KAM E-Bülten 4

7/31/2019 KAM E-Blten 4

1/371MART-NSAN 2012

E-Blten

4Mart-Nisan 2012 Faaliyetleri

ga

lin

9.Y

ldn

m

n

de

Ira

kPaneli

Mesu

t

zca

n

Furkan

Tor

lak

Se

lin

M.B

lme

n

cirlik

ss

:

ABDnin

s

Po

litikasve

Trk

iye

Rusya

Se

imleri:

Pu

tin

liYl

lara

Devam

lyas

Kama

lov

Vgar

manov

Muza

ffer

ene

l

Aleksan

dr

So

tnien

ko

Arap

Ba

har

Srec

inde

Rusya

nn

Orta

dou

Po

litikas

Francesco

Giume

lli

Targe

tedSanc

tions

inthe

21s

tC

en

tury:C

ha

llenges

an

dOpportun

ities

Mura

tYlmaz

Yetim

lere

Dnyanz

da

YerA

n

7/31/2019 KAM E-Blten 4

2/37

http://bisav.org.tr/register.aspx?module=kayit&men

Merhaba,

Bilim ve Sanat Vak Kresel Aratrmalar Merkezince iki ayda bir yaymlanan KAM e-Bltenin

drdnc says ile karnzdayz. Bu saymz, KAMn 2012nin Mart ve Nisan aylarnda d

zenledii aaliyetlerin deerlendirmelerini ieriyor. Ebltenler ile dzenlediimiz toplantlar

daha kalc klmay ve aaliyetlerimizi daha geni kitlelere ulatrmay hedeiyoruz.

Videosunu Bilim ve Sanat Vak web sitesine yklediimiz galin 9. Yldnmnde Irak Paneli

ile zellikle Arap Bahar sonras ikinci plana itilen Iraktaki siyasi gelimelere odaklandk.

galin sona ermesinin ardndan ortaya kan yeni durumu ve bunun Trkiyeye ve Ortadou

siyasetine muhtemel etkilerini, SETA D Politika Aratrma Asistan Furkan Torlak ve Di

leri Bakanl Stratejik Aratrmalar Merkezi Bakan Yardmcs Mesut zcan derinlemesine

deerlendirdiler. KitapMakale Sunumlar serisinde Selin M. Blme, akademide ihmal edil

mi bir konu olan ncirlik ss zerine yazd ncirlik ss: ABDnin s Politikas ve Trkiye

balkl kitabn tantt; alannda nemli bir boluu dolduran almasnn aratrma srecini

katlmclarla paylat. Avrasya Konumalar serisinin drdnc toplantsnda, 4 Mart 2012de

Rusyada yaplan ve Vladimir Putinin tekrar Rusya Federasyonu Cumhurbakan seildii se

imleri gndemimize aldk. Bu seimlerin Rusyann i ve d politikas ile TrkRus ilikilerinemuhtemel etkileri, Trk Tarih Kurumunda uzman olarak alan lyas Kamalov ile stanbul

ehir niversitesinden Vgar manov ve Muzaer enel tarandan deerlendirildi. Avrasya

Konumalarnn beinci toplantsnda ise Petersburg Devlet niversitesinden Aleksandr Sot

nienko, Rusyann Arap Bahar srecine bakn ve Ortadou politikasndaki deiimleri ele

ald. Nisan ayndaki KitapMakale Sunumlarnda Prag Metropolitan niversitesi Uluslararas

likiler ve Avrupa almalar Blmden Francesco Giumelli, uluslararas yaptrmlara dair

Coercing, Constraining and Signaling: Explaining UN and EU Sanctions aer the Cold War ba

lkl kitabn ana hatlar ile sundu. KAMn bu dnemdeki son konuu ise HH nsani Yardm

Vaknn bakan yardmcl ve Yetim Birimi bakanln yrten Murat Ylmaz idi. Ylmaz,

dnyada yetimlerin yaad temel sorunlar ele ald genel sunuunun ardndan, HHnn bu

konudaki vizyonunu ve almalarn tantt.

Bilim ve Sanat Vaknn 45. dnem seminerleri de yine bu dnemde, 9 Mart28 Nisan tarihleri

arasnda gerekletirildi. 2012 Bahar Dnemi KAM Seminerlerinde ders veren hocalarmza

teekkr ediyorum. Seminerlerin katlmclar asndan verimli getii midindeyim.

KAMn toplantlarna konumac olarak katlan Mesut zcan, Furkan Torlak, Selin M. Bl

me, lyas Kamalov, Vgar manov, Muzaer enel, Aleksandr Sotnienko, Francesco Giumelli

ve Murat Ylmaza teekkr ediyorum. Ayrca gerek toplantlarn organizasyonunda gerekse

ebltenin hazrlanmasnda emei geen koordinatr yardmcs arkadalarm Z. Tuba Kor ve

Kadir Temiz ile zgr Dikmene; bu sayya yazdklar deerlendirmeler ile katkda bulunan

Merve Uur, Harun Kkaladal, Abdullah Ayasun, zgr Dikmen, Kadir Temiz ve Tuba

Gltekine mteekkir olduumu iade etmek isterim.Talha Kse

Kresel Aratrmalar Merkezi Koordinatr

KoordinatrTalha Kse

Koordinatr Yardmclar

Z. Tuba Kor

Kadir TemizVea Cad. No 41

34134 Vea stanbul0212 528 22 22 / 801-802

www.bisav.org.tr

[email protected]

Kresel Aratrmalar Merkezininaaliyetlerinden haberdar olmak iin

web sitemizde yer alanyelik ormunu

doldurabilirsiniz.

Editr

Z. Tuba KorGrafk Uygulama

Ayenur Gnen

Fotora

Cemil Akgl

7/31/2019 KAM E-Blten 4

3/37

MAYS 2012 PROGRAM

Kitap ve Makale Sunumlar

Avrupada Yerelleen slam: Almanya ve

Hollandadaki Trk Mslman Cemaatleri(Localzng Islam n Europe: Turksh Islamc Communtes nGermany and the Netherlands, Syracuse Unversty Press, 2011)

Ahmet Ykleyen(Do. Dr., Mssssp nverstes Sosyoloj Blmretm yes)

4 Mays Cuma, 18:30 / akir Kocaba Salonu

TEZAT

atma zm Perspektiinden

Oslo Bar Sreci(Marmara nverstes Ortadou Aratrmalar Ensttsdoktora tez, 2012)

Bora Bayraktar(Dr., Euronews Haber Kanal stanbul Temslcs)

16 Mays aramba, 18:30 / akir Kocaba Salonu

Ortadou Konumalar 7Arap Bahar Srecinde rann BlgePolitikas

Bayram Sinkaya(Yrd. Do., Yldrm Beyazt nverstes Uluslararaslkler Blm retm yes)

26 Mays 2012 Cumartesi, 13:00 / Zeyrek Salonu

Etkin Ynetim Syleileri 20Gayrimenkul Sektrne Bak:Bir Kurumsallama rnei Dumankaya

Ali Dumankaya(Dumankaya naat Ynetm Kurulu yes)

26 Mays Cumartesi, 14:00 / akir Kocaba Salonu

GR SEMNERLER

ktisadn Temel Kavramlar Halil Tunal

Uluslararas likilerin Temel Kavramlar Mesut zcanMuzaer enel

TEMEL SEMNERLER

Finansal Krizler Lokman Gndz

letiim Psikolojisi II brahim Zeyd Gerik

Trk D Politikas: Teori ve Pratik Hasan Ksebalaban

Uluslararas Hukukun Temelleri II Berdal Aral

ZEL SEMNERLER

Arap Bahar ve Ortadouda Siyasi Dnm Burhanettin DuranMesut zcan

Muzaer enelTalha Kse

Blgesel Analizler (ABDinHint Alt KtasBalkanlar) Helin Sar ErtemKadir Temiz

Mahmut OsmanoluSevin Alkan zcan

Demokrasi anda Otoriter Rejimler ve Uluslararas Politika Ali Resul Usul

Enerji ve Jeopolitik Sleyman Beli

Kariyer Planlama ve Gelitirme Nihat Erdomu

Parann Dn, Bugn ve Yarn Celali Ylmaz

Stratejik Ynetim ve Planlama II Haluk Dortluolu

2012 BAHAR DNEMI KAM SEMINERLERI LISTESI

7/31/2019 KAM E-Blten 4

4/374 KAM E-BLTEN 4

galin 9. Yldnmnde IrakFurkan Torlak Mesut zcan

9 Mart 2012

KAM PANEL

Deerlendirme: Merve Uur

7/31/2019 KAM E-Blten 4

5/375MART-NSAN 2012

Mesut zcan, Marmara niversitesi Siyaset Bilimi ve

Uluslararas likiler Blmnde lisansn ve yksek

lisansn, Boazii niversitesi Atatrk Enstitsnde

ise doktorasn tamamlad. Doktora almalar

srasnda Jean Monnet aratrma bursuyla Oxord

niversitesi St. Antonys Collegeda bir yl okudu.

Yksek lisans tezi Sorunlu Miras Irak (Kre Yaynlar,

2003) ve doktora tezi Harmonizing Foreign Policy:

Turkey, the EU and the Middle East(Ashgate, 2008)

adyla kitaplaan zcann Muzaer enel ile birlikte

derledikleriModernite ve Dnya Dzen(ler)i (KreYaynlar, 2010) adl kitabnn yan sra, Trk d

politikas, Ortadou ve Irak konularnda yaynlanm

birok makalesi bulunuyor. Hlihazrda Dileri

Bakanl Stratejik Aratrmalar Merkezi bakan

yardmcs olarak grev yapyor.

Furkan Torlak,Suryede 20002006 yllar arasndaFelsee ve slam Hukuku alanlarnda etm grd.

Kanal 7, Kanal 24, CNN Trk, 6NEWS, TRT Arapa

ve TRT Trkte gazetec olarak alt. 2007 ylnda

Doan Yayn Holdng tarandan yln En Yaratc

Yen Gazetec dlne layk grld. Hlhazrda

SETA D Poltka Drektrlnde aratrma asstan

olup stanbul Blg nverstes Uluslararas lkler

Blmnde de lsans etmne devam etmektedr.

7/31/2019 KAM E-Blten 4

6/376 KAM E-BLTEN 4

Mart ay itibaryla i

gali zerinden tam dokuz yl geen ve igalciaskerlerin 2011 yl itibaryla tamamen geri

ekildii Irakn hlihazrdaki durumu, Kre

sel Aratrmalar Merkezinin dzenledii

galin 9. Yldnmnde Irak panelinde tart

ld. stanbul ehir niversitesi Siyaset Bilimi

ve Uluslararas likiler Blm retim yesi

Talha Ksenin oturum bakanln yapt,

NTV program yapmcs gazeteciyazar Mete

ubukunun uandaki rtar nedeniyle kat

lamad panelde SETA D Politika Aratrma

Asistan Furkan Torlak ve Dileri Bakanl

Stratejik Aratrmalar Merkezi Bakan Yar

dmcs Mesut zcan, Irakn mevcut otora

n ok iyi bir ekilde ektiler ve gelecee ili

kin ngrlerini bizimle paylatlar.

