KAMU İHALESİ VE ETİK

8 EKİM 2009 1

KAMU İHALESİ VE ETİK

Doç. Dr. Arif KÖKTAŞDoç. Dr. Fatih

KARAOSMANOĞLUProf. Dr. Veysel K. BİLGİÇ

TÜRKİYE’DE YOLSUZLUĞUN ÖNLENMESİ İÇİN ETİK PROJESİ

ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI 2

8 EKİM 2009 2

• Saydamlık, adil ve eşit muamelenin sağlanması

• Kamu kaynaklarının istenilen amaçlara uygun harcanması

• Kamu ihalesi yapan görevlilerin davranışlarının ve profesyonelliklerinin idarenin kamusal amaçlarına uygun olarak kullanılması

• İhale kararlarına karşı hukuk yollarına başvurunun açık, hesap verebilir ve kamu denetimini sağlar biçimde olması

TÜRKİYE’DE YOLSUZLUĞUN ÖNLENMESİ İÇİN ETİK PROJESİTÜRKİYE’DE YOLSUZLUĞUN ÖNLENMESİ İÇİN ETİK PROJESİ

Kamu ihalesi

GİRİŞ

kamu kaynaklarının etkili ve yolsuzluklardan uzak bir biçimde yönetilmesinin temel bir enstrümanı

Devletlerin Çabaları:

8 EKİM 2009 3

Projenin Amacı

• Kamu ihale prosedürünün ihale öncesi, ihale aşaması ve ihale sonrasındaki riskleri, zayıflıkları ve kırılganlıkları ortaya çıkarmak

• Bu riskli alanlarda ortaya çıkan yaygın etik dışı davranışları tespit etmek

• Ortaya çıkan bu etik dışı davranışların engellenmesi için gerekli çözüm önerileri getirmek


8 EKİM 2009 4

Veri Toplama Yöntemi

. Kitaplar, makaleler, raporlar, uluslar arası ve ulusal mevzuat taraması, istatistiksel veriler

• Mülakat (derinlemesine görüşme) yöntemi (Nisan-Mayıs 2009)

• Kamu ihaleleri ve etik konusunda bilgi ve tecrübelere sahip olan kişilerle görüşme

• Enerji ihaleleri ve belediye ihaleleri olarak sınırlandırılmıştır:

Bu ihale çeşitlerinin kamuoyuna daha fazla mal olması

Parasal olarak yüksek miktarlarda olması

Kamuoyunda bu tür ihaleler hakkında daha fazla şikâyet olması

Özellikle enerji ihalelerinin uluslararası boyutunun olması


8 EKİM 2009 5

Kamu ihale sürecinde riskler:

Bir idari görevin yerine getirilmesindeki basit bir hata

İlgili mevzuatın kasıtlı olarak ihlal edilmesi

Kamu ihale sürecinde önemli riskler:

İhaleye konu olan bir şeyin gerçekten ihtiyaç olup olmadığına karar verilmesi aşamasından

İhale sözleşmesinin yapılması ve ödemenin yapılmasına kadar geçen sürelerde ortaya çıkmaktadır.


8 EKİM 2009 6


İhale Öncesinde Yaygın Riskler

a) Kamu ihalesinin ihtiyaç analizinin, planlamasının ve bütçelemesinin yetersiz olması

b) Yetersiz ya da objektif olarak tanımlanmamış şartnameler

c) Yetersiz ya da düzensiz ihale prosedürü tercihi

d) Yetersiz ya da istekliler üzerinde tutarlı bir biçimde uygulanmayan ihale teklifi hazırlama takvimi

8 EKİM 2009 7


İhale Aşamasında Yaygın Riskler

a) İhaleye davette isteklilerin bilgilere uygun olmayan yollarla ulaşması

b) Yetersiz fiyatla sonuçlanan rekabetçi olmayan ya da bazı durumlarda gizli anlaşmalı tekliflerin verilmesi

c) Değerlendirme ve onaylama sürecinde yanlı tutum takınmaya ve yolsuzluğa yol açan çıkar çatışması durumları

d) İhaleyi kazanamayan isteklilerin bir ihale kararına karşı hukuk yollarına başvurmalarını teşvik etmeyen, karar verme prosedürüne ilişkin kayıtlara ulaşmanın mümkün olmaması

