KAHRAMANMARAŞ - tarimorman.gov.tr...THY Türk Hava Yolları TİGEM Tarım İşletmeleri Genel...

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI

KAHRAMANMARAŞ TARIM İL

MÜDÜRLÜĞÜ

İL TARIM VE KIRSAL KALKINMA MASTER PLANLARININ HAZIRLANMASINA

DESTEK PROJESİ

KAHRAMANMARAŞ TARIM MASTER PLANI

KAHRAMANMARAŞ 2006

I

T.C.

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI

Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı

KAHRAMANMARAŞ TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ

İlhan ATIŞ Kahramanmaraş Valisi

Ahmet OKUR Vali Yardımcısı

Mehmet TEMİZ Tarım İl Müdürü

Kahramanmaraş Tarım Master Planı Hazırlama Ekibi

Dr. Ömer Süha USLU Ziraat Yük. Müh.

Dr. Ali MUNGAN Ziraat Yük. Müh.

II

İÇİNDEKİLER Sayfa No KISALTMALAR……………………………………….………………………......... 2 TABLOLAR…………………………………………………………………………. 3 GRAFİKLER………………………………………………………………………… 6

9 EKLER……………………………………………………………………………….. 11 SUNUŞ……………………………………………………………………………….

KAHRAMANMARAŞ TARIM MASTER PLANI………………………………… 15 BÖLÜM 1. GİRİŞ…………………………………………………………………… 15 BÖLÜM 2. PLANLI KALKINMA VE TARIM…………………………………….. 18 2.1. TARIMSAL PLANLAMA SÜRECİ…………………………………………… 18 2.2. POLİTİKA ÇERÇEVESİ……………………………………………………….. 18

2.2.1 Türk Tarım Politikasının Gelişimi…………………………………………. 18 2.2.2. Uluslararası Tarım Politikasının Ulusal Tarım Politikalarına Etkileri……. 20 2.2.3. VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planında Tarım……………………………….. 23

2.3. TARIMSAL KALKINMANIN GEREKLİLİKLERİ…………………………... 26 2.4. MEVCUT PLAN VE PROGRAMLAR………………………………………… 27

2.4.1. Türkiye Hayvancılık Stratejisi Raporu……………………………………. 27 2.4.2. Ulusal Ormancılık Programı………………………………………………. 27 2.4.3. Diğer Projeler……………………………………………………………... 27

2.4.3.1. Çayır Mera Yem Bitkileri ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi……... 27 2.4.3.2. Hayvancılığın Desteklenmesi İle İlgili Bakanlar Kurulu Kararı Gereğince Uygulanan Projeler……………………………………………….

27

2.4.3.3. Mera Islahı ve Amenajman Projesi…………………………………. 28 2.2.3.4. Ön Soy Kütüğü Projesi……………………………………………… 28

BÖLÜM 3. İLİN ÖZELLİKLERİ…………………………………………………… 29 3.1. BİYOFİZİKSEL ÖZELLİKLER……………………...………………………… 29

3.1.1. İlin Konumu……………………………………………………………….. 29 3.1.2. Agro Ekolojik Alt Bölgeler……………………………………………….. 29 3.1.3. İlin Topografyası………………………………………………………….. 30

3.1.3.1. Dağlar……………………………………………………………….. 30 3.1.3.2. Vadiler………………………………………………………………. 31 3.1.3.3. Ovalar……………………………………………………………….. 31 3.1.3.4. Platolar………………………………………………………………. 31 3.1.3.5. Yaylalar……………………………………………………………... 32 3.1.3.6. Akarsular……………………………………………………………. 32 3.1.3.7. Göller..………………………………………………………………. 32

3.1.4. İklim………………………………………………………………………. 33 3.1.4.1. Rüzgar………………………………………………………………. 35 3.1.4.2. Basınç……………………………………………………………….. 36

III

3.1.4.3. Sis ve Nem………………………………………………………….. 36 3.1.4.4. Sıcaklık……………………………………………………………… 36 3.1.4.5. Buharlaşma………………………………………………………….. 36 3.1.4.6. Yağış….……………………………………………………………... 36 3.1.4.7. Sel…….……………………………………………………………... 36 3.1.4.8. Kar ve Don………………………………………………………….. 36 3.1.4.9. Kuraklık…………………………………………………………….. 36

3.1.5. Bitki Örtüsü……………………………………………………………….. 37 3.1.6. İl Arazi Varlığı ve Niteliklerine Göre Dağılımı……..…………………..... 37

3.1.6.1. Arazi Sınıfları……………………………………………………….. 39 3.2. SOSYO EKONOMİK YAPI……………………………………………………. 40

3.2.1. Nüfus……………………………………………………………………… 40 3.2.2. Kişi Başına Gelir………………………………………………………….. 42 3.2.3. Eğitim……………………………………………………………………... 44 3.2.4. Sağlık……………………………………………………………………… 45 3.2.5. Ulaşım…………………………………………………………………….. 46

3.2.5.1. Ulaşım İmkanları……………………………………………………. 46 3.2.5.2. Karayolları…………………………………………………………... 46 3.2.5.3. Demiryolları………………………………………………………… 46 3.2.5.4. Havayolları………………………………………………………….. 46 3.2.5.5. Köy Yolları………………………………………………………….. 46

3.2.6. Köy İçme Suyu……………………………………………………………. 47 3.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ……………………………………………….. 47

3.3.1. Arazi Kullanım Durumu ve İşletmeler……………………………………. 47 3.3.2. Tarım Alet Makine Varlığı………………………………………………... 49

3.4. TARIMSAL PAZARLAMA SİSTEMİ…………………………………………. 50 3.4.1. Kahramanmaraş Kırmızı Biberi…………………………………………… 50 3.4.2. Kahramanmaraş Dondurması…………………………………………..…. 57

3.5. TARIMSAL HİZMETLER……………………………………………………... 61 3.5.1. Tarıma Hizmet Sağlayan İlgili Kuruluşlar………………………………... 61

3.5.1.1. DSİ Bölge Müdürlüğü………………………………………………. 61 3.5.1.2. Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü……………………………………….. 62 3.5.1.3. Orman İşletme Müdürlüğü………………………………………….. 62 3.5.1.4. Toprak Mahsulleri Ofisi…………………………………………….. 62 3.5.1.5. Kooperatifler………………………………………………………... 64 3.5.1.6. Şirketler……………………………………………………………... 65 3.5.1.7. Üretici Birlikleri…………………………………………………….. 65 3.5.1.8. Ürün Borsaları……………………………………………………..... 65 3.5.1.9. Ziraat Odası…………………………………………………………. 65 3.5.1.10. Çiftçi Birlikleri…………………………………………………….. 65

IV

3.5.1.11. Sivil Toplum Örgütleri…………………………………………….. 66 3.5.1.12. Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği………………………………. 66 3.5.1.13. Diğer Kooperatifler…..……………………………………………. 66

3.5.2. Tarımsal Girdi Kaynakları………………………………………………… 66 3.5.2.1. Tohum………………………………………………………………. 66 3.5.2.2. Fidan………………………………………………………………… 66 3.5.2.3. Yem…………………………………………………………………. 67 3.5.2.4. Zira İlaç ve Zirai Alet……………………………………………….. 67 3.5.2.5. Gübre………………………………………………………………... 68 3.5.2.6. İşgücü……………………………………………………………….. 69 3.5.2.7. Ürün Sigortası………………………………………………………. 69

BÖLÜM 4. DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ…………………………………….. 70 4.1. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR……………………………………………... 70 4.2. YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR…………………………………………... 72 4.3. TOPRAK YAPISI………………………………………………………………. 73 4.4. SU POTANSİYELİ……………………………………………………………... 76

4.4.1. İçme ve Kullanma Suyu Durumu, İhtiyacı ve Projeleri…………………... 76 4.4.2. Tarım Arazilerinin Sulama Durumu……………………………………… 77 4.4.3. Kurumlara Göre Sulanan ve Sulanması Tasarlanan Alanların Dağılımı…. 77 4.4.4. Su Kaynakları, Su Potansiyeli ve Su Yüzeyleri…………………………... 78

BÖLÜM 5. TARIMIN PERFORMANSININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ…………. 81 5.1. TARIM SEKTÖRÜNÜN GSYİH’YA KATKISI VE BÜYÜME HIZI………... 81

5.1.1. Tarım Sektörünün Türkiye’de GSYİH’ya Katkısı ve Büyüme Hızı……… 81 5.1.2. Tarım Sektörünün Kahramanmaraş Ekonomisindeki Yeri……………….. 82

5.2. TARIMSAL ÜRETİM………………………………………………………….. 85 5.2.1. Bitkisel Üretim……………………………………………………………. 85

5.2.1.1. Tarla Bitkileri Üretimi………………………………………………. 85 5.2.1.2. Sebze Üretimi……………………………………………………….. 89 5.2.1.3. Meyve Üretimi……………………………………………………… 94

5.2.2. Hayvan Sayıları ve Hayvansal Üretim……………………………………. 102 5.2.2.1. Hayvan Sayıları……………………………………………………... 102

5.2.2.1.1. Büyükbaş Hayvan Sayısı……………………………………... 102 5.2.2.1.2. Küçükbaş Hayvan Sayısı……………………………………... 105 5.2.2.1.3. Kanatlı Sayısı…………………………………………………. 106 5.2.2.1.4. Arıcılık………………………………………………………... 108

5.2.2.2. Hayvansal Üretim…………………………………………………… 110 5.3. SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ……………………………………………………... 113 5.4. ORGANİK TARIM…………………………………………………………….. 114

5.4.1. Organik Tarımın Amacı…………………………………………………... 114 5.4.2. Ekolojik Tarımın Gerekliliği……………………………………………… 114

V

5.4.3. Organik Tarımın İlkeleri………………………………………………….. 115 5.4.4. Dünyada ve Türkiye'de Organik Tarım…………………………………… 116 5.4.5. Kahramanmaraş İlinde Organik Tarım……………………………………. 117

5.5. TARIMSAL ÜRETİMDE YILLARA GÖRE DEĞİŞİMLER…………………. 117 5.6. VERİMLİLİK…………………………………………………………………… 124 BÖLÜM 6. PROBLEMLER POTANSİYELLER VE KISITLAR………………….. 125 6.1. PROBLEMLER…………………………………………………………………. 125

6.1.1. Sosyo Ekonomik Problemler……………………………………………… 125 6.1.2. Doğal Kaynak Problemleri………………………………………………... 125 6.1.3. Çevre Problemleri…………………………………………………………. 126 6.1.4. Üretim Problemleri …………………………………………………..…… 126

6.1.4.1. Bitkisel Üretim Problemleri………………………………….……... 126 6.1.4.2. Hayvansal Üretim Problemleri……………………………………… 127 6.1.4.3. Su Ürünleri Üretim Problemleri…………………………………….. 128

6.1.5. Pazarlama Problemleri……………………………………………………. 128 6.1.6. Su Kaynakları ve Sulama Problemleri…..................................................... 129 6.1.7. Yayım Hizmetlerindeki Problemler.…........................................................ 129 6.1.8. Örgütlenme Problemleri…………..…........................................................ 129 6.1.9. Tarım Politikalarının Etkisiyle Oluşan Problemler...................................... 130

6.2. POTANSİYELLER VE KISITLAR……………………………………………. 130 BÖLÜM 7. AMAÇ VE STRATEJİLERİN OLUŞTURULMASI…………………... 136 7.1. AMAÇLARIN BELİRLENMESİ………………………………………………. 136 7.2. STRATEJİLERİN BELİRLENMESİ……..……………………………………. 136

7.2.1. Tarımsal Verimliliğin Artırılması İçin Stratejiler ……………………….. 137 7.2.2. Tarımsal Gelirin Artırılması İçin Stratejiler …….……………………….. 137 7.2.3. Gıda Güvenliğinin Sağlanması İçin Stratejiler….……………………….. 138 7.2.4. Sürdürülebilir Tarım İçin Stratejiler …………….……………………….. 138

BÖLÜM 8. PROJELERİN VE PROGRAMLARIN BELİRLENMESİ…………….. 142 8.1. İLDE UYGULANAN YEREL İDARELER KAYNAKLI PROJELER………... 142 8.2. İLDE UYGULANAN T.K.B. KAYNAKLI ÜLKESEL PROJELER…………... 144 8.3. İLDE KAHRAMANMARAŞ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNCE UYGLANAN T.K.B. KAYNAKLI BÖLGESEL PROJELER.

146

8.4. İLDE KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ TARAFINDAN UYGULANMIŞ VE UYGULANMAKTA OLAN ÇEŞİTLİ KAYNAKLAR TARAFINDAN DESTEKLENEN PROJELER…………

147

8.5. İLDE UYGULANAN SULAMA PROJELERİ………………………………… 148 8.5.1. Mevcut Devlet Su İşleri Yatırımları ve DSİ Tarafından Yapılan Sulamalar…………………………………………………………………………

148

8.5.2. İl Özel İdare Müdürlüğü Tarafından Programa Alınan Sulamalar…….….. 150

VI

8.6. BELİRTİLEN STRATEJİLER DOĞRULTUSUNDA İLDE UYGULANABİLECEK PROGRAMLARIN VE PROJELERİN BELİRLENMESİ.

151

8.7. ÖNCELİKLİ PROJELER………………………………………………..……… 153 BÖLÜM 9. EKLER………………………………………………………………….. 156 KAYNAKLAR………………………………………………………………………. 187

1

KISALTMALAR

AB Avrupa Birliği BYKP Beş Yıllık Kalkınma Planı DGD Doğrudan Gelir Desteği DHMİ Devlet Hava Meydanları İşletmesi DİE Devlet İstatistik Enstitüsü DPT Devlet Planlama Teşkilatı DSİ Devlet Su İşleri DTÖ Dünya Ticaret Örgütü ETK Ekolojik Tarım Komitesi FAO Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı GAP Güney Doğu Anadolu Projesi GSYİH Gayri Safi Yurt İçi Hasıla IMF Uluslararası Para Fonu KATSO K.Maraş Ticaret ve sanayi Odası KHGB Köylere Hizmet Götürme Birliği KHGM Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü KHK Kanun Hükmünde Kararname KİT Kamu İktisadi Teşebbüsleri KOB Katılım Ortaklığı Belgesi KOBİ Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler KTB Kahramanmaraş Ticaret Borsası KTİM Kahramanmaraş Tarım İşletmesi Müdürlüğü OBM Orman Bölge Müdürlüğü OTP Ortak Tarım Politikası SYDV Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı THY Türk Hava Yolları TİGEM Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü TİLÇEM Tarım İlçe Müdürlüğü TİM Tarım İl Müdürlüğü TKB Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TMO Toprak Mahsulleri Ofisi TSKB Tarım Satış Kooperatifleri Birliği TSV Tarım Sigortaları Vakfı TŞFAŞ Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi TZOB Türkiye Ziraat Odaları Birliği YAS Yeraltı Sulaması

2

TABLOLAR Tablo

No Konusu

Sayfa No

Tablo 1 Kahramanmaraş İlinin Koordinatları…………………………...…………… 29 Tablo 2 Tablo Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgeleri…………………… 29 Tablo 3 Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgeleriyle İlgili Bazı Veriler…… 30 Tablo 4 Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgelere Göre Dağları…………… 30 Tablo 5 Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgelere Göre Ovaları…………… 31 Tablo 6 Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgelere Göre Akarsuları……… 32 Tablo 7 Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgelere Göre Gölleri……………. 33 Tablo 8 Kahramanmaraş İli İklim Verileri I ………………………………………… 33 Tablo 9 Kahramanmaraş İli İklim Verileri II ………………………………………….. 34 Tablo 10 Türkiye, K.Maraş ve Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı ... 37 Tablo 11 İlçelere Göre Arazi Sınıflarının Miktarları …………………………………… 39 Tablo 12 Sayım Yıllarına Göre Ülke ve İl Nüfusu İle Yıllık Nüfus Artış Hızları………. 40 Tablo 13 Kahramanmaraş İlinin Nüfus Verileri………………………………………… 40 Tablo 14 1997 Yılı Nüfusuna Göre Bazı Nüfus Projeksiyonları ……………………….. 41 Tablo 15 Kahramanmaraş’ta İşgücünün İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı……. 42 Tablo 16 Kahramanmaraş’ta İşgücünün Tarım ve Tarım Dışı Sektörlere Dağılımı…….. 42 Tablo 17 Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Kişi Başına Düşen GSYİH’nın Cari ve Sabit

Fiyatlarla Yıllara Göre Dağılımı………………………………………………

43 Tablo 18 Kahramanmaraş’ta Alt Bölgelere Göre Bazı Temel Veriler………………... 44 Tablo 19 Kahramanmaraş’ta Orta Öğretimde Bulunan Öğrenci Sayısı……………….... 44 Tablo 20 Kahramanmaraş’ta Yüksek Öğretimde Bulunan Öğrenci Sayısı…………… 45 Tablo 21 Türkiye, Akdeniz ve Kahramanmaraş’ta Sağlık Hizmetleri Verileri…………. 45 Tablo 22 Kahramanmaraş’ta Tarımda İşletme Büyüklüğü ve Arazi Edinim Biçimi……. 48 Tablo 23 Kahramanmaraş İline Ait 2001 Yılı Traktör Verileri ………………………… 49 Tablo 24 Türkiye İle K.Maraş İlinin Kırmızı Biber Ek.Alanı ve Üretim

Karşılaştırması…………………………………………………………………

50 Tablo 25 Türkiye Kırmızı Biber İhracat Miktarları ve Değerleri……………………….. 55 Tablo 26 Kırmızı Biber Pazarlaması SWOT Analizi……………………………………. 56 Tablo 27 Kahramanmaraş İli Dondurma Üretim Miktarı……………………………….. 57 Tablo 28 Dondurma İhracat Miktarları ve Değerleri……………………………………. 60 Tablo 29 Dondurma Pazarlaması SWOT Analizi……………………………………….. 60 Tablo 30 Tarımsal Organizasyonların Fonksiyonları ve Sorumlulukları……………….. 61 Tablo 31 K.Maraş Toprak Mahsulleri Ofisinin Şubelere Göre Hububat Alımları……… 63 Tablo 32 K.Maraş Şube Müdürlüğünün Yıllar İtibari İle Hububat Alım Miktarları……. 63 Tablo 33 K.Maraş Şube Müdürlüğünün Yıllar İtibari İle Hububat Satış Miktarları……. 64 Tablo 34 Kahramanmaraş’ta Alt Bölgeler Bazında Yem Fabrikalarının Dağılımı…… 67 Tablo 35 K.Maraş’ta Alt Bölgeler Bazında Zirai İlaç ve Zirai Mücadele Alet Bayileri 67

3

Tablo 36 Kahramanmaraş’ta Alt Bölgelere Göre Gübre Bayileri…………………….. 68 Tablo 37 Kahramanmaraş’ta Alt Bölgelere Kimyevi Gübre Tüketimi………………….. 68 Tablo 38 Kahramanmaraş’ta Yıllara Göre Tarımsal Ürünlerde Hasar Oranları………… 69 Tablo 39 Kahramanmaraş’ta Yenilenebilir Kaynaklar………………….......................... 70 Tablo 40 Kahramanmaraş’ta Yenilenemeyen Kaynaklar………………………………. 72 Tablo 41 K.Maraş İlinin Arazi Kullanım Şekillerinin Arazi Sınıflarına Göre Dağılımı 76 Tablo 42 Kahramanmaraş içme Suyu Projeksiyonu…………………………………….. 77 Tablo 43 2030’lu Kahramanmaraş’ın Su İhtiyacının Karşılanacağı Kaynaklar………… 77 Tablo 44 Kahramanmaraş’ta Tarım Arazilerinin Sulama Durumu……………………… 77 Tablo 45 Kurumlara Göre Sulanan ve Sulanacak Alanların Dağılımı…………………... 78 Tablo 46 Kahramanmaraş İlinde Su Kaynakları………………………………………… 78 Tablo 47 Kahramanmaraş İlindeki Su Yüzeyleri ve Kapladıkları Alan………………… 79 Tablo 48 Kahramanmaraş İlindeki Su Yüzeylerinin Alt Bölgelere Göre Dağılımı……... 80 Tablo 49 K.Maraş’ta Bazı Sektörlerin Cari Fiyatlarla Sektör Payları ve Gelişme Hızları 82 Tablo 50 Kahramanmaraş’ta Tarım Sektöründe Cari fiyatlarla GSYİH’nın Dağılımı….. 83 Tablo 51 K.Maraş’ta Tarımsal Sanayi Kuruluşlarının Alt Sektörlere Göre Dağılımı… 83 Tablo 52 K.Maraş’ta Yıllara Göre Sektör Bazında Kamu Yatırımlarının Dağılım Oranı. 84 Tablo 53 K.Maraş’ta Tarım Hizmeti Yürüten Kuruluşların Araştırma Hizmet

Birimlerine Ayrılan Ödenek Miktarları ……………………………………….

84 Tablo 54 2001 Yılında Türkiye, K.Maraş ve Alt Böl. Tarım Arazilerinin Dağılımı……. 85 Tablo 55 2001 Yılında Türkiye, K.Maraş ve Alt Böl. Tarla Bitkileri Ekiliş Alanları….. 85 Tablo 56 2001 yılında Türkiye, K.Maraş ve Alt Böl. Bazı Tarla Bitk. Üretim Miktarları 86 Tablo 57 K.Maraş İlinde Yıllar İtibarıyla Bazı Tarla Bitkilerinin Üretimlerindeki

Yıllara Göre Değişimler………………………………………………………..

87 Tablo 58 2001 Yılında K.Maraş ve Alt Bölg. Sebze Üretim Alanlarının Dağılımı……... 89 Tablo 59 2001 Yılında Türkiye, K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Miktarları 90 Tablo 60 2001 Yılında Türkiye K.Maraş ve Alt Bölg. Bazı Sebzelerin Üretim Mik…… 90 Tablo 61 K.Maraş İlinde Yıllar İtibarıyla Bazı Sebzelerin Üretim Mik. Değişimler…… 92 Tablo 62 2001 Yılında Türkiye K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Meyve Ağaç Sayıları ve

Meyve Üretim Miktarları………………………………………………………

94 Tablo 63 2001 Yılında Türkiye, K.Maraş ve Alt Bölg. Bazı Meyvelerin Üretim Mik…. 98 Tablo 64 K.Maraş İlinde Yıllar İtibarıyla Bazı Meyvelerin Üretim Mik.Değişimler…… 100 Tablo 65 2001 yılı Türkiye, K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Mevcut Hayvan Sayıları…… 102 Tablo 66 Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi…… 104 Tablo 67 Türkiye ve K.Maraş’ta Küçükbaş Hayvan Sayılarının Yıllara Göre Değişimi.. 106 Tablo 68 Türkiye ve K.Maraş’ta Tavuk ve Hindi Sayılarının Yıllara Göre Değişimi….. 107 Tablo 69 K.Maraş İlinde 2001 Yılında Arıcılık Yapan Köy ve Kovan Say ve Ürün Mik 108 Tablo 70 2001 Yılında Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Kesilen Hayvan Sayıları…… 110 Tablo 71 2001 Yılı Türkiye, K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Hayvansal Ürünlerin Üretim

Miktarları………………………………………………………………………

110

4

Tablo 72 Türkiye ve K.Maraş’ta Kırmızı Et, Süt ve Yumurta Üretiminin Yıllara Göre Değişimi………………………………………………………………………..

111

Tablo 73 2001 Yılı Kahramanmaraş İçsularında Bulunan Balıkların İsimleri, Avlanma ve Yetiştirilme Miktarları……………………………………………………

113

Tablo 74 Yıllar İtibariyle Su Ürünleri Avcılığı ve Yetiştiriciliği……………………….. 113 Tablo 75 2001 Yılında Bazı Bitkisel Ürünlerde K.Maraş, Türkiye, AB ve Dünya’da

Verimlilik……………………………………………………………………..

124 Tablo 76 Tarımsal Kaynaklar, Kurumsal Yapı ve Nüfus Potansiyellerinin Tespiti…….. 131 Tablo 77 Tarımsal Ürünler, Tarımsal Yapı ve Pazarlama Potansiyellerinin Tespiti……. 133 Tablo 78 Kahramanmaraş İçin Geliştirilen Stratejilerin SWOT Analizi………………... 139 Tablo 79 Hayvancılık Faaliyetleri………………………………………………………. 142 Tablo 80 Bitkisel Üretimle İlgili Faaliyetler……………………………………………. 143 Tablo 81 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel

Müdürlüğü 2002 Yılı Yatırım Programının İl ve Müesseselere Dağılımı……..

145 Tablo 82 Ön İnceleme ve Master Planı Tamamlanan Projeler………………………….. 148 Tablo 83 Planlaması Tamamlanan Projeler……………………………………………... 149 Tablo 84 İnşa Halinde Olan Projeler……………………………………………………. 149 Tablo 85 İşletmede Olan Büyüksu işleri………………………………………………… 150 Tablo 86 İl Özel İdare Müdürlüğü Tarafından Programa Alınan Sulamalar……………. 150 Tablo 87 Kahramanmaraş İlinde Uygulanması Önerilen Yeni Projeler………………… 153

5

GRAFİKLER Grafik

No Konusu

Sayfa No

Grafik 1 Kahramanmaraş İli 2001 Yılı Ortalama Yağış Miktarı İle 21 Yıllık (1980-2000) Ortalama Yağış Miktarlarının Aylar Üzerinden Karşılaştırılması…….

34

Grafik 2 Kahramanmaraş İli 2001 Yılı Ortalama Sıcaklık Miktarı İle 21 Yıllık (1980-2000) Ortalama Sıcaklık Miktarlarının Aylar Üzerinden Karşılaştırılması…

35

Grafik 3 K.Maraş İli 2001 Yılı Ortalama Nispi Nem Oranı İle 21 Yıllık (1980-2000) Ortalama Nispi Nem Oranlarının Aylar Üzerinden Karşılaştırılması………..

35

Grafik 4 Kahramanmaraş’ta Arazi Varlığının Dağılımı……………………………… 38 Grafik 5 Kahramanmaraş’ta Arazi Varlığının Alt Bölgelere Göre Oransal Dağılımı… 38 Grafik 6 İlçelere Göre Arazi Sınıflarının Dağılımı…………………………………… 39 Grafik 7 Kahramanmaraş İli Alt Bölgelerine Göre 1997 Yılı Şehir ve Köy

Nüfuslarının Karşılaştırılması……………………………………………...… 41

Grafik 8 Sayım Yılları Arası Nüfus Artış Hızları…………………………………….. 41 Grafik 9 Kahramanmaraş’ta Kişi Başına Düşen GSYİH’nın Dağılımı……………… 43 Grafik 10 K.Maraş İlinde Tarım İşletmelerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı…… 47 Grafik 11 Kahramanmaraş’ta Tarım İşletmelerinin Büyüklüklerine Göre Dağılımı…… 48 Grafik 12 Kahramanmaraş’ta Alt Bölgelere Göre Traktör Dağılım Oranları…………... 49 Grafik 13 Türkiye Kırmızı Biber Üretiminde K.Maraş İlinin Payı (%)………………… 51 Grafik 14 Kahramanmaraş Kırmızı Biberinin Üretimindeki Gelişme Eğilimi…………. 51 Grafik 15 K.Maraş İlinde 1992 Yılına Göre Kırmızı Biber Ekim Al. Değ. Oranı (%)… 52 Grafik 16 K.Maraş İlinde 1992 Yılına Göre Kırmızı Biber Ür. Mik. Değ. Oranı (%)…. 52 Grafik 17 Kırmızı Biber Üretici Fiyatlarındaki Reel Değişim (1998 Yılı=100 TL)……. 53 Grafik 18 K.Maraş İlinde 1997 Yılına Göre Dondurma Ür. Mik. Değişim Oranı (%)… 57 Grafik 19 Dondurma Üretici Fiyatlarındaki Reel Değişim (1997 Yılı=100 TL)……….. 59 Grafik 20 Kahramanmaraş İlinde Toprak Gruplarının Oransal Dağılımı………………. 74 Grafik 21 Kahramanmaraş İlinde Su Kaynaklarının Dağılımı………………………….. 79 Grafik 22 Kahramanmaraş İlindeki Su Yüzeylerinin Dağılımı………………………… 80 Grafik 23 Türkiye’de GSYİH’da Tarım Sektörünün Payı ve Büyüme Hızı (Cari)…….. 81 Grafik 24 Kahramanmaraş’ta Tarım Sektörünün GSYİH’daki Payı (Cari)…………….. 82 Grafik 25 Kahramanmaraş İlinde Tarım Sektöründeki Büyüme Hızı (Cari)…………… 83 Grafik 26 Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Tarla Bitkisi Alanlarının Oransal Dağılımı… 86 Grafik 27 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Tarla Bitkilerinin Ekiliş Oranları………... 86 Grafik 28 K.Maraş Alt Bölgelerinde Bazı Tarla Bitkileri Üretimlerinin Oransal Dağ…. 87 Grafik 29 K.Maraş’ta Buğday ve Şeker Pancarı Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler. 88 Grafik 30 K.Maraş’ta Pamuk, Kuru Fasulye ve Nohut Üret. Yıllara Göre Değişimler.... 88 Grafik 31 K.Maraş’ta Mısır, Kırmızı Biber ve Ayçiçeği Üret. Yıllara Göre Değişimler. 88 Grafik 32 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Sebze Alanlarının Oransal Dağılımı…….. 89 Grafik 33 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları………. 91

6

Grafik 34 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları………. 91 Grafik 35 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları………. 92 Grafik 36 K.Maraş’ta Domates ve Karpuz Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler……. 92 Grafik 37 Kahramanmaraş’ta Patlıcan ve Hıyar Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler. 93 Grafik 38 K.Maraş’ta Yeşil Biber ve Taze Fasulye Üretimindeki Yıllara Göre Değ…... 93 Grafik 39 Türkiye ve K.Maraş’ta Meyve Veren Yaştaki Ağaçların Oransal Dağılımı… 95 Grafik 40 K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Meyve Veren Yaştaki Ağaçları Oransal Dağ… 95 Grafik 41 Türkiye ve K.Maraş’ta Meyve Vermeyen Yaştaki Ağaçların Oransal Dağ…. 96 Grafik 42 K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Meyve Vermeyen Yaştaki Ağaç. Oransal Dağ. 96 Grafik 43 Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Meyve Üretiminin Oransal Dağılım (%)….... 97 Grafik 44 K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Meyve Üretiminin Oransal Dağılım (%)……... 98 Grafik 45 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Oranları (%)…... 99 Grafik 46 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Oranları (%)…... 99 Grafik 47 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Oranları (%)…... 100 Grafik 48 K.Maraş’ta Elma ve Yaş Üzüm Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler……. 101 Grafik 49 K.Maraş’ta Kayısı, Antepfıstığı ve Ceviz Üretimindeki Yıllara Göre Değ….. 101 Grafik 50 K.Maraş’ta Kiraz, Badem ve Çilek Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler… 101 Grafik 51 Kahramanmaraş’ta Sığır Mevcudunun Dağılımı…………………………….. 103 Grafik 52 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Sığır Mevcudunun Oransal Değişimi…… 103 Grafik 53 Türkiye’de İlinde Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi………………... 104 Grafik 54 Kahramanmaraş İlinde Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi………….. 105 Grafik 55 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Küçükbaş Hayvan Mevcudunun Dağılımı. 105 Grafik 56 K.Maraş İlinde Küçükbaş Hayvan Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi……. 106 Grafik 57 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Kanatlı Mevcudunun Oransal Dağılımı…. 106 Grafik 58 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Kanatlı Hayvan Sayıları…………………. 107 Grafik 59 Kahramanmaraş İlinde Tavuk Sayısındaki Yıllara Göre Değişim…………... 107 Grafik 60 Kahramanmaraş İlinde Hindi Sayısındaki Yıllara Göre Değişim…………… 108 Grafik 61 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Arı Kovanlarının Dağılımı………………. 109 Grafik 62 Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bal ve Balmumu Üretiminin Dağılımı…... 109 Grafik 63 K.Maraş Alt Bölgelerinde Üretilen Bazı Hayvansal Ürünlerin Oransal Dağ... 110 Grafik 64 K.Maraş Alt Bölgelerinde Üretilen Bazı Hayvansal Ürünlerin Oransal Dağ... 111 Grafik 65 Kahramanmaraş İlinde Kırmızı Et Üretiminde Yıllara Göre Değişim………. 111 Grafik 66 Kahramanmaraş İlinde Süt Üretiminde Yıllara Göre Değişim………………. 112 Grafik 67 Kahramanmaraş İlinde Yumurta Üretiminde Yıllara Göre Değişim………… 112 Grafik 68 Kahramanmaraş İlinde Bal Üretiminde Yıllara Göre Değişim……………… 112 Grafik 69 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Pamuk ekiliş ve Üretimindeki Değişim Or. 117 Grafik 70 K.Maraş İlinde 1995 Yılına Göre II. Ürün Mısır Ek. ve Ür. Değ. Oranları…. 118 Grafik 71 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Kırmızı Biber Ekiliş ve Üret. Değ. Oran… 118 Grafik 72 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Kuru Fasulye Ek. ve Üret. Değ. Oranları... 119 Grafik 73 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Nohut Ekiliş ve Üret. Değişim Oranları…. 119

7

Grafik 74 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Elma Ağaç Say. ve Üret. Değişim Oranları 120 Grafik 75 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Kayısı Ağaç Say. ve Üret. Değ. Oranları... 120 Grafik 76 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Kiraz Ağaç Say. ve Üret. Değ. Oranları…. 121 Grafik 77 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Ceviz Ağaç Say. ve Üret. Değ. Oranları…. 121 Grafik 78 K.Maraş İlinde 1990 Yılına Göre Üzüm Ekiliş ve Üret. Değişim Oranları…. 122 Grafik 79 K.Maraş İlinde Su Ürünleri Üretim Mik. ve Ür. Değerlerinin Oransal Dağ… 122 Grafik 80 Kahramanmaraş İlinde 1996 Yılına Göre Yumurta ve Bal Üret. Değ. Oran… 123

8

EKLER Sayfa No EK 1 ALT BÖLGELERE AİT DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ……. 156

1 I. Alt Bölge Doğal Kaynak Envanteri………………………………... 156 2 II. Alt Bölge Doğal Kaynak Envanteri……………………………….. 166 3 III. Alt Bölge Doğal Kaynak Envanteri………………………………. 174 4 IV. Alt Bölge Doğal Kaynak Envanteri………………………………. 181

EK 2 HARİTALAR………………………………………………………... 188 1 Kahramanmaraş İl Haritası…………………………………………… 189 2 Kahramanmaraş Alt Bölge Haritası…………………………………... 190 3 Kahramanmaraş Arazi Dağılım Haritası……………………………... 191 4 Kahramanmaraş Toprak Haritası……………………………………... 192 5 Kahramanmaraş Su Kaynakları Haritası……………………………... 193 6 Kahramanmaraş İklim Haritası……………………………………….. 194 7 Kahramanmaraş Maden Haritası……………………………………... 195 8 Kahramanmaraş İlinin Uydudan Genel Görünümü…………………... 196 9 Dsi Vaziyet Planı……………………………………………………... 197

9

SUNUŞ Ülkemizde tarım sektörü, insanların beslenmesi, istihdamı, ekonomiye katkısı ve ihracat potansiyeli bakımından büyük önem taşımaktadır. Özellikle Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde, kırsal alandaki sorunların tespiti ve bu sorunlara kalıcı çözümler bulunması öncelikli bir konudur. Çiftçilerimizin; iç ve dış pazarlar için üretim yapar hale gelmeleri, daha iyi gelir düzeyine kavuşabilmeleri için üretim kaynaklarını daha etkin kullanmaları gerekmektedir. Ülkemiz için; sahip olduğu tarımsal kaynakların tespiti, geliştirilmesi, amacına uygun kullanılması ve bu çalışmaların, kaynakları kullananlarla beraber planlanması önem arz eden bir husustur. Dolayısıyla, il ve bölge Tarım Master Planlarının hazırlanması; tarımsal kaynakların ve problemlerin belirlenmesi, kaynak ve potansiyelin değerlendirilerek verimliliğin ve çiftçi gelirlerinin artırılması, tarımın çevre, sanayi, turizm gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin değerlendirilmesi, doğal kaynakların ve çevrenin korunması açısından önem taşımaktadır. Tarım Master Planlarının hazırlanmasının amacı; sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için, bölgenin mevcut kaynaklarının, fırsatlarının ve kısıtlarının analiz edilmesi suretiyle ihtiyaçlarının belirlenmesi ve potansiyelin verimli bir şekilde kullanılmasına yönelik stratejiler geliştirerek, bölgeye uygun tarımsal program ve proje alanlarının belirlenmesidir. Bu bağlamda, master planlar; yerel kurum ve kuruluşlar ile üniversite, sivil toplum örgütleri ve özel sektör temsilcilerinin katılımları sağlanarak, tarımın kısa, orta ve uzun vadeli kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına, problemlerin çözüm yollarının yerinden ve doğru bir şekilde ortaya konulmasına ve uygulanmasına rehberlik etmektedir.

Tarım sektörünün temsilcileri olarak görevimiz; sektörün yapısal sorunlarını çözecek politikaları belirlemek ve bunları en kısa sürede hep birlikte uygulamaya koymaktır.

Bu çerçevede, yöre halkının yaşam standardını yükseltmeye yönelik ihtiyaçların tespit edilmesi, bunların en kısa yoldan çözüme kavuşturulması için gerekli çalışmaların yapılmasına ışık tutması amacıyla hazırlanan ve tarımsal planlamanın yerelleşmesi anlamına gelen Tarım Master Planlarının, kamu ve özel sektör girişimcilerine yol gösterici ve faydalı olmasını temenni ederim.

Mehmet Mehdi EKER Bakan

10

SUNUŞ

Teknolojideki her ilerleme insanın daha mutlu, daha rahat yaşamasını sağlamak amacına yönelik olarak yapılmış ve yapıla gelmiştir. Dünya nüfus artışı ve buna bağlı olarak tarım ürünlerine olan talebin yoğunluğu; bitkisel ve hayvansal üretimin, konvansiyonel üretim şeklinde yapılmasına neden olmuştur. Akdeniz iklimi ve karasal iklimin hüküm sürdüğü, geçit bölgeleri arasında bulunan İlimizde toprak, su, iklim ve benzeri doğal kaynakların, sürekli kullanılabilir duruma getirilmesi hedeflenmiştir.

Bir ülkede toprak ve su kaynaklarının rasyonel bir şekilde kullanılması

gelişmişliğin en önde gelen temel ilkelerinden biridir. Ulusal kaynakların, sosyal ve ekonomik faydayı maksimum düzeyde sağlayacak şekilde geliştirilmesi, iller ve bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının en aza indirilmesi, ülkelerin başlıca ekonomik hedeflerindendir. Ülkemizde kırsal kalkınmanın süreklilik ve kalıcılık temellerine kavuşturulamaması, kırsal ve kentsel yerleşim arasındaki refah düzeyi farkının giderek açılmasına ve kırsal nüfusun büyük kentlere yığılmasına sebep olmaktadır.

Ekonomik, sosyal, kültürel ve mekansal politikaların, birbirine olan etkilerinin de

dikkate alınması suretiyle tarım sektörünün, milli gelir, istihdam, dış ticaret, tarıma dayalı sanayileri destekleme ve tüketim harcamalarındaki payı ile stratejik temel ihtiyaç maddeleri üreten bir sektör olarak desteklenmesi gerekmektedir. Tarım sektörü kırsal kesimde önemli bir istihdam kaynağı olarak da önem arz etmektedir.

Ülkemiz ekonomisinde her ne kadar sanayi sektörü etkin bir rol alsa da artan

dünya nüfusu ve beslenme ihtiyacının karşılanması en önemli problem olarak önümüzde durmaktadır. Tarım sektöründeki verimlilik düzeyinin arttırılması, yalnız ülke insanlarının beslenmesinde yürüteceği etkin görev yanında, ülkemizin ekonomik gelişme trendinin arttırılmasında da çok önemli bir işleve sahip olacaktır.

Tarım Master planında, yerel düzeydeki tarımsal planlamanın pratik

yapılabilirliğinin gösterilmesinin yanında, tarımsal politikada benimsenen “kendi kendine yeterlilik” ilkesi de temel politika olarak benimsenmiştir. Uygulanacak tarım politikaları doğrultusunda dengeli, sürdürülebilir ve çevreyle uyumlu tarımsal kalkınmanın sağlanmasına yönelik altyapının oluşturulması temel amaçtır. İlimizde, bu çerçevede ülke ekonomisine kısa sürede katkı sağlayacak projelere öncelik verilecektir. Kahramanmaraş İli coğrafi konumu ve arazi yapısı bakımından tarım sektörünün gelişmesine müsaittir.

Hazırlanan Master plan, Ülkemizde artan nüfusun dengeli ve yeterli

beslenmesinin sağlanması, ihracatta mukayeseli üstünlüğe sahip olduğumuz ürünlerde üretimin artırılması, tarımsal ve hayvansal ürünlerde verimliliğin artırılması, üretici gelirinin yükseltilmesi ve kamu kaynaklarının rasyonel olarak kullanılması, ilin tarımına uzun vadeli yol göstermesinin yanında orta ve kısa vadelerde kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına ve uygulanmasına da rehberlik edecektir.

İlimizin refah düzeyini artırmaya yönelik olarak hazırlanan ve İlimizin tarımsal

ihtiyaçları ile bunların çözüm yollarının ortaya konulmaya çalışıldığı bu değerli çalışmanın, müteşebbislere yol gösterici ve faydalı olmasını temenni ediyorum.

İlhan ATIŞ

Kahramanmaraş Valisi

11

SUNUŞ

Tarım bakımından gelişmiş olan ülkelerin bugün gelmiş oldukları nokta incelendiğinde, dikkatimizi çeken en önemli husus, yürütülen tüm faaliyet ve hizmetlerin belirli bir program kapsamında, tespit edilen amaç ve hedeflere ulaşmak için planlamaların yapılmış olmasıdır. Ülkemiz tarımının gelişmesi için de benzer çalışmaların yapılması elzemdir. Türkiye’nin bir tarım ülkesi olduğunun aksi iddia edilemez. Bu bağlamda tarımsal sorunları aşmak ve tarımı geliştirebilmek için yapılan çalışmaların daha kapsamlı ve ileriye dönük olması gereklidir. Bu sebeple tarımdaki gelişme ile birlikte, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda belirlenen hedeflere ulaşmak ve dolayısıyla toplumun hayat standardını yükseltmek için planlamanın kesinlikle göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

Kahramanmaraş İli Tarım Master Planının hazırlanması esnasında; Tarım Master Planların hedefine ulaşması için, gerekli olan tüm temel kriterlere riayet edilmiştir. İlin, tarım ile ilgili mevcut durumu, ihtiyaçları, problemleri, karşılaşılan engeller ve yeni açılımlar sağlayacak projelerin tespiti, böyle bir çalışma yapmayı zorunlu kılmıştır. Bu bağlamda, tarımsal potansiyeller göz önünde bulundurularak, tarımsal verim ve gelirin artırılması, tarımın diğer sektörlerle arasındaki ilişkilerin belirlenmesi ve entegrasyonun sağlanması için çok titiz bir çalışma yapılmıştır

Tarım master planların hazırlanması ile gündeme gelen en önemli değişiklik, planların

“aşağıdan-yukarı yönetimi” ile ilimiz düzeyinde, mevcut kaynakların, fırsatların ve hedeflerin belirlenerek sorun ve çözüm önerilerinin tespiti ve bir anlamda, hazırlanması düşünülen bölgesel kalkınma programlarına esas teşkil edecek olmasıdır.

Bu proje çerçevesinde hazırlanan Kahramanmaraş İli Tarım Master Planı, gerek kamu

ve özel sektör ve gerekse uluslararası yatırıma, hizmet imkanı verebilecek bir kılavuz niteliğindedir. Master plan, tarımsal ve kırsal kalkınma çabalarında karar alıcılar için yol gösterici olmasının yanında, özel sektör için de İlimizde karlı yatırım alanlarının ortaya konulmasında fayda sağlayacaktır. Böylece sınırlı kaynakların daha etkin ve verimli kullanılması sağlanarak, yöremiz insanının öncelikli sorunlarına yönelik gerçekçi tedbirler alınacak ve hayat standartlarının yükseltilmesine katkıda bulunulabilecektir.

Bu gerçeklerden hareketle; Bakanlığımız ve FAO işbirliğince yürütülen ve İl

Müdürlüğümüzce yapılan yoğun çalışmalar neticesinde hazırlanan bu kitabın, ilimiz tarımı için faydalı bir kaynak olacağını, ilgili sektörlerin yatırımlarına öncülük edeceğini ve Kahramanmaraş’ta tarım ve tarıma dayalı sanayi entegrasyonunun gerçekleşmesine vesile olacağını ümit ederim.

Bu duygu ve düşüncelerle, Kahramanmaraş İli Tarım Master Planı’nın

hazırlanmasında emeği geçen Master Plan hazırlama ekibine, İl ve İlçe Müdürlüğümüz personellerine, değerli katkılarını bizden esirgemeyen diğer kurum ve kuruluşların personel ve yetkililerine ve ayrıca kitap haline getirilmesinde tüm emeği geçenlere teşekkür ederim.

Mehmet TEMİZ Tarım İl Müdürü

12

KAHRAMANMARAŞ TARIM MASTER PLANI BÖLÜM 1. GİRİŞ

Kahramanmaraş ili tarım master planı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından FAO ile yapılan anlaşma neticesinde Türkiye’nin tarım master planını çıkartmak için 81 ilimizde başlatılan bir projedir. FAO ile teknik işbirliğine gidilerek, yapılması öngörülen il bazında tarımsal kalkınma master planlarının hazırlanması, VIII. ve IX. Beş Yıllık Kalkınma Planlarında (2001-2010) yer almaktadır. Bu amaçla, Kahramanmaraş ili tarımsal master planı “İl Tarım ve Kırsal Kalkınma Planlarının Hazırlanmasına Destek Projesi” kapsamında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Kahramanmaraş Tarım İl Müdürlüğü elemanları tarafından hazırlanmıştır. Kahramanmaraş ili için hazırlanmış olan bu Master Planın amacı ilin genel, ekonomik, sosyal, agro-ekolojik özelliklerinin tarım sektörü ile olan karşılıklı ilişki ve etkileşimlerini, potansiyeller ve problemler çerçevesinde belirleyip inceleyerek ilin tarımsal kalkınma planını ortaya çıkarmaktır.

Tarım master planında, yerel düzeydeki tarımsal planlamanın pratik yapılabilirliğinin

gösterilmesinin yanında, tarımsal politikada benimsenen “kendi kendine yeterlilik” ilkesi de temel politika olarak benimsenmiştir. Hazırlanacak olan tarımsal projeler için de başvuru kaynağı niteliğinde bir çalışmadır.

Türkiye’de Kalkınma Stratejileri, 1923’lü yıllardan itibaren kendi kendine yeterlilik ve

ithal ikamesine dayalı sanayileşmenin benimsenmesi şeklinde tanımlanabilir. Her ne kadar 1980’li yıllardan itibaren dışa açılma politikası uygulansa da “kendi kendine yeterlilik” temel politika olarak her zaman benimsenmiştir.

Türkiye’de 1963 yılında başlayan planlı kalkınma sürecinde belirlenen hedefler; artan

nüfusun dengeli ve yeterli beslenmesinin sağlanması, ihracatta mukayeseli üstünlüğe sahip olduğumuz ürünlerde üretimin artırılması, tarımsal ve hayvansal ürünlerde verimliliğin artırılması, üretici gelirinin yükseltilmesi ve kamu kaynaklarının rasyonel olarak kullanılması şeklinde özetlenebilir.

Yukarıda belirtilen hedeflere paralel olarak hazırlanan tarım master planın amacı;

tarımsal kaynakların belirlenmesi (toprak, su, ekoloji, işgücü ve teknik bilgi düzeyi), kısıtların ortaya konulması (üretim tekniği, örgütlenme, yatırım gereksinimi, işgücü ve pazarlama problemleri vb), tarımsal kaynak ve potansiyelin değerlendirilerek tarımda verimliliğin ve çiftçi gelirlerinin artırılması, ürün arzında sürekliliğin sağlanması; tarımın çevre, sanayi, turizm gibi diğer sektörlerle ilişkilerinin belirlenmesi, doğal kaynakların ve çevrenin korunması olarak ifade edilebilir. Master plan ilin tarımına uzun vadeli yol göstermesinin yanında orta ve kısa vadelerde kalkınma faaliyetlerinin planlanmasına ve uygulanmasına da rehberlik edecektir. İlin ihtiyaçları ve gerçeklerine dikkat çekilerek, kalkınma için gerekli potansiyeller ve bunların harekete geçirilmesi için fırsatlar da dahil, yapılması gerekenler belirlenecektir.

Günümüzde, ülke nüfusunun yıllık ortalama %2 dolaylarında artmaya devam etmesi

ve kişi başına gelir artışı gıda ürünleri talebini artıran önemli iki unsurdur. Diğer yandan Türkiye’de gıda güvencesinin tam olarak sağlandığı söylenemez. Çünkü düşük gelir grupları ve kırsal kesimde temel besin elementleri her birey tarafından yeterli miktarda tüketilememektedir. Ülkede yaşayan her birey, günlük asgari tüketilmesi gereken besin maddeleri miktarını tüketebildiği zaman, tam gıda güvenliğine ulaşıldığı söylenebilir.

13

Kişi başına gelir artışı, gelir dağılımındaki dengesizliğin azaltılması, nüfus artışı, gıda fiyatlarının ucuzlaması, kentleşme, nüfusun yaş piramidindeki değişme ve ülkemize gelen turist sayısındaki artış gibi faktörler gelecek yıllarda gıda talep büyümesini daha da hızlandıracaktır. Ulusal üretim, tüketimin gerisinde kaldığı sürece ithalat miktarındaki artış kaçınılmazdır.

Ülke nüfusunun sağlıklı-dengeli beslenmesi ve gelecek nesillerinde sağlıklı olması

çevre ve biyolojik çeşitliliğin korunarak sürdürülebilir bir ekonomik kalkınmanın sağlanması, iç ve dış piyasada rekabet gücü yüksek ürünlerin üretilmesi ile çiftçilerin gelirinin artırılması, çevreye zarar vermeden veya en az zararla kaynakların rantabl kullanılması ve tarımsal alt yapının iyileştirilmesi için gerekli olan politika araçlarının belirlenerek uygulanması, giderek daha fazla önem taşımaktadır.

Ülkemizde son 10 yıl içerisinde bir dizi yapısal reform başlatılmıştır. Ülkemizin insan

ve fiziki kaynaklarının modern, pazara dayalı bir ekonomiye destek verecek bir tabana oturtulması hedeflenmiştir. DTÖ ile Tarım Anlaşmasının imzalanması (1995) ve Avrupa Gümrük Birliği, Türk tarımının geniş ölçüde iyileştirilmesi gerektiğini ortaya çıkarmıştır.

Planlamanın kapsamı, tarım sektörü ile sınırlı olması nedeniyle yönetim sorumluluğu

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndadır. Bununla beraber, ilde hizmetleriyle tarım sektörünü doğrudan veya dolaylı şekilde etkileyen diğer kuruluşlarla sıkı işbirliğine önem verilmiştir.

Master plan 2002-2010 dönemi için hazırlanmakta olup; kalkınma amaçları, bu

amaçlara ulaşmada stratejiler ve bu stratejilerin desteğinde muhtemel program ve projeleri içermektedir.

Kahramanmaraş ilinde, alan çalışmasına başlamadan önce, ildeki kamu kurumları,

özel sektör ve sivil toplum örgütü temsilcileri ve çiftçilerin katılımı ile il düzeyinde yürütülecek tarım mastır planı çalışmaları ile ilgili olarak paydaş (stakeholder) toplantısı yapılmıştır.

Paydaş toplantıda tarım sektöründe meydana gelecek değişmelerden olumlu ve

olumsuz olarak etkilenecek olan kesimler tespit edilmiştir. İlle ilgili olarak gelecekte yapılacak olan çalışmalarda, bu kesimlerin görüş ve katkılarının dikkate alınması uygulanacak olan programların başarılı olması için temel şart olarak kabul edilmiştir.

Kahramanmaraş İli Tarım Master Plan hazırlanmasında, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Tarım İl Müdürlüğü, İlçe Müdürlükleri ile Kamu kuruluşları (DSİ, KHGM, OBM, TİM), KSÜ Ziraat Fakültesi, sivil toplum örgütleri, tarımla ilgili diğer organizasyonlar (Ziraat Odaları Birliği, Tarım Kredi Kooperatifler Birliği, Tarım Satış Koop.Birliği) gibi konu ile ilgili tüm özel ve Kamu kuruluşların katılımı ile Kahramanmaraş Tarım Master Planının hazırlanması ile ilgili paydaş toplantı yapılmıştır. Bu toplantıda katılımcılar master planın amacı hakkında bilgilendirilmiş, katılımcılar da Kahramanmaraş ilinin tarım ve tarımla ilgili diğer sektörlerinin problemleri ve potansiyellerini ortaya koymuşlar, problemlerin çözümü hakkında planlama ekibine bilgi vermişlerdir.

Biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik koşullar bakımından Kahramanmaraş ili tekdüze bir yapıya sahip olmayıp; önemli farklılıklar göstermektedir. Bu durum göz önüne alınarak, il agro-ekolojik alt bölgelere ayrılmıştır. Her alt bölgede yer alan ilçelerin, tarım ilçe müdürlüklerinin elemanlarının tamamının birlikte katıldığı toplantılarda alt bölgenin

14

problemleri, potansiyelleri, fırsatları ve kısıtları tartışılmış ve ayrıca, alt bölgeleri temsil edebilecek ilçe ve köylerle ilgili çalışmalar yapılmıştır. Bu programa göre tespit edilen köyler mümkün olduğunca ziyaret edilerek problemler ve problemlerin çözümü için neler yapılabileceği yerinde tartışılmıştır.

Çalışmaların tamamlanmasının ardından yapılan ilk paydaş toplantısına iştirak eden

kişilerin katılımı ile ikinci paydaş toplantısı yapılmış ve bu toplantıda tespit edilen problem, potansiyel ve bunlara yönelik olarak önerilen muhtemel program ve alt programlar üzerinde mutabakata varılmıştır.

Master Planda kullanılacak olan birincil veriler paydaş toplantılarda ve ziyaretler

sırasında katılımcılardan, çalışmada kullanılan ikincil veriler ise Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Devlet İstatistik Enstitüsü, Kahramanmaraş Tarım İl Müdürlüğü ve BM Gıda Tarım Teşkilatı (FAO) v.b. arşivlerden alınmıştır.

Kahramanmaraş İli Tarım Master Planı sekiz ana bölümden oluşmaktadır;

1. Bölümde; plan öncesi durum, amaç, kapsam, yöntem ve içerikten bahsedilmiştir. 2. Bölümde; master planı etkileyebilecek olan ülkesel plan ve genel politikalar,

kalkınma koşulları ve yürürlükteki idari sistem, halen takip edilmekte olan kalkınma stratejileri ve planlar hakkında bilgi verilmiştir.

3. Bölümde; biyo-fiziki ve sosyo-ekonomik özellikler, tarımsal üretim ve pazarlama sistemleri ve mevcut tarımsal hizmetler olarak ilin genel bir tanımına (profiline) yer verilmiştir.

4. Bölümde; ilin doğal, fiziksel, insan ve kurumsal kaynak boyutunu içine alan tarımsal kaynak envanteri tanımlanmıştır.

5. Bölümde; tarımın performansı (yerel ekonomiye katkısı, üretim ve verimlilik, bölgesel ve ulusal ekonomi ile bağlantılar) ele alınmıştır. Bu bölüm ilin tarımsal sektörünü, mevcut durumu ve geçmiş performansı ile gelecekten beklentiler açısından incelemektedir. Tarımın il ekonomisine ve kırsal bölge halkının geçimine olan katkısı değerlendirilmektedir.

6. Bölümde; bir taraftan tarımın ve çiftçilerin karşı karşıya olduğu problemler, noksanlıklar ve kısıtlar, ve diğer taraftan kalkınma için potansiyeller ve fırsatlar analiz edilmiştir.

7. Bölümde; kalkınma amaçları ve stratejiler formüle edilmiştir. Bu bölüm master plan amaçlarının nasıl belirlenip birleştirildiğini, kalkınma fırsatları ve seçeneklerinin nasıl analiz edildiğini ve geniş stratejilerin nasıl tanımlandığını anlatmaktadır.

8. Bölümde; projelerin öncelik sırasına göre kısa listesi hazırlanmış, finansman kapsamı ve imkanları, uygulama sorumlulukları ve yöntemlerden bahsedilmiştir.

15

BÖLÜM 2. PLANLI KALKINMA VE TARIM 2.1. TARIMSAL PLANLAMA SÜRECİ

1963 yılında planlı dönemin başlamasıyla birlikte, ulusal düzeydeki tarımsal planlama, beş yıllık kalkınma planları içinde yer almaya başlamıştır. Böylece tarımsal planlamada merkezi planlamanın yönlendirmesi artmıştır. Bununla birlikte, VII. BYKP’nında ulusal düzeyin altındaki düzeylerde yerinden planlamaya yönelik bir strateji değişikliğinin işaretleri görülmektedir. Bu değişiklik, il özel idarelerinin etkin hale getirilmesi ve yerel kurumların güçlendirilmesini içine alan kapsamlı yapısal reform için genel bir altyapı oluşturmaktadır. Tarım dahil tarımla ilgili bütün önemli sektörleri kapsayacak şekilde hazırlanacak bu entegre planın, bütün sektörlere önemli katkısı olacağı ümit edilmektedir.

VIII. BYKP’nında yerinden planlamaya verilen önem daha da artmıştır. Planda “İl

planlama ve koordinasyon birimleri güçlendirilecektir” ve “Tarım sektörü ile ilgili her türlü konuda, her aşamada ve düzeyde katılımcı proje planlaması ve yönetim esas alınacaktır” ibarelerine yer verilmiştir. Bu çerçevede, 81 ilin her birinde tarımsal mastır planların hazırlanması çalışmaları başlamıştır.

Diğer yandan Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), il düzeyinde (Mersin ve Düzce illerinde) entegre kalkınma planı pilot uygulamalarını başlatmıştır. Tarım dahil bütün önemli sektörleri kapsayacak şekilde hazırlanacak bu entegre planlara, il tarım mastır planlarının önemli katkısı olacağı umulmaktadır. 2.2. POLİTİKA ÇERÇEVESİ 2.2.1 Türk Tarım Politikasının Gelişimi

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren tarımsal sorunları aşmak ve tarımı geliştirebilmek için çeşitli programlar uygulanmıştır. Tarıma ilişkin geniş çaplı kurumsallaşmanın gerçekleştirilmesinin yanında, fiyat politikaları ve dış ticaret koruması yoluyla tarım desteklenmiştir.

1963 yılında planlı döneme geçilmesiyle birlikte tarıma yönelik politikalar, kalkınma planları çerçevesinde belirlenmeye başlamıştır.

Geçmişten günümüze ülkemizdeki tarımsal politikalar incelendiğinde; destekleme alımları, girdi destekleri, zirai kredi faiz sübvansiyonları, doğal afet ödemeleri, teşvik primi ödemeleri, destekleme primleri ve ekim alanlarının sınırlandırılması; araştırma, eğitim, yayım ve denetim gibi kamu hizmetleri, tarımsal alt yapı yatırımları, yatırım teşvikleri, ihracat iadesi ödemeleri, ithalat korumaları ve vergi politikaları gibi araçlarla tarımın desteklendiği ve yönlendirildiği görülmektedir.

Ülke ekonomisindeki önemi nedeniyle, tarım sektörü cumhuriyetin ilk yıllarından

itibaren devlet tarafından desteklenmiştir. Günümüze kadar tarımın desteklenmesi bazı ürünlerde fiyatlara, ya doğrudan müdahale yoluyla, ya da girdi ve kredi desteği şeklinde yapılmıştır.

Cumhuriyetten günümüze kadar tarım politikalarının kronolojik sıralaması yapılırsa;

16

1923-1950 yılları arasında tarımsal KİT’lerin kurulmuş olduğu yıllardır. 1950-1960 yıllarında liberal ekonomi politikası benimsenmiş ve 1960’lı yıllardan

itibaren planlı döneme geçilmesi ile birlikte tarıma yapılan destek devam etmiştir. 1960-1970 yıllarında tarımsal girdi kullanımının teşviki ve sulama alanlarındaki büyük

yatırımlar ile tarımda verim artışı sağlanmıştır. 1970-1980 yıllarında tarımsal ürünlere fiyat desteği yapılmış ve desteklenen tarım

ürünü sayısı 24’e ulaşarak destekleme en yüksek seviyeye çıkmıştır. 1994 yılında ürün sayısı dokuza indirilerek devam etmiştir. 2000 yılı itibarı ile sadece

9 üründe (buğday, arpa, mısır, çavdar, yulaf, çeltik, haşhaş, tütün ve şekerpancarı) fiyat desteği uygulaması devam etmiştir. Bu yıllarda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından tarla ürünleri arzını etkileyen iki

önemli proje uygulamaya konulmuştur. Bunlardan birincisi 1982 yılında Nadas Alanlarının Daraltılması Araştırma ve Yayım

Projesi olup, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 33 ilde ve geçit bölgelerinde uygulamaya konulmuş ve 8 milyon ha civarında olan nadas alanları 1994 yılı itibari ile 5,2 milyon ha’a indirilmiştir. 1994 yılında biten proje 1995 yılında revize edilerek İç Anadolu Bölgesindeki yeni illere kaydırılmıştır. Burada nadas alanlarının yemeklik ve yemlik baklagil ekimi ile değerlendirilmesi amaçlanmış ve proje ile mercimek, korunga, fiğ ve nohutta büyük üretim artışları sağlanmıştır.

Diğer proje ise; İkinci Ürün Araştırma ve Yayım Projesidir. Bu proje ile ekolojisi

uygun olan ve sulanabilir tarım alanlarında aynı tarladan ikinci ürün alınması hedeflenmiştir. Proje ilk olarak 18 ilde uygulanmış, Ege, Akdeniz, Çukurova ve GAP Bölgesinde yazlık olarak mısır, soya, ayçiçeği, yer fıstığı, susam, çeltik, kuru fasulye ekimi ve kışlık olarak ise macar fiği, taze patates, taze bakla üretimi önerilmiştir.

Uygulama sonucunda özellikle soya ve hibrit mısır üretiminde artış sağlanmıştır.1994

yılında proje revize edilerek 15 ilde daha uygulamaya konulmuştur. 1999 yılı rakamlarına göre, Türkiye çapında 140.000-145.000 ha arasındaki arazide ikinci ürün ekimi yapılmaktadır.

Hayvancılık konusunda, 2000/467 sayılı Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında

Bakanlar Kurulu Kararı ile hayvancılığa çeşitli destekler verilmiştir. (Yem Bitkileri, Suni Tohumlama, Damızlık Teşviki, Süt Teşvik Primi uygulaması vb ).

Söz konusu Kararnameye ek olarak 14 Kasım 2001 tarihli Resmi Gazetede süt teşvik

primi uygulaması ve besiciliğin desteklenmesi yönünde yeni ilaveler olmuştur. İşletmesinde çift cidarlı kazan, pastörizatör veya UHT sistemi olan işletmelere süt satan işletmelere 10 YTL/lt süt teşviki verilmiştir.

Süt teşvik primi soy kütüğüne kayıtlı veya birliklere üye olan üreticilere 60 YTL/lt

olarak verilecektir. Bu şekilde Hayvancılığın Desteklenmesi Kararı’nın uygulama alanının genişletilerek, 2002 yılında bu kararname kapsamında hayvancılığa 75.000 YTL destek sağlanmıştır.

Günümüze kadar uygulanmış olan tarım politikaları sonucunda üretim artışı

sağlanırken bazı ürünlerde üretim fazlası olmuştur. Örneğin Dünya fiyatları üzerinde yapılan destekleme alımları bazı ürünlerde (Fındık, tütün, şeker pancarı) üretim fazlasına yol açarken bazı ürünlerde de (Yağlı tohumlar ve yem bitkileri ) üretim eksikliğine yol açmıştır.

17

Uygulanan tarım politikaları bir çok amaca yönelik olmakla birlikte, temel amaç kendi kendine yeterlilik olmuştur. Bu açıdan değerlendirildiğinde, şimdiye kadar uygulanan tarım politikaları başarılı olmuştur.Ancak, mevcut politika uygulamalarının en önemlilerinden biri olan destekleme alımları zamanla, üretimin pazar koşullarına uygun olarak gelişmesini engellemiş, üretici gelirlerinde istikrarsızlık yaratmış ve bazı ürünlerin iç ve dış pazarlarda değerlendirilmesini zorlaştıracak şekilde aşırı stokların oluşmasına neden olmuştur. Ayrıca, sürdürülen tarım politikaları, sağlanan desteklerin üreticiye yeteri kadar yansımaması nedeniyle sosyal amaçların gerçekleştirilememesi yanında, kamu kaynaklarına önemli ölçüde yük getirmesi bakımından da olumsuz etkilere sahiptir. 2.2.2. Uluslararası Tarım Politikasının Ulusal Tarım Politikalarına Etkileri

Son yıllarda ülkemiz tarım politikaları, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Tarım

Anlaşması, AB ile imzalan 1/95 sayılı Ortaklık Konsey Kararı ile girilen Gümrük Birliği Anlaşması ve IMF ile imzalanan Stand-By anlaşması sonucunda yeniden gözden geçirilerek, tarım sektöründeki devlet müdahalelerinin azaltılması ve destekleme sisteminde buna yönelik değişiklikler yapılması, özellikle 1990’lı yılların ikinci yarısında başlatılan tarım politikalarının yeniden şekillendirilmesine ilişkin yoğun arayışta, uluslararası kuralların yönlendirmesi gündeme gelmiştir.

Bu çerçevede ülkemizin üstlendiği yükümlülükler şu başlıklar altında

sıralanabilir: 1- Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Tarım Anlaşması ile ilgili yükümlülükler;

Dünya tarım ürünleri ticaretinin serbestleşmesini hedefleyen DTÖ Tarım Anlaşması,

üzerinde yoğunlaştığı alanlar açısından üçlü bir yapıya sahiptir. a) Tarifelendirme ve tarife indirimi (Pazara Giriş): Türkiye ekonomik liberalizasyon süreci içerisinde birçok üründe koruma yöntemi

olarak gümrük vergilerini kullandığı için tarifelendirme konusunda fazla sorun yaşamamıştır. Anlaşma çerçevesinde Türkiye’nin, 2004 yılına kadar gümrük tarifelerinde ortalama

%24, her bir üründe ise en az %10 oranında indirim gerçekleştirmesi gerekmektedir. b) İhracat Sübvansiyonları: İhracat sübvansiyonlarının azaltılması Tarım Anlaşmasının bir diğer taahhüdüdür.

Türkiye 1986-1990 yılları arasında verilen sübvansiyonları tavan olarak bildirmiş, gelecekte ihracat sübvansiyonu verilmesi gerekirse, on yıl içinde eşit taksitler halinde kaynak tahsisinde %24, sübvansiyonlu mal miktarlarında ise %16 indirim yapılacağı taahhüt edilmiştir. 1995-2004 yılları arasında ihracat sübvansiyonlarında değer olarak %24, miktar olarak ise %14 oranında indirimde bulunulacaktır. Türkiye’de son yıllarda bu kapsamda tarım ürünleri ihracatının da desteklenmesi azaltılmıştır. Bu nedenle, Türkiye’nin tarım ürünleri ihracatına uygulanan sübvansiyonlarla ilgili yükümlülükleri, bu alanda ciddi politika değişikliğinin ortaya çıkmasına sebep olmayacaktır.

18

c) İç Destekler: Ülkelerin ulusal tarım politikaları çerçevesinde sağladıkları iç destekler de dünya

ticaretini dolaylı yoldan olumsuz etkilemektedir. Bu çerçevede iç destekler ticaret üzerinde yarattıkları olumsuz etkiye göre kırmızı kutu, mavi kutu ve yeşil kutu uygulamaları olmak üzere üç kategoriye ayrılmıştır. Kategorilerin belirlenmesinde ilgili sübvansiyonun üretimi hangi ölçüde teşvik ettiği esas alınmıştır. 1995-2004 yılları arasında, 1986-1988 yılları baz alınarak destekler değer olarak %24, miktar olarak ise %14 oranında azaltılacaktır. Ancak yeşil kutu kriterleri olarak belirtilen (araştırma, yayım, kontrol, alt yapı, pazarlama sistemlerinin iyileştirilmesi, gıda güvenliği stokları, ürün sigortaları, doğal afet yardımları, yurtiçi gıda yardımları, gelir desteği, yapısal uyum, çevre programları, üretimden bağımsız gelir desteği uygulamaları) (decoupled) alanlarda indirim taahhüdünde bulunulmayacaktır.

İç desteklerin indirimi konusundaki diğer bir istisna da “de minimis” uygulamasıdır. Türkiye gelişmekte olan ülkeler için uygulanan asgari destek (de minimis) kuralı uyarınca , destekleme düzeyi, üretim değerinin %10’unun altında olduğundan iç desteklerle ilgili herhangi bir taahhütte bulunmamıştır. Bu çerçevede, DTÖ nezdinde 2004 yılına kadar iç desteklerin indirimi ile ilgili bir taahhüdümüz bulunmamakla birlikte, bu taahhütle gelecekte de hiç bir ürün için %10’luk desteğin üzerinde bir destek verilmemesi taahhüdü altına girilmiştir.

DTÖ Tarım Antlaşmasıyla Türkiye’nin üstlendiği yükümlülükler Türk tarım politikalarında belli düzenlemeleri öngörse de, Kahramanmaraş ili tarımında önemli değişiklikler meydana getirmesi beklenmemektedir. 2- Türk Tarımının Avrupa Birliği (AB) Ortak Tarım Politikasına (OTP) Uyumu;

Genel olarak, Türkiye’nin OTP’ye uyumu, tarım sektöründe fiyat ve pazar mekanizmalarının yakınlaştırılması, yapısal politikaların uyumlaştırılması ve mevzuatın yakınlaştırılması olmak üzere üç ana başlık altında değerlendirilebilir.

AB’de fiyat desteğinin ağırlığının giderek azaldığı, Türkiye’de ise halen tarımsal destekleme politikasının esas unsuru olarak fiyat desteğinin kullanıldığı görülmektedir. Ancak Türkiye, 2000 yılı içerisinde doğrudan gelir desteği için pilot uygulamalar başlatmış olup, bu uygulamayı yaygınlaştırma çalışmalarını sürdürmektedir.

Türkiye’nin uyguladığı ikinci önemli destek olan girdi desteği OTP çerçevesinde hiç kullanılmamaktadır. Türkiye’de 2000-2001 yıllarında uygulanan gübre desteği sabit tutulup, 2002 yılında kaldırılacaktır.

Türkiye’nin yapısal uyum açısından da önemli eksikleri bulunmaktadır. AB kırsal kalkınma adı altında bütünleştirilmiş bir yaklaşım belirleyerek, kırsal alanlarda tarım faaliyetlerinin turizm, küçük ölçekli sanayi, el sanatları ve benzeri ekonomik faaliyetlerle desteklenmesi için çaba göstermektedir.

Avrupa Birliği (AB) Ortak Tarım Politikası (OTP) uyum amacıyla 1/95 Sayılı

Ortaklık Konsey Kararının 8. Maddesi Türk mevzuatında ticaretin önündeki teknik engellerin 5 yıl içinde kaldırılması öngörülmüştür. 8 Kasım 2000 yılı içinde AB ile imzalanan Katılım Ortaklığı Belgesini (KOB) takiben, 24 Mart 2001 yılında yürürlüğe giren Ulusal Programda Türkiye tarımında kısa ve uzun vadede yapılması gerekenler belirlenmiştir.

19

Kısa vadede çiftçi kayıt sistemi, hayvan kimlik sistemleri ve bitki sertifikası oluşturulması, pazar piyasa sistemlerinin düzenlenmesi, çevresel, yapısal ve kırsal kalkınma önlemlerinin uygulanması konularını kapsamaktadır.

Orta vadede ise tarımsal ve kırsal kalkınma politikalarında AB müktesebatına uyumun

tamamlanması, gıda işleme tesislerinin AB normlarında modernize edilmesi, balıkçılıkta toplam kalite ve güvenirliliğin geliştirilmesi hedeflenmiştir.

AB tarım politikalarının Gündem 2000 doğrultusunda tahıllar, sığır eti ve

2005/2006’dan itibaren süt için doğrudan ödemeler şeklinde olması öngörülmüştür. Türkiye’de 2000 yılı içinde tarımsal destekleme aracı olarak üretimden ve girdi kullanımından bağımsız olarak Doğrudan Gelir Desteği pilot uygulamasına 4 ilde (Ankara, Antalya, Adıyaman ve Trabzon), 7 ilçede başlanılmış ve dekar başına 5 $ verilmiştir. Ancak 200 dekardan büyük araziye sahip çiftçiler sadece 200 da için ödemeden yararlanmıştır. Çiftçi Kayıt Sistemi ve Doğrudan Gelir Desteği ödemeleri ve ülke çapında uygulama başlatılmasına ilişkin 21 Haziran 2001 tarihinde çıkan uygulama tebliği ile çiftçiye işlediği tarım arazisi dikkate alınarak 200 da (200 da) kadar olan tarım arazisi için dekara 10 Milyon TL ödenmesi, 5 da altındaki tarım işletmeleri için toplam 50 Milyon TL ödenmesi karara bağlanmıştır.

Üretim fazlası olan ürünlerde ise Alternatif Ürün Projesi gündeme gelmiştir. Proje ile üretim fazlası olan ve destekleme alımları sebebiyle bütçeye büyük yük getiren fındık, tütün ve şeker pancarı gibi ürünlerde, üretim alanlarının azaltılması yoluyla kazanılan tarım alanlarında, üretim açığı olan ürünlerin (yağlı tohumlu bitkiler ve yem bitkileri) ekilişinin yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.

3- IMF Niyet Mektubu;

Türkiye’nin IMF ile imzalamış olduğu Stand-By Anlaşması (anti-enflasyon programı) çerçevesinde verilmiş olan ülke taahhütleri aşağıda verilmektedir.

Mevcut destekleme politikaların kademeli olarak kaldırılması yerine fakir çiftçiye

yönelik DGD uygulanması (bu konudaki pilot uygulama yukarıda açıklanmıştır). Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerine (TSKB) özerklik verilmesi. Konuyla ilgili

olarak 16 Haziran 2000 tarih ve 24.081 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan kanun ile TSKB özerk ve mali yönden bağımsız bir yapıya kavuşturulması hedeflenerek Yeniden Yapılandırma Kurulu oluşturulmuştur.

Girdi sübvansiyonlarının kademeli olarak kaldırılması, (gübre ve kredi). Bu konuda 2000-2001 yıllarında gübre desteği sabit tutulup, 2002 yılında kaldırılacaktır. Tarımsal amaçlı kredilerde de faiz oranları düşürülmüştür.

Tarımsal amaçlı KİT’lerin özelleştirilmesi. Tarımsal amaçlı KİT’lerin bu doğrultuda yeniden yapılandırılması çalışmaları devam etmektedir. TEKEL, TŞFAŞ, ÇAYKUR için özelleştirme gündemde olup, TMO 2001 yılında küçülecek stratejik ve olağanüstü hal stoku bulunduracak ve 2002 yılında borsada oluşan fiyat ile alım yapacaktır. Türkiye’de tarım ürünleri pazarlama sistemi kamu, özel ve kooperatifler olmak üzere

üç kurumsal yapıda yer almaktadır. Pazarlama sistemi içinde kamu kurumları; hububat (TMO), şeker pancarı (TŞFAŞ), çay (ÇAYKUR) ile tütün, tuz ve alkol (TEKEL) ürünlerinin pazarlanmasında aktif olarak yer almakta ve fiyat oluşumunda satın aldıkları ürün miktarının üretim miktarına oranı kadar, etkili olmaktadırlar. Türkiye Hükümeti ile IMF arasında

20

imzalanan Stand-By Anlaşmasında yer alan tarım reformu kapsamında bu kurumların bazılarının özelleştirilmesi öngörülmektedir.

TMO ve TŞFAŞ’ne yönelik uygulamalardan Kahramanmaraş ili tarımının doğrudan

etkilenmesi muhtemeldir. Çünkü, bu ilde buğday ve şeker pancarı iki önemli tarımsal üründür. 2.2.3. VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planında Tarım a) Mevcut Durum

Geçmişte uygulanan destekleme politikaları ile üretici gelirlerinde istikrar

sağlanamamış, dünya fiyatları üzerindeki destekleme alım fiyatları bazı ürünlerin ekim alanlarının aşırı genişlemesine, üretim fazlası oluşmasına ve devletin fazla alım yaparak yüksek stok maliyetine katlanmasına sebep olmuştur.

Doğrudan gelir desteği kapsamında ulusal tarım stratejisi kapsamında çiftçilerin kayıt

altına alınması hedeflenmiş olup, kayıt altına alınan çiftçilerin işledikleri araziler dekar başına Bakanlar Kurulu kararı ile belirtilen miktarda geri ödemesiz hibe olarak desteklenmektedir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca 2005 yılı ürünü prim uygulamaları ile 2006 yılı

sertifikalı tohum ve fidan destekleri uygulamaya konulmuştur. Bu yıllarda yağlı tohumlu bitkilerde üretim açığını kapatarak, bu ürünlerin ithalatı için ödenen döviz miktarını azaltmak amacıyla yağlı tohumlu bitkilerin üretimi için aşağıda belirtilen miktarlarda prim ödemesi yapılmaktadır: Pamuk için 26.67 ykr/kg, sertifikalı pamuk tohumu kullanıldığında 32.00 ykr/kg, ayçiçeği için 17.50 ykr/kg, soya için 20.00 ykr/kg, sertifikalısoya tohumu kullanıldığında 24.00 ykr/kg, kanola için 20.00 ykr/kg, zeytinyağı için 10.00 ykr/kg ve mısır için 5.00 ykr/kg ödenmesine karar verilmiştir.

Tarımsal tohumluk ve fidan kullanımı destekleri kapsamında tarımsal üretimde uygun

teknik ve teknoloji kullanımı sağlayarak üretimi artırmak ve kaliteli ürün elde etmek amacıyla, çiftçi kayıt sistemine kayıtlı arazilerde, sertifikalı tohum ve/veya fidan kullanan çiftçilere aşağıda belirtilen miktarlarda destekleme ödemesi yapılmaktadır: buğday için 5 YTL/da, arpa, tritikale, yulaf ve çavdar için 3 YTL/da, çeltik ve yerfıstığı için 8 YTL/da, susam, kanola ve aspir için 4 YTL/da, nohut, kuru fasulye ve mercimek için 6 YTL/da, patates için 20 YTL/da, virüsten ari meyve fidanı ile bahçe tesisi 300 YTL/da, zeytin, narenciye, nar, kivi, badem ve ceviz ile bahçe tesisi 250 YTL/da ve diğer meyve türleri ile bahçe ve bağ tesisi 200 YTL/da destek almaktadır.

Üretim fazlası olan ürünlerde ise Alternatif Ürün Projesi gündeme gelmiştir. Proje ile

üretim fazlası olan ve destekleme alımları nedeniyle bütçeye büyük yük getiren fındık, tütün ve şeker pancarı gibi ürünlerde üretim alanlarının azaltılması yoluyla kazanılan tarım alanlarında, üretim açığı olan ürünlerin (yağlı tohumlu bitkiler ve yem bitkiler) ekilişinin yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.

VII. Plan döneminde Türkiye’de yukarıda belirtilen tarım politikalarında değişikliğe

gidilirken yapılan yasal düzenlemeler ise aşağıda verilmektedir;

* 4342 Sayılı Mera Kanunu 1998 yılında yürürlüğe girmiştir. * Tarımda Yeniden Yapılanma ve Destekleme Kurulu oluşturulmuştur.

21

* 552 Sayılı Yaş Meyve ve Sebze Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri hakkında Kanun Hükmünde Kararname çıkarılmıştır (4367 sayılı Kanunla söz konusu KHK’de değişiklikler yapılmıştır).

* 4572 Sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinin Özerkleştirilmesiyle ilgili kanun yürürlüğe girmiştir.

* Şeker ve tütün üretiminde devlet müdahalelerinin kaldırılmasını amaçlayan Şeker ve Tütün Kanunları hazırlanmış olup, Şeker Kanunu 4 Nisan 2001 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tütün kanunu ise 20 Haziran 2001 tarihinde çıkmıştır.

* Tütün üretiminden vazgeçip Alternatif Ürün Yetiştiren Üreticilerin Desteklenmesi, 12/07/2001 tarih ve 2001/2705 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uygulamaya konulmuştur. Bakanlıklar arası Tütün Kurulu Kararı gereğince, tütün üretiminin kır ve kır taban araziler dışındaki taban arazilerde yapılmaması ve tütünde 2002 yılı ülke kotasının 150.000 ton, Ege Bölgesi kotasının ise 91.000 ton olması kararlaştırılmıştır.

Ayrıca, tarım politikaları belirlenirken çevresel ve doğal kaynakların korunması,

sürdürülebilir tarımın önemi dikkate alınmaktadır. Bu çerçevede ülkesel biyogüvenlik sisteminin kurulması gündemdedir. Transgenik kültür bitkilerinin alan denemeleri, transgenik kültür bitkilerinin tescili ve üretilmesi, pazara sürülmesi kapsamında çalışmalar yapılmakta olup, transgenik kültür bitkilerinin alan denemeleri konusunda, Mayıs 1998 tarihinde yönetmelik çıkmış ve mevzuat çalışmaları devam etmektedir.

Ancak; VII. Plan döneminde, Tarımsal Politikalar ile ilgili Yapısal Değişim Projesi

çerçevesinde öngörülen Tütün Tarımının Yeniden Düzenlenmesi, Ürün Sigortası, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Yeniden Organizasyonu Kanunları çıkarılamamıştır. Üretici Birlikleri Kanun Tasarısı son aşamaya gelmiştir.

Kahramanmaraş ilinin tarım master planının hazırlanırken yukarıda belirtilen genel tarım politikalarının ildeki tarımsal faaliyet üzerindeki etkisi dikkate alınmıştır. b) Amaçlar, İlkeler ve Politikalar

Türkiye kendi tarım politikası ihtiyaçları, dünya tarımındaki gelişmeler ve Türk tarımının OTP’ye uyumu zorunluluğunu göz önünde bulundurarak VIII. Planda aşağıdaki amaç, ilke ve politikaları belirlemiştir:

Kaynakların etkin kullanımı ilkesi çerçevesinde ekonomik, sosyal, çevresel ve

uluslararası gelişmeler boyutunu bütün olarak ele alan örgütlü, rekabet gücü yüksek, sürdürülebilir bir tarım sektörünün oluşturulması temel amaçtır. Gıda güvenliği ilkesi çerçevesinde, artan nüfusun dengeli ve yeterli beslenmesi esas alınacaktır.

Piyasa fiyat oluşumu üzerinde olumsuz etkileri olan ürün fiyatlarına devlet müdahaleleri yerine, üretimin piyasa koşullarında talebe uygun olarak yönlendirilmesini sağlayacak politika araçları devreye sokularak, üretici gelirlerinin artırılması ve istikrarlı bir yapıya kavuşturulması esas alınacaktır. Üretim maliyetlerini azaltıcı ve teknolojik gelişimi hızlandırıcı tedbirler uygulamaya konulacaktır.

Tarım politikalarının esasları; DTÖ Tarım Anlaşmasının öngördüğü yükümlülükler ile AB’ye tam üyelik sürecine girerken AB Ortak Tarım Politikasında ve uluslararası ticaretteki gelişmeler çerçevesinde belirlenecektir.

İnsan kaynakları başta olmak üzere, üretim faktörlerinin daha etkin kullanılması, verimliliğin artırılması, tarımla ilgili kuruluşlarda kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, kurumsal hizmet akışında gözlenen sorunların giderilmesi, sektör içi

22

kaynak dağılımında etkinlik ve rasyonel kullanımın sağlanması, üretici örgütlerinin güçlendirilmesi, tarımsal işletmelerin rekabet güçlerinin artırılması ve pazarlama ağlarının geliştirilmesine ağırlık verilecektir.

Çiftçi Kayıt Sistemi, Tapu-Kadastro Sistemi, Coğrafi Bilgi Sistemi ve Çiftlik Muhasebe Veri Ağının geliştirilmesi sağlanacaktır. Tarımsal veri tabanını kullanan Tarım Bilgi Sistemi kurulacaktır.

Üretici ve üretim düzeyini risklere karşı korumak amacıyla risk yönetimi araçları geliştirilecektir. Bu çerçevede; tarım ürünlerine yönelik sigorta sistemi, vadeli işlemler borsası, sözleşmeli tarım ve stok yönetimi araçlarının geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve etkin şekilde uygulamaya konulması sağlanacaktır.

Tarımsal gelişmede bölgesel nitelikli programların önemi nedeniyle Tarımda Sorunlu ve Öncelikli Üretim Alanlarının Tespit Çalışmaları çerçevesinde bölgesel özel programlar geliştirilecektir.

Tarım sektörü ile ilgili her türlü konuda, her aşamada ve düzeyde katılımcı proje planlaması ve yönetimi esas alınacaktır.

Üreticilerin katılımını ve sorumluluğunu esas alan ve doğrudan üreticilere finansman sağlayan Kırsal Kalkınma Projelerine ilişkin çalışmalar sürdürülecektir. Bu çerçevede, gerçekleştirilmekte olan ve kırsal kesimdeki gelir seviyesini artırmayı amaçlayan Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi halen 11 ilde uygulanmaktadır.

Kırsal alanda tarım dışı sektörlere destek verilmesi ve kırsal sanayinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Tarımdan çekilecek nüfusa yeni istihdam imkanları yaratacak projeler geliştirilecektir.

Tarımsal araştırma kurumları etkili bir yapıya kavuşturulacak, çeşitli kurum, kuruluş ve üniversiteler tarafından yapılan araştırma faaliyetlerinde koordinasyon sağlanacaktır.

Tarımsal araştırma önceliklerinin belirlenmesinde üretici talepleri dikkate alınacak ve uygulamaya yönelik araştırma projelerinin geliştirilmesi ve uygulanmasında üreticilerin katılımı ve katkısı esas alınacaktır.

Tarım-sanayi entegrasyonunun geliştirilmesi, tarımsal ürünleri işleme sanayisinin rekabet edebilirliğini artırıcı nitelikte uygun ve kaliteli hammaddenin temini ile tarımsal sanayiye dönük sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.

Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinin kooperatifçilik ilkeleri doğrultusunda özerkleştirilmesi sağlanırken, söz konusu kurumların yeniden yapılandırılması durumunda sürdürülebilirliği sağlayıcı gerekli önlem ve politikalar uygulamaya konulacaktır.

Kamu tarafından yapılmakta olan bir kısım görevler üretici organizasyonlarına devredilecektir.

Doğal kaynak kullanımında havza bazında katılımcı proje planlaması ve yönetimi benimsenecektir. Doğal kaynakların sürdürülebilir biçimde kullanılması, gen kaynakların korunması ve saklanması sisteminin kurulması sağlanacaktır.

Tarımsal politikalar doğrultusunda, dengeli ve çevreyle uyumlu tarımsal kalkınmanın sağlanmasına yönelik olarak tarımsal altyapı yatırımlarının her aşamasında, yatırımdan faydalananların her türlü katılımı sağlanacak, mevcut altyapının etkin kullanımı ve yeni yatırımların gerçekleştirilmesinde kaynakların rasyonel kullanımı temin edilecektir.

Detaylı toprak etütlerinin ve toprak haritalarının yapılması ile toprakların kullanım ve korunmasına ilişkin bir Kanunun çıkarılması, kadastro çalışmalarının tamamlanması ve toprak veri tabanının oluşturulması sağlanarak Arazi Kullanım Planı hazırlanacaktır.

23

Bölünemeyecek en küçük parsel anlamında optimum işletme büyüklükleri bölgelere göre tespit edilecek, belirlenecek ekonomik işletme büyüklüklerine bağlı özendirici tedbirler geliştirilecektir.

Hayvansal ürünler üretimi geliştirilecek, toplumun hayvansal protein bakımından dengeli ve yeterli beslenebilmesini sağlamak amacıyla hayvan ıslahı, hayvan hastalık ve zararlılarıyla mücadele ile kaliteli kesif yem ve yem bitkileri üretiminin artırılmasına, meraların ıslahına ve yayım hizmetlerine ağırlık verilecektir.

Su ürünlerinde sürdürülebilir üretimin artırılması amacıyla; doğal kaynakların rasyonel kullanımı sağlanacak, yetiştiricilik ve açık deniz balıkçılığı geliştirilecek, araştırma ve geliştirme faaliyetlerine önem verilecek ve kamuda etkin kurumsal bir yapının oluşturulması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.

Ormanlar; toplumun ormancılık sektörü ürün ve hizmetlerine olan gereksinimlerini, sürdürülebilir ormancılık, biyolojik çeşitlilik ile yaban hayatını koruma ve çok yönlü yararlanma ilkeleri doğrultusunda ekonomik, sosyal, çevresel ve ergonomik kriterler çerçevesinde yönetilecek, işletilecek ve korunacaktır.

Türkiye’de ormansızlaşma, çölleşme, toprak erozyonu, sel, heyelan ve çığ gibi afetleri önlemek amacıyla; ağaçlandırma, erozyon kontrolü, mera ıslahı ve sosyal ormancılık faaliyetleri geliştirilecek, gerçek ve tüzel kişilerin orman yetiştirme etkinlikleri desteklenecektir.

c) Hukuki ve Kurumsal Düzenlemeler Tarım sektörü ile ilgili konuları bir bütünlük içinde ele alan Çerçeve Tarım Kanunu

çıkarılacaktır. Ziraat Odalarının etkin olarak faaliyetlerini sürdürmeleri ve geliştirilmeleri yönünde düzenlemeler yapılacaktır.

Kamudan bağımsız bir yapıda üreticilere üretimden pazarlamaya kadar olan safhalarda hizmet vermek üzere kar amacı gütmeyen organizasyonlar oluşturmaya yönelik Üretici Birliklerine ilişkin bir kanun tasarısı hazırlanmış olup, Başbakanlığa sunulmuştur. Örgütlü çiftçi kesiminin desteklenmesi ve bu yönde teşvik önlemlerinin uygulamaya geçirilmesi sağlanacaktır. Söz konusu örgütlerde denetimin özerkleştirilmesi yönünde düzenlemeler yapılacaktır.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile tarımsal nitelikli Kamu İktisadi Teşebbüsleri yeniden yapılandırılacaktır.

Tarımsal Ürün Sigortaları Kanununun ve buna ilişkin eylem planının hazırlanmasına ilişkin çalışmalar tamamlanacaktır.

2.3. TARIMSAL KALKINMANIN GEREKLİLİKLERİ

Tarım sektörü ekonomik, sosyal, politik ve teknik yönleriyle diğer sektörlerden farklı özellikleri olan ve vazgeçilmez öneme sahip bir sektördür.

Tarım ürünlerinin temel ihtiyaç maddeleri oluşu, bu ürünlere stratejik bir önem

kazandırmıştır. Bütün ülkeler tarımsal ürünlerde; özellikle, tahıl, şeker, süt, et ve bitkisel yağ gibi temel tarımsal ürünlerde kendi kendine yeterli olma çabası içerisinde olup tarım politikalarını bu hedef doğrultusunda yönlendirmektedirler.

Türkiye’de tarım sektörü 1999 yılı itibariyle GSYİH içindeki payı %15 olmasına

karşılık, tarımsal sivil istihdam içindeki payı %45,1’dir. Görülmektedir ki nüfusun önemli kısmı geçimini tarım sektöründen sağlamaktadır. Bununla birlikte, tarım sektöründe istihdam

24

edilenlerin gelirleri diğer sektörlere göre daha düşüktür. Bunun sonucu ortaya çıkan kır kent farklılığı, köyden kente yoğun göçe sebep olmuştur.

Ayrıca tarım, sanayiye hammadde sağlama yanında, sanayinin pazarı olması bakımından da büyük önem taşımaktadır. Büyüyen bir tarım sektörü, istihdamın artmasına ve ekonominin gelişmesine önemli katkılarda bulunacaktır. Bununla birlikte Kahramanmaraş ilinde özellikle doğal kaynakların korunması ve çevresel açıdan sürdürülebilirlik, üretimde kalitenin arttırılması konularına özel önem verilmiştir. 2.4. MEVCUT PLAN VE PROGRAMLAR 2.4.1. Türkiye Hayvancılık Stratejisi Raporu

Bu rapor, hayvancılık sektörünün gelişmesiyle ilgili temel amaçları, sorunların boyutlarını ve planlama çatısını içeren ve 2005 yılına kadar uzanan bir stratejiyi sunmaktadır. Strateji seçenekleri olarak belirlenen temel seçenekler ise; üretim bazını ve hayvansal verimliliği geliştirmek, gerçek ürün fiyatını ve ithalatı artırmak şeklindedir.

2.4.2. Ulusal Ormancılık Programı

Ormancılık sektöründe üstlenilmiş olan uluslararası ve bölgesel sorumlulukların yerine getirilmesini ve takibini kapsayan Ulusal Ormancılık Programı çalışmaları devam etmektedir. 2.4.3. Diğer Projeler

Aşağıda bahsi geçen projeler Kahramanmaraş ilini kapsayacak şekilde Türkiye genelinde yürütülen projeler olup, ayrıca Kahramanmaraş ilinde çeşitli kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülmekte olan tarımsal projelere ait bilgiler de, 8’inci bölümde ele alınmıştır. 2.4.3.1. Çayır Mera Yem Bitkileri ve Hayvancılığı Geliştirme Projesi

1991 yılında Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesindeki 18 ilde başlatılan proje, 1996 yılında ülke geneli için düşünülerek 81 ilde uygulanır hale getirilmiştir. Proje faaliyetlerinin devam ettirilmesi, ülkemiz hayvancılığının geliştirilmesi için, gerekli olan kaba yem üretiminin artırılmasına önemli katkı sağlayacağı kanaatiyle proje 2001 yılından itibaren 5 yıl süreyle 2006 yılına kadar uzatılması kararı alınmıştır. Ayrıca meralar üzerindeki baskıyı azaltmak için silaj yapımı ve ıslah programları ile kültür ırkı hayvancılığı teşvik edilmektedir.

2.4.3.2. Hayvancılığın Desteklenmesi İle İlgili Bakanlar Kurulu Kararı Gereğince Uygulanan Projeler

Hayvancılığın geliştirilmesine yönelik olarak 10.05.2000 tarih ve 24.045 sayılı Resmi Gazete’de 2000/467 sayı ile “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararı” ve “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararı Uygulama Esasları Tebliği” (Tebliğ No: 2000/22) yayımlanmıştır.

2000/467 sayılı Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı ile hayvancılığa verilmiş olan teşvikler aşağıda belirtilmektedir.

25

2.4.3.2.1. Yem Bitkileri Desteği a.Tek yıllık yem bitkileri için gerekli olan girdi, tarımsal alet ve ekipmanların masrafların %20’si kadar, b.Çok yıllık yem bitkileri için gerekli olan girdi, tarımsal alet ve ekipmanların masrafının %30’u kadar destekleme ödemesi yapılmaktadır. 2.4.3.2.2. Suni Tohumlama Desteği

Suni tohumlama bedelinin kalkınmada öncelikli illerle soy kütüğüne kayıtlı işletmelerde %50’si, diğer iller ve işletmelerde ise %25’i suni tohumlama primi olarak ödenecektir. Bu destekleme 5 yıl sürecek olup, bu süre içinde suni tohumlamadan faydalanan inek sayısı en fazla 10 milyon baş olacaktır. 2.4.3.2.3. Damızlık Teşviki

Yurt içinde çiftçi veya TİGEM tarafından yetiştirilen veya Bakanlıkça ya da Bakanlık tarafından yetki verilmiş kuruluşlarca damızlık sertifikası veya sertifika verilmiş damızlık gebe düveleri alanlara, damızlık belgesi veya pedigriye sahip süt sığırları için her yıl ırk bazında hayvan fiyatının %30’u, saf ırk sertifikasına sahip kültür ırkı için bu fiyatın %15’i ödenir. 2.4.3.3. Mera Islahı ve Amenajman Projesi

Bu projelerle birlikte illerde mera kanunu gereğince tespit ve tahdit işlemleri devam etmekte olup, meraların ıslah edilmesi amaçlanmıştır. Projelerin bedelinin tamamı mera gelir gider hesaplarından karşılanarak, ilde 2.958 da alanda ıslah çalışması yapılmıştır. Mayıs 2006 tarihi itibarıyla ilçeler de dahil olmak üzere, tespit edilen toplam mera alanı 1.748.040 da’dır. 2.4.3.4. Ön Soy Kütüğü Projesi

Bu proje ile tüm sığırların (suni tohumlama yapılanlar dahil) kayıt altına alınması hedeflenmiştir. Bu kapsamda 2000-2003 yılları arasında 1.973 işletmede toplam 2.957 inekte kayıt altına alma işlemleri tamamlanmış olup çalışmalar devam etmektedir.

26

BÖLÜM 3. İLİN ÖZELLİKLERİ 3.1. BİYOFİZİKSEL ÖZELLİKLER 3.1.1. İlin Konumu

Kahramanmaraş İli 37o11' ve 38o36' kuzey enlemleri ile 36o15' ve 37o42' doğu boylamları arasında yer almaktadır (Tablo 1). 14.327 km2

Sıra No

’lik yüzölçümü ile Türkiye’nin 13. büyük vilayeti konumundadır ve ülke topraklarının %1.8’ini kaplamaktadır. Topraklarının büyük bir kısmı Akdeniz Bölgesi’nde yer almasına rağmen Kuzey ve Kuzey Doğuda bazı kesimler Doğu Anadolu bölgesi, çok az bir kesimi de, Güney Doğu Anadolu bölgesi sınırları içine girer. İlin kuzeyinde Kayseri, Sivas ve Malatya, Doğusunda Malatya ve Adıyaman, Güneyinde Gaziantep, Osmaniye Batısında Adana ve Kayseri ili il toprakları yer alır. K. Maraş’ın arazi yüksekliği 350 m’den başlar, 3000 m’ye kadar devam eder. Bu sebeple yükseltisi 750 m’ye kadar olan yerlerde Akdeniz iklimi, daha yüksek alanlarda ise karasal iklim hakimdir. Bununla beraber iklim ve toprak özellikleri Akdeniz Bölgesi ile Doğu Anadolu, G.Doğu Anadolu, hatta İç Anadolu bölgesi arasında geçiş alanı üzerindedir.

K. Maraş toprakları eski göç yolları üzerinde bulunduğu için, yontma taş devrinde bile

yerleşim alanı olmuştur. Daha sonraki zamanlarda kervan yollarının buradan geçmesi, farklı kültür ve uygarlıkların birlikte yaşamalarına sebep olmuştur. Günümüzde birbirine muhtaç sanayileşmiş Avrupa’yı, gelişmekte olan petrol bakımından zengin Orta Doğu Ülkelerine bağlayan, en yakın karayolu K. Maraş’tan geçmektedir.

K. Maraş ili coğrafi konumu, verimli tarım arazileri, Güneydoğu Anadolu-Akdeniz ve

İç Anadolu arasında geçit bölgesi olması ve doğal güzelliği sayesinde tarihin ilk çağlarından itibaren önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Tablo 1. Kahramanmaraş İlinin Koordinatları.

Nokta Adı Gauss Koordinatları Coğrafi Koordinatlar

Sağa Değer (m)

Yukarı Değer (m)

Enlem (Der, Dak, San)

Boylam (Der, Dak, San)

1 Kuzey Sınırı 321 875 4 273 125 380 36 35’ 17” 0 57’ 18” 2 Güney Sınırı 306 000 4 122 750 370 36 13’ 50” 0 48’ 48” 3 Doğu Sınırı 386 875 4 230 125 380 37 12’ 41” 0 42’ 28” 4 Batı Sınırı 254 375 4 162 625 370 36 34’ 38” 0 13’ 07”

Not: Değerler 1/ 250.000 ölçekli haritadan okunmuştur. 3.1.2. Agro Ekolojik Alt Bölgeler

Agro ekolojik bölgelendirme, arazinin çevresel özellikleri, potansiyel verim ve arazi uygunluğu benzer olan özelliklere sahip alt alanlara bölünmesini ifade eder.

Tablo 2. Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgeleri.

I. ALT BÖLGE II. ALT BÖLGE III. ALT BÖLGE IV. ALT BÖLGE 1. Merkez

1. Afşin

1. Andırın

1. Çağlayancerit 2. Pazarcık

2. Elbistan 2. Göksun 2. Ekinözü

3. Türkoğlu 3. Nurhak

27

Bir agro ekolojik bölge iklim, arazi formu, toprak yapısı ve/veya arazi örtüsüne göre belirlenir. Bu kapsamda Kahramanmaraş İli 4 agro ekolojik bölgeye ayrılmış ve haritalandırılmıştır (Bkz. EK 1). Tablo 2’de Kahramanmaraş ilini oluşturan alt bölgeler gösterilmektedir.

Tablo 3. Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgeleriyle İlgili Bazı Veriler.

Alt Bölgeler Alan (ha) Oranı (%) Ortalama Sıcaklık (o Yıllık Yağış (mm)

C) Şubat Temmuz

I Merkez

517.200 36,09 3,8 28,3 857,5 Pazarcık Türkoğlu

II Afşin 371.400 25,92 2,4 25,6 287,4 Elbistan

III Andırın 309.700 21,62 0,6 22,8 618,4 Göksun

IV Çağlayancerit

234.400 16,37 2,4 25,6 287,4 Ekinözü Nurhak

TOPLAM 1.432.700 100 - - - Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, Meteoroloji Müdürlüğü, 2003

Kahramanmaraş İli Merkez İlçeyle beraber 10 ilçeye sahip olup hem polikültür hem de

monokültür tarım yapılan alanlar mevcuttur. İlçelerimiz arasında gerek tarım gerekse sanayi ve turizm sektörlerinin gelişmişlik düzeyleri büyük farklılıklar göstermektedir. Tablo 3’te agro ekolojik alt bölgelerle ilgili bazı bilgiler verilmiştir. 3.1.3. İlin Topografyası 3.1.3.1. Dağlar Tablo 4. Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgelere Göre Dağları.

ALT BÖLGELER İLÇE ADLARI DAĞIN İSMİ

BULUNDUĞU İLÇE YA DA İLÇELERİN

ADLARI YÜKSEKLİK (m) ÖZELLİKLERİ

I. Alt Bölge Merkez

Ahır Dağı Engizek Dağı Kar Dağı

Merkez-Çağlayancerit Merkez Merkez-Elbistan

2.301 2.814 2.562

Yayla özelliği Yayla özelliği Yayla özelliği

Pazarcık Gani Dağı Pazarcık 1.239 - Türkoğlu - - - -

II. Alt Bölge

Afşin Binboğa Dağı Göksun-Afşin 2.957 Yayla özelliği

Elbistan Nurhak Dağı Kar Dağı Kızıl Dağı

Elbistan Merkez-Elbistan Elbistan

3.081 2.562 1.770

- Yayla özelliği

-

III. Alt Bölge

Andırın - - - -

Göksun

Binboğa Dağı Kaman Dağı Berit Dağı Dilek Dağı Armut Dağı

Göksun-Afşin Göksun Göksun Göksun Göksun

2.957 2.352 3.027 2.230 2.410

Yayla özelliği -

Madence zengin - -

IV. Alt Bölge Çağlayancerit Ahır Dağı

Öküz Dağı Merkez-Çağlayancerit Çağlayancerit

2.301 1.808

Yayla özelliği -

Ekinözü - - - - Nurhak - - - -

Kaynak: Anonim, 2001.

28

Kahramanmaraş il toprakları yükseltileri 3.000 m’ye varan ve genellikle Güney Doğu Torosların uzantıları olan dağlarla, bunların arasında kalan çöküntü ovalardan oluşmaktadır. Dağlar il alanının %59.7’sini kaplamakta olup, genellikle Güney Doğu Torosların uzantısı olan bu dağların listesi ve özellikleri alt bölgeler bazında Tablo 4’te verilmiştir. 3.1.3.2. Vadiler İlde kayda değer iki adet vadi vardır. Bunlar Ceyhan ırmağı boyunca uzanan Ceyhan Vadisi ve Aksu ırmağı boyunca uzanan Aksu Vadisidir. Ayrıca Fırnız akarsuyunun üst tarafında, Çukurhisar-Kaynar-Kumarlı köylerine doğru uzanan 500 m civarında bir kalyon vadi vardır. 3.1.3.3. Ovalar

Ovalar il alanının %16,3’lük bir bölümünü kaplamaktadır. Daha çok Ceyhan ırmağı vadisi boyunca sıralanan bu ovaların başlıcaları Afşin-Elbistan ve Kahramanmaraş ovalarıdır. Tablo 5’te Kahramanmaraş ilinin agro ekolojik alt bölgelerindeki ovaları ve özellikleri verilmiştir. Tablo 5. Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgelere Göre Ovaları.

ALT

BÖ

LGEL

ER

İLÇ

E A

DLA

RI

OV

AN

IN A

DI

BUL

UN

DU

ĞU

İL

ÇE

AD

I

İL

YÜ

ZÖL

ÇÜ

MÜ

NE

OR

AN

I (%

)

YÜ

ZÖL

ÇÜ

MÜ

(k

m2

OR

TAL

AM

A

YÜ

KSE

KLİ

Ğİ (

m)

)

ÖZE

LLİK

LER

İ

I. Alt Bölge

Merkez Merkez Ovası Merkez 0,85 121,94 511,00 Mineral

Pazarcık Narlı Ovası (Mizmilli dahil) Pazarcık 1,93 275,96 645,00 Mineral+

Organik

Türkoğlu Sağlık (Gavur) Ovası Merkez-Türkoğlu 2,54 364,38 481,00 Mineral+

Organik II. Alt Bölge

Afşin Afşin-Elbistan Ovaları Afşin-Elbistan 6,99 1.001,32 1.282,00 Mineral Elbistan

III. Alt Bölge

Andırın Mineral Ovası Andırın 0,31 43,85 210,00 Mineral Göksun Göksun Ovası Göksun 0,66 95,17 1.355,00 Mineral

IV. Alt Bölge

Çağlayancerit İnekli Ovası Pazarcık-Çağlayancerit 0,14 19,93 880,00 Mineral+

Organik Ekinözü - - - - - - Nurhak - - - - - -

Kaynak: Anonim, 2001. 3.1.3.4. Platolar

Güney Doğu Torosların kuzeye açılan kollarından olan ve Afşin’i batıdan kuşatan Binboğa dağları doğuya doğru platolara dönüşür. Yükseltisi 1.500-2.000 m arasında değişen bu platolar kalkerli yapıları sebebiyle ot bakımından çok zengindir. Ayrıca Elbistan Ovasını kuzeyden ve doğudan sınırlayan dağların yüksek kesimleriyle ova arasında ve ilin güney kesimlerinde de platolar yer almaktadır. İl alanının %24’ünü kaplayan platolar daha çok kuzey ilçelerde toplanmıştır.

