. Bu, ka pi ta list sis te min öm rü nü uza­tan önem li bir fak tör ol du. Ama ka pi ta liz­min hiç bir çe liş ki si –kon jonk tü rel du rum lar ha riç– yu mu şa ma dı. Ter si ne kap sam la şa­rak, şid det le ne rek, de rin le şe rek eko no mik ve top lum sal ya şa mın sey ri ni be lir le di.

Ka pi ta lizm, iş siz lik so ru nu nu çö ze­mez: Bu sis tem de iş siz lik ar tık kro nik leş­miş tir. Eko no mi nin kriz de ol ma dı ğı, kon­jonk tü rel ola rak en iyi ol du ğu dö nem ler de da hi iş siz ler or du su yi ne de mil yon lar la ifa de edi li yor. Tek no lo ji nin ge liş me si ve bu nun üre tim de kul la nıl ma sı, –ro bot, oto­

mas yon– gi de rek da ha çok iş çi nin so ka ğa atıl ma sı na ne den ol mak ta dır. Ser ma ye nin or ga nik bi le şi mi nin yük sel me si –de ğiş me­yen (sa bit) ser ma ye nin de ğiş ken ser ma­ye (iş çi üc ret le ri ne) gö re de va sa adım lar la art ma sı– re ka be tin ka çı nıl maz so nu cu­dur. Ka pi ta list, re ka bet gü cü ne sa hip ol­mak için ser ma ye si nin or ga nik bi le şi mi ni yük selt mek, ya ni da ha faz la iş çi yi so ka ğa at mak zo run da dır. Bu sa yı gi de rek ço ğa­lı yor ve so ru şu. Em per ya list ül ke ler de 10 mil yon lar la, bü tün dün ya da yüz mil yon lar­la ifa de edi len bu in san lar, ya şam la rı nı da ha ne ka dar mev cut ko şul lar da ki gi bi, ya ni aç lık ve se fa let için de sür dü re cek­ler dir? Em per ya list ül ke ler de dev le tin, iş­siz le re sağ la dı ğı sos yal yar dım gi de rek ma kas lan mak ta dır. Bu gi diş le söz ko nu su yar dı mın ya sa kap sa mı dı şı na çı kar tıl ma­sı ve ya hu ku ken or ta dan kal dı rıl ma sı çok uzak bir ge le ce ğin so ru nu ol ma sa ge rek. Ba ğım lı, ye ni sö mür ge ül ke ler de, iş siz le­rin sos yal yar dım al ma la rı ve bu nu sü rek li al ma la rı ola ğan de ğil. Ka pi ta list dün ya da­ki bu po tan si yel, bir ta raf tan sis te mi teh dit edi yor, ama di ğer ta raf tan da ya rı aç, ya rı tok ya şa ya bil mek için sis te min sun du ğu her tür lü ka ran lık iş le re, apo li tik ya şa ma ve yoz luk iliş ki le ri ne gi ri yor lar.

Ser ma ye gi de rek da ha bü yük bo yut lar­da asa lak la şı yor.

Le nin, “Em per ya lizm” ya pı tın da “Şim­di… bir de em per ya liz min en önem li yö­nü nü ele ala lım… Em per ya liz me öz gü olan asa lak lık tan bah se di yo ruz” di ye rek asa lak lık ol gu su nun em per ya list çağ da öne mi ni be lirt mek te dir.

Şüp he siz ki bur ju va zi, ya ban cı iş gü­cü nü sö mür dü ğün den do la yı za ten asa­lak tır. Bu an lam da asa lak lık, ka pi ta liz min ge nel bir özel li ği dir. Ama ka pi ta list le rin, tek ni k bu luş la rın üre tim de kul la nıl ma sı nı,

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

11

biz zat yö net tik le ri ve bu an lam da üre ti mi kont rol et tik le ri dö nem ler de –ka pi ta liz min ser best re ka bet çi dö ne mi– ka pi ta liz min asa lak ka rak te ri bü tün çıp lak lı ğıy la or ta ya çık mı yor du. Ama bu du rum ano nim şir ket­le ri n or ta ya çık ma sıy la gi de rek de ğiş me­ye baş la mış tır.

“Ger çek fa al ka pi ta list le rin ida re ci ye, ya ban cı ser ma ye nin ida re ci si ne ve ser­ma ye sa hi bi nin… pa ra ka pi ta lis ti ne dö­nüş me si” (K. Marks, Ka pi tal, C. 3, sf. 452, Alm.), üre tim ile ka pi ta lis tin ay rış tı ğı nı gös te rir. Üre tim ile ka pi ta lis tin ay rış ma sı da asa lak bir ta ba ka nın oluş ma sı nı be ra­be rin de ge ti rir.

Bu ay rış ma, Marks’ın de yi miy le “ka­pi ta list üre tim bi çi mi ni” ka pi ta list üre tim bi çi mi için de or ta dan kal dı ran bir çe liş ki, “… ye ni ma li aris tok ra si yi, pro je ya pım cı­la rı, ku ru cu lar ve ya lın di rek tör ler gö rü nü­mün de ki ye ni cins ten asa lak la rı, bü tün bir do lan dı rı cı lık sis te mi ni…” üre tir (Agk. sf. 454.)

Ka pi ta lizm, em per ya lizm aşa ma sı na geç ti ğin de, te kel le rin ve ma li ser ma ye nin ha ki mi ye ti nin tar tış ma gö tür mez ol ma ya baş la dı ğın da, ka pi ta liz min asa lak ka rak­te ri de ol duk ça be lir gin ol muş ve ka pi ta­lizm le asa lak lı ğın oluş tur du ğu di ya lek tik bü tün lü ğü ör ten faz la bir şey kal ma mış tı.

“Ser ma ye sa hip li ği nin, ser ma ye nin üre tim de kul la nıl ma sın dan kop ma sı, pa ra ser ma ye nin sa na yii ve ya üret ken ser ma­ye den kop ma sı, sa de ce pa ra ser ma ye den el de et ti ği ge lir ler le ya şa yan ran ti ye ci le rin, sa na yi ici den ve ser ma ye nin yö ne ti miy le doğ ru dan il gi li olan her kes ten kop ma sı ka pi ta liz min ge nel özel li ği dir. Em per ya­lizm ve ya ma li ser ma ye nin ha ki mi ye ti, ... bu ko pu şun mu az zam bo yut lar al dı ğı en yük sek aşa ma sı dır.” (Le nin, Em per ya­lizm, C. 22, sf. 242, Alm.)

Ay nı ese rin de Le nin de vam la şöy le der:

“Te kel ler, oli gar şi, öz gür lük de ğil de ege men lik eği li mi so run la rı git gi de ar tan kü çük ya da za yıf ulus la rı zen gin ya da güç lü bir avuç ulu sun sö mür me si –bü tün bun lar, em per ya liz mi asa lak ve çü rü yen ka pi ta lizm ola rak ta nım la ma mı zı zo run lu kı lar– be lir gin özel lik le ri ni do ğur muş lar dır. Bur ju va zi nin gi de rek ar tan öl çü ler de ser­ma ye ih ra cın dan ge len ka zanç lar ve ‘ku­pon kırp mak la’ ya şa dı ğı, ‘ran ti ye dev let’in, te fe ci dev le tin ya ra tıl ma sı, gi de rek da ha be lir gin bi çim de em per ya liz min özel lik le ri ola rak or ta ya çık mak ta dır.” (agk., sf. 305.)

“Em per ya lizm, … az sa yı da ül ke de… de va sa ser ma ye bi ri ki mi dir. Bir sı nı fın ya da da ha doğ ru su ran ti ye ci ta ba ka nın, ya ni ‘ku pon ke se rek’ ya şa yan in san la rın, her­han gi bir iş let me de hiç bir şe kil de gö rev al ma yan la rın, mes lek le ri ay lak lık olan la­rın ola ğa nüs tü bir şe kil de bü yü me si bu yüz den dir. Em per ya liz min en baş ta ge len eko no mik te mel le rin den bi ri olan ser ma­ye ih ra cı ran ti ye ci le ri üre tim den iyi ce tec rit eden ve de ni za şı rı pek çok ül key le sö mür­ge le rin iş(gü cü nü) sö mü re rek ya şa yan bü tün ül ke ye asa lak lı ğın dam ga sı nı vu­rur.” (agk, sf. 281.)

“Ran ti ye ci le rin ge lir le ri, dün ya nın en bü yük ‘ti ca ret’ ül ke si nin dış ti ca re tin den el de et ti ği ge lir den beş kat da ha bü yük tür!

Bun dan, ‘ran ti ye ci dev let’ ve ya te fe­ci dev let kav ra mı, em per ya lizm üze ri ne eko no mi li te ra tü rün de ge nel ge çer li bir (kav ram) ol muş tur. Dün ya bir avuç te fe ci dev le te ve bir borç lu dev let ler ço ğun lu ğu­na bö lün müş bu lun mak ta dır.” (sf. 282)

“Ran ti ye ci dev let, asa lak, çü rü yen ka­pi ta liz min dev le ti dir.” (sf. 283)

Le nin’in tes pit et ti ği em per ya liz min bu te mel özel lik le ri; asa lak lık ve çü rü müş lü­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

12

ğü gü nü müz de o gün le­bu yüz yı lın ba şın­da ki du ru muy la­kar şı laş tı rı la ma ya cak de­re ce de kap sam laş mış ve de rin leş miş tir.

Em­per­ya­lizm,­dur­gun­lu­ğun­ve­çü­rü­me­nin­te­mel­ne­de­ni­dir:“Te kel, em per ya liz min en de rin eko­

no mik te me li dir. (Ve ka çı nıl maz bir şe­kil de dur gun luk ve çü rü me eği li mi ne yol açar.) Te kel fi yat la rı, ge çi ci bir sü re için de ol sa, uy gu lan dı ğı oran da tek ni ksel ve di­ğer bü tün iler le me nin iti ci un sur la rı du ra­ğan la şır. Ve bu an lam da, tek ni kte ki iler le­me yi ya pay ola rak dur dur ma nın eko no mik ola na ğı do ğar.” (Le nin, Agk, sf. 280/281.)

Te kel ler, tek nik ye ni le me le ri, ye ni tek­ni k bu luş la rı yıl la rca giz li yor lar. Öy le ki; yıl lar ön ce bu lun muş tek no lo ji yi ye ni bu­luş ola rak kul la nı yor lar ve ya ta ma men kul la nmı yor lar. Ama re ka bet hiç bir za man ta ma men yok edi le mi yor ve ya dev re dı şı bı ra kı la mı yor. Üre tim mas raf a rı nı azalt­mak ta be lir le yi ci bir rol oy na yan tek no lo jik ye ni len me ve böy le ce aza mi kar de vam­lı, tek no lo jik ye ni len me ye ze min ha zır la­mak ta dır. Ama dur gun luk, üre ti ci güç le rin ge liş me si ni en gel le mek eği li mi, te kel ci li ğe öz gü bir eği lim dir. Öy le ki, bu eği lim, ba­zı sek tör ler de ve ba zı ül ke ler de eko no mik ve top lum sal ge liş me yi önem li de re ce de et ki le yi ci/en gel le yi ci bir fak tör ol mak ta dır.

“Ne ta ra fa ba kı lır sa ba kıl sın adım ba­şı gö rev le re rast lan mak ta dır ki, in san lık bun la rı der hal çö züm le ye cek du rum da dır. Ama ka pi ta lizm bu nu en gel le mek te dir. O, dağ lar ca zen gin li ği top la dı ve in san la rı, bu zen gin li ğin kö le le ri yap tı. O, tek ni ğin kar ma şık prob lem le ri ni çö züm le di, ama tek ni k iyi leş tir me le rin ger çek leş ti ril me si ni, mil yon la rın se fa le ti ve bil gi siz li ği ne de niy­le, bir avuç mil yo ne rin dar ka fa lı ha sis li ği ne de niy le en gel le di.” (Le nin, “Zi vi li si er te

Bar ba rei” –Me de ni leş ti ril miş Bar bar lık–, “Prav da Tru da”, Nu. 6, C. 19, sf. 380, Alm.)

Bu nun an la mı şu dur: İn san lık bu gün ulaş mış ol du ğu tek no lo jik iler le me ile, ör­ne ğin ener ji, bes len me, çev re te miz li ği, iş siz lik vb. gi bi ca na lı cı te mel so run la rı çö ze cek du rum da dır. Ama üre tim araç la rı özel mül ki yet te ol du ğu için, top lu mun ih ti­ya cı de ğil de da ha faz la kar üre tim de yön ve ri ci ol du ğu için, ka pi ta lizm bu ve ben ze­ri so run la rı çöz mez, o, bu nu yap mış ol sa, ka pi ta lizm ol mak tan çı kar.

Le nin’in 1913’te yap tı ğı bu göz lem, bu gün ya şa mın, üre ti min her ala nın da iz­len mek te dir. Em per ya lizm, tek no lo ji hır­sız lı ğın da, tek no lo ji yi kul lan ma da ve ya kul lan ma ma da hiç bir ah la ki ve hu kuk sal sı nır ta nı ma mak ta dır. Onun bu alan da ki eği li mi, onu bar bar lı ğın eşi ği ne ge tir miş­tir. O, şim di bu bar bar lı ğı na, Le nin’in de­yi miy le “me de ni leş ti ril miş bar bar lı ğı”na en faz la sıy la hu kuk sal bir kı lıf ge çi re bi lir. Bu, bar bar lı ğın ya sal laş tı rıl ma sın dan baş ka bir an lam ta şı maz.

Ka pi ta liz min, üre ti ci güç le rin ge liş me si önün de na sıl bir en gel ol du ğu nu, bar bar­lık la, es ki çağ ile en faz la kar an la yı şı nın na sıl bir di ya lek tik bü tün lük oluş tur du ğu­nu Sta lin şöy le açık lar:

“Ka pi ta lizm, ye ni tek nik ten ya na dır, şa­yet bu, ona en yük sek ka rı vaa de di yor sa. Ka pi ta lizm ye ni tek ni ğe kar şı dır ve el işi ne ge çiş ten ya na dır, şa yet ye ni tek nik ona, ar tık en yük sek ka rı va adet mi yor sa” (C. 15, sf. 291, Alm.)

Ser ma ye ih ra cı ge lir le ri (fa iz), ül ke içi nde fa iz, ulu sal ve ulus la ra ra sı pa zar­lar da ki (bor sa) te met tü ge lir le ri, emis yon ge lir le ri (his se se ne di ge lir le ri), baş ka spe kü las yon ge lir le ri (bor sa oyun la rı) gü­nü müz ka pi ta list dün ya sın da tril yon lar la

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

13

(do lar) ifa de edi len bir mik tar tut mak ta dır. Bu, sa de ce spe kü las yo nun, ran ti ye ci li ğin bi li nen, tes pit edil miş olan mik ta rı dır.

Bü yük, çok ulus lu te kel ler de ran ti ye­leş mek te ler. On la r da ge lir le ri nin önem li bir kıs mı üre tim dı şı alan lar dan el de edi ­yor lar.

Bor sa oyu nu nun ya nı sı ra ve ya on dan da ha önem li ge lir kay na ğı nı dev let borç­lan ma sı oluş tur mak ta dır. Te kel ler dev le ti, dev let üze rin den de emek çi yı ğın la rı (ver­gi), iki tür lü soy mak ta dır. Bi rin ci si, dev let te kel le re si pa riş ver mek te, iha le ile “iş” dev ret mek te ve bun la rı ay rı ca da süb va­ns iyon la des tek le mek te. Bu nun öte sin de dev let, ca ri gi der le ri ni an cak al dı ğı borç la (iç ve dış borç lan ma) kar şı la ya bil mek te. Ya ni te kel ler, ma li ku ru luş lar, ran ti ye ci ler, dev le te ver dik le ri borç pa ra kar şı lı ğı fa­iz al mak ta dır lar. Bu nun han gi bo yut lar da ol du ğu nu gös ter mek için bir ör nek ve re­lim: “Ma na ger Ma ga zin”in Ekim 1989 ta­rih li sa yı sın da Si emens te ke li nin 23 mil­yar mark tu ta rın da ki ha zır ser ma ye si nin sa de ce 1.6 mil yar mark lık kıs mı nı his se se ne di ne ya tır dı ğı nı, ge ri ye ka lan 21.4 mil yar mark lık kıs mı nı da bo no ya/borç se­ne di ne ya tır dı ğı nı öğ re ni yo ruz. Tür ki ye’de de ay nı eği lim ha kim. Ül ke nin bel li baş lı te kel ci grup la rı nın, ge lir le ri nin çok önem li bir kıs mı nı üre tim dı şın da sağ la dık la rı, ya­ni pa ra ser ma ye yi bo no ya/borç se ne di ne ya tır dık la rı bi lin mek te dir. Ku mar, spe kü­las yon açık oy nan mak ta dır.

Bor sa oyu nu (ku mar) akıl al maz bo­yut la ra var mış tır. Ör ne ğin sa de ce 8 se ne için de (1980­1988) bor sa ci ro su ABD’de 381 mil yar do lar dan 1.356 mil yar do la ra, Ja pon ya’da 157 mil yar do lar dan 2.181 mil yar do la ra; Al man ya’da 15 mil yar do­lar dan 174 mil yar do la ra çık mış tır. Ja­pon ya’da bor sa ci ro su GSMH’nin ta ma­

mı na eşit olur ken, ABD’de bor sa ci ro su GSMH’nin yüz de 30’una eşit ol muş tu. Bu oyu nun al mış ol du ğu bo yut lar, ade ta sa­na yii ka pi ta liz mi ön ce si nin spe kü las yon kriz le ri ni ye ni den gün de me ge tir miş tir.

Ran ti ye ci le rin en kar lı spe kü las yon alan la rın dan bi ri si de dev let borç lan ma­sı dır. Dev let; büt çe açı ğı nı ka pat mak, ca ri har ca ma lar yap mak için na kit pa ra ya ih­ti yaç du yu yor. Ve bu pa ra yı bel li bir fa iz kar şı lı ğı, pa ra sı olan lar dan sağ lı yor. Bu­nun adı, dev le tin iç ve dış pi ya sa lar da borç lan ma sı (bo no vb.) de mek tir. Bu alan­da el de edi len kar, fa iz mik ta rı, üre tim den el de edi len kar dan ol duk ça yük sek ol du ğu için ser ma ye sa hi bi, ser ma ye si ni üre tim ala nı na ya tır mı yor ve ya o alan dan çe ke­rek ran ti ye ci li ğe baş lı yor.

Yu ka rı ya ko nuy la il gi li Le nin’in gö rüş­le ri ni ak tar mış tık. O gü nün ran ti ye ci ta­ba ka sı, bu gün ol duk ça güç lü bir ko nu ma gel miş tir. Bu ta ba ka, ka pi ta liz min asa lak ­lı ğı nın, çü rü müş lü ğü nün açık tem sil ci le ri du ru mun da dır .

Ser ma ye ih ra cı; em per ya liz min asa­lak lı ğı nı ve çü rü müş lü ğü nü iki açı dan ön p la na çı kar ı yor.

Ser ma ye ih ra cı ba zın da dün ya, ser­ma ye ih raç eden ve borç lu ko num da olan ül ke ler ola rak iki ye ay rı lı yor. Ser ma ye ih­raç eden bir avuç em per ya list ül ke, Le­nin’in de yi miy le “te fe ci dev let”, “ran ti ye ci dev let”, dün ya dev let le ri nin ezi ci ço ğun­lu ğu nu oluş tu ran borç lan mış dev let le rin sır tın dan bes le ni yor lar, tam an la mıy la ran ti ye ci, asa lak ve te fe ci bir ya şam sür­dü rü yor lar.

İkin ci si; üre tim gi de rek em per ya list ül­ke ler den ba ğım lı ye ni sö mür ge ül ke le re ka yı yor. Üre ti min yer de ğiş tir me si kü çüm­se ne me ye cek bo yut lar al mış tır. Bun dan do la yı dır ki em per ya liz min ide olog la rı,

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

14

“hiz met top lu mu”ndan bah se di yor lar. Bu ide olog la ra gö re sa na yii üre ti mi ba ğım lı, ye ni sö mür ge ül ke ler de ger çek leş ti ri le­cek; “hiz met top lu mu” ise sa na yii top lu­mu nun ye ri ni alan top lum ola cak. Bu an­la yış, em per ya liz min asa lak lı ğı nı, çö küş aşa ma sın da ol du ğu nu ka bul len me nin açık ifa de si dir.

Ör­güt­lü­suç­iş­le­me-eko­no­mik­kri­mi­na­li­te­(suç­iş­le­me):Ör güt lü suç iş le me, uyuş tu ru cu mad­

de ti ca re ti, maf ya fa ali ye ti, ku mar vs. em per ya lizm ile di ya lek tik bir bü tün lü ğü oluş tu rur lar. Çün kü bü tün bun lar em per­ya liz min/ka pi ta liz min asa lak lı ğı nın ve çü­rü müş lü ğü nün ifa de si dir ler.

“Ço ğu ka pi ta list ül ke ler de hay dut luk bir sa na yii (sek tö rü) ol muş tur. Ve ban ka soy gun cu lu ğun dan, fir ma bas kın la rın dan, ser best bı ra kıl ma sı için bü yük mik tar lar­da pa ra nın ta lep edil di ği in san ka çır ma ya ka dar uzan mak ta dır.” (E. Ho ca, Em per ya­lizm ve Dev rim, sf. 148/149, Alm.)

Bu gün, ka pi ta list dün ya da eko no mi­de ve top lu mun her ala nın da hay dut luk, maf ya fa ali ye ti “do ğal”laş mış tır. Bu tür­den fa ali yet ler, “kü çük” in san la rın işi de ğil, med ya da “şe re fi” ile ta nın mış olan te kel ci bur ju va zi nin işi dir.

E. Ho ca’nın be lirt ti ği gi bi hay dut luk ve maf ya cı lık ger çek ten bü yük ka zanç la rın sağ lan dı ğı bir sek tör ol muş tur. Ör ne ğin da ha 1980’de ABD’de maf ya, pet rol sa­na yii sek tö rün den son ra en faz la ci ro nun el de edil di ği ik ti sa di sek tör ha li ne gel miş ti. Da ha o dö nem de maf ya nın he sa bı na ça­lı şan la rın ve ya maf ya sek tö rün de ça lı şan­la rın sa yı sı 100 ile 150 bin ara sın day dı. ABD Ada let Ba kan lı ğı’nın açık la ma sı na gö re 1989’da sa de ce uyuş tu ru cu mad de ci ro su 110 mil ya ra va rı yor du. Al man ya’da

ise ör güt lü suç iş le me so nu cu el de edi len ge li rin 164 mil yar mar ka var dı ğı tah min edi li yor du (Spi egel Nu. 11, 1988.) 1987’de ise en önem li sa na yii da lı olan oto mo bil sek tö rün de ci ro, yak la şık 210 mil yar mar­ka va rı yor du. Bu mik tar lar, ör güt lü suç iş­le me nin, uyuş tu ru cu ti ca re ti nin, ne den li önem li bir sek tör ol du ğu nu gös te ri yor .

Bu ra da söz ko nu su olan, eko no mi nin şu ve ya bu sek tö rün de fa al olan te kel le­rin nor mal fa ali yet le ri nin öte sin de, ör güt­lü suç iş le me iş le riy le, uyuş tu ru cu mad de ti ca re tiy le, hay dut luk la ve ya her tür den maf ya iş le riy le uğ raş ma la rı de ğil dir. (Bu te kel ler, ya sa la rı çiğ ne ye rek, ver gi ka çı ra­rak vs. bu tür den ör güt lü suç fi ili için de­ler.) Bu ra da söz ko nu su olan, fa ali yet ala­nı ör güt lü suç iş le me ik ti sa di kri mi na li te, uyuş tu ru cu mad de ti ca re ti ve baş ka her tür den maf ya cı lık olan ku rum laş ma lar dır. Bu tür den ku rum laş ma lar, “şe ref i” şah si­yet le rin yö ne ti min de ve on la rın mül ki ye­tin de olan te kel ci ör güt len me ler dir.

Uyuş tu ru cu mad de ti ca re ti, en kar lı sek tör ko nu mun da dır. Ör ne ğin da ha 1989 ve ri le ri ne gö re uyuş tu ru cu mad de ti ca re­tin den el de edi len ge lir, 500 ile 900 mil yar do lar ara sın da de ği şi yor du.

Uyuş tu ru cu mad de ti ca re tiy le ­üre tim­den sa tı şı na ka dar­ uğ ra şan maf ya ör güt­len me le ri ol duk ça güç len miş ler dir. Öy le ki; ör ne ğin Pa na ma’da ge ne ral No ri ega va sı ta sıy la hü kü me ti ele ge çi ren maf ya, ABD’nin mü da ha le siy le dev ril miş tir. Dün­ya nın her ta ra fın dan uyuş tu ru cu mad de sa tı şıy la el de edi len pa ra lar, bel li mer kez­ler de (Tür ki ye, İs viç re, Lük sem burg, Li­ech tens te in vs.) yı ka na rak sa na yii ül ke le­ri ne ya tı rım ola rak ak ta rı lı yor lar. Bu pa ra trans fe ri ve sü rek li na kit pa ra ile ti ca ret, uyuş tu ru cu mad de maf ya sı nı dün ya nın en çok na kit pa ra sı na sa hip ban ka sı ko­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

15

nu mu na ge tir miş tir. Maf ya, il le gal pa ra yı, sa na yi in bü tün sek tör le ri ne; hiz met sek­tö rü ne, ti ca ret ve trans port sek tör le ri ne ya tı rı yor. Maf ya, bor sa da oy nu yor, his se se net le ri sa tın alı yor. Maf ya, ran ti ye ci le re ka rı şa rak le gal le şi yor. Bu gün, em per ya list ül ke ler de maf ya sız ma li oli gar şi, ba ğım lı ye ni sö mür ge ül ke ler de de maf ya sız iş bir­lik çi bur ju va zi dü şü nü le mez.

Maf ya nın em per ya list eko no mi de ki ağır lı ğı nı gös ter mek için bir ör nek ve re­lim: Ga ze te ci Rolf Ues se ler’in tah mi ni ne gö re; Ba tı Av ru pa’da, il le gal yol la el de edi le rek eko no mi ye ya tı rı lan pa ra mik­ta rı 700­800 mil yar mark ci va rın da. Ba tı Av ru pa’nın 20 ül ke sin de brüt ya tı rım la rın 1987’de ki mik ta rı ise 1.440 mil yar mark tut mak ta dır. De mek olu yor ki; o dö nem­de Ba tı Av ru pa’nın 20 ül ke sin de ki top lam brüt ya tı rım la rın yak la şık ya rı sı maf ya kay nak lı.

Ör güt lü ka dın ti ca re ti ve şans oyun la­rın dan (ör ne ğin ku mar) bah set me yi ge­rek li gör mü yo ruz.

Ya Bar bar lık Ya Dev rim, Ya Bar bar lık Ya Sos ya lizmYa zı mız da, da ha zi ya de ve ya ge nel

ola rak em per ya list ül ke ler de ka pi ta liz min asa lak lı ğın dan, çü rü müş lü ğün den ve öm­rü nü ta ri hi ola rak dol dur muş ol du ğun dan, bu ül ke ler de ki ran ti ye ci lik ten, maf ya te­kel le rin den ve bun la rın gü cün den bah set­tik. Em per ya lizm, ay nı za man da dün ya eko no mi si de mek tir. Em per ya lizm, bü­tün dün ya ül ke le ri nin ka pi ta list eko no mi­ye bağ lan ma sı, bu ka pi ta list zin ci rin bi rer hal ka sı nı oluş tur ma la rı de mek tir. Em per­ya lizm, dün ya ül ke le ri nin ezi ci ço ğun lu ğu­nu oluş tu ran ül ke ler açı sın dan ba ğım lı lık, ye ni sö mür ge ci lik de mek tir. Bu, ba ğım lı, ye ni sö mür ge ül ke le ri, eko no mi sin den po­

li ti ka sı na, fel se fe sin den kül tü rü ne va ra na ka dar her alan da em per ya liz min çı kar la­rı na gö re şe kil len en bir iliş ki ler yı ğı nı dır. Bü tün bun lar em per ya list ül ke ler de ki çe­liş ki le ri ol du ğu gi bi de ğil, da ha şid det li bo­yut lar da ba ğım lı ve ye ni sö mür ge ül ke le re yan sı tan iliş ki ler dir. Em per ya list ül ke ler de bir çok çe liş ki ve ya sa dı şı lık, yoz laş ma, rüş vet, asa lak lık vb. gö rü nüm ler eko no mi­nin güç lü ol ma sın dan ve top lum sal­ya sal ku rum laş ma nın kök lü ol ma sın dan do la yı, en azın dan bel li bir dö nem için gö rü le me­ye bi lir ler ve ya mün fe rit olay ola rak gö rü­le bi lir ler. Ama ba ğım lı, ye ni ­sö mür ge ül­ke le rin böy le bir “şan sı” yok. Ka pi ta liz min ge nel kri zi ve onun yan sı ma la rı, bü tün şid de tiy le ve çıp lak lı ğıy la bu ül ke le re yan­sır. Bu nun böy le ol ma sın da em per ya liz­min pa yı bü yük tür. O, bir çok çe liş ki si ni, bu ül ke le rin sır tı na yı kar. On la rı, ken di çı ka rı için ma şa ola rak kul la nır.

Bü tün ka pi ta list ül ke ler de bur ju va zi, içi ne düş tü ğü çık maz dan, sis te me öz gü çe liş ki ler den kur tul mak için, ha ki mi ye ti ni ko ru mak için, ken di gös ter me lik de mok­ra si an la yı şı nı da hi uy gu la ma ma yol la rı­nı ara mak ta dır. Ve sü rek li ge ri ci ve fa şist me tod la ra baş vur mak ta dır. (Za ten Tür ki­ye gi bi bir çok ül ke de de ha kim sı nıf ar, ik­ti dar la rı nı fa şist bir dik ta tör lük le ko ru mak­ta dır lar.) Bur ju va zi, gi de rek da ha yo ğun bir şe kil de zo ra baş vur mak ta, bu alan da ki ku rum la rı nı (po lis, or du, mah ke me, giz li is tih ba rat, si vil fa şist ör güt ler vs.) güç len­dir mek te dir.

Ka pi ta liz min ge nel kri zi nin ge liş me si (kap sam laş ma sı ve de rin leş me si/kes kin­leş me si) öy le bir bo yut al mış tır ki, ar tık üre ti ci güç le rin ge liş me eği li mi önün de be lir le yi ci en ge li teş kil eden bur ju va sis­tem ye rin den oy na mak ta dır. Bu, bur ju va sis te min ken di li ğin den çö ke ce ği şek lin­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

16

de kav ran ma ma lı dır. Bu ra da söy le mek is te di ği miz açık: Bur ju va zi, es ki dev let an la yı şıy la, es ki dev let hu ku ku an la yı­şıy la bu gü nün ko şul la rın da ik ti da rı nı de­vam et ti re cek du rum da de ğil dir. Ka pi ta list dev let te ki de ğiş me ler (ser best re ka bet çi dö nem de ki ka pi ta list dev let, em per ya list dö nem de ki ka pi ta list dev let, te kel ci dev let ka pi ta liz mi ko şul la rın da ka pi ta list dev let, sı nıf sal özü ay nı ol ma sı na rağ men bir ve ay nı dev let de ğil di, bu na bağ lı ola rak dev­let hu ku ku an la yı şı da de ği şi yor du) onun de mok ra si ve hu kuk an la yı şın da ki de ğiş­me le ri doğ ru dan yan sıt mak ta dır. So ru na açık lık ge tir mek için ana ya sa­dev let­sı nıf­sal öz iliş ki si ni bi raz aça lım:

Ana ya sa, ilk de fa fe oda lizm den ka pi ta­liz me ge çiş te dev le tin te mel ya sa sı özel­li ği ni ka zan mış tır. Ta bii ki bu nun bur ju va dev rim ler le doğ ru dan iliş ki si var dır. Le­nin’in de di ği gi bi “her bur ju va dev rim ni ha­ye tin de… ana ya sal bir dü ze nin ku rul ma­sın dan baş ka bir şey de ğil dir.” (“Boy ko ta Kar şı”, C. 13, sf. 14, Alm.) Ka pi ta lizm den ön ce ki sö mü rü cü top lum lar da ­kö le ci lik, fe oda lizm­ böy le ana ya sal bir dü zen le­me ye ge rek gö rül mü yor du. Çün kü kö le ci ve fe odal dev let, ha kim sı nıf olan kö le sa­hip le ri nin ve fe odal bey le rin sı nıf sal çı kar­la rı nı zor ba dev let zo ruy la ko ru yor du. Bu dü zen ler de hu kuk, hu kuk suz lu ğun dev let zo ruy la ger çek leş ti ril me siy di. Bu dü zen­ler de eşit siz lik, sö mü ren le sö mü rü len ara­sın da ki fark, ya zı lı ol ma yan hu kuk la tam ola rak be lir len miş ti.

Ka pi ta lizm de bir sö mü rü dü ze ni dir. Ama bu dü zen de du rum –kö le ci ve fe odal dü ze ne na za ran– ol duk ça de ği şik tir. Ka­pi ta lizm de in sa nın in san ta ra fın dan sö­mü rü sü ol duk ça kar ma şık bir du rum arz et mek te dir. Çün kü bu top lum da her bir va tan daş hu ku ken eşit ko num da dır. Sö­

mü rü nün kar ma şık bi çi mi ne ne den olan çe liş ki, sö mü rü ve sö mü rü le nin hu ku ken eşit ol ma la rı, ama eko no mik eşit siz li ğin de yi ne hu ku ken be lir len miş ol ma sı dır. Bu du rum da bur ju va dev let, gö rü nüş te, bir ta­raf tan va tan daş la rın eşit li ği ni, bü tün hal­kın çı kar la rı nı ko ru yor gö zü kür ken, di ğer ta raf tan da bur ju va zi nin si ya si ve eko no­mik hak la rı nı/çı kar la rı nı tar tış ma sız sa­vun mak ve ko ru mak la kar şı kar şı ya ka lı­yor. Bu her iki ya sal ve ya ana ya sal gö rev bir bi riy le çe liş mek te dir. Ya va tan daş lar, is tis na sız eşit tir ler, ki bu du rum da bur ju­va zi nin bir ay rı ca lı ğı ola maz. Ya da dev let bur ju va zi nin dev le ti dir, bu du rum da va tan­daş la rın eşit li ği söz ko nu su ola maz. Bur ju­va top lu mun bu çe liş ki si en açık, en çıp lak ifa de si ni ana ya sa da ­bur ju va ana ya sa sın­da­ bul mak ta dır. Bur ju va ana ya sa, bü tün me ta sa hip le ri nin hu ku ki eşit li ği ile iş gü cü me ta sı nın sa hi bi ola rak iş çi ler ve üre tim araç la rı nın sa hi bi ola rak ka pi ta list ler ara­sın da ki eko no mik eşit siz li ğin for mü las yo­nu dur.

Bur ju va ana ya sa, ka pi ta list top lu mun sı nıf a rı ve sos yal ta ba ka la rı ara sın da, ka pi ta list ler ile iş çi ler, top rak bey le ri ile köy lü ler vs. ara sın da hiç bir fark gör mez. Bur ju va ana ya sa nın gö re vi, an ta go nist sı­nıf sal çe liş ki le rin üs tü nü ört mek tir, her bir va tan da şın de mok ra si den, öz gür lük ler­den eşit ola rak ya rar lan dı ğı ima jı nı uyan­dır ma sı dır. Bur ju va ana ya sa, hiç bir şe­kil de, eko no mik eşit siz lik ten bah set mez. Ter si ne mül ki ye ti kut sar, ko rur ve her bir va tan da şın mülk sa hi bi ola bi le ce ğin den, bu nun önün de kı sıt la yı cı hiç bir hu kuk sal en ge lin ol ma dı ğın dan ha re ket eder. Ama tam da bu nok ta da, sis te me öz gü bu an­ta go nist çe liş ki yi giz le me nok ta sın da, bur­ju va ana ya sı nın sı nıf sal çe liş ki si açı ğa çı kar. Tam da bu nok ta da bur ju va ana ya­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

17

sa laf ta ka lır, hiç bir şe kil de, eşit lik ger çek­leş ti ri le mez. Na sıl ger çek leş sin ki? Laf ta hu kuk sal eşit lik, mül ki yet açı sın dan eşit­siz li ğin ifa de si ol mak zo run da. Bu, bur ju­va ana ya sa nın çe liş ki si dir. Bu, sis te min, ka pi ta list dü ze nin çe liş ki si dir. Bun dan do la yı dır ki, hiç bir ka pi ta list ül ke de ana­ya sa ­ne ka dar de mok ra tik ve ne ka dar ge ri ci fa şist içe rik li ol ur sa ol sun­ tam an­la mıy la uy gu la na ma mış tır. Bu an lam da, ör ne ğin Tür ki ye ile Fran sa ana ya sa la rı ara sın da nü ans var dır. Bu nü ans Tür ki­ye açı sın dan fa şist dik ta tör lü ğün, Fran sa açı sın dan bur ju va de mok ra si si nin ifa de­si ola bi lir. Bu na rağ men bu, bir nü ans tır. Çün kü is ter fa şist dik ta tör lük ko şul la rı nın ha kim ol du ğu Tür ki ye’de ol sun ve is ter se de şu ve ya bu şe kil de bur ju va de mok ra­si si ko şul la rı nın ha kim ol du ğu Fran sa’da ol sun, bur ju va ana ya sa da ifa de si ni bu lan hu kuk sal eşit lik ile ana ya sa nın giz le me­yi he def e di ği eko no mik alan da ki ger çek eşit siz lik ara sın da ki çe liş ki, ka pi ta list top­lum çer çe ve sin de hiç bir şe kil de or ta dan kal dı rı la maz. Bu çe liş ki yi or ta dan kal dır­ma nın ye ga ne yo lu, sos ya list dev rim dir. (Bu çe liş ki, her ne ka dar ger çek ten de­mok ra tik olur sa ol sun, an ti em per ya list de­mok ra tik dev rim le de ni hai ola rak or ta dan kalk ma ya cak tır.)

Bur ju va zi, yük se len dev rim ci mü ca de­le yi, de mok ra tik mu ha le fet dü ze ne hiz met eden ya sal ku rum laş ma lar la dur du ra mı­yor sa, bu na ila ve ten Tür ki ye gi bi em per­ya liz me ba ğım lı, ye ni sö mür ge ül ke ler de em per ya list le rin çı kar la rı nı mev cut ya sal ku rum lar la tam ola rak ko ru ya mı yor sa, böy le si du rum lar da, bur ju va zi nin, biz zat çiz di ği hu kuk sal sı nır la rı (ana ya sa) biz zat hi çe say ma sı, ra fa kal dır ma sı gün de me ge lir. Bu, açık te rör re ji mi ne, fa şist dik ta­tör lü ğe ge çiş tir. Bu du rum da bur ju va zi,

bu gün Tür ki ye’de ol du ğu gi bi, bar bar lı ğın ana ya sa sı nı ge çer li kı lar. Bar bar lı ğın ana­ya sa sın da hu kuk, hu kuk suz lu ğun ge çer li kı lın ma sı dır. Bur ju va ana ya sa lar, so mut ta ri hi ko şul la rın ürü nü dür ler. Ör ne ğin Tür­ki ye’de; 1921, 1924, 1961 ve 1982 ana ya­sa la rı so mut ta ri hi ko şul la rın ürü nü dür ler.

Bur ju va dev let ve bur ju va hu kuk ta ol­du ğu gi bi bur ju va ana ya sa da, bir bü tün ola rak, an ta go nist sı nıf çe liş ki le ri nin var­lı ğı üze rin de yük se lir ve ya bu çe liş ki le rin var lı ğı nın ka bul edil me si dir. Bu çe liş ki le­rin ge liş me si, kap sa mı ve kes kin leş me si bur ju va dev le tin, hu ku ku nun ve ana ya sa­sı nın içe ri ği ni, şe kil len me si ni ve ye ni den şe kil len me si ni doğ ru dan et ki ler.

Bir bir le rin den ne den li fark lı olur lar sa ol sun lar, bur ju va dev let, bur ju va hu kuk ve ana ya sa, doğ ru dan bur ju va zi nin ira­de be ya nı dır. (Bu, fe odal güç le rin de ik­ti dar da ol du ğu ül ke ler de bur ju va zi nin ve fe odal güç le rin sı nıf sal ira de be ya nı dır.) Han gi bi çim ler de –fa şist ve ya “de mok­ra tik”– olur lar sa ol sun lar, bü tün bur ju va dev let ler, bur ju va hu kuk an la yı şı ve ana­ya sa lar, bir gö re vi ye ri ne ge tir mek zo run­da dır lar: Her ko şul al tın da bur ju va top lum dü ze ni ni ya sal bi çim için de do ku nul maz kıl mak tır, ebe di leş tir mek tir. Ama, is ter fa­şist dik ta tör lük ko şul la rın da ol sun, is ter se de bur ju va de mok ra si si ko şul la rın da ol­sun, bur ju va ana ya sa, ka pi ta liz min ge nel kri zi sü re cin de iş le vi ni, sı nır lı ola rak ye ri­ne ge ti re bil mek te dir. Bu sı nır, ül ke den ül­ke ye, so mut du ru ma gö re ge niş le me nin ve ya da ha da da ral ma nın ifa de si ola bi lir. Ama her ha lü kar da ka pi ta liz min ge nel kri zi ko şul la rın da bur ju va dev let, bur ju va hu­kuk an la yı şı ve ana ya sa meş ru ol ma ya nı meş ru laş tır mak la kar şı kar şı ya kal mış tır.

Bu nun en ti pik ör ne ği ni, bur ju va dev­le tin, il le gal, bur ju va hu kuk açıs ın dan da

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

18

le gal/meş ru ol ma yan ka ran lık güç ler le iş­bir li ği oluş tur mak ta dır. Bur ju va an lam da en de mok ra tik ül ke ler de de il le gal güç ler, ör ne ğin maf ya, “mes le ği” yol suz luk, rüş­vet, asa lak lık olan güç ler, bur ju va dev let için de ör güt len miş ler dir. Öy le ki bur ju va dev let, ken di ya rat tı ğı ku rum lar ta ra fın dan ele ge çi ril miş tir. Gla dio­kontr ge ril la bu nun ti pik ör ne ği dir. Su sur luk’ta ki tra fik ka za sı ile or ta ya çı kan ger çek, yıl lar dan be ri dev­rim ci ve sos ya list ba sın da ıs rar la söy le ne­nin en son ka nı tı ol muş tur. Türk dev le ti nin kontr ge ril la­maf ya dev le ti ol du ğu ger çe ği bir kez da ha açı ğa çık mış tır.

So­ru­nun­bi­raz­ta­rih­çe­si­ne­ba­ka­lım:Gla dio, NA TO’nun bir te rör ör güt len­

me si dir. Gla dio (kı lıç), NA TO’nun, ‘50’li yıl lar da kur du ğu ve bü tün NA TO ül ke le rin­de fa al olan giz li bir ör güt len me dir. Gla dio ör güt len me si, hüc re tar zın da dır ve hüc re­ler az sa yı da üye ler den oluş mak ta dır. Her bir hüc re, doğ ru dan bir şe fe bağ lı dır. Bu tarz da ör güt len mey le Gla dio, çe şit li ve ya ge rek li gör dü ğü ba kan lık la rın ve baş ka dev let ku rum la rı nın me mur la rı nı ko lay ca ken di ne bağ la mış tır.

Gla dio ör güt len me si açı ğa çı kın ca, bu­nun Var şo va Pak tı’nın sal dı rı sı na kar şı koy mak için NA TO ta ra fın dan gün de me ge ti ri len bir ör güt len me ol du ğu açık lan­dı. Ama bu ör güt len me nin ay rın tı la rı or ta­ya çık ma ya baş la yın ca, ör güt hak kın da ki açık la ma lar da de ğiş me ye baş la dı. Bu ör­güt len me nin hal ka kar şı ku rul du ğu açı ğa çık tı. Gla dio, NA TO ül ke le rin de ge li şen mü ca de le nin önü nü al mak, mü ca de le yi ör güt le yen ve sevk eden par ti ve ku ru­luş la rı ve ön der le ri ni ve mi li tan la rı nı te­rör me tod la rıy la et ki siz ha le ge tir mek için ku rul muş tu. Gla dio bu mü ca de le sin de kri mi nal un sur la rı, maf ya yı ve fa şist ör­

güt le ri de kul lan mak tay dı. Öy le ki Gla dio, sö züm ona dev rim ci mi li tan ör güt ler ku ra­rak, on la ra te rö rist ey lem ler yap tı rı yor du. Ör ne ğin İtal ya’da, Bel çi ka’da ol du ğu gi­bi. Bel çi ka Gla dio’su “dev rim ci hüc re ler” ör güt le miş ve ya nıl mı yor sak 1980’de –o bü yük grev ha re ket le ri nin ol du ğu dö nem­de– sü per mar ket le re ya pı lan sal dı rı lar la kat li am lar ger çek leş ti ril miş ti.

Türk Gla diosu 1952 yı lın da “Se fer ber­lik Tet kik Ku ru lu” adı al tın da ku rul muş tur. Ame ri kan as ke ri yar dım ör gü tü JUS MAT ile ay nı bi na yı pay laş mış tır. “Se fer ber­lik Tet kik Ku ru lu” su ba yı ola rak Ela zığ’da gö rev len di ri len Alpaslan Tür keş, Türk Gla dio’su nun ilk şef e rin den dir. Türk Gla­dio’su 1965’te “Özel Harp Da ire si” adı nı al mış tır. Bu ör güt 1991’de tü men se vi ye­si ne çı kar tıl mış ve adı da “Özel Kuv vet­ler Ko mu tan lı ğı” ola rak de ğiş ti ril miş tir. Adı ne olur sa ol sun, ka mu oyu nun kontr­ge ril la di ye ta nı dı ğı ör güt, Türk Gla dio’su­dur. Gla dio ör güt len me si nin ol du ğu ül ke­ler de bu ör güt ne den li et kin dir, bu ay rı bir araş tır ma ko nu su. Ama so ru na Tür ki ye açı sın dan bak tı ğı mız da şu nu gör mek te­yiz. Türk Gla di osu, dev le tin sı ra dan et ki si ve ya fa ali ye ti, ya sal yap tı rım lar la kont rol al tın da tu tu lan, bur ju va hu kuk an la yı şın­da, dü ze nin ken di ana ya sal an la yış ın da meş ru lu ğu olan bir ör güt ol mak tan çok tan çık mış tır. Gla dio, dev le tin ge rek gö rü len bü tün ku rum la rın da ör güt len miş tir.

Tür ki ye’de Gla dio’nun ör güt len me di ği ve yön len dir me di ği he men he men hiç bir bur ju va ku rum yok tur. Or du, po lis, jan dar­ma, bur ju va par ti ler, baş ka dev let yan lı sı si vil ku rum laş ma lar bu ör gü tün yu va lan­dı ğı yer ler dir. Bu ör güt len me, bir kaç su­ba yın, bir kaç po li sin ve ya si vil şah si ye tin işi ola rak al gı lan ma ma lı dır. Bu, bu ör güt­len me yi kü çüm se me ye gö tü rür. Tür ki­

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

19

ye’de Gla dio, dev let de mek tir. Tür ki ye’de Gla dio, or du de mek tir. Tür ki ye’de Gla dio, jan dar ma de mek tir. Tür ki ye’de Gla dio, MİT de mek tir. Tür ki ye’de Gla dio, MHP de mek tir. Tür ki ye’de Gla dio, TBMM de­mek tir. Tü ki ye’de Gla dio, hü kü met de­mek tir. Tür ki ye’de Gla dio, Kürt ulu su nun kat le dil me si de mek tir. Tür ki ye’de Gla dio, uyuş tu ru cu mad de ti ca re ti de mek tir. Tür­ki ye’de Gla dio, maf ya de mek tir. Tür ki­ye’de Gla dio, si lah ka çak çı lı ğı de mek tir. Tür ki ye’de Gla dio, MGK ve fa şist dik ta tör­lük de mek tir. Tür ki ye’de dev le tin ken di si Gla dio’laş mış tır. Çün kü bu ör güt, dev let ör güt len me si gö zö nü ne ge ti ri lir se yu ka rı­dan aşa ğı ya doğ ru bir ör güt len me dir.

İtal ya Cum hur baş ka nı Co si ga, Gla­dio’yu ko or di ne et me gö re vi nin, NA TO ül­ke le rin de cum hur baş kan la rında ol du ğu nu açık la mış tır.

Cum hur baş ka nı, Baş ba kan (hü kü­met), Ge nel kur may,

Em ni yet Ge nel Mü dür lü ğü, MİT=Gla­dio

Özel lik le Tür ki ye’de Gla dio, ba sit bir özel sa vaş ör güt len me si ol mak tan çık­mış tır. Bu ör güt, Türk bur ju va dev le ti nin ör güt len me si ni, bur ju va zi dev let hu ku ku an la yı şı nı, ana ya sa an la yı şı nı, bir ka pi ta­list ül ke ola rak Tür ki ye’de ha kim sı nıf a rın yönet me an la yı şı nı ve bu nun meş ru laş tı­rıl ma sı nı (ana ya sal) be lir le yi ci de re ce de et ki le miş tir. Tür ki ye’de de mok ra si, hu kuk an la yı şı, ana ya sa, özel lik le 1970’le rin ba­şın dan bu ya na adım adım Gla dio’laş mış­tır. Gla dio ve kontr ge ril la, gö rü len ve ya gö rül me yen fa ali ye tiy le Ana do lu coğ raf ya­sı nın top lum sal ya şa mı nı şe kil len dir mek­te dir. Bu an lam da, Tansu Çil ler ör gü tü, Ağar çe te si, Söy le mez ler çe te si, Ağan soy çe te si, Çat lı çe te si ve ya Ça kı cı çe te si gi­

bi ay rım lar pek doğ ru de ğil dir. Esas olan, bü tü nün ken di si dir. Bu çe te ler, ekip ler ve­ya maf ya grup la rı nü fuz sa hi bi ol ma ve avan ta ko par ma mü ca de le si ver mek ten öte bir şey yap mı yor lar. Şu çe te ve ya bu çe te, bun la rın bü tü nü Gla dio­maf ya ör güt­len me si dir. Bun la rın bü tü nü dev let tir.

Gla dio, sa de ce bir özel sa vaş ör güt len­me si ola rak kal ma mış tır. Bu ör güt, maf ya ile bü tün leş miş tir. Çe te bi çi min de ki fark lı ya pı lan ma ve ya re ka bet de bu ra dan kay­nak la nı yor. Ama Gla dio tek tir, şu ve ya bu maf ya yı ve ya şu ve ya bu ül kü cü maf ya yı atı na ko şa bi lir, şu ve ya bu maf ya ile bir le­şe bi lir. Ama te pe de, en üst ku rum laş ma da bir ay rı lık yok tur, mer ke zi tek tir ve CIA’ya bağ lı dır, onun şu be si dir. O hal de Türk Gla diosu, ay nı za man da CIA’nın, ABD em per ya liz mi nin em rin de ve kont ro lün de olan, onun ge rek li gör dü ğü fa ali yet le ri de yü rü ten bir ör güt tür.

Gla dio­maf ya ör güt len me si nin ge lir kay nak la rı ve fa ali yet alan la rı, onun ne tür den bir ör güt len me ol du ğu nu çok açık bir şe kil de gös ter mek te dir.

Ge­lir­kay­nak­la­rı:­Dev let des te ği (si vil ve as ke ri)3 Uyuş tu ru cu mad de ti ca re ti3 Si lah ka çak çı lı ğı3 Ka ra pa ra ak la ma3 Çek­se net tah si la tı3 Ara zi yağ ma sı3 Rant ge lir le ri3 İha le ta kip çi li ği3 İş adam la rın dan ve ka ran lık fa ali yet­

ler den alı nan ha raç larGö rev alan la rı:3 Sa bo taj 3 Adam öl dür me (ile ri ci le ri, yurt se ver­

le ri ko mü nist le ri, ra kip çe te un sur la rı nı)3 Kit le sel kat li am

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

20

3 Fa ili meç hul ci na yet ler3 Kir li sa vaş3 Gasp3 Dev rim ci ör güt le re sız ma ve yön len­

dir me3 Pro vo ka tör lük3 Ajan lık3 Sa vaş kış kır tı cı lı ğı3 Adam ka çır ma ve fid ye is te me3 Ya ban cı is tih ba rat ör güt le riy le iş bir li­

ği (Ör ne ğin CIA, MOS SAD)Bi le şi mi:3 Cum hur baş ka nı3 Baş ba kan3 Bü tün ba kan lar3 Po lis teş ki la tı3 Jan dar ma teş ki la tı3 Or du3 Mil let ve kil le ri3 Ko ru cu baş la rı3 Si lah ka çak çı la rı3 Uyuş tu ru cu mad de tüc car la rı3 Ku mar ha ne sa hip le ri3 Di ğer ran ti ye ci ler3 Hol ding sa hip le ri3 MİT3 Si vil­fa şist ör güt len me ler (MHP­BBP)3 Ül kü cü maf ya3 CIAAmaç­si ya si eği lim:3 Ka pi ta list dü ze ni ko ru mak 3 Ya sa ta nı ma mak3 Şo ve nizm­fa şizm3 Em per ya liz min çı kar la rı nı ko ru mak3 Ka pi ta list dü ze ne kar şı mü ca de le yi

bas tır mak3 De mok rat la rı, dev rim ci le ri, ko mü nist­

le ri im ha et mek vs.3 Hal kı sin dir mek, ki şi lik siz leş tir mek3 Öz gür lük ve de mok ra si düş man lı ğı.Su sur luk’ta ki ka za ve si le siy le bir da ha

ka nıt lan mış olan bu ger çek, ay nı za man­

da şu nu da gös ter mek te dir: Söz ko nu su olan ki şi ler, Ağar, Çat lı, Bu cak ve bu çe­te ve si le siy le anı lan di ğer un sur lar ve ya ola yın ken di si buz da ğı nın (Eis berg­Ays­berg) sa de ce gö rü nen –su üs tün de olan kıs mı dır. Ola yı ka pat mak için şu ve ya bu Gla dio­maf ya un su ru ­ör ne ğin Ağar­ kur­ban edi lir. Bu do ğal dır. Önem li olan, bir­iki si ya si sıy rık la bu ba di re yi at lat mak tır. Bur­ju va zi, bu gün, bu nun la uğ raş mak ta dır. “Gla di ole”lar (kü çük kı lıç lar) fe da edi li yor­lar, Gla dio dü ze ni da ha faz la teş hir ol ma­sın di ye. “Bü yük kı lıç lar” ise (Cum hur baş­ka nı, Ge nel kur may, Baş ba kan vs.) te miz top lum na ra sı atı yor lar, “gi di le bi le cek ye re ka dar gi dil sin” di yor lar. Ama ay nı za man­da ola yın bir an ön ce so nuç lan dı rıl ma sı nı is ti yor lar. Yar gı ola ya el at mış ve so nuç­lan dı ra cak tır! Gla dio’nun mah ke me si, Gla dio’nun yar gı sı, Gla dio’yu yar gı la ya­cak! “Te miz” top lum is te yen ler, top lum da te miz bir yer bı rak ma yan lar dır. Top lu mu kir le ten ler dir. Baş ka tür lü de ya pa maz lar­dı. Çün kü em per ya liz min ve yer li iş bir lik çi­le ri nin sı nıf sal çı kar la rı “kir li” top lu mu ka­çı nıl maz kı lı yor du. Ka pi ta liz min ge nel kri zi ko şul la rın da baş ka yol da yok! Ya zı mı zın baş lı ğı na dö ne lim: Ka pi ta liz min ge nel kri­zi ko şul la rın da bur ju va dev let! So ru nu ele alı şı mız dan an la şı la ca ğı gi bi bur ju va dev­le tin de ği şi mi, sa de ce Tür ki ye’ye öz gü bir ge liş me de ğil dir. Bu, ev ren sel ge liş me nin Tür ki ye’ye yan sı ma sı dır, ka pi ta liz min ge­nel kri zi nin Tür ki ye’de ki dev let ya pı sı nı, dev let hu ku ku nu et ki le me si dir.

Ar tık söz ko nu su olan, fe oda liz me kar­şı mü ca de le eden, ye ni yi tem sil eden ve bun dan do la yı da ta ri hi ile ri ci lik mis yo nu olan bur ju va zi de ğil dir. Ar tık söz ko nu su olan, bu bur ju va zi nin eko no mik va ro luş ko şu lu nu oluş tu ran ve yi ne fe odal üre tim bi çi mi ne gö re ta ri hi ile ri ci ko num da olan

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

21

ka pi ta lizm de de ğil. Esas olan bur ju va zi­nin ve ka pi ta liz min son ra ki dö nem ler de şu ve ya bu ül ke de oy na mış ol duk la rı ta­ri hi ile ri ci ro lü bir ke na ra bı ra kır sak, ka pi­ta liz min çü rü me ye baş la ma sı, en azın dan üre ti ci güç le rin ka rak te ri ile üre tim iliş ki le ri ara sın da ki uyum lu luk ya sa sı nın uyum­suz lu ğa dö nüş me si; ya ni, ka pi ta liz min İn­gil te re, ABD, Fran sa vb. ül ke ler de sa na yii dev rim le ri nin so nuç lan dı ğı (dönem ola rak 19. yy’ın ilk ya rı sı) dö nem ler den be ri üre­ti ci güç le rin ge liş me si önün de en gel ol ma­sı dır. Da ha o za man Marks ve En gels bu tes pi ti ya pı yor lar dı. Üre ti ci güç le rin ge liş­me si önün de en gel ol ma, bu nun so nu cu ola rak gün de me ge len ka pi ta liz me öz gü özel lik le rin bü tün çıp lak lı ğıy la gö rül me si, an cak 20. yy’dan iti ba ren açı ğa çık ma ya baş la mış lar dır. Ka pi ta liz min en son aşa­ma sı olan em per ya lizm, çü rü yen, asa lak­la şan, ran ti ye le şen, te kel le şen, iş siz li ği kro nik leş ti ren, üre tim de du ra ğan lı ğa ne­den olan, yol suz lu ğu, rüş ve ti, uyuş tu ru­cu ti ca re ti ni her tür lü ka ran lık iş le ri­maf­ya fa ali ye ti ni­meş ru laş tır an ka pi ta liz min, ta ri hi ola rak öm rü nü dol dur muş lu ğu nun ifa de si dir. Böy le bir sis tem, ha ki mi ye ti ni sür dür me nin bir yo lu ola rak ge niş yı ğın­la rı yoz laş tı rır ken, top lum sal çü rü me ye iter ken, ken di si de çü rü müş olu yor du. Le­nin’in Em per ya lizm ya pı tın da bah set ti ği ku pon ke si ci ler, ran ti ye ci ler, dev let ola­rak ran ti ye ci lik, ka pi ta liz min va ra bi le ce ği en son yoz luk, asa lak lık aşa ma sı ola rak top lum sal bir güç ol ma nın, ha kim sı nıf a­rın bir kıs mı nı oluş tur ma sı nın öte sin de, maf ya ile de bir le şe rek dev le ti ve top lu mu yön len di ren bir güç ol muş tur. Gla dio’lu maf ya lı ran ti ye ci ler, dev le tin, top lu mun zir ve si ne yer leş miş du rum da lar. Bu en azın dan Tür ki ye’de böy le. Bu asa lak lar ve hır sız lar, Tür ki ye’de iş bir lik çi bur ju va zi nin

ve bü yük top rak bey le ri nin önem li bir bö­lü mü nü oluş tu ru yor lar. Bu un sur lar, Tür ki­ye gi bi bur ju va kül tü rün, bur ju va de mok­ra si an la yı şı nın, bur ju va ku rum laş ma la rın he nüz ge le nek sel leş me di ği, fe oda liz min et ki si ni sür dür dü ğü ül ke ler de ge liş me­le ri nin en iyi or ta mı nı bul muş lar dır. Em­per ya lizm, yer li bur ju va zi, fe odal ve bur­ju va laş ma ya yüz tut muş fe odal güç ler! Bu üç gü cün bi le şi mi nin ba zı özel lik le ri var dır: Bun lar, hiç bir top lum sal de ğer ta­nı mı yor lar. On la rın ta nı dı ğı ye ga ne de ğer, de ğer siz lik tir. On lar açı sın dan suç ve iha­net te hiç bir sı nır yok tur. On lar, her tür lü ah lak an la yı şın dan yok sun dur lar. Ta nı­dık la rı ve be nim se dik le ri ye ga ne “ah lak”, ah lak sız lık tır. On lar, ya sa ta nı maz lar. Ta­nı dık la rı ve be nim se dik le ri ye ga ne ya sa, ka nun suz luk tur. Ya şam la rın da (yoz laş ma, skan dal, se fa hat, sos ye te fu hu şu, çü rü me vs.) öl çü ta nı maz lar. Ta nı dık la rı ye ga ne öl çü, öl çü süz lük tür. On lar, ka pi ta list bar­bar lı ğın tem sil ci le ri dir.

Kla sik bur ju va dev let, kla sik bur ju­va dev let hu ku ku ve ana ya sa sı ka pi ta list bar bar lı ğın önün de en gel dir. Ka pi ta list bar bar lı ğın tam ha ki mi ye ti, bur ju va dev let ya pı lan ma sı nı ve ya sal an la yı şı nı de ği şi­me uğ rat mak la müm kün ola cak tır. Dev let, bü tün ku rum la rıy la bar bar lı ğın dev le ti, ya­sa lar bar bar lı ğın ya sa sı ol ma lı dır. Gös ter­me lik de ol sa, “ba ğım sız” yar gı or gan la rı ol ma ma lı dır. Mu ha lif med ya ol ma ma lı dır. Bar bar lı ğın önün de ki bü tün bur ju va ku­rum sal en gel ler, bar bar lı ğın araç la rı na dö nüş tü rül me li dir. Baş ba ka n’a ön ce “fa­sa fi so”, son ra da “araş tı ra ca ğız” de dir ten ko şul lar or ta dan kal dı rıl ma lı dır. Ka pi ta list bar bar lı ğın dev le ti, he sap ver me me nin dev le ti dir. Gös ter me lik de ol sa, he sap so­ran ko şul lar or ta dan kal dı rıl ma lı dır.

Kapitalizmin Genel Krizi Koşullarında

22

Ka pi ta list bar bar lı ğa Gla dio­maf ya dev le ti ve ya dik ta tör lü ğü te ka bül et mek­te dir. Bu, em per ya lizm­ha kim sı nıf­maf ya dik ta tör lü ğü dür. Ha kim sı nıf ar maf ya laş­mış tır ve ya maf ya, ha kim sı nıf mer te be­sin de ki si ya si ye ri ne tam an la mıy la yer­leş miş tir.

Ge le nek sel bur ju va top lum da ar tı de­ğer, sa na yii ka pi ta list le ri, ti ca ret ka pi ta list­le ri, ban ka cı lar ve top rak bey le ri ara sın­da ki pay la şı lar ve yö ne tim, bur ju va zi nin üre ten ke si mi nin elin de dir. Ya ni sa na yii bur ju va zi si (em per ya list ül ke ler de ma­li oli gar şi, Tür ki ye gi bi ül ke ler de sa na yii bur ju va zi si ve bü yük top rak bey le ri). Şim­di, ar tı de ğer den pay alan lar ara sın da ran­ti ye ci ler ve maf ya da yer al mak ta dır. Bu ta ba ka da ha ön ce de pa yı nı alı yor du. Ama bu gün ve ya 21. yy’a gi rer ken, 20. yy’ın ba şın da ki ran ti ye ci lik ye ri ni, ör güt­lü ve maf ya ile bir leş miş bir ran ti ye ci li ğe bı rak mış tır. Bu ke sim, Tür ki ye ör ne ğin de gö rül dü ğü gi bi si ya si ik ti da rı elin de tu tan ke sim dir. Ve eko no mi po li ti ka sı nı (uyuş­tu ru cu mad de ti ca re ti, si lah ka çak çı lı ğı, ku mar ha ne ge lir le ri, fa iz vs.) em po ze et­mek te dir. Bu ke sim Gla dio­maf ya dev le­ti ni ve hu ku kla rı nı (hu kuk suz luk) tem sil et mek te dir. Tür ki ye’de fa şist dik ta tör lü ğün di ğer adı, Gla dio­maf ya dik ta tör lü ğü dür.

Si ya si erk, üret me yen ama yağ ma­la yan ke si min elin de dir. Bu ke sim, dev­le ti, ku rum la rı nı, si ya si par ti le ri ken di an la yı şı doğ rul tu sun da şe kil len dir mek te­dir. Ya ni Gla di olaş tır mak ta ve maf ya laş­tır mak ta dır. Maf ya ile ba ğı olan la rın Cum­hur baş ka nı, Baş ba kan ol ma la rı, o ül ke de maf ya laş ma nın bo yut la rı nı gös ter mez mi? (Özal, Çil ler) Fa şist maf ya un su ru Çat lı’nın “şe ref i”, “yurt se ver” ilan edil me­si, maf ya şef e ri nin ce na ze tö ren le ri ne res­mi yet ve ril me si (bay rak, çe lenk) ve si ya si

kad ro la rın bu tö ren ler de boy gös ter me si, si ya si er kin kim le rin elin de ol du ğu nu gös­ter mi yor mu? Bu, di ya lek tik bir ge liş me dir. Ser best re kabet çi dö nem de dev let ve top­lum ya şa mın da mün fe rit ola rak or ta ya çı­kan ol gu lar, em per ya liz me ge çiş le, ya vaş ya vaş “nor mal” ol gu la ra dö nüş müş ler dir. Em per ya list met ro pol ler de ki bu ge liş me, ba ğım lı, ye ni sö mür ge ül ke le re da ha kap­sam lı ve şid det li yan sı mış tır.

Şim di ne ola cak? Ya ka pi ta list bar bar­lık ya sal laş tı rı la cak ya da bu sis tem yı kı­la cak. Gla dio­maf ya dev le ti, hu kuk dı şı bir dev let tir. Bu dev let, en ağır sö mü rü nün, en ağır bas kı nın, Kürt ulu su nu kat let me­nin, en de rin ve kap sam lı yoz laş ma nın, çü rü me ve yağ ma la ma nın dev le ti dir. Şim­di sı ra, bu özel lik ler ta şı yan dev le ti meş­ru laş tır mak ta . Böy le bir dev let, bir ta raf tan top lum, say dı ğı mız özel lik le ri ka nık sa tı la­rak tep ki siz leş ti ril erek, di ğer ta raf tan da hu ku ken ya sal laş tı rı la rak meş ru laş tı rı la­cak tır. Kla sik bur ju va dü zen de şid det hu­ku ka bağ la nır. Ama Gla dio­maf ya dik ta­tör lü ğün de hu kuk şid de te bağ la nır. Şim di sı ra şid de tin, yağ ma la ma nın, yoz lu ğun, çü rü müş lü ğün vs. hu ku ku nu for mü le et­mek te ve ku rum laş tır mak ta dır. Bu gün kü Tür ki ye’de, dev let ve hu kuk sal ya pı lan­ma sı, şid de ti, maf ya cı lı ğı sı nır lı yor, cen­de re için de tu tu yor. Şim di sı ra, bu sı nır la­rın or ta dan kal dı rıl ma sın da dır. Ka pi ta list bar bar lık, bu ge liş me le ri ka çı nıl maz kı lı­yor. Ka pi ta list bar bar lık, dev le tin, ken di ya sa sı na, dev let an la yı şı na gö re ya sa dı şı olan ör güt len me si ni meş ru kıl mak, ya sal­laş tır mak an la mı na gel mek te dir.

Ya da bu sis tem yı kı la cak tır, yı kıl mak zo run da dır.

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

Ka dın so ru nu, in san lık ta ri hi nin en es ki so ru nu ola rak bi li nir. Çün kü; ka dın kö le le­şen ilk in sa ni ya ra tık tır. Ka dın, kö le va rol­ma dan ön ce kö le ol muş tur.

Ge nel ola rak ka dın so ru nu nun özel mül ki ye tin do ğu şuy la or ta ya çık tı ğı nı bi li­riz. Do lay asıy la so ru nun or ta dan kalk ma­sı nın da özel mül ki ye tin tas fi ye si ne bağ lı ol du ğu nu, ka dın so ru nu na kar şı her dü­zey de mü ca de le nin, özel mül ki yet dün­ya sı na kar şı mü ca de le ye kilit len di ği ni de bi li riz. Te mel doğ ru bu ol mak la bir lik te, so ru nun do ğu şu nu ve do layı sıy la or ta dan kal kı şı nın ko şul la rı nı, et ken le ri ni ve da­ha sı so ru nun bü rün dü ğü bi çim le ri kav ra­ma ya yet mi yor. Ör ne ğin, ka dın ile er kek ara sın da ki ilk iş bö lü mü içindeki görevleri, ilkel komünal toplumdaki toplumsal niteli­ğini kaybettikten sonra, bi çimleri değişse de bü tün sı nıf ı top lum lar da özel hizmet

niteliğe bürünerek ol du ğu gi bi ka lı yor; özel mül ki ye tin tas fi ye sin in ger çek leş ti ği sos ya liz min ku ru lu şu sürecinde, ka dı nın öz gür leş me si nin önün de bü yük bir en gel ve sa yı sız acı lı mü ca de le le ri ge rek ti re cek ka dar bü yük bir so run ol ma ya de vam edi­yor.

De mek ki so ru nu in ce le me ye, ka dın­la er kek ara sın da ki bu ilk iş bö lü mün den baş la ya rak, top lum sal iş bö lü mü, mül ki yet, ai le ve yö ne tim (si ya sal) iş le ri nin ev ri mi için de ele al ma lı yız.

Di ğer yan dan, son dö nem fe mi nist le r, ‘mark siz min ka dın so ru nuy la il gi len mek­le bir lik te ka dın so ru nu nu çö züm le ye me­di ği ni, ka dın so ru nunun te orik te mel le ri ni ku ra ma dı ğı nı’ id dia et mek te dir ler. Bu id­dia, boş ol mak la bir lik te yi ne de kav ra yış ek sik lik le ri du ru mun da ka fa la rı ka rış tır­mak ta dır. Ka dın so ru nunun na sıl oluş tu ğu

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

24

üze rin de du ra ca ğı mız ya zı, ay nı za man­da fe mi nist le rin id di ası nın boş lu ğu nu da gös te re cek tir.

Çün kü mark siz min us ta la rı kadın so­ru nunu, ge çen yüz yı lın son çey re ğin de ken di le rin den ön ce ki araş tır ma la rın or ta­ya çı kar dık la rı nın üze rin den ele al dı lar. Bu araş tır ma la rın ma ter ya list yön tem le ye ni bir ana liz i, ko nu nun baş oto ri te si En­gels’in ça lış ma sı nın ana göv de si ni oluş­tu rur. En gels, ön cel le rin araş tır ma la rı nı, tıp kı on lar gi bi ta rih ön ce si da hil ol mak üze re ya şan mış ya da ya şan dı ğı var sa yı­lan in san top lu luk la rı nın, mad di ya şa mın üre tim sü re ci için de bir bir le riy le kur duk la rı iliş ki ile so yun üre ti mi sı ra sın da kur duk la­rı iliş ki nin kar şı lık lı bağ lan tı sı ve bir bi ri ne et ki le ri üze rin de dur muş tur. Bi raz açım lar­sak; in san lı ğın ge çir di ği her bir ev re, mad­di ya şa mın üre tim tar zı (bu tar zın un sur­la rı olan üre ti ci güç ler ve üre tim iliş ki le ri) in san so yu nun üre ti mi tar zı ile bağ lan tı lı bir ge liş me gös ter miş tir. En gels, “Ai le nin Özel Mül ki ye tin Ve Dev le tin Kö ke ni”nin bi­rin ci bas kı sı nın ön sö zün de bu ba ğım lı lı ğı ve pa ra lel li ği şöy le ku rar: “Be lir li bir ta rih­sel dö nem ve be lir li bir ül ke de ki in san la­rın için de ya şa dık la rı top lum sal ku rum lar, bu iki tür lü üre tim ta ra fın dan, bir yan dan eme ğin, öbür yan dan dan da ai le nin eriş­miş bu lun du ğu ge liş me aşa ma sı ta ra fın­dan be lir le nir. Eme ğin eriş miş bu lun du ğu ge liş me aşa ma sı ne ka dar dü şük, top lam emek ürü nü ve bu nun so nu cu, top lu mun sa hip ol du ğu ser vet ne ka dar az ise, kan ba ğı nın ağır ba san et ki si, top lum sal dü­zen üze rin de o ka dar çok be lir le yi ci gö rü­nür. Ama kan ba ğı na da ya nan bu top lum­sal ya pı çer çe ve sin de, emek üret ken li ği git gi de ar tar; ve bu nun la bir lik te, özel mül­ki yet ve de ği şim, ser vet ler ara sın da eşit­siz lik, baş ka sı nın iş gü cün den ya rar la­

na bil me ola na ğı, so nuç ola rak, sı nıf ar ara sın da ki kar şıt lık la rın te me li de ge li şir... (bu kar şı tık dev ri me ka dar gi der..bn) Kan ba ğı üze ri ne ku rul muş es ki top lum, ye ni ye ni ge liş miş sı nıf a rın ça tış ma sı so nu cu de ği şir; ye ri ni,... dev let için de ör güt le nen ai le re ji minin ta ma men mül ki yet re ji mi ta­ra fın dan be lir len di ği sı nıf ar ça tış ma sı ve sı nıf ar sa va şı mı nın .... öz gür ce ge liş ti ği ye ni bir top lu ma bı ra kır.”

Demek ki, üretici güçlerin geri, üretimin düşük olduğu ilk zamanların insan toplu­lukların gelişmesinde kan bağına dayalı örgütlenmenin etkisi daha belirgindir. Üre­tici güçler gelişip üretim arttıkça, kan ba­ğına dayalı toplumsal örgütlenme tarihsel süreçteki etkinliğini kaybediyor. Bu iki du­rum, ailenin ve tabi kadının tarih boyunca geçirdiği evrimin, maddi yaşamının üretim tarzındaki gelişmeyle doğrudan bir bağ­lantı içinde olduğunu açıklıyor.

Bu yüz den En gels, ka dın cins ile er kek cins ara sın da ki iliş ki tar zı nın bü tün, ev re­le ri ni ve ai le yi, iş bö lü mü mül ki yet, sı nıf ar ve yö net me (dev let ) un sur la rı ile bir lik te, bu un sur la rın ge li şim sey riy le bir lik te ele al mış; Ai le nin, Özel Mül ki ye tin ve Dev le tin Kö ke ni ad lı baş ya pı tı oluş tur muş tur.

***İn san lı ğın ya ba nıl lık ve bar bar lık de­

nen ilk iki ev re sin de­ ki bu na mark si zm, te mel özel lik le ri ne de niy le il kel ko mü nal top lum de mek tedir­ ka dın so ru nu di ye bir so run yok tur. Ka dın ile er kek –top lu mun tüm üye le ri ara sın da ki iliş ki nin ni te li ği de ay nı dır– eşit iliş ki ler için de dir ler. Ka dın ile er kek ara sın da iş bö lü mü var dır, ama bu do ğal bir iş bö lü mü dür. Bir cin sin di ğer cins üze rin de özel hak ya da ta sar ru fu­nu ge tir me yen, so yun üre ti mi nin me ka­na bağ la yı cı lı ğı ile mad di ya şa mın üre­ti mi nin ha re ket li li ği nin ge rek tir di ği ka dar

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

25

bir fark lı lık tan baş ka bir özel li ği ol ma yan iş bö lü mü dür. Ka dın; so yun üre ti mi ev ve ev le il gi li iş le re, er kek ise dı şar da ki iş le­re bak mak ta dır. Top lu lu ğun üye le ri mad­di ya şa m araç la rı nı kol ek tif ola rak üre tip ko lek tif ola rak kul lan mak ta dır lar. Ka dın ile er kek ara sın da ki iliş ki de bu kol ek ti vi zm le uyum lu dur. İş bö lü mü döl alıp ver me ba­kı mın dan ku rul muş ve bu nu ta mam la yan bir iş bö lü mü dür. İn san soy zin ci ri ana ya gö re be lir len mek te; ya ni, ana lık hu ku ku bu iliş ki le ri tem sil et mek te dir.

İn san top lu luk la rı nın tü ke ttik le rin den faz la üret me ye baş la ma sı, “dı şa rı da ki” üre ti ci nin elin de faz la nın bi rik me si, bu ilk in san lık ale mi nin ya şa mı nı da kök lü ola­rak de ğiş tir miş tir. Eşit iliş ki le r ye ri ni, elin­de faz la yı bi rik ti re ne, ser ma ye edi ne ne ba ğım lı lık iliş ki le ri ne bı rak mış tır. İş te ka­dın cins le er kek ara sın da ki il kel eşit iliş­ki ler bu el de faz la nın bi rik me siy le, faz la yı bi rik ti ren er ke ğin ka dı nı ken di ne ba ğım lı kıl ma sı, ser ve tin ve ço cuk la rın “sa hi bi” ol ma sıy la da hu ku kun mer ke zi ne yer leş­me si iz le miş tir. Bu ge liş me için de, ka dın cin si ya nısıra top lu luk üye le ri nin ço ğu nun ya ni er kek le rin de gens baş ka nı nın/aşi ret re isi nin ege men li ği al tın a gi ri şi de ger çek­leş miş tir. Gi de rek; ürün faz la sı nı mül ki yet edi nen le r bir sı nıf, mül ki yet ten yok sun la r bir baş ka sı nı fı oluş tur muş; ar tık in san lık sı nıf ı top lum dö ne mi ne geç miş tir. Bu nu da bir, sı nı fın diğer sı nıfı yö ne ti mi de mek olan dev le tin do ğu şu iz le miş tir.

En gels, “Ta rih te ken di ni gös te ren ilk sı nıf ça tış ma sı, er kek le ka dın ara sın da ki uz laş maz kar şıt lı ğın ka rı­ko ca ev li li ği için­de ki ge liş me siy le; ve ilk sı nıf bas kı sı nı da di şi cin sin er kek cins ta ra fın dan bas kı al­tı na alın ma sıy la dü şüm deş tir” der. Ka dın ile er kek cins ara sın da ki iliş ki tar zı ve her iki cin sin ko num la rın da ki bu kök lü de ği­

şik lik “ana lık hu ku ku “nun yı kı lı şı ile ka dın cin sin bü yük ta rih sel ye nil gi si, ba ba lık hu­ku ku nun ku ru lu şu ile er ke ğin ka dın üze­rin de özel ni te lik te ege men li ği nin baş lan­gı cı olur.

Ta rih sel ola rak bar bar lı ğın son la rı na doğ ru ka dı nın (ve ta bii er ke ğin ) ko num­la rın da, kar şı lık lı iliş ki le rin de ger çek le şen kök lü de ği şik lik, bu ev re de mad di ya şa­mın üre tim tar zın da, mül ki yet iliş ki le rin de­ki kök lü de ği şik li ğin so nu cu ol muş tur. Bu ye ni du rum/ko num “uy gar lık” de nen bü tün sı nıf ı top lum lar da bi çim de ğiş tir se de ay­nı öz de kal mış tır.

Ge nel hat la rı nı be lir tti ği miz bu ge liş­me nin han gi sü reç te ve han gi et ken ler­le oluş tu ğu nu an la mak için il kel ko mü nal top lu mu sözko nu su bü tün un sur lar la bir­lik te ele ala ca ğız.

İl­kel­Ko­mü­nal­Top­lum­ve­Ka­dın­Üre­tim­tar­zıİn san lı ğın ta rih ön ce si dö ne mi, olan il­

kel ko mü nal top lum, ken di sin den son ra ki top lum lar dan pek çok te mel ol guy la ay­rı lır. İn san lık bu ev re de il kel ko mü niz mi, üre tim de ve bö lü şüm de ko lek ti viz mi ya­şa mış tır. Ya ni; mül ki yet, üre tim, bö lü şüm gibi ya şa mın bü tün di ğer alan la rı, kan ba ğı na gö re oluş muş in san top lu luk la rın­da (gens) or tak tır. İn san lar bir lik te üre tir, bir lik te tü ke tir ler. İn san lı ğın ilk ev re si ni bi­linç li bir bi çim de ele alan ilk ki şi Mor gan(1) dır ve o, bu dö ne mi, ya ban cı lık ve bar bar­lık ola rak ayı rır. An cak bu ra da sözko nu su edil me si ge re ken asıl sorun, ilk dö nem ve uy gar lık de nen üçün cü dö ne me, ya ni sı­nıf ı top lum la ra na sıl ge çil di ği dir.

Mor gan’ın kav ram la rıy la ta rih ön ce si dö nem, her iki si de üçer ara aşa ma dan olu şan ya ba nıl lık ve bar bar lık tır. Ya ba nıl­lı ğın ilk ev re sin de in san lar yal nız ca bit ki

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

26

kök le riy le ya şam la rı nı sür dü rü yor lar dı. Or ta ev re sin de ba lık av cı lı ğı ya pı yor ve ate şi bu lu yor lar. Bu bu luş la rı on la rı ne hir ve de niz kı yı la rı nı iz le ye rek yer le şim alan­la rı kur ma ya yö nel ti yor. Ya ba nıl lı ğın en son ev re si, ok ve ya yın keş fi ve av lan ma­da kul la nıl ma sıy la ka rak te ri ze olu yor. Ya­ba nıl lık ta, in san la rın mad di ya şa mın üre­ti mi et kin li ği nin içe ri ği; ürün le rin do ğa da do ğal şek liy le el de edil me si ve yi ne hiç bir de ği şik li ğe uğ rat ma dan tü ke til me si dir. Bu et kin li ğe ba sit iş alet le ri nin üre ti mi ve kul­la nı mı eş lik edi yor.

Bar bar lı ğın ilk ev re sin de çöm lek bu­lu nu yor. Or ta bar bar lık ta ise, ba tı ya rım­kü re sin de su lu ta rım, ba rın ma yer le ri nin ya pı mı (mi ma ri ) ge li şi yor. Do ğu ya rım kü­re sin de ise hay van la rın ev ci leş ti ril me siy le hay van cı lık ve ço ban aşi ret le ri ge li şi yor. Son bar bar lık ta de mir bu lu nu yor, er gi ti li­yor; av ve ev alet le ri ya pı lı yor.

Bar bar lık ta ki ik ti sa di et kin li ğin esa sı; do ğa dan el de edi len ürün le rin her han gi bir de ği şik li ğe uğ ra mak sı zın ço ğal tıl ma sı, ya ni, ürün faz la sı na ula şıl ma sı dır. Do ğa ürün le ri el de et me de kul la nı lan alet le rin ya pı mın da ge liş me ve yer le şim alan la rı ya pı mın da iler le me ger çek le şi yor.

Uy gar lık; do ğa ürün le ri nin ol du ğu gi bi de ğil, ham mad de ola rak ku llan dı ğı dö­nem. “İn sa nın do ğal ürün le ri ham mad de ola rak kul lan ma yı öğ ren di ği, asıl an lam­da sa na yi ve us ta lık dö ne mi.” (En gels) Bu dö nem fo ne tik al fa be ve ya zı nın bu lun ma­sıy la baş lı yor. Uy gar lık, sı nıf ı top lum la rın ilk bi çi mi olan kö le ci top lum la baş lar.

Gens ve işbölümüYa ba nıl lı ğa grup ha lin de ev li lik denk

dü şü yor. Bar bar lı ğa, iki baş lı ai le; uy gar­lı ğa ise tek eş li ev li lik, da ha doğ ru su ka­rı­ko ca ev li li ği denk dü şü yor. İlk iki ev li lik­te soy zin ci ri ka dı na gö re be lir len di ği için

ana lık hu ku ku ha kim; ka dın topluluk için­de say gın ve öz gür bir konuma sahipken, ka dın ve er kek cins eşit iliş ki ler için dedir. Bar bar lık la uy gar lık ara sın da, da ha doğ­ru su il kel ko mü nal top lum dan sı nıf ı top­lu ma ge çiş ara ev re si nde, ata er kil ai le ve ana lık hu ku ku nun yı kı lı şı yer alır. Uy gar lı­ğa dam ga sı nı ba san tek eş li ev li lik ise; “ ka rı”nın “ko ca”nın özel ege men lik ala nı na gi ri şi, ba ba lık hu ku ku nun ha ki mi ye ti dir.

Ka dın so ru nunun do ğuş ko şul la rı asıl ko nu muz ol du ğu için top lum la rın ev ri mi ne bu özel ya nı açık lı ğa ka vuş tur mak ama­cıy la ba ka ca ğız. An cak so ru nun, in san top lu lu ğu nun ge nel ya pı sı ve ik ti sa di­top­lum sal et kin li ği için de na sıl oluş tu ğu nu gö­re bil mek için “ya ba nıl lık ve bar bar lık”tan olu şan il kel ko mü nal top lu mu ge nel ya pı­sıy la bir lik te ele ala ca ğız.

Ya ba nıl lık ta gö rü len in san top lu luk­la rı ge nel ola rak kan ba ğı na da ya lı, kü­çük top lu luk lar dır. Bun la ra gens de ni yor. Gens ya ba nıl lı ğı n or ta ev re sin de do ğu yor, bar bar lı ğın aşa ğı aşa ma sın da ge liş me si­nin do ru ğu na ula şı yor. İn ce le me ye ko nu olan Ame ri ka’nın kı zıl de ri li ka bi le le ri gens (gen ti li ce) ör güt len me nin en yet kin bi çi mi­ni su nu yor. Aşi ret ler ve ka bi le ler, gens ler­den olu şan ak ra ba lık/kan ba ğı iliş ki le ri ne da ya lı top lum sal ör güt len me ler dir. Ba zı du rum lar da bir kaç aşi ret ya da bir kaç ka­bi le nin bir leş me sin den kon fe de ras yon ör­güt len me le ri do ğar. Ama baş lan gıç ta iki gen se bö lü nen aşi ret ler, nü fuz ar tık ça da­ha çok gen se bö lün mek te, top lum sal ör­güt len me de gi de rek bü yü mek te dir.

İlk ha liy le son de re ce ya lın olan gen­til li ce ör güt len me, “ken di sini do ğu ran top­lum sal ko şul la ra ta ma men uy gun dü şer. Bu ko şul la ra öz gü ve bu ko şul la rın ken di­li ğin den kü me len me sin den baş ka bir şey de ğil dir; bu bi çim de ör güt len miş bir top­

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

27

lum için de do ğa bi le cek bü tün ça tış ma la rı bir dü ze ne koy ma ya ye te nek li dir.”(2) Dış ça tış ma la rı ise, sa vaş lar, ya ni aşi ret ler ara sı sa vaş lar çö züm ler. So nuç, sa va şan ta raf ar ca ka bul edi lir; “sa vaş ta bir aşi ret yok ola bi lir ama kö le leş mez.”(3) Gen til li­ce ör güt len me si bü yük ama dar dır. Bu nun ne de ni; “on da ege men lik ve kö le lik için hiç bir yer bu lu nma ma sı dır. İçin de hak lar ve gö rev ler ara sın da he nüz hiç bir ayı rım yok tur...”(4) Gens top lu lu ğu, söy le nen ler­den an la şı la ca ğı gi bi sı nıf sal bö lün me ye uğ ra ma mış tır; bö lün me sa yı sal ve cin sel­dir. Dış ça tış ma la ra ko nu ola cak so run­la rın, oluş tu ru la cak çö züm sı nır la rı ise, aşi ret ler ara sın da ki av alan la rı nı ayı ran ta raf sız ko ru yu cu or man lar la be lir len miş­tir. Nü fu sun son de re ce sey rek yer leş ti ği gens te iş bö lü mü ken di li ğin den, ya ni do­ğal dır; yal nız ca cins ler ara sın da dır.

“Er kek sa va şır, ava ve ba lı ğa gi der, il kel be sin mad de le ri ve bun la rın ge rek­tir di ği alet le ri sağ lar. Ka dın ev de uğ ra şır, yi ye cek ve giy si le ri ha zır lar; ye mek pi şi rir, do kur, di ker. İki si de ken di ala nın da ege­men dir; er kek or man da, ka dın ev de. İki si de yap tı ğı ve kul lan dı ğı alet le rin sa hi bi dir. Er kek si lah la rın, av cı lık ve ba lık çı lık alet­le ri nin; ka dın ev eş ya la rı nın.”(5) Ev eko­no mi si bü tün gens üye le ri ara sın da ge nel ola rak or tak, kul la nı lan ve iş le nen her şey or tak; ev, bah çe, oy ma ka yık, vb. Sı nıf ı top lum lar da bir sah te kar lık tan baş ka bir an la ma gel me yen, “ki şi sel ça lış ma nın mey ve si olan mül ki yet fik ri, yal nız ca ve yal nız ca bu ra da ge çer lidir.” (6)

Gö rül dü ğü gi bi il kel ko mü nal top lu mun ya ba nıl lık de nen ev re sin de ilk iş bö lü mü, ken di li ğin den bir karaktere sahip, yal nız­ca cin se gö re. En gels; “ta rih te ilk iş bö lü­mü, ka dın la er kek ara sın da döl alıp ver me ba kı mın dan ya pı lan iş bö lü mü dür.” di yor.