Panelistlerden Furkan Torlak, Amerikan

birliklerinin geri ekilmesinin ardndan Irakn

hem bugnne hem de geleceine damgasn

vuran temel meseleleri ve yeni dzen aray

larn ele ald konumasna, Irak Savann

ABDnin Vietnam Savandan sonraki en ge

ni apl asker operasyonu olduunu hatrla

tarak balad. Irak halknn igalin sona erme

siyle ilgili duygu ve dncelerini renmek

ve kar karya kaldklar durumu gzlemle

mek amacyla gerekletirdii Irak ziyaretindeedindii izlenimleri aralk aynda Uuk Uluta

ile birlikte raporlatran1 Torlak, bu raporda

zerinde durduklar be temel mesele zerin

den konumasn ekillendirdi. Irakn yakn

geleceini etkileyecek bu be mesele hakknda

Torlak u deerlendirmelerde bulundu:

Amerikan igali, asker

boyuttan sivil boyutatanm durumda

1. Egemenlik meselesi: Torlak, Ameri-

kann Iraktan ekilme zeminini iki anlama

zerine kurduunu belirtti. Bunlardan 1 Ocak

2009 itibaryla yrrlkte olan SOFA Anla-

mas (Status of Forces Agreement), aamal

olarak Iraktan ekilme srecinde Amerikan

asker kuvvetlerinin durumunu belirlerken;daha uzun vadeli olan Stratejik ereve An-

lamas, ekilme sonrasnda Amerikann Irak

ile kuraca siyasi, iktisadi ve toplumsal iliki-

lerin erevesini iziyordu. lk anlama gerei

Amerikan muharip birlikleri Haziran 2009

itibaryla ehirlerden ayrlmaya balad. Aus-

tos 2010 itibaryla da son muharip birlikler

1 Furkan Torlak ve Uuk Uluta, ekilme Sonras IraktaDzen Aray, SETA Analiz, No: 49, Aralk 2011.

Irakta egemenlk, brlk, syas

stkrar ve gvenlk meselelerhenz zleblm del

7/31/2019 KAM E-Blten 4

7/377MART-NSAN 2012

Iraktan ayrld. 2011 yl sonuna gelindiinde

ABDnin Irakta, Irak ordusunu eitme ve l-

kedeki Amerikan misyonunu koruma dnda

grevi olmayan 2000-3000 askerden baka her-

hangi bir kuvveti kalmad. Torlak asker ekil-

menin anlamaya uygun ekilde gerekletiini

belirtirken farkl bir noktaya da dikkat ekti:

Amerikann Irakta brokratik anlamda varl-n halen srdrmesi. Zira u an Irakta resm

rakamlara gre 15.000 kiinin alt bir

Amerikan Bykelilii var ve bu yaplanma

ile ABD Iraktaki tm gelimeleri yaknda takip

ediyor. Dolaysyla bu sivil yaplanma ile igal,

asker boyuttan sivil boyuta tanm oldu.

Torlak, ABDnin asker ekiliini Irakn

egemenlik problemiyle ilikilendirdi. Irakn

hl gerek anlamda egemen olamadna dik

kat ekerken bunu 1990daki Kuveyti igaline

dayandrd. Zira Kuveyti igali zerine BM

Gvenlik Konseyi kararyla Irakn egemenlii

snrlandrlmt. SOFA ve Stratejik ereve

Anlamas ile ABD bu snrlandrmay ortadan

kaldracana sz vermi olsa da Aralk 2011de

toplanan BM Gvenlik Konseyi bunun devam

ynnde bir karar ald. Dolaysyla Irakn ege

menlik meselesi henz zlebilmi deil.

Kimlik siyaseti, hkmetalmalarna sekte vuruyorve toplumsal tabandakikrlmalar derinletiriyor

2. Siyasi istikrar meselesi: Torlak, Iraktaigalden bu yana alt ayr ynetim kuruldu

unu, bunlardan ilk ikisinin dorudan Ame

rikan ynetimi, sonraki ikisinin Amerikan

kontrolnde Irak ynetimi ve son ikisinin ise

uluslararas toplum ve ABD etkisindeki Irak

ynetimi olduunu belirtti. Torlaka gre,

Iraktaki siyasi sre Snni, ii ve Krtlere da

yanan etnik ve mezhepsel ayrm zerine kuru

lu ve bu srete taraar karlkl gvensizlik

iinde siyaset yapyorlar. Kimlik zerinden ya

plan siyaset ise toplumsal tabandaki krlma

lar derinletiriyor. Koalisyon hkmetinde de

gzlenen bu ayrma, hkmet almalarna

sekte vuruyor; her kaadan bir ses kmas ne

deniyle birinin yaptn br bozuyor.

Torlak, 2010 seimleri sonras ortaya kan

siyasi yapy deerlendirirken Irak Meclisinde

ne kan drt byk gruptan bahsetti: (i) Se

kler bir oluum olan Iyad Allavi liderliin

deki elIrakiyye grubu (Irak Ulusal Hareketi)

7/31/2019 KAM E-Blten 4

8/378 KAM E-BLTEN 4

(91 milletvekili), (ii) Nuri elMaliki bakan

lndaki Hukuk Devleti Koalisyonu (89 mil

letvekili), (iii) Sadr ve elHekim grubu bata

olmak zere ii slamclarn bir araya geldii

Irak Ulusal ttiak (70 milletvekili), (iv) Me

sut Barzani ve Celal Talabaninin ban ektii

Krdistan ttiak (43 milletvekili). Seimler

sonucunda cumhurbakan Krtlerden Celal

Talabani, babakan ii Araplardan Nuri el

Maliki, meclis bakan ise Snni Araplardan

Usame elNuceyi olarak belirlenirken bakan

lklar da yine bu gruplar arasnda paylald.

Gvenlikle ilgili bakanlklarn (savunma ve

iileri bakanl ile ulusal gvenlikten sorumlu devlet bakanl) paylalamamas zerine

Maliki, anlama salanana kadar bu ba

kanl babakanlk ile birlikte kendisinin y

neteceini aklad ve bir yl boyunca bu ma

kamlara kimseyi atamad. Sonrasnda ise bu

makamlar vekleten grevlendirdii kiiler

aracl ile elinde tutmas hem Snnileri hem

de iileri kzdrd. Torlak, bu durumun Irakta

arkl evrelerce bir Saddamlama eilimiolarak alglandn da aktard.

Irakta birlii salayacakanayasal bir zemin olmadgibi ayrmay tetikleyenbirok sebep var

3. Birlik veya blnme durumu:Torlak,

Irak Anayasasnda yer alan ederal blge

kavramnn tanmlanmam bir kavram olup

Anayasann blgesel ynetimlere tand

haklardan tr lkedeki mevcut ay hatlar

n tetikleyebilecek bir yapda olduuna dikkat

ekti. Ardndan etnik ve mezhepsel gruplarn

ederalizme baklarn deerlendirdi. Buna

gre, en bata Irakn btnn kontrol edebi

lecek gce sahip olmayan ii ynetimi, zaman

iinde g kazanmasyla birlikte Krt Blgesel

Ynetiminin varlndan rahatszlk duyma

ya balad. Bata blgesel ynetim kavramna

kar kan Snni Araplar ise, iiler ve Krt

ler karsnda dezavantajl konuma dmeleri

zerine, kendi blgesel ynetimlerini kurmataleplerini dillendirir hale geldiler. Her ne ka

dar kimileri Snnilerin bu tehditle Badat y

netiminden kazanmlar elde etmeye altn

dnse de Torlaka gre bu dezavantajl du

rumun devam etmesi halinde Snni Araplarn

ederal ynetime daha scak bakp kendi blge

sel ynetimlerini kurmalar ihtimal dhilinde.

Ayrca normalleme henz salanamad

iin hibir stat verilemeyen Kerkk gibi anlamazlk blgeleri de mevcut. Ksaca Irakta

birlii salayacak anayasal bir zemin olmad

gibi ayrmay tetikleyen birok sebep var.

D saldrlara kar koymagc olmayan Irak ordusu,i gvenlii salamakta da

yetersiz4. Gvenlik meselesi:Irak ordusunun hava

ve deniz kuvvetlerinden ziyade i gvenlii

salamaya odakl piyade birliklerinden olu

tuunu belirten Torlak, Genelkurmay Baka

n Babekir Zebarinin Ordunun 2030 ylna

kadar dardan gelecek herhangi bir saldrya

kar koyabilme gc yok szn hatrlatt ve

unlar syledi: Irak ordusu sadece dardan

gelebilecek saldrlara kar zay deil, i gvenlii salamakta da yetersiz ve bu zaa yine

ordu iindeki etnik ve mezhepsel ayrlklara

dayanyor. Ordu iinde bir de eski subay

yeni subay tartmas var; yeni subaylar es

kileri diktatrlkle, eski subaylar ise yenileri

ran ajanlyla suluyor. te yandan Irakta

ikili bir ordu yaps var; blgesel ynetimin

ordusu ile merkez ynetimin ordusu ileride

Kerkk gibi anlamazlk blgelerinde atmaya dahi girebilir.

7/31/2019 KAM E-Blten 4

9/379MART-NSAN 2012

Bata igalci saylan ABD,artk Irakn i meselelerindehakem konumuna geldi

5. ekilme sonras rakta jeopolitik bo-

luk meselesi:Amerikann Iraktan ekilmesinin bir jeopolitik boluk oluturduu grne

karlk Torlak, lkedeki Amerikan Bykeli

liinin etkisine iaret ederek, balarda igalci

g olarak grlen ABDnin artk Irakn i

meselelerinde hem Snniler hem iiler hem

de Krtler tarandan hakem konumuna e

kildiine dikkat ekti. Dier yandan Ameri

kan birliklerinin lkelerine geri dnmediini,

sadece Bahreyn, Kuveyt ve Suudi Arabistana

ekildiini, yani herhangi bir sorun kmas

durumunda ok ksa bir srede Iraka geri ge

lebileceklerini syledi. Amerikan ordusunun

halen Irakn hava ve deniz sahasn kontrol

ettiini de hatrlatt.

Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Orta

doudaki jeopolitik dengeleri deerlendirir

ken i ie gemi genden sz eder. Buna

gre d gendeki dengeleyiciler Trkiye

Msrran, i gendeki dengeleyiciler Suudi

ArabistanIrakSuriye, en i gendeki denge

leyiciler ise rdnFilistinLbnandr. Torlak,Irakn ortadaki gende yer alan dengeleyici

bir unsur olmasnn yannda, bir de Basra je

opolitiinde yer alan temel gten (ran

Irakbe kk emirlikle Suudi Arabistandan

mteekkil Krez birlii Konseyi lkeleri)

birisi olduunu syledi. Irakn kuruluundan

Amerikan igaline kadar geen dnemde gar

nizon grevi grdn, zellikle 1980lerden

itibaren Krez birlii Konseyi tarandanrana kar dengeleyici bir unsur olarak kulla

nldn belirtti.

Amerikan igaliyle birlikteIrak, ran dengeleyici birunsur olmaktan kt

Torlaka gre Irakn ran dengeleyici bir

unsur olarak kullanlmas durumu Ameri

7/31/2019 KAM E-Blten 4

10/3710 KAM E-BLTEN 4

kan igaliyle birlikte son bulurken sre tam

tersine dnd. Krez birlii Konseyinin en

nemli aktr olan Suudi Arabistan da Irakta

rana yakn bir ynetimin baa gemesiyle bu

dengenin bozulduunu hissedip gvenlik stratejisinde deiiklie gitti. Suudi Arabistann

igal sonras gvenlik stratejisi ABDnin bl

gede varl ve gvenlii salamas zerine ku

rulu hale geldi. Ancak bu strateji ksa srd;

ABDnin Iraktan ekilmesi ve rann Irakta

nuzunu giderek artrmas sonucunda Riyad

ynetimi silahlanma yolunu seti.

Suriyeye gelince, Irak ile ortak jeopolitii

paylamalarna ve Baas Partisi tarandan ynetilmelerine ramen iki lke arasnda srek

li bir gerilim olageldi ve ranIrak Savanda

Suriye rann taranda yer ald. gal sonras

dnemde de iki lke arasndaki gerilim de

vam etti ve hatta 2009daki krizde Trkiye ta

raarn aralarn bulmaya alt. Ancak Arap

Baharyla birlikte Suriyede balayan siyasi

istikrarszlk dneminde Irak, rann da etki

siyle, Arap Birliinin ekonomik ambargo gibiteklierini reddetti ve am rahatlatc bir ta

vr izledi. Torlak, yine de ABDnin basklar

sonucunda Irakn son BM Genel Kurulunda

Suriyeyi knayan tasarya evet oyu kulland

n ve mart aynda Irakta yaplacak Arap Birlii

zirvesine Bear Esedin davet edilmeyeceini

duyurduunu hatrlatarak konumasn son

landrd.

Irak, Trk d politikasndabelirleyici bir unsurdur

Mesut zcan, Irakn Trk d politikasn

daki yerini ve nemini deerlendirdii konu

masna, Irakta yaanan gelimelerin hem Krt

sorununu hem de Ortadoudaki gelimeleri

dorudan etkilemesi bakmndan Trk d

politikasnda zellikle Trkiyenin Ortadou

politikasnda belirleyici bir unsur olageldi

ini vurgulayarak balad. 2003teki igal n

cesinde yaanan gelimelerin Irak siyasetini

nasl etkilediine deindi. Buna gre, 1 Mart

Tezkeresinin TBMMden gememesi suretiyleAmerikan askerlerinin Trk topraklar zerin

den Iraka geiine izin verilmemesinin hem

olumlu hem de olumsuz yansmalar oldu.

Daha nce Batnn Truva at veya ileri ka

rakolu gibi grlen Trkiye, bu tutumuyla

artk Amerikadan bamsz hareket edebilen

blgesel bir aktr olarak deerlendirilmeye

baland. Buna mukabil Ankara Iraktaki ge

limelere mdahil olamaz hale geldi. IraktakiKrt gruplar Trkiyenin herhangi bir mda

halesine kar kt. zellikle 20032006 d

neminde Irakn blnmesi ihtimaline kar

Trkiyenin mdahil olamamas Ankara a

sndan byk bir handikapt. Tezkere Krizi

TrkAmerikan ilikilerinde de ciddi skntla

ra yol at. Btn bu skntlara ramen Tr

kiye yeni yapnn olumas noktasnda eitli

giriimlerde bulundu. Iraktaki arkl siyasi aktrleri Trkiyeye getirerek anayasann ve se

im kanununun yazlmas ve devlet yapsnn

tesisi noktasnda yeniden ina srecine etki

etmeye alt. Bu erevede Trkiyede yaplan

toplantlara Iraktaki btn etnik veya mez

hepsel gruplardan temsilciler katld.

Irakn btnl, hem i

siyasetimiz hem de blgeselistikrar iin nemli

Blnmenin ok azla gndemde olduu

zamanlarda dahi Trkiyenin srekli olarak

Irakn birliine vurgu yaptn syleyen z

can, Irakn birliinin sadece (Krt sorunu

balamnda) Trkiyenin i siyaseti iin deil,

blgedeki istikrarn devam iin de nemli

olduunun altn izdi. zcana gre ilk bata

7/31/2019 KAM E-Blten 4

11/3711MART-NSAN 2012

ederasyona kar olan Trkiye, sreci ok da

etkileyemeyeceini anlaynca, Irakn bln

memesi ve demokratik bir yap ierisinde e

deral bir sistem dahi olsa birliin salanmas

ynnde bir tavr benimsedi. Bu erevede

2005ten itibaren yava yava Snni Araplar daha azla siyasal srece angaje etmeye,

seimlere katlma konusunda iknaya alt.

Trkiyenin bu giriimlerinden nce kaybet

mi olan tara psikolojisiyle hareket eden

Snni Araplarn bir ksm eyle siyasal s

recin dnda kalmay tercih ederken bir ksm

da direnie katlmt.

Trkiye eer politikasnKrt sorunu ve Trkmenekseninden kartmasayd,tamamen ran etkisinde birIrakla karlaacakt

Souk Sava dneminde ve Saddam Hse

yin zamannda Iraka ok azla mdahil olma

sa da Trkmenlerin haklarn korumaya dayal

bir siyaset izleyen Trkiye, 20052006dan iti

baren Trkmen partilerinin seimlerde iddia

ettikleri kadar baarl olamadklarn grnce

eski politikasndan vazgeip btn aktrlerle

mmkn olduunca temas kurmaya alt.

Krt blgesiyle iyi ilikilerin temelleri de ite

bu dnemde atld. Trkiye bu dnemde Irakpolitikasn yava yava Trkmen ekseninden

ve Krt sorunu balamndan kartarak aa

mal bir ekilde Irakn tm etnik ve mezhepsel

gruplaryla temas kuran bir politikaya dn

trd. zcana gre Trkiye eer politikasn

bu ekilde dntrmeseydi, tamamen ran

etkisinde veya rann etkisine ak bir Irakla

kar karya kalacakt.

Etnik veya mezhep temelliIrak siyaseti kaotik biryapya sahip

zcan, ok uzun yllar devam eden tek

parti/tek adam ynetimi dolaysyla Irakta

muhaleet kltrnn olumadna, demok

ratik kurumlar ile aralarn oluumuna da

msaade edilmediine deindi. Irakn mevcut

7/31/2019 KAM E-Blten 4


siyasi durumunu, siyasi program veya ideolo

jiden ziyade, etnik veya mezhepsel temelde bir

araya gelmi ok eitli partiler, koalisyonlar

ve liderlerden oluan kaotik bir yapya ben

zetti. Bu kaotik yapda ilk balarda Irak bir

letiren bir lider igr izen lkenin mevcut

babakan Nuri elMalikinin Amerika ve dier

devletler nezdinde destek grdn belirtti.

zcana gre Amerikallarn, gelinen noktada

bir dizi olumsuzlua ramen hl Malikiye

destek vermesinin en nemli nedeni, dier ak

trlerle mukayese edildiinde Malikinin bel

li bir zeminde btn Irak halkn birletiren

veya Irakn ihtiyac olan gl lider igrntemsil eden bir karaktere sahip olmas. Mesela

Maliki, 2008 ylnda direniin tam anlamyla

krlmas ve istikrarn salanmas noktasnda

ii Sadr grubuna kar ok ciddi asker operas

yonlar gerekletirebilmiti. Snni gruplarn

direniinin, Amerikann da desteiyle, belirli

bir lye ekilmesi ve Snnilerin siyasal sre

ce dhil edilmesi sonrasnda Maliki daha azla

n plana kt. Bu kaotik yapda dlayc deil,Irakllar bir at altnda birletirici bir siyaset

izleyen Trkiyenin, Malikinin balangtaki

kapsayc tavrna destei de gecikmedi.

2010-2011 dnemindeIraka en azla yatrmyapanlar Trklerdi

Irak ile Trkiye arasnda yaplan st dzey

ziyaretlerde samimi bir portre izildi. Trkiye

bu temaslar esnasnda birka noktay srekli

gndeme getirdi. Bunlarn en nemlisi Kuzey

Irak kaynakl gvenlik endieleriydi. zcana

gre Kuzey Irakta her ne kadar bir Krt bl

gesi olusa ve ciddi bir pemerge gc bulun

sa da buradaki gruplar, PKKnn aaliyetlerine

kar Trkiyeyle istenilen lde bir ibirlii

ne hibir zaman girmediler. Ancak zellikle

Babakan Tayyip Erdoann Kasm 2007deki

Washington ziyaretinden sonra Amerika ve

Trkiyenin ortak basks ile istihbarat pay

lam ve Kuzey Iraktaki PKK aaliyetlerinin

kstlanmas noktasnda ciddi gelimeler oldu.

Trkiye Iraktaki Krtlerle daha azla temas

kurmaya, Krt ynetimi de Ankarann PKK

konusundaki endielerine daha azla cevap

vermeye balad. ki tara arasndaki bu yakn

lama Trkiyenin Kuzey Irakla ilikilerinde

ekonomik aralar daha ok kullanmasnn

nn at. zellikle kk ve orta lekli

Trk irketleri Iraktaki etkinliklerini artrrken mteahhitlik irmalar da Krt blgesin

de ciddi bir inaat aaliyetine giriti. 2009da

kresel ekonomik kriz sonrasnda Trkiyenin

ihracatnda bir daralma yaanmasna ramen

Iraka olan ihracat o yl %50 art gsterdi.

20102011 yllarna geldiimizde bata Kuzey

Irak olmak zere Irakn genelinde en azla ya

trm yapanlar Trklerdi. Irakta istikrarn sa

lanamad dnemde bile THY Badata uanbirka havayolu irketinden biriydi ki THYnin

Iraka seerleri sayesinde sadece Trk irketleri

deil birok Avrupal irket de Badata gidip

yatrm yapma imkn buldu.

Trkiyenin seimlerdeel-Irakiyye grubunu

desteklemesi, BabakanMaliki ile arasn at

kili ilikilerin sadece gvenlik ekseninde

ekillenmesini istemeyen Trkiye, bu ere

vede Irakn merkez ynetimiyle Yksek D

zeyli Stratejik birlii Konseyi kurarak siyasi,

iktisadi ve kltrel ibirliini daha da derinle

tirmek ve dier alanlara da yayarak kalc hale

getirmek zere eitli admlar att. ki lke

bakanlarnn bir araya geldii ortak bakanlar

7/31/2019 KAM E-Blten 4

13/3713MART-NSAN 2012

kurulu toplantlarnda krk akn anlamaya

imza kondu. Ancak Maliki ile ilikilerin zede

lendii son dnemde bu toplantlar da akame

te uram durumda.

zcan, Irak Babakan Nuri el-Maliki ile

Trkiyenin ilikilerinin bozulmasn, 2010daki

seimler srasnda Ankarann daha kozmopo-

lit ve sekler bir yapya sahip olan el-Irakiyye

grubunu belirli llerde desteklemesine ve

ardndan seimlerden birinci kan el-Irakiyye

nclnde mezhepsel ve etnik izgilerden

uzak, btn herkesi iine alan birletirici bir

koalisyon hkmeti kurulmas ynnde verdi-i abalara balad. Nitekim Maliki, btn bu

srete Trkiyenin el-Irakiyye grubunu destek-

lemesini kendisine kar alnm bir tavr olarak

deerlendirdi ve seimlerden yaklak bir yl

sonra rann da basksyla Irak Ulusal ttifak

ile koalisyon hkmeti kurmasnn ardndan

Trkiye ile ilikilerine mesafe koymaya alt.

Irakn iyapsn tek parti dneminden

kalma devlet kontroll bir yap olarak tasvireden zcan, siyasi istikrar salanamad iin

devlet kontrolnn iktisadi ve asker kurumlar

zerinden kalkmadn iade etti. Irakta dev

leti kontrol eden iktidarn muhaleeti ok ko

lay bir ekilde ortadan kaldrabilecek bir gce

sahip olmas nedeniyle zcana gre Iraktaki

tm gruplar iktidarn bir paras olma peinde.

Haimi krizinin derinlemeihtimali ok yksek

Cumhurbakan Yardmcs Tark el-Hai-minin Babakan Maliki tarandan sulan-

mas ve tutuklanma giriimlerine kar ku-

zeydeki Krt blgesine kamasndan sonra

lkede siyasal ortam daha da gerginleti ve

bu, Badat-Ankara ilikilerini de olumsuz

ynde etkiledi. zcana gre Trkiye, tek ada-

mn iin banda olduu, dier gruplarn s-

reten dland bir yapdan memnun deil

ve bu srete tm gruplarla temasn srdre-rek mevcut siyasi srece etki etmeye alyor.

te yandan iki dnemdir Irakta cumhurba-

kanl grevini yrten Celal Talabaninin

salk sorunlar nedeniyle siyasal srece pek

azla mdahale edememesi Irak iin byk

bir handikap; zira bu durum Malikinin tek

adam portresini glendiriyor. zcana gre

u an Iraktaki temel mesele ynetimde denge

unsurunun bulunmamas. te yandan ArapBahar srecinde Ortadouda yaanan ka-

otik ortamda herkesin dikkati dier lkelere

younlam durumda ve bu nedenle Irakta-

ki sorunlar pek gndeme gelemiyor. Byle bir

ortamda, zcana gre, hem Haimi krizinin

hem de Irak ii gerilimlerin derinleme ihti-

mali ok yksek.

Bu nemli paneli merak edenler, aadaki linke yklenen videodan izleyebilirler:

http://bisav.org.tr/merkez.aspx?module=panelayrinti&menuID=6_6&merkezid=6&panelid=49&icerikid=21

7/31/2019 KAM E-Blten 4


ncirlik ss:ABDnin s Politikas ve Trkiye

Selin M. Blme

17 Mart 2012

KTAP-MAKALE SUNUMLARI

Selin Blme, Hacettepe niversitesi Kamu Ynetimi Blmnde lisans eitimi ald. Ayn

niversitenin Uluslararas likiler Blmnde srail d politikas zerine yksek lisans yapt.