29

3.1.3.5. Yaylalar

İlde mevcut olan yaylalar hem hayvancılık hem de turistik amaçlı kullanmaktadır. Bunlardan Başkonuş, Yavşan, Kazma, Kozludere ve Bertiz yaylaları turistik amaçlı, Karagöl, Yedikuyu, Çalıbalma, Üçkaya, Çevirme, Binboğa, Gonan, Yenicekale, Kazma, Kozludere ve Bertiz yaylaları ise hayvancılık amaçlı kullanılan yaylaların başlıcalarıdır. 3.1.3.6. Akarsular

Kahramanmaraş ilinin en önemli ve en büyük akarsularından biri olan Ceyhan nehrinin il sınırları içindeki uzunluğu 220 km olup Elbistan ilçesinden doğmaktadır. Ceyhan nehri, Söğütlü çayını Hurman suyuna katarak ilerler, sonra Göksun çayını, Aksu çayını, Körsulu çayını alır ve il topraklarını sulayarak Adana ilinden Akdeniz’e dökülür. Tablo 6’da ilin akarsuları alt bölgelere göre verilmiştir. Tablo 6. Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgelere Göre Akarsuları.

AL

T B

ÖL

GE

LE

R

İLÇ

E A

DL

AR

I

AK

AR

SUY

UN

A

DI

TO

PLA

M

UZ

UN

LU

ĞU

(km

) İL

SIN

IRI İ

ÇİN

DE

Kİ

UZ

UN

LU

ĞU

(km

) T

OPL

AM

U

ZU

NL

UĞ

A O

RA

NI

DE

BİS

İ (m

3

İL S

INIR

I İÇ

ER

İSİN

DE

Kİ

BA

ŞLA

NG

IÇ V

E

BİT

İŞ N

OK

TA

LA

RI

/s)

KO

LU

OL

DU

ĞU

A

KA

RSU

I.Alt Bölge Merkez

Bertiz Çayı Erkenez Çayı Fırnız Deresi Kısık Deresi Tekir Deresi Zeytin Suyu Çemrengeç Suyu Deliçay

24 32 45 19 20 29 25 30

24 32 45 19 20 29 25 30

100 100 100 100 100 100 100 100

2,297 1,715 4,500 3,676 4,580 1,880 2,066

Ağabeyli-Ceyhan Küçüknacar-Aksu Kumarlı-Güredin Beşenli-Aksu Tekir-Güredin Süleymanlı-Güredin Baluşağı-Zeytinsuyu Dönüklü

Ceyhan Nehri Aksu Çayı Güredin Çayı Aksu Çayı Güredin Çayı Güredin Çayı Zeytinsuyu

Türkoğlu Orçan Çayı 15 15 100 Önsen Hopuru Pazarcık - - - - - - -

II.Alt Bölge

Afşin - - - - - - -

Elbistan

Ceyhan Nehri Hurman Çayı Söğütlü Çayı Sarsap Çayı

318 55 88 35

200 55 88 35

63 100 100 100

82,895 10,300 3,893 0,274

Elbistan-Sır barajı Söğütdere-Ceyhan Tapkırankale-Ceyhan Ovacık-Ceyhan

Anakol Ceyhan Nehri Ceyhan Nehri Ceyhan Nehri

III.Alt Bölge

Andırın Andırın Suyu Körsulu Çayı Keşiş Suyu

33 63 28

33 63 28

100 100 100

3,260 4,650 3,274

Ceyhan Nehri Geben-Ceyhan Sarıseki-Ceyhan

Ceyhan Nehri Ceyhan Nehri Ceyhan Nehri

Göksun Göksun Çayı Terbüzek Çayı Kömür Çayı

73 18 20

73 18 20

100 100 100

12,282 Göksun-Ceyhan Mehmetbey Kavşut

Ceyhan Nehri

IV. Alt Bölge

Ç. Cerit Aksu Çayı 115 115 100 31,408 Ç.Cerit-Ceyhan Ceyhan Nehri Ekinözü Nergile Deresi 22 22 100 2,380 Derbent-Ceyhan Ceyhan Nehri

Nurhak Göksu Çayı Tatlar Çayı

150 20

30 20

20 100

10,900 Umutlu-Düzbağ Tatlar

Fırat Nehri

Kaynak: Anonim, 2001. 3.1.3.7. Göller Kahramanmaraş ilinde Kumaşır gölü ile Ahır (Kara göl, Küçük göl) ve Nur dağı üzerindeki küçük krater gölleri dışında doğal göl bulunmamaktadır. Türkoğlu ilçesi içinde yer

30

alan Gavur gölü DSİ tarafından kurutulmuş ve 52.000 da alan tarıma açılmıştır.Ancak tahliye kanalı, aksu çayına yeterli kod farkı sağlanmadan bağlandığından, kış ve bahar aylarında kurutulan sahaların büyük bölümü su altında kalmaktadır. Tablo 7’de ilde bulunan göller verilmiştir. Tablo 7. Kahramanmaraş İlinin Agro Ekolojik Alt Bölgelere Göre Gölleri.

Alt Bölgeler

İlçe Adları

Gölün Adı

Yüzölçümü (km2

İl İçinde Kalan

Kısmının Yüzölçümü

(km

) 2

En Derin Noktası

(m) )

Denizden Yüksekliği

(m) Özellikleri

I.Alt Bölge

Merkez Kumaşır Gölü 0,09 0,09 4 448 Sadece sulama için

kullanılmaktadır.

Türkoğlu Gavur Gölü 0,76 0,76 - 480

Balıkçılık potansiyeli var,sığ göl olup,göçmen kuşların konaklama yeri ve mevsimlik oluşum özelliğindedir

II. Alt Bölge Elbistan Izgın

Gölü 0,01 0,01 - - -

Kaynak: Anonim, 2001. 3.1.4. İklim

Kahramanmaraş Doğu Akdeniz Bölgesinde yer almakla birlikte konum itibari ile bir çok bölgenin geçiş yerindedir. Bu bölgeler Güney Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgeleridir. Bu sebeple ikliminde de değişik iklim karakteristikleri hakimdir. Genelde Akdeniz iklim özelliklerine sahipken, Göksun, Afsin, Elbistan gibi ilçelerimiz Doğu Anadolu iklim özelliklerine, K. Maraş Merkez ve yakın çevreleri hem Akdeniz hem de G.Doğu Anadolu bölgesinin iklim özelliklerine sahiptir. Bu sebeple yazları sıcak ve kurak kışları ise ılıman ve yağışlı özellik gösterir. Uzun yıllar aylık sıcaklık ortalaması 16,1oC’dir. Yağış toplamı 766,5 mm, minimum sıcaklık değeri 6,2oC, maksimum sıcaklık değeri ise 28,5o

AYLAR

C’dir. Bu veriler bölgemizin 21 yıllık ortalama değerleridir. Bu verilerin bazıları Tablo 8 ve 9’da gösterilmiştir. Tablo 8. Kahramanmaraş İli İklim Verileri I.

2003 YILI ORTALAMA SICAKLIK

(C)

UZUN YILLAR ORTALAMA SICAKLIK

( C )

2003 YILI MAXİMUM SICAKLIK

( C )

UZUN YILLAR ORTALAMA MAXİMUM SICAKLIK

( % )

2003 YILI MİNİMUM SICAKLIK

( C )

UZUN YILLAR ORTALAMA MİNİMUM SICAKLIK

( C ) OCAK 7,1 1,6 16,0 14,1 -0,3 -3,4 ŞUBAT 3,8 4,8 13,0 16,6 -4,4 -3,7 MART 8,0 9,3 19,2 22,5 -4,0 -0,9 NİSAN 15,0 13,5 27,0 28,4 5,2 4,6 MAYIS 14,1 19,7 34,0 33,2 11,0 7,7 HAZİRAN 25,6 25,4 37,0 37,1 14,0 13,7 TEMMUZ 28,3 28,6 41,4 40,0 19,6 18,8 AĞUSTOS 29,4 28,1 41,8 39,9 20,2 17,5 EYLÜL 24,3 23,7 39,8 37,3 12,8 13,3 EKİM 20,3 18,6 34,6 32,4 10,6 7,5 KASIM 11,7 12,5 26,2 23,6 1,8 1,2 ARALIK 6,8 7,8 16,0 16,4 -1,6 -2,0 ORT./TOPL. 16,2 16,1 28,8 28,5 7,1 6,2 Kaynak: Meteoroloji İl Müdürlüğü, 2003.

31

Tablo 9. Kahramanmaraş İli İklim Verileri II.

AYLAR

2003 YILI ORTALAMA NİSBİ NEM

( %)

UZUN YILLAR

ORTALAMA NİSBİ NEM

( % )

2003 YILI TOPLAM

YAĞIŞ ( mm )

UZUN YILLAR TOPLAM

YAĞIŞ ( mm )

2003 YILI ORTALAMA

RÜZGAR ( m/sec )

UZUN YILLAR ORTALAMA

RÜZGAR ( m/sec)

OCAK 74,2 69,3 120,0 121,0 0,6 1,1 ŞUBAT 74,1 64,6 213,8 110,0 0,8 1,4 MART 63,6 60,7 145,8 100,9 1,1 1,7 NİSAN 60,0 58,5 88,7 74,0 1,4 1,9 MAYIS 51,9 54,8 30,4 45,9 1,2 2,1 HAZİRAN 54,0 50,6 1,6 6,5 2,1 3,1 TEMMUZ 58,2 51,9 - 1,3 2,8 3,4 AĞUSTOS 56,6 52,5 - 0,7 2,1 3,0 EYLÜL 54,7 50,5 22,4 7,5 2,1 2,3 EKİM 63,2 55,9 39,2 58,1 1,2 1,2 KASIM 70,4 66,1 40,9 99,0 0,5 0,9 ARALIK 75,0 72,6 154,7 141,6 0,5 0,9 ORT./TOPL. 63,0 58,7 857,5 766,5 1,3 1,9 Kaynak: Meteoroloji İl Müdürlüğü, 2003.

Grafik 1, 2 ve 3’te Kahramanmaraş iline ait 2003 yılı ortalama yağış miktarı, sıcaklık değerleri ve nispi nem oranları ile 21 yıllık ortalama yağış miktarları, sıcaklık değerleri ve nispi nem oranları, aylar üzerinden karşılaştırılarak verilmiştir. Grafik 1. Kahramanmaraş İli 2003 Yılı Ortalama Yağış Miktarı İle 21 Yıllık (1980-2000) Ortalama Yağış Miktarlarının Aylar Üzerinden Karşılaştırılması.

0

50

100

150

200

250

OCAK

ŞUBATMART

NİSAN

MAYIS

HAZİRAN

TEMMUZ

AĞUSTOS

EYLÜLEKİM

KASIM

ARALIK

mm

2003 Yılı Ort. Yağış (mm) 21 Yıllık Ort. Yağış (mm)

Kaynak: Meteoroloji İl Müdürlüğü.

32

Grafik 2. Kahramanmaraş İli 2003 Yılı Ortalama Sıcaklık Miktarı İle 21 Yıllık (1980-2000) Ortalama Sıcaklık Miktarlarının Aylar Üzerinden Karşılaştırılması.

05

101520253035

OCAK

ŞUBATMART

NİSAN

MAYIS

HAZİRAN

TEMMUZ

AĞUSTOS

EYLÜLEKİM

KASIM

ARALIK

o C

2003 Yılı Ort. Sıcaklık (C) 21 Yıllık Ort. Sıcalık (C) Kaynak: Meteoroloji İl Müdürlüğü. Grafik 3. Kahramanmaraş İli 2003 Yılı Ortalama Nispi Nem Oranı İle 21 Yıllık (1980-2000) Ortalama Nispi Nem Oranlarının Aylar Üzerinden Karşılaştırılması.

40

50

60

70

80

90

OCAK

ŞUBAT

MART

NİSAN

MAYIS

HAZİRAN

TEMMUZ

AĞUSTOS

EYLÜLEKİM

KASIM

ARALIK

%

2003 Yılı Ort. Nispi Nem (%) 21 Yıllık Ort. Nispi Nem (%) Kaynak: Meteoroloji İl Müdürlüğü. 3.1.4.1. Rüzgar

İlin hakim rüzgar yönü yaz aylarında WNW (Batı-Kuzey-Batı) kış aylarında ise genelde sakin olmak üzere N (Kuzey)’dir. Ortalama rüzgar hızı (son 21 yıl için ) 1,9 m/sn’dir. Fırtınalı günler çok olmamakta fakat kuvvetli rüzgarlar yaz aylarında vuku bulmaktadır. Rüzgarın hiç şüphesiz hava kirliliğini taşıyıcı ve dağıtıcı özelliği vardır. Bu sebeple ilde kurulacak sanayi tesislerinin yer seçiminde hakim rüzgar yönü dikkate alınmalıdır.

33

3.1.4.2. Basınç

İlin yıllık ortalama basıncı genelde 947.0 mb olmaktadır. Bu değer son 10 yıl için bu civarda ölçülmüştür. İlde basınç değerleri özellikle yaz aylarında düşüş eğilimi göstermekte, kış aylarında ise yüksek değerlere çıkmaktadır. Bu bölgemizin yaz aylarında Basra Alçak Basınç Merkezinin etkisine girmekte olmasından kaynaklanmaktadır. 3.1.4.3. Sis ve Nem

İlin sisli ayları Aralık, Ocak ve Şubat aylarıdır. Son 10 yıl içindeki sisli gün sayısı 82’dir. İlin yıllık ortalama nem oranı % 55-60 arasında değişmektedir. Nem oranının en fazla olduğu ay Aralık, en düşük olduğu ay ise Haziran ve Temmuz aylarıdır.

3.1.4.4. Sıcaklık

Uzun yıllar ortalamasına göre ilin en soğuk ayı Şubat, en sıcak ayı ise Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Buna göre en düşük sıcaklık değeri -3,7 oC’dir. En yüksek sıcaklık değerleri ise sırasıyla 40,0 ve 39,9 oC’dir. Ortalama sıcaklık değeri de en düşük Ocak ayında 1,6 oC, en yüksek Temmuz ayında 28,6 o

3.1.4.5. Buharlaşma

C’dir. İlin deniz seviyesinden yüksekliği 572 m’dir.

İlin son 10 yıllık buharlaşma oranı 6,4 mm’dir. Genelde yaz aylarında oran

yükselmektedir. 3.1.4.6. Yağış

İlde yağışlar genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında vuku bulmaktadır. Kış aylarında ise bu yağışlar yağmur ve çok az da olsa karla karışık yağmur ve kar şeklinde olmaktadır. Yıllık toplam yağış uzun yıllar ortalamasına göre 766,5 mm’dir. Yağışın dağılımı kış aylarında yüksek, bahar aylarında normal, yaz aylarında ise azdır. 3.1.4.7. Sel

İlde son 10 yıl içerisinde sel felaketi yaşanmamıştır. 3.1.4.8. Kar ve Don

İlde karlı gün sayısı oldukça azdır. Son 10 yıl içerisinde karlı gün sayısı 21 olarak tespit edilmiştir. Özellikle 1992 ve 1993 yıllarında yoğun kar yağışı olmuştur. İlde don olayı Kasım ayında başlamakta ve Nisan ayının ilk haftasında sona ermektedir. Özellikle Ocak, Şubat, Mart ve Aralık ayında yoğunluğu artmaktadır. Son 20 yıl içinde en fazla don olayı 1989 yılında görülmüş, 74 gün boyunca don devam etmiştir. Özellikle son 10 yıl içinde don olaylarında düşüş gözlemlenmiştir. Bunun en önemli sebeplerinden birisi, ilde yapımı tamamlanan ve hizmete açılan barajlardır. 3.1.4.9. Kuraklık

İlde Temmuz ve Ağustos ayları genellikle kurak geçmektedir.

34

3.1.5. Bitki Örtüsü Kahramanmaraş ili coğrafi olarak çok dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Bu dağların bitki örtüsünü çoğunlukla orman teşkil etmektedir. Aynı zamanda bitki örtüsü bölgeden bölgeye farklılık gösteren bir yapıya sahiptir. Yöre ormanlarında kızıl çam, kara çam, sedir, ardıç, köknar, gürgen, kayın vb ağaç türleri bulunmaktadır. İlin Güney ve güney Batı kısımları Doğu Akdeniz Bölgesinde olduğu için bitki örtüsü maki topluluğu biçimindedir. Son zamanlarda yapılan çalışmalardan dolayı maki topluluğunun yerine dikilen ormanlar bu bitki örtüsünü yer yer daraltmıştır. 3.1.6. İl Arazi Varlığı ve Niteliklerine Göre Dağılımı

İlde otlak ve ormanlar geniş yer kaplamakla birlikte, ekonomik yönden en önemli kullanım şekilleri, sulu tarım, sebzecilik ve meyveciliktir. Yüksek arazilerde otlatma önemlidir ve hayvan yetiştiriciliği, kuru tarımla birlikte başta gelen tarım şeklidir. Sulu tarım daha çok K.Maraş, Göksun, Afşin, Elbistan gibi alüviyal toprağa sahip yerlerde yaygındır. Kahramanmaraş ilinin toplam yüzölçümü 1.432.700 ha olup, orman arazisi olarak nitelendirilen 316.687 hektarlık alan yüzölçümün % 22’sidir. Kereste ve diğer orman ürünleri üretimine elverişli ağaçların sık ve seyrek bulunduğu alanlardır. Kereste üretimine elverişli olmayan, ancak yakacak olarak değerlendirilebilen bodur ağaç ve çalılılardan ibaret olan ve fundalık olarak nitelendirilen araziler ise 186.694 hektar olup il yüzölçümünün %13’ünü teşkil etmektedir. İl içinde çayır mera alanı 262.017 hektar olup yüzölçümün %18’lik bir kısmını kaplamaktadır. Bu alanlar üzerinde hayvancılık yapılmaktadır. Tablo 10’da Türkiye, Kahramanmaraş ve Kahramanmaraş alt bölgelerinde arazi durumu gösterilmiş ve Grafik 4’te Kahramanmaraş genelinde, Grafik 5’te de alt bölgelere göre dağılım incelenmiştir. Tablo 10. Türkiye, Kahramanmaraş ve Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı.

Alt Bölgeler İlçeler

Tarım Alanı (ha)

Çayır Mera (ha)

Orman ve Fundalık

(ha)

Diğer Araziler

(ha)

Yüzölçümü (ha)

I. Alt Bölge Merkez 91.708 5.141 188.159 8.592 293.600 Pazarcık 71.197 41.000 41.887 716 154.800 Türkoğlu 19.232 5.000 26.212 18.356 68.800

I. Alt Bölge Toplam 182.137 51.141 256.258 27.664 517.200 II. Alt Bölge

Afşin 63.750 15.000 31.458 28.991 138.700 Elbistan 127.577 67.391 245 37.487 232.700

II. Alt Bölge Toplam 191.327 82.391 31.703 66.478 371.400 III. Alt Bölge

Andırın 15.509 7.000 80.805 13.987 117.800 Göksun 47.210 50.733 68.018 25.939 191.900

III. Alt Bölge Toplam 62.719 57.733 148.823 39.926 309.700

IV. Alt Bölge

Çağlayancerit 8.215 24.677 23.566 7.742 64.200 Ekinözü 24.249 20.372 16.010 27.369 88.000 Nurhak 3.384 25.703 27.021 26.092 82.200

IV. Alt Bölge Toplam 35.848 70.752 66.597 61.203 234.400 Kahramanmaraş Geneli 472.031 262.017 503.381 195.271 1.432.700 Türkiye 26.968.000 20.500.000 20.703.000 10.184.700 78.355.700 Kaynak: Kahramanmaraş Tarım İl Müdürlüğü, 2003.

35

Grafik 4. Kahramanmaraş’ta Arazi Varlığının Dağılımı (2003).

33%

18%

35%

14%

Tarım Alanı Çayır Mera Orman ve Fundalık Diğer

Kahramanmaraş’ın toplam yüzölçümü 1.432.700 ha olup, Grafik 4’de görüldüğü gibi,

bunun %35’i orman ve fundalık arazi, %33’ü tarım arazisi, %18’i çayır mera arazisi ve %14’ü diğer araziler olarak dağılım göstermektedir. Türkiye genelinde ise bu durum sırasıyla %26, %34, %26 ve %13 oranında dağılım göstermektedir. Grafik 5. Kahramanmaraş’ta Arazi Varlığının Alt Bölgelere Göre Oransal Dağılımı (%).

0

4

8

12

16

20

I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge IV. Alt Bölge

Tarım Alanı Çayır Mera Orman ve Fundalık Diğer

Kahramanmaraş ili içindeki alt bölgeler incelendiğinde (Grafik 5) orman alanlarının I.

ve III. Alt bölgelerde oransal olarak diğer alanlardan daha fazla olduğu görülmektedir. II. Alt bölgede ise en yüksek oranda tarım arazisi ve en düşük oranda orman arazisi bulunmaktadır. Çayır mera alanlarının diğer bölgelere göre II. ve IV. Alt bölgelerde daha fazla olduğu görülmektedir.

36

3.1.6.1. Arazi Sınıfları

Mutlak tarım arazileri diyebileceğimiz birinci derecede önemli tarım arazileri, orman ve fundalık araziler hariç 1. ve 2. sınıf araziler ile diğer sınıflardaki yeterli sulama arazilerini içine almaktadır. İlde 1. sınıf arazilerin toplamı 247.703 hektarlık yüzölçümü ile %17.24’lük bir alanı kaplamaktadır. İkinci derecede önemli tarım arazileri orman ve fundalık araziler hariç arazi kullanma kabiliyeti 3. sınıf olan araziler ile yetersiz sulama yapılan arazilerdir. Bu grup ilde 61.710 hektarlık yüzölçümü ile %4.30’luk bir alanı kaplamaktadır. Üçüncü derecede önemli tarım arazileri ise l.,2. ve 3. sınıftan başka sınıflarda yer alan tesis edilmiş bağ, bahçe ve özel ürün arazilerini kapsamaktadır. Bu grup araziler 39.773 hektarlık yüzölçümü ile %2.77’lik bir alanı kaplamaktadır. İlçelere göre arazi sınıflarının miktarları Tablo11’de dağılımları ise Grafik 6’da verilmiştir. Tablo 11. İlçelere Göre Arazi Sınıflarının Miktarları.

İlçeler Toprak Sınıfları Toplam I II III IV V VI VII VIII Merkez 16.419 9.654 13.364 25.127 113 18.124 243.310 20.138 346.249 Afşin 26.678 16.658 8.943 7.565 - 12.153 60.302 15.109 147.408 Andırın 7.481 7.651 5.166 3.259 - 3.996 84.933 5.379 117.865 Elbistan 34.866 34.066 24.676 21.126 1.319 19.469 182.427 58.084 376.033 Göksun 9.194 8.606 7.432 10.222 - 11.310 109.516 20.950 177.230 Pazarcık 18.318 20.909 14.103 23.724 528 20.173 106.565 5.459 209.200 Türkoğlu 11.009 5.937 4.783 3.174 83 3.208 33.066 855 62.115 Toplam 123.965 103.481 78.467 94.197 2.043 88.433 820.119 125.395 1.436.100 Not: Çağlayancerit ilçesi Pazarcık ilçesi içinde, Ekinözü ve Nurhak ilçeleri ise Elbistan ilçesi ile beraber gösterilmiştir. Kaynak: KHGM, 2001. Grafik 6. İlçelere Göre Arazi Sınıflarının Dağılımı.

0%10%20%30%40%50%60%70%80%

90%100%

Merkez Afşin Andırın Elbistan Göksun Pazarcık Türkoğlu

I II III IV V VI VII VIII

37

3.2. SOSYO EKONOMİK YAPI 3.2.1. Nüfus Kahramanmaraş nüfus olarak Türkiye’nin onyedinci büyük ilidir. Nüfusun %54’ü şehirde, %46’sı köy ve kasabalarda yaşamaktadır. 2000 yılı rakamlarına göre, Türkiye’nin yıllık nüfus artış hızı ‰18,34 iken Kahramanmaraş ilinin nüfus artış hızı ‰11,98 civarındadır. Nüfus yoğunluğunda en yüksek değer Merkez ilçede 157 kişidir. Tablo 12’de sayım yıllarına göre ülke ve il nüfusu ile yıllık nüfus artış hızları gösterilmiştir. Tablo 12. Sayım Yıllarına Göre Ülke ve İl Nüfusu İle Yıllık Nüfus Artış Hızları.

Sayım Yılı Ülke Nüfusu Yıllık Nüfus Artış Hızı (‰) İl Nüfusu Nüfus Artış

Hızı (‰) 1985 50.664.000 24,88 840.472 26,00 1990 56.473.000 21,71 892.952 12,11 1997 62.866.000 15,08 1.025.241 16,85 2000 67.844.943 18,34 1.008.069 11,98 Kaynak: DİE İlin biri Merkez olmak üzere toplam 10 tane ilçesi, 8 tane bucağı ve 512 tane köyü bulunmaktadır. En fazla köy merkez ilçe sınırları içinde bulunmaktadır. Şehir ve köy nüfusunun alt bölgelere göre dağılımı incelenecek olursa nüfusun %30’u (300.827) Merkez ilçe sınırları içinde (I. Alt Bölgede) yaşamaktadır. III. ve IV. Alt Bölgelerde köy nüfusu şehir nüfusundan daha fazladır. Tablo 13’te Kahramanmaraş iline ait nüfus verileri gösterilmiş ve Grafik 7’de de bu veriler alt bölgelere göre karşılaştırılmıştır. Tablo 13. Kahramanmaraş İlinin Nüfus Verileri.

ALT BÖLGELER İLÇELER

2000 YILI YÜZÖLÇÜMÜ

(km2

NÜFUS YOĞUNLUĞU

(kişi/km) 2) TOPLAM

NÜFUS ŞEHİR

NÜFUSU KÖY

NÜFUSU

I. ALT BÖLGE

MERKEZ 465.370 326.398 139.172 2.936 157 PAZARCIK 72.628 24.374 48.254 1.548 46 TÜRKOĞLU 62.375 11.918 50.457 688 104

TOPLAM 600.373 362.690 237.883 5.129 - II. ALT BÖLGE

AFŞİN 92.718 35.834 56.884 1.387 65 ELBİSTAN 128.267 71.500 56.767 2.327 55

TOPLAM 220.985 107.334 113.651 3.941 - III. ALT BÖLGE

ANDIRIN 41.051 8.311 32.740 1.178 35 GÖKSUN 76.033 30.232 45.801 1.919 39

TOPLAM 117.084 38.543 78.541 3.098 -

IV. ALT BÖLGE

Ç. CERİT 29.580 12.642 16.938 642 35 EKİNÖZÜ 17.102 6.880 10.222 880 39 NURHAK 17.260 8.118 9.142 822 35

TOPLAM 63.942 27.640 36.302 2159 - KAHRAMANMARAŞ 1.002.384 536.007 466.377 14.327 -

TÜRKİYE 67.844.943 44.109.336 23.735.567 774.815 - Kaynak: DİE

38

Grafik 7. Kahramanmaraş İli Alt Bölgelerine Göre 2000 Yılı Şehir ve Köy Nüfuslarının Karşılaştırılması.

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

Toplam Nüfus Şehir Nüfusu Köy Nüfusu

kişi


Kaynak: DİE

Kahramanmaraş ilinde gelecek yıllara göre tahmini nüfus, nüfus projeksiyonu hesaplarında kullanılan Pn=P0.er.t formülünün yardımıyla hesaplanarak Tablo 14’te verilmiştir. Formülde Pn, iki ardıl sayımdan ikincisini, P0

Yıllar

, iki ardıl sayımdan birincisini, r, nüfus artış hızını, t, iki sayım arasında bulunan zaman birimi sayısını ve e, sabit değeri (2.7182818) ifade etmektedir. Tablo 14. 1990 Yılı Nüfusuna Göre Bazı Nüfus Projeksiyonları.

1990 2000 2005 2010 Nüfus (Kişi) 894.264 1.008.069 1.070.289 1.136.349

Kahramanmaraş iline ait 1927-2000 sayım yılları arasındaki nüfus artış hızları Grafik 8’de gösterilmiştir. Grafik 8. Sayım Yılları Arası Nüfus Artış Hızları (‰).

0

10

20

30

40

50

60

1927 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 2000

Sayım Yılları

Nüfus Artış Hızı Kahramanmaraş (‰) Nüfus Artış Hızı Türkiye (‰)

39

İlde iktisaden faal nüfusun 295.769’unu (%49,82) erkek, 297.935’ini (50,18) ise kadın nüfusu oluşturmaktadır. Tablo15’te de görüldüğü üzere, 1990 verilerine göre Kahramanmaraş’ta iktisaden faal nüfusun %71,96’sı (266.219) tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılıkta faaliyet göstermekte ve diğer gruplara göre ilk sırada yer almaktadır. Yine 1990 verileriyle çalışan nüfusun işteki durumlarına göre dağılımına bakıldığında ise, %26,55’inin ücretli, %0,46’sının işveren, %21,91’inin kendi hesabına çalışan, %51,07’sinin ücretsiz aile işçisi olduğu görülmektedir. Tablo 15. Kahramanmaraş’ta İşgücünün İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı (1990).

Sektör Nüfus % Tarım, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık 266.219 71,96 Madencilik ve Taşocağı 2.624 0,71 İmalat Sanayi 24.028 6,49 Elektrik, Gaz, Su 2.444 0,66 İnşaat 14.200 3,84 Toptan Perakende Ticaret, Lokanta ve Oteller 16.633 4,50 Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama 7.650 2,07 Mali Kurumlar, Sigorta, Taşınmaz Mallara Ait İşler ve Kurumlar 2.576 0,70 Toplum Hizmetleri Sosyal ve Kişisel Hizmetler 31.893 8,62 Diğer 1.705 0,46 Toplam 369.972 100,00 Kaynak: DİE. Kahramanmaraş’ta kadın ve erkek işgücünün büyük çoğunluğu tarım dışı sektörde çalıştığı Tablo 16’dan anlaşılmaktadır. Tarımda çalışan kadın işgücü oranının erkeklerden fazla olmasının en önemli sebeplerinin başında kadınların kendi aile işletmelerinde ve amele olarak çalıştırılması gelmektedir. Tablo 16. Kahramanmaraş’ta İşgücünün Tarım ve Tarım Dışı Sektörlere Dağılımı (1990).

Sektör Tarım ( %) Tarım Dışı (%) Toplam (%) Erkek 34,19 65,81 100 Kadın 37,43 62,57 100 Kaynak: DİE Türkiye’de nüfus hareketlerinin büyük çoğunluğunu kırsaldan kente göç teşkil etmektedir. Ülkemizde göç alan illerin birçoğu sosyo-ekonomik bakımdan gelişmiş batı bölgelerimizde, göç veren illerin çoğu ise Doğu, Güney Doğu, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde bulunmaktadır. 2000 yılı nüfus sayımına göre ilin aldığı göç 33.864, verdiği göç ise 59.394, net göç hızı ise ‰-28.27 ve net göç – 25.530 kişidir. İlde en fazla göç sanayileşmiş illere ve turistik bölgelere doğru olmuştur. Özellikle İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Mersin gibi illere göç gözlemlenmektedir. Turistik bölgelerimize olan göçler kısmen yılın belli mevsimlerinde gerçekleşmektedir. 3.2.2. Kişi Başına Gelir

Kahramanmaraş’ta kişi başına düşen gelir 1999 verilerine göre cari ve sabit fiyatlarla 1.662 $ olup Türkiye ortalamasının altındadır. Tablo 17’de Türkiye ve Kahramanmaraş’ta kişi başına düşen GSYİH gösterilmiştir.

40

Tablo 17. Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Kişi Başına Düşen GSYİH’nın Cari Fiyatlarla Yıllara Göre Dağılımı.

YILLAR KİŞİ BAŞINA GELİR ($) TÜRKİYE K.MARAŞ

1987 1.629 1.047 1988 1.685 881 1989 1.933 1.186 1990 2.655 1.568 1991 2.603 1.531 1992 2.682 1.563 1993 2.981 1.625 1994 2.173 1.431 1995 2.727 1.790 1996 2.888 1.935 1997 3.021 1.796 1998 3.176 1.869 1999 2.847 1.662 2000 1.847 1.212 2001 2.600 1.919

Kaynak: DİE, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası. Tablo 17 ve Grafik 9’dan da anlaşılacağı üzere, Kahramanmaraş ilinde kişi başına düşen Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla miktarı 1987-2001 yılları arasında dalgalanma göstermektedir. Tablo 18’in değerlendirmesi yapıldığında; Grafik 9. Kahramanmaraş’ta Kişi Başına Düşen GSYİH’nın Dağılımı ($).

800900

10001100

120013001400150016001700

180019002000

19871988

19891990

19911992

19931994

19951996

19971998

19992000

2001

Kişi başına GSYİH ABD Doları bazında 1988 yılında bir önceki yıla göre %16’lık bir gerileme göstermiştir. 1989 yılında %35, 1990 %32 artış göstermiş, 1991 yılında %2 azalmış, 1992 yılında %2 ve 1993 yılında %4 artmış, 1994 yılında %12 azalma göstermiş, 1995 yılında toparlanarak %26 artmış, 1996 yılında %8 artmış, 1997 yılında %7 azalmış, 1998 yılında %7 artmış ve 1999 yılında ise %11 oranında gerileme göstermiştir. 2001 yılında ise %15’lik bir artış gerçekleşmiştir. Genel olarak ilde yatırımların yoğun olduğu 1996 yılından sonraki dönemde, yatırımların aksine kişi başına düşen GSYİH’nın gerileme göstermesi öncelikle ildeki nüfus artışından kaynaklanmaktadır.İkinci olarak ise devam eden yatırımların yanı sıra aynı dönemde ekonomide yaşanan durgunluğa bağlı olarak katma değerin düşmesi ve üretimin gerilemesi önemli rol oynamıştır.

41

İllerin toplam GSYİH miktarına göre Kahramanmaraş ili 55. sırada bulunmaktadır. Bunun sebebi ise ilin nüfus yoğunluğunun yüksek olmasındandır.

Tablo 18’de Kahramanmaraş iline ait bazı temel veriler alt bölgeler bazında 2000 Yılı Nüfus Sayımı göz önünde bulundurularak verilmiştir. Tablo 18. Kahramanmaraş’ta Alt Bölgelere Göre Bazı Temel Veriler (2000 Nüfus Sayımı)

Alt

Böl

ge

İlçe

ler

Köy

Say

ısı (

adet

)

Top

lam

Nüf

us

Top

lam

Kır

sal N

üfus

Top

lam

Ala

n (k

m2

Nüf

us Y

oğun

luğu

(k

işi/k

m

)

2

Top

lam

Tar

ım A

lanı

(h

a)

)

Kiş

i Baş

ına

Tar

ım

Yap

ılan

Ala

n (h

a)

I Merkez 118 465.370 139.172 2.936 157 91.708 0,20 Pazarcık 77 72.628 48.254 1.548 42 71.197 0,88 Türkoğlu 38 62.375 50.457 688 104 19.232 0,29

I. ALT BÖLGE 233 600.373 237.883 5.172 - 182.137 0,46

II Afşin 92.718 92.718 56.884 1.387 65 63.750 0,56 Elbistan 128.267 128.267 56.767 2.327 55 127.577 0,88

II. ALT BÖLGE 132 220.985 113.651 3.097 - 191.327 0,72

III Andırın 54 41.051 32.740 1.178 35 15.509 0,37 Göksun 58 76.033 45.801 1.919 39 47.210 0,59

III. ALT BÖLGE 112 117.084 78.541 3.097 - 62.719 0,48

IV Ekinözü 17 29.580 16.938 642 35 8.215 0,49 Nurhak 6 17.102 10.222 880 39 24.249 1,89 Ç.Cerit 12 17.260 9.142 822 35 3.384 0,12

IV. ALT BÖLGE 35 63.942 36.302 2.344 - 35.848 0,83 İL GENELİ 512 1.002.384 466.377 14.327 - 472.031 0,46 Kaynak: DİE, 2000. 3.2.3. Eğitim Kahramanmaraş’ta il genelinde toplam 793 ilköğretim okulu, toplam 88 adet genel ve teknik lise bulunmaktadır. Bunların içinde 4 yatılı bölge okulu vardır. Ayrıca ilde bir üniversite ve bu üniversiteye bağlı meslek yüksek okulları mevcuttur. Tablo 19 ve 20’de eğitim durumu ile ilgili ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Tablo 19. Kahramanmaraş’ta Orta Öğretimde Bulunan Öğrenci Sayısı (2006)

Kurum Türü

Okul Sayısı

Toplam Öğrenci Sayısı

Okullaşma Oranı

Sınıf Başına Düşen Öğrenci Sayısı

Anaokulu 6 771 % 13,39 20 Resmi Anasınıfı 252 5590

Özel Anasınıfı 8 112 OKULÖNCESİ TOPLAMI 266 6.443 Resmi İlköğretim Okulu 785 168476 % 88,29 45 Özel İlköğretim Okulu 8 2202

42

Tablo 20’nin devamı İLKÖĞRETİM OKULU TOPLAMI 793 170.678

Genel Lise 26 20885

% 39

38 Anadolu Liseleri 11 3056 Özel Lise 3 717 Teknik Lise 3 2063

26

Tekstil Meslek Lisesi 1 421 Kız Meslek Lisesi 2 727 Ticaret Meslek Lisesi 3 2033 Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi 1 171

Çok Programlı Lise 25 4875 Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi 2 417

İmam Hatip Lisesi 7 2839 Sağlık Meslek Lisesi 4 351

ORTAÖĞRETİM TOPLAMI 88 38555

GENEL TOPLAM 887 215.676

Kaynak: Kahramanmaraş Valiliği, 2006. Tablo 20. Kahramanmaraş’ta Yüksek Öğretimde Bulunan Öğrenci Sayısı

Kız Erkek Akademik Personel YÜKSEK OKUL VE ÜNİVERSİTE 3956 7504 670 TOPLAM 11460 670 Kaynak: KSÜ, 2005. 3.2.4. Sağlık Tablo 21’de de görüldüğü gibi, İlde 12 hastane, 105 sağlık ocağı, 548 adet sağlık evi, 2 verem savaş dispanseri bulunmaktadır. İl genelinde yataklı tedavi kurumlarındaki toplam yatak sayısı 1.299’dur. Tablo 21. Türkiye, Akdeniz ve Kahramanmaraş’ta Sağlık Hizmetleri Verileri.

TÜRKİYE AKDENİZ KAHRAMANMARAŞ Hastane Sayısı 1.086 113 12

- Kamu 668 70 8 - Özel 247 26 2 - SSK 121 10 1 - Üniversite 50 7 1

Yatak Sayısı 158.365 17.524 1.299 - Kamu 91.202 11.190 975 - Özel 11.844 1.131 80 - SSK 29.157 3.208 150 - Üniversite 26.162 1.995 94 Kaynak: DİE, 2003.

43

Sağlık hizmetleri hususunda, Türkiye genelinde yaşanan sorunlar Kahramanmaraş ilinde de yaşanmaktadır. Bilhassa görev yapan sağlık personeli sayısı arttırıldığında, sağlık personeli başına düşen nüfus sayısı da azalacaktır. 3.2.5. Ulaşım 3.2.5.1. Ulaşım İmkanları Kahramanmaraş ili üç bölgenin ortasında geçit özelliği olan. ve bilhassa Anadolu şehirlerinin GAP bölgesine bağlanmasında önemli bir yükü taşıyabilecek konumdadır. Gölbaşı Kahramanmaraş ve Osmaniye arasındaki karayolu güzergahı, Gölbaşı - Kahramanmaraş - Fatihler - Belediyesi - Bahçe üzerinden ulaşıma açılması durumunda önemli ölçüde karayolu güzergahı kısalacak ve ekonomiye müspet katkı sağlanacaktır. 3.2.5.2. Karayolları İl sınırları içinde 397 km devlet yolu, 28 km otoyol, 622 km il yolu, 5.184 km köy yolu ile 1.798 km orman yolu mevcuttur. İl sınırlarımız içerisinde 397 km’lik devlet yolunun tamamı sathı kaplama, 622 km’lik il yolunun 500 km’si sathi asfalt kaplama, 122 km’si ise stabilize kaplamadır. Kahramanmaraş il sınırları içinde toplam 32 km bölünmüş yol bulunmaktadır. Bunun 25 km’si devlet yolu, 7 km’si ise il yoludur.

GAP Bölgesini Çukurova’ya bağlayan Tarsus-Adana-Gaziantep Otoyolu ilin güney kesiminden geçmektedir. İl Merkezi Osmaniye’ye 101 km, Adana’ya 187 km, Gaziantep’e 81 km, Kayseri’ye 301 km, Malatya’ya 223 km, Adıyaman’a 164 km ve Sivas’a 418 km uzunluğunda karayolu ile bağlıdır. 3.2.5.3. Demiryolları Kahramanmaraş il sınırları içinde toplam 262 km’lik demiryolu ağı bulunmaktadır. Demiryolu ile yolculuk ve yük taşımacılığı Kahramanmaraş Merkez-Türkoğlu-Kömürler-Gaziantep-Fevzipaşa-Adana güzergahı ve Kahramanmaraş Merkez-Türkoğlu-Pazarcık-Adıyaman-Gölbaşı-Malatya-Kapudere güzergahı üzerinden yapılmaktadır. 3.2.5.4. Havayolları İl Özel İdare Bütçesinden yaptırılarak, 49 yıllığına Devlet Hava Meydanları İşletmesine devredilen havaalanının, 12 Aralık 1996 tarihinde ilk THY’ye ait tarifeli yolcu uçağının havaalanına inmesiyle açılışı yapılmıştır.

Bağlı bulunduğu DHMİ Genel Müdürlüğünün ana statüsüne göre faaliyetini kamu iktisadi sahada sürdüren havaalanı şehrin güney doğusunda Gaziantep-Pazarcık çevre yolu üzerinde ve şehir merkezine 8 km uzaklıktadır. Yerleşim alanı 1.200 da’dır. 2.440x38 m boyutlarında 1 adet kompozit pist ve 60x60 boyutlarında 1 adet uçaklık apron bulunmaktadır. 2.000 m2

3.2.5.5. Köy Yolları

’lik terminal binası gelen ve giden yolcu ihtiyacını karşılamaktadır.

Köy Hizmetleri Kahramanmaraş İl Müdürlüğünün verilerine göre ilde 5.087 km köy

yolu bulunmakta olup, %27’si asfalt (1.364 km), %45’i stabilize (2.315 km), %27’si tesviye

44

(1.405 km) ve %1’i (3 km) ham yol durumundadır. Bozuk yollar genellikle Merkez, Andırın, Çağlayancerit, Ekinözü ilçelerine bağlı dağlık köylerde bulunmaktadır. Ağır kış şartlarında bazı köylerin zaman zaman yerleşim yerleri ile bağlantıları kesilmektedir. İlçelere göre ayrıntılı yol ağ durumu Ek Tablo’16 da gösterilmiştir. 3.2.6. Köy İçme Suyu Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü 2002 envanter bilgilerine göre toplam 1.392 yerleşim yerinin (512 köy, 863 ünite) %65’inde (406 köy, 504 ünite) içme suyu vardır. %20’sinde (67 köy, 207 ünite) içme suyu yetersizdir. %1’inde (2 köy, 12 ünite) içme suyu yoktur. %14’lük bölüm ise (54 köy, 140 ünite) hizmet alanı dışındadır. Ayrıca sulu ve yetersiz içme suyuna sahip toplam 473 köy ve 711 ünitenin; 303 köy ve 160 ünitesi şebekeli, 170 köy ve 551 ünitesi çeşmelidir. Bu konuda alt bölgelere göre ayrıntılı bilgiler Ek Tablo 13 ve 14’te verilmiştir. 3.3. TARIMSAL ÜRETİM SİSTEMİ 3.3.1. Arazi Kullanım Durumu ve İşletmeler

Kahramanmaraş ilinde bulunan 71.035 adet tarım işletmesi, Türkiye genelinin %1.7’sini teşkil etmektedir. Bu işletmelerin tamamı aile işletmesidir. Aile ortaklığı ve devlete ait tarım işletmesi yoktur.

İlde tarımsal işletmeler genellikle bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte yapmakta olup bunların oranı %77’yi bulmaktadır. Bu işletmeleri sırasıyla %17’lik oranla yalnızca bitkisel üretim yapan işletmeler ve %6’lık oranla yalnızca hayvansal üretim yapan işletmeler izlemektedir. Grafik 10’da Kahramanmaraş ilinde tarım işletmelerinin faaliyet alanlarına göre dağılımı görülmektedir. Grafik 10. Kahramanmaraş İlinde Tarım İşletmelerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı.

77

176

0102030405060708090

Oran

Bitkisel ve Hayvansal Üretim Yapan Yalnızca Bitkisel Üretim Yapan Yalnızca Hayvansal Üretim Yapan

Kaynak: DİE, 1991.

45

Tablo 22. Kahramanmaraş’ta Tarımda İşletme Büyüklüğü ve Arazi Edenim Biçimi (A: İşletme Sayısı, B: Arazi Miktarı (da))

Arazi Büyüklüğü (da)

İşletme Sayısı Arazi (da)

Yalnız Kendi Arazisini İşleyenler

Başkasından Arazi Tutup Başkasına

Arazi Vermeyenler

Kendi Arazisi Olmayan İşletmeler

Kiracı Ortakçı

A B A B A B A B Arazisi olmayan 1.551 - - - - - - - - - 0-5 4.481 12.213 4.481 12.213 - - - - - - 5-9 7.743 50.458 7.474 49.113 - - 269 1.345 - - 10-19 17.140 241.159 17.140 241.159 - - - - - - 20-49 21.589 641.774 20.901 622.228 688 19.546 - - - - 50-99 11.635 751.025 10.626 692.859 795 44.030 93 6.510 121 7.626 100-199 5.507 713.372 5.271 685.829 236 27.543 - - - - 200-499 1.326 360.916 1.027 280.166 299 80.750 - - - - 500-999 63 38.910 33 17.160 30 21.750 - - - - Toplam 71.035 2.809.827 66.953 2.600.727 2048 193.619 362 7.855 121 7.626 Kaynak: DİE.

Tablo 22’de görüldüğü gibi 66.953 adet işletme yalnız kendi arazilerini işlemektedir. Bu şekilde işlenen arazi 2.600.727da’dır. 2.048 adet işletme ise başkasına ait 193.619 da’lık araziyi işletmektedir. 362 adet işletme kiracılık, 121 işletme ise ortakçılıkla iştigal etmektedir. Burada dikkati çeken nokta, kendi arazisinin yanında başkasından arazi kiralayıp işleten işletmelerin, tarım faaliyetlerini sürdürmeleridir.

121 işletmede 7.626 dekar arazide ortakçılık yapılmakta, 362 işletme de ise 7.855 da

araziyi kiralamaktadır. Kiracılığa konu olan işletmelerin büyüklüğü 5-9 da ile 50-99 da, ortakçığa konu olan işletmelerin büyüklüğü ise 50-99 da arasındadır.

1991 genel tarım sayımı hane halkı araştırma sonuçlarına göre; Kahramanmaraş ilinde

2.809.827 da arazi, 288.109 adet parçadan oluşmaktadır ve bu araziye sahip işletme sayısı Tablo 22’de de görüldüğü gibi 69.484 adettir. Grafik 11’de ildeki tarım işletmelerinin büyüklüklerine göre oransal dağılımı gösterilmiştir. Grafik 11. Kahramanmaraş’ta Tarım İşletmelerinin Büyüklüklerine Göre Dağılımı (%).

31% 24%

0%2%2% 6%

11%8%

16%

Arazisiz 0-5 5-9 10-19 20-49 50-99 100-199 200-499 500-999

46

Türkiye genelinde olduğu gibi Kahramanmaraş ilindeki tarım işletmeleri, hızlı nüfus artışı ve artan nüfusun tarım dışı sektörde istihdam edilmesi zorunluluğuna karşılık, bu sektörlerde iş gücü talebinin nüfus artışına uygun düzeyde artırılamaması; tarımın gelişim hızının nüfus artışını karşılamada yetersiz kalması ve miras yoluyla arazilerin bölünmesi gibi sebeplerle giderek küçülmüştür. 3.3.2. Tarım Alet Makine Varlığı Tablo 23. Kahramanmaraş İline Ait 2003 Yılı Traktör Verileri.

Alt

Böl

gele

r

İlçeler Traktör Adedi

ha Başına Düşen

Traktör Sayısı

Traktör Başına Düşen

Ortalama Tarla Alanı

(ha)

Tarım Alanı (ha)

Tarım Alanının Dağılımı

(%)

I Merkez 1.597 0,017 57,4 91.708 19,4

Pazarcık 1.535 0,022 46,4 71.197 15,1 Türkoğlu 880 0,046 21,9 19.232 4,1

I. Alt Bölge Top. 4.012 - - - -

II Afşin 1.540 0,024 41,4 63.750 13,6 Elbistan 1.671 0,013 76,3 127.577 27,0

II. Alt Bölge Top. 3.211 - - - -

III Andırın 655 0,042 23,7 15.509 3,3 Göksun 690 0,015 68,4 47.210 10,0

III. Alt Bölge Top. 1.345 - - - -

IV Ç.Cerit 145 0,018 56,7 8.215 1,7

Ekinözü 130 0,005 186,5 24.249 5,1 Nurhak 100 0,030 33,8 3.384 0,7

IV. Alt Bölge Top. 375 - - - 4.012- Kahramanmaraş 8.943 0,018 52,7- 472.031 3.211- Türkiye (1998DİE) 997.620 0,036 27,03 26.968.000 1.345-

Kaynak: Kahramanmaraş Tarım İl Müdürlüğü, 2003. Grafik 12. Kahramanmaraş’ta Alt Bölgelere Göre Traktör Dağılım Oranları (%).

I. Alt Bölge45%

II. Alt Bölge36%

III. Alt Bölge15%

IV. Alt Bölge4%

47

Tablo 23 ve Grafik 12’de Kahramanmaraş alt bölgelerinde traktör sayıları ve dağılımları gösterilmiş olup, en fazla traktör I. Alt Bölgede bulunmaktadır. İlde mevcut traktör ve diğer alet ve makine sayısı yeterli görülmekle beraber son teknoloji ürünü makinelerle takviye yapıldığı taktirde daha da iyileşeceği göz ardı edilmemelidir. 3.4. TARIMSAL PAZARLAMA SİSTEMİ

Master plan çalışması kapsamında, ilde üretim ve dış ticaret bakımından önemli olan, kırmızı biber ve dondurma üretimi incelenmiştir. Bu ürünlerin pazarlamasında aktif olarak rol alan kuruluşlar arasında özel sektör, Çukobirlik, Güney Doğu Birlik ve Kahramanmaraş Ticaret Borsası yer almaktadır. 3.4.1. Kahramanmaraş Kırmızı Biberi 3.4.1.1. Üretim ve Üretim Trendi

Kahramanmaraş İlinin sembol ürünlerinden olan kırmızı biber, İl’de (I.Alt Bölgede) yaygın olarak üretimi yapılan ve çiftçiler için önemli bir geçim kaynağı olan bitkilerdendir. İl’deki biber yetiştiriciliği özellikle kuru kırmızı biber üretimi için yapılmakta, baharat ürünü olan pul ve toz biber üretiminde kullanılmaktadır. Pazara uygunluk bakımından da en iyi kırmızı biber tipi Kahramanmaraş yöresinde yetiştirilmektedir. Kırmızı biber, yurdumuz iç pazarı için gerekli olduğu kadar, yabancı ülkelere yapılan dış satım potansiyeli açısından da ekonomik bir öneme sahiptir.

Türkiye ile Kahramanmaraş ilinin kırmızı biber ekim alanı ve üretim miktarı Tablo 24’te verilmiştir. Tablo 24. Türkiye İle K.Maraş İlinin Kırmızı Biber Ekim Alanı ve Üretim Karşılaştırması.

Kahramanmaraş Türkiye Yıllar Alan (ha) Üretim (ton) Üretim Payı (%) Alan (ha) Üretim (ton) 1992 1.520 5.080 31,5 6.079 16.136 1993 1.464 4.852 33,5 5.640 14.492 1994 1.415 4.710 31,7 5.881 14.878 1995 1.320 4.380 31,5 5.784 13.887 1996 1.470 4.840 32,8 6.152 14.750 1997 1.220 4.180 28,9 6.320 14.446 1998 1.565 5.210 36,3 6.190 14.333 1999 1.610 5.340 33,2 5.773 16.080 2000 1.610 5.640 26,4 8.094 21.340 2001 1.660 4.530 - - -

Kaynak: DİE, Tarım İl Müdürlüğü.

Kahramanmaraş İl’inde 1992 yılında 1.520 ha olan ekim alanı 1997 yılında 1.220 ha’a düşmüş, 2000 yılında ise 1.610 ha’a yükselmiştir. 2000 yılı itibarıyla Kahramanmaraş ilinin kırmızı biber verimi 3.503 kg/ha olup, Türkiye ortalamasından (2.637 kg/ha) yüksektir. 2000 yılında Türkiye kırmızı biber üretiminde Kahramanmaraş’ın payı %26,4’tür ve 1991-2000 yılları arasındaki durum Grafik 13’de verilmiştir.

48

Grafik 13. Türkiye Kırmızı Biber Üretiminde K.Maraş İlinin Payı (%)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Kaynak: DİE, Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 14. Kahramanmaraş Kırmızı Biberinin Üretimindeki Gelişme Eğilimi.

4.000

4.200

4.400

4.600

4.800

5.000

5.200

5.400

5.600

5.800

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Yıllar

Üre

tim(to

n)

Kaynak: DİE, Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 14’te görüldüğü gibi, kırmızı biber üretimi 1992 yılında 5.080 ton, 1997 yılında

4.180 ton ve 2000 yılında 5.640 ton olarak gerçekleşmiştir. Kahramanmaraş İlindeki kırmızı biber üretimindeki dalgalanmalar; piyasa fiyatları, destekleme alımının yapılıp yapılmaması, kurutma koşullarından kaynaklanan aflatoksin olayı ve buna karşı firmaların tutumu ve benzeri nedenlerden kaynaklanmaktadır. Bu durum Grafik 15 ve 16’da ekim ve üretimdeki değişim oranları itibarıyla gösterilmiştir.

49

Grafik 15. Kahramanmaraş İlinde 1992 Yılına Göre Kırmızı Biber Ekim Alanlarındaki Değişim Oranı (%).

7580859095

100105110115

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Kırmızı Biber Ekiliş Alanı

Grafik 16. Kahramanmaraş İlinde 1992 Yılına Göre Kırmızı Biber Üretim Miktarlarındaki Değişim Oranı (%).

7580859095

100105110115

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Kırmızı Biber Üretim

3.4.1.2. Kırmızı Biber İşleme Sanayi

İlde kırmızı biber işleyen 47 adet tarıma dayalı sanayi işletmesi mevcuttur. Bu

işletmelerin üretim kapasitesi 18.000 ton/yıl pul ve toz biber olup, kapasite kullanımı % 50 düzeyindedir. İşletmelerin büyük bir kısmında ürün çiftçiden kurutulmuş olarak alınmakta ve daha sonra sanayi ürünü haline getirilmektedir. Bu durum biberin kalitesine menfi etki yapacak bir dezavantajdır. Bu konuda modern kurutma tesisleri gündeme gelmektedir. Hali hazırdaki işletmelerin birçoğu iptidai üretim yapısına sahiptir. Bununla birlikte, kanserojen etkiye sahip aflatoksin maddesinin oluşmasına izin vermeden yapılacak üretim, pazarda daha iddialı olmayı temin edecektir. İlkel yöntemlerle elde edilmeye çalışılan toz ve pul biber mamulü, son yıllarda yerini, kaliteyi artırıcı ve el değmeden yapılan yıkama, doğrama, kurutma ve paketleme aşamalarını içeren modern üretim tesisleri almaya başlamıştır.

50

Kahramanmaraş’ta yaklaşık olarak 18-20 bin ton/yıl olarak gerçekleşen kırmızı toz ve pul biber üretimi ülke içinde %45’lik bir paya sahiptir. Bu miktar bile fabrikaların %50’lik bir kapasiteyle çalışması neticesinde elde edilmektedir. Bu kapasitenin uygun işleme tekniklerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması ile kısa bir sürede artacağı ve önemli miktarda dış satım yapılarak döviz girdisinin sağlanabileceği görülmektedir.

İlde önemli bir tarımsal ürün olan kırmızı biber, Türk Patent Enstitüsü’nde “Maraş

Biberi” olarak tescil edilmiştir. Bundan sonra tescil işaretinin logosunun bulunduğu ürünler tüketiciler tarafından güvenilir ve kalite standartlarına uygun ürün olarak değerlendirilebilecektir. İlin dünyaca ünlü kırmızı pul biberi KATSO adına tescil edilmiştir. Böylece kaliteye ulaşma noktasında önemli bir mesafe alınmıştır 3.4.1.3. Kırmızı Biber Pazarlaması ve Çiftçinin Eline Geçen Fiyatlar Kırmızı biber üreticileri ürünlerini ya direk işleme tesislerine ya da kooperatife vermekte veya toplayıcı tüccarlara satmaktadırlar. İşleme tesisleri ise bunu toz ve pul bibere işleyip doğrudan toptancı firmalara pazarlamakta yada ihracatçı firmalar aracılığıyla veya direk ihracat yapmaktadırlar.

Toz ve pul biber üretimi sipariş usulüne göre yapılmakta olup, pazara yönelik üretim yapan tesis sayısı oldukça azdır. Kırmızı biberin pazarlama kanalı aşağıda verilmiştir.

İlde 2002 yılında çiftçinin eline geçen kırmızı biber fiyatı 1.659.838 TL/kg olup, Grafik 17’ de fiyatlardaki reel değişim verilmiştir. Grafik 17. Kırmızı Biber Üretici Fiyatlarındaki Reel Değişim (1998 Yılı=100 TL).

TL/kg

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

1998 1999 2000 2001 2002

51

KIRMIZI BİBER PAZARLAMA KANALLARI

ÜRETİCİ

Toplayıcı Tüccar Güneydoğu Birlik İşleme Tesisi

İhracatçı Tüccar Aracı Tüccar

İhracat Toptancı Perakendeci Tüketici

52

3.4.1.4. Kırmızı Biber İhracatı Türkiye önemli kırmızı biber üreticisi ülkeler arasında yer almakta olup, kırmızı biber verimi dünya ortalamasının üzerindedir. Ülkemizde Güneydoğu, Ege, Marmara bölgeleri başlıca kırmızı biber tarımı yapılan bölgelerdir. Türkiye üretiminin %89’u Akdeniz, %9’u Ege ve %2’si diğer tarım bölgelerinde gerçekleşmektedir.

Kırmızı biber iç Pazar için gerekli olduğu kadar, dış ülkelere yapılan ihracat potansiyeli açısından da ekonomik öneme sahiptir. Kırmızı biberin kurutulmuş ve öğütülmüş şekilde (pul ve toz biber olarak) ihracatı yapılmaktadır. Tablo 25’de Türkiye’nin 1991-2000 yılları arasında yaptığı kırmızı biber ihracat miktarları (ton) ve değerleri ($) verilmiştir. Tablo 25 . Türkiye Kırmızı Biber İhracat Miktarları ve Değerleri.

Yıllar İHRACAT Miktar (ton) Değer(1000$)

1991 2.252 6.603 1992 3.704 4.615 1993 921 1.526 1994 2.525 2.298 1995 1.175 1.292 1996 528 1.197 1997 690 2.162 1998 2.154 7.411 1999 2.045 7.380 2000 1.402 5.259

Kaynak: FAO. Tablo 25’de görüldüğü gibi, ülkemiz kırmızı biber ihracatında belirli bir kararlılık görülmemektedir. İhracatımız 1991 yılında 2.252 ton iken, 2000’de 1402 tona; elde edilen döviz geliri ise 6.603.000 $’dan 5.259.000 $’a düşmüştür. 2000 yılında Türkiye kırmızı biber üretiminde Kahramanmaraş’ın payı ise %26,4’tür. İhracattaki düşüşün nedeni ise; ihraç edilen kırmızı biberlerde kanserojen etkiye sahip aflatoksin oranının yüksek bulunmasıdır. Macaristan hariç tüm biber üreticisi ülkelerde maalesef aflatoksin problemi mevcuttur. Bu hastalık sebebiyle üretici ülkelerin birçoğu gelişmiş ülkelere ürün satmakta problem yaşamaktadırlar. Ülkemiz ve Kahramanmaraş ili, bu sebepten dolayı oluşan çok önemli ihracat fırsatını aflatoksin problemi sebebiyle kaçırmaktadır. Bu fırsatı modern üretim teknikleri ile biber imalatı yapan Macaristan değerlendirerek, dünya pazarında önemli derecede söz sahibi olmuştur. Fakat bu biber, Kahramanmaraş kırmızı biberi ile kıyaslandığında başta renk, aroma ve acılık oranı itibarıyla daha düşük kalitededir. Ülkemiz biber ihracatında çok önemli döviz elde etme şansına sahip olmasına rağmen gereken ilginin gösterilmemesi sebebiyle sektör istenen ve beklenen konuma bir türlü gelememiştir.

Türkiye daha ziyade Türklerin yoğun olduğu Avrupa ülkelerine ihracat yapmaktadır.

İhracat yapılan ülkeler ABD, Almanya, Fransa, Hollanda, Irak, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri vb olarak sıralanabilir. Ülkemizde ve Kahramanmaraş ilinde yapılan üretim genellikle iç pazarda tüketilmektedir. Gerekli teşvik ve yatırımlar yapıldığı taktirde Kahramanmaraş kırmız biberi, hem ülkemizde hem de dünya piyasasında önemli bir paya sahip olabilecektir.

53

Tablo 26. Kırmızı Biber Pazarlaması SWOT Analizi

Strateji Mevcut Durum Problemler Fırsatlar Tehlikeler * Kırmızı biber üretimi ve pazarlaması

* Üretimi yapılan kırmızı biber toz ve pul biber olarak iç piyasada tüketiliyor ve kısmen ihraç ediliyor. * Hasat-kurutma ve depolama sırasında karşılaşılan zorluklar (yağış-aflatoksin vb) * Üretimde kalite kontrol sistemlerinin uygulanmasındaki güçlükler * Ekim alanlarında tespit edilen istikrarsızlık

* Üretici desteklenmiyor * Uygun olmayan depo ve depolama * Üreticilerin hasat-kurutma ve depolama konularında yeterince eğitilememeleri * Çiftçilerin eline geçen fiyatlardaki dengesizlik * Gıda kodeksine uygun olmayan üretim

* Pazar araştırmaları yapılarak sektör yönlendirilebilir. * Sözleşmeli çiftçilik yaygınlaştırılabilir. * İşleme teknolojisi geliştirilerek ulusal ve uluslar arası standartlara uygun üretim yapılabilir. * Özellikleri itibarıyla ihracat potansiyeli yüksek bir ürün

* Aflatoksin bulaşma tehlikesi * Aflatoksine karşı gerekli tedbirler alınmaz ise ihracatta problem olmaya devam edebilir.

54

3.4.2. Kahramanmaraş Dondurması 3.4.2.1. Üretim ve Üretim Trendi Kahramanmaraş’ta dondurmacılığın mazisi 18. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Kahramanmaraş’ta kışın yağan karın dağ kovuklarında, üzerine çalı örtülerek muhafaza edilmesi neticesinde erimesinin engellenmesi ve yazın sıcakların fazla olduğu Haziran- Temmuz-Ağustos aylarında bu karların toplanıp, üzüm pekmezi ile karıştırılması neticesinde karsambaç adı verilen soğuk tatlı yapılırdı. Karsambacı yaz aylarında serinletici olarak yemeyi seven yöre insanına, mucit olan şahıs, daha spesiyal ve besleyici değeri daha yüksek olan dondurmayı sunmuştur. Ahır Dağı eteklerinde yetişen yabani orkidelerin kökündeki yumrulardan elde edilen salep, keçi sütü ve kristal şekerin belirli oranlarda karıştırılmasından Kahramanmaraş dondurması yapılmaktadır. Üretimin büyük miktarı I. Alt Bölgede gerçekleşmekle beraber, diğer alt bölgelerde de yaygın olarak dondurma üretilmektedir. Tablo 27. Kahramanmaraş İli Dondurma Üretim Miktarı.

Yıl Üretim Miktarı (ton/yıl) Ortalama Birim Fiyatı (YTL/kg) 1997 1.044 0.40 1998 3.132 0.67 1999 3.350 1.25 2000 3.915 2.35 2001 4.100 3.50 2002 4.263 4.00 2003 5.000 4.50

Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü İlde dondurma üretimi genel olarak kayıt dışı gerçekleştiğinden, gerçek üretim

rakamlarına şu aşamada ulaşmanın imkanı da yoktur. Ancak fabrikasyon üretim yapan fabrikalardan alınan veriler, ilin üretim miktarı olarak değerlendirilmektedir. Kahramanmaraş ilinin dondurma üretim miktarı Tablo 27’de verilmiştir. Grafik 18. Kahramanmaraş İlinde 1997 Yılına Göre Dondurma Üretim Miktarlarındaki Değişim Oranı (%).

100150200250300350400450500550

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Dondurma Üretimi

55

Dondurma üretimi 1997 yılında 1.044 ton, 2001 yılında 4.100 ton ve 2003 yılında 5.000 ton olarak gerçekleşmiştir. Kahramanmaraş İlinde dondurma üretimindeki değişikliklere etki eden en önemli faktörler; arz-talep dengesi, piyasa fiyatı ve ihracat potansiyelidir. Bu durum Grafik 18’de üretimdeki değişim oranları itibarıyla gösterilmiştir. 3.4.2.2. Dondurma İmalat Sanayii

Kahramanmaraş’ta dondurmacılık, yakın bir zamana kadar kapasiteleri sadece o mahallenin ihtiyacını karşılayabilecek büyüklükte olan, hemen hemen her mahallede ve küçük üretim birimleri halinde üretim yapan imalathanelerdi. Elektrik ve soğutucuların üretimde kullanılması, telekomünikasyonun yaygınlaşması ve müteşebbis girişimcilerin dondurma imalatını fabrikasyona kaydırmaları, halka arz edilen ürün çeşitliliği, mahallelerdeki imalatçıları olumsuz yönde etkilemiştir. Talebin fazlalığı üretimde kullanılan süt miktarını artırmış dolayısıyla, keçi yetiştiren az gelirli yöre çiftçisini, satış, nakil ve şubelerdeki istihdam yönüyle de, sektördeki çalışanları olumlu etkilemiştir. Kahramanmaraş dondurması yöresel bir mamul olduğu kadar, kendine özgü lezzet farklılığı sebebiyle, yerli ve yabancı tüketiciler tarafından büyük beğeniyle tüketilmektedir.

Dünya standartlarına uygun olarak imal edilerek ambalajlanan dondurma; kavun, çilek, kivi, vişne, ahududu vb. gibi akla gelebilecek her türlü meyve salatalık, domates, patlıcan vb. gibi akla gelebilecek her türlü sebze ürünlerinin katkı maddesi olarak kullanılmasıyla, yetmiş beş farklı lezzette üretilmektedir. Ayrıca şeker hastaları için diyet dondurma ve kış dondurması da tüketicilere sunulmaktadır. 3.4.2.3. Dondurma Pazarlaması ve Üreticinin Eline Geçen Fiyatlar Dondurma üreticileri ürünlerini ya ilde kendi işletmelerinde, ya da diğer illerdeki pastanelerde ve turistik yerlerde piyasaya sunmaktadırlar. Aynı zamanda bazı işletmeler, tesislerinde hazırlamış oldukları dondurmayı, doğrudan yurt dışındaki kendi bayilerine veya muhtelif firmalara ihraç etmektedirler.

Son yıllarda teknolojinin kullanılmasına bağlı olarak, özellikle gıda ürünlerinin uzun mesafelere, özelliğini kaybetmeden nakledilmesinde kullanılan şoklama sisteminin bu sektörde de kullanılması ile, pazar imkanları daha da artmıştır. Talebi karşılamada keçi sütü bulunmadığı için üreticiler, zorlanmaya başlamıştır.Dondurmanın ana hammaddesini oluşturan keçi sütünün temini için, hem fabrikalar hem de yöre çiftçileri, verimi yüksek keçi ırklarını temin ederek yetiştiriciliğine başlamışlardır. Keçi sütünün bulunmadığı zamanlarda talebi karşılayabilmek için krem renginde olan inek sütü kullanılmış ve bunu ağartabilmek içinde gıda sanayinde kullanılan ağartıcılar imalata girmiştir. Buda dondurmanın asli tadını bozan bir unsurdur.

Rekabetin artması ve pazarın büyüklüğü işletmelerde istihdam edilen insan sayısını

artırmış, il ve ülke ekonomisine gelir getirici müspet etkisi olmuştur. Ülkemizde yaşanan ekonomik krizden dolayı döviz fiyatlarındaki olumsuz artış, ihracatçının eline önceki yıllara göre daha az kazanç geçmesine sebep olmuş ama istihdam miktarında bir azalma olmamıştır. İlde 2003 yılı itibarıyla üreticinin eline geçen dondurma fiyatı ortalama 4.50 YTL/kg olup Grafik 19’da son yedi yılda fiyatlardaki reel değişim verilmiştir.

56

Grafik 19. Dondurma Üretici Fiyatlarındaki Reel Değişim (1997 Yılı=100 TL).

YTL/kg

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Dondurma üretimi tüketici arzına ve pazara göre yapılmakta olup, ihracata yönelik

üretim yapan tesis sayısı oldukça azdır. Dondurmanın pazarlama kanalı aşağıda verilmiştir.

DONDURMA PAZARLAMA KANALLARI Fabrika

Marketler- Pastahaneler İmalathaneler İhracat Turistik Satış Yerleri Pastaneler

Tüketici 3.4.2.4. Dondurma İhracatı

Kahramanmaraş dondurması sanayileşmeden büyük ölçüde etkilenmiştir. İç-dış piyasada reklamlarla ve turistik yerlerde tanıtımının yapılması neticesinde dondurmaya talep artmış ve buna bağlı olarak da kalitesi, dünya standartları seviyesine yükseltilmiştir. Talebin artmasına paralel olarak üretim küçük birimlerden büyük işletmelere doğru kaymaya

57

başlamıştır. Gerekli tanıtım ve destek sağlanırsa Kahramanmaraş dondurması dünya markası olabilir.

Standartlara uygun fabrikasyon olarak üretilen ve paketlenen dondurma, frigorifik

nakil vasıtaları ile ülkemizin diğer illerine ve ülkemizin sınırlarını aşarak, tüm dünya ülkelerine yayılma sürecine girmiştir. Dondurmanın mevcut durumda 17 ülkeye ihracatı yapılmaktadır. İhracat yapılan ülkelerin başında Suudi Arabistan, Dubai, Kuveyt, İngiltere, A.B.D, Avustralya, Kıbrıs, Güney Kore, Romanya gelmektedir. Bu doğrultuda el değmeden hijyenik şartlara uygun, fabrikasyon olarak üretim yapan, ilde üç adet firma bulunmaktadır. Bu firmalarda 5000 ton/yıl dondurma üretimi yapılmaktadır. Bu firmalar 400 kişiye de iş imkanı sağlamaktadır. Tablo 28. Dondurma İhracat Miktarları ve Değerleri.

Yıl İhracat Miktarı Tutarı ($) 1997 18.000 kg 45.750 1998 54.000 kg 134.400 1999 36.450 kg 105.000 2000 67.500 kg 247.500 2001 60.000 kg 159.000 2002 73.500 kg 157.830

Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü Tablo 29. Dondurma Pazarlaması SWOT Analizi.

Strateji Mevcut Durum Problemler Fırsatlar Tehlikeler * Dondurma üretimi ve pazarlanması

* Çok sayıda dondurma üreticisi var * Dondurma tüketimi fazla * İhracat yapılıyor * Yurt içinde pazarlanıyor * Rekabet gücü fazla

* Yeteri kadar keçi sütü yok * Meralar zayıf * Tabiatta salep miktarı gittikçe azalıyor

* Süt verimi yüksek keçi ırkları değerlendirilebilir * Doğadan salep temin etmek mümkün * Tüketicinin talebi fazla * Ambalajlama ve etiketleme ile pazar payı artabilir

* Keçilerin ormanlara zarar vermesi * Tedbir alınmazsa doğada salep kalmayacak

58

3.5. TARIMSAL HİZMETLER

Tarımsal üretimi destekleme hizmetleri (tarımsal teknoloji, hayvan sağlığı, tohum ve damızlık gibi girdi dağıtımı ve pazarlama) büyük ölçüde devlet kuruluşları, kooperatifler sivil toplum örgütleri ve özel sektör kuruluşları tarafından sağlanmaktadır. Kahramanmaraş ilinde tarıma destek veren kuruluşlar ve sağladığı hizmetler Tablo 30’da gösterilmiştir. Tablo 30. Tarımsal Organizasyonların Fonksiyonları ve Sorumlulukları.

Verilen Hizmetler İlgili Kurum Yayım-Eğitim Tarım İl Müdürlüğü Araştırma Köy Hizmetleri ve Tarla Bitkileri Araştırma Enstitüleri Sulama DSİ (Büyük ölçekli), Köy Hizmetleri (Küçük Ölçekli) Orman Köylerini Kalkındırma Orman Bakanlığı Veteriner Hizmetleri Tarım İl Müdürlüğü ve Özel Veteriner Hekimler Suni Tohumlama Tarım İl-İlçe Müdürlüğü Veterineri, Özel Veterinerler Damızlık Tarım İl-İlçe Müdürlüğü Veterinerleri, Hayvan

Yetiştiricileri birliği ve Diğer Çiftçiler Tarımsal Girdiler (tohum, gübre, zirai mücadele ilaçları)

Özel Şirketler, Tarım İl-İlçe Müdürlükleri, Diğer çiftçiler

Tarımsal Kredi T.C. Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri Ürün Pazarı T.M.O., Borsa ve Tüccarlar, Güney Doğu Birlik Canlı Hayvan Pazarı Kahramanmaraş Merkez, Elbistan ve Afşin’de Canlı

Hayvan Pazarı Süt Toplama ve Pazarlama Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri (Süt Top. Merkezi),

Özel Sektör Bal Pazarlama Çiftçi ve Tüccarlar Et (Kesim, işleme) Mezbahalar Para Kaynakları KOBİ, TEMA Vakfı, Tarım Bakanlığı, İl Özel İdaresi

K.H.G.B., S.Y.D.V. Kahramanmaraş Tarım İl Müdürlüğünde 613 personel çalışmakta olup yeterli sayıda

olduğu düşünülmektedir.

3.5.1. Tarıma Hizmet Sağlayan İlgili Kuruluşlar Kahramanmaraş ilinde kurumsal yapılara bakıldığında; Tarım İl Müdürlüğü, Devlet Su İşleri XX. Bölge Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi, Orman Bölge Müdürlüğü, T.İ.M. ve Özel İdare gibi kamu kurumlarının yanında aşağıda ana başlıklar halinde incelenen kurumlar da tarıma hizmet sağlayan kuruluşlardandır. DSİ ve Köy Hizmetlerinin yapmış olduğu çalışmaların bir kısmı sulama ile ilgili bölümde ayrıntılı olarak verilmektedir. 3.5.1.1. DSİ XX. Bölge Müdürlüğü İl için çok önemli projelere imza atmış olan DSİ Bölge Müdürlüğü, bugüne kadar biri sulama ve içme suyu için, diğer ikisi enerji üretimi için olmak üzere 3 adet baraj, 2 adet gölet tesis etmek suretiyle toplam 36.690 ha tarım arazisinin sulu tarıma açılmasını sağlamıştır. Enerji üretimi için inşa edilen barajlar, 1991 ve 1992 yıllarında hizmete girmiştir ve yıllık enerji üretim toplamları 1.312 GWh/yıl’dır. Ayrıca il sınırları içinde halen inşa halinde 2 adet sulama amaçlı ve 1 adet içme suyu amaçlı baraj inşaatı ile 4 adet sulama amaçlı gölet inşaatı

59

devam etmekte olup bu projelerin tamamlanmasıyla toplam 10.439 ha tarım arazi de sulama imkanına kavuşmuş olacaktır. Kahramanmaraş iline içme ve kullanma suyu açısından çok önemli bir fayda sağlayacak olan Ayvalı Barajı inşaatının tamamlanmasıyla 52 hm3

3.5.1.2. Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü

/yıl içme ve kullanma suyu elde edilecektir.

Köy Hizmetleri İl Müdürlükleri, 2005 yılından itibaren İl Özel İdare Müdürlüklerine bağlanmıştır. 3.5.1.3. Orman Bölge Müdürlüğü Kahramanmaraş ili sınırları içinde toplam 503.381 ha orman alanı mevcut olup, ilin genel olarak %35’i ormandır. Ağaçlandırma çalışmaları kapsamında, ilk olarak Merkez ilçenin etrafında yeşil bir çevre oluşturmak ve şehri sel tehdidinden korumak düşüncesiyle 1963 yılında Ahır Dağında bugünkü Devlet Hastanesinin kuzeyinde İl Koruluğu adı altında ilk fidan dikilmiştir. Bundan sonra çeşitli projelerle devam ettirilen çalışmalar 1990 yılında Kahramanmaraş Yeşil Kuşak Projesi adı altında birleştirilerek tek projeye dönüştürülmüştür. Proje alanı 301.670 dekardır. Projenin 194.330 dekarı yani %65’i tamamlanmıştır. Nurdağı’ndan başlayarak, Ahırdağı, Kapıçam, Ayvalı Barajını içine alan proje şehri tıpkı bir hilal gibi kuşatmaktadır. Dört seriyi içine alan projede ağaçlandırılan alan seriler itibarıyla; Türkoğlu serisinde 67.740 da, Bölüktaş Serisinde 39.030 da, Ahırdağı-Bertiz Çayı Serisinde 87.560 da olmak üzere toplam 194.330 dekardır. Bu alanda ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışması yapılmıştır. Proje tamamlandığında 75 milyon adet fidan dikilmiş olacaktır. Bugün 40 milyon adet fidan dikilen proje alanında kızılçam, fıstık çamı, sedir, karaçam, akasya, mahlep, badem, ceviz ve antepfıstığı olmak üzere çeşitli türde fidanlar dikilmiştir. Bu proje haricinde ayrıca; Kahramanmaraş Merkez ilçede 184.250 da, Andırın’da 56.980 da, Göksun’da 54.670 da ve Türkoğlu’nda 56.000 da’lık olmak üzere toplam 351.900 da sahada ağaçlandırma çalışmaları, Kahramanmaraş Merkez ilçede 110.280 da ve Göksun’da 900 da olmak üzere toplam 111.180 da alanda ise erozyon çalışması yapılmaktadır. Tüm bu çalışmaların ana hedefleri; şehri sel felaketinden korumak, milli ekonomiye katkı sağlamak, yöre halkına iş ve aş sağlamak, şehrin rekreasyon değerini artırmak, yaban hayatını geliştirmek, gecekondulaşmayı önlemek, piknik ve mesire yeri oluşturmak, şehrin içme suyunu zenginleştirmek, sportif alan oluşturmak ve bilhassa asli orman ürünleri yanında yöre halkına ekonomik katkı sağlayacak olan badem, ceviz, mahlep, fıstıkçamı, antepfıstığı, kuşburnu gibi tali orman ürünlerini geliştirmektir. 3.5.1.4. Toprak Mahsulleri Ofisi

TMO bir kamu iktisadi teşekkülü olup, gayesi yurtta hububat fiyatlarının üreticiler yönünden normalin altına düşmesini ve tüketici halk aleyhine anormal derecede yükselmesini engellemektir.

Toprak Mahsulleri Ofisi Kahramanmaraş Şube Müdürlüğü 1987 yılından önce İskenderun Bölge Müdürlüğüne bağlı ajans olarak faaliyet gösterirken, yönetim kurulu kararı ile 1987 yılından itibaren şube müdürlüğü statüsüne getirilmiştir. Elbistan, Afşin ve Narlı’ da

60

bulunan birimler ajans müdürlüğü olarak, Kahramanmaraş Şube Müdürlüğüne bağlanmıştır. Çiftçiler ile un, bulgur ve yem sanayicilerine hizmet vermektedir.

Kahramanmaraş Şube Müdürlüğü ile şube müdürlüğüne bağlı işyerlerinde toplam 26.600 ton kapalı depolarda hububat depolama kapasitesi mevcuttur. Ancak hububat alımlarında kapalı depo yetersiz geldiği taktirde, depolamaya müsait açık arazi kiralanıp polietilenli topraklı yığınlar, burada muhafaza altına alınmaktadır. Polietilenli topraklı yığınlarda açıkta depolanan hububat, en kısa süre içerisinde satış veya başka bir işyerine sevk etmek suretiyle tasfiye cihetine gidilmektedir. Tablo 31’de Kahramanmaraş Toprak Mahsulleri Ofisinin şubelere göre kapasiteleri verilmiştir. Tablo 31 . Kahramanmaraş Toprak Mahsulleri Ofisinin Şubelere Göre Hububat Alımları.

İşyeri adı Çelik Silo (Ton)

MUD (Ton)

MAYDÜ (Ton)

QÇH (Ton)

Diğerleri (Ton)

Toplam Depolama

(Ton) K.Maraş 79.227 - - 623 - 79.850 Elbistan 3.600 - - 2.000 1.500 7.100 Afşin - - - - 3.000 3.000 Narlı - - - - - - Toplam 82.827 2.623 4.500 89.950 Kaynak: TMO, 2005.

Ayrıca Narlı Ajans Müdürlüğü ve Merkez Şube Müdürlüğünde 2 adet mısır kurutma cihazı mevcuttur. Kahramanmaraş Şube Müdürlüğünün yıllar itibari ile hububat alım miktarları Tablo 32’de, hububat satış durumları ise Tablo 33’te verilmiştir. Tablo 32. Kahramanmaraş Şube Müdürlüğünün Yıllar İtibari İle Hububat Alım Miktarları.

Ajans Ürün Cinsi 2001 2002 2003 2004

K.Maraş

Buğday 1.730 271 3 301 Arpa 345 48 - - Mısır - 12606 27764 38857 Toplam 2.075 12925 27767 39158

Elbistan

Buğday - 1.900 2.350 1.850 Arpa 2.320 1.000 1.600 1.275 Mısır - - - - Toplam 2.320 2.900 3.950 3.125

Afşin

Buğday 706 1.500 1.780 1.900 Arpa 4.135 650 1.050 1.150 Mısır - - - - Toplam 4.841 2.150 2.830 3.050

Narlı

Buğday - - - - Arpa 1.241 - - - Mısır - - - - Toplam 1.241 - - -

Kaynak: TMO, 2005.

61

Tablo 33 . Kahramanmaraş Şube Müdürlüğünün Yıllar İtibari İle Hububat Satış Miktarları. Ajans Ürün Cinsi 2001 2002 2003 2004

K.Maraş

Buğday 1.730 214 60 294 Arpa - 48 - 0 Mısır - 12607 11956 11145 Toplam 1.730 12869 12016 11439

Elbistan

Buğday - 1.500 1.950 1.850 Arpa - 1.000 1.600 1.275 Mısır - - - - Toplam - 2.500 3.550 3.125

Afşin

Buğday 706 1.350 1.650 1.900 Arpa - 650 1.050 1.150 Mısır - - - - Toplam 706 2.000 2.700 3.050

Narlı

Buğday - - - - Arpa - - - - Mısır - - - - Toplam - - - -

Kaynak: TMO, 2005. 3.5.1.5. Kooperatifler -Tarım Kredi Kooperatifleri Türkiye genelinde yaygın olarak örgütlenmişlerdir. Çiftçiye üretimde girdi desteği ve nakit kredi imkanı sağlamaktadır. Kahramanmaraş ilinde 23 adet tarım kredi kooperatifine üye 15.504 adet çiftçi bulunmaktadır. Kahramanmaraş’taki tarım kredi kooperatiflerinin toplam ikrazat bakiyesi 12.972.095.310.773 TL’dir. 2002 yılındaki toplam satış tutarı ise 1.956.600.514.975 TL’dir. -Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri

Toplam 73 adet tarımsal kalkınma kooperatifine 7.579 adet üye kayıtlıdır. Örgütlenmeyi sağlayarak üretimden pazarlamaya kadar olan süreçte ortaklarına ucuz girdi teminini ve ürünlerinin değerinde pazarlanmasını amaçlamaktadır. -Sulama Kooperatifleri Bu kooperatiflerle yer altı ve yerüstü sularının çiftçiler tarafından kullanımı amaçlanmaktadır. Bu amaçla kurulmuş olan 17 adet sulama kooperatifinin 1.852 adet üyesi bulunmaktadır. - Su Ürünleri Kooperatifleri Su ürünleri yetiştiriciliği ve pazarlama amacı ile Kahramanmaraş’ta 3 adet kooperatif kurulmuştur. Üye sayısı 216’dır. -Pancar Ekicileri Kooperatifi

Pancar üreticisi çiftçilere girdi temini amacıyla kurulmuş 1 adet kooperatif vardır. Kayıtlı üye sayısı 52.331’dir.

62

- Ormancılık Kooperatifleri İlde 1 adet Ormancılık Kooperatifleri Bölge Birliği mevcuttur. 3.5.1.6. Şirketler İlde 521 adet anonim şirket, 1.396 adet limited şirket, 1 adet komandit şirket, 47 adet kolektif şirket vardır. Ayrıca ilde Sanayi ve Ticaret Odası ile Ticaret Borsası bulunmaktadır. 3.5.1.7. Üretici Birlikleri Üretici birlikleri yasası henüz mecliste yasa tasarısı şeklindedir. Her ürün için üreticiden tüketim ve pazarlamaya kadar çiftçilerin bir araya gelerek güçlenmesi hedeflenmiştir. 3.5.1.8. Ürün Borsaları Kahramanmaraş ilinde faaliyet gösteren Kahramanmaraş Ticaret Borsası’nda (KTB) ilin en önemli tarım ürünlerinden preseli pamuk, kütlü pamuk, şeker pancarı, buğday ve yağlık çiğit başta olmak üzere toplam 67 adet ürün işlem görmektedir. 3.5.1.9. Ziraat Odası Tüzel kişiliğe sahip kamu yararına çalışan “Ziraat Odaları ve Ziraat Odaları Birliği”, bağımsız politika üretmemeleri ve üreticilerin ekonomik örgütleri olan kooperatiflerle işbirliği yapmamaları gibi sebeplerle üreticilere yeterince hizmet verememektedir. Ülke düzeyinde de tüm çiftçileri temsil eden, devlet müdahalesinin olmadığı bir örgüt yapısına kavuşamamıştır.

Türkiye’de TZOB’ne bağlı 500 civarında oda bulunmaktadır. Bu odalara yaklaşık 3 milyon çiftçi kayıtlıdır.

Kahramanmaraş’ta I. Alt bölgede 3 tane (Merkez ilçede üye sayısı 9.563, Pazarcık ilçesinde üye sayısı 13.972 ve Türkoğlu ilçesinde üye sayısı 4.028), II. alt bölgede 2 tane (Afşin ilçesinde üye sayısı 5.639 ve Elbistan ilçesinde üye sayısı 8.260) ve III. Alt bölgede 1 tane (Andırın ilçesinde üye sayısı 4.320) olmak üzere toplam 6 adet oda bulunmaktadır. Bu odalara kayıtlı toplam üye sayısı ise 45.782 kişidir. 3.5.1.10. Çiftçi Birlikleri -Köylere Hizmet Götürme Birlikleri

Köyün altyapısını iyileştirme, köye içme suyu, yol gibi hizmetleri götürmek amacı ile kurulmuş birlikler olup Türkiye’de bir zamanlar yaygın olan bir örgütlenme biçimidir. -Sulama Birlikleri

DSİ tarafından yapılan sulama tesislerinin kullanıcılara devri sonucu oluşan birliklerdir. Kahramanmaraş’ta I. Alt bölgede 2 tane (Merkez’de Sağ Sahil Sulama Birliği; üye sayısı 1.830 ve Narlı-Pazarcık’ta Sol Sahil Sulama Birliği; üye sayısı 2.547), II. Alt bölgede 1 tane (Elbistan’da Kalealtı Sulama Birliği; üye sayısı 645) ve III. Alt bölgede 1 tane

63

(Andırın’da Aşağı andırın Sulama Birliği; üye sayısı 1.364) olmak üzere toplam 4 adet sulama birliği ve bu birliklere üye toplam 6.386 çiftçi vardır. -Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Kahramanmaraş’ta sığır yetiştiricilerinin kurmuş olduğu 1 adet birlik mevcuttur. 3.5.1.11. Sivil Toplum Örgütleri -Tema Vakfı

Amacı erozyonla mücadele, ağaçlandırma ve doğal varlıkları korumadır. -Özel İdare, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu

Tarımın geliştirilmesi yönünde bitkisel ve hayvansal projelere önemli derecede maddi kaynak sağlayarak destekleme hizmeti vermektedirler. 3.5.1.12. Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği

İlde 27 adet Merkezde ve 15 adet te ilçelerde olmak üzere toplam 42 adet esnaf ve sanatkarlar odası ve 1 adet odalar birliği bulunmaktadır. 3.5.1.13. Diğer Kooperatifler İlde 150 adet yapı kooperatifi, 35 adet motorlu araçlar taşıyıcılar kooperatifi, 26 adet tüketim kooperatifi, 1 adet temin tevzi kooperatifi, 7 adet esnaf ve sanatkar kredi kefalet kooperatifi ve 6 adet küçük sanayi sitesi kooperatifi bulunmaktadır. 3.5.2. Tarımsal Girdi Kaynakları 3.5.2.1. Tohum İl genelinde faaliyet gösteren 13 adet ruhsatlı tohum bayii bulunmakta olup, tohum yetiştiriciliği yapan kişi ve kuruluş sayısı 5 adettir. Bunlardan 2 tanesinin ayrıca ithalat yapma izni vardır. Tohumu için yetiştirilen bitkiler buğday, pamuk ve yoncadır. Üretimi sözleşmeli çiftçiler yapmaktadır. Buğday için 2, pamuk için 2 ve yonca için 1 adet olmak üzere toplam 5 adet tohum üretimi yaptırılan sözleşmeli çiftçi vardır. 3.5.2.2. Fidan

Kahramanmaraş iklim, toprak ve su kaynakları açısından fidan yetiştiriciliği için uygun bir bölgedir. Halen üretimi yapılan fidan çeşitleri ve sayısı da bunu göstermektedir. Özellikle Merkez ve Türkoğlu ilçelerinde yetiştirilecek fidanlar Sonbahar dikimi için uygun yerlere, Afşin ilçesinde yetiştirilecek fidanlar ise İlkbahar dikimi yapılabilecek bölgelere hitap etmektedir. Kahramanmaraş’ın GAP bölgesine yakın olması büyük önem arz etmektedir. Kahramanmaraş GAP yöresinin meyve fidanı ihtiyacının karşılanması için bir merkez olma özelliği taşımaktadır. Uzak bölgelerden gelecek fidanların çeşitli tehlikelere maruz kalma ve zayi olma ihtimali vardır. Bunların en önemlisi don tehlikesi ve fidanın bayatlamasıdır.

64

2005 yılı verilerine göre I. Alt Bölgede 26, II. Alt Bölgede 11, III. Al Bölgede 6 ve IV. Alt Bölgede 1 adet olmak üzere toplam 44 adet fidan üreticisi; il genelinde toplam 1 milyona yakın fidan üretimi gerçekleştirmiştir. Üretimi yapılan fidan çeşitlerinden bazıları; elma, kayısı, şeftali, erik, armut, vişne, ceviz, kiraz, badem, ayva ve nardır. 3.5.2.3. Yem Tablo 34. Kahramanmaraş’ta Alt Bölgeler Bazında Yem Fabrikalarının Dağılımı.

Alt Bölge İlçeler Yem Fabrikası Sayısı

I. Alt Bölge Merkez 2 Pazarcık 4 Türkoğlu -

II. Alt Bölge Afşin 2 Elbistan 2

III. Alt Bölge Andırın - Göksun 1

IV. Alt Bölge Ç.Cerit - Ekinözü - Nurhak -

Kahramanmaraş 11 Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, 2003.

İl genelinde toplam 11 adet yem fabrikası ile 263 adet yem bayi bulunmaktadır. Diğer

bir yem fabrikası da üretim faaliyetini geçici bir süre için durdurmuştur. Yem fabrikalarının alt bölgelere göre dağılımı Tablo 34’te verilmiştir. 3.5.2.4. Zira İlaç ve Zirai Alet Kahramanmaraş’ta 50 adet zirai ilaç bayii ki bunlardan bir tanesi toptancı ruhsatına sahiptir ve 32 adet zirai mücadele alet bayii faaliyette olup, 2005 yılı itibarı ile 788,212 ton ilaç kullanılmıştır. Alt bölgeler bazında ilaç ve zirai mücadele alet bayilerinin dağılımı Tablo 35’te verilmiştir. Çevreye verdiği zarar sebebiyle, 1999 tarihinde çıkan, zirai mücadelede kullanılan ilaçların destekleme oranlarındaki değişiklikle ilgili tebliğ esas alınarak, ilaçta destekleme zehirlilik sınıfına göre yapılmaktadır. Tablo 35. Kahramanmaraş’ta Alt Bölgeler Bazında Zirai İlaç ve Zirai Mücadele Alet Bayileri.

Alt Bölge İlçeler İlaç Bayii Alet Bayii Ticari Kooperatif Ticari Kooperatif

I. Alt Bölge Merkez 11 2 9 1 Pazarcık 4 1 2 1 Türkoğlu 5 1 1 1

II. Alt Bölge Afşin 2 2 2 2 Elbistan 8 2 5 2

III. Alt Bölge Andırın 5 1 - - Göksun 4 2 4 2

IV. Alt Bölge Çağlayancerit - - - - Ekinözü - - - - Nurhak - - - -

Kahramanmaraş 39 11 23 9 Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, 2003.

65

3.5.2.5. Gübre Kahramanmaraş’ta gübre üretimi yapan herhangi bir fabrika yoktur. Sadece gübre ithalatı yapan özel sektöre ait 1 adet firma vardır. Bunun yanında değişik fabrikaların gübre bayileri bulunmaktadır. İl genelinde gübre satışı yapan toplam 118 adet firma ve kuruluş vardır.

Tablo 36’da alt bölgeler bazında gübre bayilerinin sayıları özelliklerine göre verilmiştir. Tablo 36. Kahramanmaraş’ta Alt Bölgelere Göre Gübre Bayileri (2003).

Alt Bölgeler İlçeler Ticari

Firma

Tarım Kredi

Kooperatifi Pankobirlik Çukobirlik

Türkiye Şeker

Fab. A.Ş.

I

Merkez 26 3 - 1 - Pazarcık 13 3 - 1 - Türkoğlu 10 2 - - - Toplam 49 8 - 2 -

II Afşin 3 5 1 - - Elbistan 17 2 1 - 1 Toplam 20 7 2 - 1

III Andırın 10 5 - - - Göksun 6 5 - - - Toplam 16 10 - - -

IV

Çağlayancerit - - - - - Ekinözü - 1 - - - Nurhak - 1 - - - Toplam - 2 - - -

Kahramanmaraş Geneli 85 27 2 2 1 Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, 2003. Tablo 37. Kahramanmaraş’ta Alt Bölgelere Kimyevi Gübre Tüketimi (ton) (2003).

Alt

Bölg

eler

İlçeler

21 A

. Sül

fat

26 A

. Nitr

at

33 N

itrat

Üre

D.A

.P

20.2

0.0

12.3

0.12

15.1

5.15

T.S.

P

% 3

0 N

itrat

K N

itrat

Ca

Nitr

at

I

Merkez 2.902 30.336 21.254 17.634 6.918 17.917 - 4.014 113 - - - Pazarcık 412 3.542 802 3.275 211 2.247 - 734 - - - - Türkoğlu 108 1.725 16 1.588 35 569 - 517 - - - - Toplam 3.422 35.603 22.072 22.497 7.164 20.733 - 5.265 113 - - -

II Afşin 24 1.402 1.094 332 831 3.002 - 1.438 - - - - Elbistan 310 3.330 3.383 2.979 1.573 5.110 922 1.714 5 - - - Toplam 334 4.732 4.477 3.311 2.404 8.112 922 3.152 5 - - -

III Andırın 8 136 386 495 301 557 - 40 - - - - Göksun 137 411 590 191 70 219 - 447 - - - - Toplam 145 547 976 686 371 776 - 487 - - - -

IV

Ç.Cerit - - - - - - - - - - - - Ekinözü - 475 475 20 475 450 - 475 15 - - - Nurhak - - - - - - - - - - - - Toplam - 475 475 20 475 450 - 475 15 - - -

Kahramanmaraş 3.901 41.357 28.001 26.504 10.414 30.071 922 9.379 133 - - - Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü, 2003.

66

2003 yılı içinde Kahramanmaraş’ta gübre tüketimi 150 bin 682 ton olup aynı yıl Türkiye tüketimi 9 milyon 762 bin tondur. 2003 yılında Kahramanmaraş’ta toplam gübre tüketimi ise 150 bin 682 ton olup bu rakam Türkiye tüketiminin % 1.54’üdür. 2003 yılına ait ayrıntılı kimyevi gübre tüketim çizelgesi Tablo 37’de verilmiştir.

2000 yılı içinde gübreye verilen destek ülke genelinde 95 Trilyon TL iken

Kahramanmaraş’ta 1.8 Trilyon TL olmuştur. 3.5.2.6. İşgücü Kahramanmaraş’ta sanayinin son yıllarda hızla gelişmesi ve buradaki talep tarıma ait mevcut işgücünün bir kısmının sanayi sektörüne dağılmasına sebep olmuş ve tarım az da olsa olumsuz bir yönde etkilenmiştir. Yoğun işgücü isteyen tarımsal faaliyetlerde işçi problemi ile karşılaşılmaktadır. Belirli dönemlerde işgücü talebi komşu illerden karşılanmaktadır. 3.5.2.7. Ürün Sigortası

Tarım Sigortaları Vakfı (TSV) rakamlarına göre ürün sigortası fazla yaygın olmayıp, uzun yıllara ait veriler ve ayrıntılı bilgiler Tablo 38’de verilmiştir. Tablo 38. Kahramanmaraş’ta Yıllara Göre Tarımsal Ürünlerde Hasar Oranları.

Yıl İlçe Köy Ürün Alan (da) Hasar Oranı (%) 2001 Türkoğlu T. Araplı Buğday 130 15 2000 Pazarcık Osmandede Buğday 216 100 2000 Türkoğlu Kumçatı Buğday 25 100 1999 Pazarcık Osmandede Buğday 100 15 1998 Pazarcık Hanobası Biber (Dolmalık) 33 15 1998 Pazarcık Merkez Buğday 30 0 1998 Pazarcık Ördekdede Buğday 1541 2 Kaynak: TSV, 2002.

67

BÖLÜM 4. DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ

İlin doğal kaynaklarının bilinmesi tarımsal ve kırsal kalkınma potansiyellerinin ve kısıtlarının tanımlanması bakımından önemlidir. Doğal kaynaklar yenilenebilir ve yenilenemez kaynaklardan oluşmaktadır. Her ikisi de sürdürülebilir biçimde kullanılmalı, tarım ve tarım dışı kullanımlara uygunluğu ve kayıplarıyla ilgili tehlikeler açısından dikkatli olunmalıdır. Bu bölümde Kahramanmaraş’ta bulunan ana doğal kaynakların kısa tanımlamaları, mevcut durumları ve kullanımlarıyla ilişkili potansiyel tehlikeler verilmektedir. 4.1. YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR

Güneş ve rüzgar enerjisi gibi enerji kaynakları sürekli ve koşulsuz olarak kullanılabilen yenilenebilir kaynaklardır. Tarım ekolojisinde bulunan toprak, bitki örtüsü, ormanlar, flora ve fauna-yaban hayatı ve su ekosistemleri gibi diğer kaynaklar uygun kullanım koşullarında yenilenebilen, uygun olmayan kullanımlarla tüketilebilirler. Bu önemli kaynakların oluşumları ve büyüklükleri ile ilgili niceliksel ve niteliksel tanımlamalar aşağıda verilmiştir. Tablo 39. Kahramanmaraş’ta Yenilenebilir Kaynaklar.

Kaynak Tanımlama

a) Güneş ve Yağış:

Güneş: Mevcut verilere göre Kahramanmaraş Merkez ilçede 193 gün güneşli, 5 gün karlı geçmiştir ve toplam 2.490 saat güneşlenme süresi tespit edilmiştir. Alt bölgeler için ayrı ayrı güneşli geçen saatler veya yıllık birleşik sıcaklıklarla ilgili bilgiler bulunmamaktadır. Ancak alt bölgeler arasında sıcaklık itibarıyla farklılıklar mevcuttur.

Yağış: 21 yıllık ortalamalara göre yıllık yağış miktarının 766,5 mm olduğu tespit edilmiştir.

b) Tarımsal Topraklar ve Ekilebilir Arazi

Tarımsal Topraklar: Kahramanmaraş ilinde çok değişik toprak yapıları gözlenmektedir. En fazla kahverengi orman toprakları hakimdir. Bunu sırasıyla kahverengi, kireçsiz kahverengi, kireçsiz kahverengi orman, kırmızı kahverengi Akdeniz, koluvyal, aluvyal ve diğer toprak çeşitleri izlemektedir. Ekilebilir Arazi: Kahramanmaraş ilinde toplam tarım yapılan alan 472.031 ha’dır . İlde I. ve IV. sınıf arasında kalan arazi miktarı 400.110 ha’dır. Kalan alan diğer sınıf (V.-VIII.) arazilerden oluşmaktadır.

68

c) Su (sulama, hidro-elektrik ve termik enerji-rüzgar kaynakları)

Su Kaynakları: Su ve yeraltı su kaynakları yılda 5.308,5 hm3 hacme sahip olup bunun %93,5’i yüzey kaynaklarından oluşmaktadır (nehirler, çaylar). Yeraltı suyu arama çalışmaları devam etmekte olup DSİ tarafından 65 adet araştırma kuyusu açılmıştır. Bu kuyulardan toplam 2.721 ha’lık alan sulanmaktadır. Sulama: Sulanabilir toplam arazi miktarı 353.580 ha olarak tahmin edilmekte olup bunun yalnızca 154.241 ha’lık (%36) kısmı sulanmaktadır. Bu alanın %60’ı halk tarafından, %15’i KHGM ve %25’i DSİ tarafından olmak üzere toplam %40’ı devlet tarafından sulanmaktadır. Hidro-elektrik: Toplam kapasite 775 MW ve yıllık elektrik üretimi 2.465x106 KWh’dir. Termik Enerji: Toplam kapasite yılda 5.744 MW 'tir Rüzgar: İlin hakim rüzgar yönü yaz aylarında Batı Kuzey Batı, kış aylarında ise Kuzeydir. Ortalama rüzgar hızı (son 10 yıl için) 1,7 m/sn’dir. Fırtınalı günler çok olmamakla birlikte yaz aylarında kuvvetli rüzgarlar vuku bulmaktadır.

d) Su ve Balıkçılık Kaynakları

Doğal göller (86 ha), baraj ve rezervuarlar (10.125 ha) gölet ve bentler (266 ha) ve nehirler (4.435 ha) olarak yaklaşık 14.192 ha su yüzeyi bulunmaktadır.

e) Ormanlar ve Muhafaza

Doğal ve plantasyon olarak 503.381 ha orman alanı mevcuttur. Bu alanlarda bulunan asli orman bitkileri; kızıl çam, kara çam, sedir, ardıç, köknar, meşe, kayın ve fıstık çamı, tali orman bitkileri ise; çınar, kavak, alıç, tespih çalısı, dişbudak, Akçaağaç, kızılağaç, kuşburnu, fındık, karaçalı, sakız ağacı, sandal, böğürtlen, çitlembik, mersin, eğrelti, geven, laden, sığırkuyruğu, kekik, kenger dikeni ve çayır otlarıdır. Orman içi ve civarındaki köyler orman köyleri olarak kabul edilmiş olup buralara muhafaza amaçlı özel yardımlar sağlanmıştır.

69

f) Diğer Flora ve Fauna

Doğal Türler: Gerek orman arazileri gerekse açık otlaklar ve meralar flora ve fauna bakımından zengindir. Pek çok buğdaygil ve baklagil yem bitkisi bölgede doğal olarak yetişmektedir. Reçine, fıstık çamı, sumak ve kekik bölgede bulunan bitkisel menşeli tali ürünlerden en önemlileridir. Keklik, dağ güvercini, kartal, atmaca, karga, şahin gibi kuşlarla, kurt, yaban domuzu, tilki, tavşan, sincap gibi av hayvanları ise hayvansal menşeli tali ürünlerin başında yer almaktadır. Yayla balcılığı için çok uygun bir flora mevcuttur. Tarımsal Çeşitler: Kahramanmaraş kırmızı biberi, kalaycı cevizi, bahri cevizi, kabarcık üzümü, marhabaşı (hönüsü) üzümü, azezi üzümü, yıldız üzümü, ağ üzümü, ak sergi üzümü, kara sergi üzümü, hacı hazma armudu, gök aşılak armudu, kızıl aşılak armudu, kış armudu, abbas inciri, at elması, mili nar, hacı veli efendi kayısısı, dermason fasulyesi (kuru), turtul fasulyesi(taze), maraş 92 pamuğu, erşan 92 pamuğu, Kahramanmaraş yerli domatesi, bohçapayam bademi, sumak ekşisi gibi çeşitler bulunmaktadır. İlin tarımsal çeşit açısından zengin olduğu söylenebilir.

4.2. YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR

Yenilenemeyen kaynaklar arasında madenler, fosil yakıtlar (gaz/petrol) ve yerel turistik, tarihi ve kültürel yerler bulunmaktadır. Yenilenemeyen kaynaklar tarımda doğrudan kullanılmamalarına rağmen kırsal ekonomi üzerinde bir bütün olarak olumlu ve olumsuz etkileri olmaktadır.

Bu kaynaklarla bağlantılı ekonomik faaliyetler tarım gelirlerinin arttırılmasına

yardımcı olur ve gerek tarım gerekse tarım dışı kırsal kesimin yararlanabileceği yerel altyapı ve sosyal yapı yatırımlarına katkıda bulunurlar. Ancak bu çalışmalar arazi, su ve tarım işgücü unsurlarıyla rekabet ederek tarım fiyatlarının yükselmesine ve işgücünün tarımdan uzaklaşmasına neden olabilir. Kahramanmaraş’taki yenilenemeyen kaynaklar (madenler, tarihi/turistik mekanlar) aşağıda belirtildiği gibi muhtelif yerel alanlarda bulunurlar. Tablo 40. Kahramanmaraş’ta Yenilenemeyen Kaynaklar.

Kaynak Tanımlama

Madenler

Merkez ilçede Ahır Dağı yakınlarında, Türkoğlu ilçesinde ve Göksun ilçesi yakınlarında Marn-Kalker karışımı çimento hammaddeleri bulunmaktadır. Elbistan ilçesi Bıçakçılar, Murata ve Nargele köyleri yakınlarında çıkartılan demir ilin önemli yer altı kaynağı ve Afşin-Elbistan ilçelerinde çıkartılan ve Termik Santralde kullanılan linyit ise ilin önemli enerji hammaddesidir. Ayrıca barit, boksit, manganez ve kuvarsit madenlerinin de ilde önemli miktarda rezervleri mevcuttur.

70

Tarihi ve Turistik Yerler

Hititlilerden zamanından kalma Kahramanmaraş kalesi, Romalılar zamanından kalma göz kalesi, Bizanslılar zamanından kalma Çukurhisar kalesi, Yaylaüstü kalesi, Hurman kalesi, Haştırın kalesi, Azgıt kalesi, Meyremçil kalesi, Kaleboyu kalesi, Akkale kalesi, Torun kalesi, Anacık kalesi, Değirmendere kalesi, Kız kalesi, Doluca kalesi, Köroğlu kalesi,Romalılar zamanından kalma oyulmuş kaya evler, Geç Hitit-Helenistik-Roma-Bizans zamanından kalma Höyükler, Osmanlılar zamanından kalma köprüler, Han, Hamam ve Çeşmeler, Selçuklular ve Osmanlılar zamanından kalma Cami’ler, Ashab-ül Kehf mescidi önemli tarihi yerlerdir. Zeytin ılıcası, Ekinözü ve Hopur içmeleri, Döngele kaplıcası şifa kaynaklı iç turizm merkezleridir. Güvercinlik, Fırnız vadisi, Döngel mağaraları, Ali kayası, Tekir yaylası, Zeytin ılıcası, Pınarbaşı, Başkonuş ve Yavşan ormanları önemli mesire yerleridir. Ayrıntılı bilgiler ekte verilmiştir.

Doğal Koruma Alanları Kahramanmaraş ilinde doğal koruma alanı bulunmamaktadır.

4.3. TOPRAK YAPISI Toprakların kullanma kabiliyet sınıfları 8 adet olup, toprak verimlilik durumu ve sınıflandırmaları I. sınıftan VIII. sınıfa doğru giderek azalmaktadır.

İlk dört sınıf arazi, iyi bir toprak idaresi altında bölgeye adapte olmuş kültür bitkileri ile orman, çayır-mera bitkilerini iyi bir şekilde yetiştirtme yeteneğine sahiptir. V., VI. ve VII. sınıflar adapte olmuş yerli bitkilerin yetişmesine elverişlidir. Bunlardan V. ve VI. sınıflarda, toprak ve su koruma önlemleri alındığı taktirde bazı özel bitkiler de yetiştirilebilir. VII. sınıf arazilerde çok etkin ve pahalı ıslah çalışmaları ile ürün alınabilirse de, mevcut piyasa şartlarında elde edilecek ürün yatırım harcamalarını karşılayamaz. Grafik 20’de Kahramanmaraş ilinde toprak gruplarının oransal dağılımı verilmiştir. I. SINIF: I. sınıf arazilerin toplam alanı 123.965 ha olup, il yüzölçümünün %8,63’ünü teşkil etmektedir. %97,60’ında tarım yapılmakta olup, bunun 30.469 hektarında nadaslı, 4.441 hektarında nadassız kuru tarım, 75.201 hektarında sulu tarım, 8.974 hektarında yetersiz sulu tarım, 469 hektarında kuru şartlarda bağ, 603 hektarında kuru şartlarda bahçe tarımı uygulanmaktadır. Ayrıca 655 hektarlık kısmı mera ve 172 hektarlık kısmı da fundalık olarak kullanılmaktadır. 2.981 hektarlık kısmı ise yerleşim ve sanayi alanı haline dönüştürülmüştür.

İlde II. sınıf araziler 103.481 hektarlık yüzölçümleri ile %7,20’lik bir oran teşkil etmektedir. Bu sınıftaki toprakların %28,65’lik kısmını koluvyal topraklar oluşturmaktadır. Geriye kalan kısmı ise %27,16’lık oranla kahverengi, %18,40’lık oranla aluvyal, %8,16’lık oranla kırmızı kahverengi Akdeniz, %7,69’luk oranla kireçsiz kahverengi, %4,74’lük oranla

II. SINIF:

71

kırmızı kahverengi, %2,65’lik oranla kahverengi orman, %1,68’lik oranla bazaltik, %0,7’lik oranla kireçsiz kahverengi orman ve %0,17’lik oranla kırmızı Akdeniz topraklarını ihtiva etmektedir. II. sınıf arazilerin %42,06’sında nadaslı, %10,16’sında nadassız kuru tarım, %37,83’ünde sulu tarım, %3’ünde yetersiz sulu tarım, %0,49’unda kuru şartlarda bağ, %0,16’sında antepfıstığı ve %0,04’ünde zeytin tarımı yapılmaktadır. Ayrıca %4,37’lik saha çayır-mera, %0,96’lık saha orman funda olarak değerlendirilmekte ve geriye kalan %0,92’lik arazi ise yerleşim yeri olarak kullanılmaktadır. Grafik 20. Kahramanmaraş İlinde Toprak Gruplarının Oransal Dağılımı (%).

Kestane RengiOrganik

Kırmızı KahverengiKırmızı AkdenizBazaltik

AluvyalKoluvyal

Diğer Araziler

Kireçsiz Kahverengi

Kır. Kahverengi AkdenizKireçsiz Kah. Orman

KahverengiKahverengi Orman

0 2,5 5 7,5 10 12,5 15 17,5 20 22,5 25

1

To

pra

k G

rup

ları

Hidroformik Aluvyal Kestane RengiOrganik Kırmızı KahverengiKırmızı Akdeniz BazaltikAluvyal KoluvyalDiğer Araziler Kırmızı Kahverengi AkdenizKireçsiz Kahverengi Orman Kireçsiz KahverengiKahverengi Kahverengi Orman

Kaynak: KHGM, 2003.

Kahramanmaraş ilinde III. sınıf araziler 78.467 hektarla, %5,46’lık bir alanı kaplamaktadır. Bu sınıftaki arazilerin %2.04’ünü aluvyal, %23,51’ini koluvyal, %3,80’ini organik, %12,31’ini kahverengi orman, %1,13’ünü kireçsiz kahverengi orman, %0,90’ını kırmızı Akdeniz, %12,03’ünü kırmızı kahverengi Akdeniz, %24,74’ünü kahverengi, %14,50’sini kireçsiz kahverengi, %1,59’unu kırmızı kahverengi ve %3,46’sını bazaltik topraklar oluşturmaktadır. III. sınıf arazilerin Kahramanmaraş’ta kullanımları ise, 35.735 hektar nadaslı kuru tarım, 11.386 hektar nadassız kuru tarım, 14.591 hektar sulu tarım, 225 hektar yetersiz sulu tarım, 3.497 hektar kuru şartlarda bağ, 71 hektar kuru şartlarda bahçe, 355 hektar antepfıstığı, 367 hektar zeytinlik şeklindedir. Geriye kalan kısmın 348 hektarı çayır,

III. SINIF:

72

6.090 hektarı mera, 2.719 hektarı orman, 1619 hektarı fundalık arazi şeklindedir. Tarım dışı gayeli kullanımlara ayrılan arazi miktarı 1.464 hektardır. IV. SINIF: İlde IV. sınıf araziler 94.197 hektar yüzölçümüne ve %6,56’lık bir orana sahiptir. Bu sınıf arazilerin %0,05’i aluvyal, %12,75’i koluvyal, %27,48’i kahverengi orman, %5,09’u kireçsiz kahverengi orman, %1,98’i kırmızı akdeniz, %13,38’i kırmızı kahverengi Akdeniz, %16,44’ü kahverengi, %15,21’i kireçsiz kahverengi, %3,75’i kırmızı kahverengi ve %3,36’sı bazalitik topraklardan oluşmaktadır. Bu sınıf arazilerin %74,51’inde tarım yapılmakta olup, bunlar nadaslı kuru tarım 34.762 hektar, nadassız kuru tarım 13.834 hektar, sulu tarım 6.893 hektar, yetersiz sulu tarım 2.619 hektar, kuru şartlarda bağ 11.001 hektar, sulu şartlarda bahçe 183 hektar, antepfıstığı 288 hektar ve zeytinlik 607 hektar olarak belirlenmiştir. Geriye kalan sahanın %10,17’si çayır-mera, %14,48’i orman-funda, %0,84’ü ise yerleşim yeri olarak kullanılmaktadır. V. SINIF: Kahramanmaraş ilinde V. Sınıf araziler 2.043 hektarlık yüzölçümle %0,14’lük bir orana sahiptir. Bu arazilerin 724 hektarı koluvyal ve 1.319 hektarı kahverengi topraklardan oluşur. V. sınıf arazilerin 1.064 hektarında nadaslı kuru tarım uygulanmaktadır. Geriye kalan 979 hektarı ise mera arazisi olarak değerlendirilmektedir. VI. SINIF: VI. sınıf araziler ilde 88.433 hektar ile %6,16’lık bir oran teşkil etmektedir. VI. Sınıf arazilerin %4,02’si koluvyal, %24,402ı kahverengi orman, %2,92’si kireçsiz kahverengi orman, %2,68’i kırmızı Akdeniz, %12,22’si kırmızı kahverengi Akdeniz, %21,76’sı kahverengi, %22,08’i kireçsiz kahverengi, %3,85’i kırmızı kahverengi ve %6,08’i bazalitik topraklardan oluşmaktadır. VI. sınıf arazilerin 22.207 hektarında nadaslı kuru tarım, 4.849 hektarında nadassız kuru tarım, 2.582 hektarında sulu tarım, 873 hektarında yetersiz sulu tarım, 7.032 hektarında kuru şartlarında bağ, 684 hektarında antepfıstığı ve 335 hektarında zeytin tarımı yapılmaktadır. Ayrıca 27.004 hektarlık saha mera, 9.659 hektarlık saha orman, 12.050 hektarlık saha fundalık ve 1.158 hektarlık saha da yerleşim yeri olarak tespit edilmiştir. VII. SINIF: VII. sınıf araziler 820.119 hektar ile %57,08’lik bir oran teşkil etmektedir. Bu sınıfın %0,02’sini hidromorfik aluvyal, %0,02’sini koluvyal, %35,21’ini kahverengi orman, %15,39’u kireçsiz kahverengi orman, %0,31’i kırmızı kahverengi, %5,05’i kırmızı Akdeniz, %11,15’i kırmızı kahverengi Akdeniz, %13,76’sı kestanerengi, %12,65’i kireçsiz kahverengi, %1,97’si kırmızı kahverengi ve %4,452i bazalitik topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerin 11.905 hektarında nadaslı, 2.355 hektarında nadassız kuru tarım, 1.109 hektarında sulu tarım, 144 hektarında yetersiz sulu tarım, 12.100 hektarında kuru şartlarda bağcılık, 7.446 hektarında antepfıstığı ve 280 hektarında da zeytin yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ayrıca 263.668 hektar arazi çayır-mera, 519.719 hektar arazi orman-funda ve 1.393 hektar arazi de yerleşim yeri olarak kullanılmaktadır.

73

KULLANMA ŞEKLİ

VIII. SINIF: Bu sınıf araziler ilde 125.395 hektar ile %8,73’lük bir oranı teşkil eder. Bu arazilerin 623 hektarı sazlık-bataklık, 71 hektarı kara kumulları, 6.679 hektarı ırmak yatakları ve 118.022 hektarı çıplak kaya ve molozlardan ibarettir. Tablo 41’de Kahramanmaraş ilinin arazi kullanım şekillerinin arazi sınıflarına göre dağılımı verilmiştir. Tablo 41. Kahramanmaraş İlinin Arazi Kullanım Şekillerinin Arazi Sınıflarına Göre Dağılımı.

ARAZİ SINIFLARI I II III IV V VI VII VIII TOPLAM

Tarım Arazileri 120.157 97.009 66.227 70.187 1.064 46.219 35.339 - 436.202 Nadaslı Kuru Tarım 30.469 43.637 35.735 34.762 1.064 22.207 11.905 - 179.779 Nadassız Kuru Tarım 4.441 8.618 11.386 13.780 54 4.849 2.355 - 45.483 Sulu Tarım 75.201 39.144 14.591 6.893 - 1.839 1.323 - 138.991 Yetersiz Sulu Tarım 8.974 3.107 225 2.619 - 873 144 - 15.942 Bağ Kuru 469 408 3.154 10.009 - 5.904 11.676 - 31.620 Bahçe Kuru 603 - 71 - - - - 674 Bahçe Sulu - - - 183 - - - - 183 Antepfıstığı - 165 355 288 - 684 7.446 - 8.938 Zeytin - 42 367 607 - 335 280 - 1.631 Çayır-Mera Arazisi 655 4.524 7.581 9.583 979 27.006 263.668 - 313.996 Çayır Arazisi 190 348 51 - - 154 - 743 Mera Arazisi 655 4.334 7.233 9.532 979 27.006 263.514 - 313.253 Orman-Funda Arazisi 172 997 6.809 13.639 - 21.709 443.545 - 486.871 Orman Arazisi - 734 2.719 7.699 - 9.659 353.069 - 373.880 Fundalık Arazi 172 263 4.090 5.940 - 12.050 90.476 - 112.991 Tarım Dışı Arazi 2.981 951 1.464 788 - 1.158 1.393 - 8.735 Yerleşim Yoğun 244 128 11 - - 650 22 - 1.055 Yerleşim Az Yoğun 2.505 823 1.215 822 - 508 1.371 - 7.244 Sanayi Alanı 232 - 66 - - - - - 298 Hava Alanı - - 172 - - - - - 172 Diğer Araziler - - - - - - - 125.395 125.395 Sazlık Bataklık - - - - - - - 632 632 Kara Kumulları - - - - - - - 71 71 Irmak Yatakları - - - - - - - 6.679 6.679 Çıplak Kaya - - - - - - - 118.022 118.022 Su Yüzeyi - - - - - - - - 579 TOPLAM 123.965 103.481 78.467 94.197 2.043 88.433 820.119 125.395 1.436.100 Kaynak: KHGM, 2003. 4.4. SU POTANSİYELİ 4.4.1. İçme ve Kullanma Suyu Durumu, İhtiyacı ve Projeleri İl merkezi ve ilçelerin içme suyu ile ilgili ihtiyaçları tamamen karşılanmış değildir. Bu konuda önemli altyapı eksikliği söz konusudur. Merkez ilçenin içme suyunun önemli bir kısmı açılmış yaklaşık 30 adet kuyudan ve pınar kaynaklarından temin edilmektedir. İlde içme suyu ihtiyacı yaklaşık 2.000 lt/sn’dir. Bunun 600 lt/sn’lik kısmı kuyulardan, 500 lt/sn’lik kısmı ise pınar kaynaklarından elde edilmektedir. Halen 900 lt/sn’lik bir su açığı söz konusudur. Ayrıca mevcut su şebekelerinde %35-50 oranında bir kayıp söz konusudur. İller Bankasının kriterlerine göre ilde günlük su ihtiyacı 115.256 ton/gün olarak hesaplanmıştır.

74

Buradan hareketle Kahramanmaraş’ın içme suyu projeksiyonu Tablo 42’de, ilde 2030’lu yıllarda su ihtiyacını karşılanacağı kaynaklar Tablo 43 ‘te verilmiştir. Tablo 42. Kahramanmaraş İçme Suyu Projeksiyonu. Yıllar 2000 2010 2020 2030 Talep (ton/gün) 115.256 170.608 242.928 359.445 Tablo 43 . 2030’lu Kahramanmaraş’ın Su İhtiyacının Karşılanacağı Kaynaklar.

Kaynak Sağlayacağı Debi (lt/sn) Ayvalı Su Projesi 1.700 Pınarbaşı Kaynakları 500 Karasu Projesi Kaynakları 1.200 Mevcut Derin Kuyular 800 Kaynak: Kahramanmaraş Belediyesi. 4.4.2. Tarım Arazilerinin Sulama Durumu

DSİ tarafından yapılan araştırmalara göre 426.467 ha olan tarım arazilerinin %83’ü yani 353.580 ha’ı sulanabilecek alandır. KHGM verilerine göre toplam sulanan alan miktarı, toplam tarım arazisinin %36’sı yani 154.241 ha, sulanamayan alan, toplam arazi miktarının %64’ü, yani 272.226 ha’dır. Yine DSİ tarafından etüd edilen 1.-6. sınıf arazi miktarı 225.639 ha, sulamaya elverişli 1.-5. sınıf arazi 202.714 ha ve ekonomik olarak sulanabilir arazi miktarı 178.242 ha’dır. Kahramanmaraş’ta tarım arazilerinin sulama durumu ile ilgili ayrıntılı bilgiler Tablo 44’te verilmiştir. Tablo 44. Kahramanmaraş’ta Tarım Arazilerinin Sulama Durumu.

Alt Bölge İlçe Adı

Tarım Arazisi

(ha)

Sulanabilir Arazi (ha)

Devlet Sulaması (ha)

Halk Sulaması

(ha)

Toplam Sulanan Arazi Miktarı

KHGM DSİ (ha) (%)

I Merkez 75.420 51.320 7.710 5.733 16.936 30.379 19,6 Pazarcık 84.615 68.656 2.557 17.025 9.736 29.318 19,0 Türkoğlu 27.776 24.131 1.159 375 18.428 19.962 12,9

II Afşin 59.398 54.137 2.993 - 14.240 17.233 11,2 Elbistan 94.501 84.598 2.712 3.921 17.589 24.222 15,7

III Andırın 25.072 21.642 1.370 3.476 7.609 12.455 8,1 Göksun 32.462 26.178 3.092 6.160 3.455 12.707 8,2

IV Çağlayancerit 6.755 4.596 1.375 - 1.345 2.720 1,8 Ekinözü 17.962 16.079 48 - 3.022 3.070 2,0 Nurhak 2.506 2.243 1.075 - 1.100 2.175 1,5

TOPLAM 426.467 353.580 24.091 36.690 93.460 154.241 100,00 Kaynak. DSİ, KHGM, 2003. 4.4.3. Kurumlara Göre Sulanan ve Sulanması Tasarlanan Alanların Dağılımı Tablo 45’de kurumlara göre sulanan ve sulanacak alanların dağılımı gösterilmiştir. DSİ, KHGM ve halk sulamalarıyla gerçekleşen mevcut sulama alanı, incelemesi devam eden ve inşaatı tamamlanan işletmeler de faaliyete girdiğinde toplam 295.793 ha’lık alana çıkarılacaktır.

75

Tablo 45. Kurumlara Göre Sulanan ve Sulanacak Alanların Dağılımı. Sulamayı Yapan Sulanan Alan (ha)

DSİ Projeli Sulama Alanı (ha) 178.242 Ön inceleme ve master planı tamamlanan 31.988 Planlaması tamamlanan 35.530 2003 yılına teklif edilen 9.688 2002 yılı uygulama programında olan 44.980 İnşaatı devam eden 19.366 İşletmede olan 36.690

KHGM ve Halk Sulamaları 117.551 Topraksu Kooperatifleri (YAS) Sulama Alanları (ha) 2.721 Köy Hizmetleri Gölet ve Yerüstü Sulama Alanları (ha)* 23.246 Halk Sulamaları (ha)** 91.584 İl Geneli Sulamalar Toplamı (ha) 295.793 Kaynak: DSİ. Not:

4.4.4. Su Kaynakları, Su Potansiyeli ve Su Yüzeyleri

*KHGM’ne ait olan 2.721 ha YAS sulamasının 845 ha’ında proje geliştirmiş olup; (24.091 - 845) = 23.246 ha gölet ve akarsu ile sulamaktadır.

**KHGM’nün YAS sulaması toplamı olan 2.721 ha’ın 1.876’ın da proje geliştirmediği için; (93.460 - 1.876) = 91.584 ha halk sulaması olarak alınmıştır.

Kahramanmaraş ilindeki su kaynakları Tablo 46’da, dağılım oranları ise Grafik 21’de

gösterilmiştir. Tablo 46. Kahramanmaraş İlinde Su Kaynakları.

Su Kaynağı Miktarı A)Yerüstü Sular (İl çıkışı toplam) 4.965 hm3/yıl

Ceyhan nehri ana kolu 863 hm3/yıl Göksun çayı 412 hm3/yıl Aksu çayı 1.027 hm3/yıl Körsulu çayı 137 hm3/yıl Andırın suyu 102 hm3/yıl Keşiş suyu 405 hm3/yıl Diğer kollar 2.019 hm3/yıl

B)Yer altı Suları (İldeki toplam emniyetli rezerv) 343,5 hm3/yıl Toplam Su Potansiyeli (A+B) 5.308,5 hm3/yıl Kaynak: DSİ, 2003.

76

Grafik 21. Kahramanmaraş İlinde Su Kaynaklarının Dağılımı.

Yerüstü suyu94%

Yeraltı suyu6%

Ayrıca Kahramanmaraş ilinde bulunan su yüzeyleri Tablo 47’de, alt bölgelere göre

dağılımı Tablo 48’de ve oranları ise Grafik 22’de gösterildiği gibidir. Tablo 47. Kahramanmaraş İlindeki Su Yüzeyleri ve Kapladıkları Alan.

Su Yüzey Cinsi İsmi ve Alt Bölgesi Alanı (ha)

Doğal Göl Yüzeyleri Kumaşır Gölü 9 Gavur Gölü 76 Izgın Gölü 1

Baraj Rezervuar Yüzeyleri Kartalkaya Barajı 1.125 Menzelet Barajı 4.200 Sır Barajı 4.800

Akarsu Yüzeyleri

Ceyhan nehri 1.688 Söğütlü çayı 150 Sarsap çayı 94 Hurman çayı 225 Göksun çayı 188 Güredin çayı 38 Aksu çayı 750 Körsulu çayı 188 Göksu çayı 94 Diğer akarsu ve kollar 1.020

Gölet Rezervuar Yüzeyleri

Esence 14 Yapalak 35 Kamışçık-Kemal 21 Kamışçık 28 Çardak 54 Değirmendere 18 Düzbağ 54 Kızıliniş Göleti 34 İncecik Göleti 8

Toplam Su Yüzeyi 14.912 Kaynak: KHGM, DSİ, 2003.

77

Tablo 48. Kahramanmaraş İlindeki Su Yüzeylerinin Alt Bölgelere Göre Dağılımı.

Alt Bölge Doğal Göl Yüzeyleri

(ha)

Gölet Yüzeyleri (ha)

Baraj Rezervuar

Yüzeyleri (ha)

Akarsu Yüzeyleri

(ha) DSİ KHGM I. Alt Bölge 85 34 - 10.125

4.435 II. Alt Bölge 1 8 49 - III. Alt Bölge - - 121 - IV. Alt Bölge - - 54 - Toplam 86 42 224 10.125 4.435 Genel Toplam 14.912 Kaynak: KHGM, DSİ, 2003. Grafik 22. Kahramanmaraş İlindeki Su Yüzeylerinin Dağılımı.

Baraj67%

Akarsu30%Gölet

2%Doğal Göl

1%

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

78

BÖLÜM 5. TARIMIN PERFORMANSININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ 5.1. TARIM SEKTÖRÜNÜN GSYİH’YA KATKISI VE BÜYÜME HIZI 5.1.1. Tarım Sektörünün Türkiye’de GSYİH’ya Katkısı ve Büyüme Hızı Tarım, Türkiye ekonomisinde her zaman önemli bir sektör olmuştur. Tarım sektör olarak 2004 yılı itibarı ile GSYİH’nın %11,2’sini oluşturmuştur. Gelişmiş ülkelerde tarımda istihdam edilen nüfusun oranı %5 civarındadır. Ülkemizin fındık, kuru incir, çekirdeksiz kuru üzüm, kuru kayısı, tütün, zeytinyağı, turunçgil gibi tarımsal ürünlerde dünya pazarında önemli bir yeri vardır. Son yıllarda tarım ürünlerinin dış ticareti giderek işlenmiş ürünlere doğru kaymaktadır. Örneğin, 1960’lı yıllarda tarımın toplam ihracat içindeki payı %80’lerdeyken sanayileşme ile işlenmiş tarım ürünleri ticareti önem kazanmaya başlamış, bu oran giderek düşmüştür. Bugün için tarımın toplam ihracatımızdaki payı %11’e kadar düşerek azalmış ve tarım ürünlerinin ithalat oranı artmıştır. Son yıllarda tarım ürünleri ithalatının toplam ithalat içindeki payı %6’ya kadar çıkmıştır. Türkiye bazı tarım ürünlerinde (yağlı tohumlar, yem bitkileri, pirinç, buğday gibi) ithalatçı ülke durumuna düşmüştür. VIII. 5. yıllık kalkınma planının uzun dönem stratejilerinde tarımsal nüfusun %10’a düşürülmesi fakat göreceli olarak da tarımsal gelirin artırılması hedeflenmiştir. Tarımın GSYİH içerisindeki payı 1960’lı yıllarda %38 iken, bu pay gittikçe düşerek 2004 yılında %11,2 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektöründeki büyüme hızı ise yıllar itibarıyla dalgalanmalar göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde tarımın GSYİH içerisindeki payı %2-4 civarındadır. Grafik 23. Türkiye’de GSYİH’da Tarım Sektörünün Payı ve Büyüme Hızı (Cari).

0

20

40

60

80

100

120

140

1995 1996 1997 1998 1999 2000

Yıllar

Ora

n (%

)

Sektör Payı Gelişme Hızı

79

5.1.2. Tarım Sektörünün Kahramanmaraş Ekonomisindeki Yeri Tarım sektörü, Kahramanmaraş’taki toplam GSYİH içinde her zaman önemini korumuştur. Tarımın ilin GSYİH’sı içindeki payında son yıllar dikkate alındığında fazla bir değişim görülmemekle beraber düşüş görülmektedir. Bununla beraber tarım sektörünün büyüme hızında büyük dalgalanmalar görülmüş ve son yıllarda bu oran azalmıştır. Tarım toplam sivil istihdamdaki yerini, yeni istihdam sahaları devreye girmiş olsa bile her zaman korumuştur. Kahramanmaraş’ta 1990 yılında toplam istihdam 369.972 kişidir. Bunun 266.219 kişisi tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılık sektöründe çalışmaktadır. Yani toplam çalışan sayısının %71,96’sı tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılık sektörlerinde çalışırken Türkiye’de bu oran %53,66’dır. Tablo 49’da Kahramanmaraş’ta bazı sektörlerin cari fiyatlarla sektör payları ve gelişme hızları gösterilmiştir. Tablo 49. Kahramanmaraş’ta Bazı Sektörlerin Cari Fiyatlarla Sektör Payları ve Gelişme Hızları.

Yıllar 1996 1997 1998 1999 Sektör Payı (%) Tarım 30,4 28,9 28,1 24,4 Sanayi 24,5 23,2 24,4 23,5 İnşaat 5,5 6,4 6,3 6,0 Ticaret 16,2 16,1 15,4 14,8 Ulaştırma 9,0 10,0 10,3 11,1 Gelişme Hızı (%) Tarım 97,3 27,9 75,1 27,9 Sanayi 86,9 75,1 89,3 41,7 İnşaat 116,2 114,9 75,5 42,1 Ticaret 76,6 84,6 71,3 41,8 Ulaştırma 109,0 107,1 83,9 59,3 Kaynak: DİE. Grafik 24. Kahramanmaraş’ta Tarım Sektörünün GSYİH’daki Payı (Cari).

30,4

28,928,1

24,4

22232425262728293031

1996 1997 1998 1999

Yıllar

Ora

n (%

)

80

Grafik 25. Kahramanmaraş İlinde Tarım Sektöründeki Büyüme Hızı (Cari).

97,3

27,9

75,1

27,9

0

20

40

60

80

100

120

1996 1997 1998 1999

Yıllar

Ora

n (%

)

Tablo 50 . Kahramanmaraş’ta Tarım Sektöründe Cari fiyatlarla GSYİH’nın Dağılımı.

Yıllar 1997 1998 1999 Sektör Payı (%) Çiftçilik ve Hayvancılık 28,3 27,4 23,8 Ormancılık 0,4 0,5 0,4 Balıkçılık 0,2 0,2 0,3 Gelişme Hızı (%) Çiftçilik ve Hayvancılık 75,5 74,1 27,7 Ormancılık 56,0 134,1 19,6 Balıkçılık 248,1 116,3 66,6 Kaynak: DİE. İlde tarıma dayalı sanayinin, potansiyeller göz önünde bulundurulduğunda ve çevre illerle kıyaslandığında tam manasıyla gelişmiş olduğu söylenemez. Özellikle hayvancılık ve meyvecilik konularında entegre tesislerin eksikliği gözlemlenmektedir. Bununla beraber ilde faaliyet gösteren irili ufaklı 685 adet tarımsal sanayi kuruluşu bulunmaktadır. Bunların alt sektörlere göre dağılımı Tablo 51’de verilmiştir. Tablo 51. Kahramanmaraş’ta Tarımsal Sanayi Kuruluşlarının Alt Sektörlere Göre Dağılımı.

Gıda Sektörü Adedi Baharat (Kırmızı, pul, toz biber) 80 Tuz İmalathanesi 6 Şeker imalathanesi 17 Bitkisel Yağ Fabrikası 12 Tarhana İmalathanesi 10 Un Fabrikası 11 Bulgur Fabrikası 3 Ekmek Fabrikaları (somun) 100 Pasta İmalathaneleri 37 Peynir İmalathaneleri 16 Dondurma Fabrikaları 8

81

Tablo 51’in devamı. Yoğurt İmalathaneleri 7 Süt Toplama Merkezi 2 Gıda Ambalaj İmalathanesi 2 Yem Fabrikaları 10 Yem Bayileri 263 Unlu mamuller (simit, çörek) 26 Çeltik Fabrikaları 3 Diğer 72 Toplam 685 Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü, 2003. Tablo 52’de görüldüğü gibi Kahramanmaraş ilinin kamu yatırım harcamalarına baktığımız zaman, 2001 yılında tarıma yapılan devlet yatırım harcamalarının oranı toplam yatırım harcamaları içinde %7,6 olmuştur. Tarım sektörü enerjiden sonra ikinci sırada gelmektedir. Tablo 52. Kahramanmaraş’ta Yıllara Göre Sektör Bazında Kamu Yatırımlarının Dağılım Oranı.

Sektör Proje Sayısı 2001 Sonuna Kadar Tahmini Harcama 2002 Yılı Yatırımı

Tarım (%) 4 7,6 1,9 Madencilik (%) 4 0,2 1,8 Enerji (%) 3 85,7 89,1 Ulaştırma (%) 1 0,03 0,003 Eğitim (%) 30 2,3 2,6 Eğitim (Kültür) (%) 2 0,2 0,4 Eğitim (Spor) (%) 1 0,02 0,07 Sağlık (%) 8 0,4 1,5 Diğer Kamu Hizmetleri (%) 15 3,5 2,6 İl Toplamı (Milyar TL) 68 1.422.044 375.754 Kaynak: Ticaret ve Sanayi Odası.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından Kahramanmaraş İl Müdürlüğü bünyesinde sürdürülmekte olan projeler için 2000 yılı içerisinde 123 milyar TL, 2001 yılı için 233 milyar TL ödenek harcanmıştır. Ayrıca DGD Projesi için 2001 yılında yaklaşık olarak 20 trilyon, 2002 yılında ise 37 trilyon TL ödeme yapılmıştır. Kahramanmaraş’ta bulunan ve tarıma hizmet eden kuruluşlara ait 2004-2005 yılında araştırmaya ayrılan ödeneklerin dökümü Tablo 53‘te verilmiştir. Tablo 53. Kahramanmaraş’ta Tarım Hizmeti Yürüten Kuruluşların Araştırma Hizmet Birimlerine Ayrılan Ödenek Miktarları (Milyar TL).

Kuruluş İsmi 2004 2005 Kahramanmaraş Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 125 90 Kaynak: Kahramanmaraş Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü.

82

5.2. TARIMSAL ÜRETİM Kahramanmaraş illinde polikültür tarım yapılması sebebiyle hayvansal ürünler de dahil olmak üzere 82 çeşit ürün elde edilmektedir. Su ürünleri de dahil edilecek olursa bu sayı 92’ye ulaşmaktadır. Ürün deseni çok farklı olan ilde öncelikle ana kalemlerine göre tarımsal ürünler, daha sonra ayrıntılı olarak tüm ürünler incelenmiştir. 5.2.1. Bitkisel Üretim Tablo 54. 2003 Yılında Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Tarım Arazilerinin Dağılımı (ha).

TARIM ALANLARININ KULLANIM ŞEKLİ

ALT BÖLGELER K.MARAŞ TÜRKİYE I. ALT

BÖLGE II. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

IV. ALT BÖLGE

Tarla Bitkileri Alanı 123.095 155.805 56.947 14.847 350.694 22.540.000 Sebze+Süs Bitkileri Alanı 5.468 2.260 2.000 654 10.382 818.000 Bağ Alanı 16.084 2.150 1.025 1.577 20.836 530.000 Meyve Alanı 9.060 6.440 3.285 911 19.696 1.500.000 Zeytinlik 3.775 - 112 - 3.887 625.000 Toplam Tarım Alanı 167.513 212.288 64.047 21.981 465.829 26.013.000 Kaynak: K.Maraş Tarım İl. Müdürlüğü. 5.2.1.1. Tarla Bitkileri Üretimi Tablo 55 ve Grafik 26’da tarla bitkileri ekiliş alanlarının oranları karşılaştırılmış olup hem Türkiye’de hem de Kahramanmaraş’ta tahıl alanlarının en yüksek paya sahip olduğu görülmektedir. Türkiye’de tarla bitkileri alanları içerisinde tahıl alanlarının oranı %73 iken, Kahramanmaraş’ta bu oran %74, endüstri bitkilerinin oranı Türkiye’de %14 iken, Kahramanmaraş’ta %13, yem bitkilerinin oranı Türkiye’de %3 iken Kahramanmaraş’ta %1’dir. Baklagil alanlarının ise oranı Türkiye’de %8 iken, Kahramanmaraş’ta %12’dir. Bu oran Türkiye geneline göre daha yüksektir. Tablo 55. 2003 Yılında Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Tarla Bitkileri Ekiliş Alanları (ha).

TARLA BİTKİLERİ

ALT BÖLGELER K.MARAŞ TÜRKİYE I. ALT

BÖLGE II. ALT BÖLGE

III. ALT BÖLGE

IV. ALT BÖLGE

Tahıllar 95.315 111.445 38.020 11.898 256.678 13.907.355 Endüstri Bitkileri 21.869 17.560 3.180 930 43.539 2.682.655 Baklagiller 8.246 19.800 13.332 1.286 42.664 1.560.875 Yumrulu Bitkiler 50 260 530 100 940 313.650 Yem Bitkileri 447 345 1.970 475 3.237 354.500 Toplam 125.927 149.410 57.032 14.689 347.058 18.819.035 Kaynak: K.Maraş Tarım İl. Müdürlüğü. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde tarla bitkisi alanlarının oransal dağılımı Grafik 27’de gösterilmiştir. Grafiğe göre toplam tarla bitkisi alanlarının en fazla olduğu bölge II. Alt Bölgedir. Bunu sırasıyla I., III., ve IV. Alt Bölgeler izlemektedir. Tahıl alanları en yüksek oranda olup sırasıyla II. ve I. Alt Bölgelerde bulunmaktadır. Endüstri bitkileri ve baklagil alanları ise birbirine yakındır. Endüstri bitkileri sırasıyla I. ve II. Alt Bölgelerde, baklagil bitkileri ise sırasıyla II., III. ve I. Alt Bölgelerde en yüksek orandadır.

83

Grafik 26. Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Tarla Bitkisi Alanlarının Oransal Dağılımı (%).

73

13 12

1 1

73

148

2 3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Tahıllar EndüstriBitkileri

Baklagiller YumruluBitkiler

Yem Bitkileri

K.Maraş Türkiye

Grafik 27. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Tarla Bitkilerinin Ekiliş Oranları (%).

05

101520253035404550

Tahıllar EndüstriBitkileri

Baklagiller YumruluBitkiler

Yem Bitkileri Toplam


Tablo 56. 2003 Yılında Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Bazı Tarla Bitkilerinin Üretim Miktarları (ton).

Alt Bölgeler Buğday Pamuk Mısır Kır. Biber Ş.Pancarı Yonca I. Alt Bölge 302.494 56.875 46.750 3.839 93.195 3.095 II. Alt Bölge 200.000 - 1.380 - 439.700 3.370 III. Alt Bölge 53.730 900 27.425 - 20.725 21.905 IV. Alt Bölge 16.375 - 30 - 20.850 526 Kahramanmaraş 592.599 57.775 75.585 3.839 574.470 28.896 Türkiye 19.000.000 1.337.065 2.800.000 - 12.662.934 - Kaynak: K.Maraş Tarım İl. Müdürlüğü.

84

Grafik 28. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Tarla Bitkileri Üretimlerinin Oransal Dağılımı(%).

0

20

40

60

80

100

120

Buğday Pamuk Mısır Kırmızı Biber Ş.Pancarı Yonca


Tablo 56’da Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde bazı tarla bitkilerinin üretim miktarları verilmiş olup, bu ürünler stratejik önemleri ve diğer tarla bitkilerine göre Kahramanmaraş’ta daha fazla üretilmesi sebebiyle seçilmişlerdir. Türkiye’de üretilen pamuğun %4’ü, mısırın %2.6’sı, kırmızı biberin %23’ü ve yoncanın %2’si Kahramanmaraş’ta üretilmektedir. Grafik 28’de Alt Bölgeler bazında bazı tarla bitkilerinin üretim oranları karşılaştırılmıştır. Grafiğe göre kırmızı biberin tamamı I. Alt Bölgede üretilmektedir. Mısır üretimi I. (%61) ve III. (%36) Alt Bölgelerde, yonca üretimi ise sırasıyla III. (%75), II. (%11) ve I. (%10) Alt Bölgede daha fazladır. Pamuk üretiminin %98’i I. Alt Bölgede gerçekleşmektedir. Şeker pancarı üretimi ise %76 oranında II. Alt Bölgede elde edilmektedir. Hayvansal üretim konusunda da bahsedileceği gibi, süt sığırcılığı işletmelerinin diğer alt bölgelere göre III. Alt Bölgede daha fazla sayıda olması sebebiyle, hasıl mısır ve yonca gibi yem bitkisi ve silajlık yem bitkisi üretimi bu alt bölgede daha fazladır. Tablo 57. Kahramanmaraş İlinde Yıllar İtibarıyla Bazı Tarla Bitkilerinin Üretimlerindeki Yıllara Göre Değişimler (Ton).

Ürünler 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Buğday 508.520 449.920 485.440 515.427 545.078 517.910 515.420 561.716 604.052 572.599 Pamuk 36.025 49.750 43.632 44.000 52.450 44.810 48.810 53.600 59.600 57.775 Mısır 8.993 10.378 20.244 78.691 87.340 103.916 91.030 61.179 75.805 756.85 Kır.Biber 4.710 4.380 4.840 4.180 5.210 5.340 5.640 4.530 3.695 3.839 Ş.Pancarı 836.700 437.160 589.920 608.700 821.810 793.600 732.600 430.715 510.475 574.470 K.Fasulye 27.340 30.818 34.299 28.894 32.178 35.005 34.552 26.561 26.770 330.59 Nohut 38.014 39.188 33.740 28.732 28.278 34.826 23.410 21.232 19.202 21.650 Ayçiçeği 8.451 9.379 8.464 11.105 11.130 12.462 18.518 25.672 23.670 20.483 Kaynak: K.Maraş Tarım İl. Müdürlüğü. Tablo 57’de Kahramanmaraş ilinde yıllar itibarıyla bazı tarla bitkilerinin üretimlerindeki değişimler gösterilmiştir. Grafik 29, 30 ve Grafik 31’den görüldüğü gibi bu ürünlerin üretimlerinde çeşitli dalgalanmalar olmuştur. Şeker pancarı, kuru fasulye, mısır ve nohut üretiminde düşüşler olurken, buğday, pamuk ve ayçiçeği üretiminde artış söz konusudur. Kırmızı biber üretiminde fazla bir değişim görülmemektedir.

85

Grafik 29. Kahramanmaraş’ta Buğday ve Şeker Pancarı Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

900.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

ton

Buğday Ş.Pancarı

Şeker pancarı üretimindeki azalmanın sebebi ülke genelinde uygulanan kota uygulamasıdır. Grafik 30. Kahramanmaraş’ta Pamuk, Kuru Fasulye ve Nohut Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

ton

Pamuk K.Fasulye Nohut

Grafik 31. Kahramanmaraş’ta Mısır, Kırmızı Biber ve Ayçiçeği Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

ton

Mısır Kır.Biber Ayçiçeği

86

5.2.1.2. Sebze Üretimi Aşağıdaki Tablo 58 incelendiğinde Kahramanmaraş genelinde meyvesi yenen sebzelerin (domates, biber, patlıcan, kavun, karpuz v.b.) ekiliş alanlarının daha fazla (%77) olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla soğansı, yumru ve kök sebzeler (%9) (sarımsak, soğan, turp v.b.), yaprağı yenen sebzeler (%8) (marul, ıspanak, dereotu v.b.) ve baklagil sebzeleri (%6) (bakla, taze fasulye, bezelye v.b.) takip etmektedir. Tablo 58. 2003 Yılında Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Alanlarının Dağılımı (ha).

Sebze Ekiliş Alanları ALT BÖLGELER

K.Maraş I. Alt Bölge

II. Alt Bölge

III. Alt Bölge

IV. Alt Bölge

Baklagil Sebzeleri 168 100 200 19 487 Meyvesi Yenen Sebzeler 3.719 1.975 1.207 414 7.315 Yaprağı Yenen Sebzeler 130 159 221 12 522 Soğansı Yumru ve Kök Seb. 2.458 100 362 87 3.007 Toplam 6.475 2.334 1.990 532 11.331 Kaynak: K.Maraş Tarım İl. Müdürlüğü. Grafik 32. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Sebze Alanlarının Oransal Dağılımı (%).

05

101520253035404550

BaklagilSebzeleri

Meyvesi YenenSebzeler

Yaprağı YenenSebzeler

Soğansı Yumruve Kök Sebzeler

Toplam


Grafik 32’de alt bölgeler bazında sebze ekiliş alanları gösterilmekte olup, en fazla sebze alanı I. Alt Bölgede bulunmaktadır. Bunu sırasıyla II., III. ve IV. Alt Bölgeler izlemektedir. Tablo 58’den de anlaşılacağı üzere domates, biber, patlıcan, biber, kavun, karpuz gibi meyvesi yenen sebzelerin ekiliş alanları diğer sebze alanlarına göre daha fazla orandadır. Meyvesi yenen sebzeler sırasıyla en fazla I., II., III. ve IV. Alt Bölgelerde ekilmektedir.

87

Tablo 59. 2003 Yılında Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Sebze Üretim Miktarları (ton).

Sebze Üretim ALT BÖLGELER

K.Maraş Türkiye I. Alt Bölge

II. Alt Bölge

III. Alt Bölge

IV. Alt Bölge

Baklagil Sebzeleri 1.032 1.120 1.328 141 3.621 709.000 Meyvesi Yenen Seb. 83.701 59.900 25.819 8.027 177.447 20.678.500 Yaprağı Yenen Seb. 3.759 8.019 3.812 374 15.964 1.696.600 Soğansı Yum. ve Kök Seb. 58.490 1.430 9.221 905 700.46 826.850 Toplam 146.982 70.469 40.180 9.447 267.078 23.910.680 Kaynak: K.Maraş Tarım İl. Müdürlüğü. Tablo 59’da Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde sebze üretim miktarları gösterilmiştir. Bu tabloya göre Türkiye toplam sebze üretiminin yaklaşık %1’i, baklagil sebzelerinin %0,6’sı, meyvesi yenen sebzelerin %1’i, yaprağı yenen sebzelerin %1’i ve soğansı yumru ve kök sebzelerin %1,5’i Kahramanmaraş’ta üretilmektedir. Tablo 60. 2003 Yılında Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları (ton).

Sebze Çeşitleri ALT BÖLGELER


II. Alt Bölge

III. Alt Bölge

IV. Alt Bölge

Domates 53.250 41.000 5.820 5.730 105.800 8.425.000 Patlıcan 6.317 - 20 72 6.409 945.000 Hıyar 13.434 2.700 229 615 16.978 1.740.000 Fasulye (Taze) 1.032 1.120 1.028 141 3.321 490.000 Sarımsak (Taze) 150 5 525 110 790 20.000 Soğan (Taze) 410 30 1.700 320 2.460 225.000 Marul 3.243 - - - 3.243 220.000 Biber (Sivri, Çarlis.) 1.560 850 810 180 3.400 1.150.000 Biber (Dolmalık) 1.574 1.000 126 160 2.860 410.000 Sakızkabağı 3.150 2.000 64 40 5.254 305.000 Havuç 2.020 - - 20 2.040 230.000 Karpuz 1.310 10.100 18.750 800 30.960 4.020.000 Kavun 800 2.250 - 200 3.250 1.775.000 Kaynak: K.Maraş Tarım İl. Müdürlüğü. Tablo 60’da Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde bazı sebzelerin üretim miktarları gösterilmiştir. Tabloya göre Türkiye’de üretilen sebzeler içerisinde; domatesin 1,3’ü, patlıcanın %0,7’si, hıyarın %10’u, sarımsağın %4’ü, marulun %1,5’i, havucun %0,9’u, karpuzun %0,8’i Kahramanmaraş’ta üretilmektedir.

Grafik 33’te Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde bazı sebzelerin üretim miktarları gösterilmiştir. Kahramanmaraş’ta 106 bin tonluk domates üretiminin 53 bin tonu I. Alt Bölgede, 41 bin tonu ise II. Alt Bölgede üretilmektedir. Ayrıca 17 bin tonluk hıyar üretiminin 13 bin tonu I. Alt Bölgede ve 30 bin tonluk karpuz üretiminin 18 bin tonu III. Alt Bölgede, 10 bin tonu II. Alt Bölgede üretilmektedir.

88

Grafik 33. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları.

0

5.800

11.600

17.400

23.200

29.000

34.800

40.600

46.400

52.200

58.000


Domates Hıyar Patlıcan Fasulye (Taze) Karpuz

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 34. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları.

0

250

500

750

1000

1250

1500


Sarımsak (Taze) Soğan (Taze) Biber (Dolmalık) Biber (Sivri, Çarliston) Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Yine Grafik 34 incelendiğinde; 800 tonluk sarımsak üretiminin yaklaşık 500 tonu III. Alt Bölgede, 2.500 tonluk taze soğan üretiminin 1.700 tonu III., 410 tonu I. ve 320 tonu IV. Alt Bölgelerde, 3.400 ton olan sivri biber üretiminin 1.500 tonu I., 850 tonu II. Alt Bölgelerde, 2.900 ton olan dolmalık biber üretiminin 1.570 tonu I. ve 1.000 tonu II. Alt Bölgelerde üretilmektedir. Grafik 35’te görüldüğü gibi, Türkiye havuç üretiminin %0.8’ini oluşturan 2.040 tonluk Kahramanmaraş üretiminin 2.020 tonu I. Alt Bölgede, 3.250 tonluk kavun üretiminin 2.250

89

tonu II. Alt Bölgede, 800 tonu I. Alt Bölgede, 3.250 tonluk marul üretiminin tamamı I. Alt Bölgede gerçekleşmektedir. Grafik 35. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Sebzelerin Üretim Miktarları.

0500

1.0001.5002.0002.5003.0003.5004.000


Sakızkabağı Havuç Marul Kavun

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Tablo 61. Kahramanmaraş İlinde Yıllar İtibarıyla Bazı Sebzelerin Üretim Miktarlarındaki Değişimler (ton).

Ürünler 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Domates 89.025 70.505 68.650 71.200 97.425 99.872 106.722 105.555 103.760 105.800 Biber 2.692 2.735 2.602 2.630 2.645 2.768 3.946 4.867,7 5.498 6.410 Patlıcan 3.440 7.485 8.133 5.225 3.409 3.460 4.528 5.729,5 5.705 6.409 Hıyar 5.619 10.950 8.545 6.930 7.456 7.516 15.024 16.335 17.158 16.978 T.Fasulye 1.948 2.060 2.152 2.783 2.443 2.449 2.815 3.393 3.349 3.321 Karpuz 9.541 18.459 19.159 28.620 30.450 31.805 32.230 32.400 33.848 30.960 Kaynak: Kahramanmaraş Tarım İl Müdürlüğü.

Tablo 61’de Kahramanmaraş’ta üretilen bazı sebzelerin üretim miktarlarındaki 10 yıllık değişim gösterilmiştir. Grafik 36. Kahramanmaraş’ta Domates ve Karpuz Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

ton

Domates Karpuz


90

Grafik 36’dan görüleceği gibi üretim miktarlarında artış söz konusudur. 1994 yılında 9 bin ton olan karpuz üretimi 2003 yılında %324 artarak 31 bin tona, 89 bin ton olan domates üretimi %118 artarak 106 bin tona ulaşmıştır. Karpuz III. Alt Bölgede özellikle Andırın ilçesinde, domates ise I. Alt Bölgede sırasıyla Merkez ve Türkoğlu ilçelerinde ve II. Alt Bölgede Elbistan ilçesinde yoğun olarak üretilmektedir. Grafik 37’de de görüldüğü gibi patlıcan ve hıyar üretiminde artış göze çarpmaktadır. Ağırlıklı olarak I. Alt Bölgede yetiştirilen ve 1994 yılında 5.619 ton olan hıyar üretimi, %302’lik artışla 17 bin tona, 3.440 ton olan patlıcan üretimi ise, %186’lık artışla 2003 yılında 6.500 tona ulaşmıştır. Hıyar üretimindeki artışın en önemli sebeplerinden birisi, buğday ekili alanların II. ürün olarak hıyar ekimi için değerlendirilmesidir. Grafik 37. Kahramanmaraş’ta Patlıcan ve Hıyar Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

02.0004.0006.0008.000

10.00012.00014.00016.00018.00020.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

ton

Patlıcan Hıyar

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 38. Kahramanmaraş’ta Yeşil Biber ve Taze Fasulye Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

ton

Biber T.Fasulye Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

91

Grafik 38’de 1994 yılında 1.948 ton olarak görülen taze fasulye üretimi, %170’lik artışla 2003 yılında 3.321 tona, 2.721 ton olan biber üretimi ise %178’lik artışla 5 bin ton civarına yükselmiştir. 5.2.1.3. Meyve Üretimi Tablo 62’de Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde bulunan meyve ağaç sayıları ve meyve üretim miktarları verilmiştir. Üzümsü meyveler grubuna çilek, üzüm ve ahududu dahil edilmiştir. Ağaç sayıları toplama dahil edilmemiştir. Ancak, üretim miktarı tabloya dahil edilmiştir. Tablo 62. 2003 Yılında Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Meyve Ağaç Sayıları ve Meyve Üretim Miktarları.

MEYVELER ALT BÖLGELER

K.MARAŞ TÜRKİYE I. Alt Bölge

II. Alt Bölge

III. Alt Bölge

IV. Alt Bölge

Yumuşak Çekirdekli Meyveler

Meyve Veren Yaşta Ağaç Sayısı

140.250 110.280 290.400 81.065 621.995 46.841.500

Meyve Vermeyen Yaşta Ağaç Sayısı

40.725 80.160 172.050 37.770 330.705 8.635.000

Üretim (ton) 3.804 7.268 16.781 7.180 35.033 2.928.000

Taş Çekirdekli Meyveler


599.225 787.469 89.280 37.520 1.513.494 46.274.000


297.505 96.623 134.900 14.700 543.728 11.310.000

Üretim (ton) 5.486 674.427 1.357 2.306 76.576 1.564.000

Üzümsü Meyveler


92.070 7.330 22.700 2.325 124.425 15.592.900


18.250 200 10.500 375 29.325 2.482.700

Üretim (ton) 115.312 13.478 4.336 2.879 136.005 5.416.540

Sert Kabuklu Meyveler


755.380 3.975 19.445 17.750 796.550 319.870.000


1.017.310 500 10.400 13.450 1.041.660 31.353.000

Üretim (ton) 7.311 446 655 3.508 11.920 860.000

Kaynak: Kahramanmaraş Tarım İl Müdürlüğü. Bu tabloda bahsedilen yumuşak çekirdekli meyveler grubunda; armut, ayva ve elma, taş çekirdekli meyveler grubunda; erik, kayısı, kiraz, şeftali, vişne ve zeytin, üzümsü meyveler grubunda; dur, incir, nar, trabzon hurması, çilek ve üzüm, sert kabuklu meyveler grubunda; badem, ceviz ve antepfıstığı bulunmaktadır.

92

Grafik 39. Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Meyve Veren Yaştaki Ağaçların Oransal Dağılımı

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Yumuşak Çekirdekli Taş Çekirdekli Üzümsü Sert Kabuklu

Türkiye Kahramanmaraş


Grafik 39’da Türkiye ve Kahramanmaraş’ta meyve veren yaştaki ağaçların oranları gösterilmiştir. Grafikte de görüldüğü üzere Türkiye’de sert kabuklu meyvelerin oranı diğer gruplara göre daha fazla iken, Kahramanmaraş’ta taş çekirdekli meyvelerin oranı daha fazladır. Ayrıca sert kabuklu meyvelerin Kahramanmaraş’taki oranı Türkiye’deki gibi fazladır. Bilhassa I. Alt Bölgede yaygın olarak sert kabuklu meyve üretimi söz konusudur. Kahramanmaraş’ta bulunan sert kabuklu meyve veren yaştaki ağaç sayı, Türkiye toplam sert kabuklu meyve veren ağaç sayısının %0,3’ünü, taş çekirdekli meyve veren ağaç sayısının %2’sini, yumuşak çekirdekli meyve veren ağaç sayısının %0,8’ini kapsamaktadır. Grafik 40. Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Meyve Veren Yaştaki Ağaçları Oransal Dağılımı (%).

0

10

20

30

40

50

60

70

YumuşakÇekirdekli

Taş Çekirdekli Üzümsü Sert Kabuklu Toplam


Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 40’ta Kahramanmaraş alt bölgelerinde bulunan ve meyve veren yaştaki ağaç

sayılarının oransal dağılımı gösterilmiştir. Grafiğe göre meyve veren yaştaki toplam ağaç sayısı sırasıyla I, II ve III Alt Bölgelerde en yüksek oranda, IV. Alt Bölgede ise en az

93

orandadır. Bu sıralama yumuşak çekirdekli meyveler için de aynıdır. Fakat Taş çekirdeklilerin oranının en fazla olduğu alt bölge II. Alt Bölgedir. Grafik 41. Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Meyve Vermeyen Yaştaki Ağaçların Oransal Dağılımı (%).

0

10

20

30

40

50

60

70




Grafik 41’de meyve vermeyen yaştaki ağaç sayılarının Türkiye ve Kahramanmaraş oranları karşılaştırılmıştır. Grafikten anlaşılacağı üzere Türkiye’de özellikle sert kabuklu, taş çekirdekli ve yumuşak çekirdekli meyvelerde yeni meyve bahçelerinin tesis edildiği, aynı durumun Kahramanmaraş’ta da söz konusu olduğu dikkat çekmektedir. Ancak Kahramanmaraş’ta Türkiye’ye göre yumuşak çekirdekli ve taş çekirdekli meyve bahçelerinin tesis oranının daha fazla olduğu gözlemlenmektedir. Bu artış bilhassa yeni elma ve kiraz bahçelerinin tesisinden ileri gelmektedir. Grafik 42. Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Meyve Vermeyen Yaştaki Ağaçların Oransal Dağılımı (%).