İn san so yu üre ti mi nin bu ilk ey le mi ni so­yun bes len me si ve ba kı mı, ya şam ih ti yaç­la rı nın gi de ril me si ni sağ la ya cak son ra ki ey lem ler ta mam lı yor. Bu ra da; do ğan ço­çuk la rın ba kı mı ve bes len me si, evin ve ya kın çev re si nin iş le ri ka dın için ilk iş bö lü­mü nü ta mam la yan un sur lar ola rak var lar ve son ra ki bü tün sü reç ler de de öz ola rak de ğiş me den ka lı yor lar. İn san lı ğın ya şam ma ce ra sı nın ilk ev re sin de do ğal olan, zo­run lu da olan bu iş bö lü mü ve iş ler, top­lum sal ka rek ter li dir ve ka dı nın top lum için­de ki bu do ğal ve zo run lu (zo run lu, çün kü; do ğur ma ye te ne ği yal nız ca ka dın fiz yo lo­ji si ne ait bir ol gu dur) ro lü, ona say gın lık ve pek çok du rum da üs tün lük sağ lar. Ama ay nı iş ler ve ay nı rol, son ra ki sü reç ler de bu nu sağ la ya maz. Tersine ka dın cin sin ana lık ro lü ve eve ba ğım lı lı ğı, son ra ki sü­reç ler de mül ki yet, üre tim iliş ki le ri nde ki de­ği şik li ğe bağ lı ola rak kö le leş me si ni ko lay­laş tı ran el ve riş li ze min ha li ne ge lir. Bu nun na sıl müm kün ol du ğu na geç me den ön ce ya ba nıl lık ta “ai le” ya pı sı na ba ka lım.

Ai­le­ve­Ka­dınYa ba nıl lık dö ne mi nin bü tü nü ne grup

ha lin de ev li lik denk dü şer. Grup ha lin de ev li li ğin kan daş ai le di ye ad lan dı rı lan bi­rin ci bi çi min de ka dın lar ve er kek ler birbir­leriyle do ğuş tan ev li sa yı lır. Bu ai le de ka rı­ko ca grup la rı, ku şak la ra gö re ay rıl mış tır. Ay nı ku şak ta ki bü tün ka dın lar la er kek ler do ğuş tan ev li sa yı lır. Do la yı sıy la, ço cuk­la rın da çok sa yı da ba ba la rı ve an ne le ri var dır. İki cins ara sın da ki iliş ki nin bir tek sı nır la ma sı var; de ği şik ku şak la ra men­sup ka dın ve er kek le rin ev len eme me si.

En gels, ta ri hin sö zü nü et ti ği en ya ba nıl halk la rın bi le kan daş ai le üze ri ne ke sin ör­nek ver me di ği ni, ama kan daş ai le nin va­rol muş ol ma sı ge rek ti ği ni söy lü yor. Ona

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

28

gö re, 19. yüz yıl so nu na ka dar ya şa yan “ge ri” halk lar dan, “yü rür lük te olan Ha va ii ak ra ba lık sis te mi”, bir za man lar kan daş ai le bi çim le ri nin ya şan mış ol ma sı ge rek­ti ği ni açıkl amak ta dır.

Bü tün araş tır ma cı lar ya şan mış ai le bi çim le ri nin ne ol du ğu ya da ola bi le ce ği bil gi si ne, ai le bi çim le ri ne gö re çok da ha uzun sü ren ve çok zor de ği şik li ğe uğ ra­yan ve ha la dün ya nın pek çok böl ge sin­de de ği şik bo yut la rıy la ya şa yan ak ra ba­lık sis tem le ri ni in ce le ye rek ulaş mış lar dır. “Bü tün ku ral lar dan yok sun” ai le bi çim le­rin den bi ri sa yı lan kan daş ai le, zor la ma ve sı nır la ma la rın ol ma dı ğı bu dö ne me uy­gun dur. Bur ju va ay dın la rın ve hı ris ti yan­lı ğın mis yo ne ri ro lün de ki din adam la rı ya da sö mür ge gö rev li le ri nin çok ka rı lı lık ve çok ko ca lı lık dö ne mi için; “ah lak sız lık, iğ­renç lik” gi bi ni te le me ler de bu lun ma la rı nı En gels, “top lu msal olay la ra ah lak za bı ta sı gö züy le bak mak” ola rak de ğer len dir mek­te dir. Marks’ta ay nı id di alar kar şı sın da; “il kel çağ lar da, kız kar deş ka rı idi ve bu du rum ah laka uy gun idi” de mek te dir.

Mi adı nı dol du ran kan daş ai le ya vaş ya vaş or ta dan kal kar ken ev li lik iliş ki le ri de her se fe rin de bir ön ce ki dö ne me gö­re sı nır la ma la ra uğ ru yor lar. Bu ge liş me yi En gels şöy le açık lar; “Ör güt len me nin ilk adı mı, ana ba bay la ço cuk lar ara sın da ki kar şı lık lı cin sel iliş ki nin ya sak lan ma sı ol­duy sa, ikin ci adı mı da, kar deş ler ara sın­da ki cin sel iliş ki le rin ya sak lan ma sı ol muş­tur.” (7)

İkin ci adım, bi rin ci den da ha önem li­dir, ama uy gu lan ma sı da ha güç tür ve çok ya vaş ger çek leş miş tir. Ön ce ana ta ra fın­dan kar deş ler ara sın da ev len me ya sa ğı gel miş, baş lan gıç ta bu ku ral is tis na iken za man la ge nel ha le gel miş tir. Gi de rek sı­nır la ma lar art mış, er kek ve kız kar deş le rin

ço cuk la rı ve to run, to run ço cuk la rı ara sın­da ki ev len me ler ya sak lan mış tır. Bu ra da öne min den bah se dil me si ge re ken şe y; “kandaş lar ara sın da ki ev len me le rin sı nır­lan mış bu lun du ğu aşi ret le rin, kar deş ler ara sın da ki ev li li ğin ku ral ve ya sa kal dı ğı aşi ret ler den da ha hız lı ve da ha tam bir bi­çim de ge liş miş ol duk la rı”(8)dır. Demek ki, iktisadi etken, artık toplum kurumlarının şekillenişi üzerinde etkisini giderek artırı­yor.

İl kel in san top lu luk la rı nın te me li gens­tir. Gen se da ya lı il kel ai le ler, en geç bir kaç ku şak son ra bö lün mek zo run da lar. Bar­bar lı ğın or ta sı na ka dar sü ren il kel ko mü­nal ev eko no mi si ko şul la ra gö re de ğiş se de, en geniş ai le top lu lu ğu nu ge rek ti ri yor­du. Kar deş ler ara sın da ev li li ğin ya sak­lan ma sı, es ki top lu luk la rın par ça lan ma sı üze ri nde et ki li ol muş lar dır. Ye ni top lu luk­la rın ba zı la rı bir di zi kız kar deş ten, ba zı­la rı nın ise, çe kir de ği er kek kar deş ler den olu şu yor. İş te grup ha lin de ev li li ğin ikin ci çe şi di olan or tak la şa ai le bu ge liş me ler­den do ğu yor. Ha va ii yö re sin de kız kar­deş ler, ken di er kek kar deş le ri dı şın da ki er kek le rin or tak ka rı la rı. Bu or tak ko ca lar bir bir le ri ni kar deş le ri ola rak de ğil, can yol­daş ya da or tak di ye ça ğı rı yor lar. Bu ev li­lik, ka rın daş lı ğın dı şın da bir di zi er ke ğin bir di zi ka dın la or tak la şa ev li li ği dir. Ki bu du rum za man la pek çok de ği şik li ğe uğ ra­ya rak iki baş lı ev li li ğe va rı yor. Ama muh­te me len bu iki tür grup ev li lik ve iki baş lı ev li lik yan ya na, yak la şık ay nı za man lar da de ği şik gens ler de ya şa ma ola na ğı bu lu­yor. Ana lık Hu ku ku, Mül ki yet

İliş ki le riGü nü mü ze ka dar ge len ak ra ba lık sis­

tem le ri, in san la rın uy gar lık ön ce sin de, hem de ol duk ça yay gın şe kil de or tak la şa ev li lik aşa ma sın dan ge çil di ği ni gös te ri yor.

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

29

En gels; “eğer di ni bü tün mis yo ner ler, tıp­kı vak tiy le Ame ri ka’da İs pan yol ke şiş le ri­nin yap tı ğı gi bi, hı ris ti yan ah la kı na ay kı rı bu lu nan bu du rum lar da yal nız ca ‘tik sin ti uyan dı rı cı’ bir şey gör me se ler di, Ha va ii’de ger çek var lı ğı ta nıt lan mış bu ai le bi çi mi ni bü yük ola sı lık la bü tün Po li nez ya’da gö re­bi le cek tik”(9) di ye rek bu ger çe ği di le ge­ti ri yor.

Grup ha lin de ev li lik, bir di zi er kek le bir di zi ka dı nın bir bir le ri ne kar şı lık lı sa hip ol­duk la rı bir ev li lik tir. Grup ha lin de ai le nin de ği şik bi çim le ri için de, bir ço cu ğun ba­ba sı nın kim ol du ğu bi li ne mez. Ama ana­sı nın kim ol du ğu na da ir bir şüp he ye yer yok tur. Bir ana, gen sin bü tün ço cuk la rı nı ken di ço cu ğu gi bi say sa da, ken di do ğur­du ğu ço cuk la rı öbür le rin den ayır de de bi lir. Ama bu ai le bi çi min de er kek le rin ken di öz ço cuk la rı nı be lir le me şans la rı yok tur. O yüz den dir ki, bu ai le de soy zin ci ri ana ya gö re be lir le ne bi lir. “Bü tün ya ba nıl bar bar­la rın aşa ğı aşa ma sın da bu lu nan halk lar­da ki du rum bu dur.” Bu ger çek li ği bul gu la­yan Bac ho fen, mi ras iliş ki le ri nin bi çi mi ni “ana lık hu ku ku”ola rak kav ram laş tı rı yor. En gels uy gun gör me mek le bir lik te bu kav ram laş tır ma yı ka bul et miş tir. He nüz hu kuk tan söz edi le me ye cek bir dö nem de or ta ya atı lan “ana lık hu ku ku”, tem sil et ti ği ol gu ya denk düş me si ne de niy le gü nü mü­ze ka dar gel me yi ba şar mış tır.

Grup ha lin de ev li lik, cins ler ara sın da­ki iliş ki ler de sı nır la ma lar ar tık ça ola nak sız ha le gel di ve bu nun ye ri ni gi de rek iki baş lı ai le bi çi mi al dı. Top lum sal ge liş me de il kel ko mü nal top lu mun ikin ci ba sa ma ğı olan bar bar lı ğa ulaş mış tır. Ön ce ya ba nıl lık’ı iz­le yen bar bar lık’ın ya pı sal özel lik le ri ne de­ği ne lim.

Da ha ön ce bar bar lık’ın çöm lek lik çi lik le baş la dı ğı nı söy le miş tik. De va mın da; Ba­

tı ya rım kü re sin de, su lu ta rım ve mi ma ri, Do ğu ya rım kü re de ise ya ba ni hay van la­rın ev cil leş ti ril me si ve hay van cı lık, en so­nun da da de mi rin er gi til me si var dı.

Hay van la rı ev cil leş ti ren ler, hay van sü rü le ri ni ye tiş tir me ve ko ru ma ya geç ti­ler. Bun lar ço ban aşi ret le ri oluş tur du lar. Böy le ce bi rin ci top lum sal iş bö lü mü; hay­van cı lık la ta rı mın ay rıl ma sı ger çek leş­ti. Ço ban aşi ret ler hay van cı lık tan baş ka, çe şit li be sin ler i de üre ti yor, hay van la rın yün ve de ri le ri ni iş le me ye baş lı yor lar dı. Böy le ce ürün le rin de ği şi mi için ko şul lar da olu şu yor du. Baş lan gıç ta de ği şim gens şef e ri nin ara cı lı ğıy la aşi ret ler ara sın da olu yor du. Bu de ği şim, tüm aşi re tin adı na idi; ya ni, he nüz top lum sal ka rak ter dey di. “Aşi ret” re is li ği, top lum üye le ri nin üze­rin de yer al ışına, sü rü le rin özel mül ki yet ha li ne ge li şi ne ve do la yı sıy la bi rey sel de­ği şi me ge çil di. Ve bu bi çim ege men ha le gel di. Davar, de ği şi min baş lı ca ara cıy dı.

Da var için ça yır la rın dü zen len me si ve ta hıl eki mi zo run lu ha le gel di. An cak; “da­var” için üre ti len ta hıl, kı sa za man da in san için be sin ha li ne gel di. İş len miş top rak lar he nüz aşi ret mül kü (ola rak­ ç) kal dı lar, iş­len miş top rak lar dan ya rar lan ma (hak kı) ön ce gen se, da ha son ra da, gens ta ra­fın dan ev top lu luk la rı na, son ola rak da bi­rey le re ve ril di. Yi ne de bi rey le rin kul lan ma hak kı dı şın da baş ka hak la rı yok tu.

Bu aşa ma da, hay van cı lı ğın ge liş me­si dı şın da do ku ma tez gah la rı, ki mi ma den fi liz le ri nin dö kü mü, al tın ve gü müş iş le nir ve kul la nı lır ha le ge li yor du. Hay van cı lık, ta rım ve ev sa na yi kol la rın da üre tim ar­tı şı, in san iş gü cü ne, ken di si ne ge re ken­den da ha ço ğu nu üret mek ye te ne ği ka­zan dır dı. Bu, gens ya da ai le top lu luk la rı ba şı na dü şen iş mik ta rı nı ar tır dı. “Bu ye ni du rum da, top lu luk la rın iş gü cü ih ti ya cı nı

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

30

ar tır ma yı ge rek tir di. Bu so run sa vaş lar la çö zül dü.” Sa vaş la ele ge çi ri len ler kö le­leş ti ril di. Ya ni, bi rin ci top lum sal iş bö lü mü olan hay van cı lık la ta rı mın ay rıl ma sı; üre­tim ar tı şı, ser vet ar tı şı ve ni ha yet kö le li ği ge tir di. Top lum da iki ye bö lün dü; efen di ler ve kö le ler, sö mü ren ler ve sö mü rü len ler. Sü rü ler, aşi ret ya da gen sin or tak mül ki ye­ti ol mak tan çı kıp ai le baş kan la rı nın şah­sın da özel mül ki ye te, ay nı sü reç te geç ti.

Barbarlık ve İki Başlı AileBü tün bu ge liş me ler, bir ön ce ki ai le bi­

çi mi ni de kök lü de ği şik li ğe uğ rat tı. Bar bar­lı ğa denk dü şen ai le, iki baş lı ev li lik tir. Bu ev li lik bir ka dın la bir er ke ğin be ra ber li ği­ne da ya nır. Yi ne de “çok ka rı lık” ve “uy­gun fır sat lar da ka ça mak yap mak” hak kı var dır. Bir ka dın la bir er ke ğin az çok uzun bir za man bir ara da ol ma sı na da ya nı yor ol ma sı na kar şın, ev li lik ba ğı ko lay lı lık la çö zü le bi li yor ve ço cuk lar yi ne es ki si gi bi ana ya ait olu yor lar.

“Ai le nin il kel ta rih için de ki ge liş me si, baş lan gıç ta bü tün aşi re ti kap sa yan ve için de iki cins ara sın da ki ev li lik or tak lı ğı­nın hü küm sür dü ğü çer çe ve nin dur ma dan da ral ma sı na da ya nır.... so nun da, da ha da gev şek bağ lar la ge çi ci ola rak bir leş miş bir tek çift ten baş ka bir şey kal maz; bu, bo­zul ma sı du ru mun da, her tür lü ev li li ğin son bu la ca ğı mo le kül dür”. (10) Ne var ki, bi­lindiği üzere, iki baş lı ev li lik bo zul du ğun da her tür lü ev li lik son bul ma dı. İki baş lı ai le, ye ri ni tek eş li ai le ye bı rak tı. Bu nun na sıl böy le ol du ğu na ay rı ca de ği ne ce ğiz. Şim di yi ne iki baş lı ai le nin özel li ği üze rin de du­ra lım.

İlk ka rı­ko ca ev li li ği nin ku rul ma sı ile, ka dın lar ar tık da ha az bu lu nan bir şey ha­li ne ge li yor. Bu yüz den iki baş lı ev li lik ten iti ba ren, ka dın la rın ka çı rıl ma la rı ve sa tıl­

ma la rı baş lar. Araş tır ma la rın or ta ya çı kar­dı ğı na gö re, bu ev li lik te eş se çimi, il gi li ka­dın ya da er ke ğin de ğil, ana la rı nın ka ra ra bağ la dı ğı bir se çim dir. Er kek bir ka dı na, bir fi yat kar şı lı ğı sa hip olur. Ev li lik, eş ler­den her bi ri nin is te ğiy le bo zu la bi lir, ama ay rıl ma ya kar şı, o ko şul lar da da ka mu oyu bas kı sı ve ak ra ba la rın ara cı lı ğı var dır. Ay­rıl ma ha lin de ço cuk lar ana ya ka lır, eş ler tek rar ev len mek te öz gür dür ler.

İki baş lı ai le, ön ce ki za man lar dan dev­ra lın mış ko mü nist ev eko no mi si ni or ta dan kal dır mı yor. Ko mü nist ev eko no mi si, ço­cuk la rın ger çek ba ba sı nın bi lin me si nin ola nak sız ol du ğu bü tün du rum lar da ana­ya bü yük de ğer ka zan dır dı ğı gi bi, ev için­de ka dın la rın ağır bas ma sı nı sağ lar. İl kel ko mü nal top lum da ka dın ege men li ği nin so mut te me li bu ko mü nist ev eko no mi si­dir. Ka dın yal nız ca ai le de de ğil, gens için­de de bü yük güç, bü yük say gın lık mer ke­zi dir.

En gels, in san top lu lu ğu nun do ğal seç­me yo luy la iki baş lı ai le ye var ma sı nı ve son ra sı nı şöy le de ğer len di rir: “İki baş lı ai­le için de, top lu luk da ha son ra o za man­dan son bir li ği ne, iki atom lu mo le kü lü ne in dir gen miş bu lu nu yor du: Bir er kek ve bir ka dın. Do ğal seç me, ev li lik ler de ki or tak la­rı dur ma dan ev li lik dı şı na at ma yo lun da ki ya pı tı nı ta mam la mış tı; ar tık ona bu yön­de ya pa cak hiç bir şey kal ma mış tı. Öy ley­se, eğer ye ni de vin di ri ci güç ler, top lum sal güç ler işe ka rış ma say dı, iki baş lı ai le den ye ni bir ai le bi çi mi çık ma sı için hiç bir ne­den yok tu.”(11) Öy le ya, iki cins ara sın­da ki iliş ki, ar tık baş ka bir par ça lan ma ya uğ ra ma sı müm kün ol ma yan son, do ğal bi çi mi ne; bir ka dın ile bir er ke ğin bir li ği ne, öz gür bir li ği ne ulaş mış tı. Na sıl ol du da­in­san lık­ bu öz gür bir lik ten, bir cin sin (ka dı­nın) kö le li ği ne da ya nan bir baş ka birli ğe

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

31

geç ti? En gels’in de di ği gi bi; “bu ye ni de­vin di ri ci güç ler (top lum sal güç ler) işe ka­rış tı.”(12)

Bar bar lı ğın son aşa ma sı ka dı nı iki baş lı ev li lik te ki ko nu mun dan kök lü ola rak uzak­laş tı ra cak ge liş me le ri be ra be rin de ge tir di. Sü rü ler de ve di ğer ser vet ler de ki ar tış, “iki baş lı” gev şek ev li lik ve ana lık hu ku kuy la uyu şa maz dı. İşte, günümüze kadar süren ai le nin ve ka dı nın du ru mun da kök lü de ği­şik lik bu an dan iti ba ren baş lı yor.

Ka dının Ko nu mun da ki De ğiş me ve Ana lık Hu ku ku nun Yı kı lı şıÖn ce şu nu ak tar mak ta ya rar var; “Ge­

çin me ge reç le ri ni ka zan mak her za man er ke ğin işi ol muş tu; bu iş için zo run lu araç­la rı üre ten ve bu araç la rın mül ki ye ti ne sa­hip olan, er kek ti.”(13) Bar bar lı ğın or ta ev­re sin de ye ni ge çin me araç la rı sü rü ler di ve on la rı ev cil leş tir mek ve ko ru mak er ke ğin işi idi. Do la yı sıy la “da var er ke ğe ait ti tıp kı ko yu na kar şı lık tram pa edi len me ta ve kö­le le rin ona ait ol ma sı gi bi”. Bu ra dan el de edi len ka zanç er ke ğe gi di yor du. Bun dan ka dın da ya rar la nı yor du, ama mül ki yet te pa yı yok tu. Sonuçta ço ban er kek, ser vet sa hi bi ola rak bi rin ci pla na çı kar ken, ka dı nı ikin ci pla na it ti. Çün kü ai le için de ki iş bö lü­mü ay nı ka lır ken, ai le dı şın da ki iş bö lü mü de ğiş miş ti. “Es ki den ka dı nın ev de ki üs­tün lü ğü nü sağ la yan ne den; ka dı nın ken­di ni ta ma men ev iş le ri ne ver me si ol gu su, şim di, ev de er ke ğin üs tün lü ğü nü sağ lı yor­du.”(14)

Er ke ğin ev de ki ger çek üs tün lü ğü, mut­lak gü cü nün son en ge li ni de yı kı yor du. “Bu mut lak güç, ana lık hu ku ku nun yo­ko lu şu, ba ba lık hu ku ku nun kuruluşu, iki baş lı ev li lik ten ker te ker te tek eş li li ğe ge­

çiş le doğ ru lan mış ve sü rek li leş ti ril miş ol­du.”(age. s. 167)

Pe ki bu na sıl sağ lan dı. En gels bu işin, hiç de sa nıl dı ğı ka dar güç ol ma dı ğı nı söy­le mek te dir. Çün kü; “gen sin bü tün üye le­ri ön ce den ne du rum da ise ler ge ne öy le ka la bil di ler. Yal nız ca, ge le cek te, er kek üye le rin ço cuk la rı nın gens için de ka la­cak la rı na, ka dın üye le rin ço cuk la rı nın ise bu ra dan çı ka rı la rak ba ba la rı nın gen si ne ge çe cek le ri ne ka rar laş tır mak, bu iş için ye ter liy di.”(15)

İn san lı ğın ta nı dı ğı ‘en kök lü dev rim­ler den bi ri’nin (En gels) bu ka dar ko lay ger çek leş me si ni Marks, in san lı ğın eze li kur naz lı ğı ola rak gö rü yor: “İn sa nın ad la­rı nı de ğiş ti re rek, nes ne le ri de ğiş tir me ye gö tü ren eze li kur naz lık! Ve, do lay sız bir çı kar la dür tü lün ce, ge le nek için de ka la rak ge le ne ği yık mak için bu lu nan do lam baç­lı yol.”(Ak ta ran En gels)(16) Ya ni, in san­lık soy ağa cı nı ana ya gö re de ğil, ba ba ya gö re be lir le me ye baş la dı. Bu ba ba, ken di ço cuk la rı nın ba ba sı dır, ar tık “ger çek” ço­cuk lar da yal nız ca bu bel li ba ba nın dır.

Evet, ser vet le rin ar tı şı, ser ve tin ki me ait ola ca ğı so ru nu nu gün de me ge tir miş­ti. Ser ve tin ar tı şı er ke ğe ka dın dan da ha önem li bir yer sağ lı yor du. Ar tık gens için­de ki es ki iliş ki ler ka dar, ka dın ve er kek ara sın da ki es ki iliş ki ler de sü re mez di. Ol­ma sı ge re ken ol du. İn sa noğ lu nun ta nı dı­ğı en kök lü dev rim ler den bi ri, bu sü re de ger çek leş ti. İki baş lı ai le yi ve ka dın öz gür­lü ğü nü yı kan, “ye ni top lum sal güç ler ve ko şul lar” devreye girdi ve ana lık hu ku ku yı kıl dı.

“Ana lık hu ku ku nun yı kı lı şı, ka dın cin­sin bü yük ta rih sel ye nil gi si ol du. Ev de bi le yö ne ti mi el de tu tan er kek ol du; ka dın aşa­ğı lan dı; kö le leş ti ve er ke ğin ke yif ve ço cuk do ğur ma ale ti ha li ne gel di. Ka dı nın özel­

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

32

lik le Yu nan lı la rın kah ra man lık ça ğın da son ra da kla sik çağ da gö rü len bu aşa ğı­lan mış du ru mu, gi de rek süs le nip, püs len­di, al çal tı cı gö rü nüş le re so kul du, ba zen yu mu şak bi çim ler al tı na sak lan dı; ama hiç bir za man or ta dan kal dı rıl ma dı.”(17)

Bu ilk değişimde er kek le rin te kel ci ege men li ği, yal nız ca ka dın lar üze rin de ger çek leş mek le kal ma dı; “öz gür ya da de ğil be lir li sa yı da ki kim se le rin, ai le baş­ka nı nın ka ba oto ri te si al tın da bir ai le ku­ra rak ör güt len me si dir...” Bu ai le re isi çok ka rı lı ola rak ya şar. Kö le le rin bir ka rı sı ve ço cuk la rı var dır ve “bü tün ör güt len me nin ama cı, sı nır la rı bel li bir alan üze rin de sü­rü le rin ko run ma sı dır.” En ge liş kin bi çi mi Ro ma ‘da gö rü len bu ai le “bir tek ada ma ait bu lu nan kö le le rin bü tü nü” de mek tir. Bu tek adam, ço cuk lar ve be lir li sa yı da kö le yi ba ba lık oto ri te si al tın da tu tar, on la rı ya şat­ma ya da öl dür me hak kı na sa hip tir. Ya ni bu, ye ni bir top lum sal ör gü tü be lirt mek için tü re til di.

İki baş lı ai le den tek eş li ai le ye ge çi şi sağ la yan ne den ler, şim di lik ata er kil ai le bi çi mi ni ya rat mış tı, bir adım son ra sı tek eş li (ka rı­ko ca) ai le ve uy gar lık tır. Ata er­kil ai le (ya da ev) top lu lu ğu, grup ha lin de ev li lik ten çı kan ana lık hu ku ku ile, mo dern dün ya nın ka rı­ko ca ai le si ara sın da ki ge­çiş aşa ma sı nı oluş tu ran top lum sal ör­güt len me bi çi mi dir de. Bu ra da er kek çok ka rı lı dır. Ör ne ğin Gü ney Slav lar da, ay nı ba ba dan ge len ve ka rı la rıy la bir lik te ay nı çift lik te otu ran erkek çocuklarla birlikte çe­şit li ku şak la rı kap sar. Bu aile (ev) topluluk üyeleri, tar la la rı bir lik te eker, or tak la şa bes le nir, or tak la şa gi yi nir ler ve ürün faz la­sı na da or tak la şa sa hip olur lar. Top lu luk, evi dı şa rı ya kar şı tem sil eden evin efen di­si nin yük sek yö ne ti mi al tın da bu lu nur. Al­man lar’ da da ik ti sa di bi rim, bir çok ku şak

ya da bir çok ka rı­ko ca ai le sin den ku ru lu ve ço ğun luk la kö le le ri de kap sa yan “ev bir li ği”dir. De mek ki; “ta rı mın ve tö re sel köl e li ğin baş la ma sı ve Ar yen İtal ya lı lar la Yu nan lı la rın ay rıl ma sın dan son ra ku ru lan La tin aşi ret ler de ki ka tı ai le sis te min den da ha es ki de ğil dir.” Bu ai le, “to hum ha lin­de, yal nız ca kö le li ği de ğil, top rak bent li ği (se rva ge) de kap sar. Son ra la rı top lum ve dev le tin için de, ge niş öl çü de ge li şen bü­tün çe liş ki ler, min ya tür ha lin de, mo dern ai le nin için de var dır.”(18) (Marks)

Bir er ke ğin çok ka rı lı ol ma sı, ni ha ye­tin de bar bar lı ğın son aşa ma sın dan uy­gar lı ğın ilk adı mı na, kö le ci top lu ma denk ge li yor. Da ha doğ ru su, özel lik le rin den de an la şa bi le ce ği gi bi, er ke ğin çok ka rı lı lı ğı du ru mu, kö le li ğin ürü nüy dü. Ai le re isi ve onun oğul la rın dan ba zı la rı çok ka rı lı ola­bi lir di. Ya ni, çok ka rı lı lık zen gin le rin ve bü­yük le rin bir ay rı ca lı ğı dır ve “kay na ğı kö le sa tın alın ma sı dır; halk kit le si tek eş li hal­de ya şar.”(19)

Bü tün do ğu top lum la rın da, ya kın za­man la ra ka dar ata er kil ai le/top lu luk bi çi­min de ya şa mış tır. Ya şa dı ğı mız coğ raf­ya da fe odal ai le ti pi nin ta ken di si olan ata er kil ai le ve ka lın tı la rı sü rüp git mek te­dir. Bu ra da ka dın, tamamen er ke ğin in sa­fı na ter ke dil miş tir.

Bun dan son ra ki top lum bi çi mi kö le ci lik ve “tek eş li ai le”dir. Ön ce si iki baş lı ai le dir, iki baş lı ai le nin üze rin de sağ la dı ğı za fer, “uy gar lı ğın” da be lir ti si dir. “Tek eş li ai le, iki baş lı ev li lik ten, ar tık ta raf ar dan iki si nin is te dik le ri za man çö ze me ye cek le ri ev li lik ba ğı nın sağ lam laş ma sıy la ay rı lır.”

Tek Eş li lik ve Ka dınTek eş li ev li lik, ger çek te yal nız ca ka­

dı nın tek eş li li ği dir ve “ba ba la rı ke sin lik le bi li nen ço cuk lar ye tiş tir mek ama cıy la er­

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

33

kek ege men li ği üze ri ne ku rul muş tur.”(En­gels). Ba ba lı ğın ke sin lik le be lir len me si ge re ki yor du, çün kü ya ra tıl mış zen gin lik­ler bu ba ba nın ço cuk la rı na kal ma lıy dı. Bu ev li lik te er kek, es ki çok ka rı lı lık hak kın dan ya sa ka tın da ol ma sa bi le ya rar la nır. Na­po le on ya sa sı bu hak kı, di ğer eşin ­met­res­ ya sal eşi nin evi ne ge tir me mek ko­şu luy la er ke ğe ta nır. Bu hak er ke ğe tö re ta ra fın dan ta nı nır. Ka dın da, “çok ko ca lı lı­ğı” ya şa ma ya kal kı şa bi lir; ama “bü tün ön­ce ki dö nem ler de ol du ğun dan da ha zor lu bir bi çim de ce za lan dı rı lır.” (20) Ya ni, ka­dın, ko ca ya sa da kat ve if fe ti ni ko ru mak la so rum lu dur.

Ai le bi çim le ri araş tır ma cı la rın dan Bac­ho fen, tek eş li li ğe ge çi şin ka dın la rın ese ri ol du ğu nu söy le mek te dir. En gels, Bac ho­fen’in bu bu lu şu nu çok hak lı bul mak ta ve ge liş me yi şöy le de ğer len dir mek te dir: “Bac ho fen, hetairisme ya da ‘se fih çe çift­leş me’ adı nı ver di ği şey den ka rı­ko ca ev­li li ği ne ge çi şin ta ma men ka dın la rın ese ri ol du ğu nu ke sin lik le ile ri sür dü ğü za man, bir kez da ha, söz gö tür mez bi çim de hak­lı dır. İk ti sa di ya şam ko şul la rı nın, es ki ko mü niz mi yı ka rak ge liş ti ği ve nü fus yo­ğun lu ğu nun da ar tı ğı öl çü de, ge le nek sel cin sel iliş ki le r il kel saf ık la rı nı yi ti ri yor ve if fet hak kı nı, bir tek adam la ge çi ci ya da sü rek li ev len me hak kı nı bir kur tu luş gi­bi gör me ye baş la yan ka dın la ra, git gi de al çal tı cı ve ezi ci ola rak gö rü nü yor lar dı.” Yani, kadınlar için değişiklik, bir zorunlu­luk ve istenir duruma gelmişti. Böyle bir değişiklik zorunluluğu erkekler için ola­mazdı. O nedenle, “Bu iler le me kay na ğı nı er kek ler den ala maz dı; çün kü er kek le rin gü nü mü ze ka dar, edim li grup lar ha lin de ev len me tat la rın dan vaz geç mek hiç bir za man akıl la rı na bi le gel me miş tir. An cak ka dın la rın iki baş lı ev li li ğe ge çi şe mey dan

ver me le rin den son ra dır ki er kek ler sı kı tek eş li li ğe gi re bil di ler ­ama ­ ger çek te, bu tek eş li lik, yal nız ca ka dın lar için dir.”(21)

Söy le nen ler den, ge liş me le rin oluş man tı ğı nı ya ka la ya bi li riz. Çok eş li lik ten iki baş lı ev li li ğe ve ora dan da tek eş li li ğe ge çiş, “ko mü nist” eko no mi nin yı kı lı şıy la –dev re ye gi ren ik ti sa di et ken– doğ ru dan bağ lan tı lı bir şe kil de, da ha doğ ru su onun bir so nu cu ola rak or ta ya çı kı yor. Ka dın cin sin kö le li ği ni be ra be rin de ge ti ren, bir baş ka ifa dey le, ka dın cin sin ev sel kö le li­ği üze ri ne ku ru lan bu ye ni ai le bi çi mi yi ne ka dın la rın ese ri oluyor.

Tek eş li li ğe ge çiş ve tek eş li lik, de ği şik böl ge ler de ve de ği şik top lu luk lar da fark lı bi çim ler de, ön ce ki ai le bi çim le ri nin çe şit li un sur la rıy la ka rı şa rak ge liş miş ve tüm sı­nıf ı top lum la ra dam ga sı nı ba san bi çim ol­muş tur. Tek eş li ai le bi çi mi, da ha ba şın da ka dı nın kö le li ği üze ri ne ku rul muş ken, ba­şın dan iti ba ren tek eş li ai le ye fu huş eş lik et miş tir. Ay nı za man da bu ev li lik te ka dın­lar ko ca la rı nı al dat ma fır sa tı nı ço ğun luk­la bu lu yor lar dı. Engels, “Ka dın la rın al çal­ma sı nın öcü er kek le rin de al çal tıl ma sıy la alın mış ol du”(22) demektir.

Tek eş li ev li lik, iki cin sin (ka dın ve er ke­ğin) ara sın da, öz gür bir se çi min, kar şı lık lı cin sel aş kın ürü nü ol ma dı; ol ma sı da ola­nak lı de ğil di. Her şey den ön ce bu ev li lik­te, ev li li ğe ka rar ve ren ler, yi ne bü yük ler di. İkin ci si, bu ev li lik di ğer bü tün bi çim ler den fark lı ola rak da ha çok ‘ik ti sa di dü şün ce le­re bağ lı bir du ru ma gel di.’(23)

Tek eş li ai le “do ğal ko şul lar üze ri ne de­ğil, ik ti sa di ko şul lar [ya ni özel mül ki ye tin, il kel ve ken di li ğin den or tak la şa mül ki yet üze rin de ki yen gi si] üze ri ne ku rul muş ilk ai le bi çi mi ol du. Ai le için de er ke ğin ege­men li ği ve yal nız ca on dan ola bi le cek ve ba ba nın ser ve ti ken di le ri ne ka la cak ço­

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

34

cuk la rın doğ ma sı” için dir. Ka rı­ko ca ev­li li ği nin, “Yu nan lı lar ta ra fın dan iç ten lik le açık lan ma mış ger çek erek le ri iş te bun­lar dır. Bu nun la bir lik te, bu ev li lik on lar için bü yük bir yük, tan rı la ra, dev le te ve ata la ra kar şı, ye ri ne ge tir me le ri ge re ken bir gö­rev di.”(24)

Öy ley se ka rı­ko ca ev li li ği, ka dın ile er­ke ğin kar şı lık lı an laş ma sı ve uz laş ma la rı­na da ya nan, “en yük sek ev len me bi çi mi” de ğil, ter si ne, bir cin sin öbü rü ta ra fın dan uy ruk al tı na alın ma sı ola rak, “bü tün ta rih ön ce si nin o za ma na ka dar bi le me di ği, iki cins ara sın da ki bir ça tış ma nın açı ğa vu­rul ma sı ola rak or ta ya çı kar.” Ka dın la er­kek ara sın da ki bu kar şıt lık, “ilk sı nıf bas kı­sı ile dü şüm deş tir.”(25)

Baş lar da, En gels’in ana lık hu ku ku nun ye ri ne ba ba lık hu ku ku nun al ma sı nın, in­san lı ğın o gü ne ka dar ta nı dı ğı en kök lü dev rim ola rak ni te le di ği ni be lirt miş tik. An­cak bu “en kök lü dev rim” yal nız ca top lum­sal bir iler le me de ğil, ay nı za man da gö­re ce bir ge ri le me dir. Ön ce yi ne En gels’e ba ka lım: “Ka rı­ko ca ev li li ği, bü yük bir iler­le me dir; ama ay nı za man da, kö le lik ve özel mül ki ye tin ya nı sı ra, gü nü mü ze ka dar uza nan ve ba zı la rı nın gö nenç ve ge liş­me si, ba zı la rı nın da acı ve ge ri le me siy­le el de edil di ği ne gö re, o her iler le me nin ay nı za man da gö re ce bir ge ri le me ol du­ğu ça ğı açar. Ka rı­ko ca ev li li ği, uy gar laş­mış top lu mun hüc re bi çi mi dir; biz bu bi çim üze rin de, do lu diz gin ge li şen uz laş maz kar şıt lık ve çe liş ki le rin iç yü zü nü in ce le­ye bi li riz.”(26) Ya ni ka rı­ko ca ev li li ği, ay nı za man da sı nıf ı top lum la rın uz laş maz çe­liş ki le ri nin kü çük bir min ya tü rü, sı nıf ı top­lu mun bü tün iki yüz lü lük le ri nin “aynası”dır.

Ka rı­ko ca ev li li ği, ken di siy le bir lik te, er kek le rin, ev li ol ma yan ka dın lar la baş la­mak üze re ve gi de rek yay gın la şan ev li lik

dı şı iliş ki le riy le bir lik te var dır. Ve bu ikin­ci iliş ki gi de rek açık fu huş şek li ni al mış tır. An tik çağ da ­kö le ci top lum­ ka dın ile er­kek ara sın da ki aşk tan sö ze di len her yer­de, ev li lik dı şı iliş ki ler var dır. Din sel ayin ler ara cı lı ğıy la da ka dın lar üze rin den fu huş ya pıl mak ta dır. Kö le ka dın lar, bu yay gın fu hu şun en ge niş kit le le ri dir. Kö le eme ği­nin ya nı sı ra üc ret li lik or ta ya çı kın ca, “kö le ka dı nın ken di ni ver me zo run lu ğu nun ya­nı sı ra, öz gür ka dın la rın pro fes yo nel fu hu­şu da gö rül dü.”(27)

Grup ha lin de ev li lik ten ka lan mi ras iki yan lı dır. “Tıp kı uy gar lı ğın ya ra tı ğı her şe­yin iki yan lı, ikir cikli, iki ya nı ke sen, çe li­şik ol ma sı gi bi; bu ra da tek eş li lik, şu ra da en aşı rı bi çi mi fu huş da hil, he tariz me”. Ama yal nız ca er kek ler ya ra rı na ko ru nan es ki mi ra sı! He tariz me, top lum sal bir ku­rum dur, ama özel lik le yö ne ti ci sı nıf ar dan er kek ler için “hoş gö rü len” top lum sal bir ku rum dur. Ka dın lar için ise, kı na ma ve aşa ğı lan ma ve si le si dir. “Böy le ce, er ke ğin ka dın üze rin de ki ka yıt sız şart sız üs tün lü­ğü nü, top lu mun te mel ya sa sı ola rak bir kez da ha açık la mak için, ka dın lar top lum dı şı na sü rü lüp atı lır.”(28)

Tek eş li li ğin ikin ci ça tış ma sı, er kek le rin ser best cin sel iliş ki hak kı nın ta mam la yı cı­sı ola rak ka dın ta ra fın dan er ke ğin al da tıl­ma sı dır. Bir ta raf ta; “he ta riz me sa ye sin de ya şa mın ta dı nı çı ka ran ko ca nın ya nı sı ra yü züs tü bı ra kıl mış ka rı” var dır. Di ğer ta­raf ta; “el ma nın ya rı sı er kek ta raf tan ye nil­dik ten son ra” ko ca yı al dat ma yı öğ re nen ka dı nın” öde vi ne bağ lı aşı ğı ve al da tıl mış ko ca”(29) En gels’in de yi şiy le; “er kek ler, ka dın lar üze rin de za fer ka zan mış lar dı; ama mağ lup lar ga lip le ri (boy nuz la) taç­lan dır ma işi ni, mert çe üze rleri ne al dı lar. Ka rı­ko ca ev li li ği ve he taris me’nin ya nı­sı ra eş al dat ma, ka çı nıl maz bir top lum sal

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

35

ku rum ha li ne gel di­ ya sak lan mış, şid det le ce za lan dı rı lan ama, yok edil me si ola nak­sız bir top lum sal ku rum.”(30)

Tek eş li ev li lik er ke ğin ken di ço cuk la rı­nı mi ras çı say ma ih ti ya cın dan doğ muş tu; ama da ha ba şın da sa de ce fu huş de ğil eş al dat may la ta mam la nın ca, ba ba lı ğın be­lir len me si, ge ne bir meş ru ka nı ya da ya­nır ola rak kal dı. En gels’in kes kin eleş ti rel ana li zi, ba ba lık ko med ya sı nı tam ola rak teş hir eder: “çö züm len mez çe liş ki yi çöz­mek için, Co de Na po le on şöy le bu yur du: ‘Mad de 213.­ Ev li lik sı ra sın da ge be ka lı­nan ço cu ğun ba ba sı, ko ca dır’ Üç bin yıl lık ka rı­ko ca ev li li ği nin var dı ğı yü ce so nuç, iş te bu dur!” En gels’in bu be lir le me si nin üs tün den bir yüz yıl da ha geç ti. Yü ce uy­gar lık (!) bu ara da Na po le on ya sa sı na DNA tes ti ek le ye bil di. Şim di ler de ba ba lı­ğı, DNA test le riy le arı yor . Par mak izi, ses ren gi, ya zı ka rak te ri be lir le me le riy le bir lik­te az iler le me sa yıl maz!

De mek ki, ka rı­ ko ca ev li li ği, sı nıf a ra bö lün müş top lum lar da, “uy gar lı ğın ba şın­dan be ri” çö ze me di ği, çöz me si ola nak sız çe liş ki ve ça tış ma la rıy la ­ai le ça pı na in dir­gen miş ha liy le­ çır pı nıp du ru yor.

Tek eş li ev li lik, bek le ne bi le ce ği gi bi, iki in san ara sın da, be ğe ni le re ve duy gu la ra gö re se çim le re da yan ma lıy dı, iki cins ara­sın da, bi rey sel cin sel aş kın ese ri ol ma lıy­dı. Ama tek eş li ev li li ğin, aş ka da ya lı doğ­ma dı ğı nı bi li yo ruz. Bu ev li li ğin da ha en ba şın da, fu huş ve eş al dat ma (zi na) var; ona eş lik eden. Da ha sı, aşk adı na bah se­di len her şey, tek eş li ev li li ğin ar ka daş la rı olan ev li lik dı şın da ve eş le rin al da tıl ma sı olay la rın da ya şa na bi li yor. İlk ça ğın ro man ve şi ir le ri, hep bu tür aş kı, tek eş li ev li li­ğin yol da şı ve “yı kı cı sı” olan aş kı an la tır. En gels, tek eş li ev li lik te bir lik te mo dern bi­rey sel cin sel aş kın ge li şe bi le ce ği te me lin

doğ du ğu nu, ama tek eş li ev li li ğin cin sel aş ka da yan ma dı ğı nı, da ya na ma ya ca ğı nı şöy le açık lı yor: “Dur muş otur muş ve er­kek ege men li ği al tın da ki ka rı­ko ca ev li li ği öz lü ğü ge re ği, bu nun böy le ol ma sı na ay­kı rıy dı. Bü tün ta rih sel ba kı mın dan et kin sı nıf ar da, ya ni bü tün yö ne ti ci sı nıf ar da, ev len me ak di, iki baş lı ai le den be ri ne idi ise, o [ola rak] kal dı; bü yük le rin dü ze ne koy du ğu bir uz laş ma işi.”

Mo dern dün ya nın ege men le ri bur ju­va lar ara sın da ki ev li lik de bir iş ak tin den baş ka bir şey de ğil dir. Bu ev li li ğe de yi ne bü yük ler ka rar ve rir. Ka dın ve er kek le rin, az çok seç me öz gür lü ğü nün ol du ğu du­rum lar da bi le, bu ev li lik, yi ne ay nı öz de dir. Bu yüz den bur ju va top lu mu nun tek eş li ev li li ği de; “tek eş li li ğin kap sa dı ğı çe liş ki­le rin en tam şe kil de ge liş me si dir; er kek ta ra fın dan, dört ba şı ma mur aşk he ta ris­me; ka dın ta ra fın da, dört ba şı ma mur eş al dat mak”tan başka birşey yoktur. (31) Bu ra da yi ne En gels’in kes kin eleş ti ri si ni ak tar mak ge re ki yor. “Du ru mun ge rek le­ri ne gö re ya pı lan bu ev li lik te, eğer ka dın ala le de oros pu dan ay rı lı yor sa, bu nun tek ne de ni, vü cu du nu, bir üc ret li gi bi, parça başına kiralamayıp bir kö le gi bi, bir se­fer de ta ma men sat ma sı dır.”(32) Şu ün lü ni kah iş le ri , iş te bu top tan sat ma işi nin res mi bö lü mü dür, dü zen ve dev let ka tın­da meş ru laş tı ran dır. Yay gın fu huş ve eş al dat may la ta mam la nan tek eş li li ğin ah­la kı hak kın da En gels Fo uri er’in şu ün lü sö zü nü ak ta rı yor; “Na sıl dil bi li min de, iki olum suz söz cük ten bir olum la ma çı kar sa, tıp kı onun gi bi ev li lik ah la kın da da, iki fu­huş tan bir if fet çı kar.” Bur ju va ev li li ği çok iyi ta nım la yan bu söz ler, ka dın ve er kek açı sın dan da iki yüz lü lü ğün esas ol du ğu­nu, tar tış ma ya yer bı rak ma ya cak net lik te an lat mak ta dır.

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

36

Tek eş li ev li lik te bi rey sel cin sel aş ka, an cak ezi len sı nıf ar dün ya sın da rast la­na bi lir. Bur ju va top lu mun da bu, an cak pro le te rin ev li li ğin de rast la na bi lir. Çün kü, pro le ter ev li li ğin de, er kek üs tün lü ğü nü sağ la ya cak un sur lar yok tur. (Oku yan lar gü nü müz pro le ter le ri ni dü şü ne rek, he­men iti raz ede cek ler dir. Öy le ya; pro le ter­le rin bir ge ce kon du su, ya da ko ope ra tif evi, hat ta ara ba sı var! Hat ta emek li lik ya da ölü mü ha lin de ka rı sı ve ço cuk la rına ma aş kal mak ta dır. Bun la rı tü mü nün ser­ma ye bi ri ki mi ne ko nu ola bi le cek mülk ler de ğil, yal nız ca tü ke ti me, ge çin me araç la­rı na da hil ol du ğu nu ha tır la yın ca, iti raz dan vaz geç me li dir.) Do lay ısıy la, onu ka rı sı kar şı sın da im ti yaz lı kı la cak, ev li li ği “ik ti sa­di” un su ra bağ la ya cak araç la ra sa hip de­ğil dir. “İş çi nin ka rı sı kar şı sın da du ru mun­da, ko şul la ra gö re, bam baş ka ki şi sel ve top lum sal iliş ki ler hü küm sü rer.”(33)

Bur ju va top lu mun da hu kuk, yal nız­ca mülk sa hip le ri ile on la rın mülk süz ler le iliş ki le ri ni dü zen le mek için dir. Üs te lik, bü­yük sa na yi, ka dı nı fab ri ka ya sür dü ğün den be ri, “pro le te rin evin de, er kek üs tün lü­ğü nün son ka lın tı la rı da te me li ni yi tir miş ol du.”(34) Bu ev li lik te er ke ğin fu huş, ka­dının sa zi na hak kı ya da pra ti ği için ge rek­li ko şul lar yok tur ya da çok cı lız dır. As lın­da, En gels’in de di ği gi bi “pro le ter ev li li ği, ev li lik de ğil dir; söz cü ğün eti mo lo jik (kay­na ğa de ğin) an la mın da tek eş li bi çi min de­dir, ama ta rih sel an la mın da as la tek eş li bi çi min de de ğil dir.”(35)

Tek eş li ai le nin son te mel özel li ği ne ge­le bi li riz. O da şu; tek eş li ka rı­ko ca ai le­si, “açık ya da giz li ka dı nın ev sel kö le li ği üze ri ne ku rul muş tur; ve mo dern (bur ju va) top lum salt ka rı­ko ca ai le rin den ­mö le kül­ler gi bi­ mey da na ge len bir küt le dir.”(36) Bur ju va top lum da var lık lı sı nıf ar da er kek,

ai le nin da ya na ğı ol mak ve onu bes le mek zo run da dır. Ki bu du rum ona hiç bir ya sal ay rı ca lı ğa ge rek sin me den, ege men/oto­ri te ko nu mu ka zan dı rır. Yani, “Ai le için de er kek, bur ju va dır; ka dın pro le tar ya ro lü nü oy nar.” (age., s.79)

Bur ju va ai le ye, ka dın aley hi ne eşit siz­lik ön ce ki sı nıf ı top lum lar dan mi ras kal­mış tır. Bu eşit siz lik “ka dı nın ev de ik ti sa di bas kı al tın da ka lı şı nın ne de ni de ğil, so nu­cu dur.” Bu du ru mun, ser vet le rin ço ğa lı şı ve tek el ler de top lan ma sı sı ra sın da, mül­ki ye tin doğ ma sı ve er kek eli ne geç me siy­le oluş tu ğu nu gör müş tük. Ev için de ko­numlanmalardaki de ği şik lik de bu du ru ma pa ra lel ol du. İl kel ko mü nal top lu mun ko­mü nist ev eko no mi si çök tü; ka dı nın top­lum sal karakterdeki, ni te lik te ki bü tün iş le ri “özel” ni te lik ka zan dı. Şöy le; ka dın es ki­den tüm top lum adı na ev ve ev yö ne tim iş le riy le uğ ra şı yor du. İn san so yu nun üre­ti mi ve ba kı mı da top lum sal, top lum adı­na ya pı lan iş ti. Ama son ra dan bu de ğiş ti. Ka dı nın hem ev işi, hem de ço cuk do ğur­ma ve bak ma iş le ri, tek bir er kek/ ko ca (ve ta bii ço cuk la rın ba ba sı ) için ya pı lan özel ni te li ğe bü rün dü; top lum sal ba kım dan ise de ğer siz leş ti. İk ti sa di açı dan ka dı nın ev­de bu özel ça lış ma sı nın ya rat tı ğı bir de ğer yok tur. Bir de En gels’e başvu ra lım: “Ço­cuk la rıy la bir lik te bir çok ev li çif ti kap sa yan es ki ko mü nist ev eko no mi sin de ka dın la ra bı ra kı lan ev yö ne ti mi, tıp kı er kek ler ta ra­fın dan yi ye cek sağ lan ma sı gi bi top lum sal zo run lu luk ta şı yan bir ka mu işiy di. Ata er kil ai le ve on dan da çok tek eş li olan bi rey­sel ai le ile bir lik te, her şey de ğiş ti. Ev yö­ne ti mi ka mu sal ni te li ği ni yi tir di. Bu iş ar tık top lu mu il gi len dir me yen bir özel hiz met ha li ne gel di; top lum sal üre ti me ka tıl mak­tan uzak laş tı rı lan ka dın bir baş hiz met çi ol du.” (37)

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

37

Ka rı­ko ca ai le ka pi ta list top lu mun hem en kü çük bi ri mi; hem de sı nıf ı top lu mun bü tün çe liş ki le ri nin in ce le ne bi le ce ği min­ya tü rü. Tü ke tim bi ri mi, üre tim de ğildir. Ancak kapitalizm, ay nı za man da ka dı nı fab ri ka ya sü re rek, ka dın cin sin ye ni den top lum sal üre ti me gi ri şi ni sağ la mış tır. Fa­kat bu, ka dın cin sin il kel ko mü nal top lum­da ol du ğu gi bi kur tu lu şu nu/öz gür lü ğü nü ge tir me miş, ter si ne, ka dı nı hem mad di ya şa mın üre ti min den hem de so yun üre ti­min den, bi ri ge nel di ğe ri özel iki ayrı ni te­lik te iş le baş ba şa bı rak mış tır. Fab ri ka ya, iş lik le re ya da bü ro la ra sü rül müş pro le ter ve emek çi ka dın, hem bu ra da ki iş ten so­rum lu dur, hem de ev de ki iş ler den. Ço cuk do ğur mak ve bak mak, ko ca nın hiz me ti ni gör mek ve bu iki si nin ya nın da ev iş le ri­nin tü mü nü yap mak zo run da dır. Ve ka dın, “eğer, ai le nin özel hiz me tiy le il gi li gö rev le­ri ni ye ri ne ge tir mek is ter se, top lum sal üre­ti min dı şın da ka lır ve bir şey ka za na maz; bu na kar şı lık, eğer top lum sal üre ti me ka­tıl mak ve ken di he sa bı na ka zan mak is ter­se, ai le sel gö rev le ri ni ye ri ne ge tir mek ten uzak ka lır.”(38)

So nuçDe mek ki ana lık hu ku ku nun yı kı lıp ba­

ba lık hu ku ku nun ku ru lu şu, ya ni tek eş li ka rı­ko ca ev li li ğin de bu nun so mut ifa de­si ni bu lu şu “in san lığın ta nı dı ğı en kök­lü dev rim”, yal nız ca in san lı ğa iler le me sağ la ma mış; ka dın ve er kek ara sın da ki eşit­öz gür iliş ki le rin yo kol ma sı, ka dı nın kö le li ği, fu huş ve eşal dat ma yı da in san lı­ğa he di ye et miştir. Hem de bü yük acı lar, yı kım lar, bü yük iki yüz lü lük ler, “çı kar bir lik­le ri” ni if fet ola rak yücelt me pa ha sı na. İn­san lı ğı ba ba lı ğın tes pi ti gi bi saç ma lık lar la uğ raş tır ma sı, bu ne den le na mus uğ ru na kan ve göz ya şı de ni zi ne sev ket me si de

ca ba sı. Bun la r da ön ce ki ai le bi çim le ri ne gö re, özel ola rak ana lık hu ku ku dö ne mi ne gö re, “top lum sal ge ri le me”ler dir.

Şim di baş ta ki so ru ya dö ne bi li riz; il kel ko mü nal dö nem de, yap tı ğı iş ler (so yun bakımı ve ev yö ne ti mi) top lum sal ka rak te­ri ne de niy le ka dı na say gın lık ve ege men­lik sağ la ma sı na kar şın, tek eş li lik le bir lik te –ata er kil den baş la ya rak– ay nı iş ler özel ni te li ğe bü rü nün ce ka dı nın aşa ğı lan ma sı­nın, kö relt me si nin, top lum dı şı na itil me si­nin, gi de rek evin dört du va rı ara sı na hap­se dil me si nin ne de ni ha li ne gel miş tir. Özel ni te li ği sağ la yan; ser vet le rin ar tı şı nın er­ke ğin ha ne si ne kay dol ma sı (ve bu yol dan mül ki ye tin do ğu şu,­işe ka rı şan ik ti sa di un­sur­) ve bu nun so nu cu ola rak ba ba lık hu­ku ku nun do ğu şu dur.

Ka dı nın eve ka pan ma sı, ev i şi­ço cuk­ ko ca üç ge ni ara sı na sı kış ma sı onu, ik ti­sa di alan ya nın da top lum sal ya şam dan so yut la mış, si ya sal alan da et kin li ği ni de ola ğa nüs tü sı nır la mış tır. As lın da, ka dın cin sin ata er kil ai le ile baş la yan, tek eş li­lik te do ru ğa ula şan top lum sal iş ler den ko puş ma ce ra sı, onu, özel iş le rin özel hiz met li si ha li ne ge tir miş tir. Bu yüz den En gels, ka dın cin sin kur tu lu şu nun/öz gür­leş me si nin ilk ko şu lu nun, ye ni den bü tün ka dın cin sin top lum sal üre ti me dö nü şün­de gö rmüş tür. Çün kü “…üre ten top lum sal emek dı şın da, özel ev iş le riy le ye tin mek zo run da kal dık ça, ka dı nın kur tu lu şu nun, ka dın­er kek eşit li ği nin ola nak sız ol du ğu ve ola nak sız ka la ca ğı or ta ya çı kar. Ka dı­nın kur tu lu şu nun ger çek le şe bi lir bir du ru­ma gel me si için, ön ce, ge niş bir top lum sal öl çek üze rin de üre ti me ka tı la bil me si ve ev iş le ri nin onu yal nız ca çok önem siz bir öl­çü de uğ raş tır ma sı ge re kir.”(39)

Da ha ka pi ta list top lum day ken, ka dın cin sin fab ri ka ya çe ki şiy le bir lik te, hem ik­

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

38

ti sa di ola rak er ke ğe, ev de ki pat ro na kar şı gö re ce bir “ba ğım sız”lık el de et me si, hem de pro le te rin evin de er kek ege men li ğinin te me le ri nin “yı kıl ma sı”, En gels’in ön gö rü­sü nün doğ ru lan ma sı olu yor. Za ten En gels de, ka pi ta list dü ze nin pro le ter ai le si ni in­ce le ye rek, ge le ce ğin aile yapısının nü ve­le ri ni tes pit et miş tir. Rus ya’ da Ekim sos ya­list dev ri mi ger çek leş ti ğin de, ye ni dü ze n, sov yet dü ze ni tüm ka dın cin sin top lum sal üre ti me dö nü şü nün ola nak lı ol du ğu nu, in­san lı ğın göz le ri önü ne ser di. Da ha sı, ka­dın cin sin kö le leş mes inin ön ko şu lu/mad di te me li olan –ya da dev re ye gi ren ik ti sa di un sur– özel mül ki ye tin or ta dan kal dı rı lı şı sü re ci, ezi len cin si kur tu lu şu nun ger çek te me li ne ka vuş tur muş olu yor du. An cak özel mül ki ye tin tas fi ye si ile ya ni mül ki ye­tin top lum sal laş tı rıl ma sı; ka dın so ru nun çö zü mü/ka dın cin sin öz gür leş me si nin ya­ratılması olur.

Rus ya’da dev rim hü kü me ti nin, ka dın cin sin er kek cins le her ko nu da eşit li ği ni ilan et ti ği ilk ka rar na me, as lın da, iki cins ara sın da ki eşit siz li ği bü tün ör tü le rin den sı yı rıp, çıp lak ha le ge tir di. İş te o an dan iti ba ren, ka dın la er kek ara sın da ki eşit siz­lik le rin, kök le riy le bir lik te or ta dan kal dı rıl­ma sı için her cep he de bü yük ta rih sel mü­ca de le baş la ya bil di. En gels, bu ge liş me yi, yi ne ön ce den gör müş ve şöy le de miş ti: “er ke ğin ka dın üze rin de ki ege men li ği nin özel ni te li ği, bu iki cins ara sın da ger çek bir top lum sal eşit lik kur ma zo run lu lu ğu ve bu nun yo lu, bü tün bun lar, ken di le ri ni an­cak, er kek le ka dın ta ma men eşit hu kuksal hak la ra sa hip ol duk la rı za man apa çık gös te re cek tir.” (40)

Ve ta yin edi ci pra tik adım ise, ev eko­no mi si nin yı kı la rak, ev işi ve ço cuk ba kı­mı nın top lum sal laş ma sı ola cak tır. Ka dı nı evin dört du va rı dı şı na çı ka ra cak, asır­

lar dır omuz la rın da ağır yü kün den, ev işi, ço cuk ba kı cı lı ğı, ko ca nın özel hiz met çi li­ğin den; kur ta rıl ma dık ça, ka dı nın öz gür­leş me sin den bah se di le me ye ce ği gi bi, sos ya liz min ba şa rı sın dan, da ha sı pro­le tar ya nın gerçek kur tu lu şun dan da söz edi le me ye cek tir. Ekim dev ri mi nin bü yük us ta sı Le nin, so ru nu ve çö züm için ge rek li mü ca de le yi o gün ler de şöy le for mü le edi­yor du; “Ka dın, bü tün öz gür leş me ya sa la rı­na kar şın, es ki si gi bi ev­kö le si ola rak ka lı­yor; çün kü onu mut fa ğa ve ço cuk oda sı na ka pa tan ve onun ya rat ma gü cü nü dü pe­düz bar bar ca üret ken­ol ma yan, ba ya ğı, si nir tör pü le yi ci, kö rel ti ci, yıp ra tı cı bir ça­lış may la bo şa har ca tan ev eko no mi si nin ay rın tı la rıy la ezi li yor, bu na lı yor, kö re li yor, aşa ğı la nı yor. Ka dı nın ger çek öz gür leş­me si , ger çek ko mü nizm, ev eko no mi sin ay rın tı la rı na kar şı, ya da da ha doğ ru su, sos ya list bü yük eko no mi için onun kök ten de ği ş ti ril me si uğ ru na (dev let çar kı nın ba­şın da ki pro le tar ya nın yö ne ti min de) yı ğın sa va şı mı ne re de ve ne za man baş lar sa, an cak ora da ve o za man baş la ya cak tır.”

Ko nu muz, yal nız ca ka dın so ru nunun na sıl, han gi et ken ler le ve han gi sü reç te baş la dı ğı nı ele al mak tı. O yüz den ka dı nın kur tu lu şu/öz gür leş me si so ru nun te me li­ne yal nız ca, ka dı nı kö le leş ti ren ko şul lar­la bağ lan tı sı nı kur mak için de ğin dik. Bu in ce le me için de gö rü le cek tir ki, “ka dın so ru nu” ola rak for mü le edi len ol gu; özel mül ki ye tin do ğu şu ve bu nun bir so nu cu ola rak, ka dı nın ev ve ço cuk ba kı mı ile il gi li iş le ri nin top lum sal ka rak te rini kay be de rek “özel leş me”si, do la yı sıy la ka dı nın biz zat ken di si nin “özel”, er ke ğe ait bir mal, ta­pu lu bir eş ya, kö le ha li ne gel me si dir. Bu ol gu lar sı nıf a rın ve ni ha yet dev le tin do ğu­şuy la ta mam lan mış tır.

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

39

Ka dı nın fu huş ara cı ol ma sı, ilk ola rak din sel ayin ler de ger çek leş ti ği gi bi bü tün bü yük din ler, ka dı nın ko nu mu nu ku tsa­mış; ay rı ca, ka dı nın kö le li ği ni “ma kul ve mak bul” sa yıl ma sı için bü yük bi rer oto ri te ol muş lar dır.

Öy ley se, bu du rum da, ka dın cin sin ye ni den öz gür leş me si, sü re cin ter si ne çev ril me si ni ge rek ti ri yor. Ya ni, siyasal ve toplumsal devrimle özel mül ki ye tin or ta­

dan kalk ma sı ve ka dı nın “as li iş ler”in den öz gür leş me si ge re kir. Bu ol gu lar, tıp kı do­ğuş la rın da ol du ğu gi bi sı nıf a rın ve dev­le tin or ta dan kalk ma sı sü re ciy le içi çe bir şe kil de ta mam la na cak tır.

Son sınıfı toplum olan kapitalist top­lumda kadın sorunu, artık sermaye ege­menliği temeline oturmuş, günümüzde proletarya önderliğinde bütün insanlığın kurtuluşunu bağlamıştır.

Kay­nak­lar:1) Mor gan; Ame ri ka lı bir araş tır ma cı. En gels’in “Ai le nin Özel Mül ki ye tin ve Dev le tin

Kö ke ni” ese ri ni ya zar ken baş vur du ğu kay nak lar dan bi ri ve baş lı ca sı. Mor gan’ın ki ta bı­nın adı Es ki Top lum’dur.

2) Ai le nin Özel Mül ki ye tin ve Dev le tin Kö ke ni s. 164 3) Ay nı Yer de 4) Ay nı Yer de5) age, s. 164 6) age. s. 165 7) age. s. 448) age. s. 44 9) age. s. 46 10) age. s. 5311) age. s. 58­59 12) age. s. 5913) age. s. 167 14) age. s. 167 15) age. s. 61 16) age. s. 62 17) age. s. 62 18) age. s. 63 19) age. s. 66 20) age. s. 6721) age. s. 58 22) age. s. 70 23) age. s. 8324) age. s. 70 25) age. s. 70 26) age. s. 7127) age. s. 71 28) age. s. 72

Kadın Sorununun Doğuş Koşulları

40

29) age. s. 72 30) age. s. 7231) age. s. 75 32) age. s. 76 33) age. s. 7634) age. s. 7635) age. s. 77 36) age. s. 78 37) age. s. 7838) age. s.78 39) age. s. 167 40) age. s. 7941) age. s. 79

Antifaşist Birlik Görevi, Sürecin Gerçekleri ve “Kurtuluş Kültürü”

So­ru­nun­Esa­sıBur ju va zi ni n yö ne te me me kri zi için de

ol du ğu, Ku zey Kür dis tan’da hal kın es ki tarz da ya şa mak is te me di ği, Tür ki ye’de kit le le rin umut suz ve mem nu ni yet siz bir du rum da bu lun du ğu dev rim ci ler için bir sır de ğil. Bir hü kü met ve ya ana ya sal kri­zin çok öte sin de dü pe düz re jim kri zi şek­lin de ki bu na lı mın bur ju va cep he de ye ni saf aş ma, çar pış ma ve ara yış la ra yol aç­tı ğı, fa kat Tür ki ye’de et ki li bir dev rim ci sa va şı mın ge liş ti ri le me me si ne de niy le, bu iç mü ca de le nin ve so nuç la rı nın dev­ri min do lay lı ye de ği ha li ne ge ti ri le me di­ği, ke za za man za man cid di bir yük se­liş gös te ren de mok ra tik kit le ha re ke ti nin sıç ra tı la ma dı ğı, dev rim ci eşi ği aş ma sı nın sağ la na ma dı ğı, bu ne den le de ha re ke tin me mur mü ca de le si ör ne ğin de ol du ğu gi­bi, ted ri cen çü rü yüp di be vur du ğu göz­

ler önün de. Tür ki ye’de ki bu man za ra, Kürt ulu sal öz gür lük mü ca de le si nin bu­gün kü ön de ri PKK’nin tak tik sa va şım da ulus la ra ra sı dip lo ma si yi öne çı kar ma sı­na ve Gü ney Kür dis tan’ın mü ca de le de ki öne mi nin on kat art ma sı na yol aç tı ğı da ba riz bir ger çek. İş çi ler, me mur lar, kent yok sul la rı, genç ler so kak ta, fa kat bu güç bir le şik ve an ti fa şist bir kim lik ka za na mı­yor, bu özel lik le re sa hip ikin ci bir cep he ha li ne ge ti ri le mi yor. Ken di le ri ni Tür ki ye ve Ku zey Kür dis tan ör güt le ri, par ti le ri ola rak ta nım la yan, tek par ti ön der li ğin­de bir le şik bir dev rim yo lun da yü rü yen tek tek dev rim ci teş ki lat lar yu ka rı da vur­gu la nan prob lem le ri bir baş la rı na çö ze­mi yor lar. Bu ne den le dev rim yan gı nı bü­yü ye mi yor, do ğal ola rak da bah se di len par ti ve ör güt le rin ge li şi mi ya vaş ve san­cı lı olu yor.

Antifaşist Birlik Görevi

42

Ya şam, dev rim ci par ti ve ör güt le rin önü ne gün cel si ya sal bir gö rev ko yu yor: an ti fa şist bir lik.

He nüz sı nıf ta ba nı na otur ma mış bu lu­nan, pro le ter ve kü çük bur ju va dev rim ci par ti ve ör güt ler, sı nıf iliş ki le ri nin ifa de si ola­cak, ortaya çıkmış deneylerde olduğu gibi bir an ti fa şist halk cep he si kur ma ola na ğı­na sa hip de ğil ler. Do la yı sıy la da bu te mel­de yü rü tü le cek tar tış ma lar la bir ar pa bo yu yol alın ma sı ola nak sız. Halk cep he si han gi sı nıf ve ta ba ka lar dan olu şur, he ge mon ya so ru nu na sıl ele alın ma lı dır, bu so run la rın çö zü mü nü sağ la ya c ak ko şul lar oluş muş mu dur gi bi so ru ve tar tış ma lar bu gün fi kir cim nas ti ğin den öte bir pra tik de ğe re sa hip de ğil dir ve ola maz. Cep he ola cak sa il la da halk cep he si olur, ya şam da ya tı yor ol sa bi­le baş ka tür lü bir cep he, yan lış ve ola nak­sız sa yıl ma lı dır dog ma tik yak la şı mı, ke za güç bir li ği’nin de aşa ğı yu ka rı böy le te lak ki edil me si sı nıf mü ca de le si nin ih ti yaç la rı na ya nıt ve re mi yor, ve re mez de.

Pek çok işi aşa ğı­yu ka rı ay nı ey lem bi­çim le riy le, ay nı he def ve slo gan lar la ya­pan par ti ve ör güt le rin bun la rı dev rim ır­ma ğı nı güç len dir mek için bir lik te yap ma ge rek si ni mi var. Ay rı ay rı ya pıl dı ğın da za yıf, et ki siz ve da ğı nık kal ma sı bir ya na, özel lik le kuv vet le ri gö re ce da ha az olan la­rın ener ji le ri ço ğu kez iş le vi ni ye ri ne ge tir­me den çar­çur olu yor. Pek çok par ti ve ör­güt içe dö nük po li ti ka tar zı nın esi ri ol ma yı sür dü rü yor. Ey lem bir lik le ri ve alan lar da ge liş ti ri len güç bir lik le ri, bu so run la rın çö­zü mü doğ rul tu sun da önem li adım lar ol du. An cak ya şa dı ğı mız po li tik ko şul lar ve bu­nun or ta ya çı kar dı ğı gö rev ler kar şı sın da ye ter siz kal dı. Tak tik de ği şik li ği şart la rın­da, sü re ce bir le şik mü da ha le de tam bir han tal lı ğa sü rük le nil di. Ha yat tar tı şan la rın ya nın dan ge lip geç ti.

Ya şam ve mü ca de le da ha ile ri iliş ki bi­çim le ri da ya tı yor. Par ti ve ör güt le rin güç­bir li ği ve ya cep he si bu nun iki uy gun ve ola nak lı bi çi mi dir. Salt “halk cep he si” kav­ram ve ger çek li ğin den yo la çı ka rak bu gün “dev rim ci ler cep he si” fik ri ne il ke siz lik tir, yan lış tır, pro le tar ya nın he ge mon ya sın dan vaz geç mek tir vb. iti raz lar da bu lun mak so­ru nu hiç an la ma mak ve bir ko nu üze ri ne ge nel doğ ru la rı tek rar la ya rak, bir baş ka so ru nun üze ri ni ört mek tir. Ya şam, pro le­ter ve kü çük bur ju va dev rim ci le ri ara sın da an ti fa şist sa va şı mın gün cel yü kü nü kal dı­ra bi le cek ge liş kin lik te bir iliş ki bi çi mi is ti­yor, siz he nüz par ti ve ör güt ler sı nıf ta ban­la rı na otur ma dı ğı için bu nu gün de mi ni ze bi le al mı yor su nuz, ta ri hi ni zi ve ri li ko şul lar al tın da, on la rın or ta ya çı kar dı ğı dev rim­ci gö rev le re gö re de ğil de key fi ni ze gö re yap mak is ti yor su nuz, do ğal ola rak da so­nuç ge ri de kal ma nız, fır sat la rı ka çır ma­nız, düş ma na in di re bi le ce ği niz dar be le ri in dir mek ten fi ilen im ti na et me niz olu yor.

Be lir li ta rih sel ve po li tik ko şul lar al tın da oluş muş cep he iliş ki le ri nin fark lı za man ve şart lar da, öz gün bir lik te lik le rin “te orik” bir en ge li ola rak su nul ma sı, (he le de dün­ya ge ri ci lik yıl la rı ko şul la rın da ve Kürt va­ta nın da tüm hey be tiy le ya nan öz gür lük ate şi nin ka de ri Ba tı’ya bu ka dar bağ lan­mış ken, “Susurluk olayı” gibi siyasal fırsat ve olanaklar yaşanıyorken) te ori nin ve de­ne yin, me ka nik kav ra nı şın dan baş ka bir an la ma ge le bi lir mi?

So ru nun di ğer önem li bo yu tu, an ti fa­şist sa va şım bir li ği nin ör güt süz ile ri ci yı­ğın la rın da açık bir ta le bi ol du ğu dur. fie hit­le ri uğur la ma tö ren le rin den, va roş lar da ki gös te ri le re ve öğ ren ci genç li ğin ey lem le ri­ne de ğin de ği şik alan ve za man lar da bu­nun ör nek le ri ne ta nık ol duk. Dev rim ci le rin ve ya on la rın ini si ya ti fin de ki plat form la rın

Antifaşist Birlik Görevi

43

bir le şik ey lem le ri ne cid di ye alı na bi le cek oran da ör güt süz, ile ri ci, de mok rat in san ka tıl dı. Bun lar te kil, is tis na ör nek ler ol ma­nın çok ile ri sin de dir. İle ri ci, de mok rat kit­le le rin bu yö ne lim ve ta le bi nin an la şıl ma­ya cak bir ya nı yok tur. On lar, fa şiz me kar şı çok ağır be del ler le sür dü rü len mü ca de­le de, fi ili ve mo ral et ki si güç lü bir pra tik ser gi len me si ni is ti yor lar. Söz on la rı tat min et mi yor. Fa şist cun ta kar şı sın da alı nan po li tik, as ke ri ve mo ral ye nil gi nin ya rat tı ğı cid di gü ven siz lik ten kur tu la mı yor ve hü­nüz des tek le ri ni özel ola rak yo ğun laş tır­dık la rı bir par ti ve ya ör güt le bu luş tuk la rı nı dü şün mü yor lar. Umut ve ren (sü rek li li ğe ka vuş muş), et ki li ve so nuç alı cı bir mü ca­de le ve kuv vet ta lep edi yor lar. Bu nun bu­gün şu ve ya bu par tiy le öz deş leş me di ği ni ve an cak bir le şik sa va şım la et ki li olu na bi­le ce ği ne ina nı yor lar. O ne den le de ço ğu kez fark lı mü ca de le ler de bir le şik ey lem dü zen le yen kuv vet le rin top lam sa yı sı nı be lir gin bi çim de aşan ni ce lik ler oluş ma sı­nı sağ lı yor lar. Ge lip ey lem le re ka tı lı yor lar.

1995-’96­Ne­re­den­Ne­re­ye?1995 yı lı, Ga zi ayak lan ma sıy la bir lik te

dev rim le kar şı dev rim ara sın da ki iliş ki ler­de be lir gin de ği şim le rin baş la dı ğı bir yıl ol du. Dev le tin 1991’de baş lat tı ğı bi rin ci top ye kün sal dı rı, Ga zi ayak lan ma sı du­va rı na çarp tı ve da ğıl dı. Psi ko lo jik üs tün­lük dev rim ci le re geç ti, on bin le rin ka tıl dı ğı bü yük an ti fa şist gös te ri ler dö ne mi baş la­dı. “Kah ra man po lis” ima jı açık bir dar be ye di. Dev let gö zal tın da ka yıp la rın so rum­lu su ola rak, ka til ve za lim kim li ğiy le de şif­re ol du. Ga zi ayak lan ma sı, New roz gös­te ri le ri, Ha san Ocak’ı ara ma ve Ka yıp lar Kam pan ya sı, 1 Ma yıs kut la ma la rı, Ha san Ocak, Rıd van Ka ra koç ve Si bel Yal çın’ı u ğur la ma tö ren le ri önem li sıç ra ma nok ta­

la rı ola rak ta rih te ki yer le ri ni al dı lar. Dev­rim ci par ti ve ör güt le rin saf a rı ye ni güç ler­le do lar ken, halk ha la ya pı la bi le cek şey ler ol du ğu dü şün ce siy le do nan dı, yı ğın lar ara sın da dev rim ci duy gu lar da ha faz la güç len di ve et ki ala nı nı ge niş let ti.

Bü tün bu ko şul lar al tın da dev rim ci ha­re ket, ye ni ve bü yük ham le ler yap ma gö­re viy le kar şı kar şı ya kal dı. Nes nel ko şul­lar son de re ce uy gun du. An cak bek le nen çap ve de rin lik te bir sıç ra ma için tek tek dev rim ci par ti ve ör güt le rin ça ba la rı ye ter li ola bi le cek du rum da de ğil di. Bi rik miş ener­ji yi ge cik mek si zin se fer ber et mek gö re vi ni ha li ha zır da ki du rum la rıy la ye ri ne ge ti re­mez ler di, so ru nu sü re ce yay ma tu tu mu ise or ta ya çık mış po tan si ye lin önem li bö­lü mü nün sa ğa­so la sav rul ma sı na yol aça­bi lir di.

Mark sist le ni nist ko mü nist ler dev ri min ka rak te ri ni dik ka te ala rak hak et ti ğin ce de ğer biç tik le ri an ti fa şist bir li ğe, stra te jik önem ve ger çek li ği nin dı şın da, için den ge çi len dö nem de gün cel po li tik bir gö­rev ol du ğu tes pi tiy le özel bir önem ver­di ler. Bu gün ye ni bir dev rim ci yük se li şin sub jek tif un su ru nun hız la ve en bü yük kap sa yı cı lık la ha zır lan ma sı için, bir le şik an ti fa şist sa va şı mı en el ve riş li araç ve im­ka nı ola rak de ğer len dir di ler.

‘95 yı lı mark sist le ni nist ko mü nist le rin baş ta Kur tu luş güç le ri ol mak üze re, dev­rim ci ya pı lar la ey lem bir li ği ko nu sun da ira di adım lar at tı ğı bir sü reç ol du. Kur tu­luş güç le ri nin çe şit li dev rim ci grup lar la iliş ki le rin de her han gi bir özel de ği şik li ğin ol ma dı ğı bir dö nem di bu. Uğur la ma tö ren­le ri, va roş lar da ve genç lik ala nın da ki mü­ca de le ler bu nun gi de rek pe ki şen ör nek le ri ol du. Dev rim ci ya pı lar bu ge liş me yi il giy le iz ler ken, ile ri ci, an ti fa şist ör güt süz kit le ler bü yük bir mem nu ni yet için dey di. Ge liş­

Antifaşist Birlik Görevi

44

me ler dev rim ci par ti ve ör güt le rin alan lar üze rin de yük se len ey lem bir li ği nin ya nı sı­ra, güç bir lik le ri ne doğ ru ev ril di. Plat form­lar güç bir li ği nin so mut araç la rı ola rak öne çık tı ve yay gın laş tı lar.

Mark sist le ni nist ko mü nist le rin Kur tu luş güç le riy le tü müy le bi linç li ve ira de tarz da gi riş ti ği bu iliş ki ler, dev rim ci ya kın laş ma ve si per yol daş lı ğı ze mi ni ni oluş tur du. Rıd­van Ka ra koç için yurt se ver yol daş, Si bel Yal çın için dev rim ci yol daş kav ram la rı nı kul la nan ko mü nist ba sın; so ru nun stra te­jik plan da ki ye ri ni de gös ter miş olu yor du. O sü reç te şe hit dü şen DHKP­C mi li tan la rı için de ği şik kent ler de ya pı lan ya zı la ma ve kuş la ma lar, mark sist le ni nist ko mü nist le­rin kuv vet le ri ni han gi ruh ha liy le eğit tik le ri ve han gi yön de iler le mek is te dik le ri ni gö­re bil mek açı sın dan önem li bir ve ri ol du. Mü ca de le her iki gü cü bir bi ri ne da ha faz la ya kın laş tır dı ve si per yol daş lı ğı nın his se­dil me si ni sağ la dı. Ya nı sı ra, her iki ta raf ta da iyim ser dü şün ce ve bek len ti le rin öne geç me si ni ko şul lan dır dı.

Dev rim ci ha re ke tin di ğer par ça la rı nın bu iliş ki ye kuş ku ve ih ti yat la yak laş tık la­rı, esa sen “ba ka lım kaç gün sü re cek” ruh ha liy le ha re ket et tik le ri or ta day dı. Bu nun te mel ne de ni bir bir le riy le her ko nu da fark­lı ve mü ca de le et mek zo run da ol duk la­rı nı dü şü nen “49 grup” ger çe ği üze rin de yük se len ‘75 son ra sı ge le nek ler di. İkin­ci si ise Kur tu luş’un o gü ne de ğin or ta da ba şa rı lı bir bir lik pra ti ği nin bu lun ma ma sı, çok ta raf ı iliş ki ler de sek ter ol du ğu yay gın ka nı sı, özel ola rak ‘91’de yüz yü ze kal dı­ğı so run la rı ve ya kri zi aş ma ya ça lı şır ken kul lan dı ğı yön tem ler ne de niy le dı şın da ki grup lar la ko pan iliş ki ler; “Bir yan da ben, bir yan da oli gar şi” ruh ha liy le ha re ket edip di ğer dev rim ci güç le ri ge nel bir “sol” ve ya

“opor tü nizm” ni te le me siy le her olum suz­lu ğun kay na ğı ilan et me siy di.

An cak mark sist le ni nist ko mü nist ler iki dü şün ce den ha re ket edi yor lar dı. Bi rin ci si; han gi ne den ve bi çim le şe kil le nir se şe kil­len sin tas fi ye ci li ğe bo yun eğ me yen, dev­rim ci ya pı ve mü ca de le yi sa hip len mek te ıs rar eden par ti ve ör güt ler var dır. Bun­lar dan MLKP ve DHKP­C yön le ri ni dı­şa, sı nıf mü ca de le si ne dön müş ler dir ve ge liş me le re ön cü ko num dan mü da ha le et me ye, var lık la rı nı bu na gö re şe kil len­dir me ye ça lış mak ta dır lar. TİKB, TKP/ML ve TKP(ML) ön de ge len mi li tan dev rim ci kuv vet ler ara sın da ol mak la bir lik te he nüz içe dö nük, ör güt sel var lık la rı nı sağ lam laş­tır ma ve bü yüt me çiz gi sin de yü rü mek te­dir ler. Tüm sa mi mi, ka rar lı ça ba ve mü­ca de le le ri ne rağ men TDP, TKP, TKP­K, Di re niş Ha re ke ti, Ekim, TKEP­L gi bi ya pı­lar, ör güt sel var lık­yok luk cen de re sin den tü müy le çı ka bil miş de ğil ler dir.

Bu ko şul lar al tın da MLKP ve DH­KP­C’ye mer ke zi ey lem bir li ği, güç bir li­ği ve cep he gi bi ko nu lar da özel gö rev ler düş mek te dir. İki par ti, bu yön de so mut adım lar at ma lı ve di ğer dev rim ci par ti ve ör güt le ri de bu yön de zor la yı cı ol ma lı dır­lar. Ge nel bir mu ta ba ka tın sağ la na ma dı ğı ko şul lar da MLKP ve DHKP­C’nin bir par ti­ler cep he si oluş tur ma sı tü müy le müm kün­dür ve bu mü ca de le yi ge liş ti ri ci bir iş le ve sa hip olur.

Mark sist le ni nist le rin yö ne li min de ki ikin ci un sur, DHKP­C’nin ge li nen yer de fik ri ola rak an ti fa şist bir le şik mü ca de le nin ge rek li li ği ne inan dı ğı, geç mi şe eleş ti rel bir göz le bak ma ya baş la dı ğı, es ki dü şü­nüş tar zı nın ve ge le nek le ri nin sü re gi den ne ga tif et ki le ri ne kar şın, bu so run da yü zü­nü ge le ce ğe dön me ye ça lış tı ğı, bu ko nu­da ya zıp çiz dik le ri nin sa mi mi ol du ğu de­

Antifaşist Birlik Görevi

45

ğer len dir me siy di. DHKP­C’nin bir dö nem, ni ye ti ve ya bu luş tu ğu ye ni dü şün ce ler le ey le mi ara sın da fark lı lık lar ser gi le ye bi le­ce ği, an cak ile ri ye doğ ru atı la cak pra tik adım la rın bu nu as ga ri ye in di re ce ği var sa­yıl mak tay dı.

‘96 ba şın da ki iliş ki le re bu ko şul lar ve de ğer len dir me ler le ge lin di. İki par ti ara sın­da güç bir li ği ve cep he he de fi ne bağ lan­mış gö rüş me ler ge liş ti. Gö rüş me ler de ki ak sak lık ve uza ma lar bir so run oluş tur sa da, iki par ti nin sü re cin so mut bir ürü nü ola rak Av ru pa’da Güç ve Ey lem Bir li ği’ni kur ma sı, tüm dev rim ci ler için umut ve ren bir ge liş me ol du.

‘96 baş la rın dan iti ba ren, di ğer dev rim­ci par ti ve ör güt le rin de gün de mi ne gi ren bu so run, dev rim ci ce na hın ge ne lin de ilk kez hak et ti ği cid di yet le ele alın ma ya baş­la dı. İlk dö nem de ki önem li ba zı dog ma tik ve sek ter yak la şım la ra kar şın ge liş me ler ERNK’nin de yer al dı ğı gö rüş me ler nok­ta sı na ulaş tı. So run, dev rim ci ör güt le rin ve kad ro la rın dik kat mer ke zi ne yer leş ti ve ölüm oru cu sal dı rı sı sü re cin de do ru ğa ulaş tı.

Ne var ki iki par ti ara sın da bek le nen, sı nıf mü ca de le si nin buy ru ğu olan adım­la rın atı la ma ma sı, gö rüş me ler de, tar tış­ma lar da, eleş ti ri ve öze leş ti ri ler de bir leş­ti ri ci lik öğe sin de ki za yıf ık la rın bi rik tir di ği so run lar ve DHKP­C’nin “Cep he­Mec lis” for mü lü nü ön ko şul ha li ne ge ti re rek; “Ben grup la rın de ğil, hal kın bir li ği nin pe şin de­yim” te ziy le gün cel po li tik gö re vin ye ri ne ge ti ril me im kan la rı nı akıl al maz bir key fi­lik le kü çüm se me ye baş la ma sı, antifaşist güçbirliği görüşmelerinin coğrafyamızda ve çeşitli düzeylerde sürdürülememesi, yerel alanlardaki eylem birliği ve “ortak iş”lerin ortaya çıkardığı yakınlaşma ve güvenin sürece dahil edilememesi; or­

tak pratiklerin detaylara ilişkin eksiklik ve hatalarının abartılarak, çarpıtılarak, hızla ve defalarca her seferinde gündeme ge­tirilmesi, ilk cid di gi ri şi min ba şa rı sız lık la so nuç lan ma sı nı ko şul lan dır dı. DHKP­C dev rim ci kad ro la rın ve hal kın ile ri ci un sur­la rı nın ge rek li li ği ne yü rek ten inan dık la rı bu gö re ve yüz çe vi ri şi nin ve ilk gi ri şi min ba şa rı sız lı ğı nın fa tu ra sı nı MLKP’ye kes­mek için sol du yu dan yok sun bir “kam­pan ya ya” baş la dı. Dev rim ci norm la rı çiğ ne yen ve gü ven iliş ki le ri ni ze de le yen so rum suz bir çiz gi ye yö nel di.

Tüm bun lar dan son ra ‘96’nın ge nel bi­lan ço su nu çı ka ra cak olur sak, ge le ce ğe doğ ru atıl mış önem li adım la ra ve bi rik tir­di ği tüm olum lu luk la ra kar şın, önem li bir gün cel, po li tik gö re vi ye ri ne ge tir me yo­lun da ki ilk cid di de ne me nin ba şa rı sız lı ğın­dan söz et me li yiz.

İki par ti ara sı nda güç bir li ği ve cep he ko nu su nda sis te ma tik gö rüş me le re baş­lan ma sı, bu nun so nuç la rın dan bi ri ola rak Av ru pa’da Güç ve Ey lem Bir li ği ku rul ma sı ve 1 Ma yıs’ta bu nun ürün le ri nin alın ma sı,

Mer ke zi ey lem bir li ği, güç bir li ği ve cep­he tar tış ma la rı nın dev rim ci ör güt le rin gün­de mi ne so mut bir so run ola rak gir me si,

Bir çok par ti ve ör gü tün ka tıl dı ğı güç bir­li ği ve cep he so ru nu nu ele alan gö rüş me­ler, tar tış ma lar ya pıl ma sı,

Si per yol daş lı ğı, dev rim ci yol daş lık kav ram la rı nın dev rim ci kit le de yan kı bul­ma sı,

Ge nel di re niş ve ölüm oru cu sal dı rı sıy­la bir le şik mü ca de le nin önem, rol ve de­ğe ri nin göz ler önü ne se ril me si ge le ce ğe dö nük ka za nım lar ola rak kay de dil me li dir. Ge le ce ğin in şa edi le ce ği ze mi ni ha zır la­yan, güç len di ren un sur lar dır bun lar.

İlk de ne me nin ve ya gi ri şi min ge rek iki par ti, ge rek se de bir çok par ti ve ör güt

Antifaşist Birlik Görevi

46

ara sın da bir ör güt sel ya pı ya ra tıl ma dan so nuç lan ma sı ise ba şa rı sız lık ha ne si nin mer ke zin de dur mak ta dır. Bu nun bir öl çü­de ka fa lar da sar sın tı ya rat tı ğı ka bul edil­me li dir. Sü re ce te red düt le rin den arın mış ola rak gir me yen ço ğun luk nez din de bir ha yal kı rık lı ğı ya ra tan bu du rum, so mut adım lar bek le yen ile ri ci, de mok rat ka mu­oyu nun gü ven du yu sun da bir ze de len me­yi de be ra be rin de ge tir miş tir.

Kur tu luş’un sü re cin be kle nen so nuç la­rı ya rat ma ya ca ğı ve ken di ba şı na bil di ği yol dan iler le me si ge rek ti ği fik ri ne ka pı lır ka pıl maz, Atı lım’a kar şı gi riş ti ği en önem­siz ay rın tı lar ve muğ lak lık lar da hil, her şe­yi yıp rat ma fır sa tı ha li ne ge tir me dü zey­siz li ği ne va ran “kam pan ya”sı nın, ile ri ye doğ ru adım at mak is te yen çev re ler de du­rak sa ma ya rat tı ğı, “her şe yi pra ti ğin akı şı­na bı rak ma” şek lin de ki ken di li ğin den ci lik eği li mi ni güç len dir di ği bir di ğer ol gu dur.

Tüm bu olup bi ten ler kar şı sın da özel bir ha yal kı rık lı ğı na ka pı la bi lir, “bı ra ka lım her kes ken di yo lun dan git sin, he nüz mev­si mi de ğil” di ye bi lir mi yiz? Ha yır, bu son de re ce yan lış tır. Çün kü;

1) Bı ra ka lım güç bir li ği ve cep he yi, mer ke zi ey lem bir lik le ri ko nu sun da da hi olum lu bir ge le nek ten yok sun luk la ka rak­te ri ze olan, bir bir le ri ni devrimci müttefik değil, tersine pratik olarak daha bugün­den tasfiye edilecek ha sım lar gi bi gö ren ve ‘74 son ra sı sü re cin ürün le ri olan, grup­çu luk il le ti ni de ği şik dü zey ler de ya şa tan, basit yeniden üretimle yetinen ve tatmin olan par ti ve ör güt ler ger çe ğiy le yüz yü ze­yiz.

2) Ye ni di li, “bir lik di li”ni öğ ren mek, onu ken di tar zın da, bir leş ti ri ci lik öğe si nin ma ya la dı ğı tarz da ko nuş mak, ken di ana­di li ne çe vir me den o dil de dü şün me yi ba­

şar mak, bir ham le de ger çek le şe cek bir iş de ğil dir.

3) Bu iliş ki sis te ma ti ği için de de ği şik par ti ve ör güt le rin tu tum la rı, on la rın ide­olo jik kim lik le rin den ba ğım sız ola rak ele alı na maz. Dev rim kav ga sı, ik ti dar bi lin ci, an ti fa şist bir li ğin gün cel po li tik gö rev ler için de tut tu ğu yer ve ni ha yet stra te jik plan için de ki an la mı gi bi so run lar par ti ve ör­güt le rin ıs rar, bir leş ti ri ci lik, dil ve yön tem gi bi bir di zi tu tum la rı nı et ki le ye cek tir. Bun­lar baş tan bi li ni yor. Pro le ter ve kü çük bur­ju va dev rim ci par ti ve ör güt ler ara sın da ki ide olo jik mü ca de le nin kap sa mı için de ki bir so run dur bu.

So nuç ola rak ya pıl ma sı ge re ken sü­re cin ders le ri nin dik ka te alın ma sı, ile ri ye doğ ru yü rüt mek için ye ni ham le le re gi ri şil­me si, bir par ti ve ör güt ler cep he si ne gidi şi ve bu araçla antifaşist güçlerin birleşik ve örgütlü mücadelesini sağ la ya cak iliş ki bi­çim le ri nin ge liş ti ril me si dir.

Kur­tu­luş­So­ru­nun­Öz­gün­lük­le­ri­ni­An­la­ma­Ye­te­ne­ği­Gös­ter­me­diKur tu luş, par ti ve ör güt le rin an ti fa şist

bir le şik mü ca de le si nin ara cı ola cak, güç­bir li ği ve cep he so run la rı na kla sik “halk cep he si” for mü las yo nu na uy ma dı ğı için iti raz da bu lu nan dog ma tik yak la şım la ara­sı na sı nır çek ti, fa kat me se le nin öz gün yön le ri ni ye te rin ce kav ra ya ma dı.

O, fark lı ke sim le rin ve ri li ko şul lar al­tın da (ge le nek ler, alış kan lık lar, ör güt sel ger çek lik, tarz vb.) ger çek leş ti re cek le ri ve an cak bir leş ti ri ci lik yo luy la ya şa tıp ge­liş ti re bi le cek le ri “faz la sö zün” ayı ra ca ğı, si per yol daş lı ğı nın ise pe kiş ti re ce ği bir iliş ki tar zı na ih ti yaç ol du ğu nu, bir le şik ha­re ke ti ya ra ta cak bi çim ler den bi ri ni, di ğe­ri nin önü ne en gel dik me mek ge rek ti ği ni iç sel leş ti re me di. Ka fa sın da üret ti ği pro­

Antifaşist Birlik Görevi

47

je le ri esas al dı. So run, söz ko nu su üre ti­min ve ri li ko şul lar üze ri ne otur ma ma sıy dı. Önem li öl çü de, Kur tu luş’un key fi ne gö rey­di. Güç bir li ği ni “be ğen me me” tu tum la rı, ön ce ye ni bir kül tür ya rat ma sav la rı, de­taylara takılmak, yersiz kaygılar taşımak, tak tik ay rı lık lar ve ya de ği şik tarz da an laş­maz lık lar or ta ya çık tı ğın da me se le yi yal­nız ca Kur tu luş’un pen ce re sin den gör mek, mu ha ta bı nın bu lun du ğu yer den bak ma yı ba şa ra ma mak, özel ola rak vur gu la na bi le­cek ba zı un sur lar dır.

Kur tu luş ko nu yu salt ken di ana liz, he­def ve gi de rek de ih ti yaç la rı te me lin de ele alın ca so run tü müy le çık ma za sü rük len di.

Fark lı par ti ve ör güt ler, gü ven siz lik ve aşı rı sek ter iliş ki ler üze ri ne ku ru lu ge le­nek ve alış kan lık dün ya sın dan, po li tik fa­ali ye tin bir kıs mı nı bir lik te ger çek leş tir me ve si per yol daş lı ğı dün ya sı na doğ ru adım at ma ya yö nel di ler se, ora da bir leş ti ri ci li ği ve dev rim ci es nek li ği el den bı rak ma yan bir ira de ye ih ti yaç du yul du ğu kuş ku suz­dur. Ke za bu iliş ki ler için de zig zag la rın, ge ri adım la rın ve bir le şik mü ca de le nin ru­hu na ay kı rı ki mi tu tum la rın boy ver me si de bü yük bir sürp riz sa yıl ma ma lı dır. Önem­li olan bun la rın yı kı cı, da ğı tı cı bir dü ze ye var ma ma sı, hep ay nı grup ve grup la rın ma ri fe ti ol ma ma sı, ko lek tif me ka niz ma lar yo luy la dü zel til me ola nak la rı nı ya ra ta bil­me si dir. Kur tu luş, so ru nu böy le doğ ru bir te mel de kav ra ma, kav rı yor sa da bu na uy­gun dav ran ma ye te ne ği gös te re me di. Sı­fır nok ta sın dan zir ve ye doğ ru tır ma nıl dı ğı de ğil, zir ve den aşa ğı sü rük le nil di ği tav rıy­la ha re ket et ti. Kur tu luş’un Te mel Ha ta sı

Kur tu luş, Atı lım’a yö nelt ti ği eleş ti ri ler­de ve gi riş ti ği po le mik ler de, gün cel po li tik gö rev ola rak öne çı kan an ti fa şist bir le şik mü ca de le nin ger çek leş me ola nak ve yön­

tem le ri ni an la ya ma dı ğı nı göz ler önü ne ser di.

Atı lım’ın dü şün ce ve eleş ti ri le ri ni “ta­van­ta ban” iki le mi için de tar tış ma sı, “so­lun bir li ği mi, hal kın bir li ği mi?” tü rün den yak la şım la rı, “her ke si bir leş tir me” tez le ri, Kur tu luş’un ka fa ka rı şık lı ğı nın ifa de le­riy di. Atı lım’la po le mi ği nin ana un sur la rı Atı lım’a ait de ğil, Kur tu luş’un en zor la ma yo rum lar la ona ma let me ye ça lış tı ğı dü­şün ce ler di.

Oy sa Atı lım’ın dü şün ce le ri açık ve net­ti.

Mü ca de le yi ge liş tir mek, dev rim yan gı­nı nı bü yüt mek için nes nel ko şul lar ol duk­ça el ve riş li ol ma sı na kar şın, Ba tı’da ve ya Tür ki ye’de açık bir ön der lik boş lu ğu var, tek tek par ti ve ör güt le rin ça ba la rı için­den geç ti ği miz tarihsel ve siyasal sü re cin po tan si ye li ni de ğer len dir me ye, sub jek tif fak tö rün hız la güç len di ril me si ni sağ la ma­ya yet mi yor. Bu ko şul lar da, fa şiz me kar şı bir le şik mü ca de le ge nel bir gö rev ol ma nın öte sin de acil­gün cel bir ih ti yaç du ru mun­da dır. Ni te kim, sı nır lı da ol sa bir le şik mü­ca de le nin alan lar te me lin de ki ey lem ve güç bir li ği bi çim le ri, ira di ve ya ken di li ğin­den bi çim de ya şa ma ge çi ril miş ve ya ra rı da açık ça gö rül müş tür.

Ge rek ile ri ci yı ğın la ra, ge rek se de dev­rim ci güç le re mo ral üs tün lük de ka zan dı­ran bu pra tik le re kar şın, gö rül müş tür ki an lam lı bir tak tik kuv vet oluş tur mak, be­lir gin adım lar ata bil mek için, alan lar da ki ey lem ve ya güç bir li ği ye ter li de ğil dir ve ola maz. Ön ce lik le ey lem bir li ği nin öte si ne geç me ye ih ti yaç var dır. Po li tik ge liş me le­rin hı zı ve yo ğun la şan gö rev ler, alan la ra da ya lı ola nı bir ya na, mer ke zi ey lem bir­li ği nin de ye ter siz ka la ca ğı nı apa çık gös­ter mek te dir.

Antifaşist Birlik Görevi

48

Güç bir li ği ya da cep he gi bi iki ter cih­le kar şı kar şı ya yız. Kuş ku suz her iki iliş ki tar zı da dev rim ci par ti ve ör güt ler, on la rın güç le ri te me lin de yük se le cek tir. He nüz sı­nıf ta ba nı na otur ma mış, pro le ter ve ya kü­çük bur ju va sı nıf a rın ön der lik ko nu mu nu ka za na ma mış ör güt ler ara sın da ki bu it ti­fak bi çi mi kla sik “halk cep he si”yle öz deş­leş ti ri le me ye ce ği gi bi, yad sı na maz ve ya er te le ne mez de.

An ti fa şist par ti ve ör güt le rin güç bir li ği ve ya cep he si sü rek li bir iliş ki, or tak ka rar me ka niz ma sı, ta raf a rın pratik po li ti ka la rı bir lik te üret me ve ya ge liş tir me plat for mu­dur. Tek tek par ti ve ör güt ler po li tik fa ali­yet le ri nin bir bö lü mü nü bu or tak ira de ye ta bi kı la cak lar dır. Ay rın tı la rı bir ya na bı ra­ka rak vur gu la mak ge re kir se, bu sis te ma­tik mer ke zi iliş ki ken di si ni iş çi ler, genç ler, emek çi me mur lar, kent yok sul la rı vb. için­de, bir baş ka ifa dey le alan lar te me lin de var ede cek tir. Bu nun ba şa rı la ma dı ğı ko­şul lar da bir im za bir li ği ne dö nü şüp yoz­laş ma sı ka çı nıl maz dır.

Eğer dev rim ci par ti ve ör güt ler böy le bir adım atar lar sa, ge liş ti ri le cek mü ca de le için de ör güt süz ile ri ci yı ğın la rı se fer ber et­mek, gi de rek de örgütlemek, an ti fa şist le­ri, bur ju va çer çe ve yi aşa ma yan re for mist güç le ri de ey lem bir li ği ne zor la mak ola­nak lı ola cak tır.

O hal de, fa şiz min yı kı lı şı nı ik ti dar he­de fi ne bağ la yan, böy le bir stra te jik plan­la ha re ket et me yi esas alan, bu gün ya­sal laş ma ve ba rış çıl ge liş me stra te ji siy le ka rak te ri ze olan re form cu luk la ara sı na net bir çiz gi çe ken an ti fa şist güç le rin mer­ke zin de du ra ca ğı bir bir lik esas alın ma lı, dev rim ci par ti ve ör güt le rin güç bir li ği ya da cep he si ku rul ma lı dır. Bu gün cel po li tik gö rev ba şa rıl dı ğı öl çü de, ör güt süz ile ri ci yı ğın la rın dev rim ci mü ca de le ye sefer ber

edil me si ve re form cu çiz gi de ki an ti fa şist­ler le ey lem bir li ği ve ya da ha ge liş kin iliş ki tarz la rı na da ir ola nak lar bir ger çe ğe dö­nüş tü rü le cek tir.

Dev rim ci ör güt le rin te sa düf e re bağ lı ol ma yan ge liş me le rin pe şin den koş ma ya­cak, dü zen li ve ira de oluş tu ra cak bir iliş­ki tar zı ge liş tir me le ri nin gün cel po li tik bir gö rev ol du ğu ko şul lar da, eğer ge niş bir yel pa ze yi bi ra ra ya top la mak için cep he­den de ğil de güç bir li ğin den baş la mak ge­re ki yor sa ora dan, mer ke zi ey lem bir li ğiy le güç bir li ği ara sın da bir ge çiş nok ta sı ola rak mer ke zi ko or di nas yon dan yo la çık mak ge re ki yor sa, o nok ta dan ha re ket edil me­li dir. An cak bu, ör ne ğin bir cep he’ye ha zır olan iki ya da da ha çok par ti nin böy le bir adım at ma sı nın en ge li de ğil dir.

Kur tu luş’un so ru nu ele alı şın da ise “mec lis” mer kez li bir yak la şım or ta ya çık­tı. “Hal kı bir leş tir mek ve sa vaş tır mak” ama cı na bağ lı bir plan la ha re ket edil me­si ge rek ti ği ni ilan eden Kur tu luş, bu nun dev rim ci par ti ve ör güt le rin “te pe”de güç bir li ği, cep he vb. kur ma sın dan de ğil, “ta­ban”dan mec lis ler for mü lüy le ger çek le şe­ce ği ni, par ti ve ör güt le rin iliş ki le ri nin böy le bir ze min de bir de ğer ta şı ya ca ğı, me se le­nin “sol”un bir li ğin den çok da ha kap sam lı ol du ğu nu ile ri sür dü.

Kuş ku suz, “hal kın bir leş ti ri lip sa vaş tı­rıl ma sı”, ener ji si olan ve is te yen her ke sin an ti fa şist mü ca de le ye se fer ber edil me si, hiç bir ko şul da iti raz ka bul et mez he def er­dir. So run, bun la rın han gi yol dan ger çek­leş ti ri le ce ği dir.

Dü zen par ti le ri ni des tek le yen in san la­rın bi le ka tı la ca ğı ge niş lik te mec lis ler ve ya sal fa ali yet sür dü ren tüm ku rum la rın “de mok ra tik mu ha le fet mec li si” for mü las­yo nu bu nun yo lu nu açı yor mu? Dev rim ci

Antifaşist Birlik Görevi

49

par ti ve ör güt le rin güç bir li ği ve ya cep he si böy le bir ön şar ta bağ la na bi lir mi?

Po li tik ko şul la rı, yı ğın la rın du ru mu nu, kar şı dev ri min güç ve tak tik le ri ni doğ ru ana liz eden ler için ha yır. Kur tu luş’un yap­tı ğı ara ba yı at la rın önü ne koş mak tır.

Her şey bir ya na, bu gün ge rek hal­kın ile ri ci, du yar lı, ha re ket ha lin de, fa kat po li tik ör güt lü lü ğün dı şın da ki ke sim le ri ni mü ca de le ye ka ta bil mek, ge rek se de re­form cu güç ler le dev rim ci stra te ji ye hiz met eden an ti fa şist bir lik ler ya pa bil mek için, dev rim ci le rin an ti fa şist bir li ği ni sağ la mak ge re ki yor. Bu gün bu nun bir baş ka yol dan sağ lan ma sı im kan sız dır. Kur tu luş’un te­mel ha ta sı bu nu kav ra ma mak, mem nu­ni yet siz lik için de ki yüz bin le ri, hiç ol maz sa on bin ler ha lin de se fer ber et me nin “mec­lis” gi bi bir ör güt bi çi miy le ola nak lı ol du­ğu sa nı sı ve bun la rı (di ğer grup lar ka bul et me di ği için) ken di ba şı na oluş tur mak ama cıy la, dı şın da ki dev rim ci par ti ve ör­güt ler le bir lik te li ği ni za yıf at mak, hat ta boz mak tır.

Atı­lım’ın­Öne­ri­le­ri­ve­Kur­tu­luşKur tu luş’un id di ala rı na ina na cak olur­

sa nız, Atı lım bir “te pe bir li ği”, yal nız ca grup la rın bi ra ra ya ge ti ri le ce ği bir mo del öne ri yor. Oy sa pers pek ti fin mer ke zin­de halk dur ma lı dır. Önem li olan bu dur. “Sol”un bir li ği, bu ze min de bir an lam ta­şır ve “te pe bir li ği” an cak ta ban da ki da ya­nak la rı üze rin de bir an laş ma sağ la nır sa ku ru la bi lir. Kur tu luş’un böy le si id di alar ve tez ler ile ri sür me si ne yol açan nes nel da­ya nak ne dir? Atı lım’ın, “mec lis”ler ve “De­mok ra tik Mu ha le fet Mec li si” fik ri ni yan lış bul ma sı, bu gün bun la rı dev rim ci par ti ve ör güt ler cep he si nin ayak la rı ola rak gör­me me si. Pe ki Atı lım bir mü ca de le bir li­ği öner di ği ne ve bu nun da an cak alan lar

üze rin de va re di le bi le ce ği ni ile ri sür dü ğü­ne gö re, güç bir li ği ve ya cep he yi bu te mel­de so mut laş tı ra cak öne ri le re sa hip de ğil mi? Ha yır sa hip. Di yor ki, ör ne ğin bu gün çeşitli türden birlikler, plat form lar uy gun araç lar dır. Dev rim ci ler bun la rı da ha da ge liş ti rip, yet kin leş ti re bi lir ler. Ör ne ğin sen di ka lar, der nek ler vb. için de ki güç ler bu ya pı lar da, dev rim ci et ki yi ge liş ti re bi lir­ler, ör ne ğin öz güç le re da ya lı kam pan ya­lar vb. dü zen le ne bi lir. Araç bir den faz la­dır. Bu yak la şım Kur tu luş’un “ye ni ola na uzak dur mak, va ro lan la ye tin mek” tar zı eleş ti ri le riy le kar şı la şı yor. Tam bir key fi lik ve içe ri ğin den bo şal tıl mış bir yak la şım dır bu.

Mark sist le ni nist ko mü nist ler, her şey­den ön ce güç bir li ği ve ya cep he yi alan­lar da –en azın dan bu sü reç te– tek bir ör güt sel bi çi me bağ la ma yı doğ ru gör mü­yor lar. Han gi ör güt bi çim le riy le yü rü ne ce ği so ru nu nu ise esa sen ku ru la cak cep he nin çö ze ce ği bir so run ola rak de ğer len di ri yor­lar. Da ha sı, fark lı şe hir ve alan lar da de ği­şik bi çim ler ve bun la rın öte sin de özel iliş ki tarz la rı ge liş ti ri le bi le ce ği ni dü şü nü yor lar. Mü ca de le nin dü ze yi, tek tek ör güt le rin du­ru mu ve öz gül gö rev ler gi bi fak tör ler, bu nu ko şul lan dı rı yor çün kü.

Tüm bu dü şün ce le rin mer ke zin de ise, dev rim ci par ti ve ör güt le rin bir li ği du ru yor. Ana güç, yön len di ri ci un sur ve mo tor kuv­vet bu dur. Fab ri ka lar da, sen di ka lar da, ön­cü iş çi le rin bi ra ra ya ge ti ril me sin de, bir işçi iradesinin yaratılmasında, iş çi ve me mur sen di ka plat form la rın da, semt ler de, yö­re der nek le rin de, va roş plat form la rın da, okul lar da, öğ ren ci plat form la rın da ve der­nek ler de, gö zal tın da ka yıp lar, tut sak ai le­le ri, sos ya list ba sın vb. alan lar da dev rim ci par ti ve ör güt le rin bir le şik dav ra nı şı, or tak dev rim ci ini si ya ti fi en ile ri dü ze ye çe kil me­

Antifaşist Birlik Görevi

50

li, öz güç le rin mer ke zin de du ra ca ğı po li tik ref eks ler (kam pan ya, gös te ri, böl ge sel ey lem ler) ör güt len me li dir. Ör güt süz ile ri ci yı ğın la rı mü ca de le için de bir leş tir mek ve de re form cu an ti fa şist güç ler le çe şit li dü­zey de bir lik ler sağ la mak an cak bu şe kil de müm kün olur ve yi ne an cak bu te mel de dev rim ci amaç la ra bağ la na bi lir.

Bir le şik bir dev rim ci mer kez ve ira de ya rat ma dan atı la cak adım la rın, bu gün sı­nıf mü ca de le si nin ih ti yaç la rı nı ya nıt la ma­sı ola nak sız dır.

Atı lım 15 Ha zi ran ‘96’da şöy le yaz mış­tı:

“Tam da böy le bir sü reç te ve gün cel bir si ya sal gö re vin ye ri ne ge ti ril me sin de bu ka dar ge ci kil miş ken bir an ti fa şist sa va şım cep he si (mu ha tap par ti ve ör güt le rin sap­lan tı la rın dan kay nak la nan ne den ler le bu­nun ger çek leş ti ri le me me si ha lin de ise bir güç bir li ği) ko nu sun da ıs rar lı ve ama ca uy­gun bir mü ca de le yü rüt mek ye ri ne ‘önem li olan ör güt le rin de ğil, hal kın bir li ği dir’ şek­lin de özet le ne bi le cek bir yo la gir mek cid­di bir zig zag dır. Asıl gö rev ve gün de min ye ri ne, ‘de mok ra tik mu ha le fet mec li si’ ve ‘mec lis ler­mec lis le rin oluş tu ra ca ğı cep he’ tar tış ma sı nın ge çi ril me si en baş ta bu açı­dan yan lış tır. Hal kı bir leş ti re ce ği umu lan mec lis ler pro je si nin tar tı şıl ma sı ge re ken içe ri ğe da ir yön le ri, ürün ve rip ver me ye­ce ği, bu nun han gi dö nem de ba şa rı la ca­ğı bir ya na, her gün ken di ni öne çı ka ran mü ca de le gö rev le ri nin dev rim ci le re bir za­man kre di si ta nı ma dı ğı gö rül mek zo run­da dır. Kur tu luş’un ger çek leş tir mek üze re kol la rı sı va dı ğı pro je ve bu na da ir tar tış­ma la rın ya rat tı ğı toz du man, dev rim ci ha­re ke tin ger çek gün de mi ni ve acil ih ti ya cı nı per de le mek te dir.

Ara ba yı atın önü ne koş ma mak ge re­ki yor. Bu gün dev rim ci ge liş me ve hal kın

ör güt le nip sa vaş tı rıl ma sı, ‘re form cu lar ve ya sal tas fi ye ci ler de da hil her ke si’, ‘ör güt­süz bi rey le ri’ bi ra ra ya ge ti re cek pro tes to­lar dan de ğil, sa va şan güç le rin cep he si ni kur mak tan ge çi yor.”

fiim di dü şü ne lim, bu sü reç te Kur tu luş, “mec lis”ler yo lun dan iler le ye rek ne re ye var dı, ne re ye va ra cak? Ön ce bu fik ri ka­bul et me yen dev rim ci par ti ve ör güt ler­le iliş ki sin de ge ri ye doğ ru bir gi diş ol du. Güç bir li ği ve cep he yo lun da son bir kaç yı lın bu ilk cid di de ne me si, bu uğur da har­ca nan dev rim ci ça ba lar ba şa rı sız lı ğa uğ­ra dı. İki par ti ara sın da ku ru lan “Av ru pa’da Güç ve Ey lem Bir li ği” bo zul du, ne de ni ne da ir bir sis bu lu tu nun ar dın dan “Av ru pa’da da mec lis le rin müm kün ol du ğu” ilan edil di!

“Za man kre di ta nı mı yor”du. Dev rim­ci ha re ke tin önü ne, Tür ki ye’de ve ya Ba­tı’da iş çi, emek çi ve genç lik kit le le ri ni doğ ru dan dü ze ne kar şı ol ma sa bi le fa şist re ji me kar şı mü ca de le ye çe ke bi le ce ği, gün de mi be lir le ye bi le ce ği bir “Su sur luk” im ka nı çık tı, fa kat sü re ce bir güç bir li ği ve ya cep hey le gi re me yen bu kuv vet ler do ğal ola rak hız la ve bir­iki slo gan et ra­fın da or tak bir ha re ket baş la ta ma dı lar. Ay nı he de fe yö nel til miş ça ba lar, ay rı ay­rı ka lın ca et ki siz leş ti. Güç le ri ni ba ğım sız bir tarz da ol ma sa bi le bir le şik bir ha re ket et ra fın da se fer ber ede bi le cek ler atıl kal­dı lar, ba zı grup lar ise sü re cin ge rek tir di ği tak ti ğe kar şı lık düş me yen öz güç le ri ne da­ya lı ol duk ça dar ya sa dı şı grup gös te ri le ri­ni de ne di ler. Mey dan, dü zen par ti le ri ne ve re form cu çev re le re kal dı. Slo gan lar, tar­tış ma gün de mi ve he def e ri esa sen on lar ta ra fın dan şe kil len di ril di. Sonuçları DİSK, KESK ve Türk­İş mitinglerinde görüldü. Aca ba bir güç bir li ği ve ya cep he ko şul la­rın da du rum böy le mi olur du?

Antifaşist Birlik Görevi

51

De vam ede lim: Ay lar ca sü ren sa bır lı ça lış ma la rın ar dın dan, ku ru lu şu Su sur luk ön ce si ilan edil miş sün net vb. ba zı sos yal et kin lik ler gös ter miş, halk mec lis le ri pro je­si için ör nek ola ca ğı var sa yı lan “Ga zi Halk Mec li si” gi bi bir araç da var dı, sü re cin ba­şın da ve Kur tu luş, bu ör güt lü lü ğü ye te rin­ce pro pa gan da et miş ti.

Mark sist le ni nist ko mü nist ler “Ga zi Halk Mec li si” adıy la gi ri şi len ör güt len me kar şı sın da, dev rim ci bir tu tum al mış lar­dı. Ge nel ola rak sü re cin da yat tı ğı gün cel si ya sal gö rev ler, dev rim ci par ti ve ör güt­le rin güç bir li ği ve ya cep he si ile bun la rın alan lar da ken di le ri ni va re diş bi çim le ri ko­nu sun da dü şün ce le ri ni açık la mış “mec­lis” ta sa rı sı nı eleş tir miş ler di. An cak “Ga zi Halk Mec li si” gi ri şi mi baş la dı ğın da dev­rim ci ör güt le rin alı şı la gel miş dav ra nış la rı­nın ak si ne bir kar şı aji tas yon ge liş tir me­miş ler ve da ha sı o ça lış ma lar için de yer al mış lar, eleş ti ri ve öne ri le riy le Kur tu luş’un dev rim ci ça ba la rı na des tek ol ma ya gay­ret et miş ler di. “Genç le rin uzak dur ma sı”, “kes kin” öne ri ler de bu lu nul ma ma sı gi bi is­tek le ri dik ka te al mış lar, Ga zi’de ki gö zal tı­la rı pro tes to için ba sın açık la ma sı öne ri si red de dil di ğin de bi le ‘an la yış lı” ol muş lar­dı. Böy le si ol gu la rı özel ola rak ka mu oyu önün de ki bir tar tış ma nın ko nu su ha li ne ge tir me miş ler, ça lış ma la rın ken di mec ra sı için de ak ma sı na her han gi bir en gel çı kar­ma mış lar dı. Sü reç, re ji min kan içi ci kim li­ği nin ve çü rü me dü ze yi nin göz ler önü ne se ril di ği, “Su sur luk Ka za sı”na vardı ğın da, “Ga zi Halk Mec li si” ilk po li tik tav rı nı or ta ya koy mak üze re, semt te bir ba sın açık la ma­sı ya pa ca ğı nı ilan et ti. So nuç; bı ra ka lım tem sil edil di ği var sa yı lan kit le yi, “mec lis”in ku ru cu la rı bi le yok tu ora da. Süreçte ya­pılan bir toplantıya ise sadece bir düzine insan katılmış, gündem Gaziosmanpaşa

Belediyesi’ne kimlerin gidip gitmeyece­ğiyle tüketilmiş. Ay lar ca sü ren ça ba, har­ca nan on ca emek, dev rim ci ler ara sın da ki iliş ki ler de gös te ril me yen fa kat, “dü rüst ve na mus lu” in san la ra “mec lis” uğ ru na gös­te ri len an la yış, hoş gö rü ve bir leş ti ri ci si ol­ma gay re ti so nun da va rı lan nok ta buy du. Ve çok şa şır tı cı da sa yıl maz dı.

15 ha zi ran ta rih li Atı lım’da şun lar söy­le ni yor du:

“Ör güt bi çim le ri mü ca de le nin ih ti ya cı ola rak gün de me ge lir ler. Kür dis tan’da bu den li yay gın ve be lir gin ol ma sa bi le, en azın dan Tür ki ye’de, öz gür lük mü ca de le si için de yer alan la rın ya da be lir li bir alan­da et kin mu ha le fet yü rüt mek is te yen le rin bir le şik mü ca de le ih ti ya cı ola rak “plat­form lar”, çeşitli türden “birlik”ler or ta ya çık mış ve dev rim ci et ki nin bu lun du ğu her du rum da iş lev li ol muş lar dır. (…) Bun lar, pro je le rin de ğil, dü pe düz mü ca de le nin or­ta ya çı kar dı ğı bi çim ler dir ve ih ti yaç la ra, sa va şı mın sub jek tif du ru mun dü ze yi ne uy gun ol duk la rı için de ya şa ma ye te ne ği gös ter miş ler dir. Bu gün dev rim ci le re dü­şen bun la rı yay gın laş tır mak, dev rim ci et ki yo luy la za af a rın dan arın dı rıp, tu tar lı ha le ge tir mek, sağ lık lı bir iş le yiş dü ze ni ne ve mü ca de le ro ta sı na ka vuş tur mak tır. İş le­vi tü ken me miş, ge liş ti ri le bi le cek böy le si ya pı lar var ken bu nu aşan bir de rin lik ve ge niş lik te mec lis ler kur ma ya yö nel mek, sı kı ca ye re bas mak tan vaz geç mek tir, zor­la ma bir tu tum dur. Ne den? Çün kü öne ri­le ne gö re mec lis le gü dü len amaç, he nüz hiç bir po li tik ya pı ya an ga je ol ma mış, hat ta re form cu dü zen par ti le ri nin et ki si al tın da ki in san la rı da kap sa ya cak ge niş lik te, ka ra­rı alan lar, do la yı sıy la uy gu la ma so rum lu­lu ğu bu lu nan lar ola rak, on la rı ha re ke te ge çi ri ci ya pı lar ya rat mak tır! Fa kat böy le si ya pı lar, dün ya nın her ya nın da mü ca de le

Antifaşist Birlik Görevi

52

araç la rı ola rak, an cak çok güç lü sa va şım­la rın ürü nü ola rak gün de me gel me miş ler mi dir? İn ti fa da sız, ser hıl dan sız, ayak lan­ma sız ya da az­çok sü rek li li ğe ka vuş­muş dev rim ci kit le ey lem li lik le ri ol mak sı­zın, üs te lik de fa şizm ko şul la rın da böy le ‘halk laş mış’ ya pı lar na sıl ya şa tı la cak lar­dır? On la rın üze rin de yük sel dik le ri ta ban­da iş lev siz leş me le ri, bun dan kay nak lı ola­rak yoz laş ma la rı na sıl ön le ne cek tir?

As lın da bi rer giz li der nek olan bu mec­lis le ri, id dia edi len kap sam ve rol de ayak­ta tut mak ken di ba şı na bir so run ola cak­sa, bu nun ne de ni, içe rik ve bi çim ola rak he nüz ih ti ya cın bir ürü nü ol ma dı ğı ger­çe ğin de aran ma lı dır. Di ğer le ri ni bir ya na bı ra ka lım, ser hıl dan dal ga sı nın ge ri ye çe kil di ği Ku zey Kür dis tan’da or ta ya çı kan so nuç la rı in ce le ye rek bi le doğ ru dü şün ce­le ri ya ka la ya bi li riz.

Eğer be lir til di ği, amaç lan dı ğı gi bi ‘ör­güt len me nin halk laş tı rıl ma sı’, ‘sa va şın halk laş tı rıl ma sı’ gi bi rol le ri ni oy na ya ma­dık la rı ve iş lev siz leş tik le ri nok ta da, bu na göz yu mul ma ya cak ve bun la rı fa şiz me kar şı öz gür lük mü ca de le si nin bir ara cı ola rak de ğer len dir mek çiz gi sin de ha re­ket edi le cek se, bu kez de ör güt lü dev rim ci güç le re doğ ru da ralt mak zo run lu lu ğuy la yüz yü ze ge li ne cek tir. Bu gün kü mü ca de le­nin ger çe ği bu dur. İs tan bul’un be lir li yön­le riy le tar tış ma ko nu su ya pı la bi le ce ği ni var say sak bi le, en bü yük sa na yii kent le ri de da hil Tür ki ye’nin di ğer şe hir le ri üze ri ne ya pı la cak so ğuk kan lı bir tar tış ma bu nu or­ta ya ko ya cak tır.”

Bir baş ka ör ne ği da ha ha tır la ya lım. Atı­lım, re for mist güç ler le ey lem bir li ği ni vb. sağ la ya cak yol, dev rim ci güç le rin bir lik ve ey le min den geç iyor, mer kez de tu tul­ma sı ge re ken gün cel po li tik gö rev, bu nu en yük sek dü zey de sağ la mak tır dü şün­

ce si ni ıs rar la vur gu la mış tı. 6 ka sım da Be ya zıt’ta bu nun ti pik bir ör ne ği ya şan dı. İs tan bul’da ki üni ver si te genç li ği nin güç bir­li ğin den baş ka bir şey ol ma yan ÜÖP’ün ıs rar lı, ka rar lı mü ca de le si so nun da Be ya­zıt Mey da nı’nda ki gös te ri, re for mist güç ler de da hil tüm ile ri ci, dev rim ci genç lik güç­le ri ni bir leş tir di. Mer ke zi gös te ri ye kar şı ol du ğu nu ilan eden EP’in se si ni ken din­den baş ka du yan ol ma dı, hat ta EP genç­li ği de Be ya zıt’tay dı. (Bu ra da ölüm oru cu sü re cin de, bir le şik dev rim ci ha re ke tin re­for mist güç le ri so ka ğa, ken di tarz la rın da ey le me sü rük le di ği de ha tır lan ma lı dır.)

Tersinden bir örnek verelim: “Susurluk olayı” sürecine ilişkin daha çok antifaşist birey ve aydınlardan oluşan “Çağrı Gru­bu”nun sadece bir propaganda ve rek­lamdan öteye gitmediği görüldü. Ne kadar sorumlu ve dürüst olurlarsa olsunlar, tu­tarlı devrimci ve demokrat insanların çağ­rılarına uyacak, etkinliklere katacak güç bulmaları, bu anlamda “yürütme” işleviyle görev yapmaları beklenemezdi. Zira bu işi örgüt, parti ve kurumlarla yapabilirdi. Nite­kim, “Çağrı Grubu” –ki tümü katılmadı– ilk toplantısından sonra işlevsizleşti, dağıldı. Onun yerine, işi omuzlayıp götüren çeşitli parti ve platformlar oldu.

Kuş ku suz, için den geç ti ği miz sü reç te Atı lım ve Kur tu luş’un ana liz, öne ri ve pra­tik le ri nin ya şam ta ra fın dan sı nan ma sı nın so nuç la rı nı bek le ye cek den li za man bol­lu ğu için de de ği liz. Pra tik adım la ra ih ti yaç var.

Kur tu luş, ye ni adım lar için, ağır lık lı ola rak ör güt süz in san la rın ör güt le ne ce ği, bun la rın ka rar lar da söz sa hi bi ol mak tan kay nak lı ola rak pra tik te de ken di le ri ni so­rum lu his se de cek le ri ve da ha bü yük çap ta güç ler le mü ca de le ye ka tı la cak la rı bek len­ti si ne da ya lı “mec lis ler” pro je si ile kü çük

Antifaşist Birlik Görevi

53

bur ju va re form cu hat ta bur ju va re for mist güç le ri de kap sa ya ca ğı nı var say dı ğı bir “de mok ra tik mu ha le fet mec li si” ön gö rü yor ve ye ga ne çı kış yo lu ola rak sun du ğu bu iki ör güt sel bi çi me da ya lı bir cep he mo de li öne ri yor. Bir baş ka de yiş le “mec lis ler” ve “de mok ra tik mu ha le fet mec li si” pro je le ri ni, bir güç bir li ği ve ya cep he nin ön ko şu lu ha­li ne ge ti ri yor.

Atı lım’ın ör güt bi çim le ri nin ma sa ba­şın da de ğil ih ti yaç lar dan kay nak lı ola rak ya şam için de üre ti le ce ği, bu gün giz li ve ya ya rı le gal der nek du ru mun da ki “mec lis­ler”le hal kı ör güt le me pro je si nin ko şul lar­dan ve ih ti yaç lar dan so yut bir yak la şım ol­du ğu nu; iş çi sı nı fı nın sen di ka lar, sen di ka şu be le ri plat form la rı için de tu tum ge liş ti ril­me si ni ve bu ça lış ma nın iş ye ri tem sil ci le ri ile ön cü iş çi ler mec li si gi bi ye ni araç lar la tak vi ye edil me si ni, ke za ay nı ola nak la rın me mur lar için de var ol du ğu nu; öğ ren ci­le rin üni ver si te ler plat for mu ve der nek ler; va roş la rın plat form lar, der nek ler ve yö re der nek le ri; tut sak ya kın la rı nın, ana la rın, sos ya list ba sı nın, gö zal tın da ka yıp la ra kar şı mü ca de le eden le rin, sa nat çı la rın vb. plat form lar tar zın da ör güt len di ği ni; dev rim ci le rin güç bir li ği ve ya cep he tar zın­da or tak bir mer kez ya ra ta rak, yu ka rı da be lir ti len ör güt lü lük ler de ağır lık koy duk la rı oran da, hem hal kın ile ri ci ke sim le ri ni da ha bü yük kit le ler ha lin de mü ca de le ye çe ke bi­le cek le ri ni, hem de bu ka rar lı bir lik te lik ve ey lem gücü sayesinde reformistleri daha ileriye, faşizme karşı devrimcilerle çeşitli bir lik te lik le re ite bi le cek le ri ni söy lü yor.

Atılım, bu düşüncelerini ifade ederken gelişmenin gerçeklerinden, olabilecek ve gerçekleşebilecek olandan hareket etti. Kurtuluş güçleriyle olduğu gibi, yurtsever hareketiyle de eylem birliği ve “orak iş”ler geliştirmeye özel önem verdi. Çünkü yurt­

sever hareketi de güçbirliği ve cephenin temel bir ayağı idi. Yurtsever hareketle dayanışmaya girdi, ortak etkinlikler ger­çekleştirdi. Özgür Ülke’in bombalanması sürecinde, PKK tutsaklarının siyasi talepli açlık grevinde etkin katılım ve dayanış­ma gösterildi. Seçimlere ortak girilmesi ve HADEP’in desteklenmesini, DEK’in birlikte örgütlenmesi ve UGKK’da ortak hareket edilmesi belli başlı olanlarıydı. Aslında yerel alanlardaki bu eylem birliği ve ortak etkinlikler, birleşik mücadeleyi nereden geliştireceğimizi de gösteriyordu. Görüldüğü gibi, Atılım’ın öngördüğü araç ve biçimler, bu pratik gerçeklerin ortaya çıkardığı, işlevli kıldığı veya o potansiyeli taşıdığı araçlar ve biçimlerdir ve pratik ih­tiyaçlara tekabül etmektedir.

Bu tab lo dan son ra so rul ma sı ge re ken şu dur: Han gi po li ti ka güç bir li ği ne, cep he­ye en gel dir? Kur ta rı cı ola ca ğı var sa yı lan bir pro je ile ri sü rüp, güç bir li ği ve ya cep­he bu nun ön ka bu lü ne bağ lı dır de mek mi, yok sa mü ca de le için de ya ra tıl mış, be­nim sen miş, iş lev li ve tak vi ye edi le bi le cek ya pı la rın, or tak dev rim ci mer ke zin güç ağır lı ğı ve tak tik le riy le en ge niş yı ğın la rın dik kat ve ey lem mer ke zi ha li ne ge ti ril me öne ri si mi? He men baş lan gıç nok ta sı ya­pı la bi le cek ve ge liş ti ri le cek olan ne dir?

Ve oku yu cu, Atı lım’ın öne ri le ri ni dik­ka te ala rak dü şün me li dir; Kur tu luş’un Atı lım’ı “ta ban bir li ği is te mi yor” te me lin de eleş ti ri si ne ka dar ger çek çi dir, ne ka dar nes nel dir, dev rim ci eleş ti ri nin hak ka ni ye­ti ne ve ru hu na ne ka dar uy gun dur?

An­ti­fa­şist­Bir­lik­ve­Dev­rim­ci­İliş­ki­ler­de­Kur­tu­luş­Tav­rı,­Ör­nek­Ola­bi­lir­mi?Kur tu luş ga ze te si bir dö nem dir, özel lik­

le de ey lül, ekim ve ka sım ay la rı bo yun ca

Antifaşist Birlik Görevi

54

Atı lım’a ve mark sist le ni nist ko mü nist le re yö ne lik ço ğu tır nak içi ne alı na cak cins ten eleş ti ri ya zı la rı nı yo ğun laş tır dı. Ade ta bir kam pan ya ya dö nüş tür dü.

Dev rim ci eleş ti ri ve po le mik el bet te ka çı nıl maz dır. Ye ter ki dev rim ci yol daş lık iliş ki le ri ni bo zup, yık ma ya dö nük ol ma sın, ide olo jik mü ca de le nin dev rim ci bir ze min­de yü rü tül me si ne hiz met et sin, ger çek lik duy gu su nu yi tir miş li ğin ve key fi li ğin ifa de­si ol ma sın.

Oy sa Kur tu luş en ba sit so run la rı ve tar tış ma ya muh taç ko nu lar da hil, her şe yi bir “eleş ti ri” fır sa tı ha li ne ge tir di. Ma dem ki güç bir li ği ve cep he gö rüş me ve iliş ki ler tı­kan ma ya, al be ni si ni yi tir me ye baş la mış tı, ma dem ki ya rı umut suz ve bık kın bir ruh ha li tar tış ma la rı bas kı al tın da tut ma dü­ze yi ne var mış tı, ma dem ki bir le şik mü ca­de ley le atı lan pra tik adım lar ve üze rin de yük se li ne cek güç lü bir ze min ol mak tan çok “ga ni me tin pay la şıl ma sı” üze ri ne kü­çük bur ju va re ka bet şek lin de yoz laş tı rıl­mak tay dı. Öy ley se Kur tu luş’un en ön de ol ma ma sı için hiç bir ne den yok tu. Ak si hal de “li be ral”, “so mu tu tar tış ma yan”, “uz­laş ma cı” vb. ko nu ma dü şe bi lir di! Üs te lik ko şul lar bir lik ipi ni örül dü ğü yer den ko par­mak ve su çu mu ha ta bı na yük le mek için iyi bir fır sat su nu yor du!

Kur tu luş böy le bir yo la gir di. Eleş ti ri adı na söy le nen le rin ki lit len di ği odak nok­ta sı, Atı lım’la köp rü le ri atar ken ya da dev­rim ci le rin mü ca de le bir li ği ni sıç ra ta cak or­tak bir dev rim ci mer kez yo lun da har ca nan ça ba la rın, atı lan adım la rın olum suz bir son la nok ta lan dı ğı nı ila na ha zır la nır ken “suç la rı” mu ha ta bı na yı ka rak, Atı lım ve Kur tu luş okur la rı ara sın da psi ko lo jik ge ri­lim ve du var ör mek, di ğer dev rim ci çev­re le re “Biz yan dık, siz yan ma yın” me sa jı

ver mek! Eleş ti ri adı na ya zı lan la rın üs lu­bu nu ve ru hu nu bu yak la şım be lir le miş tir.

Yaz dık la rı nı esas ala cak olur sa­nız, Kur tu luş ha ri ka bir ko num day dı, ya zık ki Atı lım (Tür ki ye “sol” ha re ke ti nin da ha kök lü ola rak da “Ar na vut luk kül tü rü”nün bir so nu cu ola rak) her şe yi boz muş tu.

Bu nu “ka nıt la ya bil mek” için yal nız ca is te di ği ni gör me, is te di ği ni duy ma yo lun­dan yü rü mek dı şın da bir se çe ne ği bu lun­mu yor du. O da öy le yap tı.

Biz yaz dık la rı nı ve ya şa nan la rı ele ala rak ger çek lik duy gu su nu kay bet me­nin, ak sa yan­bo zu lan şey ler ol du ğun da, fır sat çı­prag ma tist bir yo la gir me ye ha zır ol manın, dev rim ci güç bir li ği ve ya cep he­nin ol maz sa ol maz ko şu lu olan bir leş ti ri­ci li ği ve ya dev rim ci es nek li ği “uz laş ma­cı lık”, “ida re­i mas lahat cı lık” gi bi gör me za afı nın ve de ken di ne li be ral, baş ka sı na sek ter ol ma nın ya rat tı ğı tra jik gö rün tü le­ri Kur tu luş’un gö rüş açı sı içi ne ta şı ma ya ça lı şa ca ğız. Ken di ger çe ği ne bir de bu nok ta dan bak ma sı ya rar lı ola cak tır. Ke za Kur tu luş’un, her şe yi fır sat ha li ne ge ti re­rek olur ol maz her yer de ve du rum da tek­rar la yıp dur du ğu ve ge rek her iki der gi ve gazete okur la rı, ge rek se de dev rim ci ka­mu oyu nez din de açık lı ğa ka vuş tu rul ma­sı mut lak bir zo run lu luk ha li ne ge len ba zı zor la ma, te mel siz, hat ta dev rim ci gü ven ve say gı iliş ki le ri ni tah rip eden id di ala rı nı ele ala ca ğız.

Bu ay nı za man da, ye ni dö nem de dev­rim ci grup lar ara sın da ki iliş ki ler de, so ru­nun mu ha tap la rı açı sın dan ne le re özen gös te ril me si, han gi un sur la rın he sa ba ka tıl ma sı, nes nel lik le sub jek ti viz min sı nır­la rı nın ne re de bu la nık la şa bi le ce ği gi bi ko­nu lar da be lir li de ney le ri özüm se me ye de yar dım cı ola cak tır.

Antifaşist Birlik Görevi

55

Tek tek ör nek le r üze rin den tar tış ma ya gi riş me den ön ce vur gu la mak ge re kir ki; dev rim ci ha re ke tin ta ri hin de ba şa rı lı, iş­lev li güç bir li ği ve cep he de ne yim le ri yok­tur. Fa kat bu yol da de ği şik dö nem ler de bir çok gi ri şi mde de bu lu nul muş tur. Bun­lar in ce len di ğin de gö rül mek te dir ki; iş ler sar pa sar ma ya baş la dı ğın da, ta raf ar işin ko lay yo lu nu su çu, so rum lu lu ğu mu ha tap­la rı na yı kan ana liz ler ve eleş ti ri tar zı ile ha re ket et mek te bu lu yor lar. Dev rim ci ha­re ke ti bir mi lim iler let me yen, mü ca de le nin so run la rı nın çö zü mü ne zer re ka dar kat kı­sı ol ma yan bu ge le ne ğin, dev rim ci ha re­ke tin iş te bu çü rük ya nı nın ye ni bir ör ne ği­ni ve ri yor “Kur tu luş.”

Pe ki, ta mam, bu gi ri şim ba şa rı lı ol say­dı, ba şa rı nın ya pı cı sı yal nız ca mu ha tap­la rı nız mı ola cak tı? Bu nu ka bul ede bi li­yor mu su nuz? So rum lu luk tan ka ça rak bir ye re va ra maz sı nız. Ye nil gi ya da za fer, ba şa rı ya da ba şa rı sız lık ta raf a rı nın so­rum lu lu ğu üst len me di ği “or tak ça lış ma”, “ey lem bir li ği”, “güç bir li ği”, “cep he bir li ği” olur mu?

Dev rim ci ha re ke tin ta ri hin de ki ge ri, çü rük ge le nek le rin tek ra rı na, ken di pa yı­mı za izin ver me ye ce ğiz. Çok iyi bi li yo ruz ki, dev rim ci ha re ket bu ge le nek ve özel­lik le rin den ko pa rak iler le ye cek tir. Biz bu kültür ve tarzla yürüyoruz, geliştirmeye de kararlıyız.

Amaç,­Araç­ve­Kur­tu­luş’un­“Bir­lik­Sı­na­vı”Kur tu luş di yor ki; “1 Ma yıs’ta şöy le

şöy le bir lik ya pa lım öne ri si ni ge tir me di mi DHKP­C? Alı nan ka rar la ra so nu na ka dar bağ lı kal ma dı mı?”

1 Ma yıs son ra sı sa yı lar da da her uy­gun fır sat ta gün de me gel di bu. Dev rim ci ka mu oyu nu ger çe ğin bir kıs mı nı ya za rak

bil gi len dir me yi içi ne sin di re bil di Kur tu luş. Bu onun “eleş ti ri” ve “tar tış ma” kül tü rü ne de rin den si ra yet eden un sur lar dan bi ri dir.

1 Ma yıs ön ce si iki par ti gö rüş müş. 1 Ma yıs’ta kor tej le rin önün de iki im za lı bir pan kart ta şın ma sın da hem fi kir ol muş­lar. DHKP­C di yor ki; pan kart slo ga nı ola­rak “Bir le şe lim, sa va şa lım, ka za na lım” be lir len di. MLKP di yor ki; DHKP­C’li ar ka­daş lar bu nu öner di ler an cak, söz ko nu su top lan tı da slo gan me se le si ka ra ra bağ lan­ma dı, esa sen il gi li alan be lir le ye cek. Bir an laş maz lık var. Can sı kı cı, fa kat bir ol gu. Da ha son ra ki gö rüş me ler için da ha yük­sek bir özen gös te ril me si der si ni ve ri yor.

Fa kat 1 Ma yıs’ın ön gü nü dür. Faz la za man yok tur. MLKP, or tak pan kart me­se le si önem li dir, “ön ce den ka rar var” sap­lan tı sıy la ha re ket et me mek ge re ki yor, “Bi r le şe lim, sa va şa lım, fa şiz mi ye ne lim” slo ga nıy la so ru nu çö ze lim di yor. Yıl lar dır DHKP­C’nin kul lan dı ğı bir slo ga nı or tak slo gan ola rak öner me nin doğ ru bir tu tum ol ma dı ğı nı, ya nı sı ra slo gan da so mut bir he def de gös ter mek ge rek ti ği ni vur gu lu­yor.

Amaç her iki par ti nin kor tej le ri nin en önün de iki im za lı bir pan kart ta şı ya rak, dev rim ci par ti ve ör güt ler ile ile ri ci ka mu­oyu na güç lü bir me saj ver mek tir. Pan kart bir araç tır, slo gan da öy le. Bir lik ru hu ve man tı ğı na uy gun dav ra nı la rak so ru nun çö zül me me si için hiç bir ne den yok tur.

DHKP­C, so ru na böy le yak laş ma yı ba şa ra maz. Onun için önem li olan be­lir len miş slo ga nın (DHKP­C, sözkonusu sloganın ortak belirlendiğine ilişkin savı­nın bir yanlış anlamadan kaynaklandığı­nı daha sonra belirtip, düzeltme gereğini duymuştu) kul la nıl ma sı dır. Ya “Bir le şe lim, sa va şa lım, ka za na lım” slo ga nı nı kul la nı­la cak ya da kor tej le rin önün de ta şı na cak

Antifaşist Birlik Görevi

56

or tak im za lı pan kart ka ra rı ip tal edi le cek­tir. Amaç la araç böy le si ne ka rış tı rıl mış tır bir bi ri ne.

So nuç ta “Bir le şe lim, sa va şa lım, fa şiz­mi ye ne lim” slo ga nı ve ya de ği şik or tak bir slo gan ka bul edil mez, iki im za lı pan kart ta şın maz. Blok olarak arka arkaya yürüme ve belirlenmiş çeşitli sloganları ortak atma ve bunları gazetelerde yayınlama kararı alınmasına karşın, gazetede söz konusu sloganlar yazılmaz, DHKP­C alanda buna da uygun davranmaz.

Kur tu luş, bu ge liş me ler de DHKP­C’nin doğ ru bir tu tum için de ol du ğu inan cıy la her fır sat ta MLKP’ye eleş ti ri ok la rı fır la tı­yor! Oy sa or ta da sa vu nu la bi le cek man tık­lı, ama ca uy gun bir dav ra nış yok tur.

Ko nu ya yak la şım da iki ör nek da ha su­na lım:

1 Ma yıs gös te ri sin de kor tej le rin ata­ca ğı or tak slo gan lar be lir len miş tir. Amaç son de re ce gü zel dir. Slo gan la rın be lir­len me sin de bi rim ler yet ki li kı lın mış, on lar ise ade ta “iki sen den, iki ben den” tu tu mu al mış lar dır. DHKP­C’li ler, MLKP’li le re du­ru mu bil di rip, ye ni slo gan lar öne rir ler, so­run he men çö zü lür. MLKP’li ler “Ar tık ka rar alın mış tır, ya pı la cak bir şey yok” vb. de­mez ler. Amaç ve araç iliş ki si ni doğ ru kur­muş lar dır çün kü.

1 Ma yıs’ta or tak me tin oku na cak­tır. Grup lar ara sın da gö rüş me ler ya pı­lır. TİKB’li ler me ti ne ba zı vur gu ve kav­ram lar ne de niy le iti raz yö nel tir ler. Be lir li bir ger gin lik olur. Met ni DHKP­C’li ler ha­zır la mış lar dır. Söy le mi ne, vur gu la rı na or tak bir me tin ol du ğu nu dik ka te alan bir özen gös ter dik le ri söy le ne mez, fa­kat TİKB’li le rin tu tu mun da da tep ki sel lik, im za la ma ma dü ze yin de dir. MLKP’li ler dev re ye gi rer. Ba zı kav ram la rın, vur gu la­rını de ğiş ti ri le bi le ce ği ni fa kat TİKB’li le rin

de bu den li bir ka tı lık için de ol ma ma sı nı ha tır la tır. Uy gun dü zelt me ler ya pı lır, so run çö zü lür. DHKP­C bu nu pek de mak bul bir ta vır say maz. Doğ ru su nun hiç bir de ği şik­lik yap ma mak ol du ğu nu vur gu lar. An cak o ko şul lar da “uz laş ma yı” si ne ye çe ker!

Oy sa amaç bir çok dev rim ci par ti ve ör gü tün 1 Ma yıs gi bi özel ve dik kat mer­ke zin de du ran bir gün de or tak bir me tin oku ma la rı dır. Çok ge re ki yor sa bu ya rım say fa lık bir açık la ma ha li ne bi le ge ti ri le­bi lir. Da ha güç lü adım lar bel ki de böy le si bi raz tit rek adım lar la ge le cek tir.

Kal dı ki, or tak me tin so rum lu lu ğu nu alan la rın, di ğer grup la rı bir çok iti raz da bu­lun mak zo run da bı ra ka cak bir özen siz lik le ha re ket et me me li dir ler. Oy sa bu nun ço ğu kez dik ka te alın ma dı ğı bir sır de ğil dir.

Bun lar da MLKP’li le rin tav rı. Amaç ve araç iliş ki si nin doğ ru ku rul ma sı nın ifa de­le ri.

Bir le şik mü ca de le nin ru hu na ve man­tı ğı na uy gun dav ran ma yı ba şa ra ma ma yı, ger çek leş ti ri le bi le cek ola nı sek ter ce red­det me yi bir il ke li ol ma ör ne ği gi bi sun mak ve de ger çe ğin yal nız ca bir –el bet te işi ne ge len– bö lü mü nü gös te re rek mu ha ta bı nı yıp rat ma ya ça lış mak da DHKP­C’nin tav­rı.

Han gi yol dan iler le mek ge re ki yor!

Ge­nel­Di­re­niş­ve­Ölüm­Oru­cu­Sal­dı­rı­sı­nı­Ele­Alış­ta­Kur­tu­luş­“Far­kı”Ge nel di re niş ve ölüm oru cu sal dı rı sı,

dev rim ci le rin si per yol daş lı ğı nı ilişki le­rin de his set tik le ri, bu nun so kak lar da da yan kı lan dı ğı bir ey lem sü re ciy di. Dev rim ci kah ra man lı ğıy la ol du ğu ka dar, si per yol­daş lı ğıy la da et ki le miş ti ile ri ci yı ğın la rı.

Kur tu luş bu sü re ci ele alır ken, ge le ce­ğe her han gi bir özel kat kı da bu lun ma yan,

Antifaşist Birlik Görevi

57

esa sen kı sır bir laf ya rış tır ma ya dö nen po le mik le rin baş la tı cı sı, teş vik edi ci si ol­mak la kal ma dı, “hak kı nın tes lim edil me­si” tü rü il ginç ta lep le ri nin ya nı sı ra, nes nel ger çek le ri bu la nık laş tı ran­bo ğan bir tu tum da ge liş tir di.

“Key fi ta rih ya zı mı na ve mad di ger çe ği ters­yüz et me ye” yö nel di.

Ör ne ğin MLKP’li tut sak la ra da ir şun la rı ya za bil di:

“Her kes eşit sa yı da ölüm oruç çu su çı­kar sın” (de di niz­ bn)

“Bir, MLKP’li ar ka daş lar da, DHKP­C’li tut sak lar ta ra fın dan sü re siz aç lık gre­vi öne ri si ge ti ril di ğin de, on lar da me sa la TİKB gi bi SAG’yi er ken bul muş lar dı. Bu, sü re cin ve gö rev le rin kafa la rın da çok da net ol ma dı ğı nı gös te ri yor du.

İki, SAG’ye baş la yıp sü reç ölüm oru­cu na ev ril di ğin de ki tar tış ma la rı ha tır la yın; ölüm oruç çu la rı nın be lir len me sin de ‘bel li ce za ev le rin de bel li sa yı da in san’ öne ri si ni siz ge tir di niz. Sü re ci kav ra mak tan uzak, yal nız ca re ka bet çi duy gu la rın yön ver di ği bir öne ri ydi bu. (…)

Üç, ikin ci ölüm oru cu ekip le ri ne de kar­şı çık tı nız… sü reç ha la ye te rin ce açık de­ğil di ka fa nız da… Son ra –yi ne sü re ci kav­ra ma nın de ğil, re ka bet çi li ğin yön ver di ği dü şün ce ler le– ikin ci ekip le re kar şı çı kıp, sü re siz aç lık gre vi ya pıp, bu nun için ay rı ilan ve rir ken ani den üçün cü eki bi çı kar dı­nız.

Ya ni bir lik te yiz, ama her an bir li ği boz­ma ya ha zır lar.

(…)Me se la ‘ölüm oru cun da kim se nin ölüm

oruç çu su ben den faz la ol ma sın’ mı de di DHKP­C?

Ay rı ilan mı ver di?”

Ya zık ki bu sa tır lar da doğ ru bir id dia bul mak ola nak sız. “Kur tu luş far kı”nı is pat­la ma adı na ger çek ler çiğ ne nip ge çil miş.

Nes nel ger çek le ri ya za lım:1) MLKP’li tut sak la rın SAG’yi TİKB gi bi

er ken bul duk la rı söz le ri ni bir ya na bı ra kır­sak, vur gu lan ma lı dır ki, MLKP’li tut sak­la rın baş lan gıç ta ri hi öne ri siy le SAG’nin baş lan gıç ta ri hi ara sın da ki fark yal nız ca iki gün dür. Bu far kın “sü re cin ve gö rev le­rin ka fa la rın da çok da net ol ma dı ğı nı gös­te ri yor du” id di ası na da ya nak ya pıl ma ya ça lı şıl ma sı cid di yet siz lik tir ve ol sa ol sa id dia sa hi bi nin ama cı nı göz ler önü ne se­rer. (Bu ra da za man la ma me se le si nin ai le fak tö rü açı sın dan ey le me da ha ha zır lık lı gir meyi ve gö zet mek temelinde ele alın­mış ol du ğu nu da be lirt me li yiz.)

2) MLKP’li tut sak lar, eşit sa yı da ölüm oruç çu su çı kar ma yı öner me di ve ya kim­se nin ölüm oruç çu su ben den faz la ol ma­sın de me di. Bun lar ta ma men ha ya li dir, ger çe ği ters yüz et mek tir.

On la rın söy le di ği Sağ mal cı lar, An ka ra Mer kez ve Bu ca mer kez li bir hat ta yü rün­me si ve ola nak lı ol du ğu öl çü de bun la ra Ak de niz, Ka ra de niz ve Kür dis tan’dan da bi rer zin da nın ka tıl ma sı ve özel du ru mu ne de niy le Es ki şe hir’in mut la ka ila ve edil­me siy di. Baş ta sa yı lan üç zin dan da, el li­alt mış ara sın da bir ka tı lım öner di ler. Ölüm oruç çu la rı nın ge nel sa yı sı nın be lir li bir sı­nır da tu tul ma sı nın doğ ru ola ca ğı nı, “sı nır­sız” sa yı da ölüm oruç çu su nu çı kar ma nın, kit le sel ölüm le rin baş la dı ğı sü reç te yal nız­ca düş ma nın de ğil, di re niş çi le rin de so ru­nu ha li ne ge le bi le ce ği ne dik kat çek ti ler.

So nuç ola rak Sağ mal cı lar, Bu ca, An­ka ra Mer kez, İs ken de run, Ma lat ya, Bar tın ve Es ki şe hir gün dem de ki zin dan lar dı. Her böl ge de bir ce za evi nin ile ri ci, du yar lı ka­mu oyu nun ey lem li li ği ba kı mın dan ya rar lı

Antifaşist Birlik Görevi

58

ola ca ğı nı söy le di ler. Sa yı da ve ya alan da “ken di du rum la rı nı” hiç bir nok ta da bir fak­tör ha li ne ge tir me di ler. Ak si ni id dia et mek, her tür de ğe ri bir ya na it me yi gö ze al ma yı ge rek ti rir.

Han gi tut sak gru bu ölüm oru cu na, kaç ki şiy le ka tı la cak yön lü bir tar tış ma nın için­de ol ma dı lar.

3) MLKP’li tut sak lar ikin ci ölüm oru­cu ekip le ri ne kar şı çık tı lar, çün kü o ko­şul lar da sem bo lik ol ma dı şın da özel bir kat kı sı ol ma ya cak tı. Bun la rı ölüm oru cu­na yü rü ten fe da bö lük le ri nin du ru mun da gös ter mek, yan lış olur du. (Bu nu sü re ci kav ra ma mak la iliş ki len dir mek, zor la ma yo rum lar da sı nır ta nı maz ha le gel mek­tir. Baş ka bir an la ma gel mez. Da ha sı 2. ve 3. ölüm oru cu grup la rı nın ne ka dar mü­ca de le nin ih ti yaç la rı mer kez li ol du ğu, ne ka dar DHKP­C’nin ken di ne dö nük ge rek­sin me le ri nin ürü nü ol du ğu tar tış ma gö tü­rür bir ko nu dur.) Ve bi li ni yor ki; ikin ci ekip me se le sin de 7 grup tan dör dü kar şı çık tı. Üç grup evet de di. Dört gru bun öner di ği 55. gün den iti ba ren ölüm oruç çu la rı na kit­le sel SAG’yle des te ğin sür dü rül me siy di.

“Üçün cü ekip”de öne ril me di. Mü ca de­le nin be lir li bir aşa ma sın da dev le tin ka­mu oyu nu et ki le ye cek ya lan la rı na kar şı pro pa gan da de ğe ri olan bir çı kış öne ril­di. Ge nel ka bul gör me yin ce, MLKP’li tut­sak lar ken di baş la rı na böy le bir yo la git­me di ler. Çün kü id dia edil di ği nin ter si ne “re ka bet çi duy gu la rın” fer sah fer sah uza­ğın day dı lar. İki gün son ra Ay gün ilk şe hit ola rak ölüm süz leş ti ğin de, (DHKP­C’nin üçün cü ekip pro je si nin iki gün ön ce siy­di) MLKP’li tut sak lar “nö bet yer le ri boş kal maz, kav ga so nu na ka dar sü rer” baş­lık lı bir açık la may la ta vır alı nır sa ken di­le ri nin bu na ha zır ol duk la rı nı, an cak “3. ekip” vb. yü zü grup la ra dö nük tak tik le ri

mer kez de tu tan bir ilan ve ri le cek se, pro je sa hip le ri nin ken di yol la rın dan yü rü me le ri ge re ke ce ği ni vur gu la dı lar. TKP(ML)’den ar ka daş la rın bir leş ti ri ci ol ma ça ba la rı so­nu cun da an laş ma sağ lan dı ve MLKP’li tut sak lar so ru nu TKP/ML, TDP, Di re niş Ha re ke ti ile tar tı şıp on la rın da bu met ine im za at ma la rı nı ve sap ta ya cak la rı ar ka­daş la rı gö rev len dir me le ri ni öner di ler. Tar­tış ma lar son ra sı Di re niş Ha re ke ti de bu yön de tu tum ta kın dı. İla na dik kat edi lir se “ekip” kav ra mı yok tur ve “ölüm oruç çu la rı­nın aç tı ğı yol dan yü rü ne ce ği” söy le nir.

De mok ra si ga ze te sin de çıkan “3. ekip” vur gu lu ve ko lek tif tarz da be lir len me miş olan “or tak!” ila nın ne de ni ni­öy kü sü nü an lat mak DHKP­C’ye dü şer. Her hal de bu “ha ta”yı mark sist le ni nist ko mü nist ler yap say dı, DHKP­C bu ra da bir kaç say fa lık eleş ti ri ko nu su bu lur, her fır sat ta da yi ne­ler di. MLKP’li tut sak la rın tav rıy sa or ta da.

4) 55. gün den son ra ay rı ilan ve ril­di ği doğ ru dur, fa kat bu nun bir ta ra fın da MLKP, TKP/ML, TDP ve Di re niş Ha re ke­ti tut sak la rı var dır. Bir ta ra fın da ise DH­KP­C, TKP(ML), TKEP­L… De mek ki iki ay rı ilan dan söz et mek ge re ki yor. Tek ilan ola rak çık ma ma sı nın so rum lu su aca ba kim di? Ha zır la nan bir le şik meti ne na sıl iti­raz lar ya pıl mış tı? İki ay rı ilan zo run lu luk ha li ne ge ti ril me miş miy di? Ha tır la mı yor mu ya zar lar?

Bun lar mad di ha ta lar dır, ger çe ğin ters­yüz edil me si dir. Ke za ölüm oru cu nun “ki­min ta ra fın dan öne ril di ği” tar tış ma sı da ya rar sız ve boş bir tar tış ma dır. Bu di re­ni şin man tı ğı nın ge re ğiy di ve eğer ta rih ya zı mı için çok ge rek liy se, MLKP tut sak­la rı nın ya zı lı öne ri si nin 20 ha zi ran ta ri hi ta şı dı ğı bi li ni yor (ma dem ki “DHKP­C’li­le rin öne ri siy le” gi bi vur gu lar ya pı lı yor, o za man sor mak ge re ki yor, DHKP­C’li tut­

Antifaşist Birlik Görevi

59

sak la rın ko nu yu res men, ge nel di re niş grup la rı plat for mun da di le ge tir me le ri nin ta ri hi ne dir?)

MLKP’li tut sak la rın “sü re ci kav ra ya ma­dık la rı” id di ası ve ya “sü re ci DHKP­C’nin dü şün ce le ri alıp gö tür müş, onun öne ri le ri et ra fın da bir şe kil len me ol muş” tü rü vur­gu lar ger çe ği de ğil, gö nül den ge çe ni yan­sı tı yor. Gö nül den ge çe ne yön ve ren ruh ha li ise sağ lık sız dır.

Ge nel di re niş­ölüm oru cu sal dı rı sı nın ma ya sı bir le şik mü ca de le, si per yol daş lı­ğı ve fe da ru hu dur. “Sü reç”, “dam ga” vb. tar tı şı la cak sa, çap sız üs tün lük ara yış la rı pe şin den koş mak ye ri ne bu nu gös ter mek, bu nu vur gu la mak ge re kir.

Bir­lik­te­“İş­Yap­ma”­Ko­nu­sun­da­Bir­kaç­Ör­nekKur tu luş, bir leş ti ri ci ol du ğu na çok

emin dir. Bü tün so run dı şın da ki grup la rın Kur tu luş düş man lı ğın dan ve ya iş yap­mak is te me yi şin de dir. Ör ne ğin Sos ya list Ba sın Plat for mu’nda ki son du rum bu nun ifa de si dir. TÖ DEF’in yaz ba şın da dü zen­le di ği genç lik ku rul ta yı bu nu gös ter mek te­dir. Ulus la ra ra sı Gö zal tın da Ka yıp lar Ku­rul ta yı’na, De mok ra tik Eği tim Ku rul ta yı’na ka tıl ma yı şı nın ger çek ne den le ri bu ra da aran ma lı dır.

Pe ki ne ka dar nes nel dir bu ko nu lar da?Sos ya list Ba sın Plat for mu’nda an la şa­

ma yan, ay rı yol çi zen bir tek Kur tu luş. Ge­ri ye ka lan ga ze te ve der gi le rin tü mü suç­lu. On lar plat form oluş tu ru yor lar, Kur tu luş dı şın da!

TÖ DEF bir genç lik ku rul ta yı dü zen li­yor, za man la ma, amaç lar vb. ne de niy le di ğer genç lik ke sim leri ka tıl ma yı ka bul et­mi yor lar. Her şey den ön ce dö nem so nu­dur, öğ ren ci genç lik ha re ke ti ni ge liş tir me­nin bir kal dı ra cı ol ma im ka nı ya rat mı yor,

kı sa bir sü re ye sı kış tı rıl dı ğı için grup lar ba kı mın dan öğ ren ci genç lik için de, bu te­mel de cid di bir ha zır lık şan sı da ol duk ça za yıf tır ve ni ha yet “öğ ren ci mec li si” ila nı­na ve ya çağ rı sı na en deks li dir. Tüm bun­la ra rağ men ku rul ta ya kı sa bir sü re ka la Ekim ve SİP genç li ği ka tıl ma ka ra rı alır lar, or tak ilan lar ve ri lir. So nuç ta ise ne den le ri (ve iki gru bun kar şı aji tas yo na sü rük len­me ha ta la rı) bir ya na TÖ DEF ken di ba şı­na ka lı yor. İki gru bu kat ma yı ba şa ra mı­yor. O bir leş ti ri ci li ği gös te re mi yor. Özgür Gençlik ise her şeye rağmen Kurultay’a temsilci düzeyde katılıyor, dayanışma dileklerini iletiyor. Kurultay süresince de karşı propaganda yürütmüyor.

Öz gür Genç lik bir De mok ra tik Eği­tim Ku rul ta yı gi ri şi mi baş la tı yor. Özellikle TÖDEF’e bir ay boyunca DEK’i bilikte ör­gütlemek için ısrarlı önerilerde bulunuyor, olumlu yanıt alamıyor. Diğer genç lik grup­la rı na gi di yor. So nuç ta yal nız ca Yurt se ver Genç lik ve DÖB’lü genç ler le bir lik te dü­zen le ne bi le ce ği gö rü lü yor. Ön ha zır lık lar ya pı lı yor, bir çok şe hir de bu ze min, fa ali­ye tin yo ğun laş tı rıl ma sı, ye ni güç le re açıl­ma im ka nı ya ra tı yor. Ekim Gençliği son anda yeniden kurultaya katılıyor. So nuç ta ku rul tay, bu dört genç lik gru bun ca ba şa rı lı bir tarz da ger çek leş ti ri li yor. TÖDEF, tem­silci düzeyinde bile katılmıyor, tamamen ilgisiz kalıyor.

Ulus la ra ra sı Gö zal tın da Ka yıp lar Ku­rul ta yı ka ra rı alı nı yor. ‘95 son ba ha rın dan iti ba ren ça lış ma lar var, adım lar atı lı yor. Ko şul lar, doğ ru lar­yan lış lar bir ya na, so­nuç ta ağır lı ğı DMP’nin sır tın da, da ha sı önem li öl çü de ona en deks li. Bu ger çe ğin bi lin cin de olu na rak di ğer de mok ra tik plat­form la ra gi di li yor, gi di şa tı or tak laş tı ra cak adım lar atıl ma ya gay ret edi li yor, top lan tı­lar ya pı lı yor. So nuç ta va rım di yen ku rum­

Antifaşist Birlik Görevi

60

lar la bir lik te ger çek leş ti ri li yor. Ku rul ta yın be lir le nen top lan tı sa lo nun da ya pı la ma­ma sı, za man, ya ban cı dil de çe vi ri vb. fak­tör ler ne de niy le ba zı ak sak lık lar olu yor, bir çok teb liğ oku na mı yor. Son ra sın da ka tı lım cı grup lar dan iki si nin bu ko nu da cid di, fa kat önem li hak sız lık lar ta şı yan eleş ti ri le ri ne kar şın, ku rul tay ba şa rıy la ger çek leş ti ri li yor. So nuç ta alı nan ka rar la­ra uy gun ola rak Tür ki ye ve Ku zey Kür dis­tan’dan, DMP, HA DEP, DHP ile dün ya nın de ği şik ül ke le rin den bir çok ka yıp lar mü­ca de le si tem sil ci nin yer al dı ğı ku rum laş­ma lar ya ra tı la bi li yor.

Böy le si ör nek ler üze rin de dü şün mek ge rek mi yor mu?

Ne den bun la rı at lı yor Kur tu luş?Ye ri gel miş ken bu ra da bir ga ra be ti de

açık lı ğa ka vuş tur mak ge re ki yor.Bil mi yo ruz han gi ke si min üs lu bu na da­

hil edi le bi lir, fa kat dev rim ci po le mik di li ne ke sin lik le ay kı rı olan bir söy lem in şa ede­rek şöy le ya zı yor Kur tu luş:

“Genç lik cep he si tar tı şı lır ken ‘val la genç lik ör gü tü müz de ki ko mü nist üye le re söy le dik, ama ka bul et me miş ler’ gi bi cid­di yet siz ge rek çe ler mi öne sür dü? (Kur tu­luş­bn.)” (Sa yı 9)

Dev rim ci ra hat lık ve dev rim ci gü ven iliş ki si nin su is ti ma lin den baş ka bir şey ol­ma yan bu sa tır lar, üs lu bu ne de niy le iyi ce çir kin le şi yor.

Ne dir bu so run?Tar tı şı lan “Genç lik Cep he si” de ğil, TÖ­

DEF’in genç lik cep he si ya da mec lis le ri­ne en deks li Genç lik Ku rul ta yı’dır. So run, genç lik grup la rı ara sın da gö rü şül müş, KGÖ ka tıl ma ya ca ğı nı açık la mış tır. Ne­den le ri, doğ ru lu ğu­yan lış lı ğı bir ya na, du rum bu dur. DHKP­C’li ler MLKP’li ler­le ko nu yu gö rüş mek is ter ler, so nu cu ak­ta rır lar. KGÖ’nün ka tı lı mı is tek le ri ni di le

ge ti rir ler. MLKP’li ler il gi li ar ka daş lar la bir ko nu şa lım der ler. Bir par ti li, alın mış ka­ra rı ve ge rek çe le ri ni KGÖ’lü ler den din le­dik ten vb. son ra, hiç ol maz sa da ya nış ma te me lin de ka tıl ma ba kış açı sın dan so ru nu bir kez da ha tar tış ma gün dem le ri ne al ma­la rı nı öne rir. Bu te mel de tar tış ma yü rü­tür. Du rum, DHKP­C’li le re ile ti lir.

Fa kat bu öne ri de KGÖ yö ne ti min ce be nim sen mez. Ka rar la rı nı uy gu lar lar. So­nuç tar tı şı lır ken, DHKP­C’li le re bu nun ör­güt sel ya şam açı sın dan ola ğan ol du ğu, KGÖ’nün ör güt sel ba ğım sız lı ğı bu lun­du ğu, “ko mü nist kit le ör gü tü” ka rak te ri, he nüz ko mü nist ol ma yan üye le ri nin bi le ola ca ğı, par tiy le iliş ki le rin de ge çer li ola nın dik te ve ya da ya tı cı lık de ğil, ik na ol du ğu an la tı lır.

Bu, Kur tu luş’a “an la şıl maz” ge le bi lir, par tiy le genç lik ör gü tü ara sın da ki iliş ki le­rin le ni nist norm la ra gö re dü zen len me si ona ya ban cı ola bi lir, ör güt sel ge le nek ve alış kan lık ları çok de ği şik bir te mel üze rin­de yük se li yor ola bi lir vb. Fa kat ger çek bu­dur. Kur tu luş bu nu be ğen mek, baş ka ları da ona be ğen dir mek zo run da de ğil ler dir. Önem li olan bu ra da bir bi ri ni an la ya bil mek ve bir say gı iliş ki si te me lin de ha re ket ede­bil mek tir. Ya zık ki böy le ol mu yor.

An la tı lan ge liş me ler, Kur tu luş’un ko ca bir sü re ci, iliş ki le ri ve ol gu la rı an lat ma ya so yu nan, ma ya sı nı ise teş hir he ve si nin oluş tur du ğu ya zı sın da “val la genç lik ör­gü tü müz de ki ko mü nist üye le re söy le dik, ama ka bul et ti re me miş ler” gi bi bir id di ay­la, söy lem le yan sı tı lı yor. Hem ko mik, hem ür kü tü cü!

Yurt­dı­şı­Ge­ce­si­ne­Da­ir­Tar­tış­ma­lar­ve­Bir­lik­Kül­tü­rü“Yurt dı şın dan” baş lık lı kö şe de söy le­

nen ler şun lar:

Antifaşist Birlik Görevi

61

“Baş ta MLKP ile ya pı lan dev rim ci güç ve ey lem bir li ği gi ri şi mi so nuç ver me miş­tir. Bu bir lik, gi ri şim aşa mas ın dan öte ye geç me di. So nuç la rı önü müz de ki sü reç te or ta ya ko nu la cak tır.”

“MLKP’nin ‘ölüm oru cu na ne den o ka­dar çok adam ya tır dı nız? Si zin şe hit le ri niz faz lay sa, bi zim ki de MK üye si dir” gi bi söz­le ri ne ta nık ol duk, (H. İ. Kur tu luş, Sa yı 1.)

Bi re bir böy le ol ma ma sı na kar şın yi ne de söz lü tar tış ma sı ra sın da tep ki nin ifa­de si ola rak ge liş ti ri len bu kı yas la ma lı vur­gu tar zı ve ya böy le bir üs lup özen siz lik tir, ha ta dır. Sa vu nu la maz. An cak Kur tu luş’un yu ka rı da ki özen siz li ği, ha ta yı, üs lup la –tep ki ci kı yas la may la de ğil, içe rik le iliş ki­len dir me ye ça lış ma sı, bu na bir ah la ki­kül­tü rel bo yut kat ma ya ça lış ma sı dü pe düz de rin bir za afın, ku ral la rı hi çe sa ya rak ka­bul edil mez sa vaş hi le le ri ne esir olu şu nun ifa de si dir.

Kur tu luş, ma ya sı bir le şik mü ca de le, si­per yol daş lı ğı olan ölüm oru cu sal dı rı sı nın ar dın dan yurt dı şın da dü zen le nen ölüm oru cu ve SAG şe hit le ri ni an ma ge ce sin­de gö rev len di ril me ler le il gi li na sıl bir ta vır al mış tır? Bir le şik mü ca de le nin man tı ğı na uy gun mu dav ran mış ve ya ye ni ve da ha bü yük bir lik ler için ce sa ret len di ri ci bir çiz gi mi iz le miş? Bu ko nu ya yak la şı mı ne ka­dar ol gun, ne ka dar bir leş ti ri ci dir?

Kı yas la ma lı –tep ki ci üs lu bun– ege men ol du ğu bir cüm le yi mer cek al tın da tu tan Kur tu luş’un, ge ce ye da ir ta lep le ri ise ibret verici. Kurtuluş, “SAG­ölüm oru cu sal dı rı­sın da en bü yük yü kü biz ta şı dık, en faz la be de li biz öde dik, öy ley se bu ge ce de (ör­ne ğin) su nu cu luk vb. gö rev ler bize ve ril­me li dir” tü rü çiğ, ayrıcalık isteyen, SAG­ÖO sü re ci nin ru hu na ay kı rı olan bir di zi is tek ve söz le or ta ya çıktı.

Kur tu luş’un da yat ma la rı na iti raz edil­me si, fa kat Kur tu luş’un “bi zim şe hi di miz çok” vb. söy le mi ne de vam et me si ko şul la­rın da tı ka nık lı ğı aş mak için, bir çö züm yo­lu ola rak öne ri len, gö rev len dir me nin ku ra yo luy la be lir len me si öne ri si ne de kar şı çık ma sı ne de niy le di le ge len, kı yas la ma­lı­tep ki ci söz le rin ye şer di ği ik li mi yaz ma­mak la yal nız ca ken di ger çe ği ni oku yu cu­dan giz le mek le kal mı yor, ay nı za man da ön yar gı ve kör düş man lı ğı kö rük lü yor.

Ay nı ko nu da şöy le ya zı yor Kur tu luş:“Bun lar ‘ku ra’ya kar şı çı kan DH­

KP­C’ye yö ne lik söy le nen söz ler dir. Evet emek ler, be del ler ve ri len bir di re ni şin an­ma ge ce sin de, gö rev da ğı lı mın da ada­le tin öl çü sü nün dost luk, say gın lık, ik na de ğil ku ra ol ma sı is ten miş tir. El bet te biz ku mar baz de ği liz: dev rim ci ler ara sın da­ki iliş ki le re top lan tı lar bo yu ku ra his te ri­si ni sok ma nın ne an la mı var dır? Bun da, o saç ma re ka bet duy gu su yok mu dur? Duy gu ‘re ka bet’ olun ca ‘ra ki bi ni’ eme ğin­le, ağır lı ğın la yen mek ye ri ne, kura ile yen­mek ar zu su yok mu dur?”

Bu söz le ri ni des tek le mek için par ti­cep he’li le rin şe hi di ol sun ol ma sın, her­ke se ge ce de gö rev öner di ği, hat ta ölüm oru cu ko or di nas yo nun da ol ma dı ğı hal de TİKB’ye et kin gö rev ve ril me si jes ti nin par­ti­cep he’li le re ait ol du ğu ya zı lı yor.

Ya zık ki de ma go ji nin, en olum suz ko­şul lar da bi le üs te çık ma, ken di ni hak lı çı kar mak için or tak öl çüt le ri, si per yol­daş lı ğı nın de ğer le ri ni bir ya na it me nin ör­nek le ri dir bu ya zı lan lar.

Kur tu luş ken di ni da ya ta cak. Ölüm oru­cu sal dı rı sı nın ru hu na, onun bu sü re ci bir­lik te omuz la ma pra ti ği ne ay kı rı bir çiz gi­de “emek”, “be del” gi bi kav ram ları ya da şe hit le rin ve ölüm oru cun da ki in san la rı nın sa yı sı nı kal kan ya pa rak “özel hak” ta le­

Antifaşist Birlik Görevi

62

bin de ıs rar ede cek, bu sü re ci tı ka yı cı bir ko nu ma ka yın ca baş ka dev rim ci ler çık­ma zın aşıl ma sı için ku ra öne re cek, siz de bu na “biz ku mar baz de ği liz” gi bi ucuz söz­ler le, de ma go ji ya pa rak ele ala cak sı nız.

Kur tu luş’un dev rim ci ör güt le rin ku mar­baz ol ma dı ğı na kuş ku su mu var aca ba? Ya da Av ru pa’da ki yü rü yüş ler de kor tej sı ra sı “ku ra”ya gö re be lir len di ği ne gö re, za man za man ku mar baz lı ğı ka bul mu et mek te dir dost la rı mız. Dü şü ne rek ko­nuş ma yı, iş bir lik çi ka pi ta liz me, fa şiz me, em per ya liz me ve sö mür ge ci li ğe kar şı dev­ri min za fe ri ne de ğin, bir lik te lik ler yap ma dev rim ci gö re viy le kar şı kar şı ya bu lun du­ğu dev rim ci yol daş la rıy la tar tış tı ğı nı unut­ma ma yı öğ ren me li dir Kur tu luş.

Biz Kurtuluş’un, ku mar ve ku mar baz­lık la il gi li söz le ri nin gereksiz keskinliği­ni bir tarafa bırakıyor, çok da ha özel ve önem li ko şul lar da Bol şe vik ler ve Men şe­vik ler ara sın da ki bir iliş ki tar zıy la “kura”nın pekala kullanılabilen bir yöntem olduğunu hatırlatıyoruz. Bu soruna açık lık ge tir me­nin tartışmaya kat kı da bu lu na ca ğı na ina­nı yo ruz:

“Seç men ler iki eşit gru ba bö lün dük le ri za man bur ju va par ti le ri kar şı sın da iş çi ler ara sın da ki ay rı lı ğı or ta dan kal dır ma nın tek yo lu ola rak, ku ra çek me öne ri si ni red­de den ler tas fi ye ci ler ol muş tur.” (Le nin, Tas fi ye ci lik Üze ri ne, sf. 247, Sol Yayınları) De mek ki be lir li ko şul lar da, be lir li ih ti yaç­lar ne de niy le tı kan ma yı aş mak için ku ra çek me me to du da kul la nı la bi lir. Ve bu, hiç de “ku mar baz lık”, “ku ra his te ri si” fa lan ol­maz.