Ankara niversitesi Uluslararas likiler Ana Bilim Dalnda ABDnin s Politikas ve Trkiye:

Kuruluundan Bugne ncirlik ss balkl tez ile doktorasn tamamlad. Kuruluundan bu yana

SETAda aratrmac olarak alyor.

Deerlendirme: Harun Kkaladal

7/31/2019 KAM E-Blten 4

15/3715MART-NSAN 2012

Kresel Aratrmalar Mer-

kezinin uzun bir aradan sonra yeniden balat-

t Kitap-Makale Sunumlar programnda

SETA aratrmaclarndan Dr. Selin Blme ile

ncirlik ss: ABDnin s Politikas ve Trkiye

(letiim, 2012) balkl kitab zerine konutuk.

ncirlik ss hakkndaoka konuulup yazlsa da

hibir akademik almayoktu

Blme ilk olarak kitabn ortaya k sre-

cini katlmclarla paylat. Ankara niversi-

tesi Uluslararas likiler Ana Bilim Dalnda

hazrlad ABDnin s Politikas ve Trkiye:

Kuruluundan Bugne ncirlik ss balkl

doktora tezinin ksaltlm hali olan bu kitabn

maceras, doktora srecinin maceras ile byk

lde ayn. Tez konusuna karar verme sreciy-

le balayan bu macera, yazara Trkiye ve Ame-

rikadaki arivlerde yapt taramalar srasnda

karlat zorluklar, tez yazm ve savunma

srecinde ve nihayet kitaplama dneminde

yaadklaryla farkl bir deneyim kazandrm.Tez konusunu belirlerken popler konulardan

uzak durmaya alan Blme, siyasi tarihi ken-

dine alma alan olarak belirlemi; daha zel-

de ise hakknda oka konuulan ve yazlan

ancak hibir akademik alma bulunmayan

ncirlik ssn semi. Ancak bu kendisi iin

bir dezavantaja dnm ve kaynak bulmada

sorunlar yaam. Trkiyede Dileri Bakanl-

nn arivleri kapal olduu iin konuyla ilgiliyazmalara ulaamayan yazar, ABDdeki Ulu-

sal Arivin byk lde ak olmas sayesinde

tezinde nemli bir boluu doldurabilmi. Bu-

radaki belgeler sadece Amerikan makamlar-

nn kendi i yazmalarn deil, Trk makam-

lar tarafndan gnderilen kar yazmalar ve

elilik raporlarn da ierdii iin Trkiyede

ulaamad baz belgelere ABDde ulaarak

nemli ayrntlar yakalayabilmi.

Amerikan sleri, sadecestratejik ve askerdeil, siyasi rolyle debulunduklar blgelerdeetkili

Blme sunumunun devamnda kitabn temel

tezi olan Amerikan slerinin sadece stratejik ve

Ortadou krzlerndek msyonuve ABDnn gen mtyazlarsebebyle ncrlk, Amerkankartlnn sembol oldu

7/31/2019 KAM E-Blten 4


asker gvenlik amacyla deil, sre iinde de-

ien siyasi rolyle de bulunduklar blgelerde

etkili olduu, ncirlik ssnn de Trkiyedeki

Amerikan kartlnn bir sembol haline gelip

d politika tartmalarnda nemli bir faktr

olduu iddiasn tartmaya at. Tezinin teorik

ksmn Robert W. Coxun hegemonya kavra-

m erevesinde yazdn belirten Blme, bu

tercihini de u ekilde aklad: Asker slerin

varlk sebebi, literatrde genel olarak realist ve

jeopolitik teoriler zerinden aklanyor. Ancak

dnya egemenliini elde etmenin belli blge-

lere hkim olmaktan getii forml zerinekurulu olan bu teoriler, davrann kendisini

tarif ederken nedenini aklamyor. Devletle-

raras ilikiler asker stratejilere indirgenirken,

bu yolla kurulan hkimiyet ise sorgulanmyor.

Coxun yaklam ile bu zaaf alarak asker s-

ler sadece asker stratejinin bir paras olarak

deil, ABDnin dnya zerindeki hegemonyas-

n tayan ve yrten kurumsal yaplardan biri

olarak deerlendirebilir.

ncirlik, hukuki statsitibaryla bir Amerikan ssdeil, Trkiyeye ait birstr

Buradan ncirlik ssne geen Blme, n-

celikle ssn hukuki statsn akla kavu-

turdu. Bugnk statsyle ncirlikin NATO

savunma planlar kapsamnda, ABD ile imzala-

nan Savunma ve Ekonomik birlii Anlamas

(SEA) ile belirlenen koullar erevesinde, BM

ve NATO amalarna uygun olarak ABDnin

kullanmna tahsis edilmi Trk Silahl Kuv-vetlerine ait bir hava ss olduunu belirtti.

Blme ssn statsn u ekilde zetledi:

Balangta, Trkiyenin NATOya ye olmak

iin youn bir aba gsterdii dnemde kuru-

lan ncirlik ss, rgt yeliine paralel olarak

NATO amalar dorultusunda ABDnin kulla-

nmna ald. O dnemdeki anlamalara gre

1954te Trk Silahl Kuvvetlerine devrinden

itibaren ncirlik, Trkiyeye ait bir st ve hi-

7/31/2019 KAM E-Blten 4

17/3717MART-NSAN 2012

bir zaman hukuki stats itibaryla bir Ame-

rikan ss olmad. Ancak Souk Savan ilk

yllarnda Trkiyenin yaad Sovyet korkusu

ve Bat ittifak tarafndan kabul grme arzusu,

ssn Trkiye ile ABD arasndaki anlamala-

r zorlayan bir biimde kullanlmasn bera-

berinde getirdi. yle ki Souk Sava boyunca

istihbarat ve eitim dnda hibir NATO faa-

liyetinde kullanlmayan s, ABDnin Ortadou

krizlerine mdahaleleri ile zdeleti. rnein

ncirlik, 1958deki i sava srasnda Lbnann

bombalanmasnda, 1970teki Kara Eyll olayla-

rnda rdne silah sevkiyatnda, 1967 ve 1973Arap-srail savalarnda acil inilerde, ran

Devriminde Amerikan vatandalarnn lke-

den karlmasnda kullanld. ABDnin sahip

olduu geni imtiyazlar ve Trkiyenin snrl

kontrol ncirlikin Amerikan ss olarak ni-

telendirilmesine yol at.

1960larla birlikte Amerikan slerinin dn

ya apnda sorgulanmaya balandn belirten

yazar, bunun sebeplerini de u ekilde sralad:

(i) slerin bulunduu lkelerde genel bir ikti

sadi toparlanmann yaanmas ve ABDnin ha

miliine ihtiyacn azalmas, (ii) Amerikan as

kerlerinin bulunduklar lkelerde kartklar

adli olaylar nedeniyle kamuoylarnda ciddi bir

enin birikmesi, (iii) Vietnam Sava ile bir

likte Amerikan politikalarnn sorgulanmaya

balanmas, (iv) dnyada sol akmlarn ykselie gemesi, egemenlik ve zgrlk sylemle

rinin dnya kamuoyunda destek bulmas. te

bu sebeplerle ykselen Amerikan kartl,

Blmeye gre, ABDnin hegemonyasnn sem

bol olan slere de yneldi. Trkiyedeki n

cirlik, gerek Ortadou krizlerindeki misyonu

gerekse ABDnin sahip olduu geni imtiyazlar

sebebiyle dnemin en ok tepki eken ss ha

line geldi ve Trkiyedeki Amerikan kartl

nn da sembollerinden biri oldu.

ran meselesinde ABDncirliki kullanmak isterseTrkiye ile kar karyagelebilir

Selin Blmenin sunumunun ardndan

dinleyicilerden gelen sorularla konu daha da

derinlemesine tartmaya ald. Bir soru ze

rine Blme, bugn ABDnin kulland dnyadaki en byk on s arasnda yer alan

ncirlikin yakn gelecekte de nemini koruya

can syledi. Zira Blmeye gre Orta Asya

ve Ortadouda Amerikan kuvvetlerine ak en

byk hava ss olan ncirlik, Aganistan ve

Irak igalinin yan sra Arap Bahar ile ortaya

kan istikrarszlk ortamnda nemini koru

maya devam ediyor.

ssn TrkAmerikan ilikilerine etki

si konusundaki bir soruyu Blmenin verdii

cevap da nemliydi: Blgede yaanan son

olaylarda Trkiye ile ABDnin izledikleri po

litikalarn uyumlu olmas nedeniyle imdilik

ciddi bir kar karya gelme durumu sz ko

nusu deil. Ancak nmzdeki dnemde bl

gedeki istikrarsz yapnn devam etmesi du

rumunda, zellikle de ran meselesinde, ABDncirliki kullanmak isteyebilir ki bu durumda

tpk 2003teki Irak mdahalesi srasnda ol

duu gibi Trkiye ile kar karya gelebilir.

Program dinleyicilerden almann teorik

zemini, ssn hukuki stats, Arap Bahar

ve ABDnin Ortadou politikas zerine gelen

sorular ve katklarla sona erdi.

7/31/2019 KAM E-Blten 4


Rusya Seimleri:

Putinli Yllara Devamlyas Kamalov Vgar manovMuzafer enel

28 Mart 2012

AVRASYA KONUMALARI - 4

Deerlendirme: Abdullah Ayasun

7/31/2019 KAM E-Blten 4

19/3719MART-NSAN 2012

Vgar manovAzerbaycanda

dodu. Lsansn stanbul

nverstes Tarh Blmnde,

yksek lsansn Boaz

nverstes Tarh Blmnde ve

doktorasn Marmara nverstes

Uluslararas lkler Blmnde

tamamlad. Hlhazrda stanbul

ehr nverstes Syaset Blm

ve Uluslararas lkler Blm

retm yesdr.Al Merdan

Topuba (1865-1934) (Boaz

nverstes, 2003),Azerbaycan-

Osmanl lkler (1918) (Boaz

nverstes, 2006) veAvrasyaclk:

Rusyann Kmlk Aray (Kre,

2008) adl tel ktabnn yan

sra, Rus Jeopolt:Avrasyac

Yaklam (Kre, 6. bask, 2010) ve

Avrupa ve Beeryet(Kre, 2012)

balkl Rusadan tercme k

ktab bulunuyor.

lyas KamalovSSCBde dodu.

2001de Marmara nverstes

Tarh Blmnde lsansn, 2003te

Altn Ordalhanl Mnasebetler

balkl tezle yksek lsansn ve

2008de Altn Orda ve Rusya:

Rusya zerndek TrkTatar

Etks balkl tezle doktorasn

tamamlad. 2012de doent

oldu. ok y derecede Rusa,

Trke ve nglzcenn yan sra

orta derecede Farsa blen Tatar

uyruklu Kamalov, 20042008

yllar arasnda Avrasya Stratejk

Aratrmalar Merkez (ASAM)nde

RusyaUkrayna Masasnda grev

ald. 2009dan bu yana Trk Tarh

Kurumunda uzman ve Ortadou

Stratejk Aratrmalar Merkez

(ORSAM)nde danman olarak

grev yapyor. Yaynlanm baz

ktaplar unlardr:Moollarn

Kafasya Poltkas (Kakns

Yaynlar, 2003), Putnn Rusyas:

KGBden Devlet Bakanlna

(Kakns Yaynlar, 2004),Avrasya

Fath Tatarlar(Kakns Yaynlar,

2007),Moskovann Rvan: Putn

Dnem Rus D Poltkas (Yedtepe

Yaynlar, 2008),Altn Orda ve

Rusya: Rusya zerndek Trk-

Tatar Etks (tken Yaynlar,

2009),Avrasya Trkologlar

Szl. I. Clt - I. Ktap: RusyaTrkologlar (A. Kolesnkov le

brlkte, TTK Yaynlar, 2011).

Muzaer enel Ayonda

dodu. Lsansn KKTC Yakn

Dou nverstes Uluslararas

lkler Blmnde burslu

olarak tamamlad. Yksek lsans

derecesn Marmara nverstes

Avrupa Topluluu Ensttsnden

European Unon Poltcs towards

the Mddle East snce 1980 balkl

tezyle ald. Kocael nverstes

Uluslararas lkler Blm ve

Marmara nverstes Syaset

Blm ve Uluslararas lkler

Blmnde aratrma grevls

olarak alt. Macarstan, Polonya

ve nglterede msar aratrmac

olarak bulundu. Hlhazrda

stanbul ehr nverstes Syaset

Blm ve Uluslararas lkler

Blmnde olup Modern

Trkye almalar Merkeznn

de mdr yardmcln

yrtyor.Anlay dergsnde

AB, Trk d poltkas ve

Kbrs zerne yazlar kaleme

alan eneln etl ktap ve

derglerde yaynlanm makaleler

bulunuyor. Sadk nay le brlkte

derledkler Global Orders

and Cvlzatons: Perspectves

rom Hstory, Phlosophy and

Internatonal Relatons (Nova

Scence Publcatons, 2009)

ve Mesut zcan le brlktederledklerModernte ve Dnya

Dzen(ler) (Klask Yaynlar, 2010)

adl k ktap almas mevcut.

7/31/2019 KAM E-Blten 4


4 Martta yaplan devlet bakanl seimlerinin, Souk Savan zerindenyirmi yldan azla bir sre gemesine ramenpostemperyal sendromu henz zerindenatamayan eski sper g Rusya iin normal

bir seimden daha azla anlam ierdii syle

nebilir. Hele de kresel ekonomik krizin etkisiyle dnyada ve Arap Bahar ile birlikte

Ortadouda talarn yerinden oynad, buna

mukabil Rusyann uluslararas sistemdeki ko

numunu glendirmeye alt bir dnemde.

Avrasya Konumalar toplant dizisinin

drdncsnde Kresel Aratrmalar Mer

kezi, bylesi bir ortamda yaplan devlet ba

kanl seimlerini, bunun Rusyann i ve d

politikas ile TrkRus ilikilerine muhtemel

etkilerini tartmaya at. Bu balamda Avras

yaclk zerine yapt almalarndan tandmz stanbul ehir niversitesi Siyaset Bili

mi ve Uluslararas likiler Blm retim

yesi Dr. Vgar manov, Trk Tarih Kurumu

Uzman ve ORSAM Avrasya Danman Do.

Dr. lyas Kamalov ve son seimleri AGT gz

lemcisi olarak yerinde takip eden stanbul e

hir niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas

likiler Blmnden Muzaer enel konuyla

ilgili bilgilerini ve gzlemlerini bizimle payla

tlar.

Seimin galibi ncedenbelliydi; Putinin karsndaciddi bir alternati yoktu

SSCBnin yklmasndan bu yana Rusyada

altnc devlet bakanl seiminin yapldniade eden Ilyas Kamalov, ncelikle bunlarn

ortak zelliklerini deerlendirdi: (i) Seim so

nularnn nceden belli olmas (kinci tura

kalan 1996 seimleri tek istisnadr), (ii) katl

mn genelde %6570 civarnda seyretmesi (Tek

istisnas, SSCB ykldktan sonra halkn ilk

dea seme ve seilme hakkn kullanmas ne

deniyle ok byk ilgi gsterdii 1991 seimle

ridir), (iii) genelde ayn isimlerin aday olmas

Post-emperyal sendrom

yaayan Rusya, Putinle siyasibirliini, iktisadi kalknmasn veuluslararas g konsolidasyonusalamak istiyor

7/31/2019 KAM E-Blten 4

21/3721MART-NSAN 2012

ve siyasetin ayn kiiler etranda dnmesi, (iv)seimlere gittike daha az sayda adayn katl

mas (2000 seimlerine on bir aday katlrken

2012 seimlerinde sadece be aday yart).

Kamalova gre, 2012 seimlerinin galibi

nceden belliydi. Zira Putinin karsnda cid

di bir alternati yoktu. Adaylardan Adil Rusya

Partisi lideri Sergey Mironov, Kremline yakn

bir isim; Putin, eer partisi Birleik Rusya ile

baarsz olsayd bu partiye geecekti. Ar

milliyeti ve Trk kart duruuyla bilinen ve

zaman zaman Trklerin Sibiryaya srlme

sinden dem vuran Liberal Demokratik Parti

lideri Vladimir Jirinovski de Kremline yakn

bir isim ve parlamento almalarnda genelolarak Putinin partisini destekliyor. SSCB

yklnca hzla zenginleen bir oligark olan

bamsz aday Mikhail Prokhorov ise rejime

itaatkryla bilinen bir isim; Putine rakiplii

sz konusu olmad gibi onu Kremlinin aday

gsterttii syleniyor. Putin karsndaki tek

muhali aday Komnist Parti lideri Gennadi

Zyuganovdu; ancak %17lik oy oranyla yar

kazanabilmesi zaten mmkn deildi.

Putinin oy oraneenistanda %99,76,nguetyada %91,Moskovada ise %46 idi

Kamalov seimin dikkat ekici bir baka

sonucuna da deindi. Rusya Federasyonuna

bal cumhuriyetlerde hem seime katlm ora

nnn hem de Putine verilen oylarn yksekli

i. Mesela seime katlm oran eenistan ve

Bakurdistanda %95lerde iken Moskovada

%50nin altna indi. Yine Putin geerli oyla

rn eenistanda %99,76sn, nguetyada

%91ini, Tataristanda %82sini, Moskovada ise

%46sn ald. Kamalova gre bunun iki temelnedeni var: (i) Bu blgelerde seime katlmn

zorunlu olmas, (ii) oranlarn dk olmas

halinde Kremlin tarandan cezalandrlma

korkusu.

Putin, halkn gzndehl bir kurtarc, lkeyiparalanmaktan kurtarankarizmatik bir lider

7/31/2019 KAM E-Blten 4


Kamalova gre, Putine oy verilmesinin te

mel sebebi, insanlarn Yeltsin dnemine tekrar

dnmek istememesi. Putin, halkn gznde

hl bir kurtarc, lkeyi paralanmaktan kur

taran karizmatik bir lider. Poplerliinin ve

baarsnn ardnda onun dneminde maala

rn dzgn denmesi, isizlik sorunun ksmen

zlmesi, cumhuriyetlerin merkeze bal

lnn artrlmas, d borlarn denmesi ve

daha bamsz bir d politika takip edilmesi

bulunuyor.

Protestolar Putinin artkdokunulmaz olmadngsterdi

Devlet bakanl seimleri ncesi balayan

ve Acaba Arap Bahar kuzeye doru kayyor

mu? sorusunu akla getiren protesto gsterile

rine gelince, Kamalov bunun ok ksa srd

n, ancak gsterilerle birlikte Putinin artk

dokunulmaz olmadnn anlaldn belirtti.

Yeni dnemde Putinin muhalierin grle

rine daha ok nem verecei beklentisini dile

getirdi.

Seim sreciyle ilgili bu deerlendirmelerin

ardndan Kamalov, Putinin yeni dnemde nasl

bir i politika izleyebileceine dair ngrlerini

de paylat. Buna gre, (i) Yeltsin dneminde

Rusya Federasyonuna bal cumhuriyetlere ve-

rilen haklar 2000li yllarda geri almaya bala-

yan Putin, merkeziyeti politikasn srdrecek.

(ii) Seim ncesi vaatlerine paralel olarak eko-

nomiyi dzeltmeye alacak; ancak bu konu-

daki baars tamamen enerji fiyatlarnn seyri-

ne bal. (iii) Seim srecindeki protestolar da

dikkate alarak demokratikleme yolunda snrl

da olsa baz admlar atacak, daha zgr medya

ve barajn drlmesi gibi. (iv) Din meselesin-

de gerilimlere yol aacak eitli admlar atabilir.

zellikle okullarda din eitimi meselesi Mos-

kova ile ona bal cumhuriyetleri, Hristiyanlar

ile Mslmanlar kar karya getirebilir.

Putin sadece halkn adamdeil, gvenlik brokrasive elitin de temsilcisikonumunda

Vgar Imanovda benzer ekilde Rusyada

zengin bir demokrasi deneyimi ve pratiinden

sz edilemeyeceini belirtti ve Putinin seim

baarsnn sebeplerini sralad: (i) Alternati

sizlii, (ii) seim kampanyasn halkn ada

m imaj zerine kurmas, (iii) sadece halkn

adam deil, ayn zamanda Rusyada gvenlik

brokrasi ve eliti olarak adlandrlan bir zm

renin, yani derin devletin de temsilcisi konu

munda olmas, (iv) kamu imknlarndan so

nuna kadar aydalanmas, (v) genelde devlet

kontrolnde olan medyann Putinin baarla

rn merkeze almas. manov, Mslmanlarn

youn olarak yaadklar Kaas Cumhuriyet

lerinde Putinin ok yksek oranda oy alma

snn Rusyadaki siyasi sistemden kaynaklan

dn vurgulad: Cumhuriyet ekonomileri

merkez bte ile eklemlenmi durumda ve

ederal bteden pay alyorlar. Pastadan alnan

pay, merkezle olan ilikinin rengine ve seyrinegre deiebiliyor. te bu durum, bir sonraki

dnemde iktidara gelme ihtimali yksek olan

bir adayn neden desteklendiini aklyor.

Medvedev artk tkendi,elit iinde etkisi kalmad

Putin ile Medvedev arasnda halesele

ilikisi olsa da manova gre bir nceki d

7/31/2019 KAM E-Blten 4

23/3723MART-NSAN 2012

neme Medvedev dnemi denemez; zira ipler

Devlet Bakan Medvedevin deil, tamamen

Babakan Putinin elindeydi. manov, Rusyada

kiiler deise de sistemi dntremedikleri

grnde. Medvedevin artk tkendiini, elit

iinde etkisi kalmadn, babakan olsa bileetkin pozisyonda olamayacan dnyor.

manova gre yeni dnemde Putini bek-

leyen birok mesele var: tkanm olan ikti-

sadi yap, sistemik bir sorun haline dnen

yolsuzluk, zengin-fakir uurumunun artmas,

isizlikle mcadele, cumhuriyetlerle siyasi en-

tegrasyon ve konsolidasyonun salanmas, de-

mokratik reformlarn yaplmas, sivil toplumunbeklentilerinin bir lde karlanmas, hzla

yalanan nfus, Slav olmayan nfusun artmas,

ar milliyetiliin ykselii, eitimli nfusun

Rusyay terk etmesi yani beyin g vs.

Putin, yakn evresindenkurtulmad takdirdereormlarn baaryaulamas ok zor

manov, Putinin seim kampanyasnda ge

litirdii syleme de dikkat ekti. Buna gre,

srekli 1990lar ile 2000leri kyaslayarak,

kendisinin Rusyay batmaktan kurtardn

ileri srd. Son dnemde belirginleen iktisa

di meselelere temas etmek yerine d politikaarlkl bir sylem gelitiren Putin, Rusyaya

eski ihtiamn geri kazandrma vaadinde bu

lundu. Bu balamda seim kampanyasnda

uluslararas arenada sz sahibi bir Rusya sy

lemi merkez bir yer tutarken Avrasya Birlii

ise sunulan dier nemli vaatlerdendi.

Rusya 2000lerde Kazakistan ve Beyaz

Rusyann katlmyla Avrasya Birliine gidenyolda nemli bir aama olarak telakki etti

i gmrk birlii projesini hayata geirdi.

Yakn evrede glendikten sonra Sovyetler

Birliini canlandrma ve bylece uluslararas

alanda daha azla sz sahibi olma hayali ku

ran Rusyann asl amac, Ukraynay bu birlie

dhil etmek ve bylece bu lkenin AB ile iliki

sini zayatmak. manova gre Putin, Avrasya

Birlii projesini 2018 sonras iktidarda kalmak

7/31/2019 KAM E-Blten 4


iin kullanyor. lyas Kamalov ise bu projeyi

gereki bulmuyor. Rus politik mekanizma

snda sistemik dzeyde bir dnm ve siyasal

kadrolarda bir yenilenme olmad mddetePutinin planlarnn gereklemeyecei iddia

snda. Kamalova gre Putin tarih bir amaz

la kar karya; evresindeki yakn daireden

radikal bir kararla kurtulmad takdirde, re

ormlarn baarya ulamas olduka zor.

Oy kullanmnda problemyoktu; asl mesele oylarkimlerin, ne ekildesaydyd

lk defa 2011deki parlamento seimlerinde

AGT gzlemcilerine kaplarn aan Rusyaya

2012 bakanlk seimlerinde gzlemci olarak

giden Muzafer enel, konumasnn banda

Rusyann dnya topraklarnn yedide birini

kapsayan devasa bir corafyaya sahip olduunuve 143 milyon nfuslu lkede 110 milyon kaytl

semen bulunduunu hatrlatt. Seim usulsz-

l iddialar hakknda enel zetle unu sy-

ledi: Oy kullanmnda problem olduunu zan-

netmiyorum, asl mesele oylar kimlerin ve ne

ekilde saydyd. Btn kamu kurulularnn

ve resm unsurlarn Putin iin mobilize edildii

bir gerek. Sandklarda grevli 1 milyon kiinin

%80i devlet memuruydu.

enele gre, Putine oy verenlerin ou,

onun dalmann ve kn eiinde olan

lkeyi yeniden ayaa kaldrd grnde.

Yallar ise ounlukla Komnist Partiye oy

veriyor; zira kapitalizme sorunlu gei, devlet

himayesine ve desteine alkn yal kesimin

sosyoekonomik sorunlarn derinletirmi du

rumda.

Rusyada yeni yeni serpilenbir sivil toplumdan szetmek mmkn

enele gre Rusyada yeni yeni serpilen bir

sivil toplumdan sz etmek mmkn. Nitekim

seim ncesi ve sonras, pek alk olmad

mz protesto gsterilerine katlmn nispeten

bykl bunu kantlyor. Bu gsterilere

katlan kesimlerin ortak zellikleri irdelendi

inde, enelin iaret ettii zere, niversite

mezunu, dnya ile entegre, yolsuzluk, nepo

tizm, muhaleetsizlik ve sistemin tkanklkarsnda hayal krklna urayan yeni bir

muhali nesil karmza kyor. Ancak bu kesi

min etkileri olduka snrl ve siyasal anlamda

temsiliyeti zay.

Rusyay ieride kontrollbir serbestiyet, darda

ise daha sert bir politikabekliyor

Rusyada halkn ve entelektel kesimin de

nabzn tutan enel, ynelttii nmzdeki

dnemde Rusyann geleceini neler belirleye

cek? sorusuna verilen cevaplardan hareketle

unlar syledi: Postemperyal sendrom yaa

yan Rusya, (i) uluslararas sistemde g kon

solidasyonunda stratejik bir birikim yapmaderdinde. (ii) Ekonomik kalknma, yani ham

madde ve enerji baml ekonomiden know

how eksenli bir ekonomiye gei art (zira eski

yap en azla yirmi yl daha srebilir). (iii) Siya

si birliin, i g konsolidasyonun salanmas

(Ruslarn deyimiyle, merkezde kendilerinin

olmas, dierlerinin ise ona zincirlenecekle

ri ve hibir ekilde Rusyadan ayrlamayacak

lar bir duruma getirilmesi) isteniyor. te bu

7/31/2019 KAM E-Blten 4

25/3725MART-NSAN 2012

bakmlardan Putin halkn byk desteini

kazanyor. Ancak Putinin bunlar ne lde

baarabilecei birer soru iareti. Yine de n

mzdeki dnemde ieride daha liberal (kont

roll bir serbestiyet), darda ise daha sert bir

politika bekliyor Rusyay diyebiliriz.

Rusya, Trkiyenin OrtaAsya ve Kakasyadakiok kk bir admn bilekskanlkla karlyor

Zamann su gibi akt ve katlmclarn youn ilgisine mazhar olan bu toplant, uzunca

bir sorucevap aslyla sona erdi. Bu ksmdan

zellikle TrkiyeRusya ilikilerine dair gr

leri aktarmakta ayda var. Kamalov, Trkiye ve

Rusyann, Ortadou ve Balkanlardan ziyade,

Orta Asya ve Kaasyada kar karya olduu

nu dnyor. Ancak iki lke arkl ikirleri

ni ve pozisyonlarn bir atmaya dntr

memeye zen gsteriyor. Mevcut statkonun

devam muhtemel bir krizi nlyor. Trkiye

eer ileride Orta Asya ve Kaasyada akti bir

siyaset izlerse ilikilerde gerginlik yaanabilir.

Zira Rusya, bu blgelerde Trkiyenin ok k

k bir admn bile kskanlkla karlyor ve

Ankaray yeniOsmanlc bir politika izlemek

le suluyor. Kamalova gre 2010 ve 2011 yl

TrkRus ilikileri asndan ok nemliydi.

Vizelerin kaldrlmas, Mersine ina edileceknkleer santral ihalesinin Ruslara verilmesi ve

enerji konusunda birok ortak projenin hayata

geirilmesiyle ilikilerde geri dndrlemez

admlar atld. Bunlar mevcut birtakm prob

lemleri ilikilere zarar vermeden zme istei

nin de birer iaretiydi.

kili ilikileri olumsuz etkileme ihtimali

bulunan Fze Kalkan Krizi konusunda Kamalov, Trkiyeye NATO radar ss kurulmasnn

Rusyada tedirginlik ve rahatsz yarattna, an

cak Rus politikaclarn Avrupa ve Amerikay

ok sert iadelerle eletirmelerine karn,

Trkiyeye ynelik byle bir diplomatik dil

kullanmadklarna dikkat ekti. ssn Rusya

tarandan kendisine ynelik bir hamle olarak

yorumlandn belirten enel ise bu konuda

ilgin bir ayrnty dile getirdi: Krecikteki

radar ss, NATOnun Rusya ile imzalad

AKKA Antlamas snrlar dnda kalyor.

Dolaysyla Rusyann g dengesinin bozul

duu argmanna kar Bat, biz antlamaya

sadk kalarak bunu ina ediyoruz diyor.

7/31/2019 KAM E-Blten 4


Arap Bahar SrecindeRusyann Ortadou Politikas

Aleksandr Sotnienko

10 Nisan 2012

Aleksandr Sotnienko, lisans eitimini Petersburg Devlet niversitesi Dou almalar Fa

kltesinde ald. Ayn niversitede Osmanl mparatorluunda Jeopolitik Meknn Evrimi (1839

1908) balkl doktora tezini 2003te tamamlad. Hlihazrda Petersburg Devlet niversitesi

Uluslararas likiler Fakltesi mensubu olan Do. Dr. Sotnienko, ayn zamanda ada Ortadou

Aratrmalar Merkezinin mdr yardmcl grevini yrtyor. Rus basnnda sk sk yorumlar

yaynlanan Sotnienkonun akademik ilgi alanlar arasnda Trkiye, Ortadou, Kaaslar, Bizans ve

Osmanl mparatorluu, Avrasyaclk, din ve siyaset, Hristiyanlk ve slamda heterodoks akmlar

bulunuyor.

AVRASYA KONUMALARI 5

Deerlendirme: zgr Dikmen

7/31/2019 KAM E-Blten 4

27/3727MART-NSAN 2012

Avrasya Konumalarnn

beincisinde Petersburg Devlet niversitesi

Uluslararas likiler Fakltesi retim ye

si Trkolog Do. Dr. Aleksandr Sotnienko,

Rusyann Arap Baharna bakna dair bir

konuma yapt.

Trkiyede ve Ortadouda

postmodern dnemyaanyor; modernideolojiler ve liderler miadndoldurdu

Sotnienko, Rus elitinin ve entelektelleri

nin Arap Baharna bakn daha iyi ortaya

koyabilmek iin konumasnn banda l

bir dnemlendirmeye bavurdu: (i) Bat etki

sinin Rusyaya henz ulamad modern ncesi dnem; (ii) Aydnlanma ile balayp 20.

yzyln sonlarna dek sren ve liberalizm, ko

mnizm ve milliyetilik ideolojilerinin dam

gasn vurduu modern dnem ki 20. yz

yln sonuna doru komnizm ve milliyetilik

etkisini yitirirken liberalizm hl etkiliydi; (iii)

20. yzyln sonuyla balayan ve mahiyetini

tam da bilemediimiz postmodern dnem

ki bu yeni sre modernliin ve liberalizmin

deerlerine sarsc bir etki yapt. Sotnienkobu noktada dini rnek gsterdi. Modernle

meyle birlikte din ve gelenek bask altnda tu

tulurken postmodern dnemle birlikte dinin

yeniden gndeme geldiini belirtti ve ekledi:

Postmodernizm Tanrnn rvandr; nk

modernite dini ortadan kaldrmak isterken

postmodernlik onu yeniden gndeme getirdi.

Bu noktadan hareketle Trkiyede ve Orta-

douda postmodern dnemin yaandn be-

lirten Sotnienkoya gre, bu yeni dnem AK

Partinin iktidar olmasyla 2002de balad ve bir

krlma yaand. Zira nceki dnemde iktidara

gelen siyasi partiler ve aktrler olduka modern

ve laik iken son on senedir Trkiyede din, siya-

set ve gelime bir arada yaanyor. Ortadouya

gelince, Arap Baharyla birlikte halklarn kar

kt liderlerin 20. yzyldan kalma modernliderler olduunu belirten Sotnienko, be-

nimsedikleri sosyalist, milliyeti ve pan-Arap

grlerin zaten 20. yzyln sonunda geerli-

liini yitirdiini vurgulad. Bu sebeple Arap

Baharnn postmodern dnem balamnda

deerlendirilmesi gerektiini belirtti. Yaanan-

larn her ne kadar liberalleme balamnda mo-

dern bir yz olsa da srecin postmodernliini

dinin toplumsal dzlemde yeniden ykselie

gemesine balad.

Ynetici elitin Batyaynelme abasna Rus halktepkili

Bu girizghn ardndan Rusyadaki i den

geleri anlamamz iin geriye dnk olarak s

rece bakan Sotnienko, komnizmin yklma

snn akabinde zellikle 199194 dnemindeRusyada elitlerin arlkl olarak liberalizmi

Rusya son gnlerine kadar Esed rejiminedestek verecektir

7/31/2019 KAM E-Blten 4


ve Batcl benimsendiini ve siyasal alanda

Batyla iyi ilikilerin srdrlmesini destekle

diini, ama Rus halknn Batclk dncesi

ni sevmediini iade etti. Nitekim Rusyadaki

Levada Merkezinin yllardr yapt kamuoyu

aratrmalarnn 2011 sonucuna gre, halkn

%10u lkesini Avrupann, %6s da Asyann

bir paras olarak gryor; %74lk kesim iseRusyay ikisinden de bamsz bir Avrasya l

kesi olarak kabul ediyor ve yeni liberal yapy

benimsemiyor. Sotnienko ite bu durumu,

19. yzylda Osmanl mparatorluunda y

netici elitin Batya ynelme abasna kar hal

kn tepkisiyle ortaya kan gerilime benzetti.

Putin, Ortadoudakiler

gibi, modern dnemdenkalma milliyeti ve laik birlider

Bu ereveden hareketle Sotnienko Arap

Baharna ynelik ynetici elitler baznda iki

arkl bak as olduunu belirtti: Vladimir

Putin, modern dnemden kalma milliyeti ve

laik bir lider; tpk Msr ile Libyann devrik li

derleri Hsn Mbarek ve Muammer Kaddaiile Suriye Cumhurbakan Bear Esed gibi.

Mevcut Rus eliti de Putinle benzer bir arka

plana sahip. Dier yanda liberal bir elit kadro

var; Dmitri Medvedev ve arkadalarnn yz

tamamen Avrupaya dnk. Bu kesim Arap

Baharnn etkilerinin Rusyaya da srayabile

ceinden ciddi bir ekilde endie ediyor. Ama

bu vesileyle ilk kez yzlerini Ortadouya e

virmi durumdalar. te yandan Sotnienko

199194 dneminde etkin konumda olan liberal elitin Arap Devrimlerini desteklediine,

ancak slamc bir devrimi deil, tpk Grcis

tan ve Ukraynadaki gibi, liberal bir turuncu

devrimi savunduuna dikkat ekti.

Rusya, Amerikanbirliklerinin Suriyeyemevzilenmesinden

kayglanyor

Msrdaki olaylar srasnda tarasz bir

politika izleyen Rusyann, Libya konusunda

BMdeki oylamada veto yerine ekimser kal

may tercih ederek bu lkeyle ulamdan silah

ticaretine ve petrol ve doalgaz yatrmlarna

kadar birok alanda yrtlen milyar dolarlk

projeleri kaybettiine ve u anda Libya paza

rndan tamamen dlandna dikkat ekti.Libyadaki gelimelerden ders karan Rusya

asndan Suriyenin daha da zel bir konumda

7/31/2019 KAM E-Blten 4

29/3729MART-NSAN 2012

olduunu hatrlatt. Buna gre Rusyann So

uk Sava yllarndan beri Suriyeyle olduka

iyi ilikileri var; Ortadoudaki en byk dip

lomatik temsilcilii amda; bu lkede bir de

donanma ss bulunuyor. Ayrca Suriye silahticareti asndan da Rusya iin nemli bir ka

zan kaps. Asl kayg ise Libyadakine benzer

bir mdahaleyle Amerikan ordusunun Irakn

ardndan Suriyeye girmesi ki bu, rakibi

ABDnin Rusyaya daha da yakn bir noktaya

mevzilenmesi anlamna gelecektir.

Baas rejimi artk sona geldi;

ancak Suriyeyi byk bir isava bekliyor

Esedin iktidarda son zamanlarn yaad-

n dnen Sotnienko, bunu 20. yzylda kal-

m ve artk miadn doldurmu bir ideolojik

yapya mensup olmasna balad. Suriyedeki

mevcut rejimin belli bir lde istikrar sala-

dn dnen Sotnienko, bunu rejime alter-

natif tekil edecek gl bir muhalefetin, ciddi

bir organizasyonel yaplanmann olmamasna

balad. Yine de rejimin artk sona geldiini ve

bundan sonra byk bir i savan kacan

ngryor Sotnienko. nk lkede mez-

hepsel blnmeler ok derin. zellikle Snni-

Nusayri ayrm lkede olduka etkili. %10luk

Hristiyan nfus da Snnilerden korktuu iin

ekseriyetle rejimi destekliyor. Ayrca ounlu-

u oluturan Snni gruplar da kendi ilerinde

blnm durumda. te yandan Krtler re-jimin devrilmesinden sonra Iraktaki Krtler

gibi bamszlk isteyebilir. Bu haliyle Suriyede

artlar, Libya ve Msra kyasla, i sava iin ok

daha msait.

Sotnienko, Rusyann son gnlerine kadar

Esed rejimine destek olacan, bir i sava ha

linde muhalieri desteklemeyeceini dn

yor. Ancak uzun yllardr yakn temas halinde

olduu Ortodoks Hristiyanlara yakn dura

can ngryor ki ona gre bu, nuslarnn

azl (%6) nedeniyle iyi bir siyaset olmayabi

lir. te yandan Sotnienko bir i sava halinde

Ortodoks Hristiyanlarn Rusyaya g edecei

beklentisini de dile getirdi.

TrkiyeSuriye ilikilerine gelince Sotni

enko, olaylarn balad dneme kadar kom

ularla sr sorun siyasetinin olduka iyi iler

lediini, ancak hlihazrda Trkiyenin yanl

bir konumda olduunu ve bundan da zararl

kabileceini ngryor. Trkiyenin snrna

gelen mltecilerin says u anda 25.000i bulsa

da bir i sava durumunda bu rakamn mil

yonlara ulaabileceini ve bunun Trkiye iin

byk bir problem tekil edeceini dnyor.

Rejimin yeni bir ideolojiortaya koymamas halindeRusyay turuncu devrimbekliyor

Son olarak Sotnienko Arap Baharnn

Rusyaya muhtemel yansmalarn da deer

lendirdi. Buna gre, Rusyada rejimin alan

amamas halinde muhali elit tpk ArapDnyasnda olduu gibi orta veya uzun va

dede bir devrime, turuncu devrime, mutlaka

ama mutlaka nclk edecektir. Bu noktada

Putinin kkl bir reorm yapp yapamaya

ca, daha da nemlisi yeni bir ideoloji orta

ya koyup koymayaca olduka nemli. Zira

1994 sonras dnem, belli bir gr etranda

ekillenmeyen, herhangi bir siyaset elseesi

ne dayanmayan ideolojisiz bir dnemdi ki bu

artk srdrlebilir deil. Bunu baarabilmesiiin ise Putinin etrandaki yolsuzluktan bes

lenen istihbarat gemie sahip oligarklar sa

d brakmas gerekiyor ki bu kesinlikle kolay

deil. Aksi bir durumda lkedeki liberal ve

milliyeti kanat turuncu devrimle iktidara

gelecek ve bu, Rusyay parampara edecektir.

te yandan Sotnienkoya gre, bazlarnn

Putinin yeni ideolojik ve siyasi projesi olarak

grd Avrasyaclk, bir dnce, bir sylemolarak var olsa da iiliyatta bu ynde herhangi

bir ciddi adm atlm deil.

7/31/2019 KAM E-Blten 4


Targeted Sanctionsin the 21st Century:

Challenges and Opportunities

Francesco Giumelli

11 Nisan 2012

Francesco Giumelli, talyadaki Avrupa niversitesi Enstitsnde Jean Monnet Krss retim

yesi ve Prag Metropolitan niversitesi Uluslararas likiler ve Avrupa almalarnda yardmc

doenttir. Giumelli, Floransa niversitesi Siyaset Biliminde Coercing, Constraining and Signaling:

Explaining UN and EU Sanctions afer the Cold War balkl teziyle 2009 ylnda doktorasn

tamamlad ve getiimiz yl bu almasn kitaplatrd. Yaptrmlarla ilgili eitli yaynlarnn

yan sra BM Yaptrmlar Konsorsiyumu ile ortak almalar yapt. 2008de Avrupa Gvenlik ve

D Politika almalar kapsamnda Compagnia di San Paolo tarandan burs ile dllendirildi

ve Notre Dame niversitesi Kroc Uluslararas Bar almalar Enstitsnde misair aratrmac

olarak bulundu.

KTAP-MAKALE SUNUMLARI

Deerlendirme: Kadir Temiz

7/31/2019 KAM E-Blten 4

31/3731MART-NSAN 2012

Nisan aynda gerekletirdiimiz KitapMakale Sunumlarnda Prag

Metropolitan niversitesi retim yesi Yard.

Do. Francesco Giumelli, Souk Sava sonrasdnemden gnmze hedei yaptrmlarn te

orik ve pratik boyutlarn tartt. Giumellinin

Coercing, Constraining and Signalling: Exp-

laining UN and EU Sanctions aer the Cold

War (ECPR Press, 2011) balkl kitabnda

ele ald konuyu daha ok pratik rneklerle

aklamaya alt sunumunun ana temas,

1990l yllardan sonra yaptrmlardaki hede

in daha net ve belirli hale getirilerek etkisininartrlm olmasyd.

1990lardan sonrayaptrmlarn hedef dahanet hale getirilerek etkisiarttrld

Sunumuna yaptrmlar konusunun neden

nemli olduuna dair rneklerle balayan Giumelli, son yllarda ran, Libya, Kuzey Kore

gibi lkeler zerinden yaptrmlarn ulusla

raras siyasetin gndemine geldiini belirtti.

Buna ramen yaptrmlarn amalar, hedeeri

ve etkilerine dair nemli bir bilgi eksikliinin

olduuna dikkat eken Giumelli, kendi almasnn tam da byle bir bilgi eksikliini gi

derme amac tadn vurgulad. Giumelliye

gre yaptrmlar uluslararas hukuk ve siyaset

ile ilgili bir konu olduu iin uluslararas sis

temin deien yaps ile beraber yaptrmlarn

tanm, uygulanmas ve etkisi de deiiklie

uruyor. Bundan yirmi yl nce yaptrmlar

konusunu ele alrken daha azla kuvvet kulla

nm ve Souk Savan getirdii siyasi kutuplamann ideolojik etkilerini de konumaktay

dk. Ancak bugn yirmi yl ncesinden daha

arkl ve karmak olaylarn etkiledii bir ulus

lararas sistem var. Uluslararas krizler de by

lesi bir ortamda ekilleniyor. Krizlerin nitelii

deitike uygulanan yaptrmlarn boyutu,

nitelii ve ormu da deiiyor.

Hasmn davranndeitirmeye dnken az maliyetli yntemyaptrmlardr

Yaptrmlarn zellikle verimlilii ve ayda

s ska tartma konusu oluyor, eletiriliyor.

Giumelli eletirileri makul karlyor; ancak

yaptrmlarn yerine uygulanabilecek bakaherhangi bir yntemin, zellikle de kuvvet kul

Bir mdahale yntemi olarakyaptrmlar diplomasi, ekonomiktevik ve kuvvet kullanmyla beraberfayda retebilir

7/31/2019 KAM E-Blten 4


lanmnn, hem daha maliyetli hem de insani

adan daha problemli olaca kansnda. Bu

nedenle yaptrmlar destekliyor; ancak amac

ve hedeeri net yaptrmlarn gelitirilmesi ge

rektiini savunuyor.

Bu genel giriin ardndan yaptrmlarn

sebep ve sonularn rneklerle aklamaya

balayan Giumelliye gre her siyasi ve iktisadi

davran gibi yaptrmlarn da belirli amalar

bulunuyor. Mesela demokrasinin teviki, kriz

ynetimi, terrizmle sava veya nkleer si

lahlanmann nlenmesi amacyla yaptrmlar

yrrle konabilir. Yaptrmlarn bir zellii

esnekliidir; ulalmak istenen hedee uygunolarak arkl zaman ve meknda arkl yn

tem ve aralarla uygulanabilir. Kar tarafaki

aktrn davrann deitirmeye dnk en az

maliyetli yntem de yine yaptrmlardr. r

nein ABDnin Irakta kuvvet kullanmas ile

daha nce bu lkeye uygulanan ambargolarn

maliyeti kyaslandnda yaptrmlarn kuv

vet kullanmna gre ok daha az maliyetli bir

yntem olduu grlr.

Sivillere zarar verenkapsaml yaptrmlaryerine artk sorunlu taracezalandrmaya dnk

hedef belirli yaptrmlartercih ediliyor

1990l yllarda yaptrmlar konusunda

bir zihniyet dnm yaandn belirten

Giumelliye gre bunun en nemli gstergesi

kapsaml yaptrmlardr (Irak, Haiti, Yugoslav-

ya ve Ruandaya ynelik BM yaptrmlar gibi).

Kapsaml yaptrmlara getirilen en nemli ele-

tirilerden biri, hedef alnan aktrden ziyade si-

vil halka byk zarar vermesidir; tpk Irak ve

Ruandaya ynelik gda yaptrmlarnda oldu-

u gibi. Giumellinin tanmlad hedefi belirli

yaptrmlar da ite bunun fark edilmesinden

sonra gndeme geldi; yaptrmlarn trleri ve

uygulama arl eitlenirken sorunlu tara-

f cezalandrmaya ynelik yaptrmlara arlk

verildi. Yaptrmlarn ancak devletlere uygula-

nabilecei varsaymndan hareket eden btn-

7/31/2019 KAM E-Blten 4

33/3733MART-NSAN 2012

cl bak as yerine bireysel sorumluluklara

odaklanan yeni bir bak as ortaya kt. Artk

devlet d aktrlere de yaptrmlar uygulanyor.

Ancak burada da birtakm sorunlar sz konu-

su. rnein bireysel yaptrmlarda da otorite-

yi elinde bulunduran grup, yaptrmla ortaya

kan faturay sivil halka ya da farkl gruplara

yayarak maliyeti drme stratejisi uyguluyor.

Giumelliye gre uygulama ve sonulardaki

bu arkllklarn veya istenmeyen durumlarn

nlenmesi iin yaptrmlar belirli bir analitik

ereveye oturtmak gerekir. Bunlarn banda

da mevcut yaptrmlar eitlendirmek ve ieriklerini daha youn bir ekilde doldurmak

geliyor. Giumelli, arkl yaptrm ormlarndan

zellikle gnmzde sklkla bavurulan drt

tanesi silah ambargosu, ekonomik boykot,

inansal snrlamalar ve seyahat yasa ze

rinde durdu ve bunlar Suriye, ran, Zimbabve

gibi rnekler zerinden aklad.

BM ve ABnin uygulamalarndan rneklerveren Giumelli, yaptrmlarn gelecekte baz

rsatlar ve meydan okumalarla yzleecei

ni dile getirdi. Bu anlamda Giumelliye gre

yaptrmlarn daha da esneklemesi, arkl kriz

durumlarna uygulanabilir olmas, daha az

maliyetli olmas ve zellikle deien ormlar

ile daha da etkili hale gelmesi nemli rsatlar

arasnda sralanabilir. Dier yandan uygulama

alanndaki sorunlar, devletlerin kapasiteleri,

yasal engeller ve mahkemelerde alan davalar,

bazlarnn ok hai etkide bulunmas gibi e

itli meydan okumalar yaptrmlarn nndeki

en byk engeller olarak saylabilir.

Sonu olarak, yaptrmlarn baarl sayl

masnn kriterleri 1990larla birlikte deiime

urad. Eskiden bir yaptrmn baarl sayl

mas iin aktrn davranlarnn deimesi

veya hedeenen siyasi amacn gerekleme

si gerekli grlyordu. Ancak bugn yapt

rmlarn hedei net ve belirli alanlara odakl

olmas ve kademeli bir deiimin yaanmas

baar saylyor. Bu sebeple bask ve zorlama

(coercing) ile bir davran deiimi arzulanr

ken ayn zamanda snrlama (constraining)

yntemi ile belirli davranlarn nne geile

bilir. Yaptrmlarn nc yntemi olarak da

hedee mesaj gndermek (signalling) bir ba

kma ulalmak istenen amaca bir adm dahayaklalmasn salayabilir. Bu l yaptrm

mantnn bugn uygulanan yaptrmlarda

da grlebileceini iddia eden Giumelli, yapt

rmlarn her halkrda bir mdahale yntemi

olarak diplomasi, ekonomik tevik ve kuvvet

kullanmndan arkl ama onlarla beraber kar

lkl bir ayda retebileceini vurgulad.

7/31/2019 KAM E-Blten 4


Yetimlere Dnyanzda Yer AnMurat Ylmaz

25 Nisan 2012

stanbul niversitesi Tarih Blmnde lisansn, Uluslararas likiler Blmnde ise ykseklisansn tamamlayan Murat Ylmaz, 1994ten beri HH nsani Yardm Vaknda grev yapyor.

Hlihazrda HHnn hem bakan yardmcln hem de ynetim kurulu yeliini yrten Ylmaz,

uzun yllar srdrd Aratrma ve Yaynlar Komisyonu bakanlnn ardnda 2011de Yetim

Birimi bakanlna geti. Balkanlar konusunda uzmanlaan Ylmazn Drinann br Yakas

Sancak: Kimlik Oluumu ve Otonomi Sorunu ve Kosova - Bamszlk Yolunda isimli iki kitab

bulunuyor.

ZEL ETKNLK

Deerlendirme: Tuba Gltekin

7/31/2019 KAM E-Blten 4

35/3735MART-NSAN 2012

Btn mutlu aileler birbirine benzer, her mutsuzluun

hikyesi ise kendine zgdr.

Lev Tolstoy,Anna Karenina

lkemizde ve dnyadadeien hayat koullar, sreen hastalklar,doal aetler, savalar ve benzeri durumlarinsan hayatn tehdit etmekte; hayatn kaybe

denlerin yaknlar, eleri ve zellikle ocuklar

zor bir hayat mcadelesi ile kar karya kalmaktadr. Ebeveynini kaybetmi yetim ocuk

lar meselesi bilinen ama dokunulmayan bi

reysel ve sosyal sorumluluk alan ierisinde yer

alan nemli konu balklarndan biridir.

Trkede anne kelimesini karlayan en

eski kelime g kelimesidir ve ek alm olarak

kullanlan k+sz kelimesi annesiz anla

mna gelmektedir. Kutadgu Biligde yetim

anlamn karlayan atasz (babasz) kelimesikullanlmtr. slamiyetin kabulnden sonra

yaygn olarak yetim ve oul anlamda ey

tam kelimesinin kullanld grlmektedir.

Tarihsel arkaplana bakldnda, lhanl h

kmdar Gazan Mahmut Han (12951304) ta

randan yaptrlan yetimhane ve Osmanlnn

Avarz ve Messesat Hayriye isimlerini tayan, bnyesinde yardma muhta dul ve ye

timleri barndrmak iin alan vakar bu

lunmaktadr. Fatih Vakiyesi yetim ocuklarn

okutulmas ve meslek sahibi olmas konusun

da kanunlar iermektedir. Tanzimattan son

ra 1851de kurulan Eytam Nazrl, 1868de

Mithat Paa tarandan kurulan slahhaneler,

1872de kurulan Daraaka, 1903te II. Ab

dlhamid tarandan kurulan DarulHayrli, 1915te Trablusgarp ve Balkan savala

rnda babalar ehit olan ocuklar iin alan

DarlEytamlar ve 1917de alan Himayei

Etal Cemiyeti ile kurumsal gemiimiz zet

lenebilir.1

Gnmzn yetim ocuklar meselesine

dndmz vakit kurumsal olann tevar

s ve bu alanda yaplmas gerekenlerin ihdas

noktasnda nemli sorumluluk alanlar ile karlayoruz. Bunlar devlet bnyesinde kurum

sal bakmla iktia edip bireysel adan mua

saylabileceimiz sorumluluk alanlarndan

olmayp en yakn haleden en uzana kadar

insan, din, toplumsal ve evrensel kurallar ge

reince mesul olduumuz geni bir alan ier

mektedir.

1 Veli nan, Osmanl Sosyal Yapsnda ksz ve Yetimler, Sava ocuklarkszler ve Yetimler Sempozyumu Bildirileri, 2002.

nsan, din, toplumsal ve evrensel

kurallar gerei yetim ocuklardanmesulz

7/31/2019 KAM E-Blten 4


Sokaklarda yaayan 90milyon yetim, misyonerrgtler ile organ, dilencilikve uhu mayasnn tehdidialtnda

Bu alanda almalaryla dikkat eken n-

san Hak ve Hrriyetleri nsani Yardm Vak

(HH)nn bakan yardmcln ve Yetim

Birimi bakanln yrten Murat Ylmaz,

Kresel Aratrmalar Merkezinde gerek-

letirdii sunumunda dnyadaki yetimler ile

ilgili u bilgileri ve istatistikleri bizimle pay-lat: Dnyada 165 milyon yetim ocuk ol-

duu belirtiliyor. UNICEFin raporlarnda ise

bu rakam 210 milyon olarak iade ediliyor.

Ancak bu istatistikler dnyann en kalabalk

nuslu lkeleri in ve Hindistan ile 5 milyon

yetim ocuk bulunduu tahmin edilen Irak

gibi toplamda 52 lkenin verilerini ierme-

diinden yetim ocuk saysnn gerekte 210

milyonun ok zerinde olduunu syleyebi-

liriz. Arikada her yl 2 milyon ocuk yetim

kalyor ve bunlarn %30u ebeveynlerini AIDS

sebebiyle kaybediyor. te tarafan yetim o-

cuklarn yaklak 90 milyonu tehlikeye ak

bir ekilde sokaklarda yayor; bu da onlarmisyoner rgtlerin yan sra organ, dilencilik

ve uhu mayasnn penesine dme riskiyle

kar karya brakyor. statistikler her yl 2,5

milyon ocuun karlarak satldn, eitli

sulara ve uha srklendiini ortaya koyu-

yor. Bir dier nemli veri ise savaan ocuk-

larla ilgili; bugn dnyada 300 bin ocuk as-

ker olduu tahmin ediliyor.

HH, topraklarndankopmadan, gvenilirellerde yetim ocuklarnmaddi-manevi ihtiyalarnkarlamay amalyor

te dnyadaki mevcut bu tablo karsnda

Ylmaz, HHnn yetimlere ynelik aaliyet

7/31/2019 KAM E-Blten 4

37/37

lerini ayrntlaryla anlatt. Buna gre HH,

1992de Bosna Sava srasnda balad aali

yetlerine yetim kalan ocuklarla ilgili alma

larn da katarak, bugn toplamda 135 lkede

dnemsel destek kapsamnda yetim ocuklara

ve ailelerine destek veriyor ve bu lkelerde

300n zerinde partner kurulula alarak

yerel kaynaklar da glendiriyor. HH, yur

tiinde ve yurtdnda sava, igal, doal aet,

kronik yoksulluk, hastalk, kaza vb. sebeplerle

babasn veya annebabasn kaybeden, bir ya

kn yannda veya yetimhanede barnan ocuk

lar destek kapsamna alyor. Ylmazn belirttiine gre, bu ocuklara kendi topraklarndan

kopmadan, gvenilir ellerde maddi ve manevi

ihtiyalarnn karland ortamlar sunmay

amalyor ve bu erevede eitim, salk, gda,

giyecek ve barnma konusunda destek veriyor.

Dnemsel almalarn yan sra dzenli des

tek kapsamnda 2007de balatt Sponsor

Aile Sistemi erevesinde bugn 36 lkede

25.000 yetim ocua yardm yapyor. Sponsorolmay kabul eden balarn her ay verdii

90 TL ile HHnn yetim tanm erevesinde

belirlenen yetim ocuklarn bata eitim, sa

lk, gda ve dier temel ihtiyalar karlanyor.

HHnn sponsorluk sistemi ile destekle

dii yetim ocuklarn %60 Filistin, Irak ve

Lbnandan; yani savan olumsuz etkilerini en

ok zerlerinde hisseden yetim ocuklardan

oluuyor. Getiimiz aylarda Vandaki deprem

lerde yetim kalan 200 ocua da HH destek

veriyor. Bu almalarn dnda HH, babasn

kaybetmi ve ailesi olmayan ocuklar iin Ae

(Endonezya), Pakistan, Moro (Filipinler) ve

Patani (Tayland) bata olmak zere dnyann

arkl blgelerinde at sekiz yetimhanede

650 ocuun bakmn salyor. nas devam

eden drt yetimhane daha bulunuyor. Temel

destek balklarna ek olarak psikososyal a

dan rehabilitasyonlarnn salanmas amacyla

zellikle sava ve deprem riskinin youn olduu blgelerde yetim ocuklar ile annelerine

ynelik psikolojik destek hizmeti de salyor.

HH Bakan Yardmcs Murat Ylmaz, ge

rek dnyada hlihazrda yetimlerin yaadklar

skntlar ve yetimhanelerin iler acs durumu

na dair anlattklaryla gerekse HHnn maddi

yardmdan eitime, psikolojik rehabilitasyon

dan salk hizmetlerine kadar bu ocuklarn

yzn gldren aaliyetlerine dair paylatk

laryla, yetimlere dnyamzda bir yer at ve

bize bireysel ve toplumsal sorumluluklarmz

bir kez daha hatrlatt. Snrl imknlarmzla

dahi bir yetimin elinden tutup bir nebze olsun

dertlerine derman olabileceimizi, geleceini

inasna katkda bulunarak yzn gldrebi

leceimizi somut rneklerle ortaya koydu.

KAM E-Bülten 4

Documents

Transcript of KAM E-Bülten 4