05

101520253035404550

YumuşakÇekirdekli




94

Grafik 42’de Kahramanmaraş alt bölgelerinde meyve vermeyen yaştaki ağaç sayılarının oransal dağılımı gösterilmiştir.

Grafiğe göre meyve vermeyen yaştaki toplam ağaç sayısı sırasıyla I., III. ve II. Alt Bölgelerde en fazla oranda bulunurken, IV. Alt Bölgede en az orandadır. Yine grafiğe göre yumuşak ve taş çekirdekli meyve bahçelerinin tesisi II. ve III. Alt Bölgelerde ön plana çıkarken, sert kabuklu meyve bahçesi (özellikle ceviz) tesislerinin I. Alt Bölgede daha yoğun olduğu gözlemlenmektedir. Grafik 43. Türkiye ve Kahramanmaraş’ta Meyve Üretiminin Oransal Dağılım (%).

0

10

20

30

40

50

60

70

80




Grafik 43’te Türkiye ve Kahramanmaraş’ta meyve üretimlerinin oransal dağılımı gösterilmiştir.

Türkiye genelinde meyve üretimi çoktan aza doğru sırasıyla üzümsü, yumuşak çekirdekli, taş çekirdekli ve sert kabuklu meyveler şeklindeyken, benzer sıralama Kahramanmaraş için de geçerlidir. Yalnız ilde yumuşak çekirdekli ve taş çekirdekli oranları hemen hemen aynıdır. Türkiye yumuşak çekirdekli meyve üretiminin %1,19’u, taş çekirdekli meyve üretiminin %4,8’i, üzümsü meyve üretiminin %2,5’i ve sert kabuklu meyve üretiminin %1,38’i Kahramanmaraş’ta gerçekleşmektedir. Grafik 44‘te Kahramanmaraş alt bölgelerindeki meyve üretiminin oransal dağılımı gösterilmiştir.

Toplam meyve üretimini incelediğimizde yine diğer başlıklarda olduğu gibi I. Alt Bölgenin ön plana çıktığı görülmektedir. Üzümsü ve sert kabuklu meyvelerde üretim oranı I. Alt Bölgede diğer bölgelere göre fazla miktardayken, taş çekirdekli ve yumuşak çekirdekli meyve üretimi II. ve III. Alt Bölgelerde daha fazladır.

95

Grafik 44. Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Meyve Üretiminin Oransal Dağılım (%).

0

10

20

30

40

50

60

70

YumuşakÇekirdekli



Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Tablo 63. 2001 Yılında Türkiye, Kahramanmaraş ve Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Miktarları (ton).

Meyve Çeşitleri ALT BÖLGELER


II. Alt Bölge

III. Alt Bölge

IV. Alt Bölge

Elma 2.684 6.150 15.676 6.862 31.372 2.600.000 Armut 832 1.108 1.094 315 3.349 370.000 Erik 270 160 254 8 692 210.000 Kiraz 470 272 540 203 1.485 265.000 Kayısı 784 66.678 120 1.904 69.486 499.000 Şeftali 436 8 169 191 804 470.000 Zeytin 3.338 - 199 - 3.537 850.000 İncir 1.122 - 150 - 1.272 280.000 Çilek 100 40 28 - 168 150.000 Üzüm 112.805 12.825 3.603 2.777 132.010 3.600.000 Antepfıstığı 4.890 - - - 4.890 90.000 Ceviz 2.139 146 655 3.508 6.448 130.000 Badem 282 - - - 282 41.000 Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü.

Tablo 63’te Türkiye, Kahramanmaraş ve alt bölgelerinde bazı meyvelerin üretim miktarları verilmiştir.

96

Tablodan da anlaşılacağı üzere; Türkiye’de üretilen antepfıstığının %14’ü, cevizin %3,6’sı, üzümün %3,2’si, kayısının %4,4’ü, elmanın %0,8’i Kahramanmaraş ilinde üretilmektedir. Grafik 45. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Oranları (%).

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Elma Armut İncir Üzüm

I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge IV. Alt Bölge Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 45’de de görüleceği gibi incir ve üzümün %100’e yakını I. Alt Bölgede, elmanın %8’si III., %17’si II. Alt Bölgede, armudun %35’i I., %31’i II. ve %27’si I. Alt Bölgede üretilmektedir. Grafik 46.Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Oranları (%).

0102030405060708090

100

Kiraz Kayısı Şeftali Erik

I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge IV. Alt Bölge Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

97

Grafik 46 incelendiğinde kayısının %88’inin II. Alt Bölgede, kirazın %47’sinin I., %29’unun III. Alt Bölgede, eriğin %47’sinin I., %44’ünün III. Alt Bölgede ve şeftalinin %50’sinin I., %22’sinin III. ve %20’sinin II. Alt Bölgede üretildiği görülmektedir. Grafik 47.Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bazı Meyvelerin Üretim Oranları (%)

0

20

40

60

80

100

120

Antepfıstığı Ceviz Badem Zeytin


Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Yine Grafik 47’de antepfıstığı, ceviz, badem ve zeytin üretim oranları verilmiş olup,

antepfıstığı ve badem üretimin %100’ünün I. Alt Bölgede, ceviz üretiminin %54’ünün IV., %33’ünün I., %10’unun III. ve %2’sinin II. Alt Bölgede, zeytin üretiminin ise %97’sinin I. Alt Bölgede gerçekleştiği görülmektedir. Tablo 64. Kahramanmaraş İlinde Yıllar İtibarıyla Bazı Meyvelerin Üretim Miktarlarındaki Değişimler (ton) Ürünler 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Elma 18.088 20.194 20.417 21.822 22.686 21.294 22.826 20.670 23.394 30.942 Kayısı 7.723 6.402 1.754 8.326 33.415 8.293 11.736 20.789 14.558 69.266 Kiraz 1.707 1.704 1.879 1.535 1.509 1.449 1.489 1.632 1.295 1.476 A.fıstığı 4.081 1.962 3.680 2.951 3.318 3.355 3.917 4.373 3.760 4.890 Ceviz 3.605 3.755 3.859 3.434 3.417 3.471 3.606 4.145 4.118 6.748 Badem 418,7 428 289 248 278 282 360 246 161 282 Çilek 90,6 85 119 121 173 183 214 226 152 168 Yaş Üz. 104.638 92.106 91.289 92.055 95.737 96.298 101.073 117.460 84.870 132.010 Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

Tablo 64’te Kahramanmaraş ilinde yıllar itibarıyla bazı meyvelerin üretim miktarlarındaki değişimler verilmiştir. Grafik 48, 49 ve 50’de de bu miktarlardaki değişimler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

98

Grafik 48. Kahramanmaraş’ta Elma ve Yaş Üzüm Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

020.00040.00060.00080.000

100.000120.000140.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

ton

Elma Yaş Üz.

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 49. K.Maraş’ta Kayısı, Antepfıstığı ve Ceviz Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

05.000

10.00015.00020.00025.00030.00035.00040.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

ton

Kayısı A.fıstığı Ceviz

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 50. Kahramanmaraş’ta Kiraz, Badem ve Çilek Üretimindeki Yıllara Göre Değişimler.

0

500

1.000

1.500

2.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

ton

Kiraz Badem Çilek


99

5.2.2. Hayvan Sayıları ve Hayvansal Üretim

Türkiye toplam sığır mevcudunun %1,06’sı , koyun mevcudunun %1,67’si , keçi mevcudunun %3,5’i , kanatlı mevcudunun %0,21’si , (tavuk mevcudunun %0,2’si, hindi mevcudunun %1,71’i, ördek mevcudunun %3,2’si ve kaz mevcudunun %0,9’u) Kahramanmaraş’ta bulunmaktadır (Tablo 65). 5.2.2.1. Hayvan Sayıları Tablo 65. 2003 Yılı Türkiye, K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Mevcut Hayvan Sayıları (baş/ad.).

Hayvan Türleri ALT BÖLGELER


II. Alt Bölge

III. Alt Bölge

IV. Alt Bölge

Sığır

Kültür 3.408 9.128 6.621 1.380 20.537

9.789.000 Melez 21.732 22.027 12.544 5.162 61.465 Yerli 8.114 3.465 9.490 1.161 22.230 Toplam 33.254 34.620 28.655 7.703 104.232

Koyun 163.546 150.350 75.515 36.150 425.561 25.431.000 Keçi 163.018 3.400 35.115 26.930 228.463 6.516.000

Tavuk Broiler 15.000 - 2.000 200 17.200 217.133.000 Yumurtacı 232.500 150.800 112.600 29.000 524.900 60.400.000 Toplam 247.500 150.800 114.600 29.200 542.100 277.533.000

Hindi 30.000 15.605 800 2.410 48.815 3.994.000 Ördek 5.850 6.470 4.950 800 18.070 811.000 Kaz 2.850 3.125 2.000 2.350 10.325 1.337.000 Top. Kanatlı Say. 286.200 176.000 122.350 34.760 619.310 283.675.000 Kaynak: K. Maraş Tarım İl Müdürlüğü ve DİE. Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın gelişmesinde en önemli engel pek çok bölgede olduğu gibi Kahramanmaraş’ta da mera alanlarının az olmasıdır. Mera alanları toplam alanın sadece %18,28’ini kaplamaktadır. Oysa Türkiye ortalamasında mera alanlarının oranı %26’dır. Diğer bir engel ise yem bitkisi ekilişlerinin çok düşük oranda olmasıdır. Toplam tarla bitkileri ekilişi içerisinde yem bitkilerinin ekiliş oranı Türkiye’de %3 civarındayken, Kahramanmaraş’ta %1,17’dir. Görüldüğü gibi bu oran Türkiye ortalamasının bile çok altındadır. 5.2.2.1.1. Büyükbaş Hayvan Sayısı Büyükbaş hayvan sayısı Tablo 65’de gösterilmiş olup toplam sığır sayısı 2003 yılında 104.232 baştır. Grafik 51’de görüleceği üzere Türkiye’de toplam sığır mevcudu içerisinde kültür ırklarının oranı %16,1, melez ırkların oranı %43,7 ve yerli ırkların oranı %40,2 iken, Kahramanmaraş ilinde bu oran kültür ırklarında %20, melez ırklarda %59 ve yerli ırklarda %21’dir. Kahramanmaraş ilinde özellikle süt sığırcılığında kültür ırkı ve melez hayvanların kullanılması gerek süt ve gerekse et verimini artırmaktadır. Grafik 51’de Kahramanmaraş ilinde gerek kültür ırkı sığırların, gerekse melez ırk sığırların oranının Türkiye oranından daha fazla olduğu görülmektedir.

100

Grafik 51. Kahramanmaraş’ta Sığır Mevcudunun Dağılımı (%).

20,016,1

59,0

43,7

21,0

40,2

0

10

20

30

40

50

60

70

Kahramanmaraş Türkiye

Kültür Melez Yerli


İlde kültür ırkı olarak Holstein, Simental ve Montofon ırkı hayvanlar bulunmaktadır. Melez ırklar, bu hayvanların yerli sığırlar ile tabii ve suni tohumlanması yoluyla elde edilmiştir. Grafik 52. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Sığır Mevcudunun Oransal Değişimi (%).

05.000

10.00015.00020.00025.00030.00035.00040.00045.000


Kültür Melez Yerli ToplamKaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

Grafik 52’de Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde sığır mevcudunun oransal dağılımı gösterilmiştir. Görüldüğü gibi en fazla sığır II. Alt Bölgede bulunmakta, bunu sırasıyla I., III. ve IV. Alt Bölgeler takip etmektedir. Toplam sığır mevcudu içinde en fazla kültür ırkı hayvanların bulunduğu bölge yine II. Alt Bölgedir. Dört bölgede de hayvan ırklarının dağılımı incelendiğinde en fazla ırk mevcudunun melez hayvan ırklarında olduğu görülmektedir. Bu da

101

tüm bölgelerde ıslah çalışmalarının belli bir seviyeye eriştiğini göstermektedir. Ama tam manasıyla yeterli olmadığı ve bu konuda yoğun çalışmaların yapılması gerektiği açıktır. Tablo 66 . Türkiye ve K.Maraş’ta Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi (1.000 baş).

Sığır Irkları 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Türk

iye

(bin

baş

) Kültür 1.512 1.702 1.795 1.715 1.733 1.782 1.735 1.735 1.750 Melez 4.543 4.776 4.909 4.690 4.695 4.826 4.698 4.698 4.723 Yerli 5.846 5.311 5.182 4.780 4.603 4.446 4.328 4.328 4.075 Toplam 11.901 11.789 11.886 11.185 11.031 11.054 10.761 10.761 10.548

K.M

araş

(b

aş)

Kültür 14.151 15.946 21.567 17.490 18.307 18.818 19.823 21.614 29.843 Melez 63.731 66.644 65.919 62.475 57.104 64.203 61.499 62.695 59.961 Yerli 61.583 51.411 45.305 48.598 47.602 40.987 36.894 32.891 27.062 Toplam 139.465 134.001 132.791 128.563 123.013 124.008 118.216 117.200 116.866

Kaynak: K. Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Tablo 66’da Türkiye ve Kahramanmaraş ilinde sığır sayılarındaki 9 yıllık değişimler gösterilmiştir. 1994 yılında Türkiye’de 11.901 bin baş olan toplam sığır sayısı 2002 yılında 10.548 bin başa düşerek %12 oranında azalırken, Kahramanmaraş’ta 139.465 baş olan toplam sığır sayısı, 116.866 başa düşerek %17 oranında azalmıştır. Türkiye’de kültür ırkı sayısı %15, Kahramanmaraş’ta ise %110 oranında artmıştır. Bununla beraber, Türkiye’de melez sığır sayısı %3 oranında artarken, Kahramanmaraş’ta %6 oranında azalmıştır. Yine yerli ırk sığırların sayısında Türkiye’de %31 oranında azalma olurken, Kahramanmaraş’ta %57 oranında azalma görülmüştür. Grafik 53. Türkiye’de Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi (1.000 baş).

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Kültür Melez Yerli Toplam

Grafik 53’de Türkiye’de son 9 yılda sığır sayılarındaki değişim gösterilmiştir. Grafik 53’den de anlaşılacağı gibi kültür ırkı ve melez sığır sayısı artarken yerli sığır sayısında düşüş görülmektedir.

102

Grafik 54. Kahramanmaraş İlinde Sığır Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi (1.000 baş).

020.00040.00060.00080.000

100.000120.000140.000160.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Kültür Melez Yerli Toplam

Grafik 54’te görüldüğü gibi Kahramanmaraş ilinde kültür ırkı ve melez ırk sayısında artış olurken, yerli ırk sayısında azalma söz konusudur. 5.2.2.1.2. Küçükbaş Hayvan Sayısı Grafik 55’de Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde küçükbaş hayvan mevcudunun dağılımı gösterilmiştir. Kahramanmaraş ilinde koyun sayısı 2003 yılında 425.561 baş, keçi sayısı ise 228.463 baştır. Grafik 56’da da görüleceği gibi koyun sayısı sırasıyla I. Alt Bölgeden II., III. ve IV. alt Bölgelere doğru azalmaktadır. Keçi sayısı ise I. ve III. Alt Bölgelerde en fazladır. Bunu sırasıyla IV. ve II. Alt Bölgeler takip etmektedir. II. Alt Bölgede kışlar sert geçtiği için ve uygun otlatma ortamı bulunmadığından keçi sayısı diğer bölgelere nazaran oldukça düşüktür. Grafik 55. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Küçükbaş Hayvan Mevcudunun Dağılımı (baş).

163.546150.350

75.515

36.150

163.018

3.400

35.11526.930

020.00040.00060.00080.000

100.000120.000140.000160.000180.000


Koyun KeçiKaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

103

Tablo 67. Türkiye ve K.Maraş’ta Küçükbaş Hay. Sayılarının Yıllara Göre Değ. (1.000 baş). 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Tür. Koyun 35.646 33.791 33.072 30.238 29.435 30.256 28.492 26.972 25.174 Keçi 8.767 8.397 8.242 7.761 7.523 7.284 6.828 6.676 6.519

Mar. Koyun 722 693 685 631 595 527 562 529 409 Keçi 216 215 246 250 232 223 218 197 196

Kaynak: K. Maraş Tarım İl Müdürlüğü ve D.İ.E. Türkiye ve K.Maraş’ta küçükbaş hayvan sayılarının yıllara göre değişimi Tablo 67 ve Grafik 56’da gösterilmiştir. Grafik 56. K.Maraş İlinde Küçükbaş Hayvan Mevcudunun Yıllara Göre Değ. (1.000 baş).

0100200300400500600700800

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Koyun Keçi

5.2.2.1.3. Kanatlı Sayısı Grafik 57’de görüldüğü gibi en fazla kanatlı sayısı I. Alt bölgede bulunmaktadır. Grafik 57. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Kanatlı Mevcudunun Oransal Dağılımı (%).

42,4

34,2

17,9

5,5

0,05,0

10,015,020,025,030,035,040,045,0



104

Grafik 58’de ise yıl sonu itibarıyla işletmelerde bulunan kanatlı hayvan sayıları verilmiştir. Grafik 58. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Kanatlı Hayvan Sayıları (adet).

030.00060.00090.000

120.000150.000180.000210.000

Tavuk Hindi Ördek Kaz

I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge IV. Alt BölgeKaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

Tablo 68’de Türkiye ve Kahramanmaraş’ta kanatlı hayvan sayılarındaki son 5 yıllık değişim gösterilmiştir. Buna göre Türkiye tavuk sayısı 1998 yılına göre %3 artarken, Kahramanmaraş’ta %17 oranında azalmıştır. Grafik 59’da görüldüğü gibi 2001 yılından itibaren bir düşüş dikkat çekmektedir. Bu düşüşün en önemli sebeplerinden birisi son yıllarda yaşanan ekonomik krizdir. Tablo 68. Türkiye ve K.Maraş’ta Tavuk ve Hindi Sayılarının Yıllara Göre Değ. (1.000 adet).

1998 1999 2000 2001 2002

Türkiye Tavuk 236.997 239.748 258.168 217.575 245.776 Hindi 3.805 3.763 3.682 3.254 3.092

K.Maraş Tavuk 593 572 537 538 497 Hindi 82 83 78 63 41

Kaynak: K. Maraş Tarım İl Müdürlüğü ve DİE. Grafik 59. Kahramanmaraş İlinde Tavuk Sayısındaki Yıllara Göre Değişim.

470

490

510

530

550

570

590

1998 1999 2000 2001 2002

Tavuk (1.000 adet)


105

Türkiye’de 1998 yılına göre hindi sayısı %19 oranında azalırken, Kahramanmaraş’ta

bu azalış %50 oranında gerçekleşmiştir. Grafik 60. Kahramanmaraş İlinde Hindi Sayısındaki Yıllara Göre Değişim

40

45

50

55

60

65

70

75

80

85

1998 1999 2000 2001 2002

Hindi (1.000 adet)

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. 5.2.2.1.4. Arıcılık Tablo 69. Kahramanmaraş İlinde 2003 Yılında Arıcılık Yapan Köy ve Kovan Sayıları ve Ürün Miktarları.

Alt Bölgeler İlçeler

Arı Kovanları Ürünler Arı Besleyen

Köy Sayısı Eski Usul Yeni Usul Bal (kg) Balmumu (kg)

I

Merkez 200 7.000 84.000 1.000 25 Pazarcık 970 2.030 57.000 22.000 38 Türkoğlu 145 3.789 75.780 1.854 21 Toplam 1.315 12.819 216.780 24.894 84

II Afşin 140 7.000 76.000 8.000 35 Elbistan 180 6.350 128.000 7.100 50 Toplam 320 13.350 204.000 15.100 85

III Andırın 360 3.710 63.000 4.650 32 Göksun 90 13.500 150.000 3.200 26 Toplam 450 17.210 213.000 7.850 58

IV

Ç.Cerit 55 3.500 34.000 - 7 Ekinözü 200 2.900 46.500 800 17 Nurhak 330 1.500 30.000 - 4 Toplam 285 7.900 110.500 800 28

Kahramanmaraş 2.370 51.279 744.280 48.644 255 Kaynak: K. Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

106

Tablo 69’da Kahramanmaraş ilinde arıcılıkla ilgili rakamlar verilmiş olup 255 köyde faal arıcılık yapılmaktadır.

Grafik 61. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Arı Kovanlarının Dağılımı (Adet).

1315320 450 285

12.819 13.350

17.210

7.900

02000400060008000

100001200014000160001800020000


Eski Tip Yeni Tip

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 61’de alt bölgelere göre eski ve yeni tip arı kovanlarının sayısının dağılımı

gösterilmiştir. Arıcılığın en fazla olduğu alt bölge III. Alt bölge olup bunu sırasıyla I., II. ve IV. Alt bölgeler izlemektedir. Arıcılık faaliyetlerinin I. ve III. Alt bölgelerde yoğunlaşmasının en önemli sebeplerinin başında orman alanlarının fazlalığı gelmektedir.

Grafik 62’de ise, alt bölgelere göre bal ve balmumu üretimi incelenmiştir. En fazla bal

I. Alt bölgede elde edilmektedir. Bunu sırasıyla III., II. ve IV. Alt bölgeler takip etmektedir. En fazla balmumu ise yine I. Alt bölgede elde edilmektedir. Bunu sırasıyla II., III. ve IV. Alt bölgeler takip etmektedir. Grafik 62. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Bal ve Balmumu Üretiminin Dağılımı (kg).

216.780204.000 213.000

110.500

24.894 15.100 7.850 8000

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000


Bal Balmumu


107

5.2.2.2. Hayvansal Üretim

Kahramanmaraş iline ait kesilen hayvan sayıları Tablo 70’de ve hayvansal ürünlerin üretim miktarları Tablo 71’de verilmiştir. Tablo 70. 2003 Yılında Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Kesilen Hayvan Sayıları.

Hayvan Türleri ALT BÖLGELER K. Maraş I. Alt Bölge II. Alt Bölge III. Alt Bölge IV. Alt Bölge

Sığır

Kültür - 5 - - 5 Melez 369 14.850 - 76 15.295 Yerli 6.611 1.213 - 41 7.865 Toplam 6.980 16.068 - 117 23.165

Koyun+Kuzu 13.739 10.530 242 119 24.630 Keçi+Oğlak 3.676 55 205 498 4.434

Genel Toplam 52.229 Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Tablo 71. 2003 Yılı Türkiye, K.Maraş ve Alt Bölgelerinde Hayvansal Ürünlerin Üretim Mik.

Hayvan Türleri ALT BÖLGELER

K. Maraş Türkiye I. Alt Bölge

II. Alt Bölge

III. Alt Bölge

IV. Alt Bölge

Sığır (kg) 721.441 3.382.110 - 20.400 4.123.951 160.172.000 Koyun+Kuzu (kg) 224.550 205.695 5.082 2.243 437.840 63.006.000 Keçi+Oğlak (kg) 59.000 1.045 4.100 10.581 74.276 11.487.000 Top. Et Üret. (kg) 1.004.991 3.588.850 9.182 33.224 4.636.067 234.665.000 Süt (ton) 43.216 32.051 28.855 20.854 124.976 10.611.000 Yapağı (ton) 212 195 98 107 612 - Keçi kılı (ton) 130 3 28 21 182 - Bal (ton) 217 204 213 110 744 69.540 Balmumu (kg) 25 15 8 1 49 3.130.000 Yumurta (bin ad.) 23.265 27.655 13.487 2.946 67.353 12.666.782 Kaynak: K. Maraş Tarım İl Müdürlüğü ve DİE. Grafik 63. K.Maraş Alt Bölgelerinde Üretilen Bazı Hayvansal Ürünlerin Oransal Dağ. (%).

0

10

20

30

40

50

60

70


Kırmızı Et Süt Yumurta


108

Grafik 64. Kahramanmaraş Alt Bölgelerinde Üretilen Bazı Hayvansal Ürünlerin Oransal Dağılımı (%).

0

10

20

30

40

50

60

70


Yapağı Keçi Kılı Bal BalmumuKaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Tablo 72. Türkiye ve K.Maraş’ta Kırmızı Et, Süt ve Yumurta Üretiminin Yıllara Göre Değ.

1998 1999 2000 2001 2002

Türkiye

Kırmızı Et (ton) 532.504 511.297 491.497 468.169 420.540 Süt (bin ton) 9.970 10.081 9.793 9.495 8.409 Yumurta (bin ad.) 14.422.484 14.090.023 13.508.586 10.575.046 11.554.910 Bal (ton) 67.490 67.259 61.091 60.190 74.555

K.Maraş

Kırmızı Et (ton) 2.481 2.772 2.255 6.794 4.403 Süt (bin ton) 145 140 138 141 142 Yumurta (bin ad.) 83.816 80.449 74.618 81.659 54.153 Bal (ton) 758 762 852 791 856

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 65. Kahramanmaraş İlinde Kırmızı Et Üretiminde Yıllara Göre Değişim.

2.2002.3002.4002.5002.6002.7002.8002.9003.0003.1003.200

1996 1997 1998 1999 2000

Kırmızı Et (ton)


109

Grafik 66. Kahramanmaraş İlinde Süt Üretiminde Yıllara Göre Değişim.

130.000135.000140.000145.000150.000155.000160.000165.000170.000

1996 1997 1998 1999 2000

Süt (ton)

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 67. Kahramanmaraş İlinde Yumurta Üretiminde Yıllara Göre Değişim.

74.000

76.000

78.000

80.000

82.000

84.000

86.000

1996 1997 1998 1999 2000

Yumurta (1.000 adet)

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Grafik 68. Kahramanmaraş İlinde Bal Üretiminde Yıllara Göre Değişim.

500550600650700750800850900

1996 1997 1998 1999 2000

Bal (ton)


110

5.3. SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ Kahramanmaraş, su kaynakları bakımından çok zengindir. İlin engebeli ve dağlık coğrafi yapısı, orman örtüsünün zenginliği ve fazla yağış alması akarsu, gölet, baraj gölü ve doğal göl bakımından zengin bir potansiyelin oluşmasını sağlamıştır. DSİ ve KHGM’nün de katkılarıyla inşa edilen baraj ve göletler su potansiyelini daha da artırmıştır.

Tablo 73’te Kahramanmaraş’ta yetiştirilen ve avcılığı yapılan tatlı su ve kültür balıklarının listesi, avlanma ve yetiştirilme miktarları verilmiştir. Tablo 73. 2003 Yılı Kahramanmaraş İçsularında Bulunan Balıkların İsimleri, Avlanma ve Yetiştirilme Miktarları.

Türkçe İsmi Latincesi Yetiştirilen/Avlanan Gökkuşağı Alabalığı (Kültür) Oncorhynchus miyskis 210.652 Alabalık Salmo trutta magrostigma 2.650 Karabalık Clarios lazera 5.280 Bıyıklı Balık Barbus capoeta sp. - Kefal Leuciscus cephalus 42.560 Aynalı Sazan Cyprinus carpio 14.900 Yayın Balığı Silurus glanis 6.930 Gümüş Alburnus orontis 20.000 Siraz Capoeta borrosi 29.650 Sarı Balık Capoeta capoeta sp. -

TOPLAM 332.622 Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. İl genelinde mevcut bulunan su kaynakları üzerinde 16 tesiste beton havuzlarda alabalık yetiştiriciliği yapılmaktadır. 1996 yılından bu yana ise baraj gölleri üzerinde yüzer ağ kafeslerde alabalık yetiştiriciliği yapılmaya başlanmıştır. Sır barajı gölü üzerinde 4 adet kafes tesisinde alabalık yetiştiriciliği yapılmaktadır. 20 adet tesisin toplam kapasitesi 796,2 ton/yıl’a ulaşmıştır. Ayrıca baraj göllerinde DSİ ve KHGM tarafından yapılan küçük göletlerde ise Tarım İl Müdürlüğünce yöre halkının ticari ve sportif amaçla balık avlaması için aynalı sazan yavrusu ile balıklandırılmıştır. Tablo 74’te yıllar itibarı ile su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliği ile ilgili sayısal bilgiler verilmiştir. Tablo 74 . Yıllar İtibariyle Su Ürünleri Avcılığı ve Yetiştiriciliği.

Yıllar Avcılık (kg/yıl) Alabalık Yetiştiriciliği (kg/yıl) 1997 355.875 368.400 1998 290.220 515.955 1999 460.355 416.000 2000 329.830 351.500 2001 189.350 260.000 2002 186.115 204.025 2003 145.500 210.652 Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü.

111

İl genelinde 35 aile kültür balıkçılığı, 207 aile de balık avcılığı ile uğraşmaktadır. Mevcut baraj göllerinden Menzelet, Sır ve Kartalkaya baraj göllerinde 1’er adet olmak üzere toplam 3 tane su ürünleri kooperatifi faaliyet göstermektedir. 5.4. ORGANİK TARIM

Kahramanmaraş İlinin başlıca sorunlardan biri olan çevre kirliliği için sürdürülebilir tarım olanaklarının araştırılması önemli bir konudur. Bu konuda ilde belirli alanlarda ve ürünlerde organik tarımın yapılması ve çevreye dost alternatif üretim şekli olarak desteklenmesi büyük önem taşımaktadır. Çiftçilerin alış güçlerinin düşmesi ile zaten ilde özellikle fakir köylerde kısmen organik tarım yapılmaktadır. Ancak çiftçilerimiz sözleşmeli çiftçi olarak üretim yapmadıklarından ürettikleri ürünleri değerlendirememektedirler. 5.4.1. Organik Tarımın Amacı

Organik Tarım; üretimde kimyasal girdi kullanmadan, üretimden tüketime kadar her aşaması kontrollü ve sertifikalı tarımsal üretim biçimidir. Ekolojik tarım, eko sistemde hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi yeniden kurmaya yönelik, insana ve çevreye dost üretim sistemlerini içermektedir.

Her türlü sentetik, kimyasal ilaçlar ve gübrelerin kullanımının yasaklanması yanında

organik ve yeşil gübreleme, münavebe, toprağın muhafazası, bitkinin direncini artırma, parazit ve predatörlerden yararlanmayı tavsiye eden bütün bu üretim tarzında üretimde miktar artışı değil ürünün kalitesinin yükseltilmesini amaçlanmaktadır.Günümüzde sadece organik tarımla toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden, çevre, bitki, hayvan ve insan sağlığını korumak mümkün olmaktadır. 5.4.2. Ekolojik Tarımın Gerekliliği

Çevrenin, doğal kaynakların korunması ve bozulan ekolojik dengenin yeniden tesisi, sürdürülebilir tarım, toprağın yaşatılması, flora ve faunanın korunması biyolojik çeşitliliğin devamı ve kimyasal kirlilik ile zehirli kalıntının da sonlandırılması temel amaç olmuştur. Günümüzde tüm dünyada çevrenin, insan ve toplum sağlığının korunması konusunda ülkelere göre farklı düzeylerde olmakla birlikte büyük gelişmeler meydana gelmiştir.

Bu gün konvansiyonel tarımın üretim artışına yönelik aşırı miktarda sentetik ve

kimyasal girdi kullanımı sonucu çevre kirliliği önemli boyutlara ulaşmıştır.Tarımın yarattığı kirlilik doğal dengenin bozulmasına neden olurken çevre kirliliği ve besin zinciriyle tüm canlılara ulaşabilen hayati tehlikeye de yol açmaktadır.

Doğal dengenin bozulmasına örnek olarak, toprağın erozyona uğraması ile toprak

kayıplarında nispi artışlar, toprakta organik madde ve humus yokluğu nedeniyle toprak mikroorganizma hayatının tahribi, toprak profilinde A horizonunun kaybı ve mineral toprak profilinin kaybı ve benzeri olaylar gösterilebilir. Sürekli monokültür, münavebenin gereği gibi yapılmaması söz konusu ürünlere zarar veren hastalık ve zararlıların aşırı çoğalmalarına neden olmuştur. Mücadele etmek için bilinçli olarak kullanılmayan sentetik kimyasal pestisidler, bazı faydalı ırkların kaybolmasına neden olmuş ve biyolojik mücadele ortamı tahrip edilmiştir. Verimliliği artırmak için toprakların aşırı şekilde sentetik mineral maddelerle gübrelenmesi özellikle çabuk yıkanan azotlu gübrelerin yeraltı sularına kadar ulaşmasıyla, hayvan ve insanlarda nitrat zehirlenmeleri görülmüştür.

112

Konvansiyonel tarımda ürünün kalitesinin ikinci plana atılması ekonomik üretim

yapmak için mekanizasyonun artırılması ve özellikle bilinçsiz uygulamalar, toprağın canlı tabakasını yok etmiştir.Toprakta oluşan sert tabakalar, sıkışmalar yaratarak erozyonu teşvik etmiştir.

Verim artışı sağlanırken, üretimde ekolojik denge bozulmuş, iyi tarım toprakları elden çıkmış ve toprağın canlı kısmı ölmüştür. Topraktan kaybolan bu maddelerin tekrar telafisi çok pahalıya mal olmaya başlamış ve bazen de imkansız hale gelmiştir. Dünya nüfusunun artması ve entansif tarımın yaygınlaştırılması, birim başına düşen verimin ve dolayısı ile üretimin artırılması için sağlanan teşvikler, aşırı destekler sonucu ve 1970’de pestisidlerin ve kimyasal gübrenin keşfi ile “Yeşil Devrim” olarak adlandırılan tarımsal üretimin artırılma çabalarının dünyadaki açlık sorununa çözüm olmadığı, aksine doğal dengeyi ve insan sağlığını sürekli bozduğunu gören gelişmiş ülkeler organik tarım, sürdürülebilir tarım ve değişik tarım alternatifleri konusunda çalışmalara başlamışlardır. 5.4.3. Organik Tarımın İlkeleri

Ekolojik tarımda farklı bitkisel ve hayvansal ürünler için farklı üretim yöntemleri

mevcut olup bunların ortak ilkeleri şunlardır. 1. Üretim ile ilişkili tüm faktörler dikkate alınmalı ve tarım işletmelerinin kendi

kendine yeterliliği sağlanmalıdır. Toprak, bitki, hayvan ve insan arasındaki doğal döngünün doğal kökenli hammaddeler kullanılarak mümkünse işletmenin kendi içinden veya çevresinden sağlanmasına gayret edilmelidir.

2. İşletme girdilerinin çevreye etkisi azaltılmalı veya yok edilmelidir. 3. Toprağın iyileştirilmesi ve içindeki organizmaların korunması, beslenmesi

sağlanmalı, toprak gübrelenmemeli fakat doğal verimliliği artırılmalıdır. Buda münavebe, organik gübre, uygun toprak işleme veya doğal toprak iyileştiricileri ( kaya unları, algler v.s.) ile sağlanabilir.

4. Bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı mukavemeti bazı ek desteklemelerle arttırılabilir. Örneğin yapılacak münavebede baklagil üretime öncelik verilmesi, organik tarıma uygun karışımların bulunması, hayvancılık ve bitkisel üretimin kombine yapılması.

5. Üretimde kullanılacak materyalin dayanıklı, sağlıklı tohum, fidan ve hayvanlardan seçilmesi,

6. Erken uyarı sistemlerinin kullanılması ve zararlılarla mücadelede biyolojik mücadele yöntemlerine (Bacillus thuringiensis preparatları, feromon tuzları, faydalı akarlar v.b) yer verilmesi gibi bitki koruma yöntemlerinin uygulanması gerekmektedir.

7. Toprak işlemede toprağın yapısını bozmamak (toprak strüktürünü iyileştirici ve humus miktarının artırıcı) için çizici aletlerle çalışılmalı ve fazla mekanizasyona gidilmemeli ve hasat elle yapılmalıdır. Bu nedenden dolayı yoğun işgücü gereklidir.

8. İşletmedeki hayvanların sağlığının iyi, verimlilik kapasitesinin yüksek ve uzun ömürlü olması için teşvik edilmelidir. Yetiştirilen hayvan miktarı kullanılan araziye uygun olmalı ve 1 hektar için 1 büyükbaş hayvan düşünülmelidir.

9. Enerji kullanımında güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi gibi doğal kaynaklar tercih edilmelidir.

10. Ürün kalitesi öncelikle ele alınmalı üretim miktarı ikinci planda değerlendirilmelidir.

11. Organik tarım işletmeleri gelişme olanakları bulunan, çalışanlara tatmin edici kazanç sağlayan nitelikte olmalıdır ki, bu üretim şekli konvansiyonel üretime alternatif olabilsin.

113

5.4.4. Dünyada ve Türkiye'de Organik Tarım

1980’li yıllarda Avrupa’da Dünyadaki kirlenme sonucu ozon tabakasının delinmesi ve atmosferde meydana gelen kirlenme sonucunda ciddi önlemler alınması sanayi kirliliğinin yanında tarım kirliliği de ön plana çıkmış ve tarımda da kirleticilerin önlenmesi için çalışmalar hızla devam etmiştir. Önceleri aile işletmeciliği şeklinde olan üretim tüketicilerin baskısıyla ticaret boyutu kazanmıştır. ABD’de 0-2 yaş grubu çocuk mamalarının imalinde ekolojik ürünlerin kullanılmasını zorunlu tutan yasanın da, ticari boyuta katkısı olmuştur.

Avrupa’da önceleri her ülke kendine göre bazı düzenlemeler yapmış daha sonra 24

Haziran 1991 yılında 2092/91 sayılı Ekolojik Tarım Yönetmeliği çıkmıştır. Ekolojik Tarım Yönetmeliğinin çıkmasından sonrada çalışmalar devam etmiş ve bu işin ticareti de başladıktan sonra yönetmelik sürekli yenilenmiştir.İlk yönetmelik günün şartları ve yaşanılan problemler dikkate alınarak yaklaşık 50 defa değiştirilmiştir.

Bu gün, ekolojik tarımda yoğun işgücü gereksinimi ve verim düşüklüğü nedeniyle

daha yüksek maliyette gelir elde edilmektedir.Bu gerçek dikkate alınarak, dünyada işgücünün daha ucuz olduğu ve bitki yetiştirmek için vejetatif süresi uzun ülkelerde ekolojik tarım yönetmelikleri çıkarılarak ekolojik üretim desteklenmiştir.

Türkiye 1986 yılında ithalatçı firmaların istekleri doğrultusunda, ihracata yönelik

olarak ekolojik ürün üretmeye başlamıştır. Önceleri ithalatçı ülkelerin bu konudaki mevzuatına uygun olarak yapılan üretim ve ihracata, 1991 yılından sonra Avrupa Topluluğunun çıkardığı yönetmelik esaslarına göre ticaret yapılmıştır. Daha sonra 14 Ocak 1992 yılında Avrupa Topluluğuna ekolojik ürün ihraç edecek ülkelerin uymak zorunda olduğu hususların ayrıntıları belirtilmiş ve ülkelerin kendi mevzuatlarını uygulamaya koymaları ve bu mevzuatın da dahil olduğu çeşitli teknik ve idari konuları içeren bir dosya ile Avrupa Topluluğuna başvurmaları zorunluluğu getirilmiştir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı çeşitli kamu kurum ve kuruluşların işbirliği ile

Yönetmelik hazırlama çalışmalarına başlamış ve “Bitkisel ve Hayvansal ürünlerin Ekolojik metotlarla Üretilmesine İlişkin Yönetmelik” 24 Aralık 1994 tarih ve 22.145 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik Avrupa Topluluğuna ait Ekolojik Tarım Yönetmeliğine uyum çerçevesinde yenilenmektedir.

Ekolojik ürünlerin üretilmesi, işlenmesi, depolanması ve pazarlanması aşamalarında

uyulması gereken kurallar 5 kısım ve 40 maddeden oluşan bu Yönetmelik de ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Yönetmelik ayrıca 6 adet ek içermektedir. 29 Haziran 1995 gün ve 22328 sayılı düzeltme metni çıkmıştır. “Avrupa Topluğuna Ekolojik Ürün İhraç Eden 3. Ülkeler” listesinde yer almak üzerede gerekli bilgileri içeren bir “Teknik Dosya” hazırlanarak Dışişleri Bakanlığı kanalı ile resmi başvuru yapılmıştır. Yönetmeliğimiz bir kanuna dayanmadığı için en kısa zamanda “Tarımsal Ürünlerin Ekolojik Metotlarla Üretilmesine İlişkin Kanun” un çıkarılması gerekir. Avrupa Birliği ülkelerinde ekolojik tarım faaliyetleri Tarım Bakanlıkları bünyesinde doğrudan Bakana bağlı bulunan genel sekreterlikler tarafından yürütülmektedir. Kontrol ve Denetim söz konusu olduğundan dolayı Genel Müdürlük bünyesinde değildir. Türkiye’de Tarım ve Köyişleri Bakanlığı-APK Kurul Başkanlığının Başkanlığında ve Bakanlığın ana hizmet birimleri ile Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı temsilcilerinden oluşan Ekolojik Tarım Komitesi (ETK) tarafından tarım faaliyetlerinin kontrol ve denetimleri yapılmaktadır. Yine Avrupa Birliğindeki yapılanmaya uygun olarak çeşitli kurum ve kuruluş temsilcilerinin yer aldığı Ulusal Yönlendirme Komitesi

114

teşkil edilmiştir. Bu komite ulusal ve uluslararası ekolojik tarım stratejilerimiz belirlemekte ve aldığı kararları ETK’ne iletmektedir.

Bunun yanında ekolojik tarım faaliyetlerinin kontrol ve sertifikasyon işlemleri

yönetmeliğin 11. Maddesi uyarınca Bakanlığımızdan yetki almış özel kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Bakanlığımızda bu kuruluşları denetlemektedir. Bu güne kadar Bakanlığımız adına Türkiye’de ekolojik tarımı kontrol etme ve sertifikalanma yetkisi 7 yabancı ve 1 yerli kontrol firması olmak üzere toplam 8 firmaya verilmiştir. Bunlar; İMO, ECOCERT, ETKO, SKAL, İNAC, BIOAGRICOOP, BCS ve ECOTAR’dır.

Türkiye ekolojik tarım konusunda 10 yılda hızlı bir gelişme göstermiştir. Bulunduğu

ekolojik koşullar, tarımda çalışan nüfusun fazla olması, ürün çeşitliliği gibi faktörlerle ekolojik tarım için uygun bir konumdadır. Yasal düzenlemelerin başlatıldığı 1994 yılında toplam 1705 çiftçi tarafından 5.216 ha alanda 8.843 ton üretim yapılmakta iken 1999 yılında 46.523 ha alan üzerinde 92 üründe 12.275 üretici tarafından 168,306 ton ekolojik ürün üretilmiştir. 5.4.5. Kahramanmaraş İlinde Organik Tarım

Kahramanmaraş, Elbistan, Kemallı, Ağabeyli, Üçkilise mezrasında, Sarıçukur,

5.5. TARIMSAL ÜRETİMDE YILLARA GÖRE DEĞİŞİMLER

yörelerinde antep fıstığı, badem, buğday, ceviz, mercimek, nohut, fasulye, kayısı, domates, soya, sarımsak, nane ürünlerinde toplam 1.129,8 hektar alanda üretim yapılmaktadır.

Grafik 69. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Pamuk Ekiliş ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

5060708090

100110120

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Yıllar

Ora

n (%

)

PAMUK Ekiliş PAMUK Üretim

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Kahramanmaraş’ta pamuk ekim alanı ve buna bağlı olarak üretimi 1991 yılında bir düşüş yaşamış, 1992 senesinden itibaren ise hızla artış göstermiştir.

115

Grafik 70. Kahramanmaraş İlinde 1995 Yılına Göre II. Ürün Mısır Ekiliş ve Üretimindeki Değişim Oranları (1995=100).

0200400600800

100012001400

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Oran

(%)

II. Ürün MISIR Ekiliş II. Ürün MISIR Üretim

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Kuraklık problemine bağlı olarak su kaynaklarının yetersizliği ve suyun pamuk tarımında kullanılma mecburiyeti, özellikle II. ürün mısır tarımının yaygın olduğu ilde önemli bir sorun halini almıştır. Grafik 71. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Kırmızı Biber Ekiliş ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

020406080

100120

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Yıllar

Ora

n (%

)

KIRMIZI BİBER Ekiliş KIRMIZI BİBER Üretim


Kahramanmaraş kırmızı biberi piyasada her zaman yerini muhafaza etmiştir. Yalnız fiyatlardaki istikrarsızlık sebebiyle zaman zaman dalgalanmalar olabilmektedir. Biber sanayinde gerekli tedbirlerin alınmasıyla beraber önemli bir potansiyele sahip Kahramanmaraş kırmızı biberinin ekim alanı daha da artacaktır.

116

Grafik 72. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Kuru Fasulye Ekiliş ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

70

80

90

100

110

120

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Yıllar

Oran

(%)

KURU FASULYE Ekiliş KURU FASULYE Üretim

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Bilhassa II ve III. Alt Bölgede üretimi yapılan kuru fasulyenin son yıllarda ekim alanı azalmış ama üretim miktarında bir artış olmuştur. Ekim alanlarının azalmasının sebebi olarak toprak yorgunluğu, şeker pancarı ekim alanın artması (Şeker Kanunu ile beraber bu durum ortadan kalkacaktır), meyve bahçelerindeki artış, çiftçinin eline geçen fiyatın düşüklüğü, verimdeki artışın sebebi olarak ise kaliteli tohumluk kullanımı ve meyve bahçeleri içinde ara ziraat olarak fasulye tarımının yapılması söylenebilir. Grafik 73. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Nohut Ekiliş ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

020406080

100120140

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Yıllar

Oran

(%)

NOHUT Ekiliş NOHUT Üretim

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Yine II ve III. Alt Bölgede yetiştirilen nohudun son yıllarda ekim alanı ve üretim miktarı azalmıştır. Bunun en önemli sebepleri fiyatlardaki istikrarsızlık, bölgede ekilen mevcut çeşitlerin antraknoza karşı dayanıksızlığı, nohudun yaygın olarak ekildiği kuru alanların sulamaya açılmasıyla beraber ürün deseninin değişmesi ve çiftçinin pazar problemi olmayan bitkilere yönelmesidir.

117

Grafik 74. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Elma Ağaç Sayısı ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

0

50

100

150

200

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Yıllar

Ora

n (%

)

ELMA Ağaç Sayısı ELMA Üretim

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Son yıllarda elma ağaç sayısında ve buna bağlı olarak üretimde artış gözlemlenmektedir. Elmanın tamamen ihracata dayalı olarak yetiştirilmesi, katma değerinin yüksek olması artıştaki en önemli faktörlerdir. Grafik 75. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Kayısı Ağaç Sayısı ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

0

200

400

600

800

1000

1200

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n (%

)

KAYISI Ağaç Sayısı KAYISI Üretim

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Kayısıda ağaç sayısı son yıllarda artış göstermemiştir. Ürünün üreticinin elinde kalması kapama bahçe tesisini durdurmuştur. Kayısının iklime ve hastalıklara karşı hassasiyeti de üretim miktarında dalgalanmalara sebep olmuştur.

118

Grafik 76. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Kiraz Ağaç Sayısı ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

050

100150

200250

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Yıllar

Ora

n (%

)

KİRAZ Ağaç Sayısı KİRAZ Üretim

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. İlde özellikle III. Alt bölgede üretimi yapılan kirazın büyük bir kısmı yurt dışına ihraç edilmektedir. Bilhassa geç olgunlaşması pazarda katma değerinin yükseltmektedir. Bu da dikim alanlarını ve üretimi artırmıştır. Grafik 77. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Ceviz Ağaç Sayısı ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

0

50

100

150

200

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Yıllar

Ora

n (%

)

CEVİZ Ağaç Sayısı CEVİZ Üretim

Kaynak: K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü. Cevizde katma değerin çok yüksek olması ve iklim olarak ilin çok müsait olması son yıllarda ceviz plantasyonlarında hızlı bir artışı beraberinde getirmiştir. Aşılı fidan temininin ve dikiminin yaygınlaştırılması da üretim miktarını artırmıştır.

119

Grafik 78. Kahramanmaraş İlinde 1990 Yılına Göre Üzüm Ekiliş ve Üretimindeki Değişim Oranları (1990=100).

020406080

100120

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Yıllar

Ora

n (%

)

ÜZÜM Ekiliş ÜZÜM Üretim


Filoksera zararlısı sebebiyle son 10 yılda azalma gösteren bağ alanları, dayanıklı yeni anaçların yaygınlaşması ile beraber yeniden artmaya başlamıştır. İlde bağcılık için çok uygun bir potansiyelin mevcut olması bu alanların daha da artmasını sağlayacaktır. Grafik 79. Kahramanmaraş İlinde 1996 Yılına Göre Kırmızı Et ve Süt Üretimindeki Değişim Oranları (1996=100).

0

50

100

150

200

250

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Oran

(%)

Kırmızı Et Süt


120

Grafik 80. Kahramanmaraş İlinde 1996 Yılına Göre Yumurta ve Bal Üretimindeki Değişim Oranları (1996=100).

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Yıllar

Ora

n (%

)

Yumurta Bal


121

5.6. VERİMLİLİK Kahramanmaraş ilinde verimlilik düzeyi genelde Türkiye ortalamasının üzerinde olması ve tarıma dayalı sanayilerin gelişmiş olmasından dolayı katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesi, tarımın il ekonomisi içindeki önemini artırmaktadır. Tablo 75’de bazı ürünlerde Kahramanmaraş ilinin, Türkiye, Avrupa Birliği ve Dünya ortalama verimleriyle karşılaştırılması yer almaktadır. Tablo 75. 2003 Yılında Bazı Bitkisel Ürünlerde Kahramanmaraş, Türkiye, AB ve Dünya’da Verimlilik.

Ürünler (kg/ha) K. Maraş Türkiye AB (15 Ülke) Ortalaması

Dünya Ortalaması

Buğday 2.848 2.088 5.297 2.704 Pamuk* 2.993 3.681 2.933 1.739 Mısır 9.062 5.000 7.626 4.453 Şeker Pancarı 49.893 40.034 57.341 40.457 Patates 15.010 27.179 33.749 16.631 Domates 30.168 37.769 59.499 27.293 Zeytin** 2.525 1.383 2.796 2.025 Üzüm 5.762 6.792 7.341 8.466 Kayısı 10.812 7.618 7.556 6.391 Elma 24.000 22.307 24.058 11.971 Kiraz 10.000 9.473 3.770 4.998 Ceviz 2.200 1.907 2.038 2.399 Kuru Fasulye (kuru) 1.962 1.543 1.599 730 Nohut 837 952 658 748 Kırmızı Biber (kuru) 3.061 4.160 8.070 2.680 Ayçiçeği 1.854 1.467 1.543 1.182 Kaynak: DİE ve FAO İstatistikleri. *Pamukta AB ülkelerinden Yunanistan ve İspanya ortalama verimleri alınmıştır. **Zeytinde periyodisite göz önünde bulundurularak yıllık ortalama alınmıştır. Kahramanmaraş ilinde domates, patates, pamuk, kırmızı biber ve üzüm verimleri Türkiye ortalamasının altındadır. Yine üzüm haricindeki tüm ürünlerin veriminin Dünya ortalamasına göre avantajlı olduğu görülmektedir. Ayrıca pamuk, mısır, kayısı, kiraz, ceviz, kuru fasulye, nohut ve ayçiçeğinde verim AB ortalamasının üstündedir.

122

BÖLÜM 6. PROBLEMLER POTANSİYELLER VE KISITLAR 6.1. PROBLEMLER

Kahramanmaraş ilinin ekonomik yapısı ve tarım sektörü ve performansı önceki bölümlerde incelenmiştir. Tarımsal üretimi etkileyen başlıca problemler ise aşağıda gruplandırılarak özetlenmiştir. 6.1.1. Sosyo-Ekonomik Problemler Göç: Kahramanmaraş ili hem göç almakta hem de göç vermektedir. İlde nüfus artış hızı ve köyden kente göç Türkiye ortalamasının üstündedir. 1990-1997 nüfus sayım sonuçlarının karşılaştırılması neticesinde köy nüfusunda %5’lik bir azalma tespit edilmiştir. İlde yer değiştirme olaylarının başlıca sebebi tarımsal faaliyetler ve sanayileşmedir. Tabii bunun neticesi olarak gecekondulaşma, sağlıksız yapılaşma ve yetersiz altyapı sebebiyle çevre kirliliği gibi önemli bir problem gündeme gelmektedir. Ayrıca ilde göçebe olarak mevsimlik çalışan işçiler mevcuttur. Bunların istihdam edildikleri iş kolları genel itibarıyla tarım sektörüdür. Bu işçiler tarım alanında sulama, pamuk toplama, ekin biçme gibi faaliyetlerde bulunurlar ve faaliyet alanlarında geçici çadırlar kurarak ikamet ederler. Eğitim: İlde eğitim ve yayım faaliyetleriyle ilgili konularda çiftçilerle iletişim kopukluğu söz konusudur. Göç neticesinde kırsal alanda yaşayan yaşlı nüfus eğitim faaliyetlerinin uygulanmasında önemli bir dezavantajdır. Dolaysıyla tarımsal üretimi artıracak her türlü modern tarım tekniğinin uygulayıcıya aktarılmasındaki zorlukların telafisi önem arz etmektedir. Öz Sermaye Yetersizliği: Tarımda üretici kitlesinin büyük bir çoğunluğunun teknoloji geliştirme faaliyetine para ayıramayacak seviyede dar gelirli olması, kamu ve özel sektörün teknoloji geliştirmede ağırlıklı olarak yer almasını zorunlu kılmaktadır. Tarımda yeni teknolojilerin geliştirilmesi, yatırımların yapılması ve üretimi artırmak için daha teknik ve gerçekçi çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bunun temini için ise işletmelerin gerekli girdileri sağlamada yeterli sermayeye ihtiyacı vardır.

İlde çiftçilerin büyük bir kısmının problemi olan sermaye yetersizliği bitkisel ve hayvansal üretimi olumsuz etkilemektedir. Özellikle sermaye yetersizliği üretimde girdilerin eksik kullanımına sebep olmaktadır. Bu da üretimi ve kaliteyi direk olarak menfi etkilemektedir. Gelir Düşüklüğü: Türkiye’de tarım sektöründe çalışanların geliri genellikle diğer sektörlere göre daha düşüktür. 2001 yılı rakamlarına göre kişi başına düşen gelir Türkiye’de ortalama 2.146 $ iken, Kahramanmaraş’ta 1.919 $’dır. Kahramanmaraş’ta toplam nüfusun %72’si tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılıkla uğraşmaktadır. İlimizde, Türkiye’deki gibi tabii olarak tarım sektöründe çalışanların geliri de düşüktür. 6.1.2. Doğal Kaynak Problemleri İlde bulunan doğal kaynakların başta gelenleri ormanlar ve meralardır. Eldeki verilere göre ilde 262.017 ha mera bulunmakta ve bu alanda tespit çalışmaları devam etmektedir. Şimdiye kadar mera alanlarına gerekli ehemmiyet maalesef verilmemiştir. Fakat son yıllarda Mera Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle beraber çalışmaların yoğunluğu artmıştır.

123

503.381 ha’lık orman alanı ilin yüzölçümünün %35,4’ünü kaplayarak en geniş alanı teşkil etmesine rağmen, bu alanlardan yeterince faydalanıldığı söylenemez. Orman alanlarının mülkiyetinin devlete ait olması sebebiyle bu kaynaklardan yeterince faydalanılamamaktadır. Ayrıca orman yangınları ve kaçak orman kesimleri bu kaynakların günden güne azalmasına sebep olmaktadır. I. Alt Bölgede Merkez ilçede bulunan jeotermal enerji kaynağından seraların ısıtılması gibi tarımsal faaliyetlerde istifade imkanı varken maalesef değerlendirilmemektedir. Aşırı yağışlar sebebiyle meydana gelebilecek sel felaketlerine karşı gerekli altyapı ve dere ıslahı çalışmalarının yapılması gerekmektedir. 6.1.3. Çevre Problemleri İl genelinde çevre ile ilgili birçok problem söz konusudur. Bunların başlıcaları su kirliliği, katı atıklar, tıbbi atıklar, tehlikeli atıklar ve hava kirliliği başlıkları altında incelenebilir. Bu başlıklar içinde tarımı ve tarımsal faaliyetleri ciddi manada ilgilendiren konular incelenecektir.

İlde hızlı nüfus artışı ve yapılaşmanın yol açtığı çevre sorunlarının yanı sıra, alt yapı yetersizliği en büyük kirlilik kaynağını oluşturmaktadır. I. Alt Bölgede bilhassa Merkez ilçede atık sular ve kanalizasyon suları toplanarak Sır Baraj gölüne arıtılmadan karışmaktadır. Su kirliliği gözle görülebilecek boyutlara ulaşmakta, zaman zaman kirlilik sebebiyle baraj gölünde balık ölümleri olmaktadır. Ayrıca ilde faaliyet gösteren sanayi kuruluşlarının büyük bir kısmının orta ve büyük ölçekli sanayi olması sebebiyle yoğun bir kirlilik oluşmaktadır. Kahramanmaraş’ta sanayinin özellikle ova kesiminde ve karayolu çevresinde yoğunlaşmış olması bir dizi çevre problemini de beraberinde getirmektedir. Yer altı suyunda ve göletlerde kirlilik gözle görülür seviyelere çıkmış bulunmaktadır. İlde tarım arazilerinde uygulanan verim artırıcı faaliyetler ile hastalık ve zararlılara karşı kullanılan zirai ilaçlar, tarımda olumlu etkisini gösterirken su kaynaklarımızı da olumsuz yönde etkilemektedir.

Evsel ve fekal atıkları taşırken meydana gelen kirlilik, depolama, ayırma ve imha safhalarında da karşımıza çıkmaktadır. Genelde toplana çöpler kent içi veya yakınlarındaki boş arazilere, orman alanlarına dökülmektedir. Düzenli depo alanı yapım maliyetinin çok yüksek olması, çöp dökümü yapılabilecek uygun bir alan bulunamaması, finansman sorunu, teknik bilgi ve araç yetersizliği gibi sebeplerden dolayı çoğu küçük olan belde belediyeleri yer seçimi konusunda gerekli hassasiyeti göstermemektedir. 6.1.4. Üretim Problemleri

Türkiye’nin tarımsal üretimle ilgili bir çok probleminin olduğu bilinmektedir. Bu eksiklikler ve sıkıntılar her fırsatta dile getirilmiş ve getirilmektedir. Benzer aksaklıklar Kahramanmaraş ili için de söz konusudur. Dolayısıyla bu bölümde ağırlıklı olarak ülkeyi ilgilendiren tarım politikalarıyla ilgili genel problemlerden ziyade, ile ait sorunlar ve sıkıntılar incelenmiştir. 6.1.4.1. Bitkisel Üretim Problemleri Üreticilerde bölgesel düzeyde ve ürünler bazında örgütlenme eksikliği, ürünlerin

pazarlanması sırasında çiftçilerin muhatap (alıcı) bulamaması ve dolayısıyla

124

sürekliliğin sağlanamaması, çiftçilerimizin az da olsa pazar sorunu olmayan ürünlere doğru yönelmesi ve dolayısıyla monokültür tarım yapılması, soğuk hava depolarının yetersizliği ve depolamadaki iptidai uygulamalar, elma, kayısı, fasulye, nohut gibi ürünlerde tasnif ve paketleme tesislerinin eksikliği,

Gübreleme konusunda toprak tahliline dayanmayan yetersiz ve hatalı gübre kullanımı, Üniversite-Araştırma Enstitüsü-Tarım İl Müdürlüğü üçgeninde, yerinde ve yeterli

bilgi alışverişinin sağlanamaması neticesinde yeni çeşit ve üretim tekniklerinin çiftçiye ulaştırılamaması ya da yaygınlaştırılamaması,

Sulama tekniklerindeki yanlışlık sebebiyle erozyon sorunu, Sertifikalı tohumluk kullanımının yaygın olmayışı, tohum temininde karşılaşılan

güçlükler, dolayısıyla rasgele tohumluk teminiyle beraber hastalık ve zararlıların temiz alanlara bulaşması,

Tarıma elverişli arazilerin sanayileşme, iskan ve diğer sebepler yüzünden tarım dışı ve parçalı kullanımı,

Kahramanmaraş kırmızı biberinde aflatoksin bulaşmasını engellemek için iyi bir kurutma tesisi ve muhafaza tekniğinin geliştirilememesi, hali hazırdaki işletmelerin bu konuda yetersiz olması,

Pamuk tarımında üretim planlamasının yapılmaması ve ithalat sebebiyle Kahramanmaraş pamuk çiftçisinin yani yerli üretimin zarar görmesi,

Pamukta çalışacak işçi bulma konusunda karşılaşılan sıkıntılar, Zeytinde Verticillum hastalığından dolayı kurumaların meydana gelmesi ve üretim

alanlarında azalma, Kahramanmaraş’a ait yerel çeşitlerin (mesela üzümde kabarcık, marhabaşı, Azezi,

kirkit, yıldız, ak üzüm, kayısıda hacı veli gibi çeşitler) muhafaza edilememesi, ıslahı ve yaygınlaştırılması için hiçbir çalışmanın yapılmaması,

Yerli badem çeşitlerinin erken ilkbaharda soğuk ve yağışlarından zarar görmesi, Tarım alanlarının, ilin su kaynağı yönünden çok zengin olmasına rağmen tamamının

sulanamaması, Bilhassa II. Alt Bölgede yoğun kar yağışı alan alanlarda buğday yetiştiriciliğinde kar

kesmesi ve benzeri zararların meydana gelmesi, Şeker pancarı ekim alanlarının daraltılması neticesinde, ikame edilebilecek ürünlerin

belirsizliği ve çiftçinin çaresizliği, 6.1.4.2. Hayvansal Üretim Problemleri Hayvan barınaklarının iptidai şartlarda ve ev altlarına inşa edilmiş olması, Hayvancılıkta yetiştiriciliğinde çiftçinin ihtiyacı olan yemi dışarıdan temin yoluna

gitmesi dolaysıyla üretim maliyetinin artması, Bilhassa kültür ırkı hayvanların bakım, besleme ve yetiştiriciliği konularında bilgi

eksikliği, Hayvancılığa uygun ırkların kullanılmaması ve dolayısıyla tespit edilen verim

düşüklüğü, özellikle besicilikte et tipi ırkların kullanılmaması Suni tohumlama konusunda yeterli veteriner hizmetlerinin verilememesi ve uygun

tohumlamanın çeşitli nedenlerle zamanında yapılamaması, Yem bitkileri tarımının yetersizliği ve tohum temininde karşılaşılan sorunlar, Mera yönetimindeki aksaklıklar ve ıslah çalışmalarının tamamlanabilmesi için gerekli

olan kadastro işlemlerinin tamamlanmamış olması, meraların ekolojik çevre ve bölge şartlarına uygun biçimde otlatma kapasiteleri ve dönemlerinin belirlenmemesi, meralarda degradasyonu azaltacak, verimi artıracak, gübreleme, yapay tohumlama,

125

aşılama, münavebeli otlatma, karıklama, hendekleme ve teraslama gibi kültürel ve teknik tedbirlerin alınmamış olması,

Hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve pazarlanmasında karşılaşılan güçlükler, örgütlenme eksikliği,

Silaj yemlerinin üretiminin ve kullanımının yeterince yaygınlaştırılamaması, Arıcılık sektöründe ana arı temini, gezginci arıcılık, arı hastalıkları ve ürün

pazarlaması konularındaki problemlere önlem alınmaması, Bilhassa yaz aylarında önemli bir pazar olmasına rağmen gerek dondurma, gerekse

Kahramanmaraş tarhanası için gerekli olan süt ve yoğurt teminindeki güçlükler, Yerli sıkma peynirlerde yeterli hijyenik şartlara uyulmaması sebebiyle brucella gibi

enfeksiyonların sık görülmesi, dolayısıyla tüketimin etkilenmesi, Süt verimi düşük olan yerli kıl keçi ve koyun ırkları ile yetiştiricilik yapılması,

6.1.4.3. Su Ürünleri Üretim Problemleri Bitkisel ve hayvansal üretim için yapılan destekleme ve teşviklerin su ürünleri için

yapılmaması, Üretim potansiyeli olan alanlarda çiftçilere üretim için özel teşviklerin olmayışı, Yem fiyatlarının çok yüksek olması ve bölgede yem fabrikası olmayışı, İşletmelerin kurulum aşamasında Tarım, Orman, Çevre, Turizm Bakanlığı gibi birçok

bakanlık ve müdürlükler bünyesinde yürütülmesi gereken bürokratik işlemler sebebiyle karşılaşılan zorluklar,

Baraj göllerinde suların yaz mevsiminde çok ısınması sebebiyle, üretimin artırılması ve balıkların muhafazası için, balıkları termoklin tabakasının alt kısımlarına çekecek kafes sistemlerinin olmayışı,

Su ürünleri için karstik pınarların debi tespitinin, fiziksel ve kimyasal analizlerinin yapılmaması,

Sır-Menzelet Barajlarında, özellikle üreme dönemlerinde balık yavrularının ve yumurtalarının ani su çekilmeleri sebebiyle toplu ölümlerin meydana gelmesi,

Barajlarda bazı balık türlerinin özellikle yılan balıklarının yaşamlarını devam ettirebilmeleri için gerekli olan balık merdivenlerinin olmaması,

Su kaynaklarında ve özellikle Sır Barajında şehir kanalizasyonu ve civar fabrikaların atıklarından dolayı meydana gelen kirlilik.

6.1.5. Pazarlama Problemleri Su ürünleri sahasında pazarlama ile ilgili bir çok problem söz konusudur. Özellikle balık kültürünün toplum içinde yerleştirilmesi konusunda eksiklikler mevcuttur. Türkiye’nin iç ve doğu kesimlerindeki balık tüketimi maalesef batı ve sahil kesimlerindeki kadar yoğun değildir. Bu hususta halkın bilinçlenmesi, balık etinin önemini fark etmesi ve balık etine güvenmesi için yayım ve tanıtım faaliyetlerinin yapılması piyasayı etkileyecektir.

Bilhassa il merkezinde bulunan balık halinin hali hazırdaki konumu, temizliği, park yeri eksikliği tüketim için önemli engellerdir. Denetleme sisteminin yönetmelikler doğrultusunda faaliyete geçirilmesi gerekmektedir. İlde su ürünleri üretimi için uygun bir potansiyel olmasına rağmen, işlemeye yönelik tesislerin eksikliği pazarlamadaki en önemli handikaplardandır. AB sürecinin gündemde olduğu şu günlerde, bilhassa alabalık üretiminde AB normuna uygun balık üretimi için tedbirlerin alınması, pazarlamada önemli bir avantaj sağlayacaktır.

126

Bitkisel üretimde, ilin iklim ve toprak şartlarının çeşitliliği, fazla sayıda bitkisel ürün yetiştirmeye imkan vermekle birlikte, bu ürünlerin pazarlanmasında yeterli atılım sağlanamamıştır. Tarım ürünleri ve tarıma dayalı sanayi ürünlerinin ihracatı hususunda bilgi ve organize eksikliği bulunmaktadır. 6.1.6. Su Kaynakları ve Sulama Problemleri

Kuzey ilçelerde su kaynaklarındaki sıkıntı ve yeraltı sularının kullanımda maliyet yüksekliği. II. Alt Bölgede büyük sulama sıkıntısı söz konusudur. Sulamaya açılan alanlarda tesviye çalışmalarının yapılmamış olması önemli bir eksikliktir. III. Alt Bölgede Göksun Ovasında tesviye ve drenajın yetersiz olması önemli bir problemdir. 6.1.7. Yayım Hizmetlerindeki Problemler İlde özellikle ilçe teşkilatlarında yayım elemanları sayısında yetersizlik söz konusudur. Bilhassa tarımsal yayım çalışmaları kapsamında pazarlama, örgütlenme gibi konular ihmal edilmiştir. Bu da tarımsal üretimde verimliliği ve üretkenliği olumsuz etkilemektedir. Tarımsal üretimde üretim değerinin artırılması için, tarım alanlarında bitkisel ve hayvansal üretimde birim başına daha çok ve kaliteli ürün alınması zorunludur. Bu durumun gerçekleştirilmesi çiftçinin eğitimi, dolayısıyla tarımsal yayımla mümkündür.

Tarımsal yayımın temel amacı kırsal nüfusun her yönden kalkınmasında rol oynayan tüm faktörlerin iyileştirilmesine yardımcı olmak ve yol göstermektir. Tarımsal yayım pratiğe yönelik bilgilerin çiftçilere ulaştırılmasında önemli rol oynamaktadır. Bu yüzden yayım elemanlarının sürekli olarak kendilerini yenilemeleri gerekmektedir. 6.1.8. Örgütlenme Problemleri Bu başlık altında en önemli husus, işlevlerinin kısıtlı olmasının da etkisiyle, çiftçinin örgütlenmedeki eğiliminin düşük olmasıdır. AB’ye uyum ve DTÖ Tarım Anlaşması kapsamında ortaya çıkan yeni ticaret anlayışı içinde, piyasa şartlarına uygun esnek yapıda kuruluş ve organizasyonların oluşturulması büyük önem arz etmektedir. Tarımsal üretici birliklerinin oluşturulması ve geliştirilmesi kurumsal reform adımlarından biridir. Türkiye’de tarım sektöründe çok çeşitli örgütler bulunmaktadır. Sektör içerisinde önemli bir büyüklüğe sahip kooperatifler, ziraat odaları, dernekler belli çalışmaları yürütmektedirler.

Ancak AB’deki çiftçi örgütleri gibi, ürün grubu ve konu bazında ihtisaslaşmış üretici örgütleri bulunmamaktadır. Üretici Birlikleri Yasa Tasarısı kanunlaştığı taktirde, pazarlama, yayım, girdi temini, üretim planlaması, çiftçinin pazarlık gücünün artırılması ve fiyatın belirlenmesinde çiftçilerin söz sahibi olması gibi konularda katkı sağlayacaktır. Kahramanmaraş ilinde örgütlenmiş tarımsal yapıların çok etkin olduğu söylenemez. Aynı zamanda örgütlenmedeki eksiklik de dikkat çekmektedir. En önemli tarımsal organizasyonlar kooperatiflerdir. Nüfusunun %45’i kırsal kesimde yaşayan, GSYİH tarımın önemli bir payının olduğu Kahramanmaraş’ta tarımsal birliklerin az oluşu, örgütlenmedeki eksiklik, tarımsal faaliyetlerin günün gereklerine göre yapılmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Tarımsal üretimin pazar şartlarına uyumunun sağlanması örgütlenmedeki gelişim ve başarı ile mümkün olacaktır.

127

6.1.9. Tarım Politikalarının Etkisiyle Oluşan Problemler

Tarım sektörü diğer sektörlerden daha düşük ortalama büyüme hızı göstermektedir ve bu sebeple GSYİH içindeki payı gün geçtikçe düşmektedir. Ayrıca Türkiye, AB’ye yaptığı tam üyelik başvurusunun ışığında ve DTÖ Tarım Anlaşması kuralları çerçevesinde, kendi tarımsal kurumlarının ve uygulamalarının AB normlarına uyumlu hale getirilmesini içeren bir tarımsal politika reformu süreci yaşamaktadır. AB ile ortaklık anlaşmamız olmasına rağmen tarım ürünlerinin tanımı ve bu ürünlerle ilgili yetkinin diğer kamu kurumlarıyla paylaşılmaması önemli bir eksikliktir. Tarım reformu kararları arasında Ziraat ve Halk Bankası tarafından çiftçiye verilen kredilerin devlete olan maliyetinin azaltılması amacıyla kredi sübvansiyonunun safhalar halinde kaldırılması yer almaktadır. Çiftçilerin kredi talebi, faiz oranlarının yüksekliği nedeniyle giderek azalmaktadır.

Şeker Kanunu, TBMM’den geçerek yayımlanmış olmasına rağmen, geniş şeker

pancarı ekim alanlarına sahip olan Kahramanmaraş çiftçisi için, şeker pancarı üretimine devam edip edilmeyeceği ya da şeker pancarı yerine başka bir ürüne geçilip geçilmeyeceği konusunda belirsizlik sürmektedir. Bu sıkıntılar devam ederken bilhassa gıda sanayinde şeker yerine tatlandırıcılar uygun fiyatları sebebiyle ithal edilerek kullanılmaya başlamıştır. Ayrıca Türkiye hayvancılığını bugünkü duruma düşüren temel sebeplerin başında hayvan ve hayvansal ürünler dış ticareti ve kredilendirme konularının bugüne kadar yanlış yönlendirilmesidir. Bu yönlendirmeler şimdiye kadar Tarım ve Köyişleri bakanlığı’na ilaveten çok sayıda kurum tarafından farklı şekillerde organize edilmiştir. 6.2. POTANSİYELLER VE KISITLAR Hayvansal Ürünler: Türkiye’nin her yerinde olduğu gibi Kahramanmaraş’ta da saf ırklar konusunda bir sıkıntı gözlenmektedir. Eğer bu konuda yapılan çalışmalar ve hizmetler daha da yoğunlaştırılabilirse, hali hazırdaki et, süt ve bal üretimi çok daha yüksek seviyelere çıkabilecek potansiyele sahiptir. Şekerpancarı ziraatı yapılan II. Alt Bölgede besicilik (et ve süt) yapılması için uygun potansiyel mevcuttur. Dolayısıyla et ve süt ürünleri, işleyecek entegre tesislerin de inşasıyla bölge, ülke ve yurt dışına hitap edebilecektir.

Ayrıca arıcılığın yaygınlaştırılmaması Kahramanmaraş için çok büyük bir kayıptır. İlde kaliteli ve verimli bal üretimi yapılabilecek çok uygun yerler vardır. Tarım İl Müdürlüğü bünyesinde hindi civcivi üretme birimi bulunmaktadır. Hem ilin hem de komşu illerin civciv ve palaz ihtiyacının bu tesisten karşılanması mümkündür Meralar: Kahramanmaraş ilinde hayvancılık için uygun mera arazileri olduğu söylenebilir. İl yüzölçümünün yaklaşık %19’u mera arazisidir. Ancak düzensiz ve aşırı otlatma gibi sebeplerden dolayı büyük bir tahribat söz konusudur. Gerekli tedbirler alındığı taktirde, hayvancılığın daha da geliştirilmesi için büyük bir fırsat elde edilmiş olacaktır. Yem Bitkileri Üretimi: Kahramanmaraş’ta yem bitkileri üretimi için uygun arazi ve iklim mevcuttur. Botanik kompozisyon da oldukça zengindir. Yem kalitesi yüksek yem bitkisi üretimi yapılabilir ve bu da hayvancılığın gelişmesinde büyük bir fayda sağlar. Yem Bitkileri Tohumculuğu: Halen Kahramanmaraş’ta yem bitkileri tohumu üretimi yonca bitkisinde yapılmaktadır ve çok güzel neticeler alınmaktadır. İlin coğrafi konumu ve topografyası tohumculuk için uygundur.

128

Su Kaynakları ve Su Ürünleri: İlde su ürünleri yetiştiriciliği için büyük bir kaynak mevcuttur. Alternatif balık türlerinin (sazan, yayın, tilapia, yılan v.s.) yetiştirilmesi mümkündür. Özellikle I. Alt Bölgede tarla balıkçılığının yapılabilmesi için uygun potansiyel vardır. Ayrıca sulanabilecek ürünler için de yer altı ve yer üstü kaynakları yeterli kapasiteye sahiptir. Bitkisel Ürünler: Bağcılıkta, başta pekmez, ravanda olmak üzere şıra (bastık, pestil, samsa, kara sucuk, un sucuğu) ve salamura ürünlerinin standardizasyonu sağlandığında, gerek yurtiçi gerekse yurtdışı pazarda önemli bir tüketim potansiyeli söz konusudur. Ayrıca ilde kapama meyve bahçeleri kurulması için çok uygun iklim ve topografya olmasına rağmen birkaç bölge dışında, ciddi manada değerlendirme söz konusu değildir.

Yerli badem çeşitlerinin yerine soğuktan zarar görmeyecek geççi çeşitlerin ikamesi için bilhassa Kazma ve Kozludere noktaları arasında kalan Ahır Dağı’nın uygun kesimleri, önemli bir potansiyel teşkil etmektedir. İl genelinde bulunan akarsu boyları (Tekir-Suçatı, Aksu-Çağlayancerit-Pazarcık hattı gibi) ceviz plantasyonlarının kurulması için çok uygundur. Ekinözü ilçesi (IV. Alt Bölge) Alişar Köyü merkez olmak üzere çevre köylerde vişne ve erik plantasyonu için uygun yerler vardır. Bu yöre vişne ve üretim merkezi haline getirilebilir. I. Alt Bölgede Beşenli muhitinde bilhassa bodur elma plantasyonu için uygun yerler ve potansiyel vardır.

Türkoğlu-Beyoğlu dağlarında bulunan delicelerin (yabani zeytin) standart zeytin

çeşitlerine, Pazarcık-Ganidağ-Besni’de bulunan menengiçlerin antepfıstığına, Andırın-Elmalarda bulunan mahleplerin kiraza, Göksun ve Afşin dağlarında bulunan ahlatların (yabani armut) uygun çeşitlere aşılanması için önemli bir potansiyel vardır. El Sanatları: Göksun, Andırın ve Türkoğlu ilçelerinde elle dokuma halı ve kilim faaliyeti el sanatları açısından köklü bir yapıya sahiptir. Maalesef son yıllarda bu sahada bir gerileme, zayıflama söz konusudur. Bu potansiyel tarımsal gelirin artırılması için değerlendirilebilir. İlde tarım sektöründe doğal kaynakların mevcut ve potansiyel durumu incelenirken karşılaşılan farklar oluşturulan matriste aşağıda verilmektedir (Tablo 76). Örneğin; tarımsal potansiyel, arazi varlığı ve toprak sınıfları incelendiğinde tarımsal faaliyetlerin I. ve IV. sınıf arazilerde ağırlıklı olarak yapıldığı, VI. ve VII sınıf arazilerin çayır mera ve orman arazisi olduğu görülmektedir. Mevcut arazilerin sanayi faaliyetlerine karşı korunması durumu önem arz ederken, kültürel verimliliklerinin artırılması ancak yapılacak projelerle mümkün olacaktır. Tablo 76. Tarımsal Kaynaklar, Kurumsal Yapı ve Nüfus Potansiyellerinin Tespiti.

Konu Tanımlama Mevcut Durum Gelişme Potansiyeli

Tarım arazilerinin sınıfı ve kullanım şekli

Toplam 472.031 ha olan tarım arazisinin %81’i I-IV. sınıf arazi olup %19’u V-VIII. sınıf arazidir.

I. ve IV. sınıf arazilerde tarım yapılmaktadır. Ağırlıklı olarak VI. ve VII. sınıf araziler çayır mera ve orman arazileridir. Kısmen bu alanlarda da tarım yapılmaktadır. V-

İlk dört sınıf arazi, iyi bir toprak idaresi altında bölgeye adapte olmuş kültür bitkileri ile orman, çayır-mera bitkilerini iyi bir şekilde yetiştirtme yeteneğine sahiptir.

129

VIII. sınıf arazilerde su ve rüzgar erozyonu tehlikesi yüksektir. Artan nüfus ile çayır- mera ve orman arazileri tarla haline getirilirken, diğer yandan I. sınıf tarla toprakları gerek yerleşim, gerekse sanayi alanı olarak geri dönüşümü olmayacak şekilde kullanılmaktadır. İlde tarım arazilerinin %11.30’u maalesef tarım dışı amaçlar için kullanılmıştır.

V., VI. ve VII. sınıflar adapte olmuş yerli bitkilerin yetişmesine elverişlidir. Bunlardan V. ve VI. sınıflarda, toprak ve su koruma önlemleri alındığı taktirde bazı özel bitkiler de yetiştirilebilir. Su kaynaklarının bulunduğu vadiler ve yaylalar meyve üretimine, işlemeli tarımın riskli olduğu yamaç araziler öncelikle çok yıllık yem bitkilerine ayrılmalıdır. VII. sınıf arazilerde çok etkin ve pahalı ıslah çalışmaları ile ürün alınabilirse de, mevcut piyasa şartlarında elde edilecek ürün yatırım harcamalarını karşılayamaz.

Sulama durumu

472.031 ha tarım arazisi var. İlde toplam 5.308,5 hm3/yıl su kaynağı bulunmaktadır. Su kaynaklarının 4.965 hm3/yıl’ı yer üstü suyu, 343,5 hm3

Toplam tarım arazilerinin 353.580 ha’ı sulanabilir arazidir. Sulanabilir alanların %44’ü sulanmaktadır. Bu alanların 60.781 (%40) ha’ı DSİ ve KHGM tarafından ve 93.460 (%60) ha’ı halk tarafından sulanmaktadır.

/yıl’ı yer altı suyudur.

Sulanabilir 353.580 ha arazinin içinde sulanamayan %56’lık alan (199.339 ha) için DSİ ve KHGM tarafından projelendirme çalışmaları yürütülmektedir. DSİ tarafından 141.552 ha’lık alanın, KHGM tarafından ise 34.705 ha’lık alanın sulama projesi yapılmıştır ve sulamaya açılacaktır.

Nüfus

2000 yılı Kahramanmaraş ili toplam nüfusu 1.002.384 olup, %53’ü

2000 yılı verilerine göre nüfus artış hızı Türkiye’nin altında olup, ‰11,98’tir.

2010 yılı için yapılan nüfus tahminine göre nüfus 1.136.349 olacaktır. 1990 yılı

130

şehirde, %47’si ise kırsal kesimde yaşamaktadır.

2000 yılı nüfus sayımına göre,ilin aldığı göç 23.957, verdiği göç ise 57.906, net göç hızı ise %-4,2’dir. Aynı zamanda kırsal kesimden şehre doğru göç söz konusudur. Bu da kırsal nüfusta bir azalmaya sebebiyet vermektedir.

nüfus sayımına göre %27’lik bir artış beklenmektedir.

Örgütlenme durumu

-Tarım Kredi Koop. -Tarımsal Kalk. Koop. -Sulama Koop. -Su Ürünleri Koop.

Ziraat odalarına kayıtlı çiftçi sayısı 45.782 kişidir. Ayrıca 73 adet tarımsal kalkınma kooperatifinin 7.579 adet, 17 adet sulama kooperatifinin 1.852 adet, 3 adet su ürünleri kooperatifinin 216 adet, 1 adet pancar ekicileri kooperatifinin 52.331 adet olmak üzere toplam 61.978 adet kooperatif üyesi vardır.

AB ile uyum çerçevesinde Üretici Birlikleri yasası hazırlanmış olup, yasanın yürürlükten çıkması durumunda örgütlülük oranı artacaktır. Ayrıca örgütlenme konusunda yayım hizmetleri ve eğitim artırıldığı taktirde örgütlenme bilinci artacaktır.

Benzer amaçla yapılan diğer matriste de (Tablo 77) tarım ürünlerinin mevcut potansiyeli ele alınırken, ilin mevcut konumu ve kendine ait özellikleri de dikkate alınarak bilhassa organik ürünler ve bazı tarımsal ürünler için dış ticaret çalışmalarının artırılması gibi bir potansiyelin göz önünde bulundurulması ve bu konudaki pazarlama açıklarının giderilmeye çalışılması dikkat çekmekte ve mümkün görünmektedir. Tablo 77. Tarımsal Ürünler, Tarımsal Yapı ve Pazarlama Potansiyellerinin Tespiti.

Konu Tanımlama Mevcut Durum Değerlendirme

Tarımsal Ürünlerin Üretim Potansiyeli

Toplam 92 adet tarımsal ürünle birlikte üretimde çeşitlilik söz konusudur. Organik ürün üretimi mevcuttur. Kırmızı

Tarım alanları sanayi ile rekabet altındadır. Arazi rantı yüksek olduğu için tarım alanlarında sanayiye kayma söz konusudur. Özellikle

İhraç edilen ürün miktarı ve kalitesi yükseltilebilir. Aromatik ürünlerin ve organik ürünlerin üretim potansiyeli artırılabilir. Bilhassa

131

biber, kiraz, ceviz ve dondurma gibi ihraç edilebilen ürünler üretilmektedir. Tabii yollarla aromatik ürünler elde edilmektedir ve bunların üretim şansı oldukça yüksektir.

pamuk üretimi yapılan alanlarda bu sebeple bir kayıp söz konusudur. Sanayi kaynaklı kirlenmeler tarım alanlarını ve su kaynaklarını kirletmektedir. Katma değeri yüksek meyvelerde (elma, kiraz v.s.) ihracat şansı yüksek durumdadır. Yalnız tasnif ve depolama konusunda büyük eksiklikler mevcuttur.

I. Alt Bölgede kapama meyve bahçelerinin kurulması için çok uygun alanlar bulunmaktadır. Sulanan alanlar ağırlıklı olarak endüstri bitkilerine ayrılmalıdır.Sulama imkanının bulunmadığı I, II, III. sınıf tarım alanları tahıl ve baklagil tarımı ile bağ ve antepfıstığı gibi ürünlere tahsis edilmelidir.

Su Ürünleri

Su ürünleri üretimi için yeterli miktarda su kaynağı vardır. Su kaynaklarının debisi ve sıcaklığı su ürünleri yetiştiriciliğine uygundur.

Bu kaynaklarda yaklaşık 500 ton/yıl alabalık üretimi ve 450 ton/yıl balık avcılığı yapılmaktadır.

Yemler kaliteli ve standardizasyona uygun olursa üretim daha fazla ve kaliteli olacaktır. Uygun fiyatlı yem üretimi maliyeti düşürecek ve rekabeti artıracaktır. İlin geçit bölgesinde olması sebebiyle tüm Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’ya hitap edecek bir kapasitesinin bulunması önemlidir.

Tarım İşletmelerinin Durumu

İlde 71.035 adet tarım işletmesi vardır. Bu oran Türkiye genelinin %1,7’sini teşkil etmektedir. Tarımsal işletmeler genellikle bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte yapmakta olup bunların oranı %77’yi bulmaktadır. Bu işletmeleri

İşletmelerin çoğunluğu %70’lik bir oranla 10-100 da arasında araziye sahiptir. 10 da’ın altındaki işletme sayısı %17’lik bir orana sahiptir. Arazilerin büyük bir çoğunluğu parçalı yapıya sahiptir. İşletmelerin %94’lük oranı yalnızca kendi

Son yıllarda bir artış söz konusudur.

132

sırasıyla %17’lik oranla yalnızca bitkisel üretim yapan işletmeler ve %6’lık oranla yalnızca hayvansal üretim yapan işletmeler izlemektedir.

arazisini işlemektedir.

133

BÖLÜM 7. AMAÇ VE STRATEJİLERİN OLUŞTURULMASI 7.1. AMAÇLARIN BELİRLENMESİ

Kahramanmaraş’ta tarımsal kalkınmanın sağlanabilmesi için belirlenen amaçlar aşağıda verilmiştir. Tarımsal verimliliğin arttırılması, Gelirin arttırılması, Gıda güvencesinin ve güvenliğinin sağlanması, Sürdürülebilir tarımın sağlanması,

Bu amaçlar İldeki mevcut problemlerin ve potansiyellerin ortaya konulması sonucu

belirlenmiştir. Belirlenen bu amaçlar Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı içerisinde de ifade edilen tarım politikalarının hedefleri içerisinde yer almaktadır.

Tespit edilen bu hedefler alt bölgelerin tamamı için geçerlidir. Ancak bu amaçlara

ulaşmada izlenecek stratejilerde bölgelerin öncelikleri ve potansiyelleri dikkate alınacaktır. Kahramanmaraş, hem hayvansal hem de bitkisel üretimdeki üretim değerleri itibariyle, bazı ürünlerde ülke ortalamasından düşük, bazı ürünlerde de ülke ortalamasının üstünde olan bir ildir. İklim itibarı ile ürün çeşitliliği fazla olup, ilde yetiştirilen ürünlerin pazarlama şansı gerek yurt içinde, gerekse yurt dışında yüksektir.

İlde tarımsal pazarlama sistemleri ve örgütlenme tam değildir. Tarımın sektör

performansının incelendiği 5. bölümde, bu durum rakamlarla ortaya konulmuştur. Verimin artırılması ekonomik anlamda çiftçilerin refah seviyelerini artıracak ve olumlu bir şekilde etkileyecektir. Ayrıca gelir artışı çiftçinin köyden kette göç etmesine engel olacaktır. Tarımsal gelirin artırılması ise, verimliliğin artırılması, pazar problemi olmayan ürünlerin üretimi ve sürekliliğin sağlanması ile mümkün olabilecektir. Örneğin et, süt ve bal üretimi için iyi bir potansiyele sahip olan II.-III. alt bölgelerde ve İl genelinde tarıma dayalı sanayi kuruluşlarının belirlenen bölgelerde faaliyete geçirilmesi üretimi teşvik edecektir.

AB ve DTÖ Tarım anlaşması kuralları nedeniyle önümüzdeki yıllarda tarım

ürünlerinin pazarda rekabet edebilir olması ve bunun sağlanabilmesi için gıda güvencesinin ve güvenliğinin sağlanması ile mümkün olacaktır.

Kaliteli ve standartlara uygun ürün üretimi Kahramanmaraş’ta şu anda karşılaşılan

eksikliklerden biridir. İl’de uygulanacak olan gıda güvencesi ve güvenliğinin sağlanması projeleriyle, yakın bir gelecekte bu amaca ulaşmak mümkün olabilecektir.

Tarımda sürekliliğin sağlanabilmesi için öncelikle mevcut kaynakların yerinde ve

bilinçli bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Kahramanmaraş hayvansal ve bitkisel üretim ile su ürünleri açısından oldukça zengin doğal kaynak potansiyeline sahiptir. Ancak bu kaynaklar yerinde ve doğru kullanıldığı takdirde diğer üç amaca ulaşmak mümkün olacaktır. 7.2. STRATEJİLERİN BELİRLENMESİ

Amaçlara ulaşmada uygulanacak stratejiler, mevcut problemler dikkate alınarak belirlenmiştir.

134

7.2.1. Tarımsal Verimliliğin Artırılması İçin Stratejiler Tarımsal verimliliğin artırılmasında uygulanacak stratejileri belirlerken tarımsal üretim, bitkisel ve hayvansal üretim ile su ürünleri üretimi olmak üzere ayrı başlıklar altında ele alınmış ve her biri farklı stratejiler önerilmiştir. 7.2.1.1. Bitkisel Üretim Stratejileri 1- Üreticilerin örgütlenmeye teşvik edilmesi 2- Sözleşmeli tarımımın yaygınlaştırılması 3- Gübre tahlili ve ürün tavsiyesi konusunda il ve ilçelerde özel müteşebbisler tarafından laboratuar kurulmasının teşvik edilmesi 4- Erozyon alanlarında yem bitkileri tarımının yaygınlaştırılması 5- Arazilerin tarım dışı kullanımının engellenmesi 6- Sulanabilir alanların sulamaya açılması, modern sulama tekniklerinin tatbikinin sağlanması ve drenaj problemi olan alanların rehabilite edilmesi 7- Kırmızı bibere aflatoksin bulaşmasını önleyecek tedbirlerin alınması 8- Kırmızı biber tohumluğunun tescil edilmesi 9- II. Alt Bölgede yoğun kar yağışı olan alanlara uygun buğday çeşitlerinin temini 10- Alternatif ürünlerin yaygınlaştırılmasının ve kabulünün sağlanması 11- Sertifikalı tohum kullanımın yaygınlaştırılması 12- Bitkisel üretim materyallerinin taşınmasında iç karantina yönetmeliğine uyulması 13- Kırmızı Biber üretiminde alternatif işleme teknolojilerinin uygulanması 7.2.1.2. Hayvansal Üretim Stratejileri 1- Yem bitkileri üretiminin artırılması ile hayvancılığın geliştirilmesi 2- Pazarlama ve örgütlenme sisteminin yaygınlaştırılması 3- Besi ve süt sığırcılığının desteklenerek geliştirilmesi 4- Yerli ırktan kültür ırkına geçisin hızlandırılması 5- Hayvansal ürünleri işleyecek entegre tesislerin kurulması 6- Yem bitkileri tarımının yaygınlaştırılması 7- Süt verimi yüksek keçi ve koyun ırklarının yaygınlaştırılması 8- Kümes hayvanı yetiştiriciliğinin (özellikle hindicilik) geliştirilmesi 9- Katma değeri yüksek hayvan yetiştiriciliğinin (devekuşu, angora tavşanı v.b.) teşviki 10-Yem, bakım ve beslenme şartlarının iyileştirilmesi 7.2.1.3. Su Ürünleri Üretim Stratejileri 1- Yem maliyetinin düşürülmesi 2- Su ürünleri üretiminin artırılması 3- Kooperatiflerin kurulması 4- Pazarlama alt yapısının oluşturularak güçlendirilmesi 5- İşleme tesisinin temini 6- Doğal balık türlerinin korunmasına yönelik çalışmalar ve araştırmalar yapılması 7.2.2. Tarımsal Gelirin Artırılması İçin Stratejiler 1- Meyvelerin işlenerek katma değerin yükseltilmesi 2- Pazarlama sistemi ve örgütlenmenin iyileştirilmesi

135

3- Ürünlerin kalite standardizasyonu, ambalajlama, marka ve etiketlenmesindeki sorunların çözümlenmesi 4- Tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi 5- Sözleşmeli tarımın yaygınlaştırılması 7.2.3. Gıda Güvenliğinin Sağlanması İçin Stratejiler 1- Kaliteli ve standartlara uygun ürün üretimi 2- Etkin, yaygın ve yeterli kontrol ve denetim mekanizmasının oluşturulması 3- Gıda üretim ve işlemede kayıp ve hatalı işlemler önlenerek miktar ve kalitenin artırılması 4- Toplumun beslenme düzeyine ilişkin politikaların oluşturulmasında plan ve programların uygulanabilir hale getirilmesi 5- Kırmızı Biber üretiminde kalite kontrol sisteminin uygulamaya konulması 7.2.4. Sürdürülebilir Tarım İçin Stratejiler 1- Organik tarımın yaygınlaştırılması 2- Jeotermal enerjinin seralarda kullanımının sağlanması 3- Balıkçılık yapılabilecek alanlarda kafes balıkçılığının yaygınlaştırılması 4- Erken tahmin ve uyarı sisteminin yaygınlaştırılması 5- Erozyonla mücadele 6- Tarıma elverişli arazilerin yerinde kullanımının sağlanması

Kahramanmaraş için geliştirilen stratejilerin SWOT Analizi Tablo 78’de değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

136

Tablo 78. Kahramanmaraş İçin Geliştirilen Stratejilerin SWOT Analizi. Amaç Strateji Güçlü Yönü Zayıf Yönü Fırsatlar Tehlikeler

Tarı

msa

l Ver

imlil

iğin

Art

ırılm

ası

Bitk

isel

Üre

tim

* Üreticilerin örgütlenmeye teşvik edilmesi * Sözleşmeli tarımın yaygınlaştırılması * Erozyon alanlarında yem bitkileri tarımının yaygınlaştırılması * Arazilerin tarım dışı kullanımının engellenmesi * Sertifikalı tohumluk kullanımı * Sulanan ve sulamaya açılacak alanlarında tesviye ve drenaj problemlerinin giderilmesi

* Potansiyel var. * Yem bitkileri ekiminde artış var. * Talep var * Sulamaya açılacak alanlar

* Örgütlenme zayıf * Yeterince bilinmiyor * Desteklemenin kalkması hali * Arazilerin tarım dışı kullanımında artış * Yayım çalışmaları yetersiz * Bilinçsiz sulama

* Sözleşmeli tarıma uygun ürünler * Yem bitkileri tohumu için Pazar bulma şansı * Su kaynakları arazilerin sulanması için yeterli

* Mera alanlarında işlemeli tarım yapılması * Bilinçsiz sulama nedeniyle çoraklaşma

Hay

vans

al Ü

retim

* Pazarlama ve örgütlenme sisteminin yaygınlaştırılması * Yerli ırktan kültür ırkına geçisin hızlandırılması * Hayvansal ürünleri işleyecek entegre tesislerin kurulması * Yem bitkileri tarımının yaygınlaştırılması * Yem, bakım ve beslenme şartlarının iyileştirilmesi

* Çiftçinin deneyimi * Pazar talebi * Potansiyel var

* Yayım çalışmaları yetersiz * Mera kanunundaki uygulama aksaklıkları

* Hayvancılık için uygun mera ve çayır alanlarının bulunması * Yem bitkilerinin desteklenmesi * Prim sistemi * Yem fiyatlarının artması

* Kontrolsüz otlatma sonucu tahribat

137

Su Ü

rünl

eri Ü

retim

i

* Yem maliyetinin düşürülmesi * Su ürünleri üretiminin artırılması * Kooperatiflerin kurulması * Pazarlama alt yapısının oluşturularak güçlendirilmesi * İşleme tesisinin temini * Doğal balık türlerinin korunmasına yönelik çalışmalar ve araştırmalar yapılması

* Su kaynakları alabalık ve ılık su balıkları için çok uygun * Komşu iller de dahil olmak üzere pazar ve talep var

* Bürokratik engeller * Yem fiyatlarının yüksekliği * İşletme maliyetlerinin yüksek olması * Herhangi bir kurum tarafından teşvik olmayışı

* Altyapı ve tecrübe var * Komşu iller de dahil olmak üzere pazar var

* Kirlilik * Yasak avlanma

Gel

irin

Art

ırılm

ası

* Pazarlama sistemi ve örgütlenmenin iyileştirilmesi * Meyvelerin işlenerek katma değerin yükseltilmesi * Ürünlerin kalite standardizasyonu, ambalajlama, marka ve etiketlenmesindeki sorunların çözümlenmesi * Tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi * Sözleşmeli tarımın yaygınlaştırılması

* Potansiyel var * II.ürün için uygun iklim

* Örgütlenme zayıf * Marka ve standardizasyonun eksikliği * Yatırım yok * Bilinçsiz yetiştiriciler

* Pazar talebi var

* Kullanılan kimyevi ilaçlarla oluşan kirlilik

138

Gıd

a G

üven

cesi

nin

ve G

üven

liğin

in S

ağla

nmas

ı * Kaliteli ve standartlara uygun ürün üretimi * Etkin, yaygın ve yeterli kontrol ve denetim mekanizmasının oluşturulması * Gıda üretim ve işlemede kayıp ve hatalı işlemler önlenerek miktar ve kalitenin artırılması * Toplumun beslenme düzeyine ilişkin politikaların oluşturulmasında plan ve programların uygulanabilir hale getirilmesi * Kırmızı Biber üretiminde kalite kontrol sisteminin uygulamaya konulması

* Potansiyel var

* Süre gelen alışkanlıklar * Kontrol hizmeti veren kuruluşların yetersizliği * Üretim planlamasının olmayışı

* Ürün çeşitliliği * Tarıma dayalı sanayi kurulabilir * İhracatı artırabilir

* Üretimde kısa vadeli azalma

Sürd

ürül

ebili

r T

arım

ın S

ağla

nmas

ı

* Organik tarımın yaygınlaştırılması * Balıkçılık yapılabilecek alanlarda kafes balıkçılığının yaygınlaştırılması * Erken tahmin ve uyarı sisteminin yaygınlaştırılması * Tarıma elverişli arazilerin yerinde kullanımının sağlanması

*Üreticilerin benimsemesi * Pazar şansı yüksek ürünler mevcut * Ürün çeşitliliği

* Etiket ve ambalaj sorunu var * Pazarlama ve örgütlenme zayıf

* İhracata gidebilir * Erozyon önlenebilir

* Sözleşmeli tarım yapılmaması halinde ürünlerde değer kaybı ve dolayısıyla üretimde azalma

139

BÖLÜM 8. PROJELERİN VE PROGRAMLARIN BELİRLENMESİ 8.1. İLDE UYGULANAN YEREL İDARELER KAYNAKLI PROJELER Tablo 79. Hayvancılık Faaliyetleri. Proje Kategorisi

Projeler Hedef Grup ve Yararlanıcılar

Sorumlu Kuruluşlar Kapasite

Bitm

iş O

lan

Dev

am E

den

Tekl

if E

dile

n

1 Hindi Yetiştirme Projesi Merkez ilçe çiftçileri TİM ve Özel İdare

75 ton hindi yemi alımı

1 Hindi Yetiştirme Projesi Merkez ilçe çiftçileri TİM ve Özel İdare Hindi yeleği alımı

1 Hindi Yetiştiriciliğini Destekleme Projesi Merkez ilçe çiftçileri TİM ve

S.Y.D.V. 10 aileye 48 adet hindi palazı

1 Süt Sığırcılığını Geliştirme ve Destekleme Projesi

Afşin ilçesi büyükbaş hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 200 baş

1 Sığır besiciliği Afşin ilçesi büyükbaş hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 500 baş

2 Arıcılığı destekleme projesi Afşin ilçesi Çiftçileri TİLÇEM 78 Çiftçi 670 koyun

1 Koyunculuğu Destekleme Projesi

Andırın ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 160 baş

1 Süt Keçisi Yetiştiriciliği Andırın ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 274 baş

1 Koyunculuğu Destekleme Projesi Andırın ilçesi TİLÇEM 221 baş

1 2 Süt Koyunculuğu Destekleme Projesi Ç.Cerit ilçesi çiftçileri TİLÇEM 15 çiftçi 11 adet


Ekinözü ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 260 baş

1 Süt İnekçiliği Elbistan ilçesi hayvan yetiştiricileri T.K.Koop. 200 baş

2 Sığır Besiciliği Elbistan ilçesi hayvan yetiştiricileri T.K.Koop. 1000 baş

1 Koyunculuk Elbistan ilçesi hayvan yetiştiricileri S. Y. D. V. 90 baş

3 Süt İnekçiliği Elbistan ilçesi hayvan yetiştiricileri

T.K.Koop. ve S.Y.D.V. 900 baş

1 Sığır Besiciliği Elbistan ilçesi hayvan yetiştiricileri T.K.Koop. 1000 baş

1 Koyunculuğu Destekleme Projesi Göksun Karadut köyü TİLÇEM 160 baş


Göksun Değirmendere, Taşoluk, Çağlayan, Merkez

TİLÇEM 39 baş

1 Süt Keçisi Yetiştiriciliği Göksun Taşoluk Fındıklıkoyak, A. Çiftliği, Çağlayan

TİLÇEM 70 baş

1 Saanen Irkı Süt Keçisi Projesi

Göksun ilçesi hayvan yetiştiricileri

TİLÇEM ve S.Y.D.V.

20 aileye 58 adet keçi

140

Proje Kategorisi

Projeler Hedef Grup ve Yararlanıcılar

Sorumlu Kuruluşlar Kapasite

Bitm

iş O

lan

Dev

am E

den

Tekl

if E

dile

n


Nurhak hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 47 baş


Nurhak hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 40 baş


Nurhak küçükbaş hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 100 baş

2 Arıcılığı destekleme projesi Nurhak ilçesi Çiftçileri TİLÇEM 680 koyun 1 Arıcılığı destekleme projesi Nurhak ilçesi Çiftçileri TİLÇEM 340 koyun

1 Suni Tohumlama Projesi Pazarcık ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 400 baş

1 Saanen Irkı Damızlık Süt Keçisi Yetiştiriciliği Projesi

Pazarcık ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 200 baş


Pazarcık ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 200 baş


Türkoğlu ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 550 baş

Tablo 80. Bitkisel Üretimle İlgili Faaliyetler. Proje Kategorisi

Proje Adı Yararlanıcılar Sorumlu Kuruluş Kapasite

Bitm

iş O

lan

Dev

am E

den

Tekl

if E

dile

n

1 Erken Tahmin ve Uyarı İstasyonu Tesis Projesi

Afşin ilçesi ve Göksun Çardak ve Ericek kasabaları çiftçileri

TİM ve Özel İdare 180.000 adet ağaç

1 Mantar Yetiştiriciliği Afşin çiftçileri TİLÇEM S.Y.D.V. 1 adet

1 Silajlık Mısır Üretimini Geliştirme Projesi

Afşin ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 100 da

1 Silaj Yapımı Projesi Afşin ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 500 ton

1 Hububat Üretimini Geliştirme Projesi

Afşin hububat üreticileri TİLÇEM 5.000 da

1 Bağ Bahçe Üretim Geliştirme Projesi

Afşin Bağ bahçe tesisi olan işletmeler TİLÇEM 300 da

1 Çayır Mera Islah Projesi Afşin ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 50 da

2 Çilek Yetiştiriciliği Afşin Çilek üreticilileri TİLÇEM 20 çiftçi 21 da

1 Bağcılık Afşin üzüm üreticilileri TİLÇEM 7500 omca

3 Meyvecilik (Kayısı) Andırın ilçesi meyve üreticileri TİLÇEM

4.266 çiftçiye toplam 81.500 fidan

3 Sera Projesi Andırın ilçesi sebze üreticileri TİLÇEM

21 köyde 60 çiftçiye 210-216 ve 165 m2’lik plastik sera

141

Proje Kategorisi

Proje Adı Yararlanıcılar Sorumlu Kuruluş Kapasite

Bitm

iş O

lan

Dev

am E

den

Tekl

if E

dile

n

1 Narenciye Üretimini Geliştirme

Andırın ilçesi narenciye üreticileri TİLÇEM 50 adet çiftçiye

5.200 adet fidan


Andırın ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 572 da

2 Meyvecilik (Kiraz) Andırın ilçesi kiraz üreticileri TİLÇEM

4.962 çiftçiye toplam 39.400 fidan

1 Meyvecilik (Elma, Armut, Trabzon Hurması)

Andırın ilçesi meyve üreticileri

TİLÇEM ve S.Y.D.V.

330 çiftçiye 2.250 fidan

1 Soğuk Hava Deposu Andırın ilçesi meyve üreticileri TİLÇEM 400 ton

1 Bağcılık Ç.Cerit üzüm üreticilileri

TİLÇEM ve S.Y.D.V. 12 çiftçi 100 adet

1 Bağcılık Ç.Cerit üzüm üreticilileri

TİLÇEM ve S.Y.D.V. 18 çiftçi 222 adet

1 Yem Bitkilerini Geliştirme Projesi

Elbistan ilçesi çiftçileri T.K.B. 10.000 da

1 Bağcılık Elbistan ilçesi çiftçileri S.Y.D.V. 4.000 adet omça

1 Çilek Projesi Elbistan ilçesi çiftçileri S.Y.D.V. 10 da

3 Meyvecilik (Elma) Göksun ilçe merkezi ve köyleri TİLÇEM 548 aileye toplam

68.320 adet fidan

1 Mantar Yetiştiriciliği Projesi Göksun köyleri TİLÇEM ve

S.Y.D.V. 2 köyde 8 çiftçi

1 Tam Bodur Elma Yetiştiriciliği Göksun ilçesi çiftçileri TİLÇEM ve

S.Y.D.V. 4 çiftçiye 950 adet fidan

1 Kapama Kiraz Bahçesi Nurhak kiraz yetiştiricileri TİLÇEM 5 çiftçi 50 adet

1 Çayır Mera Islah Projesi Pazarcık ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 500 da


Pazarcık ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 100 da

1 Silaj Yapımı Projesi Pazarcık ilçesi hayvan yetiştiricileri TİLÇEM 500 ton

1 Hububat Üretimini Geliştirme Projesi

Türkoğlu hububat üreticileri TİLÇEM 10.000 da

1 Mısır Üretimini Geliştirme projesi

Türkoğlu mısır üreticileri TİLÇEM 10.000 da

1 Bağ Bahçe Üretim Geliştirme Projesi

Türkoğlu Bağ bahçe tesisi olan işletmeler TİLÇEM 200 da

1 Menengiç Ağaçlarının Aşılanma Projesi

Türkoğlu antepfıstığı üreticileri TİLÇEM 5.000 adet

1 Tohumluk Temizleme Projesi

Türkoğlu hububat üreticileri TİLÇEM 500 ton

8.2. İLDE UYGULANAN T.K.B. KAYNAKLI ÜLKESEL PROJELER Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü tarafından yatırım programına alınan proje ile faaliyetlerin il ve müesseselere dağılımı Tablo

142

81’de verilmiştir. Ayrıca projeler hakkında aşağıda genel değerlendirmeler yapılmıştır. Tablo 81. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 2002 Yılı Yatırım Programının İl ve Müesseselere Dağılımı.