“fie hi di ol sun­ol ma sın her ke se gö rev”, “TİKB’ye jest” gi bi söz ler de ga rip ve an­lam sız dır. En baş ta za ten “şe hi di ol sun­ol­ma sın” gi bi kav ram lar la ha re ket edilemez. ÖO sal dı rı sı esas alı na cak sa “hak sahip­

leri” açıktır; Ölüm oru cu na ka tı lan par ti ve ör güt ler. Kur tu luş’un ba kış açı sın da ki sap ma “şehidi olsun olmasın” cümlesi­nin mantığıyla baş lı yor. O gö zü nü han gi grup tan kaç ki şi ÖO’ya ka tıl dı, kaç ki şi şe­hit düş tü gi bi “kıs tas la ra” dik miş tir çün kü. Zin dan lar da ki tut sak la rın sa yı sı na uy gun oran da ka tıl mış tır grup lar bu ey le me. Do­ğal olan da bu dur. fie hit düş mek ve ya sü­re ci ye ni kav ga la ra gir me yi ola nak lı kı lan fi zi ki ko şul lar da ta mam la yıp ta mam la ma­mak bi rey le rin, grup la rın ira de si dı şın da­dır. Kurtuluş bun la rın ne yi ni tar tı şı yor ?

“TİKB’ye jest” me se le sin de de ga rip bir du rum da sı nız. SAG’yi üç şe hit le nok ta la­yan TİKB’yi ölüm oru cu sü re cin de ki ba zı tu tum la rı ne de niy le eleş tir mek or tak dü­şün ce si nin ya nı sı ra, ye ni sü reç te ey lem bir li ği ne kat mak için öne ri ler ve ça ba lar Kurtuluş’tan de ğil, mark sist le ni nist ko­mü nist ler den ve Öz gür Ge le cek’ten gel di, Kurtuluş ise bu na şid det le mu ha le fet et ti .

Tür ki ye’de ya pı la cak ge ce ve di ğer et­kin lik ler de ölüm oru cu sal dı rı sı ve SAG di re ni şi ne ka tı lan tüm grup la rın bir lik te ka tıl ma sı öne ri si ne en şid det li kar şı çı kış yine Kurtuluş’tan gel di. Her tür lü et kin li ğin ölüm oru cu grup la rıy la sı nır lı tu tul ma sı nı, di ğer le ri nin an cak çi zi len çer çe ve ye uy­ma la rı ko şu luy la çağ rı lı ola bi le cek le ri ni Kurtuluş sa vun du.

Av ru pa’da yapılan jesti, bir le şik mü­ca de le ye en faz la ih ti yaç du yu lan yer­de, Türk ve Kürt topnakla rın da ne den yapıl ma dı !

Bi raz sol du yu lu, bi raz öl çü lü ol mak ge re ki yor.

Ger­çe­ği­Ka­bul­le­n­me­mek­Er­dem­mi?Kur tu luş’un de ği şik ya zı la rın da ki “teş­

hir” üs lup lu vur gu la rın dan iki si de Ka yıp­

Antifaşist Birlik Görevi

63

lar Kam pan ya sı ve I. Ulus la ra ra sı Gö zal­tın da Ka yıp lar Ku rul ta yı ile Sul tan bey li bas kı nı ko nu sun da dır.

Ör ne ğin di yor ki Kur tu luş: “Sul tan bey­li’yi öy le ya zı yor su nuz, ka yıp lar me se­le si ni öy le ya zı yor su nuz. Sul tan bey li’de bu ül ke de ki 15­20 yıl lık si lah lı mü ca de le ge le ne ği ni ve pra ti ği ni yok sa yıp ilk di­yor su nuz… Yıl lar dır ka yıp lar me se le sin­de yü rü tü len mü ca de le yi, kam pan ya la rı, kit le sel, as ke ri yüz ler ce ey le mi yok sa yıp ‘biz ka mu oyu nun gün de mi ne sok tuk, biz baş lat tık’ di yor su nuz” (Sa yı 9.)

Ay nı içe rik te söz le ri, Kur tu luş’un bir çok sa yı sın da bu la bi lir si niz.

Kur tu luş, Ha san Ocak’ı ara ma ve gö­zal tın da ka yıp lar kam pan ya sı nın ye rel ve ulus la ra ra sı yan kı la rı nın so nuç la rı nın vur­gu lan ma sın dan bü yük bir ra hat sız lık du­yu yor. Bir ör ne ği ni yu ka rı da sun du ğu muz gi bi de ği şik sa yı la rın da “da ha ön ce ka yıp­lar yok muy du, kam pan ya lar yok muy du?” ti pi so ru la rın mer ke zi ne otur du ğu hır çın sa tır lar ya zı yor.

El bet te ka yıp lar var dı. ‘70’li yıl la rın so­nun da baş la dı, sü rü yor da. Tür ki ye’de ‘91’den itibaren Yu suf Eriş ti’den baş la ya­rak yo ğun laş tı. Kür dis tan’da yüz ler le sa­yı lı yor.

Kam pan ya lar ol ma dı mı? Ol du ta bii. Dev rim ci Sol’un, son ra sın da DHKP­C’nin ça ba la rı, ey lem le ri bi li ni yor. An cak ger çe­ğe bağ lı ka lı na cak sa açık ça tes lim edil­me li dir ki, ‘91­’95 sü re cin de bun lar için de en et ki li ola nı Hü se yin To ra man yol daş la il gi li ola rak, Ba kır köy Öz gür lük Mey da­nı’ndan dev let mec li si ne ve yurt dı şı na de ğin pek çok alan ve ola nak kul la nı la rak yü rü tü len kam pan yay dı. Bu ko nu da or tak bir dü şün ce sağ la na ma ya bi lir, et ki, so ru­nun ka mu oyu nun gün de mi ne ge ti ri li şi vb. nok ta lar da fark lı dü şü nü le bi lir. An la şı lır dır.

Fa kat ya Ha san Ocak’ı ara ma ve Ka­yıp lar Kam pan ya sı?

Ha san Ocak kam pan ya sı, gö zal tın da ka yıp lar so ru nu nun iç ve ulus la ra ra sı ka­mu oyu nun, hal kın gün de mi ne so kul ma sı, Ha san’ın ve Rıd van’ın kat le dil miş be den­le ri nin bu lun ma sı, dev le tin kan lı ve ka til yü zü nün en ge ri yı ğın lar nez din de bi le teş hi ri, kit le sel ve mi li tan gör kem li dev rim­ci uğur la ma tö ren le ri ge le ne ği nin ye ni den baş la tıl ma sı, cu mar te si ana la rı ve Ulus la­ra ra sı Gö zal tın da Ka yıp lar Ku rul ta yı gi bi so nuç la rıy la yep ye ni bir dö ne min baş la­tı cı sı ol ma dı mı? Ha san Ocak’ın ka yıp lar so ru nu nun bir sim ge si ha li ne gel me si, baş ka na sıl açık la na bi lir aca ba?

Ha san Ocak’ı ara ma ve ka yıp lar kam­pan ya sı nın bu ger çek li ği nin vur gu lan ma­sın dan ne den ra hat sız lık du yu lu yor? Bü­tün bun la rın ne re si abart ma, ne re si in kar cı lık, ne re si “ken di siy le baş lat ma!”

Ulus la ra ra sı Gö zal tın da Ka yıp lar Ku­rul ta yı’nı be ğen me ye bi lir, ka tıl ma ya bi lir ve eleş ti re bi lir si niz. Tüm söy le dik le ri ni zin hak lı ol du ğu nu var sa ya lım, pe ki bu onun ulus la ra ra sı vur gu su nun tır nak içi ne alın­ma sı nı ge rek ti rir mi? Bu nu ka bul le ne me­mek ne den?

“Sul tan bey li ken di tar zın da ilk tir” den­me si de, Kur tu luş için hır çın laş ma ne de ni olu yor. “Ken din den baş lat ma”, “in kar cı lık”, “O gü ne ka dar yü rü tü len si lah lı mü ca de le­yi yok say ma” vb. eleş ti ri ler le kar şı la nı yor.

Oy sa bü tün bun lar, tıp kı Ha san Ocak’ı ara ma ve ka yıp lar kam pan ya sın da ol du­ğu gi bi ya kış tır ma dan iba ret tir. Grup ref­lek si nin bir so nu cu ola rak, ger çe ği ka bul et me me ina dı dır.

Sul tan bey li bas kı nın dan yo la çı kı la rak (Ba tı’da ki) ön ce si si lah lı ey lem ler ve ya si­lah lı mü ca de le ko nu sun da bı ra ka lım yok sa yı cı lı ğı, kü çüm se yi ci bir de ğer len dir me

Antifaşist Birlik Görevi

64

mi ya pıl mış? Ha yır. Bu ilk si lah lı ey lem ve­ya bas kın dı

So­nuç­Ye­ri­neMark sist le ni nist ko mü nist ler ile par ti­

cep he güç le ri ara sın da ki güç bir li ği ve cep­he yo lun da ki ilk cid di ça ba lar, Av ru pa’da güç ve ey lem bir li ği, Tür ki ye ve Ku zey Kür dis tan’da ise alan lar da ki bir lik te lik ler, dev rim ci da ya nış ma ve si per yol daş lı ğı­nın ge le ce ğe ta şı na cak ba zı ör nek le ri nin öte si ne var dı rı la ma dan so na er miş tir.

Ba şa rı sız lık salt bu kuv vet le rin de­ğil, esa sen dev ri min ha ne si ne ya zıl mış­tır. Par ti ler ken di baş la rı na yol la rı na de­vam edi yor lar, fa kat dev rim da ha güç lü ola nak lar dan, hak kın ca ya rar la na bi le ce ği bir ‘sıç ra ma dan’ mah rum kal mış tır.

So run or ta da dur mak ta ve çö züm bek­le mek te dir.

Gö rüş me le rin, ya kın laş ma nın, iliş ki le­rin sür dü ğü 6­7 ay lık sü reç ele alı na rak be lir til me li dir ki:

1) Ta raf ar bu so ru nu çöz mek doğ rul tu­sun da, gö rüş me le ri dü zen li, ye te rin ce sık ve so nuç alı cı ha le ge tir mek için “kuv vet” se fer ber et me li, görüşmeleri her düzeyde ve alanda da sürdürmeli, ge liş me leri ken­di iş le ri nin akı şı na uy dur ma ma lıy dı lar.

2) Gö rüş me ler ve ka rar lar ko nu sun da, ge rek siz ger gin leş me ler ya şa ma mak için “işin bü rok ra si si ni” oluş tur ma lıy dı lar.

3) So mut, kı sa bir pro to kol et ra fın da, tüm güç le ri ni his se di lir tarz da bir le şik ha­re ke te ve bir le şik ey le me yö nel te bil me li, di ğer dev rim ci par ti ve ör güt le ri bu ra da zor la yı cı ol ma lıy dı lar.

4) İlk de ne me nin ba şa rı sız lı ğı nın ke­sin leş ti ği du rum da ise, ka za nım la rı ve ba­şa rı sız lı ğın te mel ne den le ri nin doğ ru bir ana li zi ni yap ma yı ba şar ma lı ve so nuç la­

rı or tak bir dek la ras yon la dev rim ci le re ve ile ri ci ka mu oyu na su na bil me liy di ler.

Mark sist le ni nist ko mü nist ler:1­ Ba zı ko nu lar da ki dü şün ce le ri ni da­

ha hız lı ve za ma nın da ile te bil me liy di ler.2­ Gö rüş me ler de “iyi ni yet”in, “dev rim­

ci ra hat lı ğın” öte sin de, res mi ye te uy gun ve ka tı ta vır lar ser gi le ye bil me liy di ler. (1 Ma yıs’ta iki im za lı pan kar tın slo ga nı gi bi muğ lak lık ları gidermede daha ortakalma­lıydılar. Yanısıra yurtdışında yapılan tar­tışmalarda ve getirilen önerilerde De mok­ra tik Mu ha le fet Mec li si sorununda çelişkili bir görüntü sergilememeliydiler.)

3­ İs tis na bi le ol sa or tak me tin de “dev­rim ci ler ve ko mü nist ler” gi bi ni te le me ler­den ka çın ma lı, yurt dı şı ölüm oru cu ge ce si tar tış ma la rın da ol du ğu gi bi –tep ki ci– kı­yas la ma la ra ka pıl ma ma lıy dı lar.

4­ Par ti­cep he güç le ri nin esa sen sa­vun ma cı ref eks le ri nin ve bir leş ti ri ci lik ko­nu sun da ki za af a rı nın bi lin cin de ola rak da ha faz la mü ca de le ci ol ma lıy dı lar.

Par ti­cep he güç le ri nin:1­ Dı şın da ki “sol”un ken di ne düş man­

lı ğı mes lek edin di ği, iş le ri nin ve bek len ti­le ri nin par ti­cep he güç le ri nin yok ol ma sı ol du ğu vb. sap lan tı lar dan kur tul ma sı,

2­ Bir lik yü rü yü şü nün ba şın da olun du­ğu, zig zag la rın, ge ri çe ki liş le rin vb. so ru­nun do ğa sın dan kay nak lan dı ğı nın bi lin­ciy le ha re ket et me si,

3­ Bir leş ti ri ci li ğin, dev rim ci es nek li ğin bu iliş ki nin har cı ol du ğu, bu nun “uz laş ma­cı lık”, “so run la rın üze ri ni ört mek” vb. ile öz deş leş ti ril me si nin sek ter lik ten baş ka bir şey üret me ye ce ği ni,

4­ Bir lik le rin sağ lık lı yü rü me si için so­run la ra yal nız ken di bu lun du ğu nok ta dan de ğil, fa kat mu ha ta bı nın bu lun du ğu nok­ta dan bak ma yı ba şar ma nın ol maz sa ol­maz bir ko şul ol du ğu nu,

Antifaşist Birlik Görevi

65

5­ “Bir lik le rin mi ma rı ol du ğu” vb. ya nıl­gı lar dan vaz geç me si, ço ğu du rum da sek­ter bir pra tik ser gi le di ği ni gö re bil me si,

6­ İliş ki nin, ama cı na ve man tı ğı na uy­gun dav ran ma yı, me tin ler de, or tak po li tik de ğer len dir me un sur la rın da bu na özen gös ter me yi ba şar ma sı, gru bu na ait slo­gan, jar gon ve de ğer len dir me le ri “doğ ru de ğil mi, öy ley se ka bul edin” ta rzı da yat­ma cı lık lar dan kur tul ma sı,

7­ Gözaltında Kayıplar Kurultayı, DEK gibi etkinlikleri benimsemiyorsa bile des­tek sunması,

8­ İliş ki le rin zo ra gir di ği sü reç ler de, her şey geç mi şe, ge le ce ğe da ir bir gö rev yok­muş gi bi eleş ti ri sı nır la rı nı aşan, yı kı cı, gü ven bu na lı mı nı de rin leş ti ren tu tum lar­dan ka çın ma sı ge re kir.

Dipnotlar:*) Sul tan bey li bas kı nı na da ir dev let

bel ge le rin de ki ki mi bil gi ler şöy le dir:“Bu bü yük bas kı nın MLKP ör gü tü nün

as ke ri ka na dı olan Kı zıl Müf re ze ler mi li­tan la rın ca ger çek leş ti ril di ği (…)”

“14.03.1996 gü nü ge ce sa at 01.00 sı ra la rın da İs tan bul Sul tan bey li, Kay ma­kam lık ve MHP İl çe Teş ki lat Bi na la rı na, bi na ya kı nın da bu lu nan boş ar sa da park ha lin de ki kam yo nun ya nın dan uzun nam­lu lu si lah lar la çok sa yı da ateş edil miş ve aka bin de iki adet bom ba atıl mış tır.

Ay nı an da in şa at ha lin de ki bir bi na dan, Em ni yet Mü dür lü ğü bi na sı na za man ayar­lı lav si la hı ile sal dı rı da bu lu nul muş tur.

Bek len me dik yo ğun ateş üze ri ne çev­re de bu lu nan gü ven lik güç le rin ce kar şı lık ve ril me si üze ri ne, sa nık lar ge ce nin ka ran­lı ğın dan ve çev re de ye ter li ay dın lat ma bu­lun ma ma sın dan is ti fa de ile kaç mış lar dır.

Sa nık lar ka çar ken olay ye rin de çok sa­yı da ka leş ni kof mar ka si lah mer mi ko va nı,

170x540 eba dın da üze rin de ‘Ga zi olay la­rı nın he sa bı nı sor duk/so ra ca ğız!’ iba re si ve MLKP im za sı bu lu nan pan kart, 73x85 cm. eba dın da üze rin de orak­çe kiç ve yıl­dız bu lu nan ör güt bay ra ğı ile 65x85 eba­dın da “Kı zıl Müf re ze ler” ya zı lı, üze rin de orak­çe kiç de bu lu nan bir pan kart bı rak­mış lar dır.” (DGM Baş sav cı sı’nın ha zır la­dı ğı id di ana me den.)

“14.03.1996 gü nü sa at: 01.00 sı ra­la rı, Sul tan bey li il çe si Ab dur rah man ga zi Ma hal le si, Adil Sok. üze rin de bu lu nan İl­çe Kay ma kam lık Bi na sı ile Fa tih Cad de­si, No: 133’de bu lu nan Mil li yet çi Ha re ket Par ti si İl çe Teş ki lat Bi na sı, ya sa dı şı ör güt mi li tan la rı nın si lah lı ve bom ba lı sal dı rı sı­na uğ ra yıp (…)”

“Yu ka rı da da be lir til di ği gi bi sa at: 01.00 sı ra la rın da gö rev li po lis me mu ru fia ban So mun ile po lis me mu ru Ah met Taş kı­ran’ın nö bet ku lübe sin de bu lun duk la rı sı ra da, bi na nın ya nın da ki boş ar sa dan gay ri fa al ola rak bu lu nan, ka sa sı mev cut kam yo nun ya kı nın dan ön ce si lah la ateş edil mek ve aka bin de iki ta ne bom ba nın ya sa dı şı ör güt mi li tan la rın ca atıl ma sı üze­ri ne gö rev li me mur lar (…) kay ma kam lık bi na sı na sü rü ne rek içe ri gir miş ler ve sü­rat le ça tı ka tı na çık mış lar dır. De ği şik is­ti ka met ler den ko ru duk la rı bi na ya ateş edil di ği ni gör me le ri üze ri ne bi na nın ar­ka ta ra fı na ge çip (…) bu es na da, bi na ya Do ğu is ti ka me tin de ki tar la ile Ku zey is ti­ka me tin de bu lu nan be le di ye bi na sı ta ra­fın da ki in şa at tan da ken di le ri ne ateş edil­di ği ni gör müş ler dir.

Gö rev li le ri miz ken di le ri ne ateş edil­me si ile bir lik te Fa tih Bul va rı ci va rın da da yo ğun bir şe kil de si lah la rın atıl dı ğı nı be lirt miş ler dir. Ay nı an da olay ye ri ne ya­kın olan 93 656 kod No’lu ekip, CHP İl­çe Bi na sı’nın önün de bu lu nur ken, yo ğun

Antifaşist Birlik Görevi

66

bir şe kil de kendilerine doğru otomatik si­lahlarla ateş edildiğini farkedip görevliler ken di le ri ni si pe re ata rak kar şı lık ver miş­ler, bi la ha re kay ma kam lık ta ki gö rev li le re yar dım için oto la rı na bi nip gi der ken, Bos­na Bul va rı üze rin den ikin ci bir ate şe ma­ruz kal mış lar dır.

Ça tış ma nın de vam et ti ği sı ra da, 93 563 kod No’lu İl çe Asa yiş Eki bi, kay ma­kam lık bi na sı na tah mi nen 80­90 met re ka la, bi na et ra fın da el le rin de uzun nam­lu lu, oto ma tik si lah lı şa hıs la rın ol du ğu nu gör müş ler, böl ge nin ko nu mu iti ba rıy la ay­dın lık ol ma ma sın dan do la yı bu şa hıs la rın kay ma kam lık ta ki gö rev li le re yar dı ma ge­len di ğer mes lek taş la rı mız sa nıy la ‘Bi ziz, yar dı ma gel dik’ di ye ba ğır ma la rı üze ri ne, bu de fa te rö rist le rin yo ğun ate şi ne ma ruz ka la rak ken di le ri ni ye re atıp mu ka be le de bu lun muş lar dır.

(…) Ör güt men sup la rı nın (…) da ha ön­ce den me zar lı ğın kö şe sin de Em ni yet Mü­dür lü ğü is ti ka me tin den ge le bi le cek ekip yar dı mı nı en gel le mek ve ar ka daş la rı nın ka çı şı nı sağ la mak üze re, me zar lı ğın du­var la rı na si per alan uzun nam lu lu si lah lı iki mi li ta nın, yar dı ma ge len ekip le re ta ciz ate şi aça rak (…)

93 656 kod No’lu ekip, Bos na Bul va rı ile Fa tih Bul va rı’nın ke siş ti ği ye re gel di ğin­de, çift lik kav şa ğı is ti ka me tin den ken di le­ri ne doğ ru yo ğun ateş le kar şı laş mış lar. Bos na Bul va rı üze rin de bu lu nan Mo doğ lu odun ve kö mür de po su önün de de bir pat­la ma ol du ğu nu be lirt miş ler ve açı lan ate­şe kar şı lık ver miş ler dir.

(…)Olay ye ri kro ki sin de be lir til di ği gi bi,

ço ğun lu ğu ka leş ni kof ko va nı olan çe şit li çap ve mar ka da 269 adet boş ko van ile az mik tar da do lu mer mi, gö rev li le ri miz ce bu lu nup tet kik edil mek üze re zabıt edil miş

olup, iş bu olay tu ta na ğı ya pı la cak tah ki­ka ta esas ol mak üze re ta ra fı mız dan tan­zim edi lip, al tı im za lan mış tır. 14.03.1996 sa at 07.00” (Po li sin ha zır la dı ğı “Olay Tu­ta na ğı”ndan.)

**) Sözü edilen metinde sadece bir kez geçen “komünist ve devrimciler” için itiraz geldiğinde, MLKP’liler “çizin üstünü gitsin sorun değil, dil sürçmesi kabul edin” tutu­mu almışlardır.

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne SB’de Sosyalizmin İnşa Sorunları

Sos­ya­list­Sa­na­yi­leş­me-Sa­na­yi­leş­me­nin­Sov­ye­tik­Me­to­duSB, ta ri hin buz kı ra nıy dı. Bü tün dün­

ya pro le tar ya sı ve ezi len halk la rı sov yet ül ke si ni iz li yor lar dı. Aca ba ba şa ra cak lar mı, tut tuk la rı yol ger çek ten kur tu lu şun yo­lu mu? Ekim de vri min den son ra iç sa vaş ve eko no mi nin ye ni den in şa sü re ci ge ri­de kal mış tı. Ön ce le ri te orik bir ko nu olan, tek ül ke de sos ya liz min za fe ri so ru nu, ar tık pra tik bir so run ol muş tu. Bu ko nu da ve ri­len şid det li mü ca de le ler so nu cu, tek ül ke­de sos ya liz min in şa sı nın müm kün ola ca ğı gö rü şü ar tık par ti nin po li ti ka sı ol muş tu. Şim di so ru, “Tek ül ke de sos ya liz mi in şa ede bil mek için ne re de, na sıl baş la na cak­tı?” so ru suy du. Kav ran ma sı ge re ken esas hal ka ney di? Bu so ru ya bol şe vik par ti nin ver di ği ce vap, sa na yi idi. Sos ya liz min za­fe ri için, ül ke nin sa na yi leş ti ril me si ol maz­

sa ol maz ön ko şul ol muş tu. Ama bu, her­han gi bir ka pi ta list sa na yi leş me; ka pi ta list me tod la ger çek leş ti ri len bir sa na yi leş me ola maz dı. Bol şe vik le rin sos ya list sa na­yi leş me nin na sıl ola ca ğı ko nu sun da ya­rar la na bi le cek le ri her han gi bir tec rü be de yok tu. Ya pıl ma sı ge re ken, sos ya list sa na yi leş me nin na sıl ola ca ğı ko nu sun da ol gun laş tı rı lan gö rüş le rin pra ti ğe uy gu lan­ma sın dan baş ka bir şey de ğil di. Böy le lik­le, fev ka la de ba şa rı lı so nuç la rı alı nan sa­na yi leş me nin sov ye tik me to du doğ du.

Sov yet ül ke si nin sos ya list sa na yi leş­me si nin ob jek tif zo run lu lu ğu, üre tim iliş­ki le ri nin, üre ti ci güç ler ve sos ya liz min te mel eko no mik ya sa sı nın ka rak te riy le mut lak uyum lu luk ya sa sı nın ka çı nıl maz so nu cuy du. Mut lak uyum lu luk ya sa sı ne­yi ge rek li kı lı yor du? Bu ya sa, sos ya list üre tim iliş ki le ri nin, eko no mi nin şu ve ya

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

68

bu sek tö rün de de ğil, bü tün eko no mi de ge çer li li ği ni ka çı nıl maz kı lı yor du. İk ti da­rın ka rak te ri de ğiş miş; ka pi ta list dev let yı kıl mış, sos ya list dev let ku rul muş, bu dev let, emek çi köy lü lük le bir lik te nü fu sun ço ğun lu ğu nu oluş tu ran iş çi­köy lü it ti fa­kı na da ya nı yor. Si ya si dö nü şü mü sağ­la yan bu it ti fak şim di mut lak uyum lu luk ya sa sın dan ya rar la na rak ka pi ta list üre tim iliş ki le ri ni ta ma men yok et mek ve bü tün eko no mi de sos ya list üre tim iliş ki le ri ni ha­kim kıl ma mü ca de le si ne so yu nu yor du. Bu mü ca de le nin çı kış nok ta sı nı ül ke nin sa­na yi leş ti ril me si oluş tur muş tu. Çün kü sos­ya list sa na yi leş tir me, bü tün eko no mi için ile ri, mo dern tek ni k te me li oluş tu ru yor ve sos ya list üre tim iliş ki le ri nin, eko no mi nin bü tün dal la rın da ve ya top lum sal üre ti min bü tün alan la rın da ha kim ol ma sı nı sağ lı­yor du. Bu aşa ma da so run, ül ke nin na sıl bir sa na yi ile sa na yi leş ti ri le bi le ce ği so ru­nuy du. Pro le tar ya, eko no mik ba kım dan da ge ri olan bir ül ke yi, bir ta rım ül ke si ni dev ral mış tı. Mev cut sa na yi ku ru luş la rıy la ül ke ni n kı sa za man da ge ri du rum dan çık­ma sı, mo dern tek no lo jiy le do na tıl mış bir ül ke ko nu mu na gel me si im kan sız dı. Bu ve baş ka ne den ler den do la yı, ül ke nin sa­na yi leş ti ril me si nin an cak ve an cak bü yük sa na yi nin ge liş me siy le müm kün ola ca ğı so nu cun dan ha re ket edil di. An cak bü yük sa na yi ile, eko no mi nin di ğer bü tün sek tör­le ri için mad di­tek ni k te mel ku rul muş olur­du ve di ğer sek tör ler de bu te me le da ya­na rak ge li şe bi lir ler di.

Le nin’in öğ re ti sin den ha re ket le Sta­lin, üre tim araç la rı üre ten bü yük sa na yi ye sah ip olun mak sı zın ba ğım sız ge li şen bir eko no mi nin, he le he le sos ya list bir eko no­mi nin ku ru la ma ya ca ğı nı gös ter di. Gös ter­di di yo ruz. Çün kü ül ke de bü yük sa na yi in ku rul ma sı na, eko no mi nin ba ğım sız ge liş­

me si ne kar şı ge len ler var dı; troç kist ler ve zi nov yev ci ler.

O dö nem de bir kaç ül ke de bir den dev­rim ol say dı, sos ya list sa na yi leş me ye na­sıl yak la şı lır dı, bu nu bil mi yo ruz. Ama açık olan şu ki, Sta lin’in sos ya list sa na yi leş­me yi ger çek leş tir me an la yı şı, tek ül ke de sos ya list in şa nın za fe riy le doğ ru dan iliş ki için dey di. Sta lin, sos ya liz min mad di üre­tim te me li ola rak bü yük sa na yi nin ro lü nü ol duk ça bi lim sel ve do ğru ola rak açık la­mış tır. Bu ro lün içe ri ği şu nok ta lar dan olu­şu yor du:

a) Sos ya lizm, top lum sal bü yük sa na yii tem sil eder. Bu sa na yi tek ni ğin ve bi li min bü tün ve en mo dern ka za nım la rı üze rin de yük se lir ve do la yı sıy la top lu mun en yük­sek ge liş me aşa ma sı dır; bü yük sa na yi sos ya liz min mad di ta ba nı dır. Sos ya lizm­de sa na yi leş me tek ni ğin sü rek li ye ni len­me si, işin mo dern leş ti ril me si, iş ve rim li li ği­nin sü rek li ar tı rıl ma sı de mek tir. Sos ya list sa na yi leş me, üre ti ci güç le rin, ka pi ta list top lum da ki ne na za ran da ha yük sek bir ge liş me se vi ye si ni tut tur mak de mek tir. Bü tün bun la rın SB’de ba şa rıy la ger çek­leş ti ril di ği ni aşa ğı da so mut laş tı ra ca ğız.

b­ Ül ke nin sa na yi leş me si, pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün si ya si ta ba nı nı ge niş le tir; iş çi sı nı fı sa yı sal ola rak ar tar ve bu na bağ­lı ola rak da top lum da ki pa yı art mış olur. Bu, onun ön der lik ro lü nü güç len di rir, onun köy lü lük le olan it ti fa kı nı da ha güç lü kı lar ve ka pi ta list un sur la ra; sı nıf düş man la rı na kar şı mü ca de le de pro le tar ya dik ta tör lü ğü­nü; sos ya list dev le ti güç lü kı lar. Ül ke nin sa na yi leş ti ril me siy le bu da ger çek leş ti ril­miş tir. Ör ne ğin SB’de iş çi sa yı sı 1928’de 3,124 mil yon dan 1955’te 14,281 mil yo na çı ka rak 4,5 mis li art mış tır. İş çi sa yı sın da ki ar tış, 1928’den 1955’e yüz de 357 ora nın­da; 1937’den 1955’e yüz de 80; 1940’dan

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

69

1955’e yüz de 72; 1945’ten 1955’e 99 ve 1950’den 1955’e de 26 ora nın da ger çek­leş miş tir.

c­ Ta rım da bü yük üre tim an cak ve an­cak ma ki na lı tek nik ile müm kün olur. Bu­nun için dir ki, ta rı mın ye ni den şe kil len di ril­me si nin ol maz sa ol maz ön ko şu lu, bü yük sa na yi nin ge liş me siy di. Bü yük sa na yi, ta­rım da bü yük üre ti min, ta rım da kü çük özel üre ti mi bü yük sos ya list üre ti me yö nelt me­nin mad di (tek no lo jik) te me li ni oluş tu rur.

d­ Bü yük, güç lü bir sa na yi ile ül ke nin si ya si ve eko no mik ba ğım sız lı ğı sağ lan­mış, ül ke nin sa vun ma po tan si ye li güç len­di ril miş olur. SB’nin si ya si ve eko no mik ba ğım sız lı ğı ve II. em per ya list pay la şım sa va şı nın na sıl so nuç lan mış ol du ğu bü­yük/güç lü bir sa na yi nin bu ro lü nün doğ ru­dan ifa de si dir.

Bu ne den ler den do la yı, üre tim araç la rı üre ten mo dern bir bü yük sa na yi nin in şa sı, SB’de sos ya liz min ka de ri ni be lir le yen bir in şay dı. Bu, sov yet eko no mi si nin, top lu­mu nun, bir bü tün ola rak sos ya liz min ge­liş me ya sa sıy dı.

Sta lin, XIV. Par ti Kong re si’ne sun du ğu si ya si ra po ru nun so nun da şöy le di yor du:

“Ge nel çiz gi mi zin te me li, özü, SSCB’yi ta rım ül ke sin den ken di gü cü ne da ya na rak ge rek li üre tim araç la rı nı üre ten bir sa na yi ül ke si ne dö nüş tür mek tir.” (C. 7, s. 308)

Sov yet in sa nı, Bi rin ci Beş Yıl lık Plan’ı, ül ke nin sa na yi leş ti ril me si po li ti ka sı nı bü­yük bir coş kuy la kar şı la mış tı. Çün kü tes pit edi len po li ti ka üto pik de ğil di, re el fak tör le re da ya nı yor du. Ama; troç kist ler, zi nov yev ci ler ve bu ha rin ci ler, par ti nin ge­nel çiz gi si ne; ül ke nin sa na yi leş ti ril me si için tes pit edi len po li ti ka sı na kar şı mü ca­de le yi seç ti ler. On la ra, özel lik le de troç­kist le re gö re, par ti ve top lum, SB’yi dı­şa rı dan yar dım al mak sı zın ken di gü cü ne

da ya na rak sa na yi le şe me ye ce ği ko nu sun­da ik na edil me liy di. Bu nun için dir ki, on­lar, em per ya list le re, ka pi ta list ser ma ye ye ta viz ler ver me yi, köy lü nün gırt la ğı na ba­sa rak ver gi le ri ar tır ma yı öne re bil di ler. Bu öne ri ler le, bir ta raf tan ül ke yi ka pi ta list dış ser ma ye ye ye ni den peş keş çek mek ve köy lü lük ten alı nan ver gi le rin ar tı rıl ma sıy la da iş çi­köy lü it ti fa kı nı di na mit le mek ka çı­nıl maz dı. Böy le lik le, SB’de sa na yi leş me, sos ya liz min in şa sı aka me te uğ ra tıl mış ve ka pi ta liz min res to ras yo nu için yol açıl mış ola cak tı.

Bu ha rin ci ler de sa na yi leş me ye ha­fif sa na yi ile baş lan ma sı nı öne ri yor lar dı. Bun lar da ül ke yi, sa na yi leş me nin ka pi­ta list yo lu na sevk et me yi amaç lı yor lar dı. Bu an la yış, şe hir de ve kır da ka pi ta list un­sur la rın güç len me si ve so nuç iti ba riy le de ül ke de ka pi ta liz min res to re edil me si an­la yı şıy dı. Bu ha rin ci ler, zen gin köy lü lük le bir lik te sos ya liz mi “in şa” et me yi amaç lı­yor lar dı.

SB’de sos ya lizm düş man la rı na kar şı şid det li mü ca de le ler ve ril miş tir. Ül ke nin sos ya list sa na yi leş me si ni ve sos ya liz min in şa sı nı en gel le mek ve ka pi ta liz min res­to ras yo nu için mad di ko şul la rı sağ la mak­tan baş ka so nuç ver me ye cek gö rüş le riy­le par ti de ve ül ke de ka rı şık lık ya rat ma ya ça lı şan troç kist le rin, Bu ha rin ci le rin ve zi­nov yev ci le rin ger çek ni yet le ri ni Sta lin XV. Par ti Kong re si’nde ve baş ka ko nuş ma la­rı nda açı ğa çı kar mış tır. Sov yet ül ke si nin sa na yi leş ti ril me si, an cak bu ha in le rin açı­ğa çı kar tı lıp, et ki siz le şti ri lme sin den son ra hız lan dı rı la rak sür dü rü le bi lin miş tir.

Sov yet ül ke sin de sos ya list sa na yi leş­me nin zo run lu lu ğu ile sos ya liz min o ko­şul lar da bi le tek ül ke de in şa sı nın müm kün ola ca ğı ve za fe ri ara sın da kop maz bir bağ var dır. Çün kü sos ya liz min in şa edi lip edi­

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

70

le me ye ce ği, ül ke nin, dev ri min sa vu nu lup sa vu nu la ma ya ca ğı her şey den ön ce sos­ya list sa na yi leş me nin ger çek leş ti ri lip ger­çek leş ti ri le me ye ce ği ne bağ lıy dı.

Sta lin, tek ül ke de sos ya liz min za fe ri için aşıl ma sı ge re ken iki nok ta ya sü rek li işa ret et miş ti. Sos ya liz min in şa sı için aşıl­ma sı ge re ken iki nok ta, as lın da iki çe liş­ki dir; sos ya list in şa nın önün de ki iç ve dış çe liş ki ler.

İç çe liş ki le rin­zor luk la rın üs te sin den ge li ni yor du. Z aten pro le tar ya dik ta tör lü ğü­nün ha ki mi ye ti, Rus bur ju va zi si nin si ya si ve eko no mik ola rak alt edil di ği ni, sos ya­liz min in şa sı için ül ke içi zor luk la rın kal­ma dı ğı nı gös te ri yor du. Sov yet ül ke sin de sos ya list sa na yi leş me nin ve sos ya liz mi in şa nın ko şul la rı var dı ve sov yet in sa nı bol şe vik par ti ön der li ğin de bu im kan la rı ha ya ta ge çir me ye ko yul du.

So run bu nun la bit mi yor du. Çün kü sov­yet ül ke si, ka pi ta lizm de ni zin de bir ada gi biy di ve ka pi ta list çev re nin var lı ğı, ül ke­ye si lah lı dış mü da ha le nin ola bi le ceğ inin mad di ko şu lu nu oluş tu ru yor du. Ka pi ta­list dış çev re bu gün den ya rı na yok edi le­me ye ce ği için, onun mü da ha le si ne kar şı güç lü ol ma nın yo lu da güç lü sa na yi den ge çi yor du.

Bu iki nok ta; tek ül ke de sos ya liz min za fe ri so ru nu, SB’de sa na yi leş me nin na­sıl ol ma sı ge rek ti ği ni be lir le yen nok ta­lar dı. De mek ki sa na yi leş me nin sov ye tik me to du, iç ve dış çe liş ki ler ta ra fın dan şe­kil len di ri li yor du. Sos ya list sa na yi leş me nin sov ye tik me to du, tek ül ke de sos ya liz min za fe ri so ru nu gün dem de ol du ğu müd det­çe sa na yi leş me de ka çı nıl maz bir ya sa dır.

Sa na yi leş me nin sov ye tik me to dun da esas olan, sa na yi nin ge nel bir bü yü me si­ni sağ la mak de ğil di. Esas olan, ağır sa­na yi in ön ce lik li ge liş me siy di. Bu ko nu da

Sta lin şöy le di yor du: “Sa na yi nin her han gi bir ge liş me si sa na yi leş me an la mı na gel­mez. Onun te me li ni, ağır sa na yi in (ya nı cı mad de ler, me tal vs.) ge liş me si, so nuç iti­ba riy le üre tim araç la rı nın üre ti mi nin, ken­di ma ki na ya pı mı nın ge liş me si oluş tu rur.” (C. 8, s. 107) De mek olu yor ki; ön ce lik le ge liş ti ril me si ge re ken üre tim araç la rı üre­ten sek tör dü. Öy le de ol du. Ör ne ğin sov­yet ül ke sin de top lam brüt sa na yi üre ti mi 1956’da 1913’e na za ran 30 mis li, tü ke tim araç la rı üre ti mi 12 mis li ar tar ken, üre tim araç la rı üre ti mi 67 mis li art mış tı. Bu, top­lam sa na yi ye gö re 2,2 tü ke tim araç la rı na gö re de 5,6 mis li da ha hız lı bir bü yü me de mek tir. 1917’de üre tim araç la rı üre ti mi (top lam top lum sal üre tim in I. bö lü mü) brüt top lam üre ti min yüz de 38,1’ne te ka bül eder ken 1956’da yüz de 70,8’ine te ka bül edi yor du. Sa na yi nin de va sa ge liş me si di­ye iş te bu na de nir. İş te bu, sa na yi leş me­nin sov ye tik me to du nun ba şa rı lı so nu cu­dur.

Ül ke nin sos ya list sa na yi leş ti ril me si sos yo­eko no mik özel lik, sı nıf sal ka rak ter ve iti ci güç, ge liş me nin kay nak la rı hı zı ve me to du ba kı mın dan ve bü tün bun la rın so­nu cu ola rak ha ya ta ge çi ri li şi nin do ğur du­ğu top lum sal so nuç lar ba kı mın dan ka pi­ta list sa na yi leş me den te mel den fark lı dır. Ka pi ta list sa na yi leş me ile kar şı laş tı rıl dı­ğın da sos ya list sa na yi leş me nin te mel üs­tün lük le ri in kar edi le mez ger çek tir.

– Ka pi ta list sa na yi leş me ile de bü yük sa na yi ku ru lur. Ama bu, baş ta iş çi sı nı fı ol mak üze re bü tün emek çi le rin yo ğun bir sö mü rü süy le, baş ka ül ke le rin ta lan edil­me siy le ger çek leş ti ri lir.

– Ka pi ta list sa na yi leş me kit le sel iş siz­li ği, iş çi sı nı fı nın ve de emek çi köy lü lü ğün yok sul laş ma sı nı be ra be rin de ge ti rir.

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

71

– Ka pi ta list sa na yi leş me, ay nı za man­da eko no mik kriz ve top lum sal ya ra tıl mış mad di de ğer le rin; fab ri ka, ürün for mun da ser ma ye nin kı yı mı de mek tir.

– Ka pi ta list sa na yi leş me de mek, ka pi­ta list üre tim bi çi mi nin bü tün çe liş ki le ri nin kes kin leş me si de mek tir; ka pi ta list sa na yi­leş me her şey den ön ce ka pi ta liz min te mel çe liş ki si ni; üre ti min top lum sal ka rak te riy le ona özel el ko yuş ara sın da ki çe liş ki yi de­rin leş ti rir.

– Ka pi ta list sa na yi leş me şe hir ile köy ara sın da ki, fi zi ki iş ile zih ni iş ara sın da ki çe liş ki nin de rin leş me si de mek tir.

– Ka pi ta list sa na yi leş me, top lum da ki bü tün sı nıf sal an ta go niz ma la rın kes kin­leş me si ve dev ri min ob jek tif ve sub jek tif fak tör le ri nin ol gun laş ma sı de mek tir.

Sos ya list sa na yi leş me de bun la rın hiç­bi ri söz ko nu su ola maz. Ak si tak tir de ya pı­la nın sa de ce eti ke ti “sos ya list” sa na yi leş­me dir.

– Sos ya list sa na­yi leş me, eko no mi­nin top lum sal laş mış sek tö rü nün za fe ri ne, ka pi ta list iliş ki le rin/un sur la rın yok edil me­si ne gö tü rür. Bu, in sa­nın in san ta ra fın dan sö mü rü sü nün gi de rek or ta dan kal dı rıl ma­sı de mek tir; sos ya list sa na yi leş me ile sö­mü rü cü sı nıf ar tas fi ye edi lir; sos ya list sa na­yi leş me top lum da sı­nıf sal fark la rın or ta dan kal dı rıl ma sı na gö tü rür.

– Sos ya list sa na­yi leş me, üre ti min, de­vam lı mo dern tek no­

lo ji te me lin de ke sin ti siz art ma sı de mek tir. Böy le lik le, emek çi le rin sü rek li ar tan mad di ve kül tü rel ge rek si nim le ri ni aza mi öl çü de kar şı la ma nın mad di te me li ya ra tıl mış olur.

– Sos ya list sa na yi leş me, sı nıf ı top lu­mun ka lın tı la rı olan şe hir ile kır, fi zi ki iş ile zih ni iş ara sın da ki çe liş ki le ri yok ede cek mad di ko şul la rın oluş tu rul ma sı de mek tir.

– Sos ya list sa na yi leş me de re ka be­te, kri ze ve üre tim de anar şi ye yer yok tur; sos ya list sa na yi leş me an cak ve an cak plan lı bir şe kil de ger çek leş ti ri le bi lir.

– Ül ke nin sos ya list sa na yi leş me si ile hal kın emek çi ta ba ka la rı ara sın da bel li bir çı kar bü tün lü ğü var dır; sos ya list sa­na yi leş me ça lış ma yı ko lay laş tı rır, iş siz li­ği or ta dan kal dı rır; ta rım da ki faz la nü fu su emer ve emek çi le rin ya şam stan dar tı nı yük sel tir. Bu da iç pa za rın ge liş me si/ge­niş le me si; alım gü cü nün art ma sı de mek­tir. Alım gü cü nün art ma sı ise sa na yi nin

SB'de ve ba zı ka pi ta list ül ke ler de sa na yi üre ti mi nin yıl lık or ta la ma bü yü me si (%) ola rak Sov yet ler Bir li ği ABD İn gil te re Fran sa Top lam Bü yük Sa na yi Sa na yi 1918-1957 +10.0 +11.4 +3.2 +1.9 +3.01918-1929 +6.9 +9.7 +3.0 +1.2 +7.91930-1940 +16.5 +18.0 +1.2 +2.1 -2.21941-1945(Sa vaş yıl .) -1.7 -1.5 +9.8 - -1947-1957 +15.9 +16.5 +4.7 +4.5 +7.7Sa vaş yıl la rı nın dış lan dı ğı 22 yılara sın da (1930-1940 ve 1947-1957) +16.2 +17.2 +2.9 +3.3 +2.5_______________Kay nak: 40 Jah ne Sow jet macht in Zah len, Ber lin 1958, s. 53 Tablo:

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

72

ge liş me si ne da ha yük sek se vi ye de bir ta­ban/çı kış nok ta sı oluş tu rur.

Tek ül ke de sos ya liz mi in şa et me zo­run lu lu ğu ve bu zo run lu lu ğun ol du ğu her dö nem de, do la yı sıy la bu gün de, sos ya list sa na yi leş me hız lı bir tem po da ger çek leş ti­ril mek zo run da dır. Yu ka rı da bah set ti ği miz iç ve dış çe liş ki ler, sos ya list sa na yi leş me­nin tem po su nu be lir li yor du. Sov yet ül ke­si açı sın dan sa na yi leş me nin tem po su nu be lir le yen bu çe liş ki ler, ül ke nin eko no mik ola rak ge ri ol ma sı, ka pi ta list sı nıf a rın var­lı ğı, ka pi ta list ül ke ler le çev ri li oluş ve genç dev le tin, ka pi ta list ül ke ler den ge ri ol ma sı ola rak or ta ya çı kı yor lar dı.

Bu ko nu da Mo lo tov şöy le der: “Beş yıl lık pla nı mı zın tem po su, bol şe vik ler ta­ra fın dan uy du rul ma mış tır. Bu, sos ya liz mi düş man­ka pi ta list bir çev re le me için de in şa eden pro le ter dev let için ta ri hi bir zo run lu luk tur.” (Mo lo tov; “Sos ya lizm İçin Mü ca de le, Ko nuş ma lar ve Ma ka le ler”, 1935, s. 353, Ak ta ran K. A. Pet ross yan; “die Sow je tisc he Met ho de der In dust ri ali­si erung” “Sa na yi leş me nin Sov ye tik Me to­du”, 1953, Ber lin, s. 201)

Sa na yi leş me tem po su nun ne den hız lı ol ma sı ge rek ti ği ni de Sta lin şöy le açık lar:

“İler le miş ka pi ta list ül ke le re, ye ni si ya si bir sis te min, sov yet sis te mi nin ku rul ma sı ba kı mın dan ye tiş tik ve geç tik. Bu, iyi dir, ama he nüz ye ter li de ğil dir. Sos ya liz min ni hai za fe ri ne ulaş mak için bu ül ke le re, tek ni k­eko no mik açı dan da ye tiş me li yiz ve geç me li yiz. Ya bu na ula şa ca ğız, ya da ezi le ce ğiz.

Bu sa de ce, sos ya list in şa açı sın dan doğ ru de ğil dir. Bu, (ay nı za man da) ka­pi ta list çev re len miş lik ko şul la rın da ül ke­mi zin ba ğım sız lı ğı nı mu ha fa za et mek açı sın dan da doğ ru dur. Ül ke mi zin ba ğım­sız lı ğı nı, onu sa vun mak için ye ter li sa na yi

ta ba nı na sa hip ol mak sı zın ko ru mak im­kan sız dır. Böy le bir sa na yi te me li ni ya rat­mak, sa na yi de en ge liş miş tek ni ğe sa hip ol mak sı zın im kan sız dır.” (Ak ta ran, K. A. Pet ross yan; a.g.k., s 202)

Gö rü yo ruz ki; sa na yi leş me nin sov ye tik me to du nun bir özel li ği olan hız lı sa na yi­leş me söz ko nu su ko şul lar ta ra fın dan da­ya tıl mış tır.

Sov yet ül ke sin de hız lı sa na yi leş me nin so nuç la rı nı şöy le so mut laş tı ra bi li riz: (Tab­lo 1)

Her han gi bir açık la ma yap ma ya ge­rek var mı, bil mi yo ruz. Ama her ha lü kar da SB’de ge nel ola rak sa na yi nin ve özel ola­rak da bü yük sa na yi nin ka pi ta list ül ke ler açı sın dan rü ya sal bir hız la/tem poy la bü­yü müş ol du ğu nu gö rü yo ruz.

Ce vap lan dı rıl ma sı ge re ken bir so ru da ha var: Bi ri ki min kay na ğı!

Ül ke nin sos ya list sa na yi leş ti ril me­si; bü yük iş let me le rin ku rul ma sı, ma den ocak la rı nın iş le til me si vs. mu az zam bo­yut lar da ara cı/bi ri ki mi zo run lu kı lı yor­du. Ka pi ta list ül ke ler, sa na yi leş me için ge rek li araç la rı, emek çi le rin sö mü rü sü nü yo ğun laş tır mak la, sö mür ge le ri ta lan et­mek le, dü pe düz ta lan sa vaş la rıy la ve ya yurt dı şın dan sağ la nan ser ma ye ile ger­çek leş ti ri yor lar dı/ger çek leş ti ri yor lar. Ka­pi ta lizm de sa na yi leş me nin bu kay nak la rı sos ya lizm de söz ko nu su ola maz dı. Sos­ya list sa na yi leş me nin ger çek leş ti ril me si için baş ka kay nak lar ge rek liy di/bu lun ma­lıy dı. Bu lun du da:

“Sov yet ler Bir li ği’nde hiç bir ka pi ta list dev le tin ta nı ma dı ğı bi ri ki min kay nak la rı bu lun du. Sov yet dev le ti, sos ya list Ekim dev ri miy le ka pi ta list le rin ve top rak bey le ri­nin elin den çe kip al dı ğı bü tün iş let me le re, top rak la ra, ula şım araç la rı na, ban ka la ra, iç ve dış ti ca re te sa hip ti. Dev let fab ri ka la­

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

73

rı nın ve iş let me le ri nin, ula şı mın, ti ca re tin, ban ka la rın kar la rı şim di, asa lak ka pi ta list­ler sı nı fı nın tü ke ti mi için de ğil, sa na yi nin in şa sı için kul la nı lı yor du. Sov yet ik ti da rı, hal kın sa de ce fa iz ola rak yüz mil yon lar ca al tın rub le öde di ği çar lık borç la rı nı fes het­ti. Top rak bey le ri nin top ra ğa olan mül ki ye­ti nin kal dı rıl ma sıy la sov yet ik ti da rı, köy lü­lü ğü, yıl lık ola rak yak la şık 500 mil yon al tın rub le olan ki ra fa izi öde me le rin den kur tar­dı. Bu yük ten kur tu lan köy lü lük, güç lü bir sa na yi nin in şa sı için dev le te yar dım ede­bil iyor du. Köy lü ler, trak tör ve ta rım sal ma­ki ne ler al ma ya ol duk ça il gi du yu yor lar dı.

Bü tün bu ge lir kay nak la rı sov yet dev le­ti nin ta sar ru fun day dı.” (SBKP(B)’nin Ta ri­hi, s. 351, Al man ca).

Kay nak ko nu sun da Sta lin de şöy le di­yor du: “Mil li leş ti ril miş top rak, mil li leş ti ril­miş sa na yi, mil li leş ti ril miş ula şım ve kre di, te kel leş ti ril miş dış ti ca ret, dev let ta ra fın­dan yön len di ri len iç ti ca ret; bü tün bun lar, ül ke mi zin sa na yi si nin ge liş me si için ye ni kay nak lar dır ‘ek ser ma ye ler’dir. Ve bun la­rın hiç bi ri si ne, hiç bir bur ju va dev let hiç bir za man sa hip ol ma dı…

Bu nun için dir ki, bur ju va dev let ler için müm kün ol ma yan ge liş me yo lu pro le ter dev let için, ge liş me yo luy la bağ lam için­de ki bü tün zor luk la ra ve sı nav la ra rağ men pe ka la müm kün dür.” (C. 7, s. 172)

Ül ke nin sa na yi leş ti ril me si ko nu sun da, par ti çiz gi si ne kar şı mü ca de le de troç­kist ler ve bu ha rin ci ler ye nil gi ye uğ ra tıl­mış lar dı. Ama sos ya lizm kar şı tı gö rüş­le rin den vaz geç me ye ni yet li ol ma dık la rı açık tı. Tak tik de ğiş ti re rek, sa na yi leş me yi aka me te uğ rat ma ya ça lı şı yor lar dı; sa na­yi leş me için ge rek li araç la rın araş tı rıl ma sı ko nu sun da öy le öne ri ler öne sü rü yor lar­dı ki, bun lar so nuç iti ba riy le iş çi sı nı fıy la köy lü lü ğün it ti fa kı nı par ça la ma ya hiz met

edi yor lar dı. On la rın öne ri le ri, ka pi ta lizm­de sa na yi leş me nin bi ri kim me tod la rıy la kay nak la rı nı kul lan ma ya gö tü rü yor du. Ka­pi ta list bi ri kim kay nak la rıy la sos ya list sa­na yi kur mak! On lar, sa na yi ürün le ri nin fi­ya tı nı ar tır ma yı, köy lü lü ğe yük sek ver gi ler yük le me yi öne ri yor lar dı. Öy le ki, Bu ha rin­Rykov gru bu ku lak la ra do ku nul ma ma sı nı ta lep edi yor, on la rın sos ya list dü zen için teh li ke teş kil et me dik le ri ni sa vu nu yor du.

“Hem troç kist tes li mi yet çi ler, hem de sağ cı res to ras yon cu lar, ül ke de zen gin köy lü lü ğün mu ha fa za edil me si ni sa vu nu­yor lar dı ve par ti yi, eko no mik ge liş me nin ka pi ta list me tod la rın dan ya rar lan ma ya yö nelt me ye ça lı şı yor lar dı. Sa na yi ürün le­ri nin fi yat la rı nı yük selt me, ku lak eko no mi­si ni ve me ta eko no mi si ni özel sek tö rü mu­ha fa za et me ve köy lü lük üze rin de ver gi bas kı sı nı ar tır ma ta le bi, ka pi ta list bi ri kim me tod la rı na ge ri dön mek ten baş ka hiç bir an lam ta şı mı yor du.” (K. A. Pet ross yan; a.g.k., s. 171­172)

Sta lin ön der li ğin de bol şe vik par ti, ha in­le rin bu ha in plan la rı nı da alt ede rek sa na­yi leş me yi sağ lı yor du.

Bol şe vik ler, sa na yi içi bi ri ki min, sos ya­list sa na yi leş me nin ana kay na ğı ol du ğu tes pi tin den ha re ket edi yor lar dı. SBKP(­B)’nin XV. Par ti Kon fe ran sı sa na yi içi bi­ri ki min ro lü nü şöy le for mü le edi yor du: “Sa na yi nin ge niş le til miş ye ni den üre ti mi sü re ci her şey den ön ce bi zzat sa na yi için­de ya ra tı lan ar tı de ğer den (kay nak la nan) ya tı rım lar sa ye sin de te mi nat al tı na alın­ma lı dır.” (Ak ta ran, K.A. Pet ros yan, a.g.k., s. 173)

Sta lin ön der li ğin de bol şe vik par ti­nin bu an la yı şı na da dev rim düş man la rı sal dır mak ta ge cik me di ler: “Ka pi ta liz min troç kist­bu ha rin ci res to ras yon cu la rı, ya­lan cı lık la, sov yet sa na yi ni sos ya list de ğil,

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

74

dev let ka pi ta liz mi sa na yi ola rak ta nım­lı yor lar dı. Sov ye tik dev let sel ku rum la rı in kar edi yor lar; ban ka la rı, pa ra sis te mi­ni, iç ve dış ti ca re ti ka pi ta list tarz da ör­güt len miş iş let me ler ola rak ka rak te ri ze edi yor lar dı. Le nin ve Sta lin’in par ti si nin öner di ği sa na yi nin se vi ye si ni yük selt me, onun bi ri ki mi ni ül ke nin sa na yi leş me si için kul lan ma yo lu ye ri ne, troç kist ler, Pu ti lov iş let me si gi bi bir di zi bü yük iş let me yi ve baş ka iş let me le ri de ka pat ma yı öne ri yor­lar dı. Çün kü on lar, bu iş let me le ri ve rim siz ola rak gö rü yor lar dı.

Hal kın düş man la rı, troç kist ler ve Bu­ha rin’in ta raf tar la rı, sa na yi de ge niş le til­miş sos ya list ye ni­den üre ti min ola na­ğı nı ör güt len me yi ve ger çek leş tir me­yi red de di yor lar dı. On lar, ye ni den in şa dö ne mi nin re zer ve le ri tü ke nin ce sa na yi­sel ge liş me nin tem po su nun ge ri le ye ce ği an la yı şın day dı lar. O dö nem Dev let Plan Ko mis yo nu’na çö rek len miş olan troç kist tes li mi yet çi ler, bol şe vik par ti ye, sa na yi de ya tı rı mın ye ni den dü zen len me si nin opor­tü nist pla nı nı öne ri yor lar dı. Bu pla na gö re ya tı rım lar yıl dan yı la ge ri le me liy di ler. Bu boz gun cu men şe vik öne ri ler, iş çi sı nı fı ik ti da rı ele ge çir dik ten son ra ya ban cı ül­ke yar dı mı ol mak sı zın sos ya list üre ti mi ör güt le ye mez di yen troç kist res to ras yon “te ori si”ne iyi ce kök sal mış lar dı. Troç kist­ler, ül ke nin sa na yi leş ti ril me si da va sı nı aka me te uğ rat ma yı ve Sov yet ler Bir li ği’ni ya ban cı ser ma ye nin bo yun du ru ğu na tes­lim et me yi amaç edin miş ler di.” (A. K. Pet­ros syan; a.g.k., s. 173­174)

Sta lin ön der li ğin de bol şe vik par ti, ha in­le ri bu nok ta da da teş hir eder. Sa de ce te­

ori de mi, sa de ce si ya si ola rak mı? Ha yır, SB’de sa na yi leş me nin iler le me si, Sta lin ön der li ğin de bol şe vik par ti nin bu alan da al dı ğı ka rar la rın ne den li ye rin de ve doğ ru ol duk la rı gö rü lü yor du: SB’nin sa na yi leş­me si, dev rim düş man la rı nın pra tik için de teş hir ol ma la rı nı be ra be rin de ge ti ri yor du.

Kay nak la rın plan lı, ras yo nel ve tu tum­lu kul la nıl ma sıy la ilk yıl lar da el de edi len so nuç la rı bir kaç ör nek le so mut laş tı ra lım (Tab lo 2): Bu ve ri ler sa na yi de (ağır sa na­yi) bi ri ki min yıl la ra gö re na sıl art tı ğı nı gös­te ri yor lar. İkin ci Beş Yıl lık Plan dö ne min­de; 1933’ten 1937’ye sa na yi den büt çe ye

ak ta rı lan ge lir ler 3349,7 mil yon rub le den 9294,1 mil yon rub le ye çı ka rak yüz de 177 ora nın da ar tı yor.

Ay nı dö nem de sa na yi de ki bi ri ki min dev le tin top lam ge lir le rin de ki pa yı da ar­tı yor(Tab lo 3):

Bu ve ri ler, dev let büt çe si nin ge lir ha ne­sin de sa na yi nin öne mi ni çok açık ola rak gös te ri yor: Sov yet ül ke sin de sa na yi de ki bi ri ki min dev let ge lir le rin de ki pa yı ol duk­ça güç lü bir ar tış gös ter miş tir. 1928’de ki yüz de 34,8’lik pay 7 se ne son ra, 1935’te yüz de 52,3’e çı kı yor. Bu, sov yet sa na yi si­nin, sos ya list dev le tin en önem li, be lir le­yi ci ge lir kay na ğı nı oluş tur du ğu nu gös te­rir. Sa na yi ile büt çe ara sın da ki gir di­çık tı –araç sir kü las yo nu– na sıl ge li şi yor du. Bu, be lir le yi ci öne me ha iz nok ta yı da so mut­laş tı ra lım (Tab lo 4):

Sa na yi nin büt çe ye ge lir kat kı sı (mil yon rub le) 1933 1934 1935 1936 1937 1933-37 ara sı 3349,7 3090,4 3258,1 5268,6 9294,1 24260,9___________Kay nak: K.N.Plot ni kow; "Sos ya list Dev le tin Büt çe si", 1948, s.

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

75

Bu tab lo ne yi ifa de edi yor? 1, 2 ve 3. plan yıl la rı nı kap sa yan bu tab lo, SB’nin sa na yi üze rin den bi ri kim so ru nu nun çö­züm len di ği ni, bi ri ki min ken di im kan la rıy la gi de rek ge niş le di ği ni gös te ri yor. De mek olu yor ki, tek ül ke de sos ya lizm ku ru la bi­li yor; ül ke nin sos ya list sa na yi leş me si ger­çek leş ti ri le bi li yor.

Bu tab lo, sa na yi leş me ye ka pi ta list yak­la şım la, sos ya list yak la şım ara sın da ki sı­nıf sal far kı da gös te ri yor, yu ka rı da ki an la­tı mı mız gö zö nün de tu tu lur sa.

Salt bu bir kaç ve ri, sov ye tik sa na yi leş­me me to du nu n za fe ri ni ka nıt la mak ta dır.

Sov yet eko no mi si nin za fe ri ni; Sta lin ön der li ğin de par ti nin ge nel çiz gi si nin doğ­ru lu ğu nu bir tab loy la da ha gös ter mek ten ken di mi zi ala mı yo ruz. Bu se fer so ru na, büt çe de ge lir kay nak la rı nın pa yı açı sın­dan yak la şı yo ruz (Tab lo 5).

Bu tab lo, sov yet eko no mi si nin kı sa bir sü reç için de ne den li mu az zam bo yut lar­da bü yü dü ğü nü ve ken di ken di ni fi nan se eder du ru ma gel di ği ni gös te ri yor. Öy le ki büt çe, 1938’e ge lin di ğin de hal kın doğ ru­dan hiç kat kı sı ol ma sa da ken di ken di ni fi nan se ede cek du ru ma ge li yor. Bu ba­şa rı, sov ye tik sa na yi leş me me to du nun ba şa rı sı dır. Sov ye tik sa na yi leş me me to­du nun ger çek leş ti ril me ko şul la rı da (araç ba kı mın dan) sta li nist beş yıl lık plan lard a açık la nı yor du: Bi rin ci Beş Yıl lık Plan dö­ne min de sa na yi nin fi nans man kay na ğı sos ya list dev le tin büt çe siy di. Bu plan dö­ne min de sa na yi de ki ya tı rım lar için ay rı lan mik tar 24,8 mil yar rub ley di. Bu dö nem de sa na yi ye akı tı lan top lam mik tar da 26,4 mil yar rub ley di. Bu mik tar, büt çe de bü tün eko no mi gi der le ri için ön gö rü len mik ta rın he men he men ya rı sı na (yüz de 49) te ka­bül edi yor du.

Aşa ğı da ki tab lo Bi rin ci Beş Yıl lık Plan dö ne min de ki ya tı rım ha re ke ti ni gös te ri yor (Tab lo 6).

İkin ci Beş Yıl lık Plan dö ne min de ise ya tı rım la rın kap sa mı 2,6 mis li ar ta rak 65,7 mil yar rub le ye çı kar ve yu ka rı da ki tab lo la­rın da gös ter di ği gi bi sa na yi nin ken di im­kan la rıy la ken di ni fi nan se et me si gi de rek önem ka za nır.

Bu ve ri ler, hal kın, ulu sal ge li rin bir ku­ru şu nun da hi çar çur edil me si ne mü sa ade et me yen, bu nu ya pan lar dan he sap sor an sta li nist an la yı şın bi rer ba şa rı sı nı yan sı tı­yor lar.

Son ola rak sos ya list sa na yi leş me po li­ti ka sı nın, sa na yi leş me nin sov ye tik me to­du nun; tek ül ke de sos ya list sa na yi leş me­nin za fe ri ni top lu ve ri ler le so mut laş tı ra lım:

Sov yet ül ke sin de sa na yi leş me sa de­ce, eko no mi nin tek ni ksel ye ni ya pı lan­ma sı için te me li teş kil et mi yor du; sos ya­list sa na yi leş me ay nı za man da top lum sal iliş ki le rin sos ya list şe kil len me si sü re ci ne de çı kış nok ta sı olu yor du. Sov yet ül ke sin­de sos ya list sa na yi leş me ye ni top lu mun, ye ni in sa nın, sos ya list mül ki ye tin vs. eko­no mik te me li nin ku rul ma sı de mek ti. Ka pi­ta lizm de sa na yi leş me te kel le rin, bir avuç azın lı ğın ha ki mi ye ti; özel mül ki ye tin ha­ki mi ye ti iken, sos ya lizm de sa na yi leş me, özel mül ki ye tin or ta dan kal dı rıl ma sı; ka­pi ta list iliş ki le rin tas fi ye edil me si, sos ya list mül ki ye tin/üre ti min ha kim kı lın ma sı an la­mı na ge lir.

Bu, SB’de ger çek leş ti ri le bil miş miy­di? SB’de sos ya liz min za fe ri nin be lir le yi ci so nu cu ola rak sos ya list üre tim bi çi mi ha­kim kı lı na bil miş miy di? Evet, bu ger çek­leş ti ril miş ti. Aşa ğı da ki ve ri ler bu alan da ki ge liş me yi yan sı tı yor lar (Tab lo 7).

De mek olu yor ki, da ha 1937’de SB’de dün ya ta ri hin de ilk de fa üre tim araç la rı nın

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

76

top lum sal mül ki yet te ol du ğu bir top lum dü ze ni; sos ya lizm ger çek leş ti ri li yor. Bu ve ri ler, da ha 1937’de so sya list üre ti min, sos ya list mül ki ye tin eko no mi nin bü tün

dal lar ın da ha kim ol du ğu nu gös te ri yor lar. Böy le lik le SB’de “kim ki mi” alt ede cek; sos ya lizm ka pi ta liz mi mi alt ede cek yok­sa ka pi ta lizm sos ya liz mi mi alt ede cek so­

1913 1928 1932 1935Top lam ge lir:1926-27 fi yat la rıy la ve mil yar rub le 21.0 25.0 45.5 66.5Top lam ge lir için de sa na yi nin pa yı 5.4 8.7 20.6 34.8Top lam ge lir için de sa na yi nin oran sal pa yı 25.5 34.8 45.3 52.3______________Bkz: SSCB, Sos ya liz min Ül ke si, 1936, s. 10;

1928-1929 1933 1937 1940Büt çe nin sa na yi fi nans ma nı (mil yon rub le) 1250,2 13728,6 15300,0 27762,0SSCB büt çe si ne ge lir ka tı mı (mil yon rub le) 641,3 4168,0 6500,0 21346,0Sa na yi nin fi nans ma nı için top lam mik tar için de ge lir ka tı mı nın pa yı (%) 51.3 30.3 42.5 1928-1938 yıl-la rın da SSCB büt çe si nin ge lir le ri (Mil yon rub le) 1928-1929 1933 1938 1929’dan 1933’ten

1928-1938 yıl la rın da SSCB büt çe si nin ge lir le ri (Mil yon rub le) 1928-1929 1933 1938 1929'dan 1933'ten 1933'e % 1938'e %Top lam ge lir ler 8116,1 44245,0 127571,0 545,1 288,3Bu mik tar için dea- Sos ya list eko no mi den ak ta rı lan top lam ge lir ler 6098,6 35379,0 115981,0 580,0 327,8Bu nun top lam mik ta ra ora nı(%) 75.1 79.9 90.9b- Halk tan sa€ la nan mik tar 1355,8 6480,0 10167,0 478,0 156,9Bu nun top lam mik ta ra ora nı (%) 16.7 14.6 8.0

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

77

ru su ce vap lan dı rıl mış olu yo r du.

Sov yet sa na yi, sa­na yi nin ya pı sı ba kı mın­dan dün ya nın en mo­dern sa na yi ko nu mu na gel miş ti. Sov yet eko no­mi sin de üre ti min ya pı­sı te mel den de ğiş miş­ti. Ör ne ğin eko no mi de bü tün brüt üre tim de sa na yi nin pa yı 1929’da yüz de 54,5’ten 1940’ta yüz de 80,6’ya çık mış tı. Bu kor kunç bir ge liş me­dir, sos ya list sa na yi de dev rim dir. Bu, ge niş le­til miş sos ya list ye ni den üre ti min kı sa bir za man da ulaş tı ğı yük sek se vi ye dir. Ağır sa na yi nin top lam sa na yi de ki pa yı ba kı mın dan SB, dün ya da bi rin ci ko num day dı. Ay nı dö nem de, ör ne ğin 1929’da ABD top lam sa na yi üre ti min de ağır sa­na yi nin pa yı yüz de 54,5; Al man­ya’da yüz de 55,9; Fran sa’da yüz­de 41 (1926) ve İn gil te re’de de yüz de 54 (1924) ora nın day dı.

Sov yet sa na yi üre ti min de ma­ki na ima li nin pa yı 1929’da yüz de 11,2’den ‘40’ta yüz de 31 ora nı na çı kar ken, ay­

nı oran ABD’de 1929’da yüz de 19,3’ten ‘35’te yüz de 17,6’ya dü şü yor du. Al man­ya’da bu pay 1935’te yüz de 14,6; Ja pon­

1928 1929 1930 1931 1932 1928'den 1932'ye (%)Bü tün sa na yi de ki ya tı rım lar(be lir ti len yıl lar fi yatıy la mil. rub le) 1880,0 2615,0 4115,0 7407,0 10431,0 554.0Bir yıl ön ce si ne gö re oran(%) 100.0 139.1 157.4 180.0 140.8 -Top lum sal üre ti min I. bö lü mü(mil. rub le) 1444,0 2127,0 3425,0 6513,0 9080,0 629.0Bir yıl ön ce si ne gö re oran(%) 100.0 147.3 161.0 190.2 139.4 -

Sov yet eko no mi sin de sos ya liz min ha ki mi ye ti % ola rakSos ya list eko no mi nin pa yı % 1924 1928 1937 1956Üre tim ya tı rım fo nu (iş hay van la rı ha riç) 59.8 65.7 99.6 99.99Ulu sal ge lir 35.0 44.0 99.1 99.99Sa na yi b rüt üre ti mi 76.3 82.4 99.8 100.0Ta rım da brüt üre tim (Kol hoz üye le ri nin ki şi sel yan ge lir le ri de da hil) 1.5 3.3 98.5 99.89Ti ca ret iş let me le ri nin pera ken de ci ro su (kah ve ha ne ler ve lo kan ta lar da hil) 47.3 76.4 100.0 100.0___________Kay nak: 40 Jah re Sow jet macht in Zah len, s. 48. (Tablo 7)

Top lam sa na yi üre ti mi açı sın dan (%), 1917=100

Yıl lar SSCB ABD İn gil te re Fran sa Top lam bü yük sa na yi sa na yi1917 100 100 100 100 1001928 185 244 128 109 2271940 1193 1875 162 142(1) 199(1)1945 1094 1736 259 136(2) 152(2)1956 4226 6956 346 212 319

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

78

ya’da yüz de 10,6; İn gil te re’de 16,2; Fran­sa’da yüz de 7,4 ve İtal ya’da da yüz de 7,1 oran la rın day dı. (Bkz. Bü yük Sov yet An­sik lo pe di si, SB Bö lü mü, C. I, s. 859, 1952, Al man ca).

Sov yet sa na yi ol duk ça mo dern di. Ör­ne ğin 1935’te ABD’de me tal iş le yen sa na yi teç hi za tı 10 se ne den da ha yaş lıy dı. SB’de ise me tal ke sen bü tün tor na tez gah la rı nın yüz de 60’ı 6 se ne den da ha genç ti.

Ma ka le nin çer çe ve si ni aşa ca ğı için tek tek sa na yi sek tör le ri nin gel iş me si ne, sa­na yi leş me nin so nu cu ye ni do ğan sek tör­le re ay rı ay rı de ği ne me ye ce ğiz.

İkin ci Beş Yıl lık Pla n’ın so nuç la rı nı özet le yen XVI II. Par ti Kong re si’nde şu tes pit ya pı lı yor du:

“SSCB, eko no mi si ni ve sa vun ma nın bü tün ih ti yaç la rı nı bü tün ge rek li tek ni k do na tım la sağ la yan eko no mik açı dan ba­ğım sız bir ül ke ye dö nüş müş tür.”

Sos ya list sa na yi leş me, emek çi le rin mad di ve kül tü rel ya şam se vi ye si ni gi de­rek yük selt miş, bü tün ih ti yaç lar kar şı la nır ol muş tur. Sos ya liz min ger çek in şa sı ba kı­mın da be lir le yi ci olan bu nok ta yı, bu ya zı di zi si nin baş ka bir ma ka le sin de ele ala ca­ğı mız için bu ra da bu no tu düş mek le ye ti­ni yo ruz.

Sa­yı­la­rın­di­li­(Tab lo 8):Ulu sal ge li rin top lam kap sa mı açı sın­

dan (yüz de ola rak)Yıl lar SSCB ABD İn gil te re Fran sa1913 100 100 100 1001929 138 146 112 1381932 217 91 112 1211937 459 144 128 1171940 611 161 145 1021950 1003 259 165 1361953 1367 295 171 145 1955 1716 310 181 1681956 1908 324 188 176

____________Kay nak: 40 Jah re Sow jet macht in Zah­

len, s. 56­ Ki­şi­ ba­şı­na­ ulu­sal­ ge­lir­ açı­sın­dan­

yüz­de­­ola­rakYıl lar SSCB ABD İn gil te re Fran sa1913 100 100 100 1001929 124 116 111 1391937 386 109 123 1171940 444 119 137 1061950 770 166 149 1341953 997 179 153 1391955 1210 183 162 1591956 1322 187 167 165_____________Kay nak: a.g.y. (Tab lo 9)

Söy le ne cek, yo rum la na cak faz la bir şe yin ol du ğu nu san mı yo ruz. Hem top lam ulu sal ge li rin kap sa mı nın, hem de ki şi ba­şı na ulu sal ge li rin ar tış hı zı ba kı mın dan SB, ka pi ta list dün ya nın ön de ge len ül ke­le ri ni kar şı laş tı ra la ma ya cak ka dar ge ri ler­de bı rak mış tır (Tab lo 9).

Asır lık tec rü be ve ge liş me ye sa hip ka­pi ta lizm ile 39 se ne lik bir sü re ce sa hip sos ya liz min ge liş me si ni bu tab lo da da gö­rü yo ruz. Top lam sa na yi ABD’de 3,4; İn gil­te re’de 2,1 ve Fran sa’da 3,2 mis li ge li şir­ken, bu ge liş me SSCB’de top lam sa na yi açı sın dan 42,2 ve bü yük sa na yi açı sın­dan da 69,5 mis li ol muş tur.

Sa na yi de iş ve rim li li ği nin ar tı şı açı sın­dan, 1913=100

Yıl lar SSCB ABD İn gil te re Fran sa1913 100 100 100 1001928 120 126 94 1051937 318 135 113 1291940 422 150 105(x) 114(x)1950 580 185 124 1271956 900 224 138 184________________Kay nak: a.g.k., s. 62, x) 1938 (Tab lo 11)

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

79

Tek no lo ji nin mo dern li ği ki bu nu yu ka rı­da be lirt tik, mes le ki eği ti me ve ri len önem so nu cu iş çi le rin yük sek ka li fi ye li ol ma la rı, ras yo nel plan la ma so nu cun da işin ve rim­li li ği SB’de, ön de ge len ka pi ta list ül ke ler le kar şı laş tı rı la ma ya cak bir hız la ar t mış tır. Bu ar tış 1913’ten 1956’ya ABD’de 2,2; Fran sa’da 1,8; İn gil te re’de 1,4 mis li olur­ken SSCB’de 9 mis li ol muş tur. İş ve rim li­li ği nin ar tış hı zı ba kı mın dan SB dün ya da ilk sı ra da yer alı yor du. Sov yet ül ke sin de, tab lo nun da gös ter di ği gi bi iş ve rim li li ği nin

en hız lı ar tı şı İkin ci Beş Yıl lık Plan dö ne­min de ger çek leş ti ril miş tir. Bu dö nem de Sov yet sa na yi in ya pı sı ade ta ta ma men ye ni len miş ve sta ha now ha re ke ti bü­yük bir coş kuy la yay gın laş mış tı. Ör ne ğin 1937’de 1932’ye na za ran iş ve rim li li ği top­lam sa na yi de yüz de 82 ora nın da art mış tı. Ama ağır sa na yi nin çe şit li sek tör le rin de iş ve rim li li ği nin ar tı şı ol duk ça bü yük bo yut­la ra va rı yor du: Ör ne ğin 1932’den 1937’ye iş ve rim li li ği ma ki na ima lin de yüz de 212,2; de mir dö küm sa na yin de yüz de 226,3 ve

kö mür sa na yin de de yüz de 65,4 oran la­rın da art mış tı(Tab lo 10). (Bkz. “SSCB’de Eko no mi nin Ge liş me si İçin İkin ci Beş Yıl­lık Plan’ın Ye ri ne Ge ti ril me si nin So nuç la­rı, 1939, s. 73; Ak ta ran: A.K.Pet ross yan; a.g.k., s. 104)

Bol şe vik sa na yi leş me po li ti ka sı so nu­cu, sov yet sa na yi nin Av ru pa’da ki ve dün­ya da ki ko nu mu Tab lo 11’de gö rül dü ğü gi bi de ğiş miş ti.

Böy le lik le bü tün dün ya sos ya liz min in­şa edi lip edi le me ye ce ği ni, sos ya liz min bir

ütop ya olup ol ma dı ğı nı gör dü. Bu ara da dev rim ve sos ya lizm düş man la rı da tek ül ke de sos ya liz min za fer ka za nıp ka za­na ma ya ca ğı nı, baş ka ül ke ler de dev rim ol ma ma sı na rağ men sos ya list üre tim bi­çi mi nin ku ru lup ku ru la ma ya ca ğı nı gör müş ol du lar. Sov ye tik sa na yi leş me me to du yla 1913’ler de dün ya da ve Av ru pa’da 4.,5. sı­ra lar da olan bir ül ke 40 se ne son ra 1.,2. sı ra la ra gel di. Şa yet bu, sos ya list sa na­yi leş me nin; tek ül ke de sos ya liz min in şa­sı nın ba şa rı sı de ğil se, SB’de sos ya liz min

Sov yet sa na yi si nin ko nu mu-Sek tör ler 1913 1956 Dün ya da Av ru pa'da Dün ya da Av ru pa'daTop lam sa na yi 5 4 2 1Ma ki na ima li 4 3 2 1Trak tör üre ti mi (15 Çar lık Rus ya'sın dabey gir gü cü ma ki ne ler bu üre tim yok tu ba zın da he sap la ma) 2 1Kam yon (oto büs da hil) Çar lık Rus ya'sın da 2 1 bu üre tim yok tu Elekt rik ener ji si 8 6 2 1Kö mür 6 5 2 1

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

80

Sovyet sanayiin beş yıllık planlar bazında gelişmesi

Brüt sanayi üretiminin 1.Beş Yıl. 2. Beş Yıl. 3. Beş Yıl. 4. Beş Yıl. 5. Beş Yıl.büyümesi Plan Plan Planın savaş Plan Planyıllık ortalama ve öncesi ilk 3 yılı% olarak 1929­1932 1933­1937 1938­1940 1946­1950 1951­1955

– Toplam sanayiin brüt üretimi 19.2 17.1 13.2 13.6 13.2Bu üretim içinde; üretim araçları (Toplam toplumsal üretimin I. Bölümü) 28.5 19.0 15.3 12.8 13.8– Tüketim araçları (Toplam toplumsal üretimin II. bölümü) 11.7 14.8 10.1 15.7 12.0– Makina imalinde ve metal işlemede brüt üretim 41.3 23.1 20.6 10.7 17.1– Elektrik enerjisi yıllık ortalama mutlak büyüme (milyar Kw) 2.1 4.5 4.0 9.6 15.8Yıllık ort. büyüme (%) 28.2 21.7 10.1 16.1 13.3Her büyüme oranındaki üretim (milyar kw) 50 135 362 433 912– Kömür:Yıllık ortalama mutlak artış (milyar ton) 7.2 12.7 12.7 22.4 26.0Yıllık ort. büyüme (%) 16.0 14.7 9.1 11.8 8.4Her büyüme oranındaki kömür çıkarımı (1000 ton) 355 644 1280 1493 2611– Petrol:Yıllık ortalama mutlak artış (Mil. ton) 2.4 1.4 0.9 3.7 6.6Yıllık ort. artış (%) 16.5 5.9 3.0 14.3 13.3Her büyüme oranındaki üretim (1000 ton) 116 214 285 194 379– Ham demirYıllık ortalama mutlak artış (mil. ton) 0.7 1.7 0.1 2.1 2.8Yıllık ort. artış (%) 17.1 18.6 1.0 16.9 11.7Her büyüme oranındaki üretim (1000 ton) 33 62 145 88 192– ÇelikYıllık ortalama mutlak artış (mil. ton) 0.4 2.4 0.2 3.0 3.6Yıllık ort. artış (%) 8.7 24.5 1.1 17.4 10.6Her büyüme oranındaki 43 59 177 123 273üretim (1000 ton)–Kimya sanayiindeki brüt üretim: % olarak yıllık ortalama büyüme 33.3 27.1 17.2 13.3 17.9______________Kaynak: a.g.k., s. 78­79. (Tablo 12)

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

81

ba şa rı sız lı ğı ve ya ba şa rı sı baş ka na sıl açık la na bi lir?

SB’de sos ya liz min in şa tec rü be si ko­mü nist ler açı sın dan ol duk ça önem li dir. Hem ders ler çı kart mak açı sın dan hem de in şa edi len sos ya liz min pro pa gan da sı nı yap mak ba kı mın dan. Dev ri me gö nül bağ­la mış, ona ina nan iş çi le rin ve emek çi le rin böy le bir pro pa gan da ya ih ti yaç la rı var dır. Uğ ru na can ver dik le ri da va nın baş ka yer­ler de na sıl ger çek leş ti ril miş ol du ğu nu bil­me li dir ler. Bu on la ra güç ve re cek tir, bu işin ola ca ğı na inanç la rı nı ar tı ra cak tır, bur­ju va, re viz yo nist ve ha in pro pa gan da la rı et ki siz leş ti re cek tir. Sov ye tik sa na yi leş me me to du nun so nuç la rı bi zim açı mız dan çok önem li/öğ re ti ci ol du ğu için, SB’de top­lam sa na yi nin ve ağır sa na yi nin beş yıl lık plan la ra gö re ge liş me si ni top lu bir şe kil de bu ra ya ak tar ma yı fay da lı bu lu yo ruz (Tab­lo 12).

Sa nı rız yo ru ma ge rek yok tur!

Dipnot:Ge çen sa yı da yer alan “Ekim Dev­

ri mi’nden XIX. Par ti Kong re si’ne SB’de Sos ya liz min İn şaa So run la rı” baş lık lı ya zı, Sov yet ler Bir li ği’nde ki iç mü ca de le kap sa­mın da tek ül ke de sos ya liz min za fe ri so ru­nu nu tar tı şı yor du.

1917’de “ge ri” Rus ya’da sos ya list dev­rim ger çek leş miş, “ile ri” Av ru pa’da ise dev rim baş kal dı rı la rı –ör ne ğin Al man ya, Ma ca ris tan– ye nil miş ler di. İlk baş ta “ile ri” Av ru pa’nın yar dı mı na bü yük önem ve ren Bol şe vik Par ti ve Sov yet ik ti da rı, bek le nen yar dım gel me yin ce, Sov yet ler Bir li ği’nde sos ya liz min ku ru la ma ya ca ğı nı id dia eden mu ha lif er or ta ya çık tı. O ko şul lar da, Rus­ya’da sos ya liz min ku ru la bi le ce ği ne inan­

ma mak, ku rul ma sın dan vaz ge çil me si ni öner mek, Rus pro le tar ya sı nın ele ge çir­di ği ik ti da rı, bur ju va zi ye ge ri ver me si ni is te mek le eş an lam lıy dı. Bun lar la, Le nin sağ ken yü rü tü len mü ca de le, Sta lin ön der­li ğin de da ha şid det le ne rek sür dü.

Bu çe tin sa vaş; ye ni ko şul lar da ki sı nıf sa va şı mı nın bi çi mi; pro le tar ya ya ve sos­ya liz me kar şı çı kan ka pi ta lizm yan daş la­rıy la, ka pi ta list yol la sos ya list yol ara sın­da; ik ti sa di, si ya si, ide olo jik, kül tü rel bü tün alan lar da ölü mü ne sü ren bir sa vaş tı. Bu ka çı nıl maz ola rak, tek ül ke de sos ya liz min in şa sı nın ba şa rı sın dan öte, çu bu ğun tek ül ke de ko mü niz min ba şa rı sı na doğ ru bü­kül me si ni ge tir di. O gü nün ko şul la rın da, tek ül ke de sos ya liz min ke sin za fe rin den ya da ko mü niz min za fe rin den sö ze dil me­si ne, bun dan da ha faz la an lam yük le mek, he le de te orik bir tez dü ze yi ne yük selt mek ke sin ola rak yan lış ola cak tır.

Zi ra, ko mü nizm; tek bir ül ke de ula şı­la bi le cek bir he def de ğil dir, ola maz da. Dev le tin sö nüm len di ği, sı nıf fark lı lık la rı nın or ta dan kalk tı ğı, iş bö lü mü ne bağ lı lı ğın ve ça lış ma nın zo run lu luk tan çı kıp, ça lış­ma nın ya şa mın bi rin cil ge rek si ni mi ha li ne gel di ği; top lum sal zen gin lik kay nak la rı nın gü rül gü rül ak tı ğı, bay ra ğın da “her kes ten ye te ne ği ne gö re, her ke se ih ti ya cı na gö­re” bel gi si ya zı lı öz gür lük ale mi olan ko­mü nizm, bir dün ya sis te mi dir. Ko mü nizm, dün ya ça pın da ka pi ta list ku şat ma ya rı lıp, ye ri ni sos ya list ku şat ma al dı ğın da bir ger­çek ha li ne ge le bi lir. Pro le ter Doğ rul tu’nun ko mü nizm an la yı şı bu dur.

Ya zı da yer alan “Eğer tek ül ke de sos­ya liz min za fe ri ne inan mı yor sak, ile ri de gös te re ce ği miz gi bi, tek ül ke de ko mü nizm so run la rı nı da si ne ye çek mek zo run da yız” ve “…tek ül ke de ko mü nizm ola sı lı ğı da tek ül ke de sos ya liz min za fe ri an la yı şı nın

Ekim Devrimi’nden 19. Parti Kongresi’ne

82

doğ ru dan bir so nu cu dur.” (sf. 66) pa saj­la rı ile 69 ve 70. say fa lar da ay nı fi kir ler üze rin de ya pı lan tar tış ma lar yer alı yor du. Alın tı la dı ğı mız ve atıf ta bu lun du ğu muz say fa lar da ifa de edi len, “tek ül ke de ko mü­

nizm ola sı lı ğı” gö rü şü ne Pro le ter Doğ rul tu ka tıl ma mak ta dır. Söz ko nu su gö rüş, ya zı­nın ya za rı nı bağ la mak tadır ve redak siyon ek sik liği nedeniy le bu yan lışı düzel tiyor, okur larımız dan özür diliyoruz.

Vladimir İlyiç Lenin (I)

Dün ya pro le tar ya sı nın Marks ve En­gels’ten son ra ki li de ri olan Le nin, ay nı za­man da dün ya da ki ilk pro le ter dev ri mi ve pro le ter dev le ti nin ku ru luş mü ca de le si nin de li de ri dir. Dö nem iti ba riy le Le nin’in ge­rek te orik ve ge rek se pra tik li der li ği, em­per ya lizm ve pro le ter dev rim ler ça ğı nın baş lan gı cı na te ka bül eder. O, hem em­per ya lizm ve hem de pro le tar ya dev ri mi­nin bü tün te mel so run la rı nın de ği şen ko­şul lar da ki çö züm le me si ne, ay nı za man da pra ti ğe uyar lan ma sı na bi rin ci de re ce de ön der lik et miş tir. İlk pro le ter dev rim Rus­ya’da ger çek leş ti, ama et ki le ri bü tün dün­ya yı sars tı; dün ya nın çeh re si ni de ğiş tir di. İn san lı ğın al tın ça ğa doğ ru yü rü yü şü nün baş la ma sı de mek olan bu dev rim, dün ya bur ju va zi si ni kor ku dan tit ret ti. İlk pro le ter dev le ti, bu, “en de mok ra tik bur ju va dev le­tin den bi le bin kez daha de mok ra tik dev­

let” yi ne dün ya nın bü tün em per ya list le rini, ge ri ci le ri ve opor tü nist le rini ku durt tu, öf ke nö bet le ri ne sok tu. Dün ya bur ju va zi si he­men sah ne ye ye ni si ya si ege men lik bi çi­mi ni; fa şiz mi sür dü.

Ama em per ya list sis tem kriz ve bu­na lım lar la bo ğu şur ken, dün ya pro le tar­ya sı nın ilk dev le ti, Rus ya’da sos ya liz min ku ru lu şu nu de va sa adım lar la ger çek leş­ti ri yor du. Dün ya nın ezi len halk la rı, ay dın­lar, genç ler; hep si göz le ri ni ve yü rek le ri ni sov yet le re çe vir miş, ge le cek düş le ri nin so mut la nı şı nı iz li yor lar dı. Em per ya list bur ju va zi, fa şist or du la rı nı sov yet le rin üs­tü ne sü rüp sos ya liz min işi ni bi ti re bil mek için; Hit ler fa şis ti nin ko mu ta sın da II. em­per ya list dün ya sa va şı nı baş lat tı. En ge­ri ci, en şo ve nist em per ya list mih rak, ön­ce, ken di si ni des tek le yen, bes le yen ve Sov yet ler Bir li ği’ne kar şı sa va şa kış kır tan

Vladimir İlyiç Lenin

84

em per ya list dev let le re sal dır dı. Dün ya halk la rı nın Av ru pa’dan Uzak As ya’ya ka­dar bü yük bir kı yı ma uğ ra dı ğı, fa şiz min Av ru pa emek çi le ri ni ve sov yet yur du nu ya kıp yık tı ğı al tı yıl sür dü sa vaş. Sos ya liz­mi yok et mek için hırs la bu sal dı rı yı ör güt­le yen em per ya list le rin ül ke le ri ni de, Hit ler fa şiz mi nin kan lı sa va şın dan ve dik ta tör lü­ğün den yi ne Sov yet hal kı nın yi ğit sa va şı kur tar dı. Ba şın da Sta lin ön der li ğin de ki Bol şe vik par ti ve Kı zı lor du, dün ya halk la­rı nı fa şizm be la sın dan kur ta rır ken, bir kez da ha sos ya liz min bay ra ğı gök kub be ye yük sel di. Ar tık dün ya nın 1/3’ü, ka pi ta list em per ya list sis tem den kur tul muş, sos ya­lizm dün ya sı na da hil ol muş, sos ya liz min ba şa rı la rı sü rü yor, ko mü niz me olan inanç dün ya halk la rı nın, ezi len le rin dün ya sın da kök sa lı yor du.

Ya ra la rı nı sa ran em per ya list dün ya, da ha sa vaş için de, ABD ko mu ta sın da baş lat tı ğı an ti ko mü nist komp lo yu, “so ğuk sa vaş” na mıy la Sov yet le rin et ra fın da ve hat ta dün ya ça pın da ör güt le me ye ko ydu. Bu kez, iç te ki iha net le; kruş çev ci çe te nin iha ne tiy le, em per ya list ler emel le ri ne ulaş­ma ko şul la rı na ka vuş tu lar. Kruş çev re viz­yo nist kli ği nin baş lat tı ğı res to ras yon, sos­ya liz mi ve ka za nım la rı nı adım adım yok et ti. Or ta ya, ko kuş muş, çü rü müş, yoz laş­mış bir ka pi ta list eko no mik ve top lum sal ka dav ra çık tı. Em per ya list ler ‘90’a doğ ru fis ke mi sa li do ku nuş lar la bu ka dav ra yı da ta ri hin çöp lü ğü ne yol la dı lar. Em per ya list med ya gü ru hu, her gün her sa at “sos ya­lizm öl dü, ya şa sın ka pi ta lizm” di ye çığ­lık la r ata dur sun, ge ri de ka lan yı kın tı dan, ye ni bir dev rim ve sos ya lizm kav ga sı nın yük se le ce ği, pat la ma öğe le ri nin hız la bi­rik ti ği bir kaç yıl lık ve ri ler le or ta ya çık mış tır ve sos ya liz me ve ko mü niz me doğ ru umut ve et kin lik ler art mak ta dır. Bü yük ön der

Le nin’in ve Sta lin’in pos ter le ri ka pi ta liz me kar şı öf ke nin ve sos ya lizm için sa va şın sim ge le ri ola rak on bin le rin elin de yük se­li yor. Dün ya nın pek çok ye rin de; iş çi ve emek çi ler, genç ler ka pi ta liz me ve fa şiz me kar şı sa va şı yor lar.

Bu gö rün tü ler, mark sist le ni nist ko mü­nist ler ba kı mın dan da son de re ce önem­li ge liş me le rin ma ya lan mak ta ol du ğu nun işa ret le ri ola rak al gı lan mak ta dır. Bu gö­rün tü ler ye ni Ekimle rin gel ece ği ni, bi lim sel inan cın ya yıl ma sı dün ya bur ju va zi si ne, ge ri ci li ğe, gla di olaş mış bur ju va dev let­le re kar şı mü ca de le; iş çi sı nıf ının, ezi len emek çi le rin, dev rim ci ve ko mü nist güç le­rin önün de her za man kin den da ha ya kı cı bir yü küm lü lük ol du ğu nu du yu ru yor.

Ye ni Ekimler, an cak ve an cak ilk Ekim’i ör güt le yen le rin il ke le rin den, yo lun dan yü rü nür se ba şa rı ya ula şa cak tır. Dün ya pro le tar ya sı nın bü yük ön deri Le nin’i, ara­mız dan ay rı lı şı nın 73. yıl dö nümün de ye ni Ekimleri ha zır la ya cak fi kir le riy le an mak, em per ya lizm ve pro le ter dev rim ler ça ğı­nın mark siz mi ni ta nıt mak en uy gu nu dur di ye dü şün dük.

Dün ya Pro le tar ya sı nın Te oris ye ni Ola rak Le ninLe nin’in ya şa dı ğı dö nem de, Marks ve

En gels’in ya şa dık la rı dü ze nin şart la rı ay­nen de vam et miş ol say dı, le ni nizm di ye bir ger çek lik ol maz dı ve Le nin, en faz la­sıy la Marks ve En gels’in öğ re ti si ni “ye­ni den” yo rum la mış olur du. Çün kü Marks ve En gels, ka pi ta liz min olu şu mu için söy­len me si ge re ke nin hep si ni ana hat la rıy la söy le miş ler, bel li bir bi li mi oluş turmuş lar­dı. On lar “ru hu”, so mut du ru mun so mut tah li lin den ha re ke tle, ma ter ya list dü şün­ce tar zı ışı ğın da ger çek leş tir miş ler di. Le­nin’in si ya si fa ali ye te baş la dı ğı dö nem de

Vladimir İlyiç Lenin

85

ise ka pi ta lizm, ken di ge liş me si nin so nu cu ola rak en yük sek ve son aşa ma sı na; em­pe ra lizm aşa ma sı na ge çi yor du. Bu ge çiş ye ni şart la rı be ra be rin de ge ti ri yor, o za­ma na ka dar ol gun laş ma mış olan çe liş­ki ler ol gun la şı yor du. Ör ne ğin, Marks ve En gels’te te orik bir an lam ta şı yan pro le ter dev rim, em per ya list çağ da dün ya ça pın da pra tik te çö züm bek le yen so run olu yor du.

Bir bü tün ola rak em per ya lizm, ka pi ta­list sis te me öz gü çe liş ki le rin had saf ha da kes kin leş me si ni, ka pi ta liz min sis tem ola­rak “çü rü yen ka pi ta lizm” sü re ci ne gir me si­ni ifa de edi yor du. İş te le ni niz min kö ke ni ni; çı kış nok ta sı nı, Le nin’in bu ta ri hi ge liş me­yi gör me sin de ve onu mark sizm ışı ğın da de ğer len dir me sin de ara ma lı yız. Le nin’in ide olog lu ğu ve te oris ye nli ği, mark siz mi; Marks ve En gels’in dü şün ce le ri ni ye ni­den for mü le et mek ten de ğil, bi la kis, mark­sizm den ha re ket ede rek em per ya list ça ğı açık la ya bil me sin den kay nak lan mak ta dır.

Pe ki Le nin’in me to du ney di? Ye ni ola­nı na sıl tes pit edi yor du? Le nin’in, nes nel ger çek li ği in ce le mek, ge le cek te ki ge liş­me le rin na sıl ola bi le ce ği ni ön ce den tes pit et mek ve güç le ri ge liş me ye gö re ha zır la­mak için so mut du ru mun so mut tah li lin­den ha re ket edi yor du. O, so mut du ru mun so mut tah li li ni “mark siz min can lı ru hu, en de rin özü” ola rak ta nım lı yor du. Le nin, bu me to dun, mark sist te ori nin so mut du ru ma uy gu lan ma sı ol du ğu nu kav rı yor du.

So mut du ru mun so mut tah li li nes nel ola rak na sıl yan sı yor du? Fi ili du rum ney­di, bu ndan çı kar ıl ma sı ge re ken so nuç lar ney di?

Ka pi ta lizm, mu az zam bir ge liş me sü­re ci ne gir miş ti. Bu ge liş me ser ma ye nin yo ğun laş ma sı nı ve mer ke zi leş me si ni be­ra be rin de ge tir miş; te kel ci bir lik ler oluş­ma ya baş la mış tı. Ka pi ta liz min nis be ten

ba rış çıl ge liş me dö ne mi so na eri yor du, ama em per ya lizm de bü tün yön le riy le, bü tün çe liş ki le riy le he nüz tam ola rak açı­ğa çık ma mış tı. Bu dö nem de iş çi sı nı fı nın mü ca de le sin de sen di ka lar be lir le yi ci rol oy nu yor lar, grev ler, par la men ter mü ca­de le ve bu alan da el de edi len ba şa rı lar, so nu ca bu yol la varı la ca ğını, ya ni par la­men ter mü ca de le ile ka pi ta liz min yı kı­la rak, sos ya liz min ku ru la ca ğı an la yı şı nı yay gın laş tı rı yor du.

II. En ter nas yo nal opor tü niz mi bu ge­liş me sü re cin de doğ muş ve so nuç iti ba­riy le mark siz mi re vi ze ede cek, çar pı ta­cak ka dar şe kil len miş ti. Öy le ki, Sta lin’in de yi miy le “II. En ter nas yo nal par ti le ri yağ bağ la mış lar dı”, dev rim üze ri ne, pro le tar ya dik ta tör lü ğü ve kit le le rin dev rim ci eği ti mi üze ri ne cid di dü şün me ye ni yet li de ğil ler di. II. En ter nas yo nal opor tü nist le ri, mark siz­mi çü rük doğ ma la ra dö nüş tü rü yor lar, dev­rim ci mü ca de le ve po li ti ka ye ri ne dü ze ne ayak uy du ru yor lar, iş çi sı nı fı nın dev rim ci mü ca de le si ni, bur ju va zi nin ka bul ede ce ği çer çe ve ye çe ki yor lar dı. II. En ter nas yo nal opor tü nist le ri, ka pi ta liz min, em per ya lizm aşa ma sı na gir me si, mü ca de le şart la rı nın ve me tod la rı nın de ğiş me si kar şı sın da, ye ni şart lar da ye ni mü ca de le me tod la rı ge liş ti rme le ri gerekirken es ki an la yış la ra bağ naz ca sa rı lı yor lar dı. Bu da, on la rı kar­şı dev ri min, bur ju va zi nin sa fı na gö tür dü. Ama, me tod ola rak so mut du ru mun so­mut tah li lin den ha re ket eden Le nin, her şey den ön ce; a) Ka pi ta liz min ge liş me si; b) iş çi ha re ke ti nin du ru mu; c) II. En ter­nas yo nal’in içi ne düş tü ğü du ru mu ince le­ye rek ça ğı mız da pro le tar ya nın mü ca de le­sin de esas ol an so nuç ları ça kı rı yor du. Bu so nuç la rı aşa ğı da ele ala ca ğız.

“Le nin’in me to du nun bi ze ne yi ver di ği, esas iti ba riy le mark sist öğ re ti de mev cut­

Vladimir İlyiç Lenin

86

tur. Bu öğ re ti, Marks’ın de yi miy le ‘özü iti­ba riy le eleş ti ri sel ve dev rimc idir? Tam da bu eleş ti rel ve dev rim ci ruh, Le nin’in me­to du na baş tan so na nü fuz edi yor. Ama, Le nin’in me to du nu, Marks’ın ver di ği nin ba sit bir ye ni den ve ril me si ola rak an la­mak yan lış tır. Ger çek te, Le nin’in me to du, sa de ce es ki ha li ne ge tir mek de ğil, bi la kis, Marks’ın dev rim ci ve eleş ti rel me to du nun, onun ma ter ya list di ya lek ti ği nin ge liş ti ril­me si ve so mut laş tı rıl ma sı dır da.

1) Le nin ve Em per ya lizm Tah li liLe nin’in “Em per ya lizm” adlı ça lış ma­

sı, Marks’ın “Ka pi tal”inin de va mı olan bir eser dir. Le nin, em per ya lizm tah lil le­riy le mark sist te ori ye önem li kat kı da bu­lun muş tur. O, bu ki ta bın da, şa yet Marks ya şa say dı, “Ka pi tal”inin de va mı ola rak yaz ma sı ge re ken ney se onu yaz dı. Ya­ni Le nin, “Ka pi tal”in ilk ya yın lan dı ğın dan bu ya na ge çen ya rım yüz yıl için de bi ri ken çok kap sam lı ta ri hi ma ter ya li bi lim sel ola­rak geliştirmiş, mark sist me tod te me lin de tah lil et miş tir. Bu nun so nu cu dur ki Le nin, em per ya liz mi, ka pi ta liz min en yük sek aşa ma sı ola rak de ğer len dir miş; ka pi ta­liz min ni hai ge liş me aşa ma sı na gir di ği ni tes pit et miş tir. Le nin, em per ya list çağ­da ka pi taliz min ka rak te ri ni tes pit et miş tir; üre ti min yo ğun laş ma sı; te kel leş me, ban­ka la rın de vam lı bü yü yen öne mi; ban ka ser ma ye si nin sa na yi ser ma ye si ile kay­naş ma sı ve bun dan ma li ser ma ye ol gu su­nun doğ ma sı; bu ge liş me nin so nu cu ola­rak ser ma ye ih ra cı nın önem ka zan ma sı, dün ya nın em per ya list güç ler ta ra fın dan nü fuz sa ha la rı na bö lün müş ol ma sı vs.

Bu ese rin de Le nin, em per ya list ça ğın si ya si ve eko no mik ve ri le ri ni kap sam lı ve ti tiz ce tah lil eder ve ka pi ta liz min te mel çe liş ki le ri ni, bu çe liş ki le ri n em per ya list

çağ da ka çı nıl maz ola rak kes kin le şe ce ği­ni açık lar. Le nin bu ça lış ma sı nın so nu cu ola rak esas te zi; em per ya liz min ka pi ta­liz min ge liş mesinin en yük sek aşa ma sı ve sos ya list dev ri min ari fe si ol du ğu te zi ni tes pit eder.

“Em per ya lizm” ki ta bın da Le nin, Ka­utsky ve di ğer opor tü nist le rin, bur ju va­zi nin kuy ru ğu na ta kı lış la rı nı, mark siz mi çar pıt tık la rı nı da teş hir eder; Ka utsky ve di ğer opor tü nist ler, ka pi ta liz min em per ya­lizm aşa ma sın da de rin leş miş/kes kin leş­miş çe liş ki le ri ni ve bu çe liş ki ler den do la yı do ğan dev rim ci kri zi giz le me ye ça lı şı yor­lar dı. Ka utsky’nin “ult ra­em per ya liz mi” bu ama ca hiz met et mek tey di. Ka utsky dö ne­ği ne gö re em per ya lizm, ör güt lü ka pi ta list bir eko no mi ye gö tü re cek tir ve böy le lik le de bü tün çe liş ki ler ve kriz ler; bun la rın so­nu cu olan sa vaş lar da yok ola cak tır. Le­nin, Ka utsky’nin bu an la yı şı nın ne an la ma gel di ği ni şöy le ifa de eder:

“İn gi liz pa paz la rı nın ve ya tat lı Ka­utsky’nin iyi ni yet li dü şün ce le ri ne olur­sa ol sun, onun ‘te ori’si nin ob jek tif, ya ni ger çek sos yal an la mı sa de ce ve sa de ce şu dur: Ka pi ta lizm ko şul la rı al tın da sü rek­li bir ba rı şın müm kün ol du ğu umut la rıy la, dik kat le ri gü nü mü zün kes kin uz laş maz­lık la rın dan ve va him so run la rın dan çe vi­rip, ge le cek te ki düş sel bir ‘ult ra­em per­ya lizm’in ha ya li umut la rı na yö nelt mek, kit le le ri avut mak için ha zır la nan en ge ri ci bir (yön tem dir). Ka utsky’nin ‘marks ist’ te­ori si nin içe ri ği, kit le le rin al da tıl ma sın dan baş ka hiç bir şey de ğil dir.” (Le nin “Der Im­pe ri alis mus als höchs tes Sta di um des Ka­pi ta lis mus, C. 22. sf. 299­300)

Le nin’in “Em per ya lizm” ese ri, mo dern re viz yo niz min ve re for miz min (opor tü­niz min) bü tün gö rü nüm bi çim le ri ne kar şı da mü ca de le dir. O dev rim ci mark siz min

Vladimir İlyiç Lenin

87

elin de sı nıf düş man la rı na kar şı et kin bir si lah tı. Le nin’in “Em per ya lizm” ese ri, dün ol du ğu gi bi bu gün de, bur ju va ide olo ji ye ve onun iş çi ha re ke ti için de ki uzan tı la ra kar şı mü ca de le le de ko mü nist le re yol gös­ter mek te dir.

“Ka utsky’nin hem em per ya liz mi te orik tah li li, hem de em per ya lizm üze ri ne yap tı­ğı eko no mik ve si ya si eleş ti risi, marks zim­le ke sin lik le bağ daş ma yan, em per ya liz­min te mel çe liş ki le ri ni ci la la yıp göz ler den ka çır ma, ne pa ha sı na olur sa ol sun, Av ru­pa iş çi sı nı fı ha re ke ti için de ki opor tü nizm­le olan çö ken bir li ği ko ru ma ru huy la do lu­dur.” (agy., sf. 303)

Ça ğı mı zın em per ya list ka rak te rin den hiç bir şey de ğiş me miş tir. Bur ju va zi nin bu­gün kü ulus la ra ra sı plan da ki “za fe ri”, rev­zi yo nist ül ke le rin ar ka ar ka ya çök me si, le­ni nist em pe ra lizm tah li li ni kav ra ma ma nın ve ya onu yan lış yo rum la ma nın ne an la ma gel di ği ni açık ça gös ter mek te dir. Dün ya­nın ye ni den em per ya list bir sa va şa do ğru yu var lan dı ğı bir dö nem de ko mü nist le rin bur ju va ide olo ji ye ve onun iş çi ha re ke tin­de ki uzan tı la rı olan re viz yo niz me ve opor­tü niz me (re for miz me) kar şı mü ca de le de Le nin’in em per ya lizm tah lil le ri ni “Ame ri­ka’yı ye ni den keş fet mek” an la mın da de­ğil, ger çek ten kav ra ya rak ve uy gu la ya rak ele al ma la rı ka çı nıl maz dır: Em per ya liz me kar şı mü ca de le =Le nin’in em per ya lizm tah li li le ri; re viz yo niz me ve opor tü niz me kar şı mü ca de le= le ni nist em per ya lizm tah lil le ri; em per ya list ler ara sı çe liş ki le rin kes kin leş me si ve gü nü müz de yan sı yış bi çim le ri =le ni nist em per ya lizm tah li li le­ri; sa va şa kar şı ve ba rış için, dev rim için mü ca de le= le ni nist em per ya list tah lil le ri! Le nin’in, Marks’ın “Ka pi tal”ini ge liş tir me si, onun de va mı olan em per ya lizm ol gu su­nu ge nel hat la rıy la bu nok ta lar da to par­

lar. Ko mü nist le rin gö re vi, bu tah lil le ri, sı nıf düş ma nı na kar şı mü ca de le de si lah ola rak kul la na bil mek tir.

2) Le nin ve Pro le tar ya Dik ta tör lü ğüPro le tar ya dik ta tör lü ğü ko nu sun da Le­

nin, mark siz mi ge liş tir miş tir, ona kat kı da bu lun muş tur. Bu ko nu da, Marks, ge nel tes pit le rin öte sin de bir şey söy le me miş­tir. Çün kü o dö nem, pro le tar ya dik ta tör­lü ğü nün pra tik bir so run ola rak gün de­me gel med iği bir dö nem di. Bu nun için Marks’ın bu ko nu da ki söy le dik le ri so yut tu (ge nel di). Marks’ın pra tik te ta nı dı ğı, ya­şa dı ğı bu alan da ki ge liş me sı nır lıy dı. Çok bi li nen ve onun pro le tar ya dik ta tör lü ğüy le il gi li ola rak söy le di ği şun lar dı:

“Ba na ge lin ce; ne sı nıf a rın var lı ğı­nı, ne de on la rın mo dern top lum da ken­di ara la rın da ki mü ca de le le ri ni keş fet me özel li ği ba na ait de ğil dir. Ben den çok ön­ce le ri bur ju va ta rih ya zar la rı, sı nıf a rın bu mü ca de le si nin ta ri hi ge liş me si ni ve bur­ju va eko no mist ler de ay nı mü ca de li nin eko no mik ana to mi si ni an lat tı lar. Be nim ye ni ola rak yap tı ğım; 1) Sı nıf a rın var lı­ğı nın sa de ce, üre ti min be lir li ta ri hi ge liş­me aşa ma la rı na bağ lı ol du ğu nu; 2) Sı nıf mü ca de le si nin zo run lu ola rak pro le tar ya dik ta tör lü ğü ne gö tür dü ğü nü; 3) Bu dik­ta tör lü ğün biz zat ken di si nin de bü tün sı­nıf a rın or ta dan kalk ma sı için ve sı nıf sız top lum için sa de ce ge çi şi teş kil et ti ği ni ka­nıt la mak ol muş tur.” (Karl Marks; Marks’ın Jo seph Wey de me yer’e 5 Mart 1852 ta rih li mek tu bun dan, C. 28, sf. 507­508)

“Ka pi ta list ve ko mü nist top lu mun ara­sın da bi rin den di ğe ri ne, dev rim ci bir dö­nü şüm ler dö ne mi bu lu nur. Bu, si ya si bir ge çiş dö ne mi ne de te ka bül eder ve onun dev le ti, pro le tar ya nın dev rim ci dik ta tör lü­

Vladimir İlyiç Lenin

88

ğün den baş ka bir şey ola maz.” (K. Marks, (Krit ik des Got ha er Prog ramms”, C. 19, sf. 28)

Bun lar, Marks’ın pro le tar ya dik ta tör lü­ğü ko nu sun da söy le di ği ve ge nel ola rak ta nın mış for mü las yon lar dır; so yut for mü­las yon lar dır. Marks, pro le tar ya di ta tör lü ğü ko nu sun daki çö züm le me le ri Pa ris Ko mü­nü’nü gö zö nün de tu ta rak so mut laş mış tır. Ör ne ğin O, bur ju va zi ye hi ta ben şöy le di­yor du:

“Bey ler! pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ne ol du ğu nu bil mek is ti yor sa nız, Pa ris Ko­mü nü’ne ba kı nız.”

Fran sa’da Ko mü nar ha re ke ti ye nil di. Bu ye nil gi nin te mel ne den le ri var dı. Ör ne­ğin, Fran sa’da top lu m ve ka pi ta liz m pro­le tar ya dik ta tör lü ğü nün ku rul ma sı için ge­rek li ol gun luk ta ge liş me miş ti; bu ha re ket bü tün lük lü de ğil di ve Fran sız iş çi le ri dev­rim ci/ko mü nist par ti le rin den yok sun du. Bir bü tün ola rak Pa ris Ko mü nü Fran sız iş çi ha re ke ti için de bir bi riy le or tak yö nü ol ma yan ve ya çok yü zey sel olan anar­şist ler den kü çük bur ju va ve ko mü nist le re ka dar bir çok akı mı bağ rın da ta şı yor, salt sı nıf sal ka rak ter ta şı mı yor du. Da ha sı; Ko­mün, ik ti da rı elin den al dı ğı bur ju va zi nin üze ri ne ka rar lı lık la yü rü me miş, ik ti sa di da ya nak la rı nı ör ne ğin, ban ka la ra el koy­ma mış tı. Pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün bur­ju va zi üze rin de sı nıf dik ta tör lü ğü ol du ğu ve pro le tar ya nın bu dik ta tör lü ğü nü baş ka hiç bir sı nıf a pay la şa ma ya ca ğı nı Le nin, ta ri hi ol gu lar dan ve Pa ris Ko mü nü de ne­yi mi nin den de ha re ket le bi lim sel ola rak te mel len dir miş ve açık lan mış tır. Pro le tar­ya dik ta tör lü ğü ol gu su , em per ya list çağ da Le nin’in mark siz me be lir le yi ci kat kı sın dan bi ri si dir. Le nin, Marks’ın bu ko nu da yu ka­rı da ak tar dı ğı mız ge nel tes pit le ri ni ge liş ti­re rek so mut laş mış tır.

Le nin’in pro le tar ya dik ta tör lü ğü an la yı­şı, onun mark sist dev let an la yı şın dan, bu an la yı şı ge liş tir me sin den ko puk ola rak ele alı na maz. Le nin için önem li olan, ön ce lik­le, Marks ve En gels’in iş çi sı nı fı nın si ya si ik ti da rı üze ri ne, iş çi sı nı fı dev le ti nin zo run­lu lu ğu ve gö rev le ri üze ri ne an la yış la rı nın na sıl oluş tu ğu nu, ta ri hi ola rak açık la mak­tı. Bu nu ya pan Le nin, mark sist dev rim an­la yı şın da si ya si ik ti dar so ru nu nun mer ke zi so run ol du ğu nu ka nıt la dı. Bu so ru nun ve kav ran ma sı nın ne den li önem li ol du ğu nu yi ne Le nin’den din le ye lim:

“Sa de ce, sı nıf mü ca de le si ni ka bul eden ve ka bu lü pro le tar ya dik ta tör lü ğü ne ka dar gö tü ren ki şi mark sist tir… Bu, mark­siz min ger çek ten kav ran ma sı ve ka bu lu için de nek ta şı ol ma lı dır.” (Le nin, Dev let ve Dev rim”)

Bur ju va ve opor tü nist ide olog lar, Le­nin’in, Marks ve En gels’in dev let ko nu sun­da ki gö rüş le ri ni, ma ter ya list ta rih an la yı şı te me lin de em per ya list ça ğın pra tik tec rü­be le ri ve ge rek si nim le ri te me lin de ge liş tir­di ği ni ve böy le lik le mark siz mi bu ala nda da zen gin leş tir di ği ni sü rek li in kar eder ler.

Marks, Las sal le’a yaz dı ğı 22 Şu bat 1858 ta rih li mek tu bun da eko no mi üze ri­ne ça lış ma sın dan [ilk kez 1939­1941’de SBKP(B) MK’sı na bağ lı Mark sizm­Le ni­nizm Ens ti tü sü ta ra fın dan ya yın la nan ve “Po li tik Eko no mi Eleş ti ri si Öze ti” baş lı ğı nı ta şı yan tas lak kas te di li yor] bah se der. Bu ça lış ma nın 4. bö lü mü dev le tin in ce len me­si ne ay rıl mış tı. (Bkz. C. 29, sf. 550­551)

Bu ça lış ma yı Marks, Las sal le’a yaz­dı ğı mek tup ta bi çim de ger çek leş ti re mez. Ama dev let so ru nu Marks ve Enl ges’in çe şit li ya zı la rın da ge nel de ol sa ele alı­nır. Le nin dev let üze ri ne in ce le me si ne Marks ve En gels’in bu ge nel tes pit le ri ni ele ala rak baş lar. (Bkz. “Ko mü nist Par­

Vladimir İlyiç Lenin

89

ti Ma ni fes to su”/1848 “Lo uis Bo na part’ın 18. Bru ma ire’si”/1852; “Fran sa’da İç Sa­vaş”/1871, “Got ha Prog ra mı Tas la ğı nın Eleş ti ri si”/1875)

Le nin, da ha 1902’de “RSDİP Prog ra mı Tas la ğı”nda ve “Ple ha nov’un İkin ci Prog­ram Tas la ğı’na Not lar”da Marks’ın dev let ve pro le tar ya dik ta tör lü ğü an la yı şın dan ha re ket eder. (Bkz. Le nin, C. 6, sf. 12­19, sf. 23­46)

Pro le tar ya dik ta tör lü ğü ne kar şı alı nan ta vır, Le nin için a) Sı nıf ol gu su nun mark­sist kav ra yı şı; b) Dev le tin ro lü; c) Dev rim­de pro le tar ya nın te mel gö rev le ri açı la rın­dan ka çı nıl maz/el zem kri ter dir.

Le nin em per ya lizm şart la rın da iş çi sı­nı fı nın ik ti da ra gi den yo lu nun ka rak te ri­ni gös te ren bir çok önem li ya zı sı var dır. Bun lar dan bir ka çı şun lar dır: “İki Tak­tik”­1905; “İkin ci En ter nas yo nal’in Çö­kü şü”­1915; “Av ru pa Bir le şik Dev let le ri Şi arı Üze ri ne”­1915; “Sos ya list Dev rim ve Ulus la rın Ken di Ka de ri ni Ta yin Hak­kı ­ Tez ler”­1916; “Pro le ter Dev ri min As­ke ri Prog ra mı”­1916; “Ni san Tez le ri”­1917 ve ni ha yet “Dev let ve Dev rim”­1917.

Le nin’le bir lik te ve ya le ni niz min oluş­ma sıy la bir lik te, bu olu şu mun bir par ça sı ola rak, mark siz min dev rim ve dev let an­la yı şı da ye ni bir ge liş me aşa ma sı na ula­şı yor du. Bu ge liş me nin en yük sek nok ta­sı nı, en ol gun laş mış an la tı mı nı “Dev let ve Dev rim”de gör mek te yiz. Bu nun için “Dev­let ve Dev rim”in ne ol du ğu nu bir kaç nok­ta da to par la ya rak ve re lim.

“Dev let ve Dev rim”in do ğu şun da iki ta­ri hi ol gu be lir le yi ci ol muş tu: a) Rus ya’da ge li şen sı nıf mü ca de le si, pro le tar ya yı ik­ti da ra gel mek le kar şı kar şı ya ge tir miş­ti. Böy le lik le o za ma na ka dar nis be ten te orik ola rak ele alı nan dev let so ru nu, pra tik­po li tik bir an lam ka zan mış tı; b) II.

En ter nas yo nal opor tü nist le ri mark sist dev let an la yı şı nı çar pıt mış lar dı. Söz ko nu­su olan, mark sist dev let an la yı şı nın opor­tü nizm den arın dır mak ve bu alan da da opor tü niz me yı kı cı bir dar be vur mak tı. Le­nin, esas iti ba riy le bu iki ne den den do la yı mark sist dev let an la yı şı nı ye ni dev rim ci tec rü be ler ışı ğın da ge liş ti rir.

Le nin’in bu ese rin de ele al dı ğı ko nu la­ra ge lin ce:

Le nin; “Dev let ve Dev rim”de pro le tar­ya dik ta tör lü ğü nü kap sam lı bir şe kil de ele alır. O, bu ese rin de, pro le tar ya dik ta tör lü­ğü nü; pro le tar ya nın, dev let ik ti da rı nı ken­di eli ne al ma sı ge rek ti ği ni; bur ju va dev let me ka niz ma sı nı yık ma sı, par ça la ma sı ge­rek ti ği ni; ye ni pro le ter sos ya list bir dev let kur ma sı ge rek ti ği ni; pro le tar ya nın, ik ti dar­dan u zak laş tı rı lan es ki ha kim sı nıf a rın di­re ni şi ni kır ma sı ge rek ti ği ni; ye ni top lu mu –sos ya list top lu mu– ör güt le me si ge rek ti­ği ni öğ re tir ve Le nin, bü tün bu gö rev le rin ye ri ne ge ti ri le bil me si için pro le tar ya dik ta­tör lü ğü nün ye ni tip ten de mok ra si ola rak; sos ya list de mok ra si ola rak el zem ol du ğu­nu vur gu lar.

Le nin, bu ki ta bın da, çok kü çük bir azın­lı ğın, zen gin le rin de mok ra si si olan bur ju­va de mok ra si si ni sert bir şe kil de eleş ti rir ve pro le tar ya de mok ra si si ni, emek çi le rin ezi ci ço ğun lu ğu nun ger çek ten de dev let­te söz sa hi bi ol ma la rı an la mı na gel di ği ni açık lar.

Sov yet ler Bir li ği’nde pro le tar ya dik ta­tör lü ğü, sov yet bi çi min de ör güt len miş­ti: Bu, devlet ik ti da rı nın si ya si bi çi miy di. Sov yet ler Bir li ği’nde pro le tar ya dik ta tör­lü ğü nün bu bi çim de ör güt len me si ne rağ­men, ka pi ta lizm den ko mü niz me ge çiş dö ne min de baş ka ül ke ler de pro le tar ya nın dik ta tör lük bi çim le ri nin baş ka tür lü de ola­bi le ce ği ni söy le yen Le nin şöy le der:

Vladimir İlyiç Lenin

90

“Ka pi ta lizm den ko mü niz me ge çiş, ta bii ki si ya si bi çim le ri nin çok bü yük bir çe şit li­li ği ni or ta ya ko ya cak tır. Ama ora da esas olan mut la ka şu ola cak tır; pro le tar ya dik­ta tör lü ğü” (Le nin; “Dev let ve Dev rim”)

“Dev let ve Dev rim”de Le nin, Marks’tan dev ral dı ğı ko mü nist top lu mun ge liş me aşa ma la rı tah li li ni ge liş ti rir ve so mut laş tı rır ve Marks ve En gels’ten dev ral dı ğı dev let so ru nu nu, pro le tar ya dik ta tör lü ğü so ru nu­nu, bu dev le tin han gi şart lar da ken di si ni yok ede ce ği ne ka dar ge liş ti rir ve in ce ler. “Dev let ve Dev rim”, “can lı di ya lek ti ğin ta­ri hi dir”!

3) Köy lü So ru nu ve Le ninMarks ve En gels, so mut ko şul lar so­

ru nu pra tik­po li tik bir so run ola rak or ta ya koy ma dı ğı için pro le tar ya nın köy lü lük le it ti fa kı hak kın da ge nel söz le rin/tes pit le rin öte sin de so mut bir şey söy le me miş ler dir.

O dö nem Le nin’in köy lü dev rim ci si le­ni niz min te me li nin köy lü so ru nun dan iba­ret ol du ğu nu yay gın laş tır ma ya ça lı şan lar var dı. Bun lar dan bi ri si de Zi nov yev’dir. Zi nov yev, Le nin’in ölü mün den do la yı Le­ning rad So v ye ti’nin 7 Şu bat 1924’te ki otu ru mun da bir ko nuş ma ya par ve ora da şöy le der:

“Bi rin ci si, O’nun (Le nin’in –çn.) köy lü­lük üze ri ne dü şün ce si. Bel ki de, le ni nizm­de en te mel olan dır, Vla di mir İl yiç’in en önem li keş fi dir.” (Zi nov yev; V. I. Le nin­Da­hi, Öğ ret men, Ön der ve İn san”, Ko mü nist En ter nas yo nal Der gi si, sf. 31­32, sf. 6, 1924)

Sta lin, bu ve ben ze ri yan lış de ğer len­dir me ler den ha re ket le, le ni niz min esa sı­nın köy lü lük so ru nu de ğil, pro le tar ya dik­ta tör lü ğü so ru nu ol du ğu nu açık lar (Bkz. Sta lin: “Über die Grund la gen des Le ni nis­mus”) ve son ra şu tes pi ti ya par; “Pro le tar­ya nın, si ya si ik ti dar için mü ca de le sin de

müt te fik ler so ru nu ola rak köy lü so ru nu, ikin cil, yan bir so run dur …Köy lü so ru nu, pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ge nel so ru nu­nun bir par ça sı dır ve an cak bu an lam da le ni niz min en ha ya ti so run la rın dan bi ri si­dir.” (Sta lin, agy. C. 6, sf. 109)

Le nin, köy lü lü ğü hiç bir za man bir bü­tün, bö lün mez bir po tan si yel ola rak gör­me miş tir. Köy lü lü ğü de ğer len di rir ken, so­mut, nes nel ol gu lar dan ve ge liş me ler den ha re ket et miş tir. Le nin’in so ru na yak la şı­mı nı çok iyi kav ra yan Sta lin, le ni nizm de köy lü so ru nu nun üç aşa ma sı nı şöy le sı­ra lar: a) Bur ju va­de mok ra tik dev rim dö­ne min de köy lü lük; b) Pro le ter dev rim dö­ne min de köy lü lük ve c) Sov yet ik ti da rı nın otu rak laş ma sın dan son ra köy lü lük.

Bu her üç aşa ma da da köy lü lük, pro­le tar ya sı nın mü te fi ki dir. Ama bu her aşa­ma da köy lü lü ğün kap sa mı, sı nıf sal ta­nım lan ma sı de ğiş tir. Le nin, köy lü lü ğün bu özel li ği ni gör müş, on da ki po tan si ye lin, ne za man, han gi şart lar da dev rim ci po tan­si yel ola rak açı ğa çı ka ca ğı nı kav ra mış tı. Le nin açı sın dan Rus dev rim le ri, köy lü lük so ru nun da so mut tec rü be le rin top lan dı ğı ve de ğer len di ril di ği de vrim ler ol muş tur.

Bur ju va de mok ra tik dev rim de köy lü lük so ru nun da le ni niz min esa sı nı şu an la yış oluş tu rur:

“Pro le tar ya, mut la ki ye tin di ren ci ni zor yo luy la kır mak ve bur ju va zi nin yal pa la yan tav rı nı fel ce uğ rat mak için köy lü lü ğün kit­le si ni ken di ne çe ke rek de mok ra tik dev ri­mi so nuç lan dı rır.” (Le nin; “İki Tak tik”, Se­çil miş Eser le ri, C. 1 sf. 608). Bu an la yı şın ka çı nıl maz so nu cu, de mok ra tik dev rim de si ya si ik ti da rın, pro le tar ya ön der li ğin de “Pro le tar ya nın ve köy lü lü ğün dev rim ci­de­mok ra tik dik ta tör lü ğü” ol ma sı dır.

Vladimir İlyiç Lenin

91

Sos ya list dev rim de köy lü lük so ru nun­da le ni niz min esa sı nı şu an la yış oluş tu ru­yor du:

“Pro le tar ya, bur ju va zi nin di ren ci ni zor yo luy la kır mak ve köy lü lü ğün ve kü çük bur ju va zi nin yal pa la yan tav rı nı fel ce uğ­rat mak için hal kın ya rı pro le ter un sur la­rı nın kit le si ni ken di ne çe ke rek sos ya list dev ri mi ger çek leş tir me li dir.” (agy.) Bu an­la yı şın ka çı nıl maz so nu cu, si ya si ik ti da rın sa de ce ve sa de ce pro le tar ya ya ait ola ca­ğı, pro le tar ya nın bu ik ti da rı, ken di dik ta­tör lü ğü nü baş ka hiç bir güç le pay la şa ma­ya ca ğı dır.

Sov yet ik ti da rı nın ve ya pro le tar ya dik­ta tör lü ğü nün yer leş me sin den son ra köy­lü lük so ru nu na ge lin ce: Dev rim ön ce sin­de ki –ge rek bur ju va de mok ra tik dev rim ve ge rek se de sos ya list dev rim ol sun– köy lü­lük le dev ri m den son ra ki köy lü lük bir bi ri ne ka rış tı rıl ma ma lı dır. De mok ra tik dev rim­den son ra ki köy lü lük, de mok ra tik devr­i min ka za nım la rı nı gö ren ve ona bi linç li bir şe kil de sa hip çı kan ve biz zat ik ti da rın or ta ğı bir köy lü lük tür. Sos ya list dev rim den son ra ki “köy lü lük” ise var lı ğı nın de va mı nı pro le tar ya dik ta tör lü ğün de gö ren, o bi lin ce var mış ve ka za nım la rı nı pro le tar ya dik ta­tör lü ğüy le ko ru ma ya, ge liş tir me ye ka rar lı “köy lü”lük tür. Rus ya so mu tun da ise söz­ko nu su olan, 1905­1907 bur ju va­de mok­ra tik dev ri min den, 1917 Şu bat de mok ra tik dev ri min den ve ni ha yet 1917 Ekim sos­ya list dev ri min den ge çen, bu dev rim le rin pra tik ve tec rü be le riy le bi linç len miş, si­lah lan mış köy lü lük tür. Bu, pro le tar ya ile it ti fak için de ol ma nın, si ya si or tak amaç lı ha re ket et me nin ne an la ma gel di ği ni ço k iyi kav ra yan sos ya list “köy lü”lük tür. İş te Le nin, bu köy lü lü ğü, pro le tar ya nın, do la­yı sıy la pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ye dek

gü cü ola rak gör müş tür. Le ni niz min bu özel li ği ni açık lar ken Sta lin şöy le der:

“İk ti dar da du ran pro le tar ya, sa na yi yi ta rım ile bir leş tir mek için, sos ya list in şa­yı ge liş tir mek için, pro le tar ya dik ta tör lü­ğü nün o el zem te me li ni –ki bu, te mel ol­mak sı zın sos ya list eko no mi ye geç mek müm kün de ğil dir– ya rat mak için bu ye de­ği ken di ne çe ke bil me li dir, çek mek zo run­da dır.” (Sta lin; “Über die Grund la gen des Le ni nis mus” C. 6, sf. 121­122)

Gö rü yo ruz ki, pro le tar ya ile köy lü lük ara sın da ki it ti fa kın kar ak te ri ni/kap sa mı­nı be lir le yen, ül ke de ki so mut ko şul lar dır; dev ri min ka rak te ri dir. Le nin, em per ya list çağ da köy lü lü ğün de mok ra tik ve sos ya­list dev rim de ki ro lü nü gö re rek, köy lü lük so ru nu nu, mark sist te ori den ha re ket le ge­liş tir miş, mark siz min zen gin ha zi ne si ne kat mış tır.

4) Le nin ve Par ti So ru nuİki ay rı dö nem de iki ay rı par ti an la yı şı:İş çi ha re ke ti nin do ğu şuy la, ka pi ta liz­

min ser best re ka bet çi dö ne mi nin so na er di ği dö ne mi, özel lik le de II. En ter nas­yo nal’in iş çi ha re ke ti için de et ken ol du ğu dö ne mi dü şü ne lim. Bu dö ne min özel li ği ney di? Bu dö nem de şu ve ya bu şe kil de ba rış çıl bir ge liş me söz ko nu suy du. II. En­ter nas yo nal par ti le ri iş çi ha re ke ti için de et kin di ler. Par la men ter fa ali yet, en yay gın ve ge çer li olan mü ca de le bi çi mi ni oluş tu­ru yor du. Böy le bir dö nem de par ti ler cid di ve be lir le yi ci bir öne me ha iz de ğil ler di. Bu­nun öte sin de, da ha son ra ki dö nem ler de par ti le re nü fuz eden opor tü nizm, par ti yi sı­nıf mü ca de le sin de araç ol mak tan çı kar ta­rak, bur ju va ziy le uz laş ma da, pro le tar ya yı em per ya list bur ju va zi nin po li ti ka sı na alet et mek te bir araç ol ma ya dö nüş tür müş tü. II. En ter nas yo nal par ti le ri, opor tü nist le rin elin de pro le tar ya ile bur ju va zi ara sın da ki

Vladimir İlyiç Lenin

92

“ba rış”ın ara cı ol muş lar dı. Opor tü nist ler par ti fa ali ye ti ni de ğil, par la men to da ki fa­ali yet le ri ni ön pla na çı karmış lar ve ya par ti fa ali ye ti ni, par la men ter fa ali ye te in dir ge­miş ler di.

Do ğal dır ki, ne bu tür den par ti ler ne de böy le si par ti an la yış la rı pro le tar ya nın ik ti­dar mü ca de le si nin araç la rı ve an la yış la rı ola maz lar dı.

Em per ya lizm ça ğı ile bir lik te ge nel du­rum de ğiş me ye baş la mış tır. Em per ya list çağ! Bu, sı nıf mü ca de le si nin kes kin leş­ti ği dö nem di. Bu, pro le tar ya nın dev rim ci ey lem le ri n in ge liş ti ği dö nem di. Bu, pro le­ter dev rim ler, ulu sal kur tu luş mü ca de le si, em per ya list sa vaş lar dö ne miy di.

“Bu dö nem, pro le tar ya ya ye ni gö rev­ler yük lü yor du; bü tün par ti fa ali ye ti ni ye ni, dev rim ci tarz da in şa et mek; iş çi le ri, ik ti dar için dev rim ci mü ca de le ru huy la eğit mek; ye dek ler ye tiş tir mek ve (mü ca de le ye) çek mek; kom şu ül ke le rin pro le ter le riy le it ti fak kur mak; ba ğım lı ül ke le rin ve sö mür­ge le rin kur tu luş ha re ke ti ile sağ lam iliş ki­ler kur mak” (Sta lin; Über die Grund la gen des Le ni nis mus”, C. 6, sf. 150)

Bu gö rev le ri, II. En ter nas yo nal par­ti le ri nin, o opor tü nist leş miş, yoz laş mış, mark siz mi çar pıt ma yı gö rev edin miş par­ti le rin ye ri ne ge ti re ce ği ne inan mak, saf­lık tan baş ka bir şey ola maz dı. Bu nun için ge rek li olan ye ni bir par tiy di; pro le tar ya nın dev rim ci mü ca de le par ti si. Ye ni par ti an­la yı şı nı so mut du ru mun so mut ko şul la rın­dan, ye ni ça ğın be ra be rin de ge tir di ği ge­liş me ler den ha re ket le ge liş ti ren ve pra ti ğe uy gu la yan Le nin ol muş tur.

Sta lin, “bu ye ni par ti nin özel lik le ri ne­dir” so ru su na şu ce vap la rı ve ri yor (ya zı­nın kap sa mı nı ge niş le tti ği için alın tıy la ye­ti ne ce ğiz, yo ru ma gir me ye ce ğiz):

“1) İş çi sı nı fı nın ön cü sü ola rak par ti. Par ti her şey den ön ce iş çi sı nı fı nın ön cü­sü ol ma lı dır. Par ti, iş çi sı nı fı nın en iyi un­sur la rı nı tec rü be le riy le, dev rim ci ru huy la, pro le tar ya nın da va sı na olan sı nır sız bağ­lı lık la rıy la bağ rın da top la ma lı dır. Ger çek­ten ön cü ol mak için par ti, dev rim ci te ori ile, ha re ke tin ya sa la rı nın bil gi si ile dev ri­min ya sa la rı nın bil gi si ile do nan ma lı dır. …par ti iş çi sı nı fı nın si ya si ön de ri dir… Par ti, pro le tar ya nın mü ca de le kur ma yı dır.

Ama par ti, sa dec e ön cü ola maz. O, ay­nı za man da sı nı fın ör gü tlü müf re ze si, sı­nı fın bir bö lü mü ol ma lı dır… Ön cü ile iş çi sı nı fı nın di ğer kit le si ara sın da ki par ti üye­le riy le par ti siz ler ara sın da ki fark, sı nıf ar kay bol ma dı ğı müd det çe kay bol maz lar… Par ti ile par ti siz kit le ler ara sın da sı kı bağ ol ma dı ğı, bu kit le nin, onun ön der li ği ni ta­nı ma dık la rı, par ti, kit le ler nez din de ah la­ki ve si ya si gü ve ni lir li ğe sa hip ol ma dı ğı müd det çe, sı nı fa ön der lik ede mez…

2) İş çi sı nı fı nın ör güt lü müf re ze si ola­rak par ti. Par ti, iş çi sı nı fı nın sa de ce ön­cü sü de ğil dir. O, sı nı fın mü ca de le si ni ger çek ten yön len dir mek is ti yor sa, ay nı za man da, sı nı fı nın ör güt lü müf re ze si de ol ma lı dır… Par ti, pro le tar ya nın mü ca de­le si ni iç ve dış ge liş me nin ola ğanüs tü zor şart la r al tın da yö net me li dir. O, pro le tar ya­yı şart lar sal dır ma ya ge rek li kı lı yor sa, sal­dı rı ya ge çir me li ve pro le tar ya yı, güç lü bir kar şı tın vu ruş la rı nı sa vuş tur mak için şart­lar ge rek ti ri yor sa ge ri çek me li dir… Par ti iş çi sı nı fı nın ör güt lü müf re ze si dir…

Ama par ti, par ti ör güt le ri nin sa de ce bir top la mı de ğil dir. Par ti, ay nı za man da bu ör güt le rin bü tün lük lü sis te mi dir, bü tün bi çim ler de bir li ği nin, ön der li ği, alt ve üst or gan la rıy la, azın lı ğın ço ğun lu ğa ta bi ol­ma sıy la, bü tün par ti üye le ri için bağ la yı cı olan pra tik ka rar la rıy la sağ lam bir bü tün­

Vladimir İlyiç Lenin

93

dür. Bu şart lar ol mak sı zın par ti, iş çi sı nı fı­nın mü ca de le si nin plan lı ve ör güt lü yö ne­ti mi ni ger çek leş tir me ye te ne ğin de sağ lam ve ör güt lü bir bü tün ola maz…

3­ Pro le tar ya nın sı nıf ör gü tü nün en yük sek bi çi mi ola rak par ti. Par ti, iş çi sı nı­fı nın ör güt lü müf re ze si dir. Ama par ti, iş çi sı nı fı nın ye ga ne ör gü tü de ğil dir. Pro le­tar ya nın bir di zi baş ka ör güt le ri de var dır ve on lar ol mak sı zın o, ser ma ye ye kar şı ba şa rı lı mü ca de le yü rü te mez; sen di ka­lar, ko ope ra tif er, iş let me ör güt le ri, par la­men to frak si yon la rı, par ti siz ka dın ör güt­le ri, ba sın, kül tür ve ay dın lat ma ör güt le ri, genç lik ör güt le ri, açık dev rim ci mü ca de le ör güt le ri (açık dev rim ci ey lem ler dö ne­min de)…

4­ Pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ara cı ola rak par ti. Par ti, pro le tar ya ör gü tü nün en yük sek bi çi mi dir. Par ti, pro le ter ler sı­nı fı için de ve bu sı nı fın ör güt le ri ara sın da te mel yön len di ri ci güç tür… Par ti, pro le ter­le rin sı nıf bir li ği nin sa de ce en yük sek bi çi­mi de ğil dir. O, ay nı za man da pro le tar ya­nın eli nde, dik ta tör lü ğün fet hi için –şa yet o fet he di le me miş se, dik ta tör lü ğün sağ­lam laş tı rıl ma sı ve ge niş le til me si için– dik­ta tör lük ele ge çi ril dik ten son ra, araç tır…

5­ Hi zip le rin var lı ğı ile bağ daş ma yan ira de nin bir li ği ola rak par ti. De mir den di sip li ni ve bir li ği ile güç lü olan par ti ol­mak sı zın, pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ele ge çi ril me si ve sa vu nul ma sı im kan sız dır. Par ti de de mir den di sip lin ise, ira de bir li ği ol mak sı zın, bü tün par ti üye le ri nin fa ali yet­te tam ve mut lak bir li ği ol mak sı zın dü şü­nü le mez… Hi zip le rin var lı ğı, hem par ti nin bir li ği, hem de onun de mir den di sip li ni ile bağ daş maz… Par ti, par ti de her tür lü hi­zip çi li ği ve ik ti dar da ğı lı mı nı dış la yan bir ira de bir li ği dir…

6) Par ti, ken di si ni opor tü nist un sur­lar dan da te miz le ye rek güç le nir. Par ti de hi zip çi li ğin kay na ğı, onun opor tü nist un­sur la rı dır. Pro le tar ya, dı şa kar şı ka pa lı bir sı nıf de ğil dir. Partiye, sü rek li, ka pi ta­liz min ge liş me siy le pro le ter leş miş köy lü­lük ten, kü çük bur ju va zi den, ay dın lar dan akın olur. Ay nı za man da pro le tar ya nın üst ta ba ka la rın da, esas iti ba rıy la, bur ju va zi­nin sö mür ge ler den akıt tı ğı ek st ra ka rıy la bes le nen sen di ka cı lar ve par la men ter ler ara sın da bir çü rü me sü re ci de vam eder…

Bü tün … kü çük bur ju va grup lar, bu ve ya şu tarz da par ti ye sı zar lar ve ona, yal pa la ma nın ve opor tü niz min ru hu nu, çü rü me nin ve is tik rar sız lı ğın ru hu nu ta şır­lar. Bun lar, esas iti ba rıy la, hi zip çi li ğin ve çö kü şün kay na ğı nı par ti nin iç ten ör güt sel bo zul ma sı nın ve par ça lan ma sı nın kay na­ğı nı oluş tu rur lar” (Sta lin; “Über die Grund­la gen des Le ni nis mus” C. 6, sf. 150­162.)

Esas ama cı mız ye ni tip ten par ti nin, le ni nist par ti nin bu te mel özel lik le ri ni ele al mak ol ma dı ğı için yu ka rı da ki ak tar ma­lar la ye tin dik. Esas olan, Le nin’in par ti an­la yı şı nın han gi şart lar da doğ du ğu dur, Le­nin’in mark sist par ti an la yı şı nı ge liş tir di ği ko şul lar ve mark siz me, bu alan da ki kat­kı sı nın çı kış nok ta sı nı gös ter mek tir. Şim di bir de bu na ba ka lım.

Le nin’in par ti in şa sı üze ri ne ya zı la rı­nın tü mü 878 say fa olan bir ki tap ta top­lan mış tır. Ya ni Le nin, her dö nem, sık sık ge rek li ol du ğu için par ti so ru nu nu ele al­mış tır. Ama cı mız bü tün bu ya zı la rı nı ele al mak de ğil. Bu ra da çok önem li olan ve ye ni tip ten par ti nin olu şum te me li ni oluş­tu ran iki ese ri nin (“Ne Yap ma lı” ve “Bir Adım İle ri, İki Adım Ge ri”) içe ri ği ni ver me­ye ça lı şa ca ğız.

“Na sıl Baş la ma lı” ve “Eko no miz min Sa vu nu cu la rı ile Bir Tar tış ma” ma ka le le­

Vladimir İlyiç Lenin

94

rin de “Ne Yap ma lı”nın is ke le ti ni gör mek­te yiz. Le nin, bu ma ka le le rin de ki an la yı şı­nı “Ne Yap ma lı”da ge liş ti rir. “Ne Yap ma lı” da za ten, pro le tar ya nın dev rim ci sı nıf mü­ca de le si nin pra tik ih ti yaç la rı nın bir so nu­cu ola rak doğ muş tur. Le nin’in bu ese­rin de or ta ya atı lan so ru lar ve ya Le nin’in ce vap lan dır dı ğı so ru lar bi zi, hem Rus iş çi ha re ke ti n de, hem de en ter nas yo nal iş çi ha re ke tin de ta ri hi bir dö nü şü mün baş­lan gı cı na, ye ni bir ça ğın, em per ya lizm ve pro le ter dev rim le ri ça ğı nın baş lan gı­cı na gö tür mek te dir. Bu ta ri hi dö nü şüm ve em per ya lizm ça ğı, si ya si ik ti dar için mü­ca de le eden pro le tar ya nın ye ni şart la ra te ka bül eden ör güt len me si ni ka çı nıl maz kıl mak tay dı.

19. yüzyılın so nun da (ve 20 yy’ın ba­şın da) ka pi ta lizm, ser best re ka bet çi aşa­ma sın dan çı ka rak en yük sek aşa ma sı na, em per ya lizm aşa ma sı na gi ri yor du. Ka­pi ta lizm de ki bu dö nü şüm, em per ya lizm ol gu su, pro le tar ya nın ta ri hi mis yo nu nu ye ri ne ge tir me si için; ka pi ta liz mi yık ma­sı ve sos ya liz mi in şa et me si için dev rim ci mü ca de le nin bü tün so ru la rı nı ye ni den ve baş ka tarz da ele al ma yı ka çı nıl maz kı lı­yor du.

Top lum sal ge liş me nin or ta ya at tı ğı pro le tar ya nın dev rim ci mü ca de le siy le il gi li bü tün so run la rı ce vap lan dır ma da ulus la­ra ra sı iş çi ha re ke tin de iki eği li min, akı mın doğ du ğu nu gör mek te yiz.

Bu akım lar dan bi ri si, ye ni do ğan so­run la ra Marks ve En gels’in bi lim sel te ori­sin den ha re ket le ya ra tı cı bir şe kil de ce vap ve ri yor, bi lim sel te ori yi ge liş ti ri yor, ka pi ta­list sis te mi yık mak için mü ca de le nin ye ni şart la rı na te ka bül eden stra te ji ve tak ti ği­ni tes pit edi yor du. Bu akı m, mark sist sı nıf mü ca de le si te ori si ni sa vu nu yor, dev rim­de; ye ni çağ da iş çi sı nı fı nın dev rim ci par­

ti si nin ön der li ği ni de sa vu nu yor ve bu nun ge rek li li ği ni bi lim sel ola rak açık lı yor du. Bu akı mın ya ra tı cı sı ve ge liş ti ri ci si Le nin’dir; Le nin ve onun ese ri olan Bol şe vik Par ti­‘dir.

Di ğer akım ise “eleş ti ri öz gür lü ğü”ne sı ğı nı yor, Marks ve En gels’in te mel dü­şün ce le ri ni, bir bü tün ola rak mark sist te­ori yi çar pı tı yor ve bur ju va dü şün ce le ri ve po li ti ka yı iş çi ha re ke ti ne ta şı yor du. Bu akı mın tem sil ci li ği ni Al man sos yal de mok­rat la rın dan E. Berns te in yap mak tay dı. II. En ter nas yo na l’in ön de ge len bu re viz­yo nis ti, dev rim için var olan iş çi par ti si ni, sos yal re form lar için bur ju va iş çi par ti si ne dö nüş tü rü yor du.

Ar tık “sos ya lizm çer çe ve sin de ki çe şit­li eği lim le rin tar tış ma sı ilk de fa ulu sal ol­mak tan (çı ka rak) ulus la ra ra sı ni te lik ka­zan mış tı” (Le nin, “Ne Yap ma lı”, C. 8, sf. 361.)

Tar tış ma nın bu bo yut la ra var ma sı nın, em per ya lizm ol gu su ile ba ğı in kar edi­le mez bir ger çek ti. Dev rim ci pro le tar ya, ar tık ulus la ra ra sı bir gü ce, ulus la ra ra sı opor tü niz me kar şı da mü ca de ley le kar şı kar şı yay dı. Em per ya lizm ile opor tü niz min ba ğı ve bu na kar şı mü ca de le, iş te bu ger­çe ği gö ren ve mark siz mi bu nok ta da ge­liş ti ren Le nin’den baş ka sı de ğil dir.

Le nin, “Ne Yap ma lı? Ha re ke ti mi zin Acil So run la rı” ese rin de ye ni tip te par ti nin ne den ge rek li ol du ğu nu, na sıl ku ru la ca ğı­nı ve ge li şe bi le ce ği ni vs. vs. ele alıyordu.

Le nin bu ese rin de Marks ve En gels’in par ti üze ri ne gö rüş le ri ni, ye ni ta ri hi du ru­ma te ka bül ede cek şe kil de ele alı yor, pro­le tar ya nın par ti si ni, dev rim ci ön der, ör güt­le yi ci bir güç ola rak ge liş ti ri yor du.

Le nin bu ese rin de, iş çi ha re ke ti nin –özel lik le Rus dev rim ci le rin den kay nak la­nan en önem li ide olo jik ve ör güt sel so­

Vladimir İlyiç Lenin

95

run la rı nı; iş çi ha re ke tin de bi linç li lik ve ken di li ğin den ci lik so ru nu nu, ör güt len me bi çim le ri nin öne mi ni, mü ca de le ci, mark­sist par ti nin ku rul ma sı nın yol la rı nı ve me­tod la rı nı ele alı yor du. Par ti ile il gi li ola rak yu ka rı da Sta lin’den ak tar dı ğı mız al tı nok­ta, Le nin’in “Ne Yap ma lı” adlı eserinde iş­le nen te mel ko nu lar dı.

“Ne Yap ma lı”da “eko no mizm”in ide­olo jik ola rak çö ker ti li şi ni de gö rü yo ruz. “Eko no mizm”, Rus sos yal de mok ra si si için de opor tü nist bir akı mı tem sil edi yor­du ve Berns te in re viz yo niz mi nin bir tü­rüy dü. Marks ve özel lik le de En gels’in ölü mün den son ra opor tü nizm, “eleş ti ri öz gür lü ğü” şi arı al tın da açı ğa çık mış tı. Opor tü nist le rin “eleş ti ri öz gür lü ğü”nden an la dık la rı çok fark lı şey ler di. On lar, bu şi ar al tın da sos ya liz me; sos ya list dün ya gö rü şü ne bur ju va dü şün ce le ri, bur ju va ide olo ji yi şı rın ga et me ye ça lı şı yor lar ve böy le lik le mark sist dü şün ce tar zı nı bur­ju va dü şün ce tar zı na, iş çi ha re ke ti ni bur­ju va zi ye ta bi kıl ma yı amaç lı yor lar dı. Le­nin, Rus ya’da eko no mizm le, ulus la ra ra sı plan da da Berns te in­re viz yo niz min de bur­ju va zi nin iş çi ha re ke ti için de ki uzan tı la rı nı gö rü yor du. Bu ger çek ten do la yı dır ki, o, şöy le di yor du:

“… So ru sa de ce şöy le dir; bur ju va ve ya sos ya list ide olo ji. Bu ra da or ta bir şey yok­tur (çün kü in san lık “üçün cü” bir ide olo ji yi he nüz ya rat ma mış tır. Esa sen sı nıf sal çe­liş ki ler den do la yı par ça lan mış bir top lum­da sı nıf ar dı şı ve ya sı nıf ar üs tü du ran bir ide olo ji as la ola maz). Bun dan do la yı sos­ya list ide olo ji yi her kü çült me (de ğe rin den dü şür me, çn.), on dan her ay rıl ma, ay nı za man da bur ju va ide olo ji nin güç len di ril­me si an la mı na ge lir” (Le nin; “Was Tun”, C. 6, sf. 395/396.)

Sos ya list bi linç, mark sist dü şün ce tar­zı ve par ti! Le nin bu ese rin de, sos ya list bi lin cin iş çi ha re ke ti ne an cak ve an cak mark sist par ti ta ra fın dan ta şı na bi le ce ği­ni sap tar: Sos ya list ide olo ji nin sa fı ğı için mü ca de le; bur ju va dü şün ce tar zı na ve ide olo ji si ne kar şı mü ca de le; bur ju va zi nin iş çi sı nı fı üze rin de ki ide olo jik nü fu zu na kar şı mü ca de le; opor tü niz me, bur ju va zi­nin iş çi sı nı fı için de ki bu tem sil ci li ği ne kar­şı mü ca de le, le ni nist par ti nin en önem li gö rev le ri ara sın da dır.

Le nin, mark sist te ori nin; bi lim sel sos­ya liz min te ori si nin iş çi sı nı fı ha re ke ti için ve mark sist par ti için ne den li önem li, be­lir le yi ci ol du ğu nu vur gu lar “Ne Yap ma lı” da. Le nin’in ese rin de yer alan ve çok bi li­nen şu söz le ri bu ger çe ği yan sıt mak ta dır; “Dev rim ci te ori ol ma dan dev rim ci pra tik ol maz”, “Sa de ce, ile ri bir te ori ta ra fın dan yön len di ri len bir par ti, ön cü nün ro lü nü ye­ri ne ge ti re bi lir.”

Le nin, “Ne Yap ma lı”da dev rim ci pro­le tar ya nın ve do la yı sıy la par ti nin ha kim sı nıf a ra –Rus ya so mu tun da da çar lık mut la ki ye ti ne– kar şı mü ca de le de tak ti ği ni te mel len di rir. Le nin, par ti nin, iş çi sı nı fı nın, ha kim bas kı ve sö mü rü re ji mi ne kar şı ge­nel de mok ra tik halk ha re ke ti nin ön cü lü ğü­nü yap ma sı ge rek ti ği ni; top lu mun bü tün mu ha lif, ile ri ci, dev rim ci güç le ri nin ön cü sü ol ma sı ge rek ti ği ni vur gu lar.

Le nin, bu ese rin de sı kı mark sist bir dev rim ci par ti nin in şa pla nı nı açık lar ve bu in şa da ulu sal plan da da ğı tı lan il le gal bir ga ze te nin ko lek tif ör güt le yi ci öne mi ni vur gu lar.

Le nin, par ti an la yı şı nı ma yıs 1904’te ya yım la nan “Bir Adım İle ri, İki Adım Ge­ri”, (Par ti miz de ki Kriz)” ki ta bın da ge liş ti­rir. Bu ese rin de Le nin, mark sist par ti nin, so mut ta da Bol şe vik par ti nin ör güt il ke­

Vladimir İlyiç Lenin

96

le ri ni iş ler. Yu ka rı da par ti ile il gi li ola rak Sta lin’den yap tı ğı mız ak tar ma lar da ki an­la yış la rı Le nin’in bu ki ta bın da da gör mek­te yiz. Le nin bu ese rin de, dev rim ci par ti nin iş çi sı nı fı nın bir bö lü mü nü oluş tur du ğu nu; onun ön cü sü ol du ğu nu; par ti nin iş çi sı nı­fı nın bü tü nü ola rak gö rül me me si ge rek ti­ği ni; par ti nin, iş çi sı nı fı nın dev ri me en sa­dık en iyi le ri ta ra fın dan oluş tu ru la ca ğı nı öğ re tir. Le nin, par ti, iş çi sı nı fı nın ör güt lü bir müf re ze si ola rak ör güt len di ğin de ön cü ro lü nü oy na ya bi le ce ği ni, par ti de ira de bir­li ği nin, ha re ket te ve di sip lin de bir li ğin el­zem ol du ğu nu öğ re tir.

Le nin, bu ese rin de par ti nin, mer ke­zi yet çi lik il ke le ri ne gö re in şa edi le ce ği ni vur gu lar. Ya ni, iş ler li ğin sağ la na bil me si için par ti, bir mer kez ta ra fın dan yön len di­ri lir; azın lık ço ğun lu ğa uyar, alt ör güt len­me ler üst ör güt len me le re ta bi dir ler.

“Mer ke zi or gan la rın yö ne ti mi ne ta bi ol­ma ma da di ren me, par ti üye si ol ma mak için da yat may la, par ti yi yık mak la… eş an­la ma ge lir” (Le nin, “Bir Adım İle ri, İki Adım Ge ri”, C. 7, sf. 365.)

Dev rim ci par ti, iş çi sı nı fı kit le siy le ön­cü nün ba ğı nı tem sil eder. Dev rim ci par­ti nin güç len me si ve iş çi sı nı fı kit le siy le bağ la rı nı ge liş tir me si ve de rin leş tir me si, par ti içi de mok ra si nin ve do la yı sıy la öze­leş ti ri nin ele alı nı şı na; par ti nin ken din den kay nak la nan ha ta la ra ve ek sik lik le re yak­la şı mı na bağ lı dır. Bu nun için dir ki Le nin; par ti “öze leş ti ri yi ve ken di ek sik lik le ri ni acı ma sız ca or ta ya çı k ar ma ya de vam et­me li dir” (Agk, sf. 202) der.

Le nin, mark sist par ti nin, iş çi sı nı fı nın sı nıf ör gü tü nün en yük sek bi çi mi ol du ğu­nu ve bu bi çim de ki ör güt len me nin, sı nı­fın di ğer bü tün ör güt le ri ni yön len dir di ği ni öğ re tir. Bü tün bu il ke ler, le ni nist par ti nin;

ye ni tip ten par ti nin ör güt sel te me li ni oluş­tu rur lar.

Le nin’in bu ese rin de ilk kez, (mark siz­min ta ri hi açı sın dan ilk kez) opor tü niz min, ör güt len me so run la rın da kök lü bir eleş ti­ri ye ta bi tu tul du ğu nu gör mek te yiz. Le nin, ör güt ol gu su nun kü çüm sen me si nin iş çi ha re ke ti açı sın dan ne den li teh li ke li ol du­ğu nu açık lar. Tü zü ğün par ti üye li ği ni içe­ren pa rağ ra fı (1. pa rağ raf) üze ri ne yü rü­tü len mü ca de le nin esa sı na ba ka lım: Bu ilk ba kış ta önem siz gö rü le bi lir, ama ora da RSDİP’in dev rim ci ka na dıy la opor tü nist ka na dı ara sın da mark sist par ti ve kü çük bur ju va par ti an la yı şı ara sın da ki mü ca­de le yi gör mek te yiz. Le nin bu ese rin de, men şe vik le rin par ti üye li ği üze ri ne tar tış­ma lar da ile ri sür dük le ri an la yı şı, on la rın ör güt len me so ru nu üze ri ne opor tü nist an­la yış lar ın dan ay rı ola rak ele al maz, tam ter si ne bu an la yış la rın bir bir le riy le ba ğı nı ku rar ve şu so nu ca va rır:

“Azın lı ğın, par ti mi zin opor tü niz me en çok eği lim li öğe ler in den oluş tu ğu şüp he ve tar tış ma gö tür mez bir ger çek tir. Azın­lık, par ti nin te orik ola rak en az da ya nık lı, il ke sel ola rak en az tu tar lı un sur la rın dan oluş mak ta dır. Azın lık, par ti nin sağ ka na­dın dan oluş mak ta dır. Azın lı k ve ço ğun­lu k olarak bö lün me, sos yal de mok ra si nin dev rim ci ve opor tü nist ler, jakoben ler ve jiron den ler di ye bö lün me si nin doğ ru dan ve ka çı nıl maz de va mı dır. Bu bö lün me ne sadece dün ve ne de sa de ce Rus iş çi par­ti sin de doğ muş tur ve el bet te yarın da yok ol ma ya cak tır” (Le nin, Agk. C. 7, sf. 345.)

Di ğer ta raf tan Le nin bu ese rin de par ti ya şa mı nın norm la rı nı da iş ler. Bu norm lar, bü tün ko mü nist ler, par ti üye le ri, ko mü nist par ti le ri için bi rer ya sa dır lar ve öy le de ka­la cak lar .

Vladimir İlyiç Lenin

97

Dün ya pro le tar ya sı nın ide olo gu ve te oris ye ni ola rak Le nin’i, ta bii ki ele al dı­ğı mız bu bir kaç ko nuy la sı nır la ya ma yız. Dün ya pro le tar ya sı nın en ter nas yo nal bir li ği ni sağ la ma da (III. En ter nas yo na l’in ku rul ma sı) opor tü niz me kar şı mü ca de le­de; tek (bir) ül ke de sos ya liz min za fe ri ni te mel len dir me de, sü rek li dev rim an la yı şı­

na doğ ru içe rik ver me de; pro le tar ya dik­ta tör lü ğü nün ku rul ma sın da; sos ya liz min in şası için mü ca de le de; mark sist fel se fe yi ge liş tir me sin de (“Ma ter ya lizm ve Amp ri­ok ri ti sizm”) be lir le yi ci li ği ni ve mark siz mi zen gin leş tir me si ni bu ra da be lirt mek le ye­ti nelim.

Sürecek

Rosa Luxemburg’un Anısına

Rosa Luksemburg’un Siyasi Yaşama AtılışıRo sa Luksemburg (bun dan son ra Ro­

sa), bir Ya hu di tüc car ai le si nin kı zı ola rak Po lon ya’nın o dö nem Rus ya’ya da hil olan Lub lin ilin de 5 Mart 1871’de doğ muş tu. Çar lı ğın mil li yet ler ve azın lık la rın din le­ri üze rin de ki bas kı sı, iş çi ve köy lü le rin kor kunç yok sul lu ğu Ro sa’yı ço cuk yaş ta si ya si fa ali ye te çek ti. O, da ha 16 ya şın­day ken Po lon ya’da il le gal dev rim ci mü­ca de le de yer alı yor du. Ne var ki, O’nun Po lon ya’da ki ­Var şo va­ il le gal mü ca de le si faz la sür me di. Tu tuk lan ma teh li ke si ol du­ğun dan do la yı bağ lı ol du ğu “II. Pro le tar­ya” ör gü tü ta ra fın dan 1889’da yurt dı şı na ka çı rıl dı. İs viç re’nin Zürih şeh ri ne git ti. Zü rih o za man Rus ve Po lon ya’lı mül te ci­le rin mer ke zi du ru mun day dı. 1893’de O, “Po lon ya Kral lı ğı Sos yal De mok ra si si”nin

ku ru cu la rın dan bi ri siy di. Yi ne 1893’de Ro­sa “İş çi Da va sı” ­Po lon ya Kral lık Sos yal De mok ra si si”nin or ga nı re daksi yo nu üze­rin den, ilk de fa “En ter nas yo nal Sos ya list İş çi Kong re si”ne ka tıl dı. Ro sa, Plec ha­nov, Axel rod, Ve ra Sas su litsch gi bi dev­rim ci sos ya list le ri Zürih’te ta nı mış tı. Leo Jo gisc hes’i de (eşi) 1890’da yi ne Zürih’te ta nı mış tı. Bir Al man sos ya lis ti ile kı sa bir gös ter mel ik ev li lik ya pa rak Al man va tan­da şı olan Ro sa, 1896’da Al man ya’ya ge­çer. Be bel ve Li eb knecht’in dev rim ci sos­yal de mok ra sisi ne ka tı lır.

1900 yı lın da SPD üye si olan Ro sa, bur ju va zi , mi li ta riz m, mark siz min re viz­yo nu üze ri ne yü rü tü len tar tış ma la ra ak tif ola rak ka tı lır. Ro sa re viz yo niz me, so mut ta da Berns te in re viz yo niz mi ne kar şı ilk sı­na vı nı bu dö nem de ve rir.

Rosa Luxemburg’un Anısına

99

O za man Edu ard Berns te in ön de ge­len bir Al man sos yal­de mok ra tıy dı. O dö­nem sa vun du ğu ve dev rim ci mü ca de le de ha kim kıl ma ya ça lış tı ğı an la yış şuy du: Ka pi ta lizm re for me edi le rek, ba rış çıl yol­dan ya vaş ya vaş sos ya liz me ge çi le bi lir. Bu ola nak tan do la yı da iş çi ha re ke ti nin dev rim ci sı nıf mü ca de le si ne ge rek kal­maz, ya pıl ma sı ge re ken tek şey, mev cut ka pi ta list ya pı la rı re for me et mek ten iba­ret tir. Çok u zak la ra öz gü sos ya lizm he de fi ile, o “üto pik” ta sav vur ile uğ ra şıl ma ma lı­dır. “Açık ça iti raf ede yim; ‘sos ya liz min ni­hai he de fi’ de nen şe ye (duy du ğum) il gi ve (ver di ğim) an la mın ola ğa nüs tü az ol du­ğu nu açık lı yo rum. Ne olur sa ol sun bizim için hiçbir şey dir, ha re ket ise her şey dir” (Edu ard Berns te in; “Der Kampf der So­zi al de mok ra tie und die Re vo la ti on der Ges ellsc haf t” Die ne ue Ze it 76. Jahr gang, l897­l898, l. cilt, s.556).

Bu dö nem de sözko nu su olan bu re viz­yo niz min ve re for miz min ge li şen mo dern iş çi ha re ke ti nin için de ta ban bul ma sı nın ne den le ri var dı. l9. yüz yıl so nu 20. yüz­yıl baş la rın da ka pi ta lizm bü yük bir dö nü­şüm sü re cin den ge çi yor du. Pa za ra ha kim olan bü yük fir ma lar, bü yük ban ka lar gün­dem dey di, ya ni te kel ler. Sö mür ge le rin de kü çüm se ne me ye cek sö mü rü süy le de te­kel ler nor mal üs tü mu az zam kâr lar el de edi yor lar dı ve böy le lik le bir kı sım uz man­laş mış iş çi ye, us ta la ra da ha faz la üc ret ve re bi li yor lar dı. Bu nun so nu cu, iş çi sı nı fı için de bel li bir ta ba ka nın; iş çi aris tok ra si­si nin doğ ma sıy dı.

İş çi sı nı fı nın ken di si de bü yük bo yut­lar da ge liş miş ti; par ti, sen di ka, tü ke tim der nek le ri vs. şek lin de bü yük, et kin iş çi ör güt len me le ri doğ muş tu ve iş çi aris tok­ra si si bu ör güt len me ler için dey di. Ya ni iş çi aris tok ra si si ken di var lı ğı nı di le ge ti­

ren, ona te ka bül eden bir iş çi bü rok ra si­si ge liş tir miş ti. Bu bü rok ra si nin un sur la rı olan bü rok rat lar sa hip ol duk la rı kol tuk la ra (mev ki le re) sü lük gi bi ya pı şı yor lar dı. Bu un sur lar, dev rim den kork tuk la rı ka dar hiç­bir şey den kork mu yor lar dı. On lar açı sın­dan dev rim, “ör gü tün dev rim va sı ta sıy la teh li ke ye ma ruz kal ma sı” an la mı na ge li­yor du. Bu bü rok rat la rın bu an la yı şın dan bu gün de hiç bir şey de ğiş me miş tir.

Di ğer ta raf tan ge li şen dev rim ci iş çi ha­re ke ti ne genç ay dın lar da ka tı lı yor lar dı. Bun lar, bur ju va ya şam la rın dan, bi linç le­rin den he nüz tam an la mıy la kop ma mış kişilerdi ve bu hal le riy le dev rim ci iş çi ha­re ke ti ne bur ju va dü şün ce le ri ta şı yor lar dı.

Ta bii ki ay dın la rın hep si ni böy le gö re­me yiz. Ör ne ğin, Ro sa, K. Li ebk necht, F. Meh ring, Kla ra Zet kin, ken di le ri ni iş çi sı nı­fı nın da va sı na ada mış, mark sist te mel de ha re ket eden ay dın lar dı ve bun lar Al man sos yal de mok ra si si nin (SPD’nin) dev rim­ci­ra di kal ka na dı nı oluş tu ru yor lar dı.

Be lirt ti ği miz et ken ler den do la yı re viz­yo nizm ve re for mizm (opor tü nizm) SPD’de ve sen di ka lar da gi de rek yay gın laş ma, et ki ala nı nı ge liş tir me ola na ğı bu lu yor du. Re­viz yo nizm ve re for mizm par ti nin ve sen­di ka la rın dev rim ci mü ca de le si ni; iş çi le rin dev rim ci sı nıf mü ca de le si ni za yıf a tı yor, ade ta ola nak sız kı lı yor du. Mark sist te mel­de mü ca de le nin ör güt len me si ola nak sız­la şı yor du. Re viz yo nist ler, iş çi ha re ke ti nin mu ha lif bir ha re ket ol ma sı nı ka bul edi­yor lar ama bu mu ha le fe ti, mev cut sis tem için de kal mak la, ka pi ta liz mi eleş tir mek le, “dü zelt mek le” sı nır lı yor lar dı. Kı sa ca; par­ti nin te ori ve pra ti ği ne yö ne len re viz yo nist sal dı rı lar, Al man iş çi ha re ke ti nin ge liş me­si ve ge le ce ği açı sın dan bü yük bir teh li ke oluş tu ru yor du. Bu nun için re viz yo nist ler le mark sist ler ara sın da ki mü ca de le nin esa­

Rosa Luxemburg’un Anısına

100

sı şu nok ta da yo ğun la şı yor du: Par ti, ba­ğım sız, sos ya list, dev rim ci bir güç ola rak kal ma lı mı, yok sa mev cut sis te min bur ju­va re for mist ide olo ji te me lin de mu ha lif bir par ça sı mı ol ma lı?

Al man dev rim ci iş çi ha re ke tin de başgös te ren ve ge li şen re viz yo niz min ama cı nı tam an la mıy la kav ra yan lar dan bi ri si de Ro sa’ydı. Ro sa, re viz yo niz min, iş çi ha re ke ti nin ide olo jik, si ya si ve ör güt­sel ba ğım sız lı ğı nı yık ma ve onu bur ju va­zin in hiz me ti ne sun ma ama cı nı ve içe ri­ği ni doğ ru ola rak tes pit edi yor du. “Sos yal Re form ve ya Dev rim” ya zı sı Ro sa’nın re­viz yo nizm kav ra yı şı nın en par lak ör nek le­rin den bi ri dir.

Ro sa, E. Berns te in’ı “par ti için de bel­li bir yö nün avu ka tı” ola rak ta nım lar. Bu avu ka tın yö nü nü, ya ni Brens te in re viz­yo niz mi ni, sözko nu su ya zı sın da (1899) eleş ti rir ken di ğer şey le rin ya nı sı ra söy le der:

“Sos ya list ni hai amaç, sos yal de mok­rat ha re ke ti bur ju va de mok ra si sin den ve bur ju va ra di ka liz min den ayı ran ye ga ne be lir le yi ci mo ment ol du ğu, bü tün iş çi ha­re ke ti ni, ka pi ta list dü ze ni kur tar mak için fay da sız ya ma cı lık tan, bu dü ze ni yok et­mek için bu dü ze ne kar şı sı nıf mü ca de­le si ne dö nüş tür dü ğü için Ber ns te inva ri sos yal re for m ve ya dev rim so ru nu, sos yal de mok ra si açı sın dan ay nı za man da ol­mak ve ol ma mak so ru nu dur…

Par ti için de Berns te in ta ra fın dan te­orik ola rak for mü le edil miş olan opor tü nist akım, par ti ye ta kı lan kü çük bur ju va un sur­la ra üs tün lü ğü sağ la mak, par ti nin pra ti ği ni ve he def e ri ni on la rın ru hu na gö re şe kil­len dir mek için bi linçli bir ça ba dan baş ka hiçbir şey de ğil dir. Sos yal re form ve ya dev rim, ni hai he def ve ha re ket so ru nu, di­ğer açı dan iş çi ha re ke ti nin kü çük bur ju va

ve ya pro le ter ka rak te ri so ru nu dur.” (Ro sa Luksemburg; “Sozial Re form o der Re vo­lu ti on?” Top lu eser le ri, c. 1/1 Ber lin 1974, s. 370/371).

Şu nu söy le ye bi li riz; Ro sa, si ya si ya şa­ma, gö zü nü re viz yo niz me kar şı mü ca de le ile aç mış tır.

Rosa­Luksemburg­ve­Militarizme­Karşı­MücadeleO dö nem de ge li şen Al man mi li ta riz mi,

ge nel ola rak em per ya list ül ke ler ara sın da­ki re ka be tin kes kin leş me si ve özel ola rak da Al man ka pi ta liz mi nin hız lı ge liş me si ve re viz yo nist le rin so ru na yak la şı mı, mi li ta­rizm ve an ti­mi li ta rizm ol gu la rı nın tar tış ma gün de mi ne ge ti ril me si ne ne den ol muş tu.

Ro sa’nın mi li ta rizm so ru nu na yak la şı­mın da ba zı nok ta la rı gö zö nün de tut mak ge re kir. O, mi li ta riz mi, ka pi ta liz min ser­best re ka be tçi dö ne min de mi li ta rizm ve em per ya list aşa ma sın da mi li ta rizm ola rak ele al mak ta dır. Ay rı ca Ro sa, mi li ta riz me kar şı mü ca de le yi ay nı za man da re viz yo­niz me, opor tü nist po li ti ka ya kar şı mü ca­de le ola rak da gör mek te dir.

Ro sa, ser best re ka bet çi dö nem de ka­pi ta list iliş ki le rin, sis tem ola rak ka pi ta liz­min ge liş me sin de ve ge ri top lum dü zen­le ri nin (ör ne ğin fe oda lizm) yı kıl ma sın da güm rük po li ti ka sı nı ve mi li ta riz mi ile ri ci fak tör ola rak de ğer len di rir.

“Güm rük po li ti ka sı gi bi mi li ta rizm, ka pi­ta liz min ta ri hin de vaz ge çil mez ve bu ba­kım dan da ile ri ci dev rim ci rol oy na mış tır. Güm rük ko ru ma sı ol ma say dı, tek tek ül­ke ler de bü yük sa na yi in doğ ma sı müm kün ol maz dı. Ama bu gün du rum değiş miş tir…

Ay nı de ğiş me mi li ta rizm de de ol muş­tur. Ta ri hi, ol ma sı ge rek ti ği şek lin de de ğil de, ger çek ten ol du ğu ha liy le gö zö nü ne alır sak, sa va şın, ka pi ta list ge liş me için

Rosa Luxemburg’un Anısına

101

vaz ge çil mez fak tö rü oluş tur du ğu nu tes bit ede riz. Ku zey Ame ri ka Bir le şik Dev let le ri, Al man ya … bü tün bu (ül ke ler), ka pi ta list ge liş me için iti li mi ve ya şart la rı sa vaş la ra borç lu dur lar… Ye nil gi ve ya za fer (önem li de ğil). İç par ça lan ma sı ve ya do ğal eko­no mi (te mel in de ki) ka pa lı lı ğı aş ma sı ge­re ken ül ke ler ol du ğu müd det çe, ka pi ta list an lam da mi li ta rizm de dev rim ci bir rol oy­na dı. Ama bu gün du rum de ğiş miş tir.” (R. Luksemburg, c. 1/1, s. 396/397)

“Ama bu gün du rum de ğiş miş tir” ve Ro­sa ya şa nan ka pi ta liz min, ser best re ka bet­çi dö nem ka pi ta liz mi ol ma dı ğı nı, “mi li ta­riz min, ka pi ta liz me ka ta ca ğı ül ke le rin ar tık kal ma dı ğı nı” (ay nı yer de), ya ni ka pi ta liz­min em per ya list aşa ma sı nın sözko nu­su ol du ğu nu an la tı yor. O ay nı ya zı sın da (“Sos yal Re form ve ya Dev rim”) bu nun la il gi li ola rak şöy le di yor:

“Ka pi ta list sı nıf için bu gün mi li ta rizm üç bağ lam da vaz ge çil mez ol muş tur: Bi­rin ci si; baş ka ulu sal grup la ra kar şı re ka­bet eden ‘ulu sal’ çı kar lar için mü ca de le ara cı ola rak, ikin ci si; hem ma li, hem de sa na yi ser ma ye si için en ve rim li yön tem ara cı ola rak, üçün cü sü; ça lı şan hal ka kar­şı ül ke de sı nıf ha ki mi ye ti nin ara cı ola rak.” (agk. s. 397)

Al man re viz yo nist le ri, ge li şen Al man mi li ta riz min de ile ri ci lik gö rür ler ve do la yı­sıy la Al man em per ya liz mi ni bu nok ta da da des tek ler ler ve Al man iş çi ha re ke ti ni bur ju va zi nin kuy ru ğu na tak ma yı amaç lar­lar. On la ra gö re mi li ta rizm, “top lu mun eko­no mik bir fe rah la ma sı dır” (yü kü nün ha fif­le me si dir). Ya ni iş çi le rin bir kıs mı as ke re alı na cak ve iç pi ya sa yı zor la ma ya cak!

Bu uşak lı ğı, tam an la mıy la bur ju va ça­nak ya la yı cı lı ğı nı eleş ti rir ken Ro sa şöy le der:

“İş çi, iş pi ya sa sın da ki ar zı azalt mak için, re ka be ti sı nır la mak için bi rin ci si; üc­re ti nin bir kıs mı nı ka pi ta liz mi as ker ola rak bes le mek için ver gi for mun da ve re cek, ikin ci si; o, bu ra kip ten bir araç ya ra ta cak (ve) ka pi ta liz mi teş hir et mek ama cıy la, ge­re kir se ka na bo ğa cak… (agk. s. 450/451)

Ro sa, re viz yo nist le rin mi li ta rizm ko­nu sun da ki an la yış la rı na ade ta mey dan sa va şı açar. O’nun açı sın dan mi li ta riz me kar şı mü ca de le et mek ve iş çi sı nı fı na re­viz yo nizm le bur ju va sis tem ara sın da ki ba­ğı gös ter mek, bu un sur la rın han gi sı nı fın çı kar la rı için iş çi ha re ke ti ni par ça la ma ya, mev cut sis te min bir par ça sı ha li ne ge tir­me ye ça lış tık la rı nı kav rat ma nın bir yo lu­dur. Ay nı ya zı sın da Ro sa so ru nu şöy le özet ler:

“Bur ju va sı nı fı ve ka pi ta list dev le tin ha ki mi ye ti ve ik ti da rı mi li ta rizm de bil lur­la şı yor, ona kar şı il ke sel mü ca de le ve ren ye ga ne par ti nin sos yal de mok ra si ol ma sı gi bi, … mi li ta riz me kar şı il ke sel mü ca de le de sos yal de mok ra si nin özü ne ait tir. Mi li­ta rist sis te me kar şı mü ca de le den vaz geç­mek esa sen pra tik te, mev cut top lum dü­ze nine kar şı mü ca de le yi in ka ra yol açar” (Agy, S.456).

Ro sa, par ti nin Han no ver’de ki par ti kong re sin de de (l899) ay nı ko nu ya de ği­nir ve şöy le der: “Mi li ta rizm, ka pi ta list sı nıf dev le ti nin en so mut ve en önem li ifa de­si dir ve şa yet mi li ta riz me kar şı mü ca de le et mez sek, ka pi ta list dev le te kar şı mü ca­de le miz boş la kır dı dır.” (l899 Par ti kong­re sin den; C. l/l S.575).

Ro sa, l900 yı lın da (23­27 Ey lül) Pa­ris’te top la nan “En ter nas yo nal Sos ya list­ler Kong re si”ne de le ge ola rak ka tı lır. Bu kong re de 21 ül ke den ge len yak la şık 800 de le ge nin önün de an ti­mi li ta rist mü ca de­le de ge liş me nin ol ma dı ğı nı, ye ni adım la­

Rosa Luxemburg’un Anısına

102

rın atıl ma sı ge rek ti ği ni söy ler ve ko nu ya iliş kin ola rak dü şün ce le ri ni şöy le açık lar; “...Şim di ler de mi li ta rizm ve sö mür ge po­li ti ka sı dün ya po li ti ka sı nın sa de ce iki yö­nün den bi ri nin gö rü nü mü dür. En ter nas yo­nal kong re ler de mi li ta riz me kar şı pro tes to ye ni bir şey de ğil dir. Pro le tar ya doğ ru iç­gü dü süy le es ki den be ri mi li ta rizm de bü­tün kül tür le rin ölüm cül düş ma nı nı gör dü. Es ki en ter nas yo nal de çok sa yı da böy le­si pro tes to la rı for mü le et ti. Ama bi zim için sözko nu su olan, es ki ka rar la rı tek rar la­mak de ğil, bi la kis, dün ya po li ti ka sı nın ye ni gö rü nüm le ri ne kar şı ye ni ola nı ya rat mak­tır... Em per ya list ge ri ci li ğin it ti fa kı na pro le­tar ya, en ter nas yo nal pro tes to ha re ke tiy le ce vap ver me li dir... Sa de ce, mi li ta riz me kar şı gün lük mü ca de le açı sın dan de ğil, bi la kis sos ya lizm ni hai he de fi de gözönün­de tu tu la rak, iş çi par ti le ri ni n en ter na s yo­nal yak la şı mı şim di acil gö zük mek te dir... bü tün ül ke le rin pro le ter le ri... ar tık gün lük mü ca de le de bir leş” (En ter nas yo nal Sos­ya list ler Kong re si­ Pa ris, l900 C.l/l S.807, 808, 809).

Ro sa l907’de ki “En ter nas yo nal Sos­ya list ler Kong re si”ne de (Stutt gart) ka tı lır. Le nin de kong re de dir. Ro sa bu kong re de Le nin ve ll. En ter nas yo nal’in di ğer dev rim­ci tem sil ci le riy le bir lik te mi li ta rizm ve sa­vaş ko nu sun da su nu lan bil dir ge le rin çok so mut ve vu ru cu for mü le edil me si için ça­ba har car. Le nin ve Ro sa’nın (Mar tov da) ha zır la dık la rı sa va şa ve mi li ta riz me kar şı iş çi ha re ke ti bil dir ge si, en ter nas yo nal du­ru mun tam bir tah li li ni çı kış nok ta sı ola rak alır ve pro le tar ya nı n mü ca dele araç la rı ve me tod la rı hak kın da tav si ye ler de bu lu nur.

A. Be bel’in em per ya list po li ti ka üze ri ne bil dir ge tas la ğı na su nu lan de ğiş tir me tas­la ğı nın so nun da Ro sa şöy le der:

“Sa va şın pat lak ver me teh li ke si var sa, (bu na) ka tı lan ül ke ler de iş çi ler ve on la rın par la men ter temsil ci le ri, sı nıf mü ca de le­si nin kes kin leş me si ni ve ge nel si ya si du­ru ma gö re ta bii ki de ği şen ve şid det le nen uy gun araç la rın kul la nıl ma sıy la sa va şın pa tlak ver me si ni en gel lemek için her şe yi yap mak ta dır lar. Bu na rağ men sa vaş pat­lak ve re cek olur sa, on lar, onun hız la son bul ma sın dan ya na ol ma lı lar ve bü tün güç­le ri ile sa va şın ne den ol du ğu eko nomik ve si ya si kri zi, halk ta ba ka la rı nın si ya si uyan­dır ıl ma la rı ve ka pi ta list sı nıf ha ki mi ye ti nin dev ril me si ni hız lan dı r mak için kul lan ma lı­dır lar”( R.L. C.2, S.236).

Ro sa kat le dil me si ne ka dar bu il ke ler, an la yış lar doğ rul tu sun da ha re ket et miş, kit le le ri, iş çi sı nı fı nı an ti­mi li ta rist mü ca­de le ye, sos ya list dev rim için mü ca de le ye yö nelt me ye ça lış mış tır. Ro sa’nın ve Karl Liebknecht’in mi li ta rizm ve an ti mi li ta rizm ko nu sun da ki an la yış la rı ve pra tik te po li tik ta vır la rı ör nek tir.

Siyasi­Mücadele­Aracı­Olarak­Kitlesel­Grev­ve­Rosa­LuksemburgBu ko nu ya en ter nas yo na lizm le bağ­

lam için de gi re lim. Ro sa ve Karl Liebkne­cht bir kaç kez bur ju va hu ku ku nun (mah­ke me si nin) bas kı sı na ma ruz kal mış lar dı. Ör ne ğin, 1914 yı lın da (ocak ve ha zi ran ay la rın da) Ro sa hak kın da iki si ya si da va açıl mış tı. Ro sa’nın “ye ga ne” su çu, top lan­tı lar da iş çi le ri, si lah la rı nı baş ka ül ke le rin iş çi le ri ne yönelt me me le ri ni ta lep et me si ve bu doğ rul tu da tu tar lı mü ca de le yü rüt­me si dir. Ro sa’nın bu si ya si fa ali ye ti, em­per ya list il hak için ha zır lan mış olan Al­man te kel ci bur ju va zi si ni ol duk ça ra hat sız edi yor du. Ro sa, mah ke me yi pro pa gan da kür sü sü ne dö nüş tü rür ve biz zat da va cı

Rosa Luxemburg’un Anısına

103

olur. Ve ri len bir yı llık ha pis ce za sı ül ke için den ve yurt dı şın dan yük se len pro tes­to lar dan do la yı er te le nir.

Ro sa, K. Li ebk necht ile bir lik te bu dö­nem de mi li ta rizm ve sa va şa kar şı yo ğun bir mü ca de le sür dü rür ler. Top lan tı lar da mi li ta riz mi, mi li ta rist ege men lik dü ze ni ni teş hir eder ler. On la rın mi li ta riz me ve sa­va şa karşı mü ca de le le ri iş çi sı nı fı nı bu ko­nu lar da eğit me le ri, pro le tar ya en ter nas­yo na liz mi nin bir yan sı ma sıy dı.

Ro sa açı sın dan baş ka ül ke ler de ki dev­rim ci mü ca de le yi ener jik bir şe kil de des­tek le mek, en ter nas yo nal alan da ta raf tut­mak, do ğal bir ol guy du. Ro sa açı sın dan bu tav rın da bağ la yı cı olan, ge liş me nin söz ko nu su ül ke de ve ya ül ke ler de ulu sal bas kı ya ve iş çi sı nı fı nın kur tu luş mü ca de­le si ne kat kı da bu lu nup bu lun ma dı ğıy dı.

Ken di ül ke sin de düş ma na kar şı, ya­ni ha kim sı nıf a ra kar şı an ti em per ya list mü ca de le yi yük selt mek, Ro sa’nın em­per ya list çağ da gün de me ge len ka pi ta list top lum da ki de ğiş me ler den çı kar dı ğı ders­lerden bi ri siy di.

Ro sa için ikin ci ders, en ter nas yo nal iş­çi ha re ke tin den, baş ka ül ke le rin dev rim ci mü ca de le sin den öğ ren mek ve bu nu ken di ül ke sin de uy gu la ma ya ça lış mak tı. Ör ne­ğin kit le sel si ya si grev. 1905­1907 Rus ya bur ju va­de mok ra tik dev ri mi kit le sel si ya si gre vi pro le tar ya nın elin de çok önem li bir si ya si mü ca de le si la hı ola rak ge liş tir miş­ti. Kit le sel si ya si gre vi Rus pro le tar ya sı ilk de fa ve tu tar lı bir şe kil de 1905’te kul lan­mış tı.

Ro sa, Ara lık 1905’ten son ra Rus dev­ri mi ne biz zat ka tıl mış tı. Var şo va’da (o za man Rus ya’ya da hil) bu dev rim den ka­zan dı ğı iz le nim le ri ve tec rü be le ri ya zı lı ola rak (gün lük ba sın ve bro şür ler yo luy la) kit le le re ulaş tı rı yor du.

Ro sa, ya zı la rın da Rus dev ri mi nin tec­rü be le ri nin/ öğ re ti le ri nin Al man dev ri mi için de ge çer li ol du ğu nu sü rek li vur gu la­mış tır. Ama bu nu ya par ken O, şe kil ci li­ğe, şab lon cu lu ğa düş me miş, tah lil eden, olay lar dan ve ol gu lar dan so nuç lar çı kar­tan bir mark sist ola rak ha re ket et miş tir. Ro sa şu ger çe ği gö rü yor du: Her ne ka dar kit le sel si ya si grev, 1905­1907 Rus dev ri­min de be lir le yi ci bir mü ca de le yön te miy­se de salt Rus ya’ya öz gü bir ol gu de ğil dir. Çün kü kit le sel si ya si grev, ka pi ta liz min ge liş me sin den, ulaş mış ol du ğu ge liş me aşa ma sın dan ba ğım sız ola rak ele alı na­maz. Bu nun için o, pro le ter sı nıf mü ca de­le si nde ge nel ge çer li, mü ca de le bi çi mi dir. Bu ger çe ği gözönün de tu tan Ro sa, Al man iş çi le ri ne şöy le di yor du;

“…Al man iş çi le ri, Rus dev ri mi ne ken­di me se le si gi bi bak ma yı öğ ren me li dir ler. Sa de ce Rus pro le tar ya sı ile en ter nas yo­nal sı nıf da ya nış ma sı an la mın da de ğil, bi la kis her şey den ön ce ken di si ya si ve sos yal ta ri hi nin bir bö lü mü ola rak” (R.L., C. 2, s.150).

En ter nas yo nal dev rim ci ha re ket ten ve so mut ta da Rus dev ri min den öğ ren me ye, çı kart tı ğı de ney le rin ge nel leş tir me ye açık olan Ro sa, Rus ya’da ki so mut şart lar ın Al man ya’da ol ma dı ğı nı da gör mek tey di. Rus ya’da dev rim ci du rum var dı, ama bu Al man ya’da he nüz yok tu, ol gun laş ma­mış tı. Bu nun için de Al man ya’da kit le sel si ya si gre vin et kin lik sı nır la rı be lir liy di.

Ro sa, kit le sel si ya si gre vi, sa de ce gös­te ri gre vi ola rak kav ra mı yor du ve böy le si an la yı şa kar şıy dı. Ro sa açı sın dan kit le sel si ya si grev, si ya si bir mü ca de le ara cıy dı, si ya si bir grev di ve bu grevde eko no mik ve si ya si mo ment ler bir bir le ri ne geç miş ti. O, bu ko nu da şöy le di yor du; ”Eko no mik mü ca de le, si ya si dü ğüm nok ta sın dan di­

Rosa Luxemburg’un Anısına

104

ğe ri ne gö tü ren dir. Si ya si mü ca de le, eko­no mik mü ca de le için top ra ğın pe ri yodik ola rak döl len me si dir. Et ki ve tep ki bu ra­da her an yer le ri ni de ğiş ti ri yor lar. Kit le sel grev pe ri yo dun da eko no mik ve si ya si mo­ment ler… Rus ya’da pro le ter sı nıf mü ca­de le si nin bir bi ri ne geç miş iki yö nü nü oluş­tu ru yor du. Ve on la rın bir li ği tam da kit le gre vi dir.” (R.L. “Kit le gre vi, par ti ve sen di­ka lar” c.2, s. 128)

Ro sa, grev de ki eko no mik ve si ya­si mo ment le rin bir bir le ri ne geç me le ri ve bir bir le ri ni et ki le me le ri nin ve bu mü ca­de le bi çi mi nin gi de rek kes kin leş me si nin dev rim ci du ru mun söz ko nu su ol du ğu dö­nem de müm kün ola ca ğı na ina nı yor du. O, dev rim ci bir du rum da kit le sel si ya si gre vin ka çı nıl maz ola rak si lah lı ayak lan ma ya dö­nü şe ce ği ni sa vu nu yor du:

“…Rus ya’da ki olay lar, kit le gre vi nin dev rim den kop maz ol du ğu nu gös te ri yor. Rus kit le grev le ri nin ta ri hi, Rus dev ri mi nin ta ri hi dir. Bi zim Al man opor tü niz mi nin tem­sil ci le ri ‘dev ri mi’ du yun ca ta bii he men kan dö kül me si ni, so kak ça tış ma la rı nı, ba ru tu ve kur şu nu dü şü nü yor lar ve bu nun man­tı ki so nu cu şu dur: Kit le gre vi ka çı nıl maz ola rak dev ri me gö tür mek te dir. Öy ley se, onu yap ma ya lım! Ger çek ten de Rus­ya’da… he men he men her kit le gre vi nin … so nuç ta… Çar dü ze ni nin si lah lı ko ru­yu cu la rıy la si lah lı ça tış ma ya var dı ğı nı gö­rü yo ruz” (R.L., agy. s. 129)

Ro sa’nın 1906’da yaz dı ğı ve yu ka rı da ak tar ma lar yap tı ğı mız “Kit le gre vi ve sen­di ka lar” ya zı sı fev ka la de de ğer li dir. Le nin, bu ya zı nın so ru na tam par mak ba san bir ya zı ol du ğu nu vur gu lar. Si ya si mü ca de le ara cı ola rak kit le gre vi ni kav ra mak, in ce le­mek, ve uy gu la mak is te yen her dev rim ci, Ro sa’nın bu ya zı sın da ye ni dü şün ce ler, çı kış nok ta la rı ve de opor tü niz me kar şı

sav lar bu la bi lir. İle ri si, 1906’dan son ra sı gö zö nün de tu tul du ğun da Ro sa’nın bu ya­zı sı, Al man iş çi ha re ke tin de ki mark sizm le­re viz yo niz min ayrışmasına, ulus la ra ra sı plan da Al man dev rim ci le ri nin Bol şe vik le re da ha da ya kın laş masına ve bu an lam da ulus la ra ra sı plan da mark sizm le­re viz yo­niz min ay rış ma sı na, her iki yö nün şe kil­len me si ne hiz met eden bir eser dir.

So ru nun öne mi ni ve çok yön lü lü ğü nü kav ra yan Ro sa, ko kuş ma ya yüz tut muş par ti nin dev rim ci güç le rin den renk le ri ni bel li et me yi ta lep eder: Bu ye ni mü ca de le ara cı nın pro pa gan da sı nı yap mak, Al man­ya so mu tun da da uy gu la mak. Bu ko nu da şab lon cu luk yap ma yan Ro sa, kit le gre vi ni göz önün de tu ta rak tar tı şıl ma sı ge re ken nok ta la rı şöy le be lir li yor du: a) Rus dev­ri mi nin ge liş me si b­) Bu dev ri min en ter­nas yo nal an la mı, c) Ba tı Av ru pa’da sı nıf mü ca de le si nin kes kin leş me si d) Bu kes­kin le şen ve ge le cek te ki mü ca de le için de kit le grevi nin ro lü ve gö rev le ri.

Ro sa, kit le gre vi ile il gi li tar tış ma la rın esas ola rak bu nok ta lar üze rin de yo ğun­laş tı rıl ma sı nı/yü rü tül me si ni ta lep edi yor­du. O, bu ko nu da ki tar tış ma la rın bu nok­ta lar üzer in de yo ğun laş tı rıl ma sıy la; a) pro le tar ya nın uf ku nun ge niş le ye ce ği ne; b) sı nıf bi lin ci ni n kes kin le şe ce ği ne; c) ey­lem ci gü cü nü n çe lik le şe ce ği ne ina nı yor­du.

So ru na bu açı lar dan yak laş mak Ro­sa’yı bir ta raf tan le ni nist dü şün ce le re da­ha çok ya kın laş tı rır ken, di ğer ta raf tan da Al man iş çi ha re ke tin de ki Al man par ti si nin ge nel si ya si çiz gi si ne kök lü bay rak aç ma­sı nı be ra be rin de ge ti ri yor du. Ni te kim öy le de ol du. Ro sa, Rus ya Sos yal De mok rat İş çi Par ti si (RSDİP)’in 1907’de ki Lond ra par ti kong re sin de Bol şe vik ler den ya na ta­vır al dı. Ve kit le gre vi üze ri ne tar tış ma lar

Rosa Luxemburg’un Anısına

105

Al man Sos yal De mok rat Par ti si’nde güç­le rin ay rış ma sı na ne den ol du.

25 Ey lül 1906’da (Mann he im’da) bir halk top lan tı sın da “Rus Dev ri mi” üze ri ne yap tı ğı ko nuş ma da Ro sa şöy le di yor du:

“Rus ya’da ki olay lar, Al man ya’da da kit­le le rin be lir le yici ola ca ğı böy le si mü ca de­le le re … ha zır ol ma mız gerek ti ği ni gös ter­mek te dir. Si ya si kit le gre vi, par ti ku rul ta yı gö rüş me le ri nin odak nok ta sı nı oluş tur­mak ta dır. Bu, pro le tar ya da sı nıf bi lin ci ni n de vam lı de rin den kök leş ti ği ni gös te ren bir ka nıt tır. … Rus dev ri mi, Al man pro le tar ya­sı için bü yük bir us ta dır. … Rus pro le tar­ya sı bi ze, ör nek ola rak hiz met et me li dir” (R.L., “Die Rus sisc he Re va lu ti on”, c.2, s. 180/181)

1909 so nu 1910 baş la rın da Al man­ya’da si ya si kri zin ol gun laş ma ya baş la dı ğı an la yı şın dan ha re ket le Ro sa, bu dö nem­de par ti nin, Rus dev ri mi ör ne ğin de ol du ğu gi bi kit le le ri si ya si mü ca de le ye sevk et me­si ge rek ti ği an la yı şı na va rır. Ne var ki Ro­sa, par ti de opor tü niz min di ren ciy le kar şı­la şır ve ona kar şı mü ca de le nin kap sam lı ve acı ma sız yü rü tül me si ge rek ti ği ni gö rür.

Ro sa’nın par ti de ki ge liş me ler den hoş­nut suz lu ğu 1905’den ön ce le re git mek­te dir. Baş ta raf ta be lirt ti ği miz gi bi O’nun Berns te in’a kar şı mü ca de le si bu na bir ör nek tir. Şim di Ka utsky de ye ni bir so run ola rak or ta ya çı kı yor du.

Pro le ter sı nıf ör gü tü ola rak par ti ni n si­ya si kit le mü ca de le sin de ki gö rev le ri ni en kap sam lı ve ol gun bir şe kil de “Kit le Gre vi, Par ti ve Sen di ka lar” ya zı sın da iş le yen Ro­sa, “Son ra Ne Ge le cek” ve “Ekim Za ma­nı” gi bi ya zı la rın da Al man iş çi ha re ke ti ni n dev rim ci ke sim le ri ne hi tap eder. Si ya si kit­le grev le ri şi arı nın, baş la yan kit le sel mü­ca de le ler de yay gın laş tır ılma sını sa vu nur.

Ro sa’nın bu ta lep le ri ne par ti nin re­viz yo nist ka na dın dan tep ki ler ge lir. Bu, le ni nist Ro sa’ya kar şı II. En ter nas yo­nal opor tü niz mi nin ala Al man tep ki siy di. Opor tü niz me kar şı mü ca de le de Ro sa, si­ya si kit le gre vi ni ey lem şi arı ola rak açık­la ma yı öner di ğin de K. Ka utsky’yi de kar­şı sın da bu lur. “İle ri”, Ro sa’nın si ya si kit le gre vi üze ri ne bir ma ka le si ni ya yım la maz. Ay nı tav rı “Ye ni Za man” da gös te rir. Ro sa, Ka utsky adın dan do la yı sessiz kalmaz…Böy le lik le Ka utsky’ye kar şı da açık tan mü ca de le baş lar.

Ro sa, kit le gre vi ni bir se fer lik bir ey lem ola rak gör mez. Ro sa, kit le gre vi ni pro le­tar ya nı n dev rim ci kit le mü ca de le si nin bü­tün bir pe ri yo du ola rak kav rar. (bkz. R.L., “Was We iter”, C. 2, sf. 295)

Ro sa’ya kar şın Ka utsky, kit le gre vi ni laf ta red det mez, ama onu, pro le tar ya nın bur ju va zi ye ni hai vu ruş dö ne mi nin bir ey­lem bi çi mi ola rak gös ter me ye ça lı şır. (bkz. Ka utsky, “Was nun?”, Die ne ue Ze it, 29. Jahr gang, 1909/1910, C.2. s.38/39)

Ro sa, kit le gre vi için aji tas yo nu şöy le kav rı yor du: “Kit le gre vi şi arı … Al man­ya’da bu gün kü iliş ki le rin si ya si ve ta ri hi öğ re ti le ri nin hü la sa sın dan çık mak ta dır.

Kit le gre vi için böy le bi çim len miş bir aji­tas yon, Al man ya’da par ti le rin ve sı nıf a rın grup laş ma sı nı, bü tün si ya si du ru mu en kes kin bir bi çim de ay dın lat ma, kit le le rin si ya si ol gun lu ğu nu yük selt me, on la rın güç his si ni ve mü ca de le şev ki ni uyan dır ma… ola na ğı ve rir. Kit le gre vi nin tar tı şıl ma sı böy le lik le pro le tar ya nın il gi siz ta ba ka la rı­nın uya nma sı, bur ju va par ti le rin, özel lik le mer kez par ti le rin pro le ter seç men le ri nin bi ze çe kil me le ri için mü kem mel bir araç­tır” (R.L., “Er mat tung oder Kampf?” C. 2, sf. 373)

Rosa Luxemburg’un Anısına

106

Ro sa bu ra da sı nıf mü ca de le sin de öz­nel ve nes nel et ken ler den, on la rın bir bir­le riy le içi çe geç me le rin den, bir bir le ri ni ka­rşı lık lı et ki le me le rin den bah set mek te dir.

Ka utsky ise so ru nu böy le kav ra mı yor­du. O, öz nel ve nes nel fak tör le rin bir bir­le ri ne iç içe geç me le ri ni, bir bir le ri ni et ki­le me le ri ni, bu di ya lek tik ol gu yu, bi ri nin di ğe ri ne oto ma tik ola rak geç me si şek lin­de an lı yor du. Ya ni Ka utsky’ye gö re si ya si kit le gre vi, pro le tar ya nın, öz nel ve nes nel fak tör le ri n, mo ment le rinin bir bi ri ne geç ti ği dev rim ci bir ha re ket tar zı de ğil di. Ka utsky, si ya si kit le gre vi ni, top lum sal çe liş ki le rin re el ha re ke tin den ko par tıyor du. Ka utsky, si ya si kit le gre vi ni bir de fa ya mah sus olan bir ey lem ola rak tes pit edi yor ve böy le lik le onu pro le ter dev ri min ni hai ama ca yak la­şıl dı ğı dö nem ler de kul la nı la cak bir mü ca­de le bi çi mi ne in dir gi yor du. Ya ni O, si ya si kit le gre vi ni bü tün bir mü ca de le pe ri yo­du bo yun ca ge çer li olan mü ca de le bi çi mi ola rak gör mü yor, so ru na böy le yak la şan Ro sa’yı ve ta bi O’nun an la yı şı nı “dev rim vo lan ta riz mi” ola rak dam ga lı yor ve red de­di yor du.

Kı sa ca;Si ya si kit le gre vi üze ri ne tar tış ma lar,

Al man Sos yal De mok rat Par ti si’nde iki ye ni akı mın oluş ma sı na ne den ol mu ş­tur. Bun lar dan bi ri si “mer kez”di. Mer kez, opor tü nist ler le dev rim ci ler ara sın da bir yer de ol ma nın ifa de siy di. Ta bi bu, gö rü­nüş te böy ley di. Mark sist söy lem le ri söz de kul la nan bu grubun, ger çek te re viz yo nist içe rik le ri ni giz le me ye ça lı şı yor du.

Bu g ru bun ba şı nı çe ken Al man es ki sos yal de mok ra t la rın dan ve II. En ter nas­yo nal’in ön der le rin den Karl Ka utsky idi.

Ro sa, Al man dev rim ci iş çi ha re ke tin de si ya si kit le gre vi ü ze ri ne tar tış ma lar sü­re cin de Ka utsky’nin opor tü nist an la yı şı nı

ilk gö ren ler den ve ona kar şı mü ca de le nin ba şı nı çe ken ler den bi riy di.

1911-’19­ArasındaRosa­Luksemburg1910­’11’den kat le dil di ği ta ri he ka­

dar Ro sa’yı Al man ya’da ki ve ulus la ra ra sı plan da ki iliş ki le rin/çe liş ki le rin ge liş me si ne pa ra lel ola rak çok yön lü ve yo ğun bir mü­ca de le için de gör mek te yiz. Bun dan do la­yı Ro sa’nın si ya si ya şa mın da ki en ol gun bu dö ne mi ni kro no lo jik ola rak ele al ma yı doğ ru bu lu yo ruz.

1910’dan son ra Al man sos yal de mok­rat ba sı nın da em per ya lizm so ru nu ge niş çap ta tar tı şı lır. Hil fer ding’in “Fi nans Ka­pi tal”i 1910’da, Ro sa’nın “Ser ma ye nin Bi ri ki mi” 1913’de ya yın lan mış tı. 1912’de de Al man Sos yal De mok rat Par ti si, em­per ya lizm so ru nu nun tar tı şıl ma sı nı par ti kong re si prog ra mı na al mış tı.

Ro sa, bu dö nem de bü tün si ya si so­run la rın ne de ni ni, çı kış nok ta sı nı em per­ya lizm de arı yor du. Ta bi ki bu nun mad di ne den le ri var dı: Em per ya lizm ol gu su ve onun tar tı şıl ma sı si ya si ve eko no mik ge­liş me nin ve bu nun sı nıf mü ca de le si ni et ki­le me si nin bir so nu cuy du. Ge liş me ler pro­le tar ya nın sı nıf mü ca de le si nin o za ma na ka dar ki tak ti ği ni göz den ge çir me yi zo run­lu kı lı yor du. Bu ay nı za man da opor tü niz­me kar şı da bir mü ca de ley di.

Ro sa, “mi li ta rizm ve em per ya liz min so run la rı bu gün si ya si ya şa mın mer kez ek se ni ni olu ştu ru yor” tes bi tin den ha re ket edi yor du. (R. Luksemburg, c. 3, s. 95) Ro­sa, “eko no mik ve si ya si alan da bü tün … ge liş me nin ol du ğu ala met, … so run la rın in dir gen di ği for mül em per ya lizm dir” di yor­du. (c. 3, s. 193). 1914’de ise Ro sa, ser­ma ye nin dün ya ha ki mi ye ti ni kur du ğu nu

Rosa Luxemburg’un Anısına

107

ama ay nı za man da da ni hai so nu nu ilan et ti ği ni tes pit edi yor du. (bkz. c.3 s. 436).

Bu dö nem, opor tü nist le rin Al man em­per ya liz minin ya yıl ma cı po li ti ka la rı nı des­tek le dik le ri ve ya kü çük bur ju va te mel de eleş tir dik le ri bir dö nem di. Ro sa ve ya kın mü ca de le ar ka daş la rı, par ti ye ha kim olan opor tü nist le rin Al man em per ya liz mi ne kar şı ta vır la rı nı baş tan be ri ye ter siz bu lu­yor lar dı. On lar, Al man em per ya liz mi ne ve mi li ta riz mi ne kar şı mü ca de le nin pro le ter sı nıf ba kış açı sın dan ele alın ma sı ve ona gö re ha re ket edil me si ge rek ti ği ni vur gu lu­yor lar dı. 1899, 1905, 1906, 1909 ve 1910 dö nem le rin de par ti yi bu an la yı şa çek mek için mü ca de le eden le rin baş ta ge len le rin­den bi ri de Ro sa’ydı.

1910’a ge lin di ğin de SPD ol duk ça bü­yük bir par ti ko nu mun day dı. 1910 yı lın­da par ti nin ka yıt lı üye sa yı sı 720.038’e ulaş mış tı. Par ti nin et kin li ği al tın da ki sen­di ka la rın sa yı sı 53, üye sa yı la rı da iki mil­yon dan faz lay dı. Böy le bir par ti nin em per­ya list çağ da ge li şen çe tin mü ca de le le re ha zır ol ma sı Ro sa için bü yük bir önem ta şı mak tay dı. Ro sa ve ya kın mü ca de le ar ka daş la rı bu ger çek ten ha re ket ede rek şu tes pi ti ya pı yor lar dı: Pro le ter mü ca de le bi çim le ri ka çı nıl maz ola rak sı nıf mü ca de­le si nin eko no mik ve si ya si ko şul la rın dan do ğar lar. Bu nun için, pro le tar ya nın tak tik mü ca de le araç la rı ve ya pro le ter mü ca de­le bi çim le ri ye ni ge liş me le re te ka bül et me­li dir; bu ge liş me ler gö zö nün de tu tu la rak de ğiş ti ril me li dir.

Ro sa, “Je na Par ti Kong re si’den Son ra” ad lı ma ka le sin de şöy le di yor du:

“Em per ya list dö nem, son yıl la rın kes­kin le şen iliş ki le ri, bi zi ye ni du rum lar ve gö rev ler le kar şı ka rı şı ya bı ra kı yor. Par ti ye ge niş kap sam lı bir ha re ket li lik, vu ru cu luk ve sal dı rı gü cü ver me, kit le le ri se fer ber

et me, do lay sız et ki le ri ni olay la rın ke fe si ne at ma zo run lu lu ğu… bü tün bun lar ‘es ki de­nen miş tak tik’in dış sal bi çim le ri ne sı kı ca sa rıl mak da ha faz la şey ler ge rek tir mek­te dir. Ya ni … bu es ki de nen miş dev rim ci tak ti ğin ar tık kit le ey lem le ri nin ye ni bi çim­le ri ni ge rek li kıl dı ğı an la yı şı nı zo run lu kıl­mak ta dır.” (R.L. “Nach dem Jen aer Par te­itag” c.3, s. 351/352)

Bu an lam da Ro sa, 1905’te iş le me ye baş la dı ğı si ya si kit le gre vi ni 1911­1914 ara sın da da ye ni den ele alır. Ka pi ta list ge­liş me nin bu ye ni dö ne min de ­em per ya list çağ da­ bü tün önem li si ya si so run la rın çö­zü mün de kit le le rin ak tif ro lü ne Ro sa bü­yük de ğer ve rir;

“En önem li si ya si so run la rın, ar tık sa­de ce, ge niş kit le le rin biz zat mü da ha le­le riy le et ki le ne bi le cek le ri bir aşa ma da ya şı yo ruz. Ulus la ra ra sı dev rim de ki ani dö nü şüm ler, sa vaş teh li ke si … kit le le rin ey le mi ni zo run lu kıl mak ta dır. Şa yet kit­le ler be lir le yi ci mo ment ler de açı ğa çık­maz lar sa, par ti nin ey le mi nin ko lu ka na dı kı rıl mış olur.” (R.L.”Tak tisc he Fra gen” c.3, sf.248)

Kit le ey le mi, si ya si kit le gre vi ve par­ti! Ro sa bu ol gu la rı, opor tü nist le rin ak si ne bir bi rin den ko puk ola rak ele al mı yor du. Ro sa açı sın dan par ti, ide olo jik, si ya si ve ör güt sel bir ön cüy dü ve onun gü cü kit le­ler le olan ba ğı na bağ lıy dı. O, bu ko nu da şöy le di yor du:

“… halk kit le le ri ile ör güt çe kir de ği ara­sın da can lı bir kan do la şı mı olur sa, ay nı na bız atı şı her iki si ni can lan dı rır sa, (iş te o za man) sos yal de mok ra si de bü yük ta ri hi ey lem le re ye te nek li ol du ğu nu gös ter miş olur” (R.L. a.g.k. sf.252)

Em per ya lizm, par ti, kit le vb. ko nu lar da Ro sa’nın Al man opor tü nist le ri ne yö nelt ti­ği eleş ti ri ler, opor tü nist le ri çi le den çı kar­

Rosa Luxemburg’un Anısına

108

tır, ki şi sel sal dı rı ya yö nel tir. 1911 dö ne mi SPD için de baş ta Ro sa ve K. Li ebk necht ol mak üze re ko mü nist ler ile opor tü nist ler ara sın da mü ca de le nin ve çe liş ki le rin kes­kin leş ti ği bir sü reç olur.

Par ti nin mer kez ve ye rel yö ne tim or­gan la rı na çö rek len miş olan opor tü nist ler, kit le le ri, par ti üye le ri ni sü rü ola rak gö rü­yor lar, on la ra ken di si ya si an la yış la rı nı em po ze edi yor lar dı. Par ti yö ne ti mi ile ta­ban ara sın da ki iliş ki, bü rok rat iliş ki le ri ne dö nüş tü rül müş, ta ba nı n ini si ya ti fi bo ğul­muş tu. Opor tü nist ler par ti di sip li ni ni, bü­rok ra tik iliş ki le rin bir yan sı ma sı na in dir ge­miş ler di.

Ro sa’nın par ti ko nu sun da le ni nist kav­ra yı şa var ma sı ge cik me li ol muş tur. O, bu ko nu da her za man doğ ru gö rüş ler sa­vun ma mış tır. Em per ya list çağ da par ti ör­güt len me si nin na sıl ol ma sı ge rek ti ği ni ilk kav ra yan ve bu doğ rul tu da ulus la ra ra sı iş çi ha re ke tin de çe tin mü ca de le ve ren Le­nin’di. Le nin, par ti ör güt len me sin de de­mok ra tik mer ke zi yet çi li ği esas alı yor du. Ro sa Luksemburg ise bu nu bir ölçüde kü­çümsüyordu. O, haklı olarak “kokuşmuş bir ceset” dediği Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin yönetici takımı opor tü nist le rin bü rok ra tik mer ke zi yet çi li ğiy le de mok ra tik mer ke zi yet çi li ği bir bi ri ne ka rış tı rı yor du. Ro sa’nın bu ko nu da ki kafa karışık lı ğı na bir kaç ör nek ve re bi li riz;

“Bü yük halk kit le si nin ey lem ye te ne­ği ve si ya si vu ru cu lu ğu, bu kit le nin ön­cü sü, sos yal de mok rat par ti ör güt le rin de bir leş miş, en iyi, en ay dın çev re ler ken­di le ri ta ra fın dan kit le ola rak ini si ya tif ve ba ğım sız lık ge liş tir mez ler se, yu ka rı dan emir gel me si ni bek le yen (kit le ler) na sıl ge liş sin? Bi zim gi bi kit le ha re ket le ri için ey lem di sip li ni ve tu tar lı lı ğı ha ya ti bir so­run dur… Sos yal de mok rat di sip lin, 800

bin par ti üye si nin bir mer ke zi ya pı nın, par ti yö ne ti mi nin ira de si ne bo yun eğe ce­ği an la mı na as la gel mez… Gün lük si ya si uya nık lı ğın ve ini si ya ti fin bü tün bu mu az­zam gö re vi ni, ya kın da bir mil yon üye ye çı ka cak par ti ör gü tü nün pa sif kala rak em­ri ni bek le di ği par ti yö ne ti mi ne dev ret mek, pro le ter sı nıf mü ca de le si açı sın dan en ters olan şey dir.” R.L. “Wi eder Mas se und Füh rer” c. 3, s. 38/39)

Ay nı ya zı sın da Ro sa, dün ya da hiç bir par ti yö ne ti mi nin bü tün par ti nin ener ji si­nin ye ri ni ala ma ya ca ğı nı, pro le ter kit le nin biz zat ken di si nin ön der ol du ğu nu ya zar. (bkz. agy., sf.41/42)

Gör dü ğü müz gi bi bu an la yış lar hiç de Le nin’in par ti öğ re ti si ne te ka bül et mi yor­lar. Ro sa, Al man opor tü nist le ri nin par ti de ha kim kıl dık la rı bü rok ra tik mer ke zi yet çi lik­le, pro le ter, dev rim ci bir par ti de ye ni bir ni­te lik ka za nan de mok ra tik mer ke zi yet çi li ği bir bi ri ne ka rış tır dı ğı ve so nu cu nun ne an­la ma gel di ği ni kav ra ma dı ğı için ön der ler ör güt len me si ni, ya ni yö ne ti ci le rin ör güt çü ro lü nü kü çüm sü yor du. Ro sa, ay nı za man­da kit le nin ken di si ni biz zat ön der ola rak gö rmek le, kit le ey lem le rin de ki ken di li ğin­den li ği abar tı yor du. Ro sa’nın bu an la yış­la rı nı; yoz laş mış par ti yi aşa ğı dan yu ka rı­ya doğ ru dü zelt mek, par ti de mok ra si si ni aşa ğı dan yu ka rı ya doğ ru ger çek leş ti re rek par ti yi ye ni den dev rim ci leş tir mek ça ba la­rıy la bir leş ti rir sek, Al man “sol la rı”nın le ni­nist par ti ko nu sun da bel li bir dö nem ha yal pe şin de koş tuk la rı nı gö rü rüz. Ni te kim bu ha yal ci lik Spar ta kus ha re ke tin de de ken­di ni gös ter miş ti. SPD’nin 1914’te ki iha ne ti Ro sa’nın gö zü nü aça cak tır.

Ro sa 1910’a ka dar olan dö nem de, par ti ye kar şı yap tı ğı eleş ti ri ler ne olur­sa ol sun, bü tün önem li so run lar da par ti yö ne li mi doğ rul tu sun da ha re ket et miş ti.

Rosa Luxemburg’un Anısına

109

1910’dan son ra ise, yö ne ti me çö rek len­miş olan opor tü niz me kar şı mü ca de le nin sert leş me si ne pa ra lel ola rak, Ro sa ile SPD’nin yol la rı ay rıl ma sü re ci ne gir miş ti.

Ro sa, em per ya liz mi kav ra dık ça ve ya onu bü tün yön le riy le kav ra dık ça, opor tü­niz me kar şı mü ca de le si de sert le şi yor du. Çün kü o, böy le ce em per ya lizm le opor­tü nizm ara sın da ki ba ğı gö rü yor ve kav­rı yor du. Ne var ki, par ti nin ön der ro lü nü küçümse me si, Al man pro le tar ya sı nın pro le ter sı nıf mü ca de le si nin ge liş me si ni olum suz yönde et ki li yor du.

I. Em per ya list sa vaş pat lak ver miş ti. Bu nun so nu cu ola rak mü ca de le de, ya­şa mda ve tak tik sel an la yış lar da çok şey de ğiş miş ti. Her ta ra fı bir ya sak lar dal ga sı sar mış tı. As ke ri ida re, sa vaş kar şı tı bü tün ey lem le ri ya sak la mış, bas kı me ka niz ma­sı nı ge çer li kıl mış tı. 4 Ağus tos 1914’te ise par la men to da ki sos yal de mok rat grup, sa vaş kre di le ri ne “evet” oyu nu ver miş ti. Böy le lik le SPD, Al man em per ya liz mi nin baş lat tı ğı sa va şı açık tan açı ğa des tek li yor ve onay lı yor du. Bu ra da em per ya lizm le opor tü niz min uz laş ma sı söz ko nu suy du.

Bu açık iha ne ti, ge li şen du ru mu de ğer­len dir me ama cıy la 4 Ağus tos 1914 ak şa­mın da H. Dunc ker, H. Eber le in, J. March­levs ki, F. Meh ring, W. Pi eck ve E. Me yer, Ro sa’nın Ber lin’de ki evin de top la nır lar. Bu olu şu ma bir kaç gün ge cik me li ola rak K. Li ebk necht de ka tı lır.

Sa vaş ön ce si dö nem de par ti kong re­le rin de bir bir le ri ni des tek le mek ten, or tak bil dir ge ler ka le me al mak tan öte ye faz la sa mi mi yet le ri, ar ka daş lık la rı ol ma yan Ro­sa ve K. Li ebk necht ara sın da sı kı bir dost­luk 4 Ağus tos 1914’ten son ra ki dö nem de baş lar. Her iki si 1914’ün Ağus tos­Ey lül’ü ara sın da ki sa yı sız top lan tı lar da bir lik te

gö rü lür ler ve opor tü nist le re (sos yal şo ve­niz me) kar şı ko nu şur lar.

K. Li ebk necht’in, 2 Ara lık 1914’te, SPD’nin par la men to da ki sa vaş kre di si ne red oyu kullanması, Al man sol la rı nı, özel­lik le Ro sa ve K. Li ebk necht’i bir bir le ri ne bi raz da ha ya kın laş tı rır.

Al man ko mü nist le ri II. En ter nas yo nal ve SPD’nin çö kü şü nü te sa dü fi bir ol gu ola rak gör mü yor lar dı. Bu ko nu da gö rüş bir li ğin dey di ler. Ve ye ni ko mü nist Al man iş çi ha re ke ti ni şe kil len dir mek için atıl ma sı ge re ken ilk adım geç miş le he sap laş mak tı.

“…Al man ya’da ye ni bir sos ya list ha­re ke tin ya ra tıl ma sı için çı kış nok ta sı, ilk adım geç miş ile kök lü bir he sap laş ma ol­ma lı dır. Sa de ce öze leş ti ri kay na ğın dan, prog ram da, tak tik te ve ör güt len me de ken di ha ta la rı mı zın ol duk ça iti na lı göz den ge çi ril me sin den ge le cek için açık doğ ru lar ka za nıl mış olur” (R.L. “Rückb licke auf die Got ha er Kon fe renz” C.4, sf. 271)

Eleş ti ri­öze leş ti ri, geç miş le ta ri hi ve ge nel he sap laş ma! Ro sa bu ko nu la­rı “En ter nas yo nal’in ye ni den in şa sı” ve “sos yal de mok ra si nin kri zi” ad lı ya zı la rın­da ele al mış tır (bkz. R.L. cilt 4, sf. 20­32 (1915), 51­164 (1916) (Ro sa’nın “sos yal de mok ra si nin kri zi” ya zı sı “Ju ni us Bro şü­rü” ola rak ta nı nır). Ro sa’nın bu ya zı sı nı de ğer len di ren Le nin, bü tün eleş ti ri le ri ne rağ men ya zı yı “fev ka la de mark sist bir ça­lış ma” ola rak gö rür (bkz. Le nin; “Ju ni us Bro şü rü üze ri ne”)

Ju ni us bro şü rü bir di zi ek sik li ği, ha ta yı da içer mek tey di. Ör ne ğin Ro sa, bu ya zı­sın da “sa va şa kar şı sa vaş”tan bah se di­yor. Ya ni bur ju va zi ye kar şı sos ya lizm için iç sa va şı gün de me ge ti ri yor du. Ama ay nı za man da, Le nin’in de yi miy le “ger çe ği so­nu na ka dar söy le mi yor, ye ni den ‘ulu sal

Rosa Luxemburg’un Anısına

110

sa vaş’ fan ta zi si ne dö nü yor du” (bkz. Le­nin, agy.)

Ro sa, 4 Ağus tos 1914’ü, Al man sos­yal de mok ra si si nin ve ay nı za man da II. En ter nas yo nal’in si ya si ola rak çö kü şü ve yı kı lı şı ba kı mın dan bir dö nüm nok ta sı ola­rak gö rü yor du. Ro sa bu ko nu da Le nin’le ay nı pa ra lel de dü şü nü yor du, ama o, bu doğ ru tes pit ler den ha re ket le par ti ko nu­sun da doğ ru so nuç la ra va ra mı yor du. Ro sa, opor tü niz me kar şı ide olo jik ­si ya si mü ca de le nin bir li ği ni ve bu nun an cak ve an cak ye ni tip te bir par ti nin mü ca de le siy le sür dü rü le bi le ce ği ni he nüz kav ra mı yor du. Bu ek sik li ği gö ren Le nin şöy le der: Ju ni­us, “Al man ‘çev re si’nden ken di ni kur ta ra­ma mış tır. Al man sol sos yal de mok rat la rı par ça lan mak tan kor ku yor lar ve dev rim ci şi ar la rı so nuna ka dar söy le mek ten çe­ki ni yor lar” (Le nin agy.) Al man sol la rı nın en bü yük ek sik li ği ola rak da Le nin şu nu tes pit eder. “Al man ya’da bü tün dev rim ci mark siz min en bü yük ek sik li ği, sı kı, il le gal ör gü tün ol ma yı şı dır” (Le nin, agy)

Al man ko mü nist le ri bu yön de ilk adım­la rı nı “En ter nas yo nal” ile at mış lar dır. Bu der gi et ra fın da to par la nan “En ter nas yo nal Gru bu” Al man ko mü nist le ri nin 4 Ağus tos 1914’ten son ra ilk ba ğım sız ör güt len me­le ri ol muş tur. Der gi de ini si ya tif Ro sa’da­dır.

Bu der gi an cak Ni san 1915’te ya yım­la nır ve as ke ri yö ne tim ta ra fın dan he men ya sak la nır.

Le nin, Al man ko mü nist le ri nin il le gal mü ca de le yü rüt tük le ri ni, il le gal der gi çı­kart tık la rı nı ve il le gal bil di ri ler da ğıt tık la­rı nı duy du ğun da çok se vi nir ve Ha zi ran 1915’te şu de ğer len dir me yi ya par; “Al­man ya’da pra tik te ye ni bir par ti, ger çek bir iş çi par ti si, ger çek bir sos yal de mok­

rat par ti bü yü yor, güç le ni yor, ör güt le ni yor” (bkz. Le nin, “II. En ter nas yo nal’in Çö kü şü”)

En ter nas yo nal Gru bu, 1916’da (Ocak ve Mart Kon fe rans la rı) Spar ta kus gru bu na dö nü şür. Kit le le rin ay dın la tıl ma sı, an tiem­per ya list kit le ey lem le ri nin ör güt len me si ve ni ha yet bu mü ca de le le ri ör güt le ye cek olan ön der li ğin ör güt len me si, Spar ta kus Gru bu’nun te mel gö rev le riy di. Bu grup­la rın oluş ma sı na, o dö nem ha pis te olan Ro sa’nın dı şa rı ya ka çı rı lan öne ri le ri yön ver miş tir. Mart 1916’da ki kon fe ran sa ise Ro sa biz zat ka tıl mış tı.

1 Ma yıs 1916’da Al man ko mü nist le­ri (Spar ta kus Gru bu) Ber lin’de (Pots dam Mey da nı’nda) 15.000 Ber lin li’nin ka tıl dı ğı sa vaş kar şı tı bir gösteri dü zen ler ler. Bu gör kem li ve cü ret kar gös te ri de “kah rol­sun hü kü met, kah rol sun sa vaş” şi ar la rı nı hay kı ran, kit le le re mal eden K. Li ebk necht ile tu tuk la nır. 10 Tem muz 1916’da da Ro­sa “ko ru ma”ya alı nır. Ya ni tu tuk la nır ve iki ay rı ha pis ha ne de kal dık tan son ra 22 Tem muz 1916’da Bres lav ha pis ha ne si ne ge ti ri lir. Ro sa’nın mü ca de le si zin dan lar da de vam eder, ya zı la rı giz li ce dı şa rı ya çı­kar tı lır.

Rus ya’da Şu bat dev ri mi pat lak ve rir. Ro sa, bu dev ri min bur ju va de mok ra tik bir dev rim ol du ğu nu tes pit eder.

“Rus ya’da dev rim ilk ham le de bü rok ra­tik mut la ki yet üze ri ne za fer ka zan dı. Ama bu za fer so nuç de ğil, ak si ne sa de ce kü­çük bir baş lan gıç tır… Rus pro le tar ya sı nın uyan mış dev rim ci ener ji si,… 1905 prog ra­mı nı, de mok ra tik cum hu ri ye ti aşa cak tır… Rus ya’da sos ya list pro le tar ya nın en acil şi arı… em per ya list sa va şın son bul ma sı­dır” (R.L. “Die Re vo lu ti on in Russ land” cilt 4, s. 243/244)

Ro sa’nın bu ko nu da ki an la yı şı de­mok ra tik dev rim le sı nır lı de ğil dir. “Ju ni us

Rosa Luxemburg’un Anısına

111

Bro şü rü”nden son ra ki za man sü re cin de Ro sa’nın ge liş ti ği ni, ba zı ha ta la rı nı gör dü­ğü nü ve le ni nist çiz gi ye yak laş tı ğı nı gör­mek te yiz. “Rus ya’da Dev rim” ya zı sın da O, şöy le di yor du.

“Bu ra da Rus dev rim ci pro le tar ya sı nın prog ra mı Rus em per ya list bur ju va zi si nin kes kin zır hı na dö nü şü yor… Tam da Rus­ya’da ba rış için ey lem …ken di bur ju va zi si­ne kar şı dev rim ci sı nıf mü ca de le si ola rak, dev let için de si ya si ik ti dar için mü ca de le bi çi min de ge li şe bi lir” (R.L. Cilt 4, sf. 244)

Ro sa, baş ka bir ma ka le sin de de Rus dev ri mi ni dün ya ça pın da önem li olan “ilk pro le ter ge çiş dev ri mi” ola rak de ğer len di­rir” (bkz. R.L. “Zwei Os terbotsc haf ten” C. 4, sf.269)

Ro sa, “Ju ni us Bro şü rü”nde em per ya­list sa va şa kar şı ulu sal bir prog ra mı al­ter na tif ola rak gö rü yor du. Le nin Ro sa’nın bu an la yı şı nı eleş tir miş ti. Ara dan ge çen za man (Rus dev ri mi, Al man ya’da sı nıf mü ca de le si nin ge liş me si vs.) Ro sa’nın bu ha ta sın dan sıy rıl dı ğı nı ve le ni nist an la yı­şa yak laş tı ğı nı gös ter mek te dir.

Ro sa, Spar ta cus Nr. 6’da (Ağus tos 1917) ya yın la nan “Acil Za man sal So run­lar” ad lı ma ka le si ni şöy le nok ta lı yor du.

“Üç yıl ön ce si gi bi bu gün de sa de ce (şu) al ter na tif var: Sa vaş ve ya dev rim! Em per ya lizm ve ya sos ya lizm! Bu gür ve açık se çik açık lan ma lı ve bun dan her kes, ken di ül ke sin de dev rim ci so nuç lar çı kart­ma lı. Bu, bu gün müm kün olan ye ga ne pro le ter sos ya list ba rış ça lış ma sı dır” (R.L. “Bren nen de Ze itfra gen” c.4, sf.289­290)

“En ter nas yo nal” der gi si, “En ter nas­yo nal Gru bu”, “Spar ta kus Gru bu”. Bü tün bu SPD’den ay rıl ma ya, kop ma ya yö ne lik “ör güt sel” adım lar tam an la mıy la le ni nist ör güt len me an la yı şı ışı ğın da ge liş ti ri le­me miş tir. Bun da Ro sa’nın, kıs men yı kıl­

ma sı na rağ men yan lış, em per ya list çağ da ge çer siz ve opor tü nist olan an la yış la rı nın et ki si bü yük ol muş tur.

Ro sa, K. Li ebk necht, C. Zet kin, W. Pi­eck ve di ğer Al man ko mü nist le ri, sos yal şo ve niz me ve sos yal pa si fiz me kar şı mü­ca de le le rin de, sa va şın so nuç lan ma sı için mü ca de le de, kı sa ca, dü ze nin yı kıl ma sı için mü ca de le de pro le tar ya nın ba ğım sız si ya si ha re ke tin den ya nay dı lar. Ya ni par­ti leş me, par ti li mü ca de le red de dil mi yor du. Ay nı za man da SPD’nin de bur ju va par ti si ol du ğu nu ka bul edi yor lar dı. Ör ne ğin Ro­sa, “yol daş la ra açık mek tup lar” ma ka le­sin de şöy le di yor du.

“Par ti ve sen di ka mer ci le ri ni, Schei de­mann ve yol daş la rı nın, Le gi en ve yol daş­la rı nın ör güt lü iş çi sı nı fı üze rin de ki ha ki­mi yet le ri ni; bu, Al man bur ju va zi si nin iş çi sı nı fı üze rin de ki mu az zam za fe ri dir. … Ser ma ye ye kar şı so syal de mok rat par ti­nin ve sen di ka la rın bay ra ğı al tın da mü ca­de le ye çe ki len kit le ler, bu gün tam da bu ör güt ler ta ra fın dan ve bu ör güt ler için de bur ju va zi nin bo yun du ru ğu na, mo dern ka­pi tal iliş ki le rin baş la ma sın dan bu ya na hiç (ko şul ma dık la rı) bir tarz da ko şul du lar.” (R.L. “Of fe ne Bri efe Ge sin nungsfre un de, C. 4, sf. 235”)

Ro sa’ya gö re Al man sos yal de mok ra­si si par ça lan mış tır, bağ rın da an ta go niz­ma ta şı mak ta dır. (“Bur ju va zi­pro le tar ya; sos ya lizm­em per ya lizm” bkz. agy. sf.233)

Bü tün bu doğ ru dü şün ce le ri sa vu nan Ro sa, es ki sap lan tı sın dan bir tür lü kur tu­la maz: Par ti ta ba nı nı ör güt le ye rek bü rok­rat ön der li ği yık mak ve par ti yi ye ni den ka­zan mak!

Ro sa’nın “24 Mart Der si” baş lı ğı nı ta şı­yan ma ka le si, Spar ta kus Gru bu ta ra fın dan Ni san 1916’da il le gal bil di ri ola rak da ğı tı­lır. Ro sa bu bil di ri de “yol daş lar, ha ta la rı­

Rosa Luxemburg’un Anısına

112

mız dan öğ ren mek… ta ri hi gö re vi miz dir” de me si ne rağ men ade ta inat eder ce si ne ken di si, ken di ha ta sın dan öğ ren me mek te di re tir. O, de vam la şöy le der;

“… Bi zim için çok önem li olan En ter­nas yo nal’in ve par ti nin ah la ki çö kü şü; bü tün bun lar en azın dan şu ka zan cı sağ­la ma lı dır. Ay dın la tıl mış iş çi le rin kit le le ri ken di ka der le ri ni ken di el le ri ne al ma yı, ön der le ri ni dev rim ci sı nıf mü ca de le si nin sey ri ne zor la ma yı ve iler let me yi öğ re ni­yor lar” (R.L. “Die Leh re des 24. März” c. 4, sf.183­184)

Ro sa ay nı ma ka le sin de de vam la şöy­le der;

“Par ti; ... yö ne ti ci ler, mil let ve kil le ri ve­ya re dak tör ler de ğil dir. Par ti; ... ör güt lü pro le tar ya nın kit le le ri dir. Bu, sos ya list sı­nıf mü ca de le si nin ru hu dur. Par ti siz si niz! bun dan do la yı, yük sek mev ki ler de ki ha­in ler ta ra fın dan … em per ya liz min ya ma ğı du ru mu na ge ti ri len par ti yi ye ni den fet het­mek için işe ko yulun.” (sf. 185)

Ro sa’nın bu an la yış la rı şu kök lü ha ta­sı nı bir kez da ha gös te ri yor; kit le le rin ba­ğım sız ha re ke ti ni, kit le ler de ki ken di li ğin­den li ği abart mak, par ti ön der li ği nin ro lü nü kü çüm se mek, le ni nist par ti an la yı şı nı kav­ra ma mak. İş te ti pik bir an la yı şı:

“ Rus iş çi le ri nin el bet te ki ör güt le ri, se­çim der nek le ri, ba sı nı ve sen di ka la rı yok, ama ik ti dar la rı ve et ki le ri için be lir le yi ci olan şey le ri var: Sos ya lizm için ta ze mü ca de le ru hu, ka rar lı ira de, sı nır sız fe da kar lık… İş­çi sı nı fı, el bet te ki ör güt süz ola rak uzun dö­nem ey lem ka bi li yet li ka la maz. Bun dan do­la yı emi niz ki, Pe ters burg’da, Mos ko va’da, bü tün Rus ya’da iş çi sı nı fı… ken di ör gü tü­nü ya ra ta cak tır” (R. Luksemburg “Rus sic­he Prob le me” c.4, sf. 257)

Böy le lik le Ro sa, Şu bat 1917 dev ri min­de bir ta raf tan kit le le rin ken di li ğin den li ği ni

abar tır ken, di ğer ta raf tan Bol şe vik le rin ör­güt lü fa ali ye ti ni yok sa yı yor. Rus pro le tar­ya sı ken di ör gü tü nü ya ra ta cak tır!

Ro sa, par ti ko nu sun da Rus dev ri min­den yan lış so nuç lar çı ka rı yor du. Bol şe­vik ör güt len me yi kü çüm se yen ve ya yok sa yan Ro sa, Rus ya’da dev rim ci kit le ha­re ke ti nin ken di ör gü tü nü ya ra ta ca ğı nı ve Al man ya’da da böy le bir ge liş me ola ca ğı­nı sa nı yor du. Ro sa’ya gö re Al man ya’da ge li şen dev rim ci kit le mü ca de le si, Al man sos yal de mok ra si sin de ki bir avuç ha ini, çü rü müş un sur la rı, tas fi ye ci le ri sö küp ata­cak tı. (bkz. R.L. c.4, sf. 232­236)

Ro sa’da ör güt sel ba ğım sız lık ko nu­sun da opor tü niz me kar şı mü ca de le de Le­nin’in an la yı şı ve ce sa re ti yok tu. Öy le ki, O, Bre men li sol ra di kal le rin, ba ğım sız bir par ti kur ma an la yış ve ça ba la rı nı çok sek­ter bir şe kil de red de di yor du. (bkz.”Rückb­lic ke auf die Gothaer Konferenz”, c.4, s. 270­274)

Al man ko mü nist le ri par ti ko nu sun da ha ta üs tü ne ha ta iş ler ler. Mer kez ci ön der­ler, “Al man ya Ba ğım sız Sos yal De mok rat Par ti (USPD)’yi ku rar lar. Bu par ti nin esas gö re vi, gi de rek dev rim ci le şen ve Spar ta­kus Gru bu’na yö ne len kit le le ri fren le mek, ye ni bir tu zak ta top la mak tı. Ro sa, bu par­ti ye ka tı la rak, onu iç ten dev rim ci leş tir mek ama cıy la Spar ta kus Gru bu’nun par ti ye ka tıl ma sı nı onay lar. Bu ko nu da O, şu an­la yış tay dı;

“… Ye ni par ti de… ‘en ter nas yo nal’ yö­nü ney se öy le ka la cak. O, her han gi bir fay da cı lık tan do la yı ye ni par ti ye gir me­di… O, ye ni par ti yi ile ri ye doğ ru zor la mak, onun uya ran kal bi ol mak için, … par ti de ki ger çek ön der li ği üst len mek için ye ni par­ti ye gir di” (R.L.”Rückb lic ke…” c.4 s.273)

Şüp he siz USPD (ku ru luş 6­8 Ni san 1917) için de Spar ta kus Gru bu, ba ğım­

Rosa Luxemburg’un Anısına

113

sız, ken di bü tün lü ğü nü ko ru yan bir grup ola rak kal dı. Ama bu par ti ye ka tı la rak dev rim ci leş tir mek ha ya li, bu bü yük ha ta, Al man ya’da ger çek ko mü nist par ti si nin ku rul ma sı nı ge cik tir di. Bu ha ta, Al man­ya’da dev rim ci du ru mun ol gun laş ma ya baş la dı ğı bir dö nem de iş le ni yor du. Ka sım 1918 dev ri min de Al man ko mü nist le ri nin par ti siz ol ma la rın da ve kit le le ri ML par ti ön der li ğin de mü ca de le ye sü re me me le rin­de Ro sa’nın olum suz “kat kı sı” hiç de kü­çüm se ne mez.

Ro sa’nın sos ya list Ekim Dev ri mi’ne yak la şı mı na ge lin ce:

Ro sa, Ekim Dev ri mi’nin ateş li sa vu nu­cu la rın dan bi ri dir. Ro sa için Ekim Dev ri mi en ter nas yo nal sos ya liz min şe re fi ni kur ta­ran bir dev rim dir. O bu ko nu da şöy le di­yor du;

“Ba tı’da sos yal de mok ra si nin kay bet ti­ği bü tün dev rim ci şe ref ve ey lem ye te ne ği, Bol şe vik ler ta ra fın dan tem sil edil di. Onun (Bol şe vik le rin çn.) Ekim ayak lan ma sı, sa de ce Rus dev ri mi için ger çek kur tu luş de ğil di, ak si ne en ter nas yo nal sos ya lizm için de bir şe ref kur ta rı cı lı ğıy dı” (R.L., “Zur Rus sic hen Re vo lu ti on”, c.4, sf.341)

Ro sa, “Sa vaş, Ulu sal So run ve Dev­rim” üze ri ne ma ka le sin de de Ekim Dev­ri mi’ nin ulu sal ve ulus la ra ra sı özel li ği ne dik ka ti çe ke rek şöy le der;

“Rus dev ri mi ve onun or ta ya çı kart tı ğı Bol şe vik ha ki mi yet, sos yal dev rim so ru­nu nu ta ri hin gün de mi ne koy du. O, ser­ma ye ile emek ara sın da ki sı nıf çe liş ki si ni ta ma men ge nel ola rak uç nok ta sı na ka­dar kes kin leş tir di… Bol şe vik ha ki mi ye ti, uy sal laş mış iş çi sı nı fı ha ya li ni yık tı. Al man sos yal de mok ra si si ve onun izin de bü tün en ter nas yo na li de son 30 yı lın pra ti ği sa­ye sin de do ğan … ya şa ma ve ya şat ma … ha ya li ni (sı nıf uz laş ma cı lı ğı kas te di­

li yor çn.) ber ta raf et ti. Ha şin yum ru ğuy la Rus dev ri mi … par la men ta riz min son ya­rım yüz yı lı ta ra fın dan ya ra tı lan sos ya lizm ve ka pi ta lizm ara sın da ki Mo dus Vi ven di’yi (uz laş ma yı) yık tı ve sos ya liz mi, se çim aji­tas yo nu nun çok uzak ge le ce ğin za rar sız bir dev ri mi ol mak tan (çı kar ta rak) … gü­nün çok cid di bir so ru nu yap tı” (R.L. C.4, sf. 370)

Ekim Dev ri mi Ro sa’nın Bol şe vik le re olan ve yu kar da be lirt ti ği miz, kü çüm se­me, yok say ma tu tu mu nu da de ğiş ti rir. O, bu ko nu da şöy le der;

“Le nin­par ti si, ger çek dev rim ci bir par­ti nin gö rev le ri ni kav ra yan, bü tün ik ti dar pro le tar ya ve köy lü kit le le ri ne şi arıy la dev­ri min de va mı nı ga ran ti le yen par tiy di…

Bol şe vik ler, der hal ik ti da rı ele ge çir me­nin ama cı ola rak bü tün ve kap sam lı dev­rim ci prog ra mı yü rür lü ğe koy du lar, bur­ju va de mok ra si si nin ga ran ti ye alın ma sı için de ğil, ak si ne sos ya liz min ger çek leş­ti ril me si ama cıy la pro le tar ya dik ta tör lü ğü.” (R.L. “Zur Rus sischen Re vo lu ti on c.4 sf. 341)

Ro sa, baş ka bir ya zı sın da da Bol şe vik­ler için şöy le der;

“Bol şe vizm, pra tik dev rim ci sos ya lizm için, iş çi sı nı fı nın ik ti da rı ele ge çir me de­ki bü tün ça ba la rı için, pa ro la ol du.” (R.L., “Über Krieg, nationale Frage und Revolu­tion”, C.4, sf. 371)

Ro sa, her za man, her ko nu da Le nin ve bol şe vik ler le ay nı pa ra lel de ol ma sa da on lar dan öğ re ne cek ve bu nu açık ça ifa de ede cek ka dar al çak gö nül lüy dü:

“Söy le ye bi li riz ki, ye ni den Marks’ın ya­nın da yız ve Rus Bol şe vik le ri ne if ti ra lar ya­pıl dı ğın da şu ya nı tı ver me yi unut ma ma lı­yız. Şim di ki dev ri mi ni zin ABC’si ni ne re de öğ ren di niz? Rus lar dan al dı nız: İş çi ve as­

Rosa Luxemburg’un Anısına

114

ker şu ra la rı. Dün ya dev ri mi için ilk şi ar la rı atan Rus dev ri miy di.”

Ka sım 1918’de olay lar, ge liş me ler bir­bi ri ni ko va lar. 3 Ka sım’da Ki el’de si lah lı ayak lan ma baş la mış tır. 8 Ka sım 1918’de Ro sa, Bres lav ha pis ha ne sin den kur ta­rı lır. Ama or ta da par ti yok tur. 11 Ka sım 1918’de Spar ta kus Gru bu, Spar ta kus Bir­li ği’ne dö nüş tü rü lür. Ve bu bir lik, “Bü tün İk ti dar Kon sey le re” şi arını atar. Ama Bir lik, par ti de ğil dir. Ve ni ha yet iç sa va şın ate­şi için de 30 Ara lık 1918 ­ 1 Ocak 1919’da top la nan Al man ko mü nist le ri, Al man ya Ko mü nist Par ti si’ni ku rar lar.

SPD hü kü me ti, Al man pro le tar ya sı­nın ge li şen mü ca de le sey ri için de mev cut dü ze ni yı ka ca ğın dan kork mak ta dır. Kar­şıdev rim bu ge liş me yi en gel le mek, ye­ni doğ muş par ti yi yok et mek için 4 Ocak 1919’da pro vo kas yo na gi ri şir. Ber lin po lis mü dü rü Emil Eich horn’u gö re vin den alır. Bu nun üze ri ne 5 Ocak’ta yüz bin den faz­la iş çi KPD ve USPD’nin or tak çağ rı sı­na uya rak so ka ğa dö kü lür ler. “Kah rol sun Ebert­Sche ide mann” diyerek po lis mer ke­zi ne doğ ru yü rür ler. Ay nı gü nün ge ce sin­de iş çi ler, “İle ri”nin bi na sı nı ve baş ka bur­ju va ba sı mev le ri ni iş gal eder ler. 6 Ocak ta USPD’nin sağ cı ön der le ri, kar şıdev rim ci SPD hü kü me ti ne, “kan dö kül me si ni” en­gel le mek için gö rüş me tek li fi ya par. Bu nu red de den KPD, “Dev rim Ko mis yo nu”nda­ki tem sil ci le ri ni 8 ocak ta çe ker. Genç par ti, ayak la nan iş çi ler le bir lik te çok güç lü kar­şıdev ri me kar şı kah ra man ca sa va şır. Ne var ki, iş çi sı nı fı ye ni lir. Bu ye nil gi Al man ko mü nist le ri ne ve ta bii baş ta da Ro sa’ya bü yük ve acı bir ders olur. O ye nil gi nin he­men ar ka sın dan, ye nil gi nin ne de ni ola rak şu nu söy le ye cek tir;

“Son gün le rin kri zi, kit le le re çok önem­li ve çok acil ders ler çı kart tı rı yor. Ye ter siz

ön der li ğin şim di ki du ru mu ile Ber lin iş çi­le ri nin ek sik olan ör güt mer ke zi sa vu nu­la maz. Dev rim da va sı nın iler le me si ge re­ki yor sa, po le tar ya nın za fe ri ve sos ya lizm rü ya dan öte ye geç me liy se, dev rim ci iş çi sı nı fı kit le le rin mü ca de le ener ji si ni yön len­di ren ve de ğer len dir me yi kav ra yan dü zey­de yö ne ti ci or gan la rı nı ya ra ta cak tır. (R.L. Ver sa gen der Füh rer C.4, s. 527/528)

Al man te kel ci ser ma ye si, her şey den ön ce de onun hü kü met te ki SPD’si, ko mü­nist avı ör güt ler. Kar şı dev rim, ön der le rin kel le si ni is te mek te dir. SPD’nin mer kez or­ga nı “İle ri”, yüz ler ce ölü var, on la rın ara­sın da ne den Ro sa ve Karl yok di ye “şi ir” ya yın lar. Ve ni ha yet kar şı dev rim Karl ve Ro sa’yı 15 Ocak 1919’da Ber lin’in Wil­mers dorf sem tin de bir ev de ele ge çi rir. Po lis mer ke zi ola rak kul la nı lan Edern Ote li’ne ge ti ri lir ler. On la rı otel de kat let me­yi gö ze ala ma ya rak, ha pis ha ne ye gö tü­rü yo ruz di ye ara ba ya bin di rir ler. Ara ba da ka fa la rı ezi le ne ka dar dö vü lür ler ve kur­şun la nır lar. K.Li ebk necht’in ce se di Ti er­gar ten sem tin de ıs sız bir kö şe ye atı lır ken, Ro sa’nın ce se di Land wehr Ka na lı’na atı lır ve ay lar son ra bu lu nur. Karl’ın ce na ze si 25 Ocak 1919’da kal dırılır. Cesedi 1 Ha­ziran gecesi sözkonusu kanal üzerin deki Freiarc hon Köp rüsü kenarın da bulunan Rosa’nın cenazesi, gör kem li bir yürüyüş­le 13 Haziran 1919’da kaldı rılır. On ların mezar ları yan yanadır.

Rosa’nın son yazısı 14 Ocak 1919’da “Kızıl Bay rak”ta yayın lanır. “Ber lin’de Dü­zen Hakim dir” baş lığını taşıyan bu maka­lesini Rosa, dün ya proletar yasının eş siz kar talı, o cüret kar teoris yen ve ateş li ajita­tör şöy le nok talar:

“Ön der lik başarısız kal dı. Ama ön der lik kit leler den ve kit leler arasın dan yeniden yaratıl malıdır, yaratılacak tır. Kit leler belir­

Rosa Luxemburg’un Anısına

115

leyicidir, on lar, dev rimin nihai zaferinin kurulacağı kayadır. Kit leler tavın day dı. On lar bu ‘yenil gi’yi, ulus lararası proletar­yanın gücü ve gururu olan o tarihi yenil­gilerin bir uz vu olarak şekil len dir diler. Ve bun dan dolayı bu ‘yenil gi’den geleceğin zaferi gelişecek tir.

‘Ber lin’de Düzen Hakim dir!’ Siz kör ha­fiyeler! Düzeniniz kum üzerine in şa edil­miş tir. Yarın dev rim yeniden ‘takır takır’ yük selecek tir ve kor kunuza inat güm bür güm bür ilan edilecek tir.

Var dım, varım, varolacağım!”

Alman İşçi Sınıfı Geleneğinin Bir Parçası ve Devamı:

Ba ba Wil hel m ve oğul Karl Liebknecht

ÖN­SÖZ­YE­Rİ­NE“K. Li ebk necht… Bu is mi bü tün ül ke le­

rin iş çi le ri ta nı yor lar. An tant ül ke le rin de bu isim pro le tar ya nın çı kar la rı için bir ön de rin sa da ka tı nın, sos ya list dev ri me bağ lı lı ğı­nın sem bo lü dür. Bu isim ka pi ta liz me kar şı ger çek ten dü rüst, ger çek ten fe da kar, acı­ma sız mü ca de le nin sem bo lü dür. Bu isim, em per ya liz me kar şı uz laş ma sız mü ca de­le nin, söz de de ğil fi ili yat ta mü ca de le nin, tam da ken di ül ke si ni em per ya list za fer­le rin sar hoş lu ğu nun sar dı ğı za man da bü­yük fe da kar lık ge rek ti ren (mü ca de lenin) sem bo lü dür.” (Le nin, “Ame ri ka ve Av ru pa İş çi le ri ne Mek tup”tan c.28, sf. 445)

“Sos ya list ler K. Li ebk necht’in şi arı nı ka rar lı bir şe kil de ha ya ta ge çir me ye ko­yul ma lı lar dır. Kit le le rin bu is me gös ter dik­leri sem pa ti, devri mci ça lış ma nın müm kün ve va de di ci ol du ğu nun ga ran ti ler in den bi ri si dir. Sche ide mann ve yan daş la rı nın,

Ka utsky ve yan daş la rı nın bu is me kar şı ta vır la rı bir iki yüz lü lük ör ne ği dir. Söz de ‘Bü tün ül ke le rin K. Li ebk necht le ri bir le şin ‘ önün de eği li ni yor, ger çek te ise K. Li ebk­necht’in tak ti ği ne kar şı mü ca de le edi li yor.

K. Li ebk necht sa de ce Sche ide mann­cı lar dan (Re na udel, Plec ha nov, Bis so la ti) de ğil, Ka utsky’in akı mın dan da (Lon gu et, Axel rod, Tu ra ti) kop tu.

K. Li ebk necht, da ha 2 Ekim 1914’de par ti baş kan lı ğı na yaz dı ğı mek tu bun da şöy le di yor du: ‘En de rin ka na ati me gö re Al man par ti si nin, şa yet sos yal de mok rat ola rak ta nım lan ma hak kı nı kay bet mek is­te mi yor sa, şa yet şim di ta ma men kay bet ti­ği say gın lı ğı ye ni den el de et mek is ti yor sa, de ri den ili ğe ka dar ye ni len mek zo run da ol du ğu nu açık la dım.’

Bü tün par ti ler Li ebk necht’in bu şi arı­nı ken di şi ar la rı yap ma lı lar ve bu şi arın Sche ide mann cı la rı, Le gi en le ri, Re na­

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

117

udel le ri, Plec ha nov la rı, Van der vel de le ri ve yan daş la rı nı par ti den at mak sı zın ve ya Ka utsky, Lon gu et ve Merr he im la kar şı ta­viz kar po li ti ka la rın dan kop mak sı zın ger­çek le şe bi le ce ği ne inan mak el bet te ki gü­lünç tür” (Le nin; “Ro hent worf der The sen”, C. 23, sf. 219­220)

***“Li ebk necht’le bir lik te ol ma nın an la mı

şu dur: 1) Esas düş ma na ken di ül ken de sal­

dır mak; 2)Ken di ül ke nin (ve sa de ce yurt dı şı nın

de ğil) sos yal yurt se ver le ri ni teş hir et mek, on la ra kar şı mü ca de le et mek… on lar ile sol ra di kal le re kar şı bir leş me mek,

3) Ken di ül ken de sa de ce sos yal yurt­se ver le ri de ğil, sos yal pa si fist le ri ve ‘mer­kez ci ler’i de açık ça eleş tir mek ve on la rın za af a rı nı teş hir et mek;

4) Par la men ter kür sü yü pro le tar ya yı dev rim ci mü ca de le ye ça ğır mak için, si lah­la rın yön de ğiş tir me si için kul lan mak;

5) San sür süz bil di ri ler da ğıt mak, izin­siz gös te ri ler dü zen le mek (Li ebk necht’in tu tuk lan dı ğı Ber lin’de Pots dam Mey da­nı’nda ki gi bi)

7) Cep ha ne iş çi le ri ni gre ve ça ğır mak (‘En ter nas yo nal’ Gru bu nun san sür süz bil­di ri ler ya yım la ya rak yap tı ğı gi bi)

8) Açık tan açı ğa şim di ki ken di ni re­for mist fa ali yet ile sı nır la yan par ti le rin ta­ma men ‘ye ni len me’ zo run lu lu ğu na işa ret et mek ve ona gö re ha re ket et mek. Li ebk­necht’in yap tı ğı gi bi

9) Em per ya list sa vaş ta ana va tan sa­vu nu cu lu ğu nu açık ça red det mek;

10) Sos yal de mok ra si için de re for miz­me, opor tü niz me kar şı bü tün cep he de mü ca de le et mek,

11) Bü tün ül ke ler de özel lik le Al man­ya’da, İn gil te re’de, İs viç re’de sos yal yurt­

se ver li ğin ve opor tü niz min ön cü lü ğü nü oluş tu ran sen di ka ön der le ri ne kar şı da ke­sin ta vır al mak vs.” (Le nin, “Vor ge tä usch­ter oder wirk lic her Sumpf” C. 23, sf.294)

***“Prav da cı la rın ve sa de ce bi zim, sa­

de ce ve sa de ce Al man sos ya list le ri nin (‘Spar ta küs ve ‘iş çi po li ti ka sı’), K. Li ebk­necht’in po li ti ka sı na, ya ni Al man ya’da iç bir li ğin yı kıl ma sı po li ti ka sı na ka tı lan grup­la rın bir li ğin den ya na ol du ğu muz ger çek­tir. K. Li ebk necht’in po li ti ka sı, sa de ce laf­ta de ğil, ger çek te Al man ya’da iş çi le rin ve ka pi ta list le rin ‘iç bir li ği’nin yı kıl ma sın dan oluş mak ta dır.

Al man ka pi ta list le ri nin ve on la rın Wil­helm’inin; em per ya list ler, ye ni hay dut lar ol du ğu nun tam bi lin ciy le K. Li ebk necht da ha Ey lül 1915’te Zim mer wald Kon fe­ran sı’ na bir mek tup gön der di. Bu mek­tup, Li ebk necht o za man le gal fa ali yet yü rüt tü ğü için açık lan ma dı, ama Zim mer­wald’da ha zır olan her kes bu mek tu bu ta nır.

Bu mek tup (şu) şi arı içe ri yor du. Akım­lar (iki par ti, iki uz laş maz an la yış çn.) ara­sın da uz laş ma de ğil, sa vaş.

Yol da şı mız K. Li ebk necht Al man ya’da ‘iç bir li ği’n pro pa gan da sı nı şöy le ya pı yor­du.

Ta lan cı em per ya list fe tih sa va şı nı so­nuç lan dır mak ve bü tün in san lı ğı ser ma­ye nin bo yun du ru ğun dan kur tar mak için Al man ya’da K. Li ebk necht gi bi, Rus ya’da Prav da cı lar gi bi ha re ket eden o sos ya list­ler, ya ni her bir ül ke nin ka pi ta list le ri ile, hiç bir ül ke nin Plec ha nov’u ile, her bir ül­ke nin ‘mer kez ci ler’i ile iş çi le rin ‘iç bir li ği ni’ yı kan ve bü tün ül ke le rin iş çi le ri nin bir li ği ni sağ la yan sos ya list ler, bü tün ül ke ler de ka­pi ta list ler ta ra fın dan ya lan yağ mu ru na tu­tul du lar ve iha net le suç lan dı lar.

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

118

(Le nin; “Va tan daş! Ka pi ta list le rin Yön­tem le ri nin Ne den İba ret Ol du ğu nu Kav ra” c.24, s.117,118,119)

Ber lin’de ki Rus Sos ya list Fe de ra tif Sov yet Cum hu ri ye ti tem sil ci si ne telg raf: “K. Li ebk necht’e en sı cak se la mı mı zı he­men ile ti niz. Al man ya’nın dev rim ci iş çi le­ri nin tem sil ci le ri nin zin dan dan kur tul ma­sı, şim di Al man ya’da ve bü tün dün ya da gö rü len mu zaf fer sos ya lizm ça ğı nın ye ni bir dö ne mi nin işa re ti dir.” Rus ya Ko mü nist Par ti si (Bol şe vik) Mer kez Ko mi te si adı na, Le nin­Swerd low­Sta lin, 23 Ekim 1918.

***İlk ba har 1848. Al man ya’ da yız. Bü yük

Fran sız dev ri mi nin (1789) es tir di ği öz­gür lük ve de mok ra si rüz ga rı, o bü yük dü­şün ce ler Al man ya’ya ka dar gel miş. Köy­lü sü, za na at çı sı, ay dı nı ayak ta. Kü çü cük dev let ler den ve dev let çik ler den olu şan o za ma nın Al man ya’sın da po lis güç le ri nin “iş ten” do la yı baş la rı nı ka şı ya cak bi le za­man la rı yok; ayak lan ma ya, öz gür lük sa­va şı na çağ rı ya pan bil di ri le rin, ya zı la rın ya sak lan ma sı, ha re ke tin bas tı rıl ma sı ge­re ki yor. Aji ta tör le rin, öz gür lük ve de mok­ra si için pro pa gan da ya pan la rın tu tuk lan­ma sı ge re ki yor vs. vs.

Al man ya’nın kö le lik ten ve bas kı dan kur tul ma sı için dö ne min sa vaş çı la rı, mü­ca de le ci le ri yi ne dö ne min şart la rı nın el­ver di ği oran da ör güt le ni yor lar. Pa ris bir çok la rı için öz gür lü ğün ve dev ri min mer­ke zi du ru mun da dır. Al man ya’nın kur tu lu­şu için mü ca de le Pa ris’te ör güt le ni yor. Bu ör güt le yi ci ler ara sın da genç hu kuk öğ ren­ci si Wil helm Li ebk necht bu lun mak ta dır (do ğu mu, 28 Mart 1826).

W. Li ebk necht ay dın bir ai le nin ço cu­ğu dur. Genç lik he ye ca nıy la do lu dur ve Al man ya’nın kur tu lu şu için ta sar la dı ğı plan da ol duk ça sa de dir; ken di le ri ni “ko­

mü nist” ola rak gö ren bir avuç en ya kın ar ka daş ıy la ve bir bö lük pa ra lı as ker le bir lik te Al man ya’nın kur tu lu şu nu ör güt­le mek! Ne var ki, W. Li ebk necht bu ma­ce ra ya gi ri şe mez. Çün kü has ta lı ğı onu en gel ler. Ama genç Wil helm boş dur maz ve ey lül 1848’de ye ni ilan edil miş olan Bad Cum hu ri ye ti’nin yar dı mı na ko şar, bir kı sım en ya kın ar ka daş la rıy la bir lik­te. Bü tün si la hı bir so pa dan ve es ki bir tü fek ten iba ret tir, ama sa vaş çı la rı nın sa­yı sı kı sa bir za man da 4000’e çık mış tır. Ne var ki bu dö nem zar fın da Bad Cum­hu ri ye ti’nin Stu e ve Hec ker gi bi ön der le ri hü kü met as ker le ri ne ye nik düş müş ler dir. Wil helm’in “or du su” da hü kü met güç le ri ta ra fın dan Ka ra or man lar’da dar ma da ğın edi lir. Wil helm, kaç ma ola na ğı ha zır lan­dı ğı hal de, kaç maz. Bir kı sım ar ka da­şıy la bir lik te tu tuk la nır. 8 ay tu tuk lu luk dö ne min den son ra ma yıs 1849’da mah­ke me ye çı kar tı lır. Ül ke de dev rim ci ka ba­rış de vam et mek te dir. Bu nun et ki siy le sav cı, Wil helm ve ar ka daş la rı nın be raa­tı nı ta lep eder ve bu ara da halk tu tuk lu la­rı kur ta rır. Ama on lar bu kur tu luş tan hiç mem nun kal ma mış lar dır. Çün kü si ya si sa vun ma için ha zır lan mış lar dır.

1849 se ne si ka rı şık bir se ne dir. Bu se ne için de Gü ney Al man ya’da öz gür lük mü ca de le si do ruk nok ta sı na ulaş mış ve gi de rek sön me ye baş la mış tır. Wil helm ve ar ka daş la rı ye ni bir lik ler kur mak ve mü ca­de le yi de vam et tir mek için bir çok de ne me­de bu lun muş lar dır. Ama so nuç alı na ma­mış tır. Ge ri ci lik ha kim gel miş, köy lü lü ğü ve iş çi sı nı fı nı ye ni den bas kı al tı na al mış­tır. Dev ri min ön der le ri de ken di ara la rın da söz dü el lo su na gi riş miş ler dir.

Wil helm kı sa bir Fran sa zi ya re tin den son ra İs viç re’ye ge çer. “De mok ra si”nin be şi ği, Wil hel m’i fa ali ye tin den do la yı ül ke­

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

119

den çı ka rır. O da Lond ra’ya ge çer. Marks ve En gels ile iliş ki ye ge çer.

Wil helm I’in kral ol ma sın dan do la yı ilan edi len af tan ya rar la nan ço ğu dev rim ci Al­man ya’ya dö ner. Bun lar ara sın da Wil helm de var dır. Wil helm dö nün ce Ber lin’de, Nord de utsc he All ge me ine Ze itung’un yurt dı şı re dak si yo nu nu üst le nir. Ama bu gö rev de uzun sü re ka la maz. Bis marck’ın baş kan lı ğı nı yap tı ğı hü kü met söz ko nu su ga ze te yi sa tı n a lır. Böy le lik le ra di kal­de­mok ra tik bir ga ze te sus tu ru lur.

Son ra ki yıl lar Bis marck mut la ki ye ti ne kar şı mü ca del ey le do lu dur. Kü çük grup la­ra bö lün müş Al man iş çi ha re ke ti ni to par­la mak, bir par ti al tın da bir leş tir mek, W.Li­ebk necht ve Agust Be bel gi bi ön der le rin önün de du ran en acil gö rev di.

Al man­Fran sız sa va şın dan kı sa bir za man ön ce Wil helm ev le nir. 13 Ağus tos 1871’de Karl do ğar. Karl’ın doğ du ğun da ba ba sı ve Be bel “va ta na iha net”ten do­la yı yar gı lan mak ta dır lar. On la rın ye ga ne “suç”la rı Al man­Fran sız sa va şı için kre di açıl ma sı nın oy lan ma sın da ta raf sız kal ma­la rıy dı ve sa va şın iler le yen (ikin ci aşa ma­sın da da) Pa ris ko mü nar la rıy la da ya nış­ma için de ol duk la rı nı açık la ma la rıy dı.

Wil helm Li ebk necht ve Agust Be bel’in Al man­Fran sız sa va şı nın ilk aşa ma sın da, sa vaş kre di si için ta raf sız kal ma la rın da be lir le yi ci olan an la yış la rı şöy ley di:

“Her ha ne dan lık sa va şı nın il ke li kar şı tı ola rak, sos yal­cum hu ri yet çi ola rak ve mil­li yet far kı gö zet mek si zin bü tün bas kı la ra kar şı mü ca de le eden, bü tün bas kı al tın da tu tu lan la rı bü yük bir kar deş bir li ğin de bir­leş tir me ye ça lı şan En ter nas yo nal İş çi Bir­li ği’nin üye le ri ola rak ne doğ ru dan ne de do lay lı ola rak şim di ki sa vaş tan ya na ol du­ğu mu zu açık la ya bi li riz. Ve bun dan do la yı oy ver mi yo ruz” (Agust Be bel; Aus ge wa­

ehl te Re den und Schrif ten, C.G. s. 308. Ber lin 1983)

Se da nı mu ha be re sin de Fran sız lar ye­ni lir ve Fran sız mo nar şi si çö ker. Sa vaş, Al man lar açı sın dan ar tık fe tih sa va şı na dö nüş müş tür. Bu şart lar da Al man par la­men to sun da sos yal­de mok rat mil let ve kil­le ri sa vaş kre di le ri ni red de der ler. Wil helm Li ebk necht an la yış ta dır:

“Tem muz ayın da sa vaş ilan eden hü kü­met yok edil di (Fran sız hü kü me ti kas te ri li­yor, çn). Onun ön de ri Prus ya kra lı nın kar­de şi dir. O kral va ri lüks için de ya şar ken… her şe ye rağ men ve her şe ye rağ men kar deş hal kı mız olan ve bi zim le ba rış is te­yen Fran sız hal kı na kar şı mü ca de le de Al­man sa vaş çı la rı… Wil he lhö he’de ki al ça ğın ‘sev gi li’ kar de şi ol mak tan sa Fran sız hal­kı nın ve Fran sız iş çi le ri nin kar de şi ol mak bel ki da ha şe ref i dir… İl hak (El sas­Loth rin­gen kas te di li yor, çn) bi ze ba rış de ğil, bi la­kis sa vaş ge ti ri yor. Ve o (il hak, çn) ba rış tan son ra da sü rek li bir sa vaş teh li ke si oluş tur­ur ken, Al man ya’da as ke ri dik ta tör lü ğü sağ­lam laş tır ı yor” (A. Be bel, age. s. 320­321).

Al man bur ju va zi si A. Be bel ve W. Li­ebk necht’i sus tur mak ta ka rar lı dır. On la rın sus tu rul ma sı, Al man iş çi sı nı fı ha re ke ti ne, Al man sos yal­de mok rat ha re ke ti ne vu ru­la bi le cek en bü yük dar be dir. Bu nun için Al­man bur ju va zi si, A. Be bel , W. Li ebk necht ve Adolf Hep ner hak kın da va ta na iha net da va sı tez gah lar. 11­26 Mart 1872’de Le­ip zig’de yü rü tü len mah ke me bur ju va zi nin umut la rı nı su ya dü şü rür. Çün kü Be bel ve Li ebk necht 14 gün lük du ruş ma nı nın her se fe rin de mah ke me yi kür sü ola rak kul­lan ır lar, “da va cı” ola rak ha re ket eder ler ve sos ya list dü şün ce le ri sa vu nur lar.

W. Li ebk necht, bu du ruş ma lar da di ğer şey le rin ya nı sı ra bu gün de ge çer li li ği olan şu te zin tes bi ti ni ya pı yor du:

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

120

“Bis marck va ri Prus ya­Al man ya gi bi bir dev let, ka der ci zo run lu luk ile men şei sa­ye sin de zo ra da ya nan yok olu şa mah kum­dur… Mu ha re be mey da nın da doğ muş dar be nin, sa va şın ve yu ka rı dan dev ri min ço cu ğu, dur ma dan, din len me den dar be­den dar be ye, sa vaş tan sa va şa ko şa cak tır ve ya sa vaş mey da nın da par ça la na cak tır ya da aşa ğı dan dev ri me ye nik dü şe cek tir. Bu do ğa ka nu nu dur.” (Der Hach ver ratsp­ro zess W. Li ebk necht, Be bel, Hep ner vor dem Schw ur ge richt zu Le ip zig von 11. bis 26 Ma erz1872 ...)

Mah ke me A. Ba bel ve W. Li ebk necht’i iki se ne li ği ne “ka le” hap si ne mah kum eder.

Al man bur ju va zi si nin, sos ya list le ri sus­tur mak için yü rüt tü ğü bü tün ça ba sı, po­li siy le, mah ke me siy le tüm ku rum la rı nın bas kı sı amaç la na nın tam ter si bir so nuç ve rir. Bu kar şı dev rim ci sal dı rı Al man iş çi ha re ke ti nin bir leş me si ne (Las sal’cı la rın ve Ei se nach’cı la rın bir leş me si), dev rim­ci le rin mü ca de le için de yet kin leş me le ri ne ne den olur. Al man sos yal de mok rat ha re­ke ti mü ca de le için de güç le nir.

Bü tün bun lar he nüz ço cuk olan Karl’ın gö zü önün de ce re yan eder. O, ba ba sı nın ve yol daş la rı nın mü ca de le si ni, evet “ka­der”le ri ni ço cuk ken ya şar. Da ha o çağ da, ge le ce ği ni be lir le yen iz le nim ler el de eder. Da ya nış ma nın, sı ra dan mü ca de le ci ol ma­nın, fe de kar lı ğın vs. ne ol du ğu nu genç lik ça ğı na gir me ye baş la yan Karl öğ re nir, tat­bik eder. O’nda Prus ya ge ri ci li ği ne, bas­kı ya ve sö mü rü ye kar şı kor kunç bir kin do ğar. Karl 19 ya şın day ken Al man sos yal de mok rat ha re ke ti nin Prus ya sı kı yö ne ti mi üze ri ne za fe ri ni ya şar. Karl, si ya si ola rak da ba ba sı nın oğ lu dur. O, ba ba sın dan al­dı ğı mi ra sı gö tü re bi le cek çağ da dır ar tık.

K.­Li­ebk­necht’in­Genç­li­ği­ve­Genç­lik­İçin­Mü­ca­de­le­siBis marck kö tü ün lü “Sos ya list ler Ya­

sa sı”nı yü rür lü ğe koy du ğun da Karl 7 ya­şın day dı. Al man bur ju va zi si bü tün bas kı araç la rı nı ha re ke te ge çir miş ve Al man sos yal de mok rat ha re ke ti ni il le ga li te ye it miş ti. Bir çok dev rim ci nin, ön de rin mad­di ya şam ola nak la rı yok edil miş ti. Sos yal de mok rat ba sı nın ya sak lan ma sıy la Li ebk­necht ai le si de ge çim der di ne düş müş tü. 7 ço cuk lu Li ebk necht ai le si ol duk ça mi sa­fir per ver di. Ve ken di le rin den da ha da kö tü du rum da kal mış olan dev rim ci le re Li ebk­necht le rin ka pı la rı da ima açık tı. Karl, böy­le si şart lar da bi linç li ola rak özel mül ki ye te kar şı ka yıt sız bir şe ki le eği til di. O da ha ço cuk luk ça ğın da, “be nim” di ye in san oğ­lu nun en çok ağ la dı ğı çağ da, baş ka la rıy­la pay laş ma sı nı öğ re ne rek ye tiş ti. Karl’ın pay laş ma dı ğı tek şey ba ba sı nın ona bol­ca ver di ği ki tap la rıy dı. Karl nis be ten kü­çük yaş ta ulu sal eko no mi üze ri ne li te ra tür oku ma ya baş lar. Ama il gi ala nı bu nun la sı nır lı kal maz ve o, dün ya bi lim le ri üze ri­ne de bir çok ki tap okur. O, bu yüz den de cid di ve ti tiz bir araş tır ma cı ola rak ye ti şir.

Wil helm Li ebk necht 7 Ağus tos 1900’de ölür. Al man sos yal de mok rat ha re ke ti nin bu bü yük ku ru cu su ve ön de ri nin ce na ze­si ne yüz bin ler ce in san ka tı lır. Ba ba sı nın öl dü ğü ay da Al man sos yal de mok rat par­ti si ne üye olan Karl, hu kuk eği ti mi gör müş ve kar de şiy le bir lik te Ber lin’de avu kat lık bü ro su aç mış tır.

Avu kut K. Li ebk necht genç li ğe özel lik le de iş çi genç li ğe özel bir il gi duy mak ta dır. Bun dan do la yı dır ki par ti için de dev rim ci ka nat, iş çi genç lik K. Li ebk nech t et ra fın­da top lan mış tır. Ar tık re viz yo nist yön le ri iyi de n i yi ye açı ğa çı kan ka nat ve bun lar ara sın da Ebert, genç li ğin sı kı bir şe kil de

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

121

mark sist te mel de si ya si ola rak ye tiş ti ril­me si ne kar şı dır.

Mar ksiz me iha net eden opor tü nist le re kar şı K. Li ebk necht , genç li ğin eği til me­si ko nu sun da da çe tin mü ca de le ler ve rir. K. Li ebk necht’in çı kış nok ta sı şu dur; em­per ya list çağ la bir lik te da ha ge niş genç lik kit le si iş çi sı nı fı na ka tıl mak ta, her ta raf ta ba ğım sız genç lik ör güt le ri doğ mak ta dır. Bu alan da fa al ol mak, genç lik için, onu ka­zan mak için mü ca de le yü rüt mek par ti nin gö re vi dir. “Genç li ğe sa hip olan, or du ya sa hip tir” slo ga nıy la K. Li ebk necht Al man iş çi genç li ği ni mark sist te mel de eğit mek ve ör güt le mek için par ti nin opor tü nist ka­na dı na kar şı mü ca de le yi yıl ma dan sür dü­rür.

O, 22 Ey lül 1906’da iş çi genç li ğe hi tap eder ken, di ğer şey le rin ya nı sı ra şöy le der;

“Genç pro le ter ler, şim di ye ka dar, ka­pi ta list kül tür süz lü ğün pro le ter öz gür lü ğe ola nak ta nı dı ğı oran da öz gür dü nüz. Ka tı mi li ta riz min siz le ri zor la dı ğı kö le ci lik ve bas kı ya oran la aç lık kır ba cı öz gür lü ğün bir sem bo lüy dü...

Ana va ta nı ko ru mak! Çin’de ki, Af ri ka sö mür ge le rin de ki ‘kah ra man lı ğı mı zı’ dü­şü nün… Bu nun ana va ta nı ko ru may la il­gi si ne! Sa de ce dış düş ma na kar şı de ğil, ha yır, iç düş ma na kar şı mü ca de le için de hiz met ede cek si niz. İç düş man kim dir? emir üze ri ne an ne ye, ba ba ya, kar de şe ateş ede cek si niz. Siz le re grev kı rı cı lı ğı yap tı ra cak lar… İç düş man! Bu, ba ba nız­dır, ana nız dır, kar de şi niz dir, ar ka da şı nız­dır. Bu bü tün pro le tar ya dır, ege men ler le ba ğı ol ma yan her kes tir. Bu bu gün siz ler­si niz. Ter his ol duk tan son ra da yi ne siz ler ola cak sı nız. Siz ler bu iç düş ma na kar şı mü ca de le ye, ken di ni ze kar şı mü ca de le ye çağ rı lan lar sı nız… Si lah al tı na alı nan pro­le te r or du nun saf a rı na ge ri dö ne cek si­

niz.” (K. Li ebk necht; Ge sam mel te Re den und Schrif ten, C. 1. s. 183, 187, 188, 189, Ber lin 1958)

30 Ey lül 1906’da K. Li ebk necht Al man genç lik ör güt le ri nin ilk kon fe ran sı na ka tı lır. Ora da mi li ta rizm ve an ti­mi li ta rizm üze ri­ne bir ko nuş ma ya par. Bu ko nuş ma onun “En ter nas yo nal Genç lik Ha re ke ti nin Özel Ola rak Dik ka te Alın ma sı Te me lin de Mi li­ta rizm ve An ti­mi li ta rizm” ya pı tı na te mel teş kil eder. K. Li ebk necht’in bu alan da ki dü şün ce le ri, ulus la ra ra sı genç lik ha re ke­tin de bü yük yan kı uyan dı rır. K. Li ebk necht da ha zi ya de genç li ğe hi tap eder. Söz le ri en çok, en iyi genç lik ta ra fın dan din le ni len ve kav ra nan bir li der ola rak yük sel mek te­dir.

Karl Li ebk necht’in mi li ta rizm ve an ti­mil ta rizm üze ri ne ya zı la rı, sa vun duk la rı onun genç li ğe ver di ği öne min bir ifa de si ola rak gö rül me li dir. Onun te mel eser le rin­den olan “Mi li ta riz ve An ti­mi li ta rizm” ça lış­ma sı nın baş lı ğın da “ulus la ra ra sı genç lik ha re ke ti nin özel ola rak dik ka te alın ma sı” iba re si nin bu lun ma sı bo şu na de ğil dir.

Karl Li ebk necht’in bu ça lış ma sı 1907’de ya yın la nır. O dö nem ki sos ya list iş çi genç li ğin do ğu şu bir kaç se ne ön ce­si ne da ya nı yor du ve Prus ya mi li ta riz mi­ne kar şı mü ca de le için de ge li şi yor du. Sos ya list genç lik ha re ke ti nin bu ge liş me şart la rın da ya yın la nan “Mi li ta rizm ve An ti­Mi li ta rizm” ya zı sı, mi li ta riz min iş le vi ni teş­hir et mek te, onun ki min elin de, ki me kar­şı bir bas kı ara cı ol du ğu nu gös ter mek te çok önem li bir ma ter yal di. Karl Li ebk necht mi li ta riz min, ha kim sı nıf a rın elin de, “iş çi düş ma nı” olan iş çi sı nı fı nı ve tüm emek çi­le ri bas kı al tın da tu ta rak on la rın mü ca de­le si ni bas tır mak için el zem bir araç ol du­ğu nu, mi li ta riz min an cak ve an cak sı nıf ı top lum lar da söz ko nu su ola ca ğı nı çok ka­

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

122

rar lı ve ener jik bir şe kil de her yer de; her fır sat ta par ti kong re le rin de vur gu lu yor du.

Mi li ta riz min em per ya list bur ju va zi açı­sın dan ne den li önem li ol du ğu nu ve ona kar şı mü ca de le den ay nı bur ju va zi nin ne den li ra hat sız ol du ğu nu Karl Li ebk necht söz ko nu su ça lış ma sın da şöy le di le ge ti ri­yor du: “Mi li ta rizm nok ta sın da ge ri ci lik ve ka pi ta lizm ol duk ça du yar lı; on lar de mok­ra si ve iş çi sı nı fı na kar şı en önem li ik ti dar po zis yon la rı nı mi li ta rizm le sa vu na cak la rı­nı çok iyi kav ra dı lar” (K.L.C.L,S.414)

Karl Li ebk necht mi li ta riz me kar şı ör­nek alın ma sı ge re ken bir mü ca de le ver­miş tir. O, Al man sos yal de mok rat la rı nı, mi li ta riz mi sis te ma tik ola rak teş hir et me­ye teş vik et miş tir. Karl Li ebk necht mi li ta­rizm le il gi li bü tün ma ter yal le rin ha zır lan­ma sı na ve de ğer len di ril me si ne çok önem ver miş tir. Bu ma ter yal ler ge nel aji tas yon ve pro pa gan da da; par la men ta rist fa ali­yet te; ba sın da; top lan tı lar da vs. sis te ma­tik ola rak de ğer len di ril miş tir. Ona gö re sis tem li bir an ti mi li ta rist aji tas yon, özel­lik le as ker lik ça ğı na gel miş genç ler, an­ne ler ve genç li ği et ki le yen nis pe ten yaş lı iş çi ler ara sın da yü rü tül me liy di.

Em per ya list sa vaş teh li ke si bü yü mek­te dir. Bu teh li ke , genç lik ör güt le ri ni de can lan dı rır. Karl Li ebk necht’in ini si ya ti fi üze ri ne 1907’de (Stutt gart’ta) sos ya list genç lik en ter nas ya nal kon fe ran sı ger­çek leş ti ri lir. Karl Li ebk necht bu kon fe ran­sın baş ka nı dır ve ora da sos ya list genç­lik ör güt le ri nin en ter nas yo nal iliş ki ler inin ku rul ma sı na ka rar ve ri lir. Stut gart Kon­fe ran sı’nda Karl Li ebk necht ön der li ğin de sos ya list genç lik ha re ke ti nin esas gö rev­le ri tar tı şı lır ve ba zı tes bit ler ya pı lır. Mi li­ta riz me kar şı mü ca de le; sos ya list eği tim; genç iş çi le rin ve çı rak la rın eko no mik ola­rak ko run ma le rı vs.

Bu top lan tı da Karl Li ebk necht sos ya­list genç lik ör güt le ri nin en ter nas yo nal iliş­ki bü ro su na se çi lir.

Karl Li ebk necht’in genç lik ara sın da ki mü ca de le si ve “Mi li ta ri zim ve An ti­Mi li ta­rizm” ya zı sı, bur ju va zi yi ol duk ça ra hat sız et mek te dir. Öy le ki, ya zı ba sı lır ba sıl maz ha re ke te ge çen bur ju va zi ya sa ğı nı kor ve ki ta bı top la tır. Ba sı me vin den ki ta be vi ne va ra na ka dar bu ki tap la il gi li olan her kes bur ju va zi nin bas kı sı na uğ rar. Karl Li ebk­necht ise ba ba sı nın oğ lu ol du ğu nu gös te­rir. Ya zı sıy la il gi li ola rak hak kın da açı lan mah ke me yi si ya si kür sü ola rak kul la nır. Karl Li ebk necht’in Al man ge ri ci li ği ne ve mi li ta riz mi ne kar şı ta viz siz mü ca de le si, onu teş hir et me si ge niş iş çi kit le le ri ara­sın da ge niş yan kı uyan dı rır. Bu sa de ce Al man ya ile sı nır lı kal maz. Bur ju va zi, Karl Li ebk necht’i bir bu çuk se ne li ği ne “Ka le” hap si ne mah kum eder. O, zın dan day ken de mü ca de le si ni sür dü rür. O, “Ça lı şan Genç lik” de gi si nin 8. sa yı sın da (1 Ağus­tos 1908) şöy le der:

“Pro le ter genç lik he re ke ti, mo dern iş çi ha re ke ti nin zo run lu bir par ça sı dır. Pro le­ter genç lik, iş çi sı nı fı nın ru hu ve ba ca ğı­dır. Öz gür genç lik ör gü t le ri , ku ru luş amaç­la rı nı, as la mo dern iş çi ha re ke ti ne hiz met et me k ten, iş çi le rin mü ca de le ör güt le ri için ön okul ol ma ka tan fark lı ola rak kav ra ma­dı lar. Her ye ni ha re ket gi bi, genç lik ör güt­le ri de iş çi sı nı fı ta ra fın dan ta nın ma yı zor mü ca de le sü re cin de el de et ti ler.” (Karl Li­ebk necht, C. 2 s. 245, Ber lin 1960)

Karl Li ebk necht genç lik ko nu sun da sa­de ce bur ju va zi ye kar şı mü ca de le et mi yor­du. Par ti de ki re viz yo nist ler, sen di ka la rın ba şı na çö rek len miş dü zen un sur la rı da, genç li ğin özel lik le de iş çi genç li ğin Karl Li ebk necht ta ra fın dan ak tif, sos ya list bi­linç le ye tiş ti ril me sin den ra hat sız olu yor ve

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

123

pro le ter genç lik ha re ke ti ni boğ ma ya ça lı­şı yor lar dı.

Karl Li ebk necht ölü mü ne ka dar pro le­ter genç li ğin da va sı na sa dık kal mış, onu her yer de, her fır sat ta sa vun muş tur. O, pro le ter genç li ğin yaş lan ma yan ön de ri ola rak kal mış tır. Sa va şa kar şı iş çi genç­li ğin ör güt len me si mü ca de le sin de; sa vaş ca ni le ri ne kar şı mü ca de le için genç li ğin ör güt len me sin de; Ka sım Dev rim i gün le­rin de Al man iş çi genç li ği K. Li ebk necht’i hep ya nın da bul muş tur.

Karl Li ebk necht Ka sım Dev ri mi dö ne­min de “Jun ge Gar de”nin 1. sa yı sın da (27 Ka sım 1918) “Dev rim de Pro le ter Genç lik” ad lı ma ka le si nde şö y le di yor du:

“Pro le tar ya nın dev rim ci genç li ği; o, şim di ye ka dar ki Al man dev ri mi nin en sı­cak, en te miz ale viy di; o, ge le cek ve gel­mek zo run da olan ye ni dev ri mi n; Al man ve dün ya pro le tar ya sı sos ya list dev ri mi nin sön mez, en kut sal, en şid det li ale vi ola­cak tır.” (Karl Li ebk necht, C. 9 s. 629)

Ge­ri­ci­li­ğe­Kar­şı­Mü­ca­de­le­de­Karl­Li­ebk­necht­Al man ya’nın ge liş me si çe liş ki liy di;

1848 bur ju va de mok ra tik dev ri miy le ül ke­nin ulu sal bir li ği sağ la nma mış tı. Ter si ne Bis marck’ın yu ka rı dan dev ri miy le; bas­kı ve zor ba lık la sağ lan mış tı. Al man ya’da ge li şen ve em per ya list aşa ma sı na ula şan ka pi ta lizm fe oda liz mi, jun kar ci li ği tas fi ye et me miş ti. Ter si ne da ha ön ce 1848 dev­ri min de fe odal le rin ku ca ğı na sı ğı nan bur­ju va zi bu or tak lı ğı nı son ra ki dö nem ler de boz ma mış tı. Fran sa’ya kar şı sa vaş dö ne­min de ulu sal bir li ği ni sağ la yan ve Fran­sa’nın sa vaş taz mi na tı öde me le riy le de sa na yi si ni ge liş ti ren Al man ya’da olu şan te kel ci ser ma ye, jun kar ci lik le bağ la rı nı ge liş ti rmiş ve ge ri ci bir blok ku rmuş tu. Bu

blok, Al man ya’nın si ya si, eko no mik, kül tü­rel vb. ha ya tı na dam ga sı nı vu rdu.

Si ya si alan da çok ge liş miş, güç lü bir iş çi ha re ke ti nin ol du ğu Al man ya, si ya si ya pı lan ma ko nu sun da ol duk ça ge riy di. Al man ya’da ya rı­mut la ki yet çi bir re jim ha­kim di. Ül ke, her şe ye ha kim bir mi li ta rist ve po li si ye me ka niz ma ile ida re edi li yor du.

Ge li şen ve kes kin le şen em per ya list ler ara sı re ka bet, so nuç iti ba rıy la Al man em­per ya liz mi nin dün ya yı ye ni den pay laş ma ta le bi ni yük selt me si ni be ra be rin de ge tir­di. Al man bu ju va zi si ve ta bi jun ker ler bir ta raf tan sa va şın mas raf a rı nı ör ne ğin do­lay lı ver gi ler le Al man emek çi le ri ne yük ler­ken, ay nı za man da Al man hal kı nı sa vaş için ha zır lı yor lar dı. Sa vaş baş la dı ğın da ül ke için de ki bü tün mu ha le fet odak la rı yı­kıl mış, sus tu rul muş. et ki siz ha le ge ti ril miş ol ma lıy dı Al man te kel ci bur ju va zi si açı sın­dan.

Al man te kel ci bur ju va zi si bü tün ha re­ket le rin de iş çi sı nı fı nın tav rı nın ne ola bi­le ce ği ni he sa ba ka tı yor du. Bu an lam da, Al man iş çi sı nı fı ha re ke ti nin ey le mi be lir­le yi ciy di, yön ve ri ciy di. Ne var ki, Al man iş çi sı nı fı na, Al man sos yal­de mok ra si si ne ön der lik eden le rin ço ğun lu ğu ge li şen ka­pi ta liz min, em per ya liz min si ya si alan da ne le ri be ra be rin de ge tir di ği ni gö re mi yor­lar dı. Al man iş çi ha re ke ti nin res mi ön der­li ği te kel ci ser ma ye ha ki mi ye ti ni dev rim ci mü ca de le ile yık mak ve si ya si ik ti da rı ele ge çir mek için mü ca de le ye ha zır lan mak ye ri ne ha la par la men ta rist mü ca de le ile ade ta gö nül eğ len di ri yor lar dı. Ta bi ki bu, Al ma n iş çi ha re ke tin de ge liş miş olan re­viz yo niz min bir yan sı ma sıy dı. Berns te in ön der li ğin de re viz yo nist ler 1890’ın son yıl la rın dan be ri sı nıf uz laş ma sı nı, sos­ya liz me ba rış çıl ge çi şi va az edi yor lar dı. Al man iş çi ha re ke ti için de ki bu du rum,

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

124

Al man te kel ci bur ju va zi si nin işi ne çok ya­ra mış tı, O, iş çi sı nı fı için de ken di ne yan­daş bul muş tu.

Al man iş çi ha re ke ti par ça lan ma, da ha doğ ru su ay rış ma sü re ci ne gir miş ti. Berns­te in re viz yo niz mi ne kar şı il ke li ha re ket et­me ko nu sun da K. Li ebk necht mü ca de le ye da ha 1896’da baş lar. A. Be bel, re viz yo­niz mi mah kum ede r a ma o so nu na ka dar tu tar lı ta vır ala maz. Be bel’in re viz yo niz me kar şı tav rı ni ha ye tin de uz laş ma cı lık ola­rak açı ğa çı kar. Dö nek Ka utsky, re viz yo­niz me kar şı çı kar ama ken di ön der li ğin de an ti­mark sist opor tü nist bir mer ke zi ha re­ket ge liş ti rir. Bu ay rış ma dö ne min de par ti­nin sol ka na dı nı oluş tu ran Cla ra Zet kin ve Ro sa Luk sem burg, re viz yo nizm ve opor­tü niz me kar şı uz laş maz bir ta vır alır lar ve “sos yal re form ya da dev rim” gö rü şü nü or­ta ya a tar lar. K. Li ebk necht de, par ti nin sol ka na dı nın bir ön de ri ola rak ge li şir. Karl’ın kul lan dı ğı dil acı ma sız ve ol duk ça sert tir. Bu bü yük aji ta tör den sa de ce bur ju va zi de ğil, par ti li re viz yo nist ler de çok kor kar­lar, on dan çe ki nir ler.

Evet, K. Li ebk necht bü yük bir aji ta tör­dü ama o, te oris yen de ğil di. O, düş ma na ne re de, na sıl vu ru la ca ğı nı çok iyi bi li yor, her fır sa tı bu nun için de ğer len di ri yor du. K. Li ebk necht kit le le rin si ya si çı kar la rı nı çok iyi bir şe kil de sa vu nan, on la rı coş tu ran ve mü ca de le ye sevk eden bir si ya si avu kat tı. O, ge ri ci li ğin en çok kork tu ğu ger çek avu­kat lar dan bi ri siy di de. O, bir çok si ya si da­va da mah ke me yi kür sü ola rak ba şa rıy la kul lan mış tı. K. Li ebk nech t ay nı za man da bü tün ezi len le rin, emek çi le rin de avu ka­tıy dı. Bü yük aji ta tör ola rak K. Li ebk necht bin ler ce emek çi nin ka tıl dı ğı top lan tı lar da, top lum sal ya şa mın ve sos ya list ha re ke tin en önem li so run la rı na a çık lık ge ti ren, kit­le le ri em per ya liz me, ge ri ci li ğe, mi li ta riz me

kar şı ve sos ya liz m için mü ca de le ye ça ğı­ran bü yük bir kür süy dü.

K. Li ebk necht 1908’den be ri Prus ya Eya let Mec li si nin, 1912’den be ri de Al man Mi let Mec li si’ nin üye siy di. K. Li ebk necht açı sın dan par la men ter mü ca de le, pro le­ter sı nıf mü ca de le si nin an cak ve an cak bir par ça sıy dı. O, bu mü ca de le ye sü rek li böy le yak laş mış ve ona gö re ha re ket et­miş tir. K. Li ebk necht için “par la men to nun esas ik ti da rı par la men to dı şın da”ydı. Ya ni kit le le ri se fer ber et me de, ör güt le me dey di.

K.Li ebk necht par la men to yu, fe odal­bur ju va ge ri ci li ğin ço ğun lu ğu oluş tur du ğu o “ahır”ı; iş çi sı nı fı ve emek çi le rin çı kar­la rı nın sa vu nul du ğu bir si ya si are na ya dö nüş tü ren ve hak lı bir şe kil de ge ri ci li ğin kor ku lu rü ya sı olan bir ön der di.

Karl­Li­ebk­necht­ve­Em­per­ya­list­Sa­va­şa­Kar­şı­Mü­ca­de­le K. Li ebk necht sa va şa kar şı mü ca de le­

de de ör nek bir ta vır al mış tır. O, bu mü ca­de le de ne ge nel la kır tı la rı te laf fuz et miş, ne de hiç bir so rum lu luk, yü küm lü lük ta­şı ma yan açık la ma lar yap mış tır. K. Li ebk­necht, sa vaş ko nu sun da da açık ve so mut ko nuş muş tur.

K. Li ebk necht da ha 1900 yı lın da Al­man em per ya liz mi nin Çin ma ce ra sı nı mah kum et miş tir. O’nun mi li ta riz me, Al­man em per ya liz mi nin sa vaş çı ve sa vaş kış kır tı cı ha re ke ti ne ve as ke re ya pı lan kö­tü mu ame le ye kar şı mü ca de le si, bir bü tün olark “Mi li ta rizm ve An ti­Mi li ta rizm” ça lış­ma sı sa de ce Al man bur ju va zi si nin de ğil, bü tün re for mist ve re viz yo nist, opür tü nist çev re le ri de ra hat sız edi yor du. Bu nun için dir ki, K. Li ebk necht’in bu ese ri, ay nı za man da par ti için de ki re viz yo nist le re ve

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

125

opor tü nist le re kar şı da bir mü ca de le an la­mı na gel mek tey di.

K. Li ebk necht’in Al man si lah la rı na, ser ma ye si ne; do la yı sıy la ağır sa na yi ci le­re kar şı mü ca de le si sa vaş ön ce si dö nem­de yo ğun la şır. O, 18 ve 19 Ni san 1913’te­ki par le men to ko nuş ma sın da Al man ağır sa na yi ci le ri nin kir li ça ma şır la rı nı ser gi ler. Özel lik le Krupp fir ma sı nın­si lah te ke li ­ me mur la ra, hü kü met gö rev li le ri ne, su bay­la ra yıl lar ca na sıl rüş vet ver di ği ne dik ka ti çe ker.

K. Li ebk necht 26 Ni san 1913’te ki mec­lis ko nuş ma sın da Al man si lah sa na yi in ulus la ra ra sı iliş ki le ri ni teş hir eder; si lah te ke lle ri nin ül ke den ül ke ye na sıl sa vaş kış kır tı cı lı ğı yap tık la rı nı ve böy le lik le si­lah lan ma si pa riş le rin den do la yı na sıl mu­az zam bo yut lar da kâr lar el de et tik le ri ni açık lar. O, si lah te kel le riy le, dev let ile ri ge­len le ri nin “sı kı” iliş ki le ri ni isim ve re rek de açık lar. K. Li ebk necht bir ta raf tan yurt se­ver lik nağ ra la rı atan, öbür ta raf tan baş ka ül ke le rin, ör ne ğin Fran sız, Bel çi ka, Avus­tur ya si lah fir ma la rıy la an laş ma lar ya pan ve böy le lik le baş ka ül ke le re si lah sa tan Al man si lah ka pi ta list le ri ni ve on la rın “va­tan sev gi le ri”ni teş hir eder.

K. Li ebk necht, ana va ta nın dış düş­man lar dan do la yı teh li ke de ol ma dı ğı nı, ter si ne iç düş man lar dan do la yı, özel lik le de ulus la ra ra sı si lah sa na yi in den do la yı teh li ke de ol du ğu nu sa vu nur. (Bkz. K. Li­ebk necht C. VI. s. 258­296, Al man par le­men to sun da ki ko nuş ma sı)

K. Li ebk necht’in si lah te kel le ri ne ve özel lik le de Krupp te ke li ne kar şı mü ca­de le si; si lah ser ma ye si nin skan dal la rı nı ser gi le me si, bur ju va zi yi te dir gin eder. Sa­de ce Al man ya’da de ğil, ulus la ra ra sı plan­da iş çi sı nı fı nın sa va şa ve si lah lan ma­ya kar şı mü ca de le si ne kat kı da bu lu nur.

O’nun bu mü ca de le si bur ju va zi yi, Krupp fir ma sı nı çok zor du rum da bı ra kır ve o dö nem Krupp Ge nel Di rek tö rü olan Hu­gen berg şu açık la ma yı yap mak zo run da ka lır; “Krupp di ye bir ha di se ta nı mı yo rum, sa de ce Li ebk necht ha di se si ni ta nı yo rum.” (ag. ko nuş ma dan)

K. Li ebk necht’in mi li ta riz me kar şı mü­ca de le si 1944 yı lın da da ha da şid det le­nir. O, bu dö nem de Al man te kel ci bur ju­va zi si nin iç te ve dış ta sa vaş po li ti ka sı na kar şı mü ca de le ye bü yük kat kı da bu lu nur, bu mü ca de le de iş çi sı nı fı nı teş vik eder ve ge niş kit le le ri an ti­mi li ta rist mü ca de le ye sev ke der.

Sa va şa kar şı mü ca de le de K. Li ebk­necht düş ma nı dı şa rı da de ğil ül ke için de arar. O’nun açı sın dan esas düş man ül ke için de dir;

Sa vaş pat lak ve rir ve mec li sin 4 Ağus­tos 1914 ta ri hin de ki ola ğa nüs tü otu ru­mun da, Al man Sos yal De mok rat Par ti­si’nin şu açık la ma sı oku nur:

“fiim di… sa vaş ger çe ğiy le kar şı kar şı­ya yız. Düş man is ti la la rı deh şe ti bi zi teh dit edi yor. Teh li ke anın da ana va ta nı mı zı yal­nız bı rak ma yız. Hal kın ulu sal ba ğım sız lı­ğı nı ve ken di ni sa vun ma sı nı her za man ta nı mış olan En ter nas yo nal ile uyum lu luk için de ol du ğu mu zu his se di yo ruz. Ke za, is ti la sa va şı nı mah kum et mek te de onun­la uyum lu luk için de yiz. Bu te mel il ke ler­den ha re ket le biz, ta lep edi len sa vaş kre­di le ri ni onay lı yo ruz.”

K. Li ebk necht ve ba zı ar ka daş la rı, da­ha ön ce ki frank si yon top lan tı sın da sa vaş kar şı tı gö rüş le ri ni açık lar lar, bir bil dir ge su nar lar, ama red de di lir. Ne var ki, K. Li­ebk necht de, di sip lin ge re ği ka ra ra bo yun eğer. 4 Ağus tos 1914’te aman sız sa vaş kar şı tı K. Li ebk necht bü yük bir ha ta iş le­miş olur. Bu ha ta nın ya pıl ma sın da bel li

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

126

baş lı iki ne den var dı: Bi rin ci si, K. Li ebk­necht par ti nin çü rü müş lü ğü nün, düş man kam pı na geç miş li ği nin han gi ba yut lar da ol du ğu nu he men kav ra ya ma mış tı ve bun­dan do la yı, ço ğun lu ğun ka ra rı na di sip lin ge re ği uy muş tu. İkin ci si, sa vaş ön ce si dö­nem de Al man sol la rı he nüz za yıf tı lar. Her ne ka dar on lar (K. Li ebk necht, F. Meh ring, R. Lük sem berg, C. Zet kin vb.) Al man iş çi sı nı fı nın en iyi, dev rim ci, mü ca de le ci ge­le ne ği ni tem sil edi yor lar sa da, iş çi sı nı fı için de ki bur ju va zi nin tem sil ci le ri ne; opor­tü nist le re, re viz yo nist le re, bü rok rat la ra vd. kar şı mü ca de le de he nüz tam uz laş­maz tav rı ko ya ma mış lar dı.

K. Li ebk necht iş le di ği ha ta dan kı sa za man da ders çı ka rır ve çok son ra la rı “Ara lık ayın da, prog ram bo zan frank si yon di sip li ni ni la net le ye rek mec lis otu ru mun­da kre di le rin açık tan red di ne geç tim” di­ye cek tir. Ni te kim 2 Mart 1914’te K. Li ebk­necht mec lis te ya ga ne sos yal­de mo rat mil let ve ki li ola rak sa vaş kre di le ri ne kar şı “Ha yır” oyu nu kul la nır.

K. Li ebk necht’in “ha yır”ı bir oy me se­le si ola rak gö rül me me li dir. Bu baş ka so­nuç la ra, Al man iş çi sı nı fı açı sın dan olum­lu ge liş me le re çı kış nok ta sı teş kil eden tu tar lı bir ta vır dı. Karl’ın 2 Mart 1914’te­ki “ha yır”ı ar tık mark sist te mel de ide olo­jik bir li ği kal ma mış, ama bir li ğin yü zey sel ola rak de vam et ti ril di ği par ti de ger çek bö lün müş lü ğü açı ğa çık ar dı. Karl’ın “ha­yır”ı, hal kın em per ya list şart lar da ki gü ya bir li ği ni de par ça la dı. Karl, bu tu tu muy la Al man dev rim ci ha re ke ti adı na ge niş iş çi kit le le ri nin, emek çi le ri nin bü yük sem pa ti­si ni ka zan dı.

K. Li ebk necht sa va şa kar şı sür dür dü­ğü aman sız mü ca de le de bü tün dün ya da ba rış sa vaş çı la rı nın sem bo lü ola rak yük­se li yor du.

İs ter par la men to da, is ter her han gi bir top lan tı da, is ter se de ma ka la de ol sun, K. Li ebk necht her yer de “Her hal kın esas düş ma nı ‘ken di’ ül ke sin de dir” di yor du.

“Her hal kın esas düş ma nı ken di ül ke­sin de dir! Al man hal kı nın esas düş ma nı Al­man ya’da dır; Al man em per ya liz mi, Al man sa vaş par ti si, Al man giz li dip lo ma si si. Al­man hal kı, ken di ül ke sin de bu düş ma na kar şı si ya si mü ca de le de di ğer ül ke le rin pro le tar ya sıy la bir lik te ­on la rın mü ca de le­si de ken di em per ya list le ri ne kar şı dır­ sa­vaş mak la kar şı kar şı ya dır... Al man Tir pit­zan’ıy la ve Fal kon Ken hayn’la rıy la si ya si bas kı sı nın, sos yal kö le li ğin hü kü me tiy le or tak ya nı mız yok. Hiç bir şey bun lar için, her şey al man hal kı için. Her şey en ter­nas yo nal mü ca de le için…” (K. Li ebk necht C. VI II. s. 230)

Bur ju va zi K. Li ebk necht’i sus tu ra mı­yor du. Bur ju va zi o’na zor la as ker el bi se si giy dir di, cep he ye gön der di, ama o, cep­he de de mü ca de le si ni sür dür dü. O, mec­lis top lan tı la rın dan uzak tu tu lur, ko nuş ma­sı en gel le nir di. Ni ha yet 23 Mart 1916’da mec lis te ko nuş ma fır sa tı bul du. Ne var ki, sos yal­de mok rat frak si yo nun üye le­ri o’nun ko nuş ma sı nı ba ğı rıp ça ğır mak la ve al kış lar la, ıs lık çal mak la bas tır mak için el le rin den ge le ni yap tı lar. Krupp’un, Stin­nes’in, Thyssen’in, Kir dof’un, ya ni Al man te kel ci bur ju va zi si nin par la men to da ki tem sil ci le ri ko nuş ma sı es na sın da K. Li­ebk necht’e sal dır dı lar. Not al dı ğı ka ğıt la rı yırt tı lar, da ğıt tı lar, tar tak la dı lar ve ni ha­yet, ye re dü şen not ka ğıt la rı nı top la mak için kür sü den bi raz uzak la şan K. Li ebk­necht’in söz hak kı “ta raf sız” baş kan ta ra­fın dan kür sü den ay rıl dı ğı ge rek çe siy le(!) elin den alın dı. Bur ju va zi, K. Li ebk necht’i sus tur mak için böy le si me tod la rı kul la nı­yor du.

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

127

Bur ju va zi, par la men to dı şın da K. Li­ebk necht’in du yul ma ma sı, gö rüş le ri nin kit le le le re uş laş ma ma sı için san sür de da­hil her tür lü bas kı araç la rı nı kul la nı yor du.

1 Ma yıs 1916’da Ber lin’de sa va şa kar­şı bir yü rü yüş dü zen ler. “Kah rol sun Sa­vaş, Kah rol sun Hü kü met” slo gan la rıy la K. Li ebk necht biz zat ora da dır. Tu tuk la nır ve as ke ri mah ke me ye çı ka rı lır. “Su çu”, va ta­na iha net tir.

O, ken di ne yö nel ti len ce zai me se le hak kın da ek ola rak şun la rı da söy ler:

“1­ Va ta na iha net, en ter nas yo nal sos­ya list için ta ma men saç ma bir şey dir… O, her ya ban cı ka pi ta list hü kü me te kar şı, ken di hü kü me ti ne kar şı ol du ğu gi bi dev­rim ci dir.

O, ulus la ra ra sı ka pi ta liz me kar şı, en­ter nas yo nal pro le tar ya nın adı na mü ca de­le eder. O, ken di ül ke sin de en ter nas yo nal pro le tar ya adı na ulus la ra ra sı ka pi ta liz min tem sil ci le ri olan ken di hü kü me ti ne ve ken­di ha kim sı nıf a rı na kar şı mü ca de le eder.

Bu di ya lek tik sü reç de; sa va şa kar şı ulu sal sı nıf mü ca de le sin de sa va şa kar şı en ter nas yo nal sı nıf mü ca de le si ger çek le­şir.” (K. Li ebk necht, C. 9. s. 16­17)

K. Li ebk necht de vam la şöy le der:“Ken di mi sa vun mam söz ko nu su de ğil.

en ter nas yo nal sos ya liz mi ka mu oyu önün­de yıl lar ca yü rüt tü ğüm po li ti ka yı ta nı yo­rum…

fia yet va ta na iha net söz ko nu suy sa (şu nun) söy len miş ol du ğu bi lin sin.

Va ta na iha net, ha kim sı nıf a rın, prens­le rin, aris tok rat la rın bir im ti ya zı dır. Ger çek va tan ha in le ri bu gün he nüz sa nık san­dal ye sin de otur mu yor lar. Ter si ne bü yük ban ka la rın bü ro la rın da, ta rım jun ke rle ri­nin çift lik le rin de otu ru yor lar; on lar Molt ke Brüc ke’de (Al man Ge nel kur may Mer ke zi

kas te di li yor çn.), Wil helm so ka ğın da (Al­man dı şiş le ri kas te di li yor) otu ru yor lar.

Ger çek va tan ha in le ri! bun lar. Al man­ya’da Al man hü kü me ti nin so rum lu la rı ve so rum suz la rı dır… (agk s. 22­23).

Bur ju va zi, K. Li ebk necht’in mah ke­me de ile ri sür dü ğü dü şün ce le rin ya yıl­ma sın dan, du yul ma sın dan çok ko kar. Bu nun için du ruş ma lar ol duk ça giz li ya­pı lır. 28 Ha zi ran 1916’da mah ke me K. Li­ebk necht’i iki bu çuk se ne ha pis ce za sı na mah kum eder. Al man sos yal­de mok rat la­rı nın, ya ni o ha in le rin, opor tü nist le rin ya­yın or ga nı olan “Var wa erts” ve ri len ce za yı az bu lan lar dan dır. Tem yiz du ruş ma sın da K. Li ebk necht’in ce za sı 4 se ne ye çı kar tı lır ve 6 se ne için de va tan daş lık hak la rı elin­den alı nır.

1916’nın ikin ci ya rı sın dan iti ba ren Al­man ya’yı ye ni bir grev ve gös te ri dal ga sı sars ma ya baş la mış tır. De vam eden sa­va şa rağ men sı nıf mü ca de le si yük se lir. 1918’in ocak ayın da Ki el’de ilk bah ri ye li ayak lan ma la rı gö rü lür. 21 Ekim 1918 de ise bur ju va zi, K. Li ebk necht’i “af fet mek” zo run da ka lır lar.

Karl­Li­ebk­necht­ve­Rus­Dev­ri­miK. Li ebk necht’in Rus dev rim ci ha re­

ke ti ne ve Rus dev rim ci le ri ne olan il gi si ve iliş ki si ge çi ci, pe ri yo dik bir ka rek ter ta­şı maz. O, ba şın dan be ri Rus dev ri mi ve dev rim ci le riy le çe şit li ne den ler le iliş ki için­dey di ve bu iliş ki ler gi de rek sis tem li en ter­nas yo na list da ya nış ma ya dö nüş tü.

1904 yı lın da “Rus ya’ya kar şı iha­net”ten do la yı Al man ve Rus dev rim ci le ri mah ke me ye çı ka rı lır. On la rın sa vun ucu su Dr. Avu kat K. Li ebk necht’tir. O, he ye can lı ve dik ka t çe ki ci ko nuş ma sın da di ğer şey­le rin ya nı sı ra şöy le der:

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

128

“Di ğer hiç bir ül ke nin ta ri hin de ol ma dı ğı gi bi, Rus ta ri hi kan ile ya zıl mış tır. Halk ta­ra fın dan de ğil, ter si ne ha kim ler ara sın da akı tı lan kan ile, hü kü me tin eli ne ya pı şan köy lü le rin, iş çi le rin Ya hu di hal kın, as ker­le rin ka nı ile…

Rus ya’da ilk sos ya list ha re ket… ve köy lü lü ğe da yan ma ya ça lı şı lı yor du. Bar­şı çıl ol ma sı na rağ men, kan la bas tı rıl dı… Bir kaç se ne son ra te rö rün an lam sız lı ğı… kav ran dı” (K. Li ebk necht, C. 1. s. 68­72)

Böy le lik le K. Li ebk necht, Na rod nik’le­rin bi rey sel ey lem le ri ni, bi rey sel te rör fa­ali yet le ri ni de eleş ti ri yor du.

K. Li ebk necht’in Le ip zig,­Plag witz’de ki (Ru hr Böl ge sin de Mü ca de le ve Rus ya’da Dev rim) 12 fiu bat 1905 ta ri hin de ki ko nuş­ma sı ga ze te ha be ri ola rak da ve ri lir. Ör ne­ğin “Le ip zig­Volks ze itung” (Nr. 36, 13 fiu­bat 1905), K. Li ebk necht’in ko nuş ma sı nı ya yım lar ken di ğer şey le rin ya nı sı ra şöy le ya zar;

“Her tür hak la rın dan yok sun olan Rus iş çi si için grev ye ga ne si lah tı… Rus ya’da­ki şim di ki dev rim bir zor la may la sön dü­rü le cek sa man ale vi de ğil dir. O, bü tün ül ke ye ya yı la cak tır… Rus ya’da tu tu şan öz gür lük, Prus ya, Sak son ya, Al man ya için de öz gür lük tür. Do ğu da çar lık ve bar bar lık ha kim ol du ğu müd det çe ba tı da öz gür lük as la ge liş me ye cek tir.” (K. Li ebk necht, C. L. s. 129,130,131)

K. Li ebk necht, Ma nnhe im par ti kong­re sin de de (1906) di ğer şey le rin ya nı sı ra şöy le der:

“Al man ya ta ri hin de (şu ya zıl ma lı); Rus öz gür lük ha re ke ti, en ter nas yo nal pro le tar­ya nın en bü yük ve en güç lü ör gü tü ne sa­hip olan Al man hal kı ta ra fın dan bas tı rıl dı. Bu bü yük gü nah tan ken di mi zi ko ru ma lı­yız. Rus dev ri mi ni Al man ya’dan iha net ça­ba la rı, Prus ya­Al man ge ri ci li ği nin de tam

bir ye nil gi siy le so nuç lan maz sa, za val lı in san lar olu ruz ve ca nı mız ce hen ne me.” (agk. s. 193)

K. Li ebk necht, hem 1905­1907 Rus dev ri min den ön ce hem de son ra, par ti kong re le rin de, ba sın da, ko nuş ma la rın da Rus dev ri mi nin pro pa gan da sı nı yap mış, Rus dev ri min den ve dev rim ci le rin den öğ ren me ye ça lış mış tır. Ör ne ğin; kit le sel grev ler, si ya si grev ler ol gu su nu, bu tür mü ca de le me to du nu Rus ya ör ne ğin den alan K. Li ebk necht (ve R. Luksem berg) bu nu, Rus dev ri mi nin ka zan dır mış ol du ğu bir tec rü be, mü ca de le me to du ola rak gö­rü yor ve pro pa gan da sı nı ya pı yor du.

K. Li ebk necht’in Rus ya’da ki dev rim ci mü ca de le ye olan il gi si da ha son ra ki yıl lar­da da de vam eder.

Ekim dev ri mi dö ne min de K. Li ebk­necht ha pis tey di ve ge liş me le ri ta kip ede­mi yor du. Ör ne ğin; eli ne ge çen bil gi nin ol duk ça sı nır lı ol ma sın dan do la yı Brest ba rı şı nı Le nin’den fark lı de ğer len di ri yor, bu ba rı şın “Al man em per ya liz mi nin işi ne ya ra dı ğı nı” sa vu nu yor du. (K. Li ebk necht, C. 9 s. 560)

K. Li ebk necht Ekim dev ri min den sa­de ce bir kaç gün ön ce yap tı ğı bir de ğer­len dir me de (11 Ka sım 1917’de) yak la şan Rus dev ri mi ni çok iyi de ğer len dir di ri yor du.

“Rus ya’nın dip ten kö pü ğe ka dar sos yal ve eko no mik dev rim ci leş me si nin mu az­zam sü re ci, so nuç la nma de ğil, baş lan gıç aşa ma sın da, sı nır sız ola nak lar la, bü yük Fran sız Dev ri mi’nin kin den ol duk ça da ha bü yük ola nak lar la kar şı kar şı ya.” (agk. s. 371)

23 Ekim 1918’de öz gür lü ğü ne ka vu­şan K. Li ebk necht’in ilk iş le rin den bi ri si de genç sov yet cum hu ri ye ti ni se lam la­mak ol muş tur.

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

129

31 Ekim 1918’de ise o, An tant dev let le­ri iş çi le ri ve as ker le ri ni genç sov yet cum­hu ri ye ti ni des tek le me ye, dün ya em per­ya liz mi ne kar şı mü ca de le ye ça ğı ran bir bil di ri ya yın lar. K. Li ebk necht bu bil di ri de şöy le der:

“Ar ka daş lar, yol daş lar, kar deş ler! Çar lık­em per ya list top lu mun .... çö kü­

şü, dün ya sa va şı nın sar sın tı la rı or ta sın­da, an la yış sız lı ğa, ki ne ve if ti ra la ra rağ­men Rus pro le tar ya sı ha ki mi ye ti ni kur du; iş çi le rin, köy lü le rin ve as ker le rin sos ya list cum hu ri ye ti. Bu, dün ya nın sos ya list in şa­sı nın de va sa baş lan gı cı dır… Rus p ro le­tar ya sı nın dev rim ci leş me sü re ci ni mu az­zam bir şe kil de iler let ti…

Pro le tar ya ya kar şı dün ya em per ya­liz mi nin bir leş miş cep he si, Rus Sov yet Cum hu ri ye ti’ne kar şı sal dı rı du ru mun da ger çek lik ola cak tır.

Bu nu en gel le mek için mü ca de le et mek ge re kir ve bun dan do la yı siz le re hi tap edi­yo rum!

Dün ya pro le tar ya sı, ken di gü cü nü ve umut la rı nın yok olup git ti ği ni gör mek is­te mi yor sa sos ya list dev rim oca ğı nın yok edil me si ne izin ver me me li dir. Rus Sov yet Cum hu ri ye ti’nin çö kü şü, dün ya pro le tar­ya sı nın çö kü şü an la mı na ge lir.

Ar ka daş lar, yol daş lar, kar deş ler! Ken di bey le ri ni ze kar şı si lah la rı nı zı çe kin!

Ya şa sın Rus ya iş çi le ri, köy lü le ri ve as­ker le ri!

Ya şa sın Fran sa, Bri tan ya, İtal ya ve Ame ri ka pro le tar ya sı nın dev ri mi!

Ya şa sın bü tün ül ke le rin iş çi le ri nin sa­vaş, sö mü rü ve kö le lik ce hen ne min den kur tu lu şu!” (agk. s. 586­587)

Karl­Li­ebk­necht­ve­KPD’nin­Ku­ru­lu­şu1 Ma yıs 1916’da ki Wil helm Pi eck’in

ör güt le di ği gös te ri ye (Ber lin) 15 bin ki şi

ka tı lır. K. Li ebk necht ve R. Lük sem burg da ora da dır. Bu gös te ri nin so nu cu nu bi­li yo ruz. K. Li ebk necht tu tuk la nır, R. Lük­sem burg da tem muz 1916’da “ko ru ma ya” alı nır. İki ön de rin “içe ri de” ol ma la rı ge li­şen dev rim ci Al man iş çi ha re ke ti ni ade ta ön der siz bı ra kır. Ül ke de sı nıf mü ca de le­si yük sel mek te dir. R. Lük sem burg ve K. Li ebk necht’in içe ri den dı şa rı ya mü da ha­le le ri sı nır lı dır ve is te ni len ama ca ulaş­ma mak ta dır. Hüc re sin de hu zur suz luk tan do la yı vol ta atan K. Li ebk necht, ge li şen mü ca de le nin ka çı nıl maz bir ürü nü ola rak “af fe di lir”. O ar tık öz gür dür. Ro sa ise 8 Ka sım 1918’de Bres lav’da ki ha pis ha ne­den res men ve dü pe düz kur ta rı lır. Bu da ül ke de ge li şen mü ca de le nin bir ürü nü dür. Her iki ön der, ge li şen dev rim ci Al man iş çi ha re ke ti ni ör güt le me ye ko yu lur lar.

Da ha K. Li ebk necht ha pis tey ken, 7 Ekim 1918’de Spar ta küs gru bu ve Bre­men sol ra di kal le ri, yak la şan Al man dev ri­mi nin prog ra mı nı tes pit et mek için bir kon­fe rans dü zen ler ler. Le nin 18 Ekim 1918 ta rih li ma ka le sin de Al man ko mü nist le ri nin bu gi ri şi mi ni se lam lar, on la ra Bol şe vik le rin en iyi di lek le ri ni ile tir.

Bir di zi tas fi ye ye rağ men, Al man ko­mü nist le ri nin en bü yük ek sik le rin den bi ri­si par ti ko nu sun da açı ğa çı kar. Ör ne ğin; olu şu mu ocak 1916’ya da ya nan Spar­ta küs gru bu, par ti leş me ko nu sun da açık de ğil dir. O, sa va şa kar şı ce sa ret li, güç lü mü ca de le ve rir, kü çük bir grup ol ma sı na rağ men. Ama par ti leş me ko nu sun da is te­ni len ve ya o aşa ma da ar tık atıl ma sı ge re­ken adım lar atıl maz.

Ken di ni on bin le re din le ten, yüz bin le­rin sem pa ti si ni ka za nan ve on la rı ha re­ke te ge çi ren, hü kü me te or tak lık öne ri si alan kü çük bir grup; Al man ya’da dev rim ci du rum ve si lah lı mü ca de le! Al man pro­

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

130

le tar ya sı nın Ka sım 1918 dev ri min de ki ye nil gi si ni ve ya bu dev ri min sos ya list Al­man ya’nın ku rul ma sı na gö tür me me si ni le ni nist par ti nin ol ma yı şın da ara mak, tek ne den ol ma sa da yan lış de ğil dir.

14 Ka sım 1918’de “En ter nas yo nal Gru­bu”ndan do ğan Spar ta küs gru bu “Spar ta­küs Bir li ği”ne dö nü şür. Bu bir li ğin mer ke zi yö ne ti mi ne di ğer le rin ya nı sı ra K.Liebkne­cht, R.Luksemburg, Cla ra Zet kin, W. Pi­eck, F. Me hring, Leo Jo gic hes, Her mann Dre ker, K. Dunc ker se çi lir ler. Bu bir lik hâ lâ par ti ör gü tü özel li ği ta şı maz. Onun üye le ri “Ba ğım sız Al man Sos yal De mok rat Par ti­si” (USPD) üye le ri dir. Bu an lam da Spar­ta küs Bir li ği, USPD için de bir pro pa gan da gru bu ko nu mun da dır.

Bu ara da Al man te kel ci bu ru va zi si, sos yal de mok rat la rı ara ba sı na koş muş, dü ze nin kur tu lu şu nu bu ha in ler de ara­mış tır. O, ya nıl ma mış tı. Sos yal de mok rat Ebert hü kü me ti ta rih te ör ne ği pek gö rül­me miş bir iha net le, kar şı dev rim ci te kel ci ser ma ye nin ik ti da rı nı ye ni den ra yı na otur­tur. Kar şı dev rim sal dı rı ya ge çer. Özel lik le Ber lin ve çev re si ne or du bir lik le ri gön de­ri lir. Sos yal de mok rat la rın ko mü nist le re; Spar ta küs cülere kar şı kış kırt ma la rı de­vam eder. Amaç özel lik le K.Liebknecht ve R.Luksemburg’un bir an ön ce et ki siz leş ti­ril me le ri dir.

6 Ara lık ta ki bir gös te ri den do la yı (Ber­lin) 14 iş çi kar şı dev rim ci güç ler ta ra fın­dan kur şu na di zi lir ler.

14 Ara lık ta rih li “Kı zıl Bay rak”ta Spar ta­küs Bir li ği’nin prog ra mı ya yım la nır. R.Luk­ssemburg ta ra fın dan ka le me alın mış olan bu prog ram da bur ju va zi ye kar şı mü ca de­le de iş çi sı nı fı nın gö rev le ri; ko mü nist le rin he def e ri; dev ri min ko run ma sı ve yay gın­laş tı rıl ma sı için ulu sal ve en ter nas yo nal ta lep ler vs. açık la nır.

16 Ara lık 1918’de Ber lin’de ilk iş çi ve as ker kon sey le ri ulu sal kong re si baş lar. K.Liebknecht eya let mec li si bi na sı nın bal­ko nun dan so kak ta top la nan kit le ye ko nu­şur. O, şöy le der;

“Yol daş lar, Ar ka daş lar!İş çi ve as ker kon sey le ri nin ilk kong­

re si nin top lan dı ğı gün, ta ri hi bir an lam ta şı yor. Kong re nin ilk gö re vi dev ri mi ko­ru mak, kar şı dev ri mi çö kert mek t ir. Bü tün ge ne ral le rin ve su bay la rın si lah sız lan dı rıl­ma sı , şim di ye ka dar ki ko man do oto ri te si­nin kal dı rıl ma sı; sos yal dev ri mi yü rüt mek için bir kı zıl mu ha fız kı ta sı nın ku rul ma sı. fiim di lik Al man ya’da sos ya list de ğil, ka­pi ta list bir cum hu ri ye te sa hi biz. Sos ya list cum hu ri yet pro le tar ya ta ra fın dan, ka pi­ta liz min ta şı yı cı sı olan şim di ki hü kü me­te kar şı mü ca de ley le ger çek leş ti ri le bi lir. Kong re den, sos ya liz min ic ra sı ama cıy la tam si ya si ik ti da rı eli ne alması nı ve ik ti­da rı, dev ri min or ga nı ol ma yan bir ulu sal mec li se dev ret me me si ni is ti yo ruz. Kon­sey ler Kong re si’nden Rus kar deş le ri mi ze eli ni uzat ma sı nı ve Rus la rın de le ge le ri ni bu ra ya ça ğır ma sı nı is ti yo ruz. Biz dün ya dev ri mi ni ve bü tün ül ke le rin pro le ter le ri­nin iş çi ve as ker kon sey le ri ön der li ğin de bir leş me le ri ni is ti yo ruz.” (K.L. c.9, sf. 646)

Ne var ki, Kong re nin ço ğun lu ğu sağ sos yal de mok rat lar dan olu şu yor du ve kong re de, ulu sal mec lis için se çim ka ra rı alın dı.

Bu kong re den son ra dev rim ci iş çi ler ara sın da USPD’nin sağ cı ön der le ri ne kar­şı tep ki ar tar. Bu ön der ler, SPD’nin sağ ön der le ri ni, bü tün ge ri ci ted bir le ri ni des­tek ler ler. Bir bü tün ola rak USPD ön der­le ri, SPD’ye sa de ce hü kü met te yar dım cı ol mak la, onu des tek le mek le ye tin mez ler, ay nı za man da iş çi le rin kar şı dev ri me kar­

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

131

şı mü ca de le si ni de kır ma ya, sap tır ma ya ça lı şır lar.

24 mart ta hü kü met güç le ri bah ri ye­li le re kan lı bir bas kın dü zen ler. USPD ön der le ri pro tes to ama cı için de ol sa hü­kü met ten ay rıl maz lar. Ay rı ca, bu olay ve ta vır dan son ra Spart küs Bir li ği’nin kong­re ta le bi ni de red de der ler. Bu nun üze ri ne S par ta küs Bir li ği 29 Ara lık 1918 ta ri hin de ulu sal kon fe rans çağ rı sı ya par. Bu kon fe­rans ta dev rim ci bir par ti nin ku rul ma sı için ka rar alı nır.

30 Ara lık 1918 ­ 1 Ocak 1919 ara sın da Al man ya Ko mü nist Par ti si Ku ru luş Kong­re si, iç sa va şın ate şi için de ger çek leş ti ri lir. Ar tık KPD ku rul muş tur.

K.Liebknecht, KPD’nin ku ru luş kong re­sin de USPD’nin kri zi üze ri ne sun du ğu ra­por da bu par tiy le he sap la şır. O’nun USPD yö nelt ti ği eleş ti ri ler şu nok ta lar da top lan­mak ta dır.

a­) USPD, ku ru lu şun dan be ri açık sı nıf po li ti ka sı güt me miş tir. Sü rek li yal pa la mış­tır;

b­) Onun açık se çik il ke le ri ve ey lem prog ra mı ol ma mış tır;

c­) Onun sağ ka na dı Ka utsky ci le re, Berns te in ci le re ka dar uzan mak ta dır;

d­) USPD Kon sey ler Kong re si’nde dev ri me iha ne ti ni ni hai ola rak ser gi le miş­tir.

K.Liebknecht ko nuş ma sın da USPD’ye, ora da sağ lam, di na mik ola nı çe kip al mak, ta ba nı nı ra di kal leş tir mek için da hil ol duk­la rı nı, bu par ti nin ka rak te ri ni ba şın dan be­ri bil dik le ri ni açık lar ve ko nuş ma sı nı şöy le ta mam lar;

“Yol daş lar; bir prog ra ma ih ti ya cı mız var, tak tik il ke le re ih ti ya cı mız var; ama bu kong re de ta ra fım dan tes pit edil me si ge re­ken prog ram ve tak tik il ke ler bi zim için ye­ni bir şey de ğil dir. Bü tün bu tak tik il ke le re

ve prog ra ma sa hi biz. Bü tün ge liş me mi zin sey ri için de bu te mel il ke le ri sa vun duk. Bi­zim bü tün ta ri hi miz bu il ke le rin tas ti ki dir. Ye ni bir şey ya rat ma ya ih ti ya cı mız yok. Çün kü on la rın hep si ha zır. Ne is te di ği mi­zi sa de ce biz de ğil, halk kit le le ri de, iş çi sı nı fı da bi li yor. Al man ya ve yurt dı şın da ki ha kim sı nıf ar da, on la rın hep si de bi li yor. Kim ol du ğu muz ve ne is te di ği miz üze ri ne prog ram ha zır la ma ya ih ti yaç duy ma mış­tım, çok ön ce le ri bi li yor lar dı. Bu gün yap­ma mız ge re ken çok tan be ri ol muş ola nı şek len onay la mak tan baş ka bir şey de­ğil dir. Spar ta küs Bir li ği ta ra fın dan şim di ye ka dar yü rü tül müş olan ese ri, ge niş ta ban üze rin de de vam et ti re cek ye ni bir par ti nin ya pı laş ma sı dır” (bkz. K.L. C.9, Sf. 663­674, alın tı sf. 674)

“Her­şe­ye­RAĞMEN”!Ala man ta ri hi, in san lı ğın, pro le tar ya nın

en yü ce, en ul vi diğer le ri nin ya nı sı ra, in­san lı ğın yüz ka ra sı ger çek le rin, sa diz min ve in san lık adı na hay va ni duy gu la rın da po li ti ka laş tı rıl dı ğı ger çek ler le do lu dur. Bu ger çek ler den sa de ce bi ri si, K. Liebknecht ve R. Luksemburg’un kat le dil miş ol ma la­rı dır.

Pro le tar ya nın dev rim ci mü ca de le sin­den, ik ti da rı nın sal lan tı da ol ma sı ger­çe ğin den ders ler çı ka ran Al man te kel ci bur ju va zi si bu dö nem de ken di ge le nek­sel si ya si tem sil ci le rin den zi ya de sos yal de mok rat lar ta ra fın dan ade ta kur ta rıl dı. SPD’nin ön de ge len ön der le ri; SPD hü kü­me ti, Mark siz me, pro le ter mü ca de le ye ve dev ri me olan sı nıf sal ki ni ni en vah şi bir şe­kil de di le ge tir di. K. Liebknecht ve R. Luk­semburg kel le si için bir kış kırt ma ve ya rış ör güt len di. Gö nü llü bir lik ler oluş tu rul du. Vah şi bir av baş la tıl dı. Bu, in san avıy dı. K. Liebknecht ve R. Luksemburg’un öl dü­

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

132

rül me le ri için dü zen len miş, yön len di ril miş olan sü rek avıy dı. Bu ava, SPD’nin mer­kez or ga nı “Vor wa erst” de (İle ri) bir “şi ir”le ka tıl mış tı. 13 ocak ta rih li sa yı sın da

“Yüz ler ce ölü ay nı sı ra dapro le ter!Karl, Ro sa, Ra dek ve yol daş la rıon la rın hiç bi ri ölü ler ara sın da de ğil,on la rın hiç bi ri si ölü ler ara sın da de ğil!Pro le ter!”Alman pro le tar ya sı nın, dev rim ci le rin,

ko mü nist le rin cel la dı Nos ke ve onun kö­pek le ri her iki ön de ri ya ka la mak ve öl dür­mek için her tür lü hi le ye baş vu ru yor lar dı. Ni ha yet mu rat la rı na er di ler. K. Liebkne­cht’in Ber lin Wil mers dorf sem tin de bir ev­de ol du ğu nu öğ ren di ler. K. Liebknecht (ve Ro sa) tu tuk lan dık la rı an dan iti ba ren ağır iş ken ce gö rür ler. Ka fa la rı so pa ile ezi le­ne ka da dö vü lür ler. Karl hâ lâ öl me miş tir. Al nı na ve göğ sü ne sı kı lan kur şun lar la ni­ha yet fi zi ki ola rak öl dü rü lür ve Ber lin’in Ti­er gar ten sem tin de ıs sız bir kö şe ye atı lır. Ta rih 15 Ocak 1919. K. Liebknecht ce se di ka til le ri ta ra fın dan “kim li ği be lir siz ce set” ola rak Z00 is tas yo nu sıh hi yar dım is tas­yo nu na tes lim edi lir.

Bu ey lem den son ra Nos ke ve onun sos yal de mok rat par ti li ar ka daş la rı, ya ni SPD’nin ön der le ri Ber lin hal kı na ver miş ol duk la rı sö zü ye ri ne ge tir miş olur lar!

Her iki ön de rin kat le dil miş ol ma sı hem ulu sal hem de ulus la ra ra sı alan da bü yük tep ki le re, gös te ri le re yol açar.

K. Li ebk necht son ma ka le si ni kat le dil­di ği gün yaz mış tı: “Her şe ye Rağ men”

“Spar ta kus’a ge nel sal dı rı! So kak lar, ‘kah rol sun Spar ta kist ler’ di ye uğul du­yor. ‘On la rı ya ka la, on la rı kır baç la, on la rı bı çak la, on la rı vur, on la rı şiş le, on la rı çiğ­ne, on la rı pa ram par ça et!” Al man or du la rı­

nın Bel çi ka kat li amı nı ge ri de bı ra kan kat­li am ya pı lı yor.

“Post”tan “Vor wärts”e ka dar (ga ze te­ler de) “Spar ta kus ye nil di” di ye se vinç çığ­lık la rı atı lı yor.

“Spar ta kus ye nil di!” ve es ki ha li ne ge­ti ril miş es ki Al man po li si nin ka ra bi na sı, ta ban ca sı ve kı lı cı ve dev rim ci iş çi le rin si­lah sız lan dı rıl ma sı onu ye nil gi si ni te yit et­ti. “Spar ta kus ye nil di!” Al bay Re in hardt’ın sün gü sü al tın da, Ge ne ral Lütt witz’in ma­ki na lı tü fek le ri ve top la rı al tın da ulu sal mec lis için se çim ler ya pı la cak. Na pol yon Ebert için bir ple bi sit.

“Spar ta kus ye nil di!”Evet! Ber lin’in dev rim ci iş çi le ri ye nil di­

ler! Evet! On la rın yüz ka dar en iyi le ri kat­le dil di! Evet! En sa dık la rın dan yüz ler ce si zin da na atıl dı!

Evet! On lar ye nil di ler. Çün kü on lar, ke sin lik le yar dım la rı na inan dık la rı bah ri­ye li ler, as ker ler, gü ven lik güç ler, gü ven lik güç le ri ta ra fın dan terk edil di ler. Ve on la­rın gü cü ön der lik le ri nin ka rar sız lı ğın dan ve za afın dan do la yı ak sa dı. Ve ge ri halk ke sim le ri nin ve mülk sa hi bi sı nıf a rın mu­az zam kar şı dev rim ci ça mur se li on la rı boğ du.

Evet, on lar ye nil di ler ve on la rın ye nil­me si ta ri hi bir ka çı nıl maz lık tı. Çün kü za­man he nüz ol gun laş ma mış tı. Ve bu na rağ men mü ca de le ka çı nıl maz dı. Çün kü po lis baş kan lı ğı nı, dev ri min bu sa ra yı nı Ev gen Ernst (1864­1954; 1919’da Al man sos yal de mok rat Par ti baş kan lı ğı üye si; 1918­19’da Prus ya İçiş le ri Ba ka nı; 1919­20 Ber lin Po lis Baş ma nı) ve Hirsch’e (1865­1938; sos yal de mok rat; 1918­20 Prus ya Bşa ba ka nı; 1919’a ka dar ay nı za­man da İçiş le ri Ba ka nı çn.) Mü ca de le siz tes lim et mek onur suz bir ye nil gi olur du. Mü ca de le Ebert çe te si ta ra fın dan pro le­

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

133

tar ya ya dik te et ti ril di. Ve mü ca de le, bü tün şüp he ve te red düt le ri bir ke na ra bı ra ka rak Ber lin kit le le ri ara sın da hızl aya yıl dı.

Evet! Ber lin’in dev rim ci iş çi le ri ye nil­di ler! Ve Ebert­Sche ide mann­Nas ke ka­zan dı lar. On lar ka zan dı lar, çün kü ge ne­ral le rin, bü rok ra si nin, odun jun ker le rin, pa paz la rın, pa ra ba ba la rı nın hep si ve bağ­naz ge ri ne var sa hep si on la rın ya nın da yer al dı. Ve on la ın adı na gaz bom ba la rıy­la, peş rev le ve may na tan la za fer ka zan dı.

Ama za fer olan ye nil gi ler var dır; ve ye­nil gi ler den da ha va him (olan) za fer ler var­dır.

Kan lı Ocak haf ta sı nı ye nil gi le ri; on lar şe ref i ce di ren di ler, on lar yü ce bir şey için, dert li in san lı ğın en asil ama cı için, aç lık çe ken kit le me rin zih ni ve mad di kur tu lu şu için mü ca de le et ti ler; on lar böy le ce kut­sal la şan kut sal kan dök tü ler. Ve bu ka nın, bu ej der ha to hu mu nu her dam la sın dan bu gü nün ga li bi için, dü şen ler (adı na) im­ti kam cı lar, her par ça lan mış lif ten ebe di ve gök yü zü gi bi sü rek li olan ye ni mü ca de le­ci le do ğa cak tır.

Bu gü nün ye ni len le ri ya rı nı ga lip le ri ola­cak lar dır. Çün kü yen li gi, on la rın der si dir. Al man pro le tar ya sı dev rim ci ge le nek ten ve tec rü be den he nüz yok sun. Ve ge le ce­ğin ba şa rı sı nı ga ran ti le yen pra tik eği ti mi el yor da mıy la ya pı lan de ne me ler, genç lik ha ta la rı, acı ge ri le me ler (dar be ler çn.) ve ba şa rı sız lık lar dı şın da ka za na maz.

Dur du ru la maz bü yü me si top lum sal ge­liş me nin. Do ğa ya sa sı olan sos yal dev ri­min ya şa yan esa gü cü için ye nil gi kam çı­dır. Ve onun yo lu, ye ni le ye ni le yen me yi öğ ren mek ten geç mek te dir.

Ama bu gü nün ga lip le ri?On lar la net li bir da va için la net li kan lı iş

yap tı lar. Geç mi şin güç le ri için, pro le tar ya­nın aman sız düş man la rı için.

Ve on lar da ha bu gün den mağ lup! Çün­kü on lar da ha bu gün den ma şa ola rak kul­la nıl ma yı dü şün dük le ri (in san la rın çn.) esir le ri du ru mun da dır lar…

On lar, ta ri hin teş hir di re ğin de ler. Dün­ya da en kut sal şey le ri ne sa de ce iha net et mek ten öte onu ken di el le riy le çar mı ha ge ren ha in ler as la (gö rül me miş ti). Na sıl ki, res mi Al man sos yal de mok ra si si Ağus tos 1914’te di ğer le rin den da ha da al çal dıy sa, şim di o, sos yal dev ri min şa fak sö kü mün­den tis kin di ri ci bir tab lo ser gi li yor.

Fran sız bur ju va zi si 1848 Ha zi ran’ı ka sap la rı nı ve 1871 Ma yıs’ı ka sap la rı nı ken di saf a rın dan çı kar mış tı. Ama Al man bur ju va zi si nin biz zat böy le bir zah me te kat lan ma sı na ge rek yok. “Sos yal de mok­rat lar” kir li, aşa ğı lık, kan lı ve al çak işi ya pı­yor lar. Onun Ca va ig nac’ı, Gal li fet’i (Lo uis Ev gé ne Ca va ig nac; 1802­1857; 1848’de Fran sız sa vaş ba ka nı, 1848’de Pa ris pro­le tar ya sı nı ayak lan ma sı nı kan la bas tır dı. Gas ton ­Ale xand re ­ Au gus te Mar gu is de Gal li fet; 1830­1909; Fran siz ge ne ra li, Pa­ris ko mü nar la rı nın kat li nin baş so rum lu su çn.) Was ke’dir, “Al man iş çi si”dir.

Çan ses le ri kat li ama ça ğı rı yor du; mü­zik ve men dil sal la mak, “Bol şe vik kor­ku”dan kur ta rı lan ka pi ta list le rin za fer se­vin ci, as ke gü ru hu nu se lam lı yor. Da ha ba rut du ma nı çı kar ken, dah iş çi kat li amı­yan gı nı için için ya nar ken, da ha öl dü rü len­ler se re ser pe ya tar ken, ya ra lı pro le ter ler da ha in ler ken; on lar, ka til ler or du su na me ra sim dü zen li yor lar mu zaf fer gu ru ruy la şi şe rek; Ebert, Sche ide mann ve Was ke.

Ej der ha to hu mu!Dün ya pro le tar ya sı, Al man iş çi le ri nin

ka nıy la du ma nı tü ten el le ri ni En ter nas­yo na le uzat ma ya ce sa ret eden, on la ra nef ret ede rek yüz çe vi ri yor. Hat ta on lar, dün ya sa va şı bü tün şid de tiy le de vam

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

134

eder ken biz zat sos ya liz min ve ci be le ri ni terkk den ler ta ra fın dan da dış lan dı lar. On­lar kir len miş, dü rüst in san lı ğın saf a rın dan atıl mış, En ter nas yo nal’den ko vul muş, her dev rim ci pro le ter ta ra fın dan kin bes le nen, la net le nen ola rak dün ya önün de du ru yor­lar.

Ve bü tün Al man ya on la rın yü zün den utan ca bü rün dü. Kar de şi ne iha net eden­ler, Al ma hal kı nı yö ne ti yor lar, kar deş ka til­le ri! “Ya zı tah ta sı ve rin. bu nu yaz ma lı yım”.

Ama on la rın sal ta na tı faz la de vam ede mez. En so nun da on la rın he sa bı gö­rü le cek tir.

On la rın tez le ri mil yon lar ca kalp te ateş ocak la rı açı yor, is ya nı ateş ocak la rı.

Kan da boğ ma yı dü şün dük le ri pro le­tar ya nın dev ri mi on la rın üze rin de yük se­le cek, dev gi bi, onun ilk sö zü şu ola cak: Kah rol sun iş çi ka til le ri Ebert­Schci de­mann­Was ke!

Bu gü nün ye ni len le ri öğ ren di ler. Kur­tu luş la rı nı şa şın mış as ker kit le sin de ara­mak za afın dan arın dı lar. Güç süz ve ye­te nek siz ön der le re gü ven me za afın dan arın dı lar. Ken di le ri ni al çak ça or ta da bı ra­ka ba ğım sız sos yal de mok ra si ye inan ma za afın dan arın dı lar. Sa de ce ken di (güç le­ri ne gü ve ne rek) ge le cek te ki mü ca de le le­ri ni sür dü re cek ler; ge le cek te ki za fer le ri ni ka za na cak lar. Ve iş çi sı nı fı nın kur tu lu şu sa de ce iş çi sı nı fı nın ken di ese ri ola ca ğı sö zü bu haf ta nın acı der siy le iş çi sı nı fı için ye ni ve de rin bir an lam ka zan dı.

Ve o yo lu nu şa şır mış as ker ler, ye ni den ku rul muş mi li ta riz min kır ba cı nı ye ni den his set me ye baş la dık la rın da ken di le ri ile na sıl bir oy nu oy nan dı ğı nı kı sa za man da ye te ri ka dar id rak ede cek ler dir; on lar da bu gün ken di le ri ni sar ma la yan çıl gın lık tan kur tu lacck lar.

“Spar ta kus ye nil di!”

Ah, ağır ol! Kaç ma dık, ye nil me dik. Ve bi zi bö lük pör çük du ru ma da ge tir se ler biz bu ra da yız ve bu ra da ka la ca ğız. Ve za fer bi zim ola cak tır.

Çün kü Spar ta kus ateş ve ruh de mek­tir, yü rek ve can de mek tir. Pro le tar ya dev ri mi nin ira de si ve ey le mi de mek tir. Ve Spar ta kus sı nıf bi linç li pro le tar ya nın bü­tün mü ca de le ka rar lı lı ğı, bü tün sı kın tı sı ve mut lu luk öz le yi şi de mek tir. Çün kü Spar ta­kus, sos ya lizm ve düny adev ri mi de mek­tir.

Al man iş çi sı nı fı nın çi le do lu yo lu he­nüz son bul ma dı. Am akur tu lu şun gü nü yak la şı yor. Ebert­Sche ide mann­Was ke için, şim di lik on la rın ar ka sı na sak la nan ka pi ta list ik ti dar sa hip le ri için he sap laş ma gü nü yak la şı yor. Olay la rın dal ga sı gök­le re çı kı yor. Zir ve den uçu ru ma fır la tıl ma­ya alı şı ğız. Ama ge mi miz gu rur lu ola rak ama ca doğ ru, doğ ru ro ta da.

Ve ama ca ula şıl dı ğın da aca ba ya şa ya­cak mı yız? Ama prog ra mı mız ya şa ya cak; kur tul muş in san lı ğın dün ya sı ha kim ola­cak. Her şe ye rağ men!

Se si ge len eko no mik çö kü şün sar sın­tı sı al tın da pro le ter le rin he nüz uyu yan kü­me le ri kı ya met gü nü nün du yu ru lu şu gi bi uya na cak lar ve kat le di len sa vaş çı la rın ce­set le ri ye ni den di ri le cek ler ve la net le nen­ler den he sap so ra cak lar. Vol ka nın ho mur­tu su bu gün he nüz ye ral tın da ama ya rın o pat la ya cak ve on la rın hep si ni kor ha lin de­ki lav akın tı sı na gö me cek tir.”

Die Ro te Fah ne (Kı zıl Bay rak) Sa yı.15; 15 Ocak 1919)

K. Li ebk necht; Top lu ko nuş ma la rı ve ya zı la rı cilt 9, sf 709­713

Bu söz ler K. Li ebk necht’in va si ye ti ol­muş tur.

K. Li ebk necht sa de ce Ala man pro etar­ya sı nın de ğil, tüm dün ya pro le tar ya sı nın

Ba­ba­Wil­hel­m­ve­oğul­Karl­Liebknecht

135

bir ön de ri dir. Dün ya pro le tar ya sı ona, va­si ye ti ni ye ri ne ge ti re ce ğim di ye söz ver­me me li dir; o va si ye ti ye ri ne ge tir me li dir.

Bu de ğer len dir me le ri K. Li ebk necht Al­man dev ri mi nin ye nil gi anın da ya pı yor. Ve gü nü müz şart la rın da bu de ğer len dir me ler salt Al manya i çin de ğil, tüm dün ya ül ke le­ri, tüm pro le tar ya için ge çer li olan de ğer­len dir me ler dir.

Em per ya lizm ve sa va şa kar şı mü ca de­le, ba rış ve halk la rın dost lu ğu için mü ca­de le iş te bu K. Li ebk necht’tir.

Ye ni den güç le nen Al man em per ya liz­mi iki dün ya sa va şı de ne yi min den son ra dün ya yı ye ni den pay laş mak için ra kip le ri­ni, di ğer em per ya list le ri zor lu yor. Bu gü nün “ba rış çıl” re ka be ti ya rın üçün cü bir em per­ya list dün ya sa va şı na dö nü şe cek tir.

San ki Al man ta ri hi te ker rür edi yor. K. Li ebk necht’i öl dü ren ler, son ra la rı şe kil le­nen Al man fa şist par ti si nin un sur la rıy dı. O’nu ser ma ye adı na kat le den ler, mil li yet ta nı mak sı zın mil yon lar ca emek çi yi, in sa­nı kat le den, top la ma kamp la rına dol du­ran, ulus la rı kö le leş tir me yi amaç la yan lar, ye ni den diş bi li yor lar, gü nü müz gel di di­yor lar. Açık tan açı ğa em per ya list he ge­mon ya dan bah se di yor lar. Ba rı şı, halk la rın dost lu ğu nu ve kar deş li ği ni Al man te kel ci ser ma ye si nin çı kar la rı te me lin de yo rum­lu yor lar. Ya ni ba rış yok, halk la rın dost lu ğu yok, sı nır yok. Al man ser ma ye si var, Al­man ser ma ye si nin çı kar la rı var de ni yor.

İş te gü nü mü zün böy le si şart la rın da K. Li ebk necht ve onun mi li ta riz me, em per ya­list sa va şa kar şı, ba rış ve halk la rın dost lu­ğu için mü ca de le si bir kat da ha önem ka­za nı yor. O, bu ko nu da bü tün ener ji siy le, bü tün en gin uf kuy la sı nıf düş ma nı na kar şı deh şet li tav rıy la kar şı mız da, ya nı mız da dim dik du ru yor ve ade ta so ru yor? Ne yap­tı nız, ne ya pı yor su nuz

Karl, ara mız dan ay rıl dı ğın dan bu ya­na ge çen 72 yıl için de dün ya pro le tar ya sı ola rak çok bü yük, çok gu rur lu iş ler yap­tık, bü yük ba şa rı lar el de et tik. Ta ri hi mi zin …… ulaş tık. Ama çok ağır ye nil gi ler de al dık. İha ne te uğ ra dık, se nin bah set ti ğin iha net ten çok bü yü ğü ne, çok acı sı na, se­nin de di ği, gi bi zir ve den en de rin nok taya sav rul duk. Bu gün bir avuç kal dık. Ade ta ye ni den doğ muş gi bi yiz. Ye ni den baş lı yor gi bi yiz. Ye nil gi ler den ger çek ten öğ ren me­miz ge rek ti ği ni de ……ina nı yo ruz. Bu kez sen den de öğ re ne rek, ama ger çek ten öğ­re ne rek yo la çı kı yo ruz.

Ay rı ca bu ya zı mız se ni Tür ki ye pro­le tar ya sı na ta nıt mak için bir baş lan gıç tır İler de de ğer li, öğ re ti ci ya zı la rı nı Türk çe ye ka zan dı ra ca ğı mı za söz ve ri yo ruz.

De di ğin gi bi; “Ve ama ca ula şıl dı ğın da aca ba ya­

şa ya cak mı yız, bu önem li de ğil, prog ra­mı mız ya şa ya cak; kur ta rıl mış in san lı ğın dün ya sı ha kim ola cak.

Her şe ye rağ men!”

Mustafa Suphi ve Ethem Nejat’ın Yaşamlarından

Mus­ta­fa­Sup­hi

Mus ta fa Sup hi yol daş, 1883 yı lın da, o za man Trab zon’a bağ lı Gi re sun ka za sın­da doğ muş tur. Ba ba sı me mur ol du ğun­dan do la yı ilk ve or ta öğ re ni mi ni Ku düs, Şam ve Er zu rum gi bi çe şit li yer ler de ya­pan M. Sup hi, İs tan bul’da hu kuk öğ re ni­mi ni ta mam la dık tan son ra si ya si ilim ler oku lun da eği tim gör mek için Pa ris’e gi­der. Öğ ren ci lik yıl la rın da Ta nin ga ze te si­nin mu ha bir li ği ni de ya pan Mus ta fa Sup hi, 1910’da “L’Eco le lib re des sci en ces po li ti­qu es”i bi ti rir.

Mus ta fa Sup hi, İs tan bul’a dön dük ten son ra ya şa mı nı ga ze te ci lik ve öğ ret men­lik ya pa rak ka za nır: Ta nin, Ser vet­i Fü nun ve Hak ga ze te le rin de ya zı lar ya zar. “Ti ca­ret Mek teb­i Ali”sin de, “Ma lu ma tı Hu ku­ki’ye”, “Da rül mu al li mi ni Ali ye” ve “Mek te bi Sul ta ni”de ik ti sat bi li mi ho ca lı ğı ya par.

Sup hi’nin öğ ren ci lik yıl la rın da iş çi ha re­ke ti ne il gi duy du ğu, iş çi ör güt ler ini, sen di­ka la rı sos yo log ola rak in ce le di ği bi lin mek­te dir. Açık ki, o, Fran sız iş çi ha re ke ti nin et ki si al tın da da kal mış tır. Ama Mus ta fa Sup hi’nin o dö nem ger çek ten ko mü nist ol du ğu pek söy le ne mez. Ama o, sos ya list dü şün ce le re açık olan, bu dü şün ce le re sem pa ti du yan bir ay dın dır.

Mus ta fa Sup hi, si ya si ya şa mı na öz gür­lük sa vaş çı sı ve ör güt çü ola rak baş lar. O, 1912 yı lın da “İt ti hat ve Te rak ki” ge ri ci li ği­ne kar şı mü ca de le et mek için “Mil li Meş­ru ti yet Per ver Fır ka sı”nı kur ma ama cıy la “İt ham” ga ze te si ni çı kar ma ya baş lar.

1913 se ne sin de ise Meh met Şev ket Pa şa’nın öl dü rül me si me se le sin den do la­yı Si nop’a sür gü ne gön de ri len le rin bi ri de Mus ta fa Sup hi’dir.

Mus ta fa Sup hi, ba zı ar ka daş la rıy la bir­lik te Si nop’tan Rus ya’ya ka çar ve çar lık

Mustafa Suphi ve Ethem Nejat’ın Yaşamlarından

137

Rus ya sı’na si ya si mül te ci ola rak sı ğı nır. I. Dün ya Sa va şı pat lar ve o, “Dü vel­i Mu­ha sı ma Teb’ası” ol du ğu için Ka lu ga ili ne sür gün ola rak gön de ri lir. Mus ta fa Sup hi ora da boş dur maz. Türk kö ken li dev rim ci­ler le ta nı şır, iş çi ler ara sın da dev rim ci pro­pa gan da ya par.

Al man la rın Po lon ya üze rin den iler le­me le ri üze ri ne Mus ta fa Sup hi de di ğer Türk esir le riy le bir lik te Ka lu ga’dan Ural’a gön de ri lir. Mus ta fa Sup hi, bu ra da; esa re­tin bü tün güç lük le ri ne rağ men esir Türk ler ara sın da dev rim ci pro pa gan da ya par, on­la rı ör güt ler.

Mus ta fa Sup hi bu dö nem de em per ya­liz mi, “sah te sos ya list ve mil li yet çi le ri” teş­hir eden bir ya zı ya zar. Ne var ki, bu ya­zı yı ya yım la ma im ka nı bu la maz ve ya zı, is ten me yen ne den le rden do la yı ema net edi len Os man adın da genç bir ko mü nist ta ra fın dan ya kı lır.

Ekim dev ri min den son ra Mus ta fa Sup­hi Mos ko va’ya ge lir. Mos ko va’da Rus ya Ko mü nist Par ti si ile iliş ki ye ge çer. Ora­da Ta tar ve Taş kırt dev rim ci le riy le bir lik te “Ye ni Dün ya” ga ze te si ni çı kar tır. Bu, ilk Türk ko mü nist ga ze te si dir.

Mus ta fa Sup hi, 25 Tem muz 1918’de Mos ko va’da “Mos ko va Müs lü man Ko mi­ser li ği” bi na sın da “Türk Sol Sos ya list le ri­nin Bi rin ci Kong re si”ni top lar. Ken di si nin baş kan se çil di ği bu kong re de Türk iş çi ve köy lü le rin den olu şan 20’ye ya kın de le ge, Rus ya Ko mü nist Par ti si’nden, Müs lü man Ko mü nist ler ve Müs lü man Sos ya list ler Ko mi te si’nden, İdil­Ural Ta tar ve Taş­kırt’tan tem sil ci ler ve Pet rog rad ve Mos­ko va’dan ga ze te ci ler ha zır bu lu nur lar. Bu kong re TKP’nin ku ru lu şu için atı lan ilk adım dır.

Mus ta fa Sup hi Ka sım 1918’de Mos ko­va’da dü zen le nen Müs lü man Ko mü nist­

ler Bi rin ci Kong re si’ne ka tı lır. Bu kong re­de “Mi lli yet ler Halk Ko mi ser li ği”ne (Sta lin ön der li ğin de) bağ lı ola rak ku ru lan “Do ğu Halk la rı Mer ke zi Bü ro su”nun Türk Sek si­yo nu Baş kan lı ğı ‘na ge ti ri lir.

Mus ta fa Sup hi, Rus ya’da ki Türk esir­le ri ve di ğer halk lar ara sın da Ekim dev ri­mi nin pro pa gan da sı nı yap mak için Mos­ko va, Ka zan, Sa ma sa, Sa ra töf, Re zan, Es ter han gi bi şe hir le ri do la şır ve bu ra lar­da Türk ko mü nist ör güt le ri ni ku rar. Ni te­kim o, 1919’da bu ör güt ler ta ra fın dan III. En ter nas yo nal’in Bi rin ci Kong re si’ne de le­ge ola rak gön de ril miş tir.

Mus ta fa Sup hi, 22 Ocak 1919’da Kı­rım’a gi der ve ora da “Müs lü man Ko mü­nist ler Ül ke Bü ro su”nu açar. Mus ta fa Sup­hi Kı rım’day ken “Ye ni Dün ya” ga ze te si nin ya yı nı na de vam edi lir, ay nı za man da “Kı­rım Ha ber le ri” adın da ye ni bir ga ze te da­ha çı kar tı lır.

De ni kin or du la rı 1919 ba ha rın da Kı­rım’a sal dı rı ya ge çin ce Mus ta fa Sup hi de 23 Ni san 1919’da Odes sa’ya ge çer ve fa­ali yet le ri ni ora da sür dü rür.

Mus ta fa Sup hi’nin bu böl ge ler de ki fa­ali yet le ri nin so nu cu ola rak Türk çe’ye çe­vi ri len bir ta kım ya zı lar, bel li bir eği tim den geç miş ba zı iş çi ve köy lü esir ler, ka çak Türk ka yık çı la rıy la Tür ki ye’ye gön de ri lir­ler.

İn gi liz le rin İs tan bul’u iş ga lin den son­ra, Ana do lu’da ge li şen an ti em per ya list mü ca de le ye ka tıl mak için Sup hi ha re ke­te ge çer. Ama ge rek li gö rül dü ğü için o, Tür kis tan’da ka lır. Mus ta fa Sup hi, Tür­kis tan’da “Ye ni Dün ya” ga ze te si ni çı kar­ma ya de vam eder ve fa ali yet ala nı Çin, Kaş gar, Bu ha ra, Hi ran, İran ve Tür ki ye’yi kap sa dı ğı be lir ti len “Bey nel mi nel Şark Şu ra sı”nı (En ter nas yo nal Do ğu Kon se­yi) ku rar, Taş kent’te ki ko mü nist ör güt le ri

Mustafa Suphi ve Ethem Nejat’ın Yaşamlarından

138

ye ni den dü zen ler ve bir de Do ğu cep he­si ko mu tan lı ğı na bağ lı olan bir Türk Kı zıl Or du su ku rar.

1920’de Azer bay can’da Sov yet dev ri­mi ger çek leş ti ri lir ve Mus ta fa Sup hi bu nun üze ri ne 27 Ma yıs 1920’de Ba kü’ye ge çer.

Mus ta fa Sup hi, Ba kü’de da ha ön ce oluş muş olan “Tür ki ye Ko mü nist Fır ka­sı”nı, it ti hat çı lar dan te miz le mek ama cıy la da ğı tır. “Ba kü Ko mi te si Nez din de Bir Türk ko mü nist Şu be si”ni ku rar, aç tı ğı bir si ya si okul da 100 ka dar Tür kü ko mü nist ola rak ye tiş ti rir ve ni ha yet Rus ya ve Tür ki ye’de (İs tan bul ve Ana do lu) ku rul muş olan 15 ör gü tün gön der di ği 32 tam yet ki li ve 42 göz lem ci de le gey le (top lam 74) 10 Ey lül 1920’de Ba kü’de “Umu mi Türk Ko mü nist­ler Kong re si”ni top lar. Bu, Tür ki ye Ko mü­nist Par ti si ‘nin ku ru luş kong re si dir. Kong­re, ha zır la nan ve tar tış ma ya su nu lan par ti tü zük ve prog ra mı nı onay lar.

TKP’nin ku rul ma sın dan son ra Mus ta fa Sup hi, Mus ta fa Ke mal hü kü me tiy le gö rüş­me yi, Tür ki ye’ye dö ne rek ulu sal kur tu luş sa va şı na ka tıl ma yı önp la na çı kar tır. Bir di zi ze min yok la ma, ara cı lar va sı ta sıy­la ha ber leş me, ya zış ma son ra sı Mus ta fa Sup hi, Et hem Ne jat ve da ha 13 ko mü nist, ye ni Sov yet el çi si Bu du Mdi van’inin de bu lun du ğu ka fi le ile yo la çı kar.

28 Ara lık 1920’de Kars’a ge lir ler. Türk bur ju va zi si bol şe vik ha re ke tin ge liş me sin­den, ken di ni aş ma sın dan ve si ya si ön der­li ğe al ter na tif ola ca ğın dan çe kin mek te­dir. Bu nun için ko mü nist le rin Ana do lu’ya geç me le ri ni en gel le me ye uğ ra şır. Kars’ta bek le ti lir ler, halk siz le ri is te mi yor ha va sı­nı uyan dır mak ama cıy la çe şit li yer le rde (Er zu rum) pro vo ka tif gös te ri ler ör güt le­nir. Er zu rum’a so kul ma yan ka fi le Ba tum’a geç mek üze re Trab zon’a gön de ri lir. Trab­zon’da da pro vo ka tif gös te ri ler dü zen le nir.

Son ra sı bel li: Mus ta fa Sup hi, Et hem Ne jat ve da ha 13 ko mü nist Ba tum’a gön de ril­mek için 28­29 Ocak 1921’de bir mo tor ile Ka ra de niz’e açı lır lar. Ay nı ge ce, ar ka la rın­dan ye ti şen baş ka bir mo tor da ki ka til sü­rü le ri, bur ju va zi nin çı ka rı na 15 ko mü nis ti Sür me ne açık la rın da kat le der ler.

Et­hem­Ne­jatEt hem Ne jat 1887’de doğ muş tur. Es­

ki bir Türk çü’dür. İt ti hat çı lar la iliş ki le rin den do la yı 1908’den ön ce yurt dı şı na kaç mış­tır. Meş ru ti ye t’in ilan edil me sin den son ra da İs tan bul’a dön müş tür.

Ne jat’ın sos ya list dü şün ce le ri be nim­se me si pek es ki de ğil dir. Ne jat’ın “sos ya­list li ği an cak 1919 se ne sin de baş lı yor du”. O da tam an la mıy la mar ksiz mi kav ra ma te me lin de bir sos ya list lik de ğil di. O za­man lar Türk sos ya list le ri nin ve ko mü nist­le ri nin mark siz mi ge nel kav ra yış la rı Et­hem Ne jat’a da yan sı yor du.

Et hem Ne jat es ki den be ri, genç le rin ve yok sul emek çi le rin ör güt le nme le ri ge rek­ti ği dü şün ce si ne sa hip ti. Onun 1910 ve 1914 se ne le rin de Es ki şe hir’dey ken Ana­do lu’nun çe şit li mer kez le rin de öğ ret men­le ri ör güt le mek için ver di ği uğ ra şı la rı çe­şit li mek tup la rın da gör mek te yiz.

Et hem Ne jat, sa nat kar lar dan, us ta lar­dan olan ve us ta ba şı lar dan olu şan “Os­man lı Sa nat ka ran Ce mi ye ti”nin sa vaş dö ne min de gi de rek Türk leş me sin de ve “Türk Sa nat kar la rı Yur du” adı nı al ma sın­da be lir le yi ci bir rol oy na mış tır. O, et nik kö ken iti ba riy le Çer kes ol ma sı na rağ men 1917 se ne si ne ka dar tam bir “Türk çü”ydü ve bu ko nu da bir çok ma ka le ya za rak ya­yın la mış tı. “Fa kat Et hem Ne jat Türk çül­üğün de de bir ye ni lik ru hu, ye ni ye koş­ma ya doğ ru (bir) eği li min var lı ğı nı in kar

Mustafa Suphi ve Ethem Nejat’ın Yaşamlarından

139

et me mek ge re kir”. Bu an lam da Et hem Nej at’ın Türk çü lü ğü ile ik ti da rın tu tu cu lu­ğu bir bi ri ne ka rış tı rıl ma ma lı dır. “Onun ta­kip et mek te ol du ğu Türk çü lük, ‘Zi ya Gö­kalp’in mis tik, sko las tik ide aliz mle ka rı şık pro pa gan da yap mak ta ol du ğu ve bir ‘Os­man lı’ ga ze te ci si ta ra fın dan bil hak ‘ka ra teh li ke’ di ye res mi ye edil miş olan ‘mür te ci Türk çü lük’ten ta ma men ay rı idi.”

Bu dö ne min Et hem Ne jat’ı, mil li yet çi bir sos ya list ti. On da “mil li sos ya lizm” an­la yı şı ha kim di. Öğ ret men ler ve sa nat kar­lar ara sın da yap tı ğı pro pa gan da on da ki bu eği li mi gös ter mek te dir.

1918 se ne sin de Et hem Ne jat hem Türk çü lü ğü, hem de “mil li sos ya list li ği” dü­şün ce dün ya sın da bü tün leş ti re bi li yor du.

1918­1919 dö ne min de Et hem Ne jat Al man ya’da dır. Ora da ko mü nist ha re ke ti ve Al man iş çi ha re ke ti ni ya kın dan iz le yen ve ba zı ar ka daş la rıy la Al man ya’da ki sı nıf mü ca de le si ne fi ilen ka tı lan Et hem Ne jat, mark siz mi da ha ya kın dan ta nı ma, ir de le­me ola na ğı na ka vu şu yor, on da ki mark sist dü şün ce de rin le şi yor du. Bu dö nem de Et­hem Ne jat, III. En ter nas yo nal’le bü tün le­şi yor du.

“Kur tu luş”un 1. sa yı sın da (20 Ey lül 1919) çı kan “Pro le tar ya Kim ler dir?” ma­ka le si Et hem Ne jat’ta ki ge liş me yi gös te rir. O, ora da şöy le di yor du:

“Nü fu su mu zun yüz de dok san be şi pro­le tar ya olan Türk’ün, men fa at ve re fa hı nı sos ya lizm de ara ma sı pek ma kul ve doğ ru bir ça re dir.”

Yurt dı şı na kaç tık tan son ra Fran sa ve Ame ri ka’ya da gi den Ne jat, İs tan bul’a dön dük ten son ra öğ ret men ola rak ça­lış ma ya baş lar. I. Dün ya Sa va şı ön ce si dö nem de Ma nas tır, Bur sa ve İz mir’in öğ­ret men okul la rın da mü dür lük ve ma arif mü dür lü ğü gö rev le rin de bu lu nur. Bu dö­

nem de Et hem Ne jat, “Su ra­yı Üm met”, “Si per­i Sa ika”, “Say ve Amel” gi bi ga ze te ve der gi le re ma ka le ler yaz mış, “Ter bi ye vi Ye ni Fi kir” adın da pe da go jik bir der gi çı­kart mış tır. Et hem Ne jat’ın, İz mir’de öğ ret­men oku lu mü dür lü ğü ya par ken Ay dın ili ge nel mec li si için ver di ği ra por, “Ter bi ye­i İp ti da iye Is la ha sı” adı al tın da bir ki tap çık ola rak ya yın lan mış tır.

Et hem Ne jat’ın 1912’de “Türk Yur du” der gi sin de şu bat­mart ay la rın da çı kan ve iki sa yı de vam eden “Ma nas tır’da Ha yat­ı Ai le” baş lık lı iki ma ka le si nin ol du ğu da söy len mek te dir.

Ne jat’ın 1913’te İs tan bul’da ya yın la dı ğı “Te ka mül ve Ka nun la rı” ad lı ça lış ma sı nı, U. Z. Ül kem, Tür ki ye’de ya zıl mış ilk sos­yo lo ji ki tap la rın dan bi ri si ola rak ta nım lar.

I. Dün ya Sa va şı dö ne min de E. Ne jat, Es ki şe hir ma arif mü dür lü ğü ya par ve gö­nül lü ola rak da as ker li ğe gi der. Da ha son­ra “Ma arif Ne za re ti Neş ri yat Da ire si”nde (Öğ re tim ve Eği tim Ba kan lı ğı Ya yın Da ire­si) gö rev liy ken, Ey lül 1918’de araş tır ma ama cıy la Al man ya’ya gi der.

Yur da dön dük ten son ra si ya si fa ali yet­le ri ni, 23 Ey lül 1919’da İs tan bul’da ku ru­lan “Tür ki ye İş çi ve Çift çi Sos ya list Par ti si” ve onun ya yın or ga nı olan “Kur tu luş” der­gi sin de sür dü rür. E. Ne jat, bu par ti yi, bir ay dın lar par ti si ola rak gö rür ve “sos yal de­mok rat” ve “Tür ki ye Sos ya list” ör güt le ri ni de halk kit le le ri nin ör güt le ri ola rak de ğer­len di rir. Ama cı kit le ler le bir leş mek ol du ğu için bu üç ku ru lu şun bir leş me si için ba şa­rı sız ka lan bir mü ca de le sür dü rür.

Bu ba şa rı sız fa ali yet ten son ra, Et hem Ne jat Rus ya’ya ge çer. TKP’nin ku ru luş kong re si ne ka tı lır. O, 28­29 Ocak 1921’de Mus ta fa Sup hi ve di ğer 13 ko mü nist ile bir lik te kat le di lir.

Mustafa Suphi ve Ethem Nejat’ın Yaşamlarından

140

(Bu ra da ki ve ri le rin der len di ği kay nak­lar; “Mus ta fa Sup hi ve Yol daş la rı, Gün ce Ya yın la rı, İs tan bul 1977. Bu, 1923’te Mos­ko va’da Kı zıl Şa fak Mat ba ası ta ra fın dan ba sı lan ki ta bın ye ni bir bas kı sı dır. Me te Tun cay; Tür ki ye’de Sol Akım lar (1908­1925), 1, 3. ba sım 1978: A. Cer ra hoğ­lu; Tü ki ye’de Sos ya liz min Ta ri hi ne Kat kı,

İs tan bul, 1975; İ. Top çu oğ lu; “Ne den 2. Sos ya list Par ti si ­ TKP Ku ru luş ve Mü­cadelesinin Tarihi, 1914­1960, Kitap I ve II, 1976; Tarık Zafer Tunaya; Tür kiye’de Siyasi Par tiler, C. I ve II, 2. bas kılar 1984­1986), “Der Tod der Tür kisc hen Kom­munis ten”, Kom munis tisc he In ter natinale, sayı 17, s. 554­558, 1921)

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

Gü nü müz de, “Ko mü niz min öl dü ğü”, “Mark sizm­Le ni niz min es ki di ği” vb. yön de ala bil di ği ne yo ğun laş tı rı lan bur ju va re for­mist pro pa gan da ve sos ya liz min mo dern re viz yo niz min iha ne tiy le bir lik te uğ ra dı ğı pres tij eroz yo nu dik ka te alı nır sa, mark siz­m­le ni niz min saf ı ğı nı ko ru mak, te mel il ke ve öğ re ti le ri te me lin de mark sizm­le ni niz­min ya ra tı cı uy gu la ma ça ba la rı nı artır mak bü yük bir öne me sa hip ol du ğu gi bi, Ulus­la ra ra sı Ko mü nist Ha re ke tin (UKH) sı kı bir li ği ne bu gün her za man kin den da ha çok ih ti yaç var dır. Bu açı dan ye ni bir tarz ve güç lü bir ira de şart tır.

IBi lin di ği gi bi yol daş Sta lin’in ölü mün­

den son ra, SBKP mo dern re viz yo nist ler ce ele ge çi ril di. ASHC ha riç, SSCB ve di ğer Do ğu Av ru pa ül kele rin de ka pi ta lizm res to­re edil di. Sos ya list kamp da ğıl dı. Ulus la­

ra ra sı ko mü nist ha re ket, bü yük bir oran da tas fi ye edil di. Ar tık bu ül ke le rde ye ni bu­rju va zi ik ti da rı ele ge çi re rek, ken di sı nıf ege men li ği ni kur du. Alı nan bu bü yük ve ağır ye nil giy le bir lik te, bur ju va zi nin, ge ri­ci li ğin ve mo dern re viz yo nist le rin sal dı rı­la rı ge rek ti ği gi bi ya nıt lan ma dı. Dün ya ko­mü nist ha re ke ti uzun ca bir sü re ken di si ni ye ni le ye me di ve 3. En ter nas yo nal dö ne­min de ki, Le nin ve Sta lin za ma nın da ki gi­bi çe ki ci ol ma dı, ola ma dı. Mo dern re viz­yo nist yoz laş ma nın mark sizm­le ni nizm, dev rim ve sos ya lizm aley hin de ya rat tı ğı boş luk uzun sü re dol du ru la ma dı ve ha la da dol du ru la bil miş de ğil. Bu dö nem, ay­nı za man da ka pi ta liz min de gö re ce ha ki­mi ye ti ni pe kiş tir di ği dö nem ol du ğu. Bü tün bun lar ne de niy le ve ek ola rak bir di zi ha ta ve ek sik le rin de et ki siy le ulus la ra ra sı ko­mü nist ha re ket, ken di ni üre te me di, kit le­sel ge li şi mi ve or ga nik bi le şi mi za yıf kal­

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

142

dı, ye te rin ce sı kı ve mü ca de le ci bir bir lik oluş tu rup ge liş ti re me di.

‘50’li yıl la rın ikin ci ya rı sın da baş la yan sü reç, mo dern re viz yo nist le rin tü müy­le kla sik ka pi ta list bi çim le re yö nel me siy­le ‘80’li yıl la rın son la rı na doğ ru ka pan dı. Mo dern re viz yo nist ül ke ler ve par ti ler, ta şı ya gel dik le ri mark sizm­le ni nizm, sos­ya lizm vb. gi bi söy lem le ri de ata rak, tü­müy le kla sik ka pi ta liz me yö nel di ler, bi çim de ğiş tir di ler, ka pi ta list ve an tiko mü nist öz­le ri ni açık ça ser gi le di ler. Re viz yo nist ler, geç miş le riy le il gi li ge ri ye kal mış tüm isim, sim ge ve bi çim le ri ar tık kork mak sı zın fır­la tıp at tı lar. Böy le ce ye ni bir tas fi ye ci, kar­şıdev rim ci dal ga es ti ril di. ASHC ve AEP’in em per ya liz min bu da yat ma sı na tes lim ol­ma sıy la, dün ya ko mü nist ha re ke ti ağır bir ye nil gi da ha al dı. Za ten da ğı nık ve ör güt­süz olan, an cak En ver Ho ca ve onun ba­şın da bu lun du ğu AEP’in mark sist­le ni nist çiz gi si ve oto ri te si et ra fın da kü me le nen ko mü nist ha re ket tü müy le da ğıl dı ve ato­mi ze ol du. ASHC’nin dü şü şü, sos yal em­per ya list kam pın çö zü lü şü ve çö kü şüy le bir lik te, em per ya lizm, ge ri ci lik ve ye de­ğin de ki her tür den re viz yo nist akım, bu ol gu yu, sos ya liz min mark sizm­le ni niz min, dev ri min ve pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ke sin ve ni hai ye nil gi si ola rak lan se et ti. Bu ta rih sel ke sit te, pro le tar ya ve halk lar ta rih te eşi ve ben ze ri gö rül me miş öl çek te dev sel bo yut lu bir bur ju va­ge ri ci ide olo jik ve po li tik sal dı rı dal ga sı al tın da kal dı. Dün ol du ğu gi bi bu gün de bü tün bu sal dı rı la rın ama cı, pro le tar ya ve halk la rı, dev rim den ve sos ya lizm den vaz ge çir mek ve on la rı ebe di kö le li ğe mah kum et mek tir.

Sos ya liz min pres ti ji nin en dü şük nok­ta da ol du ğu, ulus la ra ra sı ko mü nist ha re­ke tin kan kay bı nın di be vur du ğu, bur ju va li be ral dal ga nın yük se len de ğe ri tem sil

et ti ği, in san lık ai le si nin ta rih sel ola rak ya­rat tı ğı ile ri ci olan her şe yin diz gin siz bur ju­va ge ri ci ide olo jik, si ya si sal dı rı nın he de fi ol ma ya de vam et ti ği bir dö nem den ge çi­yo ruz. Ne var ki, bü tün ol gu lar, em per ya­liz min tüm çe liş ki le ri nin gi de rek da ha faz­la kes kin leş me si, ka pi ta list met ro pol ler de gi de rek can la nan pro le tar ya ha re ke ti; As­ya, Af ri ka, La tin Ame ri ka ve Do ğu Av ru pa halk la rı nın ge liş me ro ta sı na gi ren kav ga­la rı; em per ya list sis te min ve bu sis te min sö mür ge ve ya rı sö mür ge halk la rın da ya­rat tı ğı yı kı mın da ha açık ha le gel me si vb. ol gu lar, ge çi ci ye nil gi ve bur ju va ge ri ci lik dö ne mi ola rak ta nım la dı ğı mız ta rih sel ke­sit ten çı kıl ma ya baş lan dı ğı nı; XXI. yy’in ye ni Ekim le rin şa fa ğı, dev rim le rin za fer ta cı gi ye ce ği bir asır ola ca ğı nı gös te ri yor. Açık tır ki; ge le cek, en ter nas yo nal pro le­tar ya ve halk la rın ola cak tır. Em per ya liz­min, ka pi ta liz min, ge ri cil iğin ve ye de ğin­de ki re viz yo nist, re for mist ve opor tü nist akım la rın yı kı lı şı ve tas fi ye si ta ri hin ka çı­nıl maz hük mü dür.

Bu ko şul lar da, ko mü nist le rin ulus la ra­ra sı alan ça lış ma sı nı plan lı, ve rim li ve et­ki li bir şe kil de dü zen le me le ri, ye ni bir tar zı ya ka la ma la rı bü yük bir ih ti yaç tır. Pro le­tar ya en ter nas yo na liz mi bay ra ğı nı bu gün her za man kin den da ha çok yük sek le re çek mek ge re ki yor. Dün ya ko mü nist ha­re ke ti ko min te rnin da ğıl ma sın dan son ra ki sü reç te, dö ne meç anı ola rak da mo dern re viz yo nist iha net ten bu ya na, güç lü ve ör güt lü bir çe kim mer ke zi ola bi le cek şe­kil de iliş ki le ri ni dü zen le me yi ba şa ra ma dı. Mao Ze dung re viz yo niz mi ne kar şı E. Ho­ca yol da şın ön der li ğin de ki ide olo ik atı lım da ‘70’li yıl lar da ko mü nist ha re ke te da ha ile ri bir ör güt lü lük ka zan dır mak la bir leş ti­ri le me di. Mark sist le ni nist par ti ve ör güt ler ara sın da sı kı ve çok yön lü bir da ya nış­

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

143

ma ge liş ti ri le me di. Bu yön de atı lan ki mi adım lar da ye ni bir ko min tern oluş tur ma he de fi ne bağ lan ma mış tı. Ko mü nist par ti ve ör güt ler ara sı iliş ki tar zı içe ka pa nık tı ve ye te rin ce en ter nas yo na list ve eleş ti rel de ğil di. Bu tar zın ge liş ti ri ci ol ma dı ğı ve ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ke ti da ha ile ri ta şı ma dı ğı ar tık ye te rin ce an la şıl mış bu­lu nu yor.

Par ti mi zin ku ru luş, te ori, po li ti ka ve ör­güt len me alan la rın da ol du ğu gi bi, ulus la­ra ra sı iliş ki ler ala nın da da ye ni bir ta rzı ifa de edi yor du. Par ti bu alan da da bi li ne ni tek rar la ma dı. İl ke li dav ra na rak, so mut du­ru mun öz gün lük le ri ni ya ka la ma ya ça lış tı. Ulus la ra ra sı ser ma ye nin bir li ği ne kar şı en ter nas yo nal pro le tar ya nın ulus la ra ra sı bir li ği nin çı ka rıl ma sı nı ve bu bir li ğin ara cı ola cak ye ni bir ko mü nist en ter nas yo na lin ku rul ma sı nı so mut bir he def ola rak be lir­le di. Ye ni tar zın, par ti tar zı nın açık ve so­mut bir ifa de si dir bu.

Uzun sö zün özü; dar, içe ka pa nık ve ye te rin ce eleş ti rel ol ma yan; ko mü nist par­ti ve ör güt ler ara sın da ki iliş ki le ri dün ya ça pın da et ki li bir çe kim mer ke zi oluş tur­ma ya gö re dü zen le me yen; ül ke dev ri mi ni ge liş tir me yi te mel ek sen ola rak al ma yan; dün ya dev ri mi persp ek ti fi ne ge re ken vur­gu yu yap ma yan bir tarz, ulus la ra ra sı iliş­ki ler ala nın da par ti tar zı ola maz. Par ti bu yo ldan, ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ke tin ye ni den ör güt len me sin de; ide olo jik net­leş me ye hiz met ede cek ve dün ya ko mü­nist le ri nin bağ la rı nı güç len di re cek, bu nu da or tak ey lem yo luy la gü ven ce ye ala rak plat for mla rın olu ştu rul ma sın da ak tif bir rol oy na maz, oy na ya maz.

IIUlus la ra ra sı alan ça lış ma sı nı ba şa rı lı

bir şe kil de sür dü re bil mek için, ulus la ra ra­

sı ko mü nist ha re ke tin ve dün ya dev rim ci ha re ke ti nin du ru mu nun ana çiz gi le riy le de ğer len di ril me si, bi zim bu ala na mü­da ha le mi zin tar zı, doğ rul tu su, dü ze yi ve he def e ri ve par ti mi zin ola nak la rı ve ön­ce lik le ri nin doğ ru be lir len me si ge rek mek­te dir. Bir lik Kong re si, bu alan da ya pıl ma sı ge re ken le ri ve ya pı la bi le cek le ri ge nel bir çer çe ve de sap ta dı. Bun la rı da ha faz la ge­liş tir mek gö re vi, önü müz de bü tün bo yut la­rıy la du ru yor.

Bi zim için ye ni sa yı la bi le cek bu alan­da ki ger çek du ru mun ne ol du ğu ön ce lik le kap sam lı ola rak or ta ya kon ma lı ve te mel­de bir ha re ket pla nı ge liş ti ril me li dir. Da­ha sı, bil gi ve de ne yi mi mi zin sı nır lı ol du ğu ger çe ği her adım da gö zö nün de tu tul ma­lı dır. Ay rı ca ola nak la rı mı zın ba zı ba kım­lar dan sı nır lı ol du ğu da he sa ba ka tıl ma­lı ve bu ba kım dan ön ce lik le ri miz doğ ru sap tan ma lı dır. Par ti mi zin dün ya ya, ön­cel ik le ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ket ve dün ya dev rim ci ha re ke ti ne çev ril miş olan yü zü bir yer de vit ri ni olan bu ça lış ma nın is tik rar lı bir b içim de yü rü tül me si önem­li dir, vaz ge çil me z dir. Ulus la ra ra sı ala na mü da ha le mi zin tar zı, doğ ru ltu su, dü ze yi ve he def e ri nin doğ ru ve açık ola rak be­lir len me si sağ lam ka rar lar al ma mı zın da gü ven ce si dir.

a) Par ti mi zin ulus la ra ra sı ala na mü­da ha le si nin çı kış nok ta sı ve içe ri ği ne ol­ma lı dır? Bu, çok kı sa ve öz lü bir tarz da an lat mak ge re kir se, Tür ki ye ve Kür dis­tan dev ri mi nin iler le til me si ve ulus la ra ra sı bur ju va zi ye kar şı ulus la ra ra sı pro le tar ya­nın en ter nas yo nal mü ca de le ve bir li ği nin ge liş ti ril me si ve bu yol la dün ya dev ri mi­nin güç len di ril me si ola rak ta nım la na bi­lir, ta nımlan ma lı dır. Le nin, bir de fa sın­da en ter nas yo na liz min her dev rim ci nin ken di ül ke sin de dev ri min iler le me si için

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

144

elin den ge le nin en faz la sı nı yap mak ol­duğ unu söy le miş ti. Kuş ku suz pro le tar ya en ter nas yo na liz mi, en baş ta her ko mü nist par ti ve ör gü tün ken di ül ke sin de ki dev ri­mi ge liş tir me, em per ya list cep he zin ci ri ne bu lun du ğu ül ke den sal dır ma gö re vi ni ba­şa rıy la ger çek leş tir me sin den ge çer. Ulus­la ra ra sı alan ça lış ma sı bu te mel üze rin de yük sel se de, ya da bu ra dan kay na ğı nı al­sa da, o ay rı ve öz gün bir ça lış ma dır. Zi ra ko mü nist ha re ket özün de ulus la ra ra sı bir ha re ket tir. Tek tek ül ke ler de dev ri mi ve ko­mü nist ön cü yü ge liş tir mek ve ulus la ra ra sı çap ta bir le şik pro le ter en ter nas yo nal si ya­sal çiz gi si nin doğ ru dan bir bi le şe ni ha li ne ge tir mek için, ulus la ra ra sı ko mü nist ha re­ke tin bil gi, de ney ve dü şün ce alış ve ri şi ni sık laş tı ra cak, ide olo jik ve si ya sal bir li ği nin güç len me si ne hiz met ede cek en ter nas yo­nal ör güt sel iliş ki, eş gü düm ve bir lik ça­ba la rı nın ge liş ti ril me si bu ba kım dan her za man ge rek li ve zo run lu dur. Bu te mel yak la şım ulus la ra ra sı ala na mü da ha le mi­zin çı kış nok ta sı ve içe ri ği ni ol du ğu gi bi, kap sa mı nı da or ta ya koy mak ta dır. De mek ki, par ti mi zin ulus la ra ra sı alan da et ki li ol­ma sı nın yo lu, ön ce lik le ül ke dev ri mi nin ge liş ti ril me sin den, ül ke dev ri mi nin te orik ve pra tik sel so run la rı nın çö zü mün den ve iler le til me sin den geç ti ği ger çe ği bir an için bi le unu tul ma ma lı dır. Bu na bağ lı ola rak, da ğı nık, za yıf, et ki siz mark sizm­le ni niz­me ya ban cı çe şit li eği lim le re açık olan bu güç le ri bir leş tir mek güç lü ve et ki li kıl­ma da gün cel gel iş me le ri mark sist le ni nist yo rum la ma ye te ne ği ni ge liş tir mek için iş çi ön cü le ri nin ulus la ra ra sı ön cü le ri ni ya rat­ma yo lun da bir an bi le dur mak sı zın ka rar lı ve emin adım lar atıl ma sı, gi ri şim ler de bu­lu nul ma sı, ye ni bir en ter nas yo nal bir li ğin ku rul ma sı için pra tik, te orik ön adım la rın

ge cik ti ril mek si zin atıl ma sı ko mü nist ya pı­mı zın er te le ne mez gö rev le ri ara sın da dır.

b) Ha li ha zır daki du ru mu pek iça çı cı ol ma yan ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ke tin ve dün ya dev rim ci ha re ke ti nin ya şa ma ya de vam et ti ği par ça lan ma, ka fa ka rı şık lı ğı ve tas fi ye sü re ci nin ya kın ge le cek te so na ere ce ği ni gös te ren her han gi bir ve ri yok. Bi le bil di ği miz ka da rıy la tu tar lı mark sist­le ni nist çiz gi ye sa hip par ti ve grup la rın sa yı sı çok az. Da ha sı, bu ör güt ve grup­lar ara sın da güç lü bağ lar ve ulus la ra ra sı ala na mü da ha le nin stra te ji si ko nu sun da (hat ta böy le bir stra te ji nin ge rek li li ği ko­nu sun da) ve rim li bir dü şün ce alış ve ri şi bi le yok. AEP’nin, ka pi ta list em per ya list sis te min bas kı sı kar şı sın da be yaz bay rak çek me sin den son ra ki yıl lar da Eti yop ya Dev rim ci Emek Par ti si, Bre zil ya Ko mü nist Par ti si, İs pan ya KP(ML), Be nin KP, Ye ni Zel an da KP gi bi ya kın dan ta nın ma mak­la bi rlik te, AEP’ye ya kın lığ ın ı esas ala rak mark sist­le ni nist ola rak de ğe rlen dir di ği­miz ör güt ve grup lar re viz yo nizm yo lu nu tut tu lar. Öte yan dan, bu gün es ki Sov yet­ler Bir li ği’nde, Ar na vut luk’ta, di ğer ba zı Do ğu Av ru pa ül ke le rin de, Hin dis tan’da, İs pan ya’da, Ye ni Zelan da’da, İtal ya’da ve baş ka yer ler de ko mü niz me ka za nı la bi le­cek ya da yak la şan grup lar var. Ço ğu nu ya kın dan ta nı ma dı ğı mız bu grup lar ara­sın da Tüm Bir lik Bo şe vik Ko mü nist Par­ti si, Rus ya Ko mü nist İş çi Par ti si’ni, Tüm Bir lik Ko mü nist İş çi Mu ha fı zı’nı (Bol şe­vik) Ekim Ko lek ti fi’ni (İs pan ya), Ar na vut­luk Ko mü nist Par ti si, İtal ya Pro le tar ya sı Ko mü nist Par ti Ör gü tü’nü, Ye ni Zel an da Ko mü nist Par ti Ye ni den İn şa Ko lek ti fi ni, vb. sa ya bi li riz. Bun la rın dı şın da em per ya­liz me, ge ri ci li ğe ve bur ju va zi ye kar şı bel li bir sa va şım ve mu ha le fet yü rüt mek te di­re nen es ki re viz yo nist, or ta yol cu, Ma oist,

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

145

ya rı Troç kist ör güt ve grup lar bu lu nu yor. Ko mü nist ha re ke tin tek tek ül ke ler de ve dün ya öl çe ğin de güç len me si iş çi sı nı fı nın ve di ğer emek çi le rin an ti em per ya list ve an ti ka pi ta list sa va şı mı nın ge liş me si öl çü­sün de, bu ör güt ve grup lar için den ko mü­niz me ka za nı la bi le cek bi rey ler, hat ta ba zı du rum lar da grup lar çı ka bi lir.

c) Ulus la ra ra sı mark sist­le ni nist ko­mü nist ha re ke tin ve dün ya dev rim ci ha­re ke ti nin bu gün kü du ru mu ba zı ola nak lar sun mak la bir lik te, ba zı önem li teh li ke le ri de içer di ği ni n al tı nı çiz me miz ge re ki yor. Çok sa yı da opor tü nist, rev iz yo nist ve or­ta yol cu akı mın tem sil ci le ri nin ile ri sür dü­ğü nün ter si ne re viz yo nist blo kun çö kü şü, Mos ko va, Pe kin, Ti ran gi bi fark lı “odak” la rın or ta dan kalk ma sı, re viz yo niz min ve re viz yo niz min teh li ke si ni n or ta dan kalk tı­ğı an la mı na gel me di ği gi bi, “Ulus la ra ra sı Ko mü nist Ha re ket”in bir li ği ni sağ la ma nın çok da ha ko lay ha le gel di ği an la mı na da gel mi yor. Em per ya liz min, bur ju va zi nin ve kü çük bur ju va zi nin va rol ma ya de vam et ti­ği, da ha sı dev rim ve sos ya lizm güç le ri nin ya şa nan ge ri le me sü re ci ni he nüz ter si ne çe vir me miş ol duk la rı ko şul lar da, re viz yo­niz min ve re for miz min teh li ke si nin or ta­dan kalk tı ğı ya da azal dı ğı sa vı, saç ma nın da öte sin de dir. Olan, AEP’in ayak ta ve di ri ol du ğu, re viz yo nist, ka pi ta list blo kun he­nüz çök me miş bu lun du ğu vb. dö ne min “es ki” saf aş ma la rın gö rü nüş te or ta dan kalk mış ya da öne mi ni bü yük öl çü de yi tir­miş ol ma sı, da ha doğ ru su öy le gö zük me­si dir. Ama bun dan sö züm ona ulus la ra ra­sı ko mü nist ha re ke tin (ki, on la ra gö re bu UKM, mark sist­le ni nist, opor tü nist, re viz­yo nist vb. güç ler den olu şu yor ya da oluş­ma lı dır) ve onun bi le şen le ri ni bir bi rin den ayı ran du var la rın yı kıl mış ol du ğu ve do­la yı sıy la re viz yo niz me kar şı ulus la ra ra sı

dü zey de or tak bir ta vır ge liş tir me nin ve bu te mel de ulus la ra ra sı ko mü nist ha re­ke tin bir li ği ni ye ni den sağ la ma nın ola nak lı ha le gel di ği so nu cu çı kar mak son de re ce yan lış ola cak tır. Re viz yo niz min özü mark­sizm­le ni nizm il ke le ri nin çar pı tıl ma sı, sı­nıf sal uz laş ma ve sı nıf sal iş bir li ği çiz gi­si nin dev rim ci sı nıf sa va şı mı çiz gi si nin ye ri ne ge çi ril me si ve pro le ter dev ri min ve pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün yad sın ma sı dır. Geç miş te mark sist­le ni nist ko nu mun esas ola rak AEP’nin ko nu muy la, re viz yo nist ko­nu mun da şu ya da bu re viz yo nist oda ğın ko nu muy la ça kış ma sın dan yo la çı ka rak, 1960’lı, 1970’li ve 1980’li yıl lar da mark­sizm­le ni nizm le re viz yo nizm le var yan t la rı ara sın da sür müş olan sa va şı mı bir Ti ran­Mos ko va ça tış ma sı, bir Ti ran­Pe kin ça tış­ma sı vb. ola rak gör mek ya da gös ter mek bur ju va zi nin sos yal de mok ra si si nin ve re­viz yo niz min işi dir; bi zim de ğil.

Öte yan dan, baş ta Sov yet Mo dern Re­viz yo niz mi gel mek üze re, ya kın za ma na de ğin va rol ma ya de vam eden re viz yo nist odak la rın dün ya öl çe ğin de çok ağır dar­be ler ye me le ri, ko mü nist güç ler için ba zı ola nak lar da ya rat mış bu lu nu yor. Re viz­yo nist par ti le rin bir bö lüm le ri tüm den da­ğıl mış, or ta dan kalk mış ya da çok bü yük bir kan yi ti mi ne uğ ra mış tır. An cak, ayak ta kal ma ya de vam eden ve em per ya liz me, ge ri ci liğ e ve bur ju va zi ye kar şı bel li bir sa­va şım ve mu ha le fet yü rüt mek te di re nen re viz yo nist (ve or ta yol cu, ma oist ve ya­rı troç kist) par ti ve grup lar da var. Ge rek ile ri ka pi ta list ül ke ler de ve ge rek se özel­lik le ge ri ve ba ğım lı ül ke ler de sı nıf sal ve di ğer çe liş me le rin, 1989­90 dö nü şü mün­den son ra or ta dan kalk mak ya da aza l­mak ne söz, gi de rek da ha yoğ u nlaş ma ya yüz tut ma sı bu ikin ci ka te go ri de ki grup la­rın ayak ta ka lma sı nı ya da ide olo jik ola rak

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

146

net leş me miş ye ni dev rim ci ör güt le rin or ta­ya çık ma sı nı özen di ri yor da. Bu ko şul lar­da re viz yo niz min or ta dan kalk ma sın dan de ğil, kı lık de ğiş tir me sin den söz edi le bi lir an cak. Ama, bu kı lık de ğiş tir me iş le mi, her tür ve renk ten re viz yo nist akım la rın ya­şa dı ğı bu na lım, ge ri le me ve par ça lan ma or ta mın da, bu ör güt ve grup la rın kad ro ve sem pa ti zan la rı nın ken di çiz gi le ri ni de sor gu la dık la rı, ide olo jik et ki len me ye da ha açık ha le gel dik le ri bir or tam da ya şa nı yor. Bu nun la bağ lan tı lı ola rak, ayak ta kal ma yı ba şar mış olan (ve ye ni olu şan) dev rim ci ör güt le rin, gü nün mo da sı na uya rak “dog­ma tiz me” kar şı çık ma ya ve ko num la rı nın “ba ğım sız lı ğı”nın al tı nı çiz me ye özen gös­ter dik le ri ni göz lem li yo ruz. Bu du rum aynı za man da ko mü nist güç le rin re viz yo nist ör güt le rin saf a rın da ki iç ten lik li dev rim ci­le ri ko mü nizm da va sı na ka zan ma ya da ya kın laş tır ma ola na ğı nı art ır mak ta dır. Es­ki Sov yet ler Bir li ği ve Do ğu Av ru pa ül ke le­ri nin ya nı sı ra ka pi ta liz min gö re ce ge liş miş ol du ğu bir di zi ge ri ve ba ğım lı ül ke de va­ro lan kit le sel re viz yo nist par ti ve ör güt ler­de ko mü niz me ya kın la şan frank si yon la rın oluş ma sı ve bun la rın bir di zi iç sa va şım­dan ge çe rek mark sist­le ni nist par ti le rin çe kir dek le ri ne dö nüş me si ola sı lı ğı as la kü çüm se ne mez ve kü çüm sen me me li dir. Es ki SBKP’den, ko mü niz me yö nel miş ye­ni ör güt le rin­Tüm Bir lik Bol şe vik KP, Rus­ya Ko mü nist İş çi Par ti si, Tüm Bir lik Ko mü­nist İş çi Mu ha fı zı (Bol şe vik) gi bi­ çık mış ol ma sı, bu nun en iyi bi li nen ör ne ği dir. Ül­ke miz de de, mark sizm­le ni nizm’den şu ya da bu dü zey de et ki len miş ve ha li ha zır da dev rim ci bir ko num da bu lu nan bir di zi kü­çük bur ju va dev rim ci ör güt­bu nun bi lin­cin de ol sun lar, ya da ol ma sın lar bir ide­olo jik ve si ya sal çık maz için de dir ler. Bu, ko mü nist ha re ke tin, söz ko nu su ör güt le rin

saf a rın da ki iç ten lik li dev rim ci le ri tu tar lı ve mi li tan bir pra tik sel ve te orik mü da ha le nin yar dı mıy la ken di saf a rı na çek me şan sı na sa hip ol du ğu an la mı na ge lir. Ko mü niz min po tan si yel güç le ri nin, yalnız ca ko mü nist ör güt ler le ve on la rın saf a rın da ki dev rim ci öğe ler le sı nır lı ol du ğu nu dü şün mek, ba­ğış lan maz bir dar gö rüş lü lük ola cak tır.

d) Bu du rum ne tür bir ha re ket pla nı da ya tı yor? Yu kar ıda, bu bağ lam da ki gö­rev le ri mi zin nasıl bir ba kış açı sıy la ele alın ma sı ge rek ti ği ne de ği nmiş ve par ti mi­zin dün ya dev ri mi nin bir par ça sı em per­ya liz min en za yıf hal ka la rın dan bi ri ola­rak, Tür ki ye dev ri mi nin te orik ve pra tik sel so run la rını çöz me ye ve Tür ki ye dev ri mini iler let me ye ça lış ma sı nın kav ra na cak hal­ka ol du ğu nu be lirt miş tik. An cak ko nu nun bi raz da ha açık lan ma sı ge re ken yan la rı bu lu nu yor.

Her şey den ön ce, ide olo jik be lir siz li ğin, ka fa ka rı şık lı ğı nın, açık ya da üs tü ör tü lü bir tas fi ye ci eği li min bas kın ol du ğu bu gün­kü dün ya ve Tür ki ye or ta mın da, re viz yo­niz me ve onun ye ni bi çim le ri ne kar şı ide­olo jik sa va şı mın gev şe til me me si, ter si ne yo ğun laş tı rıl ma sı ge rek ti ği be lir til me li dir. “Ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ke tin fark lı bi­le şen le ri” ara sın da ki du var la rın yı kıl mak ta ol du ğu ve do la yı sıy la fark lı çiz gi le re sa hip dev rim ci ör güt le rin bir bir le ri ne yak laş mak­ta ol du ğu yo lun da ki opor tü nist yak la şım yı kı cı bir ele ş ti ri ye ta bi tu tul ma lı dır. Çök­mek te ve da ğıl mak ta olan re viz yo niz me ve onun var yant ıla rı na des tek ver mek ve kı lık de ğiş ti re rek, ke ni di si ni “ye ni dün ya dü ze ni” nin ve Gor ba çov­Yelt sin kar şı dev­ri mi nin kar şı sın da gös ter mek te olan re­viz yo niz me iliş kin ya nıl sa ma lar ya rat mak ya da ya ra tıl ma sı na yar dım cı ol mak bi zim işi miz ola maz. Ter si ne biz, her tür ve renk­ten re viz yo nist akım la rın ya şa dık la rı bu­

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

147

na lım dan em per ya liz me, ka pi ta liz me ve onun so nuç la rı na kar şı sa va şı mın, an cak ko mü niz min kı zıl bay ra ğı al tın da sür dü­rüle bi le ce ği ni gös ter mek için ya rar lan ma­lı yız. Opor tü nist ve re viz yo nist akım la rın saf a rın da ki dü rüst ve mi li tan dev rim ci öğe le ri mark sist­le ni nist saf a ra çek me­nin yo lu re viz yo nizm le uz laş mak tan de­ğil, ona kar şı sa va şı mı yo ğun laş tır mak tan ge çi yor. (Bu nun, ko şul la rı nın ol du ğu her yer de ­Si ya sal ba kım dan ile ri ci, yurt se ver, dev rim ci özel lik ler ta şı yan­ re viz yo nist ör­güt ve gru p lar la em per ya liz me, fa şiz me ve ge ri ci li ğe kar şı or tak tu tum lar al ma yı red det me ve si ya sal alan da sek ter li ği ör­güt le me ola rak an la şı la ma ya ca ğı her hal­de açık ol ma lı dır.)

Bu bağ lam da ide olo jik ya da te orik alan da yü rü tül me si ge re ken sa va şı mı n ar tan öne mi ne de ğin mek te ya rar var. Le­nin, “Ne Yap ma lı” ad lı ya pı tı nın “Te orik Sa va şı mın Öne mi ni Ko nu sun da En gels” baş lık lı bö lü mün de, Rus ya’da ve dün ya­da ko mü nist ha re ke tin kar şı kar şı ya bu­lun du ğu du ru mu ve gö rev le ri in ce le dik ten son ra, te orik sa va şımı n Rus ko mü nist le ri açı sın dan öne mi üze rin de du rur. O’nun, “Dev rim ci te ori ol ma dan, dev rim ci ha re­ket ola maz” söz le ri iş te bu bö lüm de ye­ra lır. O’na gö re, Rus ya’da par ti nin “yal nız­ca olu şum sü re cin de ol ma sı...”, ko mü nist ha re ke tin, “an cak öte ki ül ke le rin de ne­yim le rin den ya rar la na cak olur sa ba şa rı­lı” ola cak ol ma sı ve Rus ya ko mü nist ha­re ke ti nin son de re ce ağır ve zor gö rev ler üst len miş (Rus dev ri mi dün ya dev ri mi nin ön cü gü cü ola rak öne çık mış tı) ol ma sı yü zün den te orik sa va şım da ha da önem ka zan mak ta dır. Göz le ri mi zi, 1990’la rın Tür ki ye’si ve dün ya sı na çe vir di ği miz de, yu kar ıda ki ger çek le rin üç aşa ğı­beş yu­ka rı bi zim için de ge çer li ol du ğu nu, ama

bun la rın ya nı sı ra te orik sa va şı mın öne­mi ni art ı ran ek ne den le rin ol du ğu nu gö rü­rüz. Bun lar ara sın da, ulus la ra ra sı ko mü­nist ha re ket ve dün ya dev rim ci ha re ke ti saf a rın da ya şa nan ide olo jik be lir siz lik ve ka fa ka rı şık lı ğı na kar şı sa va şı mı, Tür ki ye dev ri mi nin bir di zi te mel so ru nu nun mark­sist­le ni nist bir ana li ze ta bi tu tul ma sı nın ge re ği ni, es ki sos ya list ül ke le rin ve ulus la­ra ra sı ko mü nist ha re ke tin de ne yim le ri nin in ce len me si ni, ka pi ta liz min ve em per ya­liz min bu gün kü ge liş me özel lik le ri nin ana­li zi ni vb. sa ya bi li riz. Bü tün bu so run la rın, esas ola rak ve an cak Tür ki ye ve dün ya da dev rim ve sos ya lizm için aya ğa kal kan ve kal ka cak olan iş çi ve emek çi yı ğın la rı nın kit le sel sa va şı mı için de ve o nun la çok sı­kı bir iliş ki için de çö zü le bi le ceği doğ ru dur. Ama bu, sis tem li ça ba har ca ma mı zın ve bu ala na is tik rar lı ve sağ lam bir yö ne lim için de ol ma mı zın ge rek me di ği an la mı na as la gel mez. Dev rim ka çak la rı nın ve tas fi­ye ci le rin “te orik ça lış ma ya ön ce lik ver me” ve “mark siz min te mel so run la rı nı çöz me” ba ha ne si nin ar dı na sı ğı na rak dev rim ci te­ori ve pra tik ten kop ma la rı nı ge rek biz de ve ge rek se di ğer bir di zi ko mü nist ve dev­rim ci ör gü tün te orik dü ze yin yük sel til me si yö nün de ki ça ba la rını fren le yen en önem­li fak tör ler ara sın da yer al mış ol du ğu bir ger çek tir. Mark sizm­Le ni niz min yü zey sel bir tarz da kav ra nı şı nın, geç miş te ya şa­dı ğı mız yal pa la ma la ra olan kat kı sı nı ve bu gün si ya sal ve ör güt sel ça lış ma mı zın, dü zey ve ni te li ği ni yük selt me yo lun da ki ça ba la rı mı zın önü ne dik ti ği en ge lle ri bi li­yo ruz. Yalnız ca iş bir lik çi­te kel ci bur ju va­zi ye ve onun dev let ay gı tı na de ğil, em­per ya liz me, din sel ge ri ci li ğe, bur ju va zi nin di ğer kat man la rı na ve böl ge ül ke le ri nin bur ju va zi si ne ve ge ri ci li ği ne kar şı da çe tin ve kar ma şık bir sa va şım için de ge li şe cek

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

148

olan Tür ki ye dev ri mi nin bi ze yük le di ği dev bo yut lu gö rev le rin, te orik do na nı mı mı zı çok da ha yük sek bir dü ze ye çı kar mak sı­zın ger çek leş ti ri lebi le ce ği söy le ne mez. Biz geç miş te ya şa mış ol du ğu muz olum­suz de ne yim le re duy du ğu muz tep ki den de yo la çı ka rak önü müz e dik ti ği miz kor­ku luk la rı bir ke na ra ata cak, Tür ki ye dev­ri mi nin ve Tür ki ye ko mü nist ha re ke ti nin böl ge miz de ve dün ya da oy na ma ya aday ol du ğu ro le ya kı şır bir te orik atı lım ya pa­cak ol gun lu ğa sa hip bir güç ol du ğu mu zu ka nıt la ma lı yız. Bü tün bun la rın ulus la ra­ra sı alan ça lış ma sı ba kı mın dan an la mı, ya kın dö ne min dev rim le rin den ve ge nel ola rak da di ğer ül ke ler deki sı nıf mü ca de­le si de ne yim le rin den da ha ge niş çap lı ya­rar lan mak ve bu yol la te ori mi zi da ha faz la ge liş ti rip zen gin leş tir mek tir.

Her ör güt sel plan, ge rek si nim le ri mi zi ve gö rev le ri mi zi ol du ğu ka dar, on la rı kar­şı la ma ve ye ri ne ge tir me ka pa si te mi zi de he sa ba kat mak zo run da dır. Tür ki ye dev­ri mine iliş kin gö rev le ri miz le sı kı bir bağ­lan tı için de ol ma sı ge re ken ulus la ra ra sı alan da ki gö rev le ri mi zin ye ri ne ge ti ril me si bi zim (ve ba şka ül ke ler de ki kar deş ör güt­le rin) güç, ye te nek ve ön ce lik le ri nin ya nı sı ra söz ko nu su ala nın ha li ha zır da ki nes­nel du ru munun da gö zö nü ne alın ma sı­nı ge rek ti ri yor. Ge rek nes nel ve ge rek se öz nel ko şul lar, bu alan da gi ri şe ce ği miz ça lış ma nın hız lı bir tem poy la ge li şe ce ği yo lun da ha yal le re ka pıl ma ma yı ge rek ti ri­yor. Emin ve sağ lam adım lar la yü rü mek du ru mun da yız.

IIIPar ti miz önü ne ulus la ra ra sı ko mü nist

ha re ket ile iliş ki ler ko nu sun da önem li gö­rev ler koy muş bu lu nu yor. Bir lik Kong re­si’nin kar deş ko mü nist par ti ve ör güt le re

me sa jın da şöy le de ni li yor du; “MLKP­K, bu gün dün ya bur ju va zi si nin kar şı sı na ko mü nist pro le tar ya nın ör güt lü gü cüy le, ko mü nist en ter nas yo nal le çı kıl ma sı nın baş ta ge len ve er te len mez bir gö rev ol du­ğu na inan mak ta dır.

“Bi rlik Kong re mi zin vur gu la dı ğı gi bi re­viz yo nist kam pın çö küş sü re cin de ulus­la ra ra sı bur ju va zi nin gi riş ti ği çok yön lü ide olo jik sal dı rı lar ve Ar na vut luk Emek Par ti si’nde ya şa nı lan tes li mi yet ve iha net son ra sın da ide olo jik bir li ği iyi ce sar sı lan dün ya ko mü nist ha re ke ti nin tek tek par ça­la rı için en ter nas yo nal iliş ki ler ge liş tir mek ha ya ti önem ta şı yor. En ter nas yo nal kur­ma ama cı na bağ lan mış ola rak, bir dö nem bir bi ri ni ta nı ma, gö rüş alış ve ri şin de bu lun­ma ve de ne yim ak tar ma çer çe ve sin de da­hi kal sa so mut adım lar at mak, ko mü nist par ti ve ör güt ler için ön ce lik li gö rev dir.” Kong re miz, bir ye ni ko mü nist en ter nas yo­na lin ku rul ma sı nı tü müy le ge rek li ve acil bir gö rev ola rak ka bul et ti. An cak, böy le bir ör gü tün ku rul ma sı, ba sit ve ko lay bir iş de ğil dir. Bu mark sist­le ni nist ve mark­sizm­le ni niz me ya kın laş mak ta olan par ti ve ör güt ler ara sın da yü rü tü le cek cid di bir sa va şı mı, iş bir li ği ni ve güç lü bir ira de ser­gi le me yi zo run lu kıl mak ta dır. Ye ni bir ko­mü nist en ter nas yo na lin ku ru lma sı tü müy­le ira di bir ça ba yı, bil inç li, plan lı, or ga ni ze bir dav ra nış tav rı nı ge rek tir mek te dir. Dün­ya ça pın da ide olo jik kar ma şa nın ege men ol du ğu; ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ke tin da ğıl dı ğı, ge ri ci lik yıl la rı nın yı kı cı tah ri ba­tı nın he nüz gi de ri le me di ği ar tık (ide olo jik ay rım çiz gi le ri nin önem siz leş ti ği) şek lin­de ki bur ju va li be ral te zin gü nün mo da akı­mı ol du ğu bir dö nem de, ide olo jik­si ya si net leş me nin ve en ter nas yo na list da ya nış­ma nın ve iş bir li ği nin ge liş ti ri le rek ye ni bir ko mü nist en ter nas yo na le doğ ru gi dil me si

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

149

ya şam sal önem de dir. Ne var ki; bu gö re­vin kı sa erim de çö zül me si nin ola nak lı ol­ma dı ğı da bir ger çek tir. De mek ki; bu iş ne ken di li ğin den li ğe ter ke di le bi li nir ve ne de ace le ye ge ti ri le bi lir. Bu gün ye ni bir ko mü­nist en ter nas yo na lin oluş tu rul ma sı özel­lik le mad di ve ide olo jik ön ko şul la rı nın ol­gun laş tı rıl ma sı gö re viy le kar şı kar şı ya yız. Bu da, ay nı la rın ay nı yer de, ay rı la rın ay rı yer de top lan ma sı na hiz met ede cek tir. Bir ide olo jik mü ca de le, in şa ve saf aş ma mü­ca de le si nin bu nun la iç içe iki li, böl ge sel ve ulus la ra sı öl çek te iliş ki ler ağı nın ya ra tı­lıp ge liş ti ril me si ni; ta nış ma, de ney ve bil gi alış ve ri şi, et ki le şim, or tak ey lem yo luy la or tak plat form ve ko or di nas yon la rın ge liş­ti ril me si ni ge rek tir mek te dir. Böy le si ne bir sü re ci ya şa ma dan, böy le si ne bir mü ca de­le sü re ci içe ri sin de te ori ve pra tik te pro le­tar ya dik ta tör lü ğü ne uy gun si ya set ya pan güç le rin kolek tif ira de si ol uş tu rul ma dan ku ru la cak bir en ter nas yo nal, ni yet ler den tü müy le ba ğım sız ve nes nel ola rak dün ya pro le ter dev ri mi ne, mark siz me­le ni niz me ve ye ni bir mark sist le ni nist ko mü nist en­ter nas yo na lin ku rul ma sı na kar şı opor tü­nist bir ba ri kat ola cak tır. Mark sist­le ni nist öğ re ti nin ve ta rih sel de ney le rin ka nıt la dı ğı odur ki; pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün yal nız­ca te ori de ka bu lü, il ke ve prog ram da ka­ğıt üze rin de or tak bir bu luş ma, tek ba şı na ye ni bir en ter nas yo nal kur mak için ye ter li de ğil dir. Le nin, hak lı ola rak her han gi bir si ya sal gü cü de ğer len di rir ken yal nız ca söz le ri ne de ğil, ey le mi nin içe ri ği ne de bak mak ge rek ti ği ni vur gu lu yor du. De mek olu yor ki; asıl sor un, pro le tar ya dik ta tör lü­ğü nün söz de ka bu lü de ğil, te ori de ve pra­tik te ey lem li ola rak ken di ni or ta ya ko yuş tar zın da, pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ru hu­na uy gun bir ça lış ma ve içe rik te bu lu şa­bil mek tir.

Fark lı ni te lik te ki akım la rı (Mark sist, opor tü nist, re viz yo nist, vb.) bağ rın da top­la yan bir pers pek tif e oluş tu ru la cak her­han gi bir en ter nas yo nal, mark sizm­le ni­niz me, ye ni tip te Bol şe vik par ti öğ re ti si ne ve le ni nist­sta li nist III. En ter nas yo na l’in il­ke ve ru hu na ay kı rı dır ve ka bul edi le mez. Ak si ne ye ni bir mark sist­le ni nist ko mü nist en ter nas yo na lin ku ru lu şu, em per ya liz me ve ka pi ta liz me kar şı mü ca de le nin yük sel­til me si ne, opor tü niz me ve onun değ işi k renk ve ton da ki tü rev le ri ne kar şı mü ca de­le nin il ke li ve ener jik bir tarz da ör güt len­me si ne ve ba şa rı sı na bağ lı dır.

Bi li ni yor ki; ge ri de ka lan sü reç te, ye ni bir ko mü nist en ter nas yo nal oluş tur mak ere ğiy le bir di zi gi ri şim ol du. An cak bu gü­ne dek bu erek le ör güt le nen gi ri şim le rin pek ço ğu sa yı sız opor tü nist akı mın bi ra­ra ya gel me siy le, ger çek te ye ni ve ge le cek va ade den, ger çek ten mark sist­le ni nist ni­te lik te bir en ter nas yo nal oluş tur ma he de­fi ni sap tı ran gi ri şim ler ol du. Nes nel ola rak bu tür gi ri şim le rin, em per ya liz min dün ya pro le tar ya sı nı esir al ma ve ba sit bi rer ek­len ti si yap ma nın öte sin de bir iş le vi ol ma­mış tır. Özet le ve so nuç ola rak, ye ni bir mark sist­le ni nist ko mü nist en ter nas yo nal an cak Marks­En gels, Le nin ve Sta lin’in ışık lı yo lun da, E. Ho ca ve G. Di mit rov’un da dev rim ci mark sist mi ra sı nı içe re cek bir çiz gi de in şa edi le bi lir.

Di ğer yan dan, ko mü nist le rin bir li ği ne da ya na cak olan bir ko mü nist en ter nas­yo nal le, an ti em per ya list güç le rin bir li ği ne da ya na cak plat form lar ara sın da ki ay rım çiz gi si her za man net bir şe kil de or ta ya kon ma lı dır. Par ti miz, tu tar lı bir an ti em­per ya list çiz gi de, an ti em per ya list güç le rin en ge niş bir lik ve mü ca de le sin den ya na­dır. An cak ol sa ol sa bu tür iş ler gö re cek bir dev rim ci­de mok ra tik plat for ma, ye ni

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

150

bir ko mü nist en ter nas yo na lin ku ru lu şu nu yük le mek her han gi bir bi çim de onay lana­maz.

De vam ede lim. Ge li nen nok ta da, ulus­la ra ra sı ko mü nist ha re ke tin ye ni den in­şa sı ko nu sun da de ği şik gö rüş, eği lim ve plat form lar var. Her bi ri bir den faz la ken di ay rı söz de en ter nas yo nal ör güt len me le ri olan ma oist ler, troç kist ler ve Pyong yang Top lan tı sı gi bi, sü rek li lik ta şı ma yan plat­form la rı bir ya na bı ra ka rak de ğer len di ri­yo ruz. Bi rin ci si 1992’den bu ya na, yak­la şık yıl da or ta la ma bir kez top la nan ve için de TDKP’nin de yer al dı ğı es ki AEP yan lı sı bir plat for m var. Bun lar, aşa ğı­yu­ka rı ben zer çiz gi ye sa hip par ti ler ta ra fın­dan ku ru la cak bir ko mü nist en ter nas yo­nal den ya na gö zü kü yor lar. Bu par ti ve grup lar, şim di ye de ğin her top lan tı sın da bir dek la ras yon ya yım la dı lar. Ve bir sü­re dir, “Bir lik ve Mü ca de le” ad lı or tak der­gi yi bir kaç dil de ya yım lı yor lar. An cak bu der gi nin, or tak ya yı nın bi çim sel ol du ğu­nu, bel li ko nu la rın or tak la şa tar tı şıl ma sı­nı içer me di ği ni, her par ti ve ör gü tün ken­di ül ke siy le vb. il gi li ya zı lar dan olu şan bir der le me ni te li ği ta şı dı ğı nı ve ge nel de bu plat for mun, onun için de yer alan lar ba kı­mın dan bi le, kar şı lık lı et ki le şim ve dö nüş­tür me ya nı nın za yıf kal dı ğı nı be lirt me li yiz. İkin ci si, 1993’den bu ya na Bel çi ka Emek Par ti si ta ra fın dan dü zen le nen ve çok da­ha ge niş bir yel pa ze de yer alan par ti, ör­güt, grup ve ki şi le ri ku cak la yan Brük sel top lan tı la rı var. Bu plat for mun söz cü lü ğü­nü ya pan Bel çi ka Emek Par ti si’nin ulus la­ra ra sı ko mü nist ha re ke tin bir li ği ne iliş kin yak la şı mı, özet le, on la rın po zis yo nu nun TDKP’nin de için de yer al dı ğı plat for mun sek ter ni te li ği nin tam kar şı tı bir ni te lik ta­şı dı ğı nı ve söy lem dü ze yin de opor tü niz mi ve re viz yo niz mi kı na yan her ke se açık ol­

ma ve her ke si bir leş tir me an la yı şı üze ri ne ku ru lu dur. De mek ki; ulus la ra ra sı ko mü­nist ha re ke tin ye ni den in şa sı doğ rul tu sun­da atı la cak adım lar, her şey den ön ce bu­gün kü, ger çek du ru mun so mut bir ana li zi üze ri ne otur tul mak zo run da dır.

Pe ki, ger çek du rum ne dir? Pek çok par ti, grup, çev re ve ki şi ta ra fın dan sa­vu nul mak ta/ima edil mek te/var sa yıl mak­ta ol du ğu gi bi, Sov yet mo der n re viz yo­niz mi nin çö kü şü, sos ya list Ar na vut luk’un ka pi ta liz me tes lim ol ma sı ve ge nel ola­rak dev rim ve sos ya lizm güç le ri nin za yıf düş müş ol ma sı, mark sizm­le ni nizmle her tür ve renk ten opor tü nizm ve re viz yo niz­min ara sın da ki fark lı lık la rı azalt mak ta ve özel lik le Sov yet mo dern re viz yo niz mi nin çiz gi sin de bu lu nan par ti ler i çin de da ha “dev rim ci” ka nat la rın mark sizm­le ni niz me yö nel me si bi çi min de ge nel ve güç lü bir eği li me mi yol aç mak ta dır? Ha yır. Za ten bu id dia ya da var sa yı mın sa hip le ri, bu tez le ri ni doğ ru la ya cak cid di ve ri ler sun­ma mak ta ya da su na ma mak ta dır lar. Pe ki olan ne dir? Bü tün bu ge liş me ler, Sov yet mo dern re viz yo niz mi çiz gi sin de ki par ti­ler baş ta gel mek üze re, fark lı eği lim ler­de ki opor tü nist ve re viz yo nist par ti ler de de rin bir bu na lı ma ne den ol muş, bu par­ti le rin en önem li bir bö lü mü ya da ğıl mış, ya da ge le nek sel bur ju va par ti ler den pek de fark lı ol ma yan “sos ya list” ya da sos­yal­de mok rat par ti le re dö nüş müş ler dir. (Es ki SBKP’nin ana göv de si nin, şim di Bul ga ris tan KP’nin, şim di De mok ra tik Sol Bağ laş ma adı nı al mış olan es ki Po lan ya Bir le şik İş çi Par ti si’nin, şim di De mok ra­tik Sol Par ti adı nı al mış olan Es ki İtal ya KP’nin, Ma ca ris tan’da Ma ca ris tan Sos ya­list İş çi Par ti si’nin, vb. du rum la rı bu na ör­nek gös te ri le bi lir.) Ama ay nı za man da, bu par ti ler içi ne, es ki, ge le nek sel re viz yo nist

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

151

çiz gi yi ve “Ko mü nist” söy le mi ve ka muf a jı sür dür me yan lı sı grup lar da çık mış lar dır. (İtal ya’da Ko mü nist Re for mas yon Par ti si, es ki Çe kos lo vak ya’da, Bo hem ya ve Mo­rev ya KP­ Rus ya Fe de ras yo nu KP, Por­te kiz KP, Tür ki ye KP, vb) ara la rın da cid di ve öze iliş kin bir fark lı lık bu lun ma yan bu iki tür par ti ara sın da ge çiş ko nu mun da olan ya da her iki eği li mi de bün ye sin de ba rın dı ran par ti ler den de sö ze di le bi lir (Vi­et nam KP, Ko re Emek Par ti si, Fran sa KP, Gü ney Af ri ka KP gi bi). Kuş ku suz, bi zi asıl il gi len di ren bun lar de ğil, re viz yo niz min ya şa dı ğı bu bu na lım or ta mın da or ta ya çı­kan ya da çı ka bi le cek da ha dev rim ci, ama ger çek ten dev rim ci ka nat ve eği lim ler dir. Es ki re viz yo nist par ti le rin en azın dan bir bö lü mün de es ki gö re ce güç lü ko num la rı­nı yi tir me le ri nin, bu gün kü nes nel si ya sal ko num la rı nın, ül ke le rin de ki sı nıf çe liş me­le ri nin dü ze yi nin ve biz zat ken di sı nıf sal ve top lum sal ya pı la rı ve bi le şim le ri nin be­lir le yi ci rol oy na dı ğı bu de ği şik lik sü re cin­de, bu tür ka nat ve eği lim le rin doğ mak ta ol du ğu yad sı na maz. Ar na vut luk KP, Rus­ya’da ki Tüm Bir lik Bol şe vik KP, Rus ya Ko mü nist İş çi Par ti si, Bul ga ris tan KP ve da ha bir di zi kü çük par ti ve grup bu par ti ve grup la ra ör nek gös te ri le bi lir ler. An cak, geç mi şin re viz yo nist yük le ri ni ve gü nah la­rı nı ta şı yan bu par ti le rin bu geç miş le ne den li kök lü bir bi çim de he sap laş tık la rı, bu gün ne den li dev rim ci bir prog ra ma ve si ya sal çiz gi ye sa hip ol duk la rı ve ül ke le­rin de ger çek ten ko mü nist ni te lik te bir si­ya sal pra tik için de olup ol ma dık la rı her bir par ti nin ger çek du ru mu nun bi lim sel ve so mut bir tarz da in ce len me si so nu cun da an la şı la bi le cek tir. (Bu ra da, baş ka bir ül ke­de şu ya da bu dev rim ci par ti nin ger çek si­ya sal çiz gi si ni ve ko nu mu nu kav ra manın hiç de ko lay ol ma dı ğı anım san ma lı dır.

Bu nun için bu par ti le rin bel ge le rin i ve li­te ra tü rü nü ince l emek de yet mez. Söz ko­nu su par ti nin, na sıl bir si ya sal pra tik yü­rüt tü ğü nü, te orik sap ta ma la rı ve si ya sal pra ti ği ara sın da ger çek ten de bir uyu mun olup ol ma dı ğı nı da an la mak ge re ki yor. Biz den kı yas lan ma ya cak den li ge niş ola­nak la ra sa hip olan Ko min tern’in bi le ken­di için de re viz yo nist öğe le rin sap tır ma ve sa bo taj la rı nın da et ki siy le 1920’li, 1930’lu ve 1940’lı yıl lar da ba zı par ti le ri doğ ru bir bi çim de de ğer len dir mek te zor lan dı ğı nı ve yer yer önem li ha ta lar yap tı ğı nı unut ma­ya lım. Ben zer bir sü re cin dev rim ci ko nu­mun da bu lu nan ma oist ve di ğer opor tü­nist ve re viz yo nist par ti ler ba kı mın dan da da ha az ye ğin ol mak la bir lik te ya şan mak­ta ol du ğu nu söy le ye bi li riz.) Ama geç miş te AEP’ye ya kın du ran Bre zil ya KP, Eti yop ya Dev rim ci Emek Par ti si, İs pan ya KP(ML), Be nin KP, TDKP gi bi par ti ve ör güt le rin içi ne sü rük len dik le ri tas fi ye ci li ğin de gös­ter di ği gi bi, bü tün bu al tüst oluş la rın ge nel bi lan ço su nun po zi tif ol du ğu nu dü şün me­mi ze ola nak ve re cek güç lü ve ri le re sa hip de ği liz. Dün ya si ya sal or ta mı bir bü tün ola­rak, ko mü nist ve dev rim ci par ti le rin or ta ya çık ma sı ve ge liş me si açı sın dan, bir kaç yıl ön ce si ne gö re da ha el ve riş li gö zü kü­yor. (ABD em per ya liz mi nin ba şı nı çek ti ği em per ya list kam pın sal dır gan ve sa vaş kış kır tı cı sı po li ti ka la rı nın da ha faz la açı ğa çık ma sı, es ki re viz yo nist ül ke r de ya şa nan ve top lum sal ya şa mın bü tün alan la rı nı kap sa yan bu na lı mın kit le le ri gi de rek ra di­kal leş tir me si, ge ri ve ba ğım lı ül ke ler de iş­çi le rin ve di ğer emek çi le rin ya şam ko şul­la rı nın dü zel me si bir ya na, ar tan sö mü rü, özel leş tir me, sen di ka sız laş tır ma, sos yal hak lar da ge ri ye gi di şin ve her tür den kar­şı dev rim ci te rö rün olan ca hı zıy la sü rü yor ol ma sı, ge liş miş ka pi ta list ül ke ler de, ar tan

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

152

em per ya list le ra ra sı ya rış ma nın da et ki­siy le iş çi le rin ve emek çi le rin ka za nıl mış hak la rı na yö ne lik sal dı rı nın hız lan ma sı, dün ya nın çe şit li kö şe le rin de ulu sal, din­sel ve dev let ler ara sı ça tış ma la rın sü rü yor ol ma sı vb.) Bu na kar şın ge nel eği lim, ne ya zık ki ha la, ko mü nist par ti ler de için de ol mak üze re tüm dev rim ci ve sol par ti le rin gi de rek da ha faz la sa ğa, re viz yo niz me ve tas fi ye ci li ğe kay ma la rı yö nün de dir.

Öte yan dan, dün ya ko mü nist ve dev­rim ci ha re ke ti nin du ru mu nu an la mak ve bu ha re ke te dev rim ci bir tarz da mü da­ha le et mek is te yen le rin iyi ce an la ma la rı ge re ken asıl üze rin de at la ya ma ya cak la rı bir ger çek de şu dur; 1990’lar dan bu ya na ya şa nan gö re ce hız lı ve yo ğun ge ri le me ve tas fi ye ci lik sü re ci nin 1950’li yıl lar dan 1990’lı yıl la ra ka dar ge çen sü re de, ulus­la ra ra sı ko mü nist ha re ket, az buz de ğil, 40 yı la ya kın sü ren (ge çi ci güç len me dö­nem le ri ha riç) önem li bir ge ri le me, da ğıl­ma, par ça lan ma ve tas fi ye sü re ci ya şa­dı. Sta lin’in ölü mün den son ra, Sov yet ler Bir li ği’nin ve Ar na vut luk dı şın da ki sos ya­list kamp ül ke le ri nin re viz yo niz me kay­dı ğı, En ver Ho ca yol da şın ön der lik et ti ği AEP’nin ça ba la rı nın bu sü re ci fren le mek­le bir lik te dur du ra ma dı ğı bü tün bu dö nem bo yun ca Sov yet mo dern re viz yo niz mi nin, ma oiz min, troç kiz min vb. ege men li ği nin, dün ya ko mü nist ve dev rim ci ha re ke ti ni ide olo jik ola rak da ha da ge ri bir ko nu ma sü rük le di ği ve bu nu ha re ket için de ki ka­osun ve ka fa ka rı şık lı ğı nın da ha da art ma­sı na yol aç tı ğı vb. gör mez den ge li ne mez. Do la yı sıy la ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ke ti bir leş tir mek için yo la çı kan ko mü nist par ti ve ör güt ler; nes nel ola rak, her şey den ön­ce, bu opor tü niz m ve re viz yo nizm bi ri kin ti­si ni si lip sü pür mek ve ko mü niz me yak laş­mak ta ve iç ten lik li dev rim ci güç le ri doğ ru

ko num la ra çek mek, ama ay nı za man da ken di te orik ve ide olo ik ye ter siz lik le ri ni aş­mak için, pro le ter dev ri mi n bir di zi te mel so ru nu nu kar şı lık lı ola rak tar tış ma ge rek­si ni mi duy mak ta dır lar. Le nin’in de di ği gi bi;

“Bir leş me den ön ce ve bir leş me miz için, ilk baş ta, ara mız da ki ay rı lı ğın sı nır la­rını ke sin ola rak çiz mek ge re kir.” De mek ki; ko mü nist en ter nas yo nalin ye ni den in­şa sı için yo la ko yu lan par ti ve ör güt ler, her şey den ön ce, bu ra da kı sa bir öze ti ni sun du ğu muz bir du rum de ğer len dir me si yap mak zo run da dır lar. Bu ya pı la maz, I. Dün ya Sa va şı ve Ekim Dev ri mi son ra sı­nın du ru muy la bu gün kü du rum ara sın da so mut ko şul la rın so mut ana li zi ne da yan­ma yan zor la ma pa ra lel lik ler ku ru lur sa, hiç bir iş lev sel li ği, si ya sal de ğe ri ol ma­yan, ma sa ba şı en ter nas yo nal le ri ku ru la­bi lir. Bu da, za ten ye te rin ce ya pıl mak ta ol du ğu gi bi, ulus la ra ra sı ko mü nist ör güt­len me dü şün ce si nin ve pra ti ği nin ba ya­ğı laş tı rıl ma sı na ve aya ğa dü şü rül me si ne gö tü rür. De mek olu yor ki; te orik, si ya sal ve ör güt sel plan da ge nel ola rak ulus la­ra ra sı iliş ki ler ve özel ola rak ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ke tin ye ni den in şa sı bağ la­mın da ya pı la bi le cek olan lar ve ya pıl ma sı ge re ken ler, cid di yet le ele alın ma lı dır. Ge­rek si nim du yu lan, dev rim ci ka rar lı lık ve ira de nin ya nı sı ra, ger çek du ru mun net ve ber rak bir tarz da kav ran ma sı na yar dım cı ola cak bi lim sel bir ana liz ve tar tış ma or­ta mı, sı nıf bi linç li iş çi le re ve tüm ger çek ve iç ten lik li dev rim ci par ti, ör güt, çev re ve bi rey le re gü ven ve re cek doğ ru bir stra te­jik plan ve ko mü nist açık lık ve dü rüst lük le yoğ rul muş il ke li bir ha re ket tar zı dır. Ko­mü nist en ter nas yo na lin he men ya da kı sa bir sü re için de ku ru la bi le ce ği yo lun da boş ha yal ler yay ma yan, sek ter ve dış ta la yı cı bir ni te lik ta şı ma yan ama ay nı za man da

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

153

ko mü nist en ter nas yo na lin ku rul ma sı nı da bi lin mez bir ge le ce ğe er te le me yen, ko­mü nist ve ko mü niz me ya kın tüm dev rim ci güç ler ara sın da ki iliş ki ler ve kar şı lık lı yol­daş ça et ki le şi mi ve dö nü şü mü iler le te­bi le cek, ama ka pı la rı nı li be ral bir tarz da her ke se açık tut ma yan ve yal nız ca te orik gö rüş ay rı lık la rı nın il ke li bir tar tış may la azal tıl ma sı na ve gi de ril me si ne de ğil, ay­nı za man da dün ya ko mü nist ve dev rim ci ha re ke ti nin fark lı bi le şen le ri nin si ya sal ve ör güt sel de ne yim de ği şi mi ya pı la bil me le­ri ne de ola nak sağ la ya cak bir or tak ulus la­ra ra sı der gi pro je si nin, iki li ve ulus la ra ra sı gö rüş me ve olu şum la rın ye ni bir ko mü nist en ter nas yo na le gö tü re bi le cek ilk adım la­rın ge rek çe le ri ve te mel le ri böy le özet le­ne bi lir. Ulus la ra ra sı ko mü nist ve dev rim ci ha re ke tin, ide olo jik, si ya sal ve ör güt sel ge li şim dü zey le ri bir bir le rin den fark lı, hat­ta yer yer son de re ce fark lı pek çok par ti, ör güt , çev re ve ki şi yi ba rın dır dı ğı gö zö nü­ne alın dı ğın da, or tak bir mark sist­le ni nist ide olo jik çiz gi de bir leş me nin ve bu bir li ği or tak bir ulus la ra ra sı ko mü nist ör güt len­mey le taç lan dır ma nın, son de re ce kar ma­şık, san cı lı ve ça tış ma lar, bö lün me ler ve ye ni den saf aş ma lar la ka rak te ri ze edi len zor lu bir sü reç ola ca ğı kes ti ri le bi lir.

Adı na la yık bir ulus la ra ra sı ko mü nist ör güt len me nin ya ra tıl ma sı nın yo lu nun tek tek ül ke ler de adı na la yık ko mü nist ön cü­le rin ya ra tıl ma sın dan geç ti ği unu tul ma­ma lı dır. Bu ba kım dan, dün ya ko mü nist ha re ke ti nin mev cut bi le şen le ri nin ne re­dey se ezi ci bir ço ğun lu ğu nun za yıf ya da çok za yıf ör güt ler, hat ta çev re ler du ru­mun da ol ma sı, bel ki de en önem li han di­ka pı oluş tu ru yor. Tek tek ül ke ler de, ko mü­nist ha re ke tin cid di atı lım lar yap ma ma sı, ya pa ma ma sı ha lin de ko mü nist en ter nas­yo nal bağ la mın da ki ulus la ra ra sı ça ba nın

faz la iler le ti ci ol ma ya ca ğı gö rül me li dir. Bu ger çek li ğin ber rak bir bi çim de kav ran ma sı ge re ki yor.

Ken di ül ke miz de ki dev ri mi bü yüt tü ğü­müz, güç len dir di ği miz ve da ha da bü yük za fer ler ka zan dı ğı mız ve mark si zm­le ni­niz mi Tür ki ye dev ri mi nin pra ti ği ne da ha da ya ra tı cı bir bi çim de uy gu la dığ ımız ve en azın dan bu an lam da ge liş tir di ği miz öl­çü de ulus la ra ra sı ko mü nist ha re ke te kat­kı mız da ha da ar ta cak tır.

Kuş ku suz ki, ay nı ya ra tı cı lık, ini si ya tif, ira de ve atı lım ulus la ra ra sı te mel ve gün­cel te ori, ide olo ji, po li ti ka so run la rı ala­nın da da gös te ril di ğin de söz ko nu su et ki bü yü ye cek, en ter nas yo na list yü küm lü lük­le ri miz ye ri ne ge ti ril miş ola cak tır. Ken­di ni sa de ce ül ke dev ri mi nin so run la rıy la sı nır la yan bir par ti de ğil, ül ke ve dün ya dev ri mi nin di ya lek tik bir li ği ni doğ ru kav ra­yan; iç ve ulus la ra ra sı so run la rı za ma nın­da gö ren ve çö zen bir par ti. İş te par ti miz böy le bir par ti ol ma lı dır. Ül ke dev ri mi ni ge­liş tir mek, ül ke dev ri mi ni ulus la ra ra sı pro­le ter­sos ya list dev ri min bir par ça sı ola rak gör mek, ulus la ra ra sı bur ju va zi nin en ter­nas yo nal bir li ği ne kar şı ulus la ra ra sı pro le­tar ya nın en ter nas yo nal kav ga sı nı, bir li ği­ni, ira de si ni dik mek, ya ra tıp bü yüt mek her par ti nin as li gö re vi dir.

Par ti mi zin güç ve ola nak la rı ve Tür ki ye ve dün ya dev ri mi ne kar şı yü küm lü lük le­ri ve dün ya ko mü nist ha re ke ti nin güç ve du ru mu gö zö nün de tu tul du ğun da, bu gün için ulus la ra ra sı alan ça lış ma sın da ya pı­la bi le cek le ri şöy le sı ra la ya bi li riz:

1­ Baş ka ül ke le rin dev rim de ne yim le­ri nin in ce len me si; Tür ki ye dev ri mi nin ve par ti mi zin ide olo jik, si ya sal ve ör güt sel ek sik le ri ni ta mam la ma ve bu alan lar da ki ge rek si nim le ri ni kar şı la ma ve eleş tir me pers pek ti fiy le in ce len me si.

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

154

2­ İliş ki için de ol du ğu muz kar deş ko­mü nist grup ve çev re ler le, ulus la ra ra sı ala na mü da ha le mi zin de yim ye rin dey se stra te ji ve tak tik le ri ko nu sun da bir tar tış­ma top lan tı sı nın dü zen len me si ve gö rüş alış­ve ri şin de bu lu nul ma sı ve or tak bir mü da ha le pla nı nın ge liş ti ril me si nin he def­len me si.

3­ Or tak yü kü mü zün azal tıl ma sı için az­çok dü zen li bir iliş ki için de ol du ğu muz kar deş ör güt ler le da ha sı kı bir da ya nış­ma için de olun ma sı, ay nı işin ay rı ay rı ül­ke ler de ye ni den ve ye ni den ya pıl ma sı nı ön le ye cek dü zen le me le rin ola nak lı olup­ol ma ya ca ğı nın araş tı rıl ma sı, bir bi ri mi zin ça lış ma la rı nın ürün le rin den ve si ya sal de ne yim le rin den kar şı lık lı ola rak ya rar la­nıl ma sı. İde olo jik net leş me ye hiz met ede­cek, dün ya ko mü nist le ri nin bağ la rı nı güç­len di re cek ve bu nu da or tak ey lem yo luy la gü ven ce ye ala cak plat for mla rın oluş tu rul­ma sı.

4­ Ulus la ra ra sı iliş ki ler de, ya zı lı bel ge­le rin ve ya yım la rın, söz lü gö rüş me ler de söy le ne bi le cek olan lar dan çok da ha ge­çer li ve et ki li ol du ğun dan ha re ket le, Red Down’ın sü rek li kı lın ma sı ve önem li bel­ge le ri mi zin İn gi liz ce baş ta gel mek üze re baş ka dil le re çev ril me si için ge re ken ön­lem le rin alın ma sı.

5­ Önem li ve/ya da ger çek ten dev rim ci dö nü şü me açık par ti ve grup lar la ya pı la­cak iki li ya da da ha ge niş ka tı lım lı gö rüş­me le rin ya nı sı ra, her yıl ya pı lan Brük sel top lan tı sı gi bi çok sa yı da par ti, ör güt ve çev re nin ka tıl dı ğı plat form la rı kul la na rak par ti mi zin te ori ve ey le mi nin ulus la ra ra sı ko mü nist dev rim ci ha re ke te ta şın ma sı ve du yu rul ma sı.

6­ Mark sist­le ni nist grup la rın ya nı sı­ra, ko mü niz me ka za nı la bi le cek ve Sta lin’i sa vu nan dev rim ci güç le rin ka tı la ca ğı bir

ulus la ra ra sı or tak der gi çı ka rıl ma sı pro je­si kap sa mın da, İtal ya gi ri şi mi çer çe ve sin­de ya şa ma ge çe cek olan sü re için de, bu gi ri şi min ak tif bir bi çim de des tek len me si hat ta bu an lam da bir çe şit lo ko mo tif ro lü üst le nil me si ve var sa bu nun ben zer gi ri­şim ler le bir leş ti ri le rek da ha da güç len di ril­me si.

7­ TDKP’nin iliş ki için de ol du ğu çe şit li ör güt ve grup la ra ula şıl ma sı ve ulus la ra­ra sı ça lış ma mı zın an cak re viz yo nizm ve tas fi ye ci lik ba tak lı ğın dan kur tul ma po tan­si ye li ta şı yan la rın ye ni den mark sist­le ni­nist plat for ma çe kil me si ama cıy la da ha ge niş bir plat form da sür dü rül me si. Ay nı za man da, söz ko nu su güç le rin de or tak der gi pro je si ne çağ rıl ma sı.

8­ Yal nız ca ko mü nist le rin de ğil, ma­oist le rin, troç kist le rin vb. vb.’de ulus la ra­ra sı ala na ken di amaç la rı doğ rul tu sun da mü da ha le yi plan la dık la rı hat ta mü da ha le et tik le ri he sa ba ka tı la rak, kar deş ör güt­ler le bir lik te ya da tek ba şı mı za bu tür den an ti mark sist akım la ra kar şı ide olo jik sa­va şı mın yo ğun laş tı rıl ma sı, gö rüş ve yak­la şım la rı mı zın ki tap, bro şür vb. bi çim ler de di le ge ti ril me si.

9­ An ti­faşist, an ti­em per yalist çeşit­li ey lem ve et kin lik ler, iş çi sınıfı ve diğer emek çi kesim lerin, genç liğin mücadelele­ri, in san hak ları, çev re sorunu, özel leş tir­me, sen dikasız laş tır ma, sos yal hak ların gas pı, es nek çalış ma, ulusal kur tuluş hareket leri vb. bir dizi konuda komünist par tilerin ve bu yöne ev ril me potan siyeli taşıyan ların or tak pratik et kin lik ler de bulun malarını ör güt lemek, bu yön lü ulus­lararası dayanış mayı ör mek gibi somut bir dizi çalış ma yap mak.

10­ Ulus lararası iliş kiler alanının bir an lam da par timizin vit rini ol duğu ve bu alan da amatör ce çalış manın par timizin

Uluslararası Alan Çalışması Sorunları ve Görevleri

155

say gın lığına önem li ve onarıl ması güç zarar lar ver eceği göz önüne alınarak kurum laş maya önem veril mesi ve uz man­laş manın sağ lan masına yar dım cı olacak bir ulus lararası en for mas yon bürosunun kurul ması.

11­ Bütün bu görev lerin yeni bir komü­nist en ter nas yonalin kurul ması hedefine bağ lan ması ve buna götürebilecek adım­ların karar lılık la öneril mesi, savunul ması ve des tek len mesi.

Aralık­1996MLKP­Mer­kez­Komitesi