8 EKİM 2009 8


İhale Sonrasında Yaygın Riskler

a) Yüklenicinin yetersiz biçimde izlenmesi

b) Alt yüklenicilerin ve partnerlerin sorumsuzluğu ya da saydam olmayan yöntemle seçilmesi

c) Kamu görevlileri üzerinde yetersiz denetim

d) Başta ödeme olmak üzere finansal görevlerin yetersiz biçimde ayrılması

8 EKİM 2009 9


İhale Öncesinde Riskli Alanlar

Enerji BelediyeEnerji_Beledi

yeCevaplayıcı sayısı

(n=43)

İhalenin ihtiyaç analizinin ve bütçelemesinin yetersiz olması 7,1% 42,9% 50,0%

14

Şartnamenin tüm isteklilerin teklif verebileceği şekilde düzenlenmemesi 17,1% 5,7% 77,1%

35

İhale teklifi hazırlama takviminin yetersiz olması 20,0% 80,0%

5

7,1%

42,9%

50,0%

17,1%

5,7%

77,1%

20,0%

80,0%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

İhalenin ihtiyaç analiz inin vebütç elemes inin yeters iz olmas ı

Ş artnamenin tüm is teklilerin teklifverebilec eği ş ekilde

düz enlenmemes i

İhale teklifi haz ırlama takvimininyeters iz olmas ı

E vet_E nerji

E vet_B elediye

E vet_E nerji_B elediye

8 EKİM 2009 10


Evet

Cevaplayıcı sayısı(n=43)

Maddi çıkar sağlamaya ilişkin etik dışı davranışlar 88,4%

38

Haksız rekabet 74,4% 32

Verimlilik 32,6% 14

Statü sağlamaya ilişkin etik dışı davranışlar 9,3%

4

Siyasi menfaat 4,7% 2

Kariyer Düşüncesi 2,3% 1

İhale Öncesinde Etik Dışı Davranışlar

88,4%

74,4%

32,6%

9,3%

4,7%2,3%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

E vet

Maddi ç ıkar s ağlamaya iliş kin etik dış ıdavranış larHaks ız rekabet

V erimlilik

S tatü s ağlamaya iliş kin etik dış ı davranış lar

S iyas i menfaat

K ariyer Düş ünces i

8 EKİM 2009 11


İhale Öncesinde Çözüm Önerileri

EvetCevaplayıcı sayısı

(n=43)

Eğitim 18,6% 8

Personel 18,6% 8

Yönetim 18,6% 8

Mevzuat aracılığıyla Standartlaştırma 34,9% 15

Siyaset 7,0% 3

Denetim 14,0% 6

Teknoloji 2,3% 1

İlkeler 41,9% 18

18,6% 18,6% 18,6%

34,9%

7,0%

14,0%

2,3%

41,9%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

45,0%

E vet

E ğitim

P ers onel

Y önetim

Mevz uat

S iyas et

Denetim

Teknoloji

İlkeler

8 EKİM 2009 12


İhale Aşamasında Riskli Alanlar

Enerji Belediye Enerji_Belediye


İsteklilerin, ihaleye katılımlarında bilgilere uygun olmayan yollarla ulaşması 10,0% 90,0%

10

İsteklilerin kendi aralarında gizli anlaşma yaparak teklif vermeleri 6,7% 10,0% 83,3%

30

Tekliflerin değerlendirilmesi ve onaylama sürecinde yanlı tutum takınılması 13,3% 13,3% 73,3%

15

0,0%

10,0%

90,0%

6,7%10,0%

83,3%

13,3% 13,3%

73,3%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

İs teklilerin, ihaleye katılımlarındabilgilere uygun olmayan yollarla

ulaş mas ı

İs teklilerin kendi aralarında giz lianlaş ma yaparak teklif vermeleri

Tekliflerin değerlendirilmes i veonaylama s ürec inde yanlı tutum

takınılmas ı

E vet_E nerji

E vet_B elediye

E vet_E nerji_B elediye

8 EKİM 2009 13


İhale Aşamasında Etik Dışı Davranışlar


(n=43)


39


Verimlilik 48,8% 21

Statü sağlamaya ilişkin etik dışı davranışlar 30,2% 13



90,7%

44,2%48,8%

30,2%

9,3%2,3%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

100,0%

E vet

Maddi ç ıkar s ağlamaya iliş kin etik dış ıdavranış lar

Haks ız rekabet

V erimlilik


S iyas i menfaat


8 EKİM 2009 14


İhale Aşamasında Çözüm Önerileri


(n=43)

Eğitim 11,6% 5

Personel 4,7% 2

Yönetim 25,6% 11


Siyaset 7,0% 3

Denetim 23,3% 10

Teknoloji 16,3% 7

İlkeler 51,2% 22

11,6%

4,7%

25,6%

37,2%

7,0%

23,3%

16,3%

51,2%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

E vet

E ğitim

P ers onel

Y önetim

Mevz uat

S iyas et

Denetim

Teknoloji

İlkeler

8 EKİM 2009 15


İhale Sonrasında Riskli Alanlar

Enerji Belediye Enerji_Belediye


Yüklenicinin performansının yetersiz biçimde izlenmesi 7,1% 92,9%

28

Kamu görevlilerinin yetersiz denetlenmesi ya da denetlenmemesi 11,8% 88,2%

17

Finansal görevlerin yetersiz biçimde ayrılması 25,0% 75,0%

4

7,1%

0,0%

92,9%

0,0%

11,8%

88,2%

0,0%

25,0%

75,0%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

100,0%

Y üklenic inin performans ının yeters izbiç imde iz lenmes i

K amu görevlilerinin yeters izdenetlenmes i ya da denetlenmemes i

F inans al görevlerin yeters iz biç imdeayrılmas ı

E nerji

B elediye

E nerji_B elediye

8 EKİM 2009 16


İhale Sonrasında Etik Dışı Davranışlar


(n=43)


34


Verimlilik 53,5% 23

Statü sağlamaya ilişkin etik dışı davranışlar 51,2% 22



79,1%

4,7%

53,5%

51,2%

11,6%9,3%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

E vet

Maddi ç ıkar s ağlamaya iliş kin etik dış ıdavranış larHaks ız rekabet

V erimlilik


S iyas i menfaat


8 EKİM 2009 17


İhale Sonrasında Çözüm Önerileri


(n=43)

Eğitim 18,6% 8

Personel 16,3% 7

Yönetim 23,3% 10


Siyaset 2,3% 1

Denetim 62,8% 27

Teknoloji -

İlkeler 7,0% 3

18,6%16,3%

23,3% 23,3%

2,3%

62,8%

0,0%

7,0%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

E vet

E ğitim

P ers onel

Y önetim

Mevz uat

S iyas et

Denetim

Teknoloji

İlkeler

8 EKİM 2009 18


İstekli ve idareyi kapsayacak etik kodların hazırlanması

Sıklık Yüzde Geçerli Yüzde Toplam Yüzde

Geçerli Evet 37 86,0 86,0 86,0

Hayır 6 14,0 14,0 100,0

Toplam 43 100,0 100,0

E vet86%

Hayır14%

8 EKİM 2009 19


Etik kodların denetimine ilişkin yollar

Yararlı


Yararlı Değildir


Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu 81,8% 18 18,2% 4

Kamu İhale Kurumu 58,3% 7 41,7% 5

Birimlerin Kendi Teftiş Kurulları 69,2% 9 30,8% 4

Ombudsman Sistemi 69,2% 9 30,8% 4

81,8%

18,2%

58,3%

41,7%

69,2%

30,8%

69,2%

30,8%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

B aş bakanlık K amuG örevlileri E tik K urulu

K amu İhale K urumu B irimlerin K endi TeftişK urulları

Ombuds man S is temi

Y ararlı

Y ararlı Değildir

8 EKİM 2009 20


İhale aşamaları itibariyle etik dışı davranışlar (“Evet” Cevapları)

İhale Öncesi

Aşama


İhale Aşama

sı


İhale Sonrası Aşama


Maddi çıkar sağlamaya ilişkin etik dışı davranışlar 88,4% 38 90,7% 39 79,1% 34

Haksız rekabet 74,4% 32 44,2% 19 4,7% 2

Verimlilik 32,6% 14 48,8% 21 53,5% 23

Statü sağlamaya ilişkin etik dışı davranışlar 9,3% 4 30,2% 13 51,2% 22

Siyasi menfaat 4,7% 2 9,3% 4 11,6% 5

Kariyer Düşüncesi 2,3% 1 2,3% 1 9,3% 4

8 EKİM 2009 21


İhale aşamaları itibariyle etik dışı davranışların önlenmesine yönelik çözüm önerileri (“Evet” Cevapları)

İhale Öncesi Aşama

Cevaplayıcı sayısı(n=43))

İhale Aşaması


İhale Sonrası Aşama


Eğitim 18,6% 8 11,6% 5 18,6% 8

Personel 18,6%8

4,7%2

16,3%7

Yönetim 18,6% 8 25,6% 11 23,3% 10

Mevzuat aracılığıyla Standartlaştırma 34,9% 15 37,2% 16 23,3% 10

Siyaset 7,0%3

7,0%3

2,3%1

Denetim 14,0%6

23,3%10

62,8%27

Teknoloji 2,3% 1 16,3% 7 N/A

İlkeler 41,9%18

51,2%22

7,0%3

8 EKİM 2009 22


•İhale yapan personelin uzmanlaşmasına imkan tanıyacak kadro yapısı ve eğitim sisteminin oluşturulması

•İhale dokümanlarında yeterlik kriterlerinin yoruma açık olmayacak şekilde belirlenmesi. İhale yeterlik kriterlerindeki teklif verebilmeyi zorlaştıran unsurların esnetilmesi

•4734 sayılı kanunda değişiklik yapılarak teknik şartnamelerde yer alan aşırı spesifikasyonların engellenmesi

•5812 sayılı yasa KİK’in yetki alanını daraltıyor. Buna göre ihaleler hakkında şikayetler dilekçe ile yapılacak ve KİK dosyanın tamamına bakmadan sadece şikayete konu olan hususlara bakacak. Oysa kamuoyu denetimi bakımından basın ya da şikayet yoluyla yapılan denetim önemliydi

•Elektronik araçların daha yoğun kullanılması. Değerlendirmenin sistem tarafından yapılacağı ve ihale komisyonunun takdir yetkisini ortadan kaldıracağı için e-ihalenin uygulamaya geçilmesi

•Firmaların tek numara üzerinden iş bitirme belgeleri, vergi, sigorta, sertifikalar vb. kayıtlarının görülebileceği veritabanı alt yapısının oluşturulması

BAZI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

8 EKİM 2009 23


•İhaleye fesat karıştıran kamu görevlileri üzerinde daha ağır yaptırımlar uygulanmalı ve bu yaptırımlar caydırıcı nitelikte olmalıdır

En ucuz teklif her zaman en iyi teklif olmadığından teklifi değerlendirecek donanımlı elemanların olmaması durumunda bu konuda bağımsız kuruluşların görev alması

Pek çok etik dışı davranışın önlenmesinde, “izleme” önemli bir etkendir. İzleme ve etkin denetim etik dışı davranışların yapılma sıklığını düşürecek ve caydırıcı bir etkiye yol açacaktır

•Yapı denetimi sisteminde olduğu gibi ETKB’nın projelerinin ihalesinde bağımsız denetim firmalarının devreye sokulması. Bu firmaların yükümlülük ve sorumluluklarının artırılması

•Hak edişin hazırlanması ve ödenmesi, kabul ve kontrol aşamalarında görev tanımlarının süre kısıtlarıyla birlikte yeniden yapılması. Meslek odalarına kabul sürecinde rol verilmesi

BAZI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

8 EKİM 2009 24

TEŞEKKÜR EDERİM…

KAMU İHALESİ VE ETİK

Documents

Transcript of KAMU İHALESİ VE ETİK