Proje Adı ve Faaliyetler Birimi Program Hayvancılığı Geliştirme Projesi Hindi Palazı Dağıtımı adet 50.000 Sığırlarda Tabii Tohumlama baş 1.000 Sığırlarda Suni Tohumlama baş 5.000 Dondurulmuş Sperm Alımı doz 7.000 Önsoykütüğü Faaliyetleri - - Çayır Mera Yem Bitkileri Geliştirme Projesi Yapay Mera Tesisi da 400 Çayır Mera Tesisi da 200 Yonca Ot Üretimini Geliştirme da 500 Korunga Ot Üretimini geliştirme da 500 Fiğ Ot Üretimini Geliştirme da 500 Macar Fiğ Ot Üretimini Geliştirme da 500 Silajlık Mısır Üretimini Geliştirme da 500 Silaj Yapımı ton 2.500 Sorunlu Tarım Alanlarının Tespiti ve İyileştirmesi Projesi Bu Tip Arazilerin Tespit ve Değerlendirme Çalışmaları - - Su Ürünleri Üretimini Geliştirme Projesi Tesislerin Denetimi, Su Ürünleri Yetiştiricilik Taleplerinin Değerlendirilmesi Su Ürünleri İstatistik Çalışmaları

adet 70

Bitkisel Üretimi Geliştirme Projesi Hububat Ürünlerini Geliştirme da 80.000 Mısır Üretimini Geliştirme da 180.000 Çeltik Üretimini Geliştirme da 5.000 Bağ-Bahçe Üretimini Geliştirme da 3.000 Yabani Ağaç Aşılama adet 30.000 Polinasyon Alanı da 200 Bal Arısı Kovan Alımı adet 40 Tohum Temizleme ton 8.000 Meyve Fidanı Üretimi adet 125.000 Selektör Evi Onarımı adet 3 Bahçe Tesis ve Bakımı da 280 Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi Mera Yönetimi ha 1 Sıvat Yapımı ad 1 Nadas Yemeklik Baklagil Üretimi ha 97 Agronomik Paket Uygulama ha 551 Nadas Azaltma Uygulaması ha 254 Tarla Kenarı Ağaçlandırma ad 3.090 Kuruda Bağ-Bahçe ha 306 Suluda Bağ-Bahçe ha 50 Oyuntularda Bağ-Bahçe ha 10 Suluda Yem Üretimi ha 79

143

8.3. İLDE KAHRAMANMARAŞ TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNCE UYGULANAN T.K.B. KAYNAKLI BÖLGESEL PROJELER Kuruluş amacı doğrultusunda uzun yıllar pamuk üzerine yapılan çalışmalar neticesinde Adana Bölge Pamuk Araştırma enstitüsünün Kahramanmaraş’ta ekilmek üzere tescil ettiği Sayar-314, enstitünün melezleme çalışmaları sonucu tescil ettirdiği Maraş-92 ve Erşan-92 pamuk çeşitlerinin orijinal kademeli tohumlukları hazırlanmaktadır. Bu çeşitler ilde ve GAP Bölgesinde ekilmektedir. Halen pamuk araştırma çalışmaları bünyesinde 7 farklı proje devam etmektedir. Bunlar;

1. Maraş-92, Erşan-92 ve Sayar-314 Pamuk Çeşitlerinin Muhafazası ve Geliştirilme ve Islahı.

2. Pamukta Doğal Renkli Lif Özelliğinin Kalıtımı, Verim, Verim Unsurları ve Teknolojik Özellikleri İle İlişkisi.

3. Kahramanmaraş Koşullarında Pamukta Yabancı Döllenme Oranı ve İzolasyon Mesafesinin Tespiti.

4. Kahramanmaraş’ta Organik Pamuk Üretimi İmkanlarının Araştırılması. 5. Orijinal Pamuk tohumluğu Üretim Programı. 6. Doğu Akdeniz bölgesinde Pamukta Zararlı Pamuk Yaprak Pireleri (Empoasca

decipiens Paoli; Asymetrasca decedens Paoli; Homoptera cicadelidae’nin) Ekonomik Zarar Eşiğinin Belirlenmesi, Bazı Pamuk Çeşitlerinin Reaksiyonları Üzerine Araştırmalar.

7. Pamuk Çeşitlerinin Solgunluk Hastalığına (Verticillium dahliae Kleb.) Duyarlıklarının Belirlenmesi.

1997 yılından beri devam etmekte olan Kahramanmaraş kırmızı biberinin ıslah

projesinde son aşamaya gelinmiş olup, önümüzdeki yıllarda saf biber tohumu üreticilerimize dağıtılacaktır. Kırmızı biberle ilgili yürütülen projeler şunlardır;

1. Kahramanmaraş Kırmızı Biberlerinin (Capsicum annuum L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı.

2. Kahramanmaraş’ta Biberlerde Kök ve Kökboğazı Yanıklığı Etmeni (Phytopthhora capsici Leonian)’nin İnokulum Kaynaklarının Belirlenmesi ve Entegre Mücadelesi.

3. Kahramanmaraş’ta Organik Kırmızı Biber Üretiminde Geçiş Dönemi ve Ekim Nöbetinde Kullanılabilecek Ürünlerin Araştırılması.

Bölgemizde ekonomik ve ticari bağcılığın gelişmesine yardımcı olmak amacıyla,

yüksek terbiye sistemlerinin araştırıldığı bağ araştırma tesisi, ülkemizdeki tescilli üzüm çeşitlerinin yer aldığı koleksiyon bahçesi, Amerikan asma çubuğu anaç tesisi, tesis edilmiştir. Bu konuda da enstitüde yapılan çalışmalar şunlardır;

1. Kahramanmaraş Ovasında Yetiştirilebilecek Bağlarda En Uygun Terbiye Şeklinin Belirlenmesi

2. Kahramanmaraş ve İslahiye Koşullarında Bağ Çeşit Adaptasyonu Ayrıca enstitüde kuru fasulye, nohut, yonca, acur, fiğ ıslah çalışmaları yanında değişik konularda zirai mücadele araştırmaları devam etmektedir. Bunlar;

144

1. Kahramanmaraş Yöresinde Yerel Kuru fasulye Çeşitlerinin Toplanması ve Seleksiyonu Yoluyla Çeşit Geliştirme Projesi.

2. Kahramanmaraş Koşullarında Acurda Kavun Sineği (Myiopardalis pardalina Bigot. ) (Diptera:Trypetidae)’nin Zarar Durumu ve Farklı Mücadele İmkanlarının Araştırılması.

3. Kahramanmaraş’ta İki Farklı Yörede Yetiştirilebilecek Yonca Çeşitlerinin Belirlenmesi.

4. Kahramanmaraş Bölgesinde Zeytin Alanlarında Görülen Kurumaların Sebeplerinin Araştırılması.

5. Bazı Çilek Çeşitlerinin Kahramanmaraş Ovasında Yaz ve Kış Dikimi Sistemleri İle Farklı Yetiştirme Ortamlarının Verim ve Kaliteye Etkileri.

6. Kahramanmaraş, Afşin, Elbistan Ovalarında Serin İklim Tahılları Çeşit uyum Çalışmaları.

7. Kahramanmaraş Ovasında Sık Dikim Yazlık elma Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Üzerine Araştırmalar.

Tüm bunlara ilave olarak aşağıda adı geçen bitmiş projelerin de sonuç raporları

hazırlanmaktadır.

1. Ege, Çukurova ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden Elde Edilen Pamuk (Gossypium hirsutum L.) (Upland) Liflerinin Renk, Parlaklık, Yabancı Madde, Hazırlama durumu ve Standardizasyon Yönünden Karşılaştırılması.

2. Türler Arası Melezleme Yolu İle Bölgeye Uygun Yüksek Verimli Yeni Pamuk Çeşitlerinin Elde Edilmesi.

3. Doğu Akdeniz ve Güney doğu Anadolu Bölgesinde Yetiştirilen Kırmızı Biberin (Capsicum annuum L. ) Antimikrobiyal Aktivitesinin Araştırılması.

4. Kahramanmaraş Ekolojik Koşullarında Yetiştirilebilecek Fiğ Çeşitlerinin Belirlenmesi.

8.4. İLDE KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ TARAFINDAN UYGULANMIŞ VE UYGULANMAKTA OLAN ÇEŞİTLİ KAYNAKLAR TARAFINDAN DESTEKLENEN PROJELER

1. Pamuk Alanlarında Pembekurt, Pectinophora gossypiella (Saund.) (Lep., Gelechiidae) İle Mücadele İletişimi Bozma (Mating disruption) Tekniği.

2. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Pamuk Alanlarında Erken Dönem Zararlılarından Thrips tabaci L. Üzerinde Araştırmalar.

3. Antepfıstığı Zararlıları ve Hastalıkları. 4. Kahramanmaraş Antepfıstığı Üretim Potansiyeli. 5. Kahramanmaraş Bölgesinde Erkek İncir Seleksiyonu ve Selekte Edilen Tiplerde

Çiçektozu Üretim Miktarı, Canlılık Düzeyi ile Çimlenme Yeteneklerinin Belirlenmesi. 6. Kahramanmaraş Yöresinde Yetiştirilen Kurutmalık Kırmızı Biber Tiplerinin Verim ve

Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. 7. Alçak Tünellerde Kabak ve Hıyar Yetiştiriciliği. 8. Kahramanmaraş Koşullarında İkinci Ürün Olarak Yeşil Fasulye Yetiştiriciliğine

Uygun Yer ve Sırık Çeşitlerinin Belirlenmesi. 9. Kahramanmaraş İlinin Örtüaltı Tarım Potansiyeli. 10. Kahramanmaraş İlinde Keçi Yetiştirme Sisteminin Geliştirilmesi. 11. Hindi Palazlarında Sınırlı Yemlemenin Büyütme Dönemindeki Performansa Etkileri.

145

12. Kahramanmaraş Tarım İşletmesi Siyah Alaca Sürüsünde Süt Verimine İlişkin Yönelim Unsurlarının Tahmini.

13. Siyah Alaca Sığırların Kahramanmaraş Tarım İşletmesi Şartlarındaki Verim Özellikleri.

14. Kahramanmaraş İli Narlı Ovası Tarım İşletmelerinde Pamuk Üretiminin Fiziki Girdileri ve Üretimin Fonksiyonel Analizi.

15. Kahramanmaraş’ta Kırmızı Biber İşletmelerinin Genel durumu ve Biber İşleme Teknolojileri.

16. Kahramanmaraş’ta Rüzgar Enerjisi Araştırmaları İçin Bir Rüzgar Tribünü Prototipinin Geliştirilmesi.

17. Kahramanmaraş koşullarında Ekim Zamanı ve Potasyum Gübrelemesinin Şeker Pancarında (Beta vulgaris L.) Verim ve Kalite Üzerine Etkileri.

18. Kahramanmaraş Koşullarına Uygun ve Yüksek verimli Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Saptanması.

1. 19.Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Ekmeklik Buğdayların Verim, Verim unsurları ve Fenolojik Özelliklerinin İncelenmesi.

19. Kahramanmaraş koşullarında 9 Hat ve 9 Çeşit Makarnalık Buğdayda (Triticum durum) Farklılık ve Rehberlik Testi.

8.5. İLDE UYGULANAN SULAMA PROJELERİ 8.5.1. Mevcut Devlet Su İşleri Yatırımları ve DSİ Tarafından Yapılan Sulamalar Tablo 82. Ön İnceleme ve Master Planı Tamamlanan Projeler.

Proje Alt Bölge

Sulama Alanı (ha)

Kurulu Güç

(MW)

Yıllık Üretim

(Gwh/yıl)

İçme Suyu

(hm3/yıl) Çataltepe Projesi I 2.763 - - - Söğütlü Projesi II 7.274 - - - Hasanali Projesi II 3.194 - - - Kavaktepe Projesi II 10.118 - - - Çınarlı Projesi I 4.490 - - - Kısık Projesi I 2.357 - - - Kandil Barajı ve HES - 55 178 - Kandil I. Santrali - 103 371 - Kandil II. Santrali - 103 362 - Andırın HES III - 42 147 - Küçüksu Projeleri İnekli-Azaplı IV 1.500 - - -

TOPLAM 31.696 303 1.058

146

Tablo 83. Planlaması Tamamlanan Projeler.

Proje Alt Bölge

Sulama Alanı (ha)

Kurulu Güç

(MW)

Yıllık Üretim

(Gwh/yıl)

İçme Suyu

(hm3/yıl) Karakuz Sulaması II 14.537 - - - Adatepe Sulaması III 44.060 - - - Ayvalı Sulaması I 1.680 - - - Kılavuzlu Sulaması ve HES I 17.727 54 144 - Büyükyapalak Barajı II 1.586 - - - Sinse-Geben Projesi III 4.044 - - - Göksun II. Merhale Pom. Proj. III 853 - - - Özbek Projesi I 3.941 - - - Küçüksu Projeleri Püren Göleti ve Sulaması III 183 - - - Andırın Göleti ve Sulaması III 258 - - - Merkez Kurtlar Köyü Arazilerinin Sır Bar. Göl. Pom. S. I 266 - - - Merkez Fatmalı Köyü Arazilerinin Sır Bar. Göl. Pom. S. I 143 - - - Tekir Kasabası Arazilerinin Pom. S. I 154 - - - Elbistan Karaelbistan Kasabası Arazilerinin Pom. S. II 479 - - - Merkez Kızıldamlar Köyü Araz. Sır B. Göl. Pom. S. I 146 - - - Ç. Cerit Zeynepuşağı Göleti ve Sulaması IV 171 - - - TOPLAM 90.198 54 144 - Tablo 84. İnşa Halinde Olan Projeler.

Proje Alt Bölge

Sulama Alanı (ha)

Kurulu Güç

(MW)

Yıllık Üretim

(Gwh/yıl)

İçme Suyu

(hm3/yıl) Ayvalı Barajı I - - - 52 Kılavuzlu Barajı I 9.368 - - - Adatepe Barajı II - - - - Kalealtı I. Merhale Projesi II 3.865 - - - Kartalkaya II. Merhale Projesi I 4.934 - - - Küçüksu Projeleri Sarsap Göleti ve Sulaması II 557 - - - Zorkun Göleti ve Sulaması IV 193 - - - Merk Göleti ve Sulaması IV 280 - - - Meydan Göleti ve Sulaması I 41 - - - Merkez Kale Kasabası ve Hartlap Köyü Araz. Sır B.Göl. Pom. I 128 - - - TOPLAM 19.366 - - 52

147

Tablo 85. İşletmede Olan Büyüksu İşleri.

Proje Alt Bölge

Sulama Alanı (ha)

Kurulu Güç

(MW)

Yıllık Üretim

(Gwh/yıl)

İçme Suyu

(hm3/yıl) Kartalkaya Barajı ve Sulaması* I 22.810 - - 47,3 Andırın sulaması III 3.476 - - - Göksun Sulaması III 6.160 - - - Kalealtı Pompaj Sulaması II 3.869 - - - Sır Barajı ve HES** I - 273 725 - Menzelet Barajı ve HES I - 124 515 - Ceyhan Santrali** I - 4 12 - Kısık HES** I - 10 32 - Suçatı HES** I - 7 28 - Küçüksu Projeleri Türkoğlu Göleti ve Sulaması I 323 - - - İncecik Göleti ve Sulaması II 52 - - - TOPLAM 36.690 418 1.312 47,3 * Kartalkaya Barajı’ndan Gaziantep iline içme suyu verilmektedir. ** Diğer kuruluşlar tarafından inşa edilerek işletmeye açılan projeler. 8.5.2. İl Özel İdare Müdürlüğü Tarafından Programa Alınan Sulamalar Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü tarafından yürütülen projeler, kurumun devredilmesi sebebiyle, İl Özel İdare Müdürlükleri tarafından uygulanmaktadır. Tablo 86. İl Özel İdare Müdürlüğü Tarafından Programa Alınan Sulamalar.

GÖLETLER I. Alt Bölge Merkez-Çokyaşar Göleti 1.770 da

II. Alt Bölge Afşin-Esence Göleti 5.160 da Elbistan-Büyükyapalak Göleti 4.458 da

III. Alt Bölge Göksun-Çardak Kantarma Deresi Göleti 5.400 da Göksun-Değirmendere Göleti 3.094 da

YER ÜSTÜ SULAMALARI

I. Alt Bölge Merkez 1.200 da Türkoğlu 540 da Pazarcık 400 da

II. Alt Bölge Afşin 2.120 da Elbistan 350 da

III. Alt Bölge Andırın 240 da Göksun 150 da

IV. Alt Bölge Ekinözü 220 da YER ALTI SULAMALARI

I. Alt Bölge Türkoğlu 600 da

II. Alt Bölge Afşin 4.503 da Elbistan 4.500 da

KAHRAMANMARAŞ TOPLAMI 34.705 da

148

8.6. BELİRTİLEN STRATEJİLER DOĞRULTUSUNDA İLDE UYGULANABİLECEK PROGRAMLARIN VE PROJELERİN BELİRLENMESİ Bölüm 7.1.’de belirtilen gayeler aşağıda başlıklar halinde verilmiş olup, bu doğrultuda geliştirilen stratejiler ayrıntılar halinde incelenmiştir. 1. Tarıma Dayalı Sanayinin Geliştirilmesi Programı Proje Konuları Meyve işleme entegre tesisinin kurulması Süt ürünlerini işleme entegre tesisinin kurulması Bakliyat eleme tasnif ve paketleme tesislerinin kurulması Üzüm ve mamullerini işleme tesisinin kurulması Kontiner zeytin işleme tesislerinin kurulması Balık yemi üretim tesisinin kurulması Balık işleme ve değerlendirme tesisinin kurulması

2. Bitkisel Üretimde Verimliliğin Artırılması Programı Proje Konuları Geniş badem plantasyonlarının kurulması Akarsu boylarına ve yayla ikliminin hakim olduğu bölgelerde ceviz plantasyonlarının

kurulması Kapama vişne ve erik bahçelerinin kurulması Bodur elma bahçelerinin kurulması Arıcılığın geliştirilmesi projesi Sözleşmeli çiftçilikle sertifikalı tohum üretiminin yaygınlaştırılması Tıbbi ve aromatik bitki olarak nane ve kekik üretiminin yaygınlaştırılması Bağcılığın geliştirilmesi projesi Kuru fasulye ve nohut tarımının yaygınlaştırılması Kapama ayva bahçelerinin yaygınlaştırılması Sebze bahçelerinin yaygınlaştırılması Kayısı bahçelerinin kurulması Yağlık ayçiçeği ekiminin yaygınlaştırılması Alternatif yağ bitkilerinin ekiminin yaygınlaştırılması Tıbbi ve aromatik bitki olarak kimyon ve çemen üretiminin yaygınlaştırılması Sertifikalı fide, fidan, tohum kullanımının yaygınlaştırılması

3. Hayvansal Üretimde Verimliliğin Artırılması Programı Proje Konuları Süt verimi yüksek keçi ırklarının yaygınlaştırılması Hindiciliği geliştirme Beyaz hindi yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması Arıcılığı geliştirme Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması Yem bitkileri ve silajlık bitki ekiminin yaygınlaştırılması Ara Ürün Fiğ yetiştiriciliğinin geliştirilmesi

4. Su Ürünleri Üretiminde Verimliliğin Artırılması Programı Proje Konuları Kafes balıkçığının geliştirilmesi Soğuk sularda alabalık yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması

149

Balık hali kurulması 5. Tarımsal Pazarlama Sisteminin İyileştirilmesi Programı Proje Konuları Ürünlerinin muhafazası için soğuk hava depolarının kurulması Pazarlama kanallarının iyileştirilmesi

6. Doğal Kaynakların Kullanımı Programı Proje Konuları Jeotermal enerjinin seralarda kullanımı

7. Yöreye Ait Tarımsal Ürünler ve El Sanatlarının Desteklenmesi Programı Proje Konuları El sanatlarının desteklenmesi ve yaygınlaştırılması Tarla sınırlarında urmududunun kullanımı

8. Araştırma, Geliştirme ve Planlama Çalışmaları Programı Proje Konuları Sürdürülebilir balıkçılık için doğal kaynak ve çeşitlerin korunması üzerine

araştırmalar Kırmızı biber ve sarı çeltik araştırma enstitüsü Meralarda kapasite, durum tespiti ve ıslah yöntemlerinin araştırılması

150

8.7. ÖNCELİKLİ PROJELER

Tablo 87’de yukarıda verilen programlar dikkate alınarak geliştirilip önerilen projeler özetlenmiştir. Tablo 87. Kahramanmaraş İlinde Uygulanması Önerilen Öncelikli Projeler.

Proje Kategorisi Proje Adı Proje

Süresi

Projenin Uygulama

Bölgesi Yürütücüler

Tarıma Dayalı Sanayinin Geliştirilmesi Programı Öncelikli Proje Konuları

Yeni

Süt Ürünlerini İşleme Entegre Tesisinin Kurulması 10 Yıl İl Geneli

T.K.B., Özel İdare, S.Y.D.V. ve Özel

Sektör Meyve İşleme Entegre Tesisinin

Kurulması 10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare ve Özel Sektör

Üzüm ve Mamullerini İşleme Tesisinin Kurulması 10 Yıl I. ve IV. Alt

Bölgeler T.K.B., Özel İdare

ve Özel Sektör Kontiner Zeytin İşleme Tesislerinin

Kurulması 10 Yıl I. Alt Bölge T.K.B., Özel İdare ve Özel Sektör

Bakliyat Eleme Tasnif ve Paketleme Tesislerinin Kurulması 10 Yıl I., II. ve III. Alt


ve Özel Sektör Balık Yemi Üretim Tesisinin

Kurulması 10 Yıl I., II. ve III. Alt Bölgeler

T.K.B., Özel İdare ve Özel Sektör

Balık İşleme ve Değerlendirme Tesisinin Kurulması 10 Yıl I., II. Ve III. Alt


ve Özel Sektör Kahramanmaraş Kırmızı Biberi

İşleme ve Paketleme Tesislerinin Kurulması ve Modernizasyonu

10 Yıl I. Alt Bölge T.K.B., Özel İdare ve Özel Sektör

Kahramanmaraş Kırmızı Biberi Kurutma Tesislerinin

Yaygınlaştırılması 10 Yıl I. Alt Bölge T.K.B., Özel İdare

ve Özel Sektör

Ayçiçeği Eleme Tasnif ve Paketleme Tesislerinin

Yaygınlaştırılması 10 Yıl I., II. ve III. Alt


ve Özel Sektör

Bitkisel Üretimde Verimliliğin Artırılması Programı Öncelikli Proje Konuları

Yeni

Geniş Badem ve Ceviz Havzalarının Oluşturulması 10 Yıl I. ve IV. Alt

Bölge T.K.B., Özel İdare

ve S.Y.D.V. Akarsu Boylarına ve Yayla İkliminin Hakim Olduğu

Bölgelerde Ceviz Plantasyonlarının Kurulması

10 Yıl İl Geneli T.K.B. ve Özel İdare

Kapama Vişne ve Erik Bahçelerinin Kurulması 10 Yıl I. ve IV. Alt

Bölgeler T.K.B., S.Y.D.V.

Bodur Elma Bahçelerinin Kurulması 10 Yıl İl Geneli Özel İdare ve

S.Y.D.V.

Arıcılığın Geliştirilmesi Projesi 10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare ve S.Y.D.V.

Sözleşmeli Çiftçilikle Sertifikalı Tohum Üretiminin Yaygınlaştırılması

10 Yıl I., II. ve III. Alt Bölgeler

T.K.B. ve Özel Sektör

Tıbbi ve Aromatik Bitki Olarak Nane ve Kekik Üretiminin

Yaygınlaştırılması 10 Yıl I. ve III. Alt

Bölgeler Özel İdare ve Özel

Sektör

151

Proje Kategorisi

Proje Adı Proje Süresi

Projenin Uygulama

Bölgesi

Yürütücüler

Bitkisel Üretimde Verimliliğin Artırılması Programı Öncelikli Proje Konuları

Yeni

Bağcılığın Geliştirilmesi Projesi 10 Yıl I. ve IV. Alt Bölgeler T.K.B. ve S.Y.D.V.

Kuru Fasulye ve Nohut Tarımının Yaygınlaştırılması 10 Yıl II., III. ve IV.

Alt Bölgeler T.K.B., Özel İdare

ve S.Y.D.V. Kapama Ayva Bahçelerinin

Yaygınlaştırılması 10 Yıl I. Alt Bölge T.K.B., Özel İdare ve S.Y.D.V.

Sebze Bahçelerinin Yaygınlaştırılması 10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare

ve S.Y.D.V.

Kiraz Havzalarının Oluşturulması 10 Yıl I. ve III. Alt Bölgeler

T.K.B., Özel İdare ve S.Y.D.V.

Kayısı Bahçelerinin Kurulması 10 Yıl I., II. ve III. Alt Bölge

T.K.B., Özel İdare ve S.Y.D.V.

Yağlık Ayçiçeği Ekiminin Yaygınlaştırılması 10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare

ve S.Y.D.V. Tıbbi ve Aromatik Bitki Olarak Kimyon ve Çemen Üretiminin

Yaygınlaştırılması 10 Yıl II., III. ve IV.

Alt Bölgeler T.K.B., Özel İdare

ve S.Y.D.V.

Alternatif Yağ Bitkilerinin Ekiminin Yaygınlaştırılması 10 Yıl I., II. ve III. Alt


ve S.Y.D.V. Organik Tarım Ürünlerinin

Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması 10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare ve S.Y.D.V.

Doğal Kaynakların Kullanımı Programı Öncelikli Proje Konuları

Yeni Jeotermal Enerjinin Seralarda Kullanımı 10 Yıl I. Alt Bölge T.K.B. Özel İdare

ve Belediye Pazarlama Programı Öncelikli Proje Konuları

Yeni

Meyve Ürünlerinin Muhafazası İçin Soğuk Hava Depolarının Kurulması 10 Yıl I., II. ve III. Alt

Bölge

T.K.B., Özel İdare, S.Y.D.V. ve Özel

sektör Pazarlama Kanallarının

İyileştirilmesi 10 yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare, Özel Sektör

Yöreye Ait Tarımsal Ürünler ve El Sanatlarının Desteklenmesi Programı Proje Konuları

Yeni

El Sanatlarının Desteklenmesi ve Yaygınlaştırılması 10 Yıl II. ve III. Alt

Bölgeler S.Y.D.V. ve Özel İdare

Tarla Sınırlarında Urmududunun Kullanımı Projesi 10Yıl I. Alt Bölge Özel İdare

Su Ürünleri Üretiminde Verimliliğin Artırılması Programı Öncelikli Proje Konuları

Yeni

Balık Hali Kurulması 3 Yıl I. ve II. Alt Bölgeler Belediye

Kafes Balıkçılığının Teşviki 10 Yıl I., II. ve III. Alt Bölgeler

TKB, Özel İdare ve Özel Sektör

Soğuk Sularda Alabalık Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması 10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare,

S.Y.D.V. Kalite, Standardizasyon, Marka Oluşturma Programı Öncelikli Proje Konuları

Yeni Kalite Standardizasyonu,

Depolama, Ambalajlama ve Marka Oluşturma

İl Geneli T.K.B., Özel İdaresi

Araştırma, Geliştirme ve Planlama Çalışmalarının Yapılması Programı Proje Konuları

Yeni Sürdürülebilir Balıkçılık için Doğal

Kaynak ve Çeşitlerin Korunması Üzerine Araştırmalar

10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare, Üniversite

152

Proje Kategorisi Proje Adı Proje

Süresi

Projenin Uygulama

Bölgesi Yürütücüler

Araştırma, Geliştirme ve Planlama Çalışmalarının Yapılması Programı Proje Konuları

Kırmızı Biber ve Sarı Çeltik Araştırma Enstitüsü 10 Yıl I. Alt Bölge T.K.B., Üniversite

Meralarda Kapasite, Durum Tespiti ve Islah Yöntemlerinin Araştırılması Projesi

5 Yıl İl Geneli T.K.B., Araştırma

Enstitüsü ve Üniversite

Hayvansal Üretimde Verimliliğin Artırılması Programı Öncelikli Proje Konuları

Yeni

Süt Verimi Yüksek Keçi Irklarının Yaygınlaştırılması Projesi 10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare

ve S.Y.D.V.

Hindiciliği Geliştirme Projesi 10 Yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare ve S.Y.D.V.

Beyaz Hindi Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Projesi 10 Yıl I. Alt Bölge Özel Sektör, Özel

İdare, T.K.B.

Yeni

Arıcılığı Geliştirme Projesi 10 Yıl İl Geneli Özel İdare, T.K.B., S.Y.D.V.

Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Projesi 10 yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare,

Özel sektör Yem Bitkileri ve Silajlık Bitki

Ekiminin Yaygınlaştırılması Projesi 10 yıl İl Geneli T.K.B., Özel İdare

Ara Ürün Fiğ Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Projesi 5 yıl I. Alt Bölge T.K.B.

Koyunculuğun Geliştirilmesi Projesi 5 yıl İl Geneli T.K.B., S.Y.D.V.,

ve Özel İdare Macar Fiği Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştırılması Projesi 5 Yıl II., III. Alt

Bölge T.K.B., S.Y.D.V.

ve Özel İdare

153

BÖLÜM 9. EKLER EK 1. ALT BÖLGELERE AİT DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ

EK 1. I. ALT BÖLGE DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ (Merkez-Pazarcık-Türkoğlu)

1. İKLİM ( Yağış)

İklim: Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Şubat Temmuz

Yağış (mm) 118 - Sıcaklık (o 7,6 C) 29 Toplam Yağış (mm) 677,2 Ortalama Sıcaklık (o 17,8 C)

2. ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi Alanı (ha) Oranı (%) Tarım 182.137 35 Orman 256.258 50 Çayır Mera 51.141 10 Tarım Dışı 27.664 5 Toplam 517.200 100

3. TARIM ARAZİLERİNİN DAĞILIMI

Arazi Dağılımı Alanı (ha) Tarla 122.345 Meyve 24.974 Sebze 3.739 Bağ 19.900 Zeytinlik 3.498 Diğer 7.681

4. BİTKİ POTANSİYELİ

Arazi Dağılımı Oransal Dağılımı (%) Tarla 67,17 Meyve 13,71 Sebze 2,05 Bağ 10,92 Zeytinlik 1,92 Diğer 4,23

Tarla Bitkileri Ekilişi İçerisinde Ürün Desenine Göre Arazi Dağılımı

Ürün Deseni Oranı (%) Tahıllar 71,80 Endüstri Bitkileri 18,38 Baklagiller 6,71 Yumrulu Bitkiler 2,75 Yem Bitkileri 0,31

Sebze Bitkileri Ekilişi İçerisinde Ürün Desenine Göre Arazi Dağılımı

Ürün Deseni Oranı (%) Baklagil Sebzeleri 7,16 Meyvesi Yenen Sebzeler 78,74 Yaprağı Yenen Sebzeler 4,57 Soğan-Yumru-Kök Seb. 9,50

154

Meyve Ağaçlarının Arazi Dağılımı Ürün Deseni Oranı (%)

Yumuşak Çekirdekliler 8,93 Taş Çekirdekliler 11,45 Üzümsü Meyveler 5,91 Sert Kabuklular 73,71

5. HAYVAN POTANSİYELİ

Küçükbaş Hayvan Varlığı Koyun 236.087 Keçi 122.074 Toplam 358.161

Büyükbaş Hayvan Varlığı Kültür Irkı Sığır 3.299 Melez Irk Sığır 16.870 Yerli Irk Sığır 15.335 Toplam 35.504

Kanatlı Hayvan Varlığı Tavuk 202.500 Hindi 43.100 Diğer Kanatlılar 30.300 Toplam 275.900

Arıcılık Arı Besleyen Köy 90 Arı Kovanı 25.310

Hayvansal Üretim Kırmızı Et Üretimi 4.183.983 kg Beyaz Et Üretimi B. Baş Süt Üretimi 33.210.000 kg K. Baş Süt Üretimi 17.777.000 kg Yumurta Üretimi 116.559.000 ad. Bal Üretimi 279.000 kg Balmumu Üretimi 24.225 kg

6. SU KAYNAKLARI

Alt bölgede bulunan su kaynakları; Bertiz Çayı, Erkenez Çayı, Fırnız Deresi, Kısık Deresi, Tekir Deresi, Zeytin Suyu, Çemrengeç Suyu, Deliçay, Orçan Çayı’dır. Bölgenin toplam su yüzeyi alanı akarsular hariç 10.244 ha’dır. DSİ tarafından projelendirilen 2001 ve daha sonraki yıllar için yatırım programına teklif edilen sulama amaçlı barajlı ve sulama yapacağı alanlar;

o Kartalkaya Projesi 19.913 ha-İşletmede o Kızıliniş Göleti 273 ha-İşletmede o Kılavuzlu Projesi 23.654 ha-İnşaat halinde o Ayvalı Projesi 1.467 ha-İnşaat halinde o Sireşanlı Pomp. Proj. 4.307 ha-İnşaat halinde

155

o Meydan Göleti 35 ha-İnşaat halinde o Kale Beld. Pomp. Proj. 108 ha-İnşaat halinde o Tekir Pomp. Projesi 130 ha-Planlama o Özbek Projesi 3.440 ha- Planlama o Çınarlı Projesi 3.920 ha-Planlama o Fatmalı Beld. Pomp. Proj. 121 ha-Planlama o Kurtlar Pompaj Projesi 225 ha-Planlama o Kızıldamlar Pomp. Proj. 124 ha-Planlama o Kurucaova Göleti 155 ha- Planlama

KHGM tarafından sulanan alan 11.426 ha’dır. Programa alınan sulamalar ve alanları ise;

o Çokyaşar Göleti 1.770 da o Yer üstü sulaması 2.140 da o Yer altı sulaması 600 da

Bölgede 187.811 ha olan toplam tarım arazisinin 79.659 ha’lık kısmı sulanmakta olup dağılımı aşağıdadır; Devlet sulaması 34.559 ha Halk sulaması 45.100 ha Sulanmayan alan 108.152 ha’dır. Toplam tarım alanının %42’si sulanmakta olup, sulamada halk sulaması ağırlıktadır.

7. MADEN MİNERALLER ve ENERJİ KAYNAKLARI

K.Maraş- Önsen’de 1.344 ton görünür, 33.376 ton görünür-muhtemel rezervli barit, Kurucaova köyü yakınlarında linyit kömürü yatağı, Dereköy köyünün batı kısımlarında pirit madeni, Önsen-Dadağlı köyleri arasında yakınlarında mermer, Hacıbebek ve Bademli köyleri civarında 24.000 ton mümkün rezervli krom yatağı, Bollukcam Tepe Yatağında 30.000 ton cevher üretilmiş krom, Battalgazi’de 57.920 ton mümkün rezervli krom yatakları, Balıkalan’da krom yatağı, Tavşantepe’de krom yatakları, Akyüz’de krom, Dağdelen’de 2.500 ton mümkün rezervli krom, Dadağlı’da kurşun-çinko, Merkez-Döngel alanında jeotermal sahalar, Türkoğlu’nda Şekeroba’da 72.000 ton görünür, 290.000 ton mümkün rezervli barit, Pazarcık’ta Milyanlı’da fosfat, Çokyaşar, Körmeni, Kirfasan, Nasırlı, Sırttarla, Kıllıvelolar, Milyonlu, Kuzucuk, Zombo, Haydarlı ve Kısırlı’da manganez, Türkoğlu-Pazarcık’ta 59.000.000 ton muhtemel rezervli tuğla-kiremit yatakları mevcuttur.

8. TARIM ALET ve MAKİNA SAYISI

Toplam olarak alt bölge bazında 4.013 adet traktör bulunmaktadır. Traktörlerin BG güçlerine göre dağılımları şöyle;

156

5-10 BG arasında 4 adet, 11-24 BG arasında 10 adet, 25-34 BG arasında 110 adet, 35-50 BG arasında 1.264 adet, 50 BG’den büyük 2.625 adet lastik tekerlekli traktör mevcuttur.

9. TARIMSAL AMAÇLI ÖRGÜTLENME

Tarımsal Amaçlı Kooperatifler; 22 adet tarımsal kalkınma kooperatifi, 6 adet tarımsal sulama kooperatifi ve 3 adet su ürünleri kooperatifi mevcuttur.

10. SANAYİ KURULUŞLARI

Merkez İlçede; 52 adet iplik fabrikası 23 adet dokuma fabrikası 40 adet örgü kumaş fabrikası 1 adet çorap fabrikası 1 adet çuval fabrikası 36 adet çırçır işletmesi 13 adet boya-kasar fabrikası 43 adet konfeksiyon atölyesi 1 adet kağıt fabrikası 2 adet kağıt bobin fabrikası 1 adet hidrofil pamuk fabrikası 1 adet lastik kaplama tesisi 3 adet hazır beton tesisi 4 adet plastik poşet tesisi 2 adet un fabrikası 2 adet bulgur fabrikası 4 adet dondurma fabrikası 9 adet yağ fabrikası 2 adet yem fabrikası 5 adet yağ fabrikası 37 adet biber tesisi 1 adet tarhana fabrikası 34 adet çelik mutfak eşya tesisi 16 adet metal levha tesisi 3 adet demir haddehanesi 1 adet çivi fabrikası 1 adet tüp imalat fabrikası 13 adet çelik konstrüksiyon tesisleri 2 adet LPG dolum tesisi, Pazarcık İlçesinde; 2 adet iplik fabrikası 2 adet örgü kumaş fabrikası 1 adet çuval fabrikası

157

2 adet konfeksiyon tesisi 14 adet çırçır işletmesi Türkoğlu İlçesinde; 14 adet iplik fabrikası 1 adet dokum fabrikası 2 adet boya-kasar fabrikası 7 adet çırçır işletmesi 1 adet hidrofil pamuk fabrikası 1 adet kağıt bobin fabrikası 4 adet tuğla fabrikası 2 adet prefabrik yapı tesisi 1 adet mermer levha tesisi 2 adet yağ fabrikası 1 adet un fabrikası 1 adet demir haddehanesi bulunmaktadır.

11. TURİSTİK ve TARİHİ YERLER

Merkez : Tabii zenginlikler bakımından Güvercinlik, Fırnız Vadisi, Döngel Mağaraları, Ali Kayası, Tekir ve Zeytin Ilıcası, Tarhanakaya Mağarası, Pınarbaşı, Hopur İçmesi, Hartlap Ilıcası, Başkonuş Ormanları, Yavşan Ormanları gibi tarihi ve turistik mekanlara sahiptir. Tarihi zenginlikler bakımından ise Taş Medrese, Ulu Cami, Hatuniye Camii, Duraklı Camii, Kahramanmaraş Kalesi, Ceyhan Köprüsü, Üngüt, İsmailli Höyükleri, Çukur Hamam, Tüfekçi Hamamı gibi mekanlar mevcuttur. * Kahramanmaraş-Kayseri karayolunun 57. km’sinde yer alan Döngel Mağaraları, üst üste üç büyük mağaradan oluşmakta ve içerisinde prehistorik kalıntılara rastlanmaktadır. Tabii görünümü bakımından etrafı orman örtüsü ve kayalıklar ile kaplı ilin en önemli turizm merkezinden biridir. * İlin 57 km kuzeyinde eski Elbistan-Kahramanmaraş kervan yolu üzerinde bulunan Zeytin Ilıcası özelliği itibarıyla böbrek, mide, romatizmal ve kadın hastalıkları v.s. hastalıklara iyi gelmektedir. Kaplıca suyu bünyesinde kükürt, petrol artığı ve az miktarda yağ karışımı bulunmaktadır. * Tekirin 5 km batısında ve Arkıt Çayının kenarında bulunan 120 m uzunluğundaki Tarhanakaya Mağarası yan yana dört mağaradan meydana gelmiş olup, içerisinde sarkıt ve dikitler bulunmaktadır. Ayrıca mağaranın biri Romalılar devrinde üç katlı ev sığınak yeri olarak kullanılmış içerisinde Romalılardan kalma yatak, oturma, misafir odaları, haberleşme ve gözetleme kuleleri taştan oyularak yapılmıştır. Pazarcık: Roma devrinden kalma bir yerleşim

158

bölgesi olan Evri ve Tilkiler köyü su sarnıcı ile meşhur Turistik yerlerdir. Bu sarnıçların 2000 yıllık olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca ilçenin Köroğlu Kalesi de görülmeye değer tarihi bir mekanıdır. Türkoğlu: Çamalan ve Tıbık Yaylası, Çataloluk, Kanlıkoz, Irmasan Pınarı ve Doluca Kalesi belli başlı tarihi ve turistik mekanlardır.

12. NÜFUS DAĞILIMI ve GÖÇ

Alt Bölge içinde bulunan 3 ilçede toplam 233 adet köy bulunmaktadır. Bu köylerden 58 adeti orman içi köyler, 119 adeti orman dışı köyler ve 56 adeti de ova köyüdür. Bu köylerden 20 tanesinde belediye bulunmaktadır. 1990 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 267.891 Köy 235.226 TOPLAM 503.117 Alt Bölge Nüfusu / Kahramanmaraş %56 Nüfus Yoğunluğu (insan/km2) 98 1997 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 348.038 Köy 240.469 TOPLAM 588.507 Alt Bölge Nüfusu / Kahramanmaraş % 57 Nüfus Yoğunluğu (insan/km2) 115 Son iki sayım incelendiğinde toplam nüfusta Alt Bölge bazında %17’lik bir artış meydana gelmiştir. Merkez ve köy nüfusundaki artış oranları ise sırasıyla %30 ve %2’dir.

159

POTANSİYELLER Tarım Potansiyeli

I. Alt Bölgede üretimi yapılan, önemli tarımsal ürünlerin üretim miktarları ve oranları

aşağıda verilmiştir. Tarla Bitkileri Üretimi Buğday: Üretim miktarı 289.300 ton olup, ilin buğday üretiminin %51.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Mısır: Üretim miktarı 29.364 ton olup, ilin mısır üretiminin %48’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Arpa: Üretim miktarı 33.370 ton olup, ilin arpa üretiminin %28.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Pamuk: Üretim miktarı 52.700 ton olup, ilin pamuk üretiminin %98.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Şeker Pancarı: Üretim miktarı 101.050 ton olup, ilin şeker pancarı üretiminin %23.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Kırmızı Biber: Üretim miktarı 4.530 ton olup, ilin kırmızı biber üretiminin %100’ünü karşılamakta ve üretim yalnızca bu bölgede yapılmaktadır. Ayçiçeği: Üretim miktarı 3.817 ton olup, ilin ayçiçeği üretiminin %14.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Kuru Fasulye: Üretim miktarı 3.850 ton olup, ilin kuru fasulye üretiminin %13.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Nohut: Üretim miktarı 4.122 ton olup, ilin nohut üretiminin %19.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Patates: Üretim miktarı 600 ton olup, ilin patates üretiminin %2.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Domates: Üretim miktarı 57.245 ton olup, ilin domates üretiminin %54.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Hıyar: Üretim miktarı 12.395 ton olup, ilin hıyar üretiminin %75.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Karpuz: Üretim miktarı 750 ton olup, ilin karpuz üretiminin %2.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır.

160

Kuru Soğan: Üretim miktarı 75.430 ton olup, ilin kuru soğan üretiminin %86.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Kuru Sarımsak: Üretim miktarı 4.440 ton olup, ilin kuru sarımsak üretiminin %88.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Yonca (Kuru Ot): Üretim miktarı 2.530 ton olup, ilin yonca (kuru ot) üretiminin %9.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Elma: Üretim miktarı 2.765 ton olup, ilin elma üretiminin %13.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Kayısı: Üretim miktarı 714 ton olup, ilin kayısı üretiminin %3.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Kiraz: Üretim miktarı 16.600 ton olup, ilin kiraz üretiminin %19.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır Ceviz: Üretim miktarı 2.642 ton olup, ilin ceviz üretiminin %63.7’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Badem: Üretim miktarı 246 ton olup, ilin badem üretiminin %100’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim yalnız bu bölgede yapılmaktadır. Üzüm: Üretim miktarı 100.040 ton olup, ilin üzüm üretiminin %85.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Zeytin: Üretim miktarı 7.971 ton olup, ilin zeytin üretiminin %98.7’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Hayvansal Üretim Süt: Üretim miktarı 50.987 ton olup, ilin süt üretiminin %29.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Yumurta: Üretim miktarı 116.599.000 adet olup, ilin yumurta üretiminin %67.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Bal: Üretim miktarı 279 ton olup, ilin bal üretiminin %35.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Yapağı: Üretim miktarı 472 ton olup, ilin yapağı üretiminin %44.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Keçi Kılı: Üretim miktarı 98 ton olup, ilin keçi kılı üretiminin %61.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır.

161

Yer Altı Kaynakları Potansiyeli Merkez ilçede Jeotermal enerji alanı mevcuttur. Maden kaynakları bakımından zengindir.

Sanayileşme

Bölgedeki sanayi kuruluşlarının çokluğu nedeniyle, gelir diğer bölgelere oranla

daha yüksektir. Turizm

Bölge tarihi eserler bakımından oldukça zengindir.

PROBLEMLER Sanayileşme, arazi rantını yükselterek tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılması, Örgütlenmede bilgi yetersizliği, isteksizlik ve yönetimde statükoculuk, Göl, nehir, dere, çay yatağı olmamasına rağmen, tarım alanlarının alt kısmında

bulunan kumların, üst toprağın taşınarak, alttan alınması, Sulamaya yeni açılan alanlarda drenaj ve tesviyenin yapılmaması, Nadas alanlarının daraltılamaması, Sanayi artıklarının herhangi bir arıtmaya tabi tutulmaksızın su kaynaklarına deşarj

edilmesi, Yoğun işgücü gerektiren ürünlerde, çalışacak tarım işçisi bulmada karşılaşılan

sıkıntılar, Tarım arazilerinin parçalı ve dağınık yapıda olması, Girdi fiyatlarındaki yükseklik sebebiyle yetersiz girdi kullanımı, Su havzalarının çıplak olmasından dolayı toprak erozyonunun meydana gelmesi, Mevcut meralarda herhangi bir kapasite tespiti ve ıslah çalışmasının yapılmaması, Dondurma sektörünün ihtiyacı olan sütü karşılamak için süt verimi yüksek keçi

ırklarının kullanılmaması, Dondurmacılık sektöründe kullanılan salebin bilinçsiz bir şekilde tüketimi, Küçükbaş hayvan popülasyonunda azalma, Ürünlerde pazarlama ile ilgili sorunlar.

FIRSATLAR Jeotermal enerji seralarda kullanılabilir, Kaba yem ihtiyacını karşılamak gayesiyle, daraltılan şeker pancarı alanlarında, yem

bitkileri, özellikle silajlık mısır ekimi teşvik edilebilir, Topografyanın ondüleli ve eğimin fazla olduğu yerlerde organik tarım özendirilebilir, Verimi düşük kıraç alanlarda ve nadasa bırakılan alanlarda yem bitkileri tarımı

yaygınlaştırılabilir, Kapama meyve bahçeleri tesisi için çok uygun iklim ve topografya vardır, Hayvancılığın geliştirilmesi için meralar ıslah edilebilir, Hem il, hem de bölgede, özellikle GAP Bölgesi için ihtiyacı karşılayacak şekilde fidan

üretimi yapılabilir. Bölgede alabalık yetiştiriciliği yaygınlaştırılabilir,

162

Entegre meyve, sebze işleme tesisleri kurulabilir, İlin sebze ihtiyacı alt bölgeden karşılanabilir, El sanatları (halı ve kilimcilik) yaygınlaştırılabilir, Bölgede melengiç ağaçları Antepfıstığına aşılanabilir. Geniş badem plantasyonları kurulabilir, Bağ alanları genişletilebilir,

TEHLİKELER Tarımsal faaliyetlerle sanayi, turizm gibi alanlarda yapılan faaliyetler çakışması, Arazi rantının sanayi tesislerinin inşası ile yükselmesi ve tarım alanlarını tehdit etmesi, Su kaynaklarının hızla kirlenmesi, Yasal düzenlemelerle tarımı yapılan ürünlerin, ekim alanlarının daraltılmasıyla

beraber meydana gelen ve gelebilecek istihdam problemi, Sulanan ve sulamaya açılacak yeni alanlarda bilinçsiz sulama sebebiyle meydana

gelebilecek çoraklaşma, Kırsal kesimden ve diğer illerden yoğun göç alması, Bilinçsiz ve kontrolsüz kullanımdan dolayı meralarda meydana gelecek tahribat. Tarlaların alt kotlarından alınan kumlarla tarlaların çukurda kalması, yan tarlalardan

şev yıkılması, Kum alınan tarlalarda tava gelmenin gecikmesi ve sulama problemleri

163

II. ALT BÖLGE DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ (Afşin-Elbistan)


*İklim: Karasal iklimin etkisi altındadır. Şubat Temmuz

Yağış (mm) 26,5 - Sıcaklık (o 2,4 C) 25,6 Toplam Yağış (mm) 287,4 Ortalama Sıcaklık (o 12,7 C)

2. ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi Alanı (ha) Oranı (%) Tarım 191.327 13,35 Orman 31.703 2,22 Çayır Mera 82.391 5,75 Tarım Dışı 66.478 4,64 Toplam 371.400 25,92


Arazi Dağılımı Alanı (ha) Tarla 155.550 Meyve 7.617 Sebze 2.081 Bağ 10.005 Diğer(Nadas-Boş) 16.074


Arazi Dağılımı Oransal Dağılımı (%) Tarla 81,30 Meyve 3,98 Sebze 1,08 Bağ 5,22 Diğer 8,42




Ürün Deseni Oranı (%) Baklagil Sebzeleri 4,80 Meyvesi Yenen Sebzeler 86,35 Yaprağı Yenen Sebzeler 7,30 Soğan-yumru-Kök Seb. 1,53



164






Hayvansal Üretim Kırmızı Et Üretimi 2.234.722 kg Beyaz Et Üretimi B. Baş Süt Üretimi 56.453.000 kg K. Baş Süt Üretimi 6.321.000 kg Yumurta Üretimi 38.000.000 ad. Bal Üretimi 226.000 kg Balmumu Üretimi 7.300 kg

6. SU KAYNAKLARI

Alt bölgede bulunan su kaynakları; Ceyhan Nehri, Hurman Çayı, Söğütlü Çayı ve Sarsap Çayı’ dır. Bölgenin toplam su yüzeyi alanı akarsular hariç 58 ha’dır. DSİ tarafından projelendirilen 2001 ve daha sonraki yıllar için yatırım programına teklif edilen sulama amaçlı baraj ve sulama yapacağı alanlar;

o Söğütlü projesi 6.350 ha Plan. Programında o Hasanali Projesi 2.788 ha Plan. Programında o Kavaktepe Projesi 8.833 ha Plan. Programda o Büyükyapakalak Prj. 1.385 ha Planlamada o Kalealtı Pomp.Prj. 3.378 ha İşletmede o İncecik Göleti 44 ha işletmede o Karaelbistan Pomp. Prj. 418 ha İşletmede o Sarsap Göleti 471 ha Planlamada o Karakuz Projesi 12.691 ha kati proje o Adatepe Projesi 38.438 ha kati proje


165

o Esence Göleti 5.160 da o Büyükyapalak Göleti 4.458 da o Yer üstü sulaması 2.470 da o Yer altı sulaması 9.003 da

153.899 ha olan topla tarım alanının 41.455 ha’lık kısmı sulanmakta olup dağılımı aşağıdadır; Devlet sulaması 9.626 ha Halk sulaması 31.829 ha Sulanmayan alan 112.444 ha’dır. Toplam tarım alanının %27’si sulanmakta olup, sulamada halk sulaması ağırlıktadır.


Afşin’de Malaviz’de asbest, Tulavsun’da kurşun-çinko, Elbistan’da Cakcak dere sahasında 1.200.00 ton mümkün rezervli demir, Afşin-Elbistan (Mirmirin Dere) Yatağında 53.584.231 ton görünür-muhtemel rezervli kireçtaşı (yatak termik santralde hammadde olarak kullanılmaktadır), Afşin-Elbistan (Tepekuzu Sektörü)’ünde 49.421.077 ton görünür-muhtemel rezervli kireçtaşı, Afşin-Elbistan Yatağında 3.357.340.000 ton rezervli linyit kömürü (halen işlenmektedir) mevcuttur.


Toplam olarak alt bölge bazında 3.105 adet traktör bulunmaktadır. Traktörlerin BG güçlerine göre dağılımları şöyle; 5-10 BG arasında 11 adet, 11-24 BG arasında 5 adet, 25-34 BG arasında 28 adet, 35-50 BG arasında 1.105 adet, 50 BG’den büyük 1.956 adet lastik tekerlekli traktör mevcuttur.


Tarımsal Amaçlı Kooperatifler; 14 adet tarımsal kalkınma kooperatifi, 9 adet tarımsal sulama kooperatifi, 1 adet te pancar ekicileri kooperatifi mevcuttur.


Afşin İlçesinde; 1 adet yem fabrikası 1 adet un fabrikası Elbistan İlçesinde; 1 adet tuğla fabrikası

166

1 adet mermer levha tesisi 1 adet hazır beton tesisi 2 adet şeker fabrikası 1 adet un fabrikası 1 adet yem fabrikası


Afşin: Hurman Kalesi, özellikle Ashab-ül Kehf Külliyesi, Turaboğlu Camii, Çoğulhan, Bakraç ve Tanır Höyükleri ilçenin görülmeye değer mekanlarıdır. *Ashab-ül Kehf Külliyesi, ilçe merkezine 6 km mesafede olup ribat ve kervansaraydan ibarettir. İçerisinde Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı devirlerine ait eserler bulunmaktadır. Ashab-ül Kehf dünya putperestliğine karşı Hıristiyanlığın