KALKINMA AJANSLARI ve YATIRIM DESTEK OFİSLERİ

Hazırlayanlar;Şafak ALTAY, Mustafa KOCAMAN

Metin UÇAR , Aydın YURTŞükrü YAVUZ

Aralık 2009BİGA

YATIRIM YÖNETİMİEkrem TUFAN

Başlarken;

Kalkınma Ajanslarına Giriş

Kalkınma Ajanslarının Gelişim Süreci

Avrupa’daki BKA’ların Yapıları ve Gelir Kaynakları

Türkiye ve BKA’lar

Kuruluş amaçları,Gelişimi,Yapıları,Denetimi,Gelir Kaynakları,Kurumsal Kimlikleri

Türkiye’deki BKA Bölgeleri

Türkiye’deki BKA’larda İşe Alım Şartları

BKA Kanununa Yönelik Eleştiriler

Kalkınma Ajansları

BKA olarak dünyada yaklaşık 20.000 kuruluş vardır

Değişen yapıya sahiptirler

Kamu işletmeciliği ve yönetişim anlayışı ürünüdür

BKA’lar yeni kalkınma anlayışının örgütsel biçimidir

Genel olarak BKA’lar; Bir ülkenin belli bir coğrafi bölgesi içerisindeki özel ve kamusal tüm şirketler, yerel otoriteler ile sivil toplum kuruluşları arasında işbirliği sağlayarak, o bölgenin ekonomik kalkınmasını hedefleyen ve yasal bir hükme dayanarak kurulan yapılardır

Kalkınma Ajanslarının Gelişim Süreci

1950-1960’lı yıllarda merkezi hükümet tarafından,kalkınma programlarına bilgi temin etmek ve uygulanmasını denetlemek amacıyla kurulmuştur

İlk kez(1950) Avusturya,Belçika,İrlanda, ve Fransa tanışmıştır.

1990’lı yıllarda World Bank, UNDP, AB fonları ve kredileri, EIB gibi uluslar arası kuruluşlar destek vermiştir

Kurumsal yapıları,finansman kaynakları, görevleri ve ilişkileri bakımından çok sayıda kalkınma ajansı ortaya çıkmıştır.

Farklı Kalkınma Ajanslarının Ortaya Çıkması

Halker ve Danson(1991-1992);Kuruldukları dönemin siyasi süreci ve özelliği ile beraber sosyo-ekonomik farklılıklar

Clark(2004); Yerel/bölgesel kalkınmanın çok değişken ve dinamik bir süreç oluşu ve farklı ihtiyaçların farklı kurumsal yapılar meydana getirmesidir

Avrupa’daki BKA’ların Yapıları

YASAL YAPI üLKELER Belediyeler Arası Ajans Belçika Kar Amacı Gitmeyen kuruluş Bulgaristan,Fransa,Macaristan ve Ukrayna Kamu Yasası Kuruluşları Belçika,Almanya Kar Amacı Olmayan Vakıflar Danimarka Kamu-Özel Yasa Kurumları İspanya Vakıflar Romanya

Belediye Girişimi Yunanistan Kar Amaçsız Şirketler Litvanya

Yerel yönetim Garantisi ile Sınırlı Şirket İngiltere Limited Şirket Almanya Kamu Limited Şirketi İrlanda,Hollanda,İtalya

Kamu- Özel anonim Şirketi Portekiz Sınırlı Şirket İsveç

Anonim Şirket Çek Cumhuriyeti,Estonya,Polonya,Slovakya

Avrupa’daki BKA’ların Gelir Kaynakları

Güçlü BKA’lar:

Bünyesinde çok çeşitli finansman kaynakları oluşturabilmiş, düzenli ve yeterli miktarda gelirleri mevcuttur.

Yerel ve bölgesel yönetimlerin gelirleri ile genel bütçe gelirleri

Ayrıca yönetim kurulu üyeleri gelirleri

Hissedarları olan yerel bankalar, ticaret, sanayi ve meslek odaları, tarım, turizm birlikleri

Özel sektör kuruluşları

Zayıf BKA’lar:

AB fonlarının bütçelerinin çok önemli bir kısmını oluşturduğu, ve bu fonların dışında yetersiz kaynakları olan ajanslardır.

AB fonları

Kamu bütçesi yardımları

Diğer ödenek ve yardımlar

TÜRKİYE VE BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARI

•Bölgeler arası gelişmişlik giderek arttı.

•Devletin kalkınmayı başlatacak tek güç olarak görüldüğü toplum anlayışı çıktı.

• AB’ye katılım süreciyle birlikte,yöreye özgü politikaların geliştirilmesi ve uygulanması için yeni idari yapılara ihtiyaç duyulmuştur.

Kalkınma Ajansının Tanımı

25 Ocak 2006 tarihli kanuna göre Kalkınma Ajansları, ulusal düzeyde

DPT koordinasyonunda, kendine özgü teknik ve finansman (bütçe) mekanizmasına sahip,

kâr amacı gütmeyen, çabuk karar alıp uygulayabilen, merkezi ve yerel idarelerin dışında, kamu, özel sektör ve STK’ ları bir araya getiren, tüzel kişiliği haiz, 5449 sayılı Kanunla düzenlenmemiş işlemlerinde

özel hukuk hükümlerine tabi, bölgeler (düzey 2 bölgeleri) esas alınarak

Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulan teknik kapasitesi yüksek, uygulamacı olmayan, fakat destekleyici, koordinatör ve katalizör olarak faaliyet gösteren kalkınma birimleridir.

BKA’ların Kuruluş Amaçları

•Bölgesel plan ve programların uygulanmasını sağlayacak faaliyetlere ve projelere destek olmak, izlemek ve DPT’ye bildirmek,

•Bölgede kamu kesimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarınca yürütülen projeleri izlemek ,

•Bölge kaynak ve olanaklarını tespit etmek, sosyal gelişmeyi hızlandırmak ve rekabet gücünü arttırmaya yönelik araştırmaları desteklemek,

•Bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla kurulmaktadır.

 

Gelişim Süreci

•İlk olarak 1960 yıllarda kalkınma planlaması içinde yer almıştır.

•Bu sırada sekiz kalkınma planı içerisinde yer almıştır.

•Kalkınma Ajansı kavramına yönelik ilk çalışmalar 1990’lı yıllarda başlamıştır.

•Ciddi anlamda ilk kez aday üyeliğinin tescil edildiği 1999 Helsinki Zirvesi sonrasında ele almıştır.

•22 eylül 2002 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile kısa vadede istatistiksel bölge olarak bilinen NUTS sistemi kabul edilmiştir.

•2003yılı Katılım Ortaklığı Belgesi’nde Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın kurulması öngörülmüştür.

•25 Ocak 2006 tarihinde kabul edilerek, 08 Şubat 2006 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yatırım Destek OfisleriTek elden takip ve koordine ile yatırımcıya yol gösterir.

Genel Sekreterliğe karşı sorumludur.

Hizmetler ücretsiz olarak yapılır.

Yatırım Destek Ofislerinin İşlevi Bölgedeki yatırımcıların bürokratik işlemlerini takip etmek,

Broşürler, sunumlar ve tanıtım filmi gibi basılı ve görsel materyallerle yurt içinde ve yurt dışında çeşitli fuar, toplantı ve konferans gibi organizasyonlara katılarak bölgenin tanıtımı yapılır.

Yurtiçi ve yurtdışı yatırım taleplerine cevap vermek üzere danışmanlık yaparlar(teşvikler,yıllık üretim miktarı,limanların kapasitesi ve hizmet ücretleri,elektrik maliyetleri vs.),

Yabancı yatırımcılar için ilgili kurum ve kuruluşlar ile görüşmeleri organize etmek,

Tüm bu hizmetler ücretsiz olup Kalkınma Ajanslarının kurumlarla ve yatırımcılarla iletişim kurmasını sağlayan önemli bir organıdır.

BKA'ların Denetimi

Kalkınma Ajansları için iç denetim ve dış denetim esas alınmıştır.

İç DenetimYönetim Kurulu Başkanı ve Genel Sekreter bu denetimde sorumludur.

Ayrıca profesyonel bir iç denetçide istihdam edilir.

Dış DenetimHukuka uygunluk açısından İçişleri Bakanlığı ;

Performans değerlendirmesi açısından ise Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı sorumludur.

DPT‘ nin BKA‘ lar Üzerindeki Rolü

Planlama, programlama ve projelendirme gibi teknik işlerin gerçekleştirilmesinden,

Avrupa Birliği ve diğer yabancı kaynaklardan sağlanan fonların ajanslara aktarılmasından,

Ajanslara gerekli teknik yardım ve danışmanlık hizmetlerinin sağlanmasından,

Ajansların tecrübelerini birbirleri ile paylaşmaları ve iyi uygulama örneklerinin yaygınlaştırılmasından,

Ajansların merkezi düzeydeki kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde çalışmasının sağlanmasından

Türkiye'deki Kalkınma Ajanslarının Gelir Kaynakları

Türkiye'de kurulan ve kurulacak BKA‘ ların finansmanında genel bütçe ve vergi gelirlerinin binde beşi oranında her yıl ayrılacak transfer ödeneğinden

Yüksek Planlama Kurulunca nüfus, gelişmişlik düzeyi ve performans ölçütlerine göre ayrılan pay

İl özel idaresi bütçesinin yüzde beşi

Belediye gelirlerinin yüzde biri oranında ayrılan pay

Türkiye'deki BKA‘ lar da Avrupa'daki BKA‘ lar gibi finansman kaynağı olarak AB fonlarını görmektedir.

BKA‘ ların Kurumsal Kimlikleri

BKA Kanun Tasarısı kalkınma ajanslarını, kamu kesimi, özel sektör ve sivil toplumun işbirliği yapmasını sağlayacak bir mekanizma olarak tanımlar.

Ajanslar normal kamu kuruluşu niteliğinde bir kurum olmadığı gibi kamu gelirlerinden pay almaları ve vali başkanlığında toplanmaları sebebiyle de bir kamu kuruluşu özelliği göstermektedir.

Özel sektör ve sivil toplum örgütlerinin bölgesel ve yerel kalkınmada hem sahiplenmesini, hem de sorumluluğunu geliştirmek için karar alma organlarında özel sektör ve sivil toplum örgütlerinin temsilcilerine yer verilmektedir.

Kalkınma Ajanslarının (Düzey 2)Bölgeleri

Düzey 2 Bölgeleri

TR10: İstanbulTR21: Edirne, Kırklareli,TekirdağTR22: Balıkesir, ÇanakkaleTR31: İzmirTR32: Aydın, Denizli, MuğlaTR33: Afyon, Kütahya, Manisa, UşakTR41: Bilecik, Bursa, Eskişehir TR42: Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, YalovaTR51: AnkaraTR52: Karaman, KonyaTR61: Antalya, Burdur, Isparta TR62: Adana, MersinTR63: Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye

TR71: Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Niğde, NevşehirTR72: Kayseri, Sivas, YozgatTR81: Bartın, Karabük, ZonguldakTR82: Çankırı, Kastamonu, SinopTR83: Amasya, Çorum, Samsun, TokatTR90: Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, TrabzonTRA1: Bayburt, Erzincan, ErzurumTRA2: Ağrı, Ardahan, Iğdır, KarsTRB1: Bingöl, Elazığ, Malatya, TunceliTRB2: Bitlis, Hakkari, Muş, VanTRC1: Adıyaman, Gaziantep, KilisTRC2: Diyarbakır, ŞanlıurfaTRC3: Batman, Mardin, Şırnak, Siirt

BKA’LARDA İŞE ALIM ŞARTLARI KPSS’ye girme şartı aranmaksızın iş tecrübesi İle başvuracak adaylar için , Başvuru tarihi itibariyle 50 yaşını doldurmamış olmak şartıyla kamu kesimi veya özel kesimde aşağıdaki konularda en az 5 yıl fiilen başarılı olarak çalışmış olmak;

Planlama, programlama , Proje üretimi, tasarımı ve yönetimi ,Strateji geliştirme, strateji yönetimi ,İzleme ve değerlendirme ,

Tanıtım, Danışmanlık , Şehircilik ve Çevre ,Araştırma-geliştirme, Bilgi ve iletişim Teknolojileri , Finansman ,İnsan Kaynakları Yönetimi gibi alanlarda istihdam edilir.

Uzman Personel için;

BKA Kanununa Yönelik EleştirilerKimliği belirsiz bir yapı oluşturulmasıAnayasaya aykırılık teşkil edebileceğiTüzel kişiliğin kamu tüzel kişisi olarak tanımlanmamasında ısrar edilmesiValilerin toplanan fonları, "tarafsız kamu görevlisi" sıfatı dışına çıkarak dar bir

kesime kullandıracak olmasıBölgesel kalkınma ajansları’nın "iş takipçisi devlet" modeli yaratması

ve diğer kamu kurumlarının yetki alanlarına müdahale edebilmesiToplanacak fonların hangi temel ilkelere, önceliklere ve sektörel teşvik

politikalarına göre kullanılacağının yasada belli olmamasıKamu denetimi dışında bırakılması Göstermelik bir iç denetim ve dış denetiminin sadece bağımsız denetim

kuruluşlarının yani piyasanın denetiminin öngörülmesi Denetim dışı 26 adet yeni harcama birimi yaratılmasıÜlkemizde aynı ilin ilçeleri arasındaki gelişmişlik farkları giderilmemiş

iken farklı illeri kapsayan ajansların bu farkı nasıl gidereceğinin belirtilmemesidir.

Sonuç;• Öncelikle Türk idari yapısının dışında oluşturulacak bu kurumların, Türkiye’nin yönetim ve ekonomik yapısı ile uyuşması zaman alacaktır.

• Türkiye’de idari anlamda bölge kavramı bulunmadığı için Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın işleyişinde sorunlar çıkacağı ve birçok kurumla görev alanının çakışacağı iddia edilmektedir.

• Ayrıca, iller arasında önemli gelişmişlik farklarının olduğu göz önüne alındığında birden fazla ili kapsayan bölgelerde bunun “il milliyetçiliği” yaratabileceği endişesi sıkça dile getirilmektedir.

• Bölgesel Kalkınma Ajansları’nın Anadolu'nun kalkınması açısından yeni bir dönemin başlangıcı olabilir ancak Ajansların yararlı olabilmesi için mevcut merkeziyetçi yapılarından kurtulması gerekmektedir.

Kaynakça

Sayıştay Dergisi,Sayı 61

08.02.2006 tarih ve 26074 sayılı Resmi Gazete

Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun

TEPAV-Epri ,Bölgesel Kalkınma Ajansları,Pınar ÖZEN,Mayıs 2005

KONYA TİCARET ODASI-Etüd Araştırma Servisi,Sayı:2006-117/76,Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye,Nazlı MAÇ

DPT,Kalkınma Ajansları Tarafından Sağlanan Destekler için Proje Uygulama Rehberi, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü,Ankara, 2009

www.izka.org.tr

www.cka.org.tr

www.duka.org.tr

http://www.dpt.gov.tr/bgyu/kalkinmaajans/5449SayiliKanun.pdf

Bizi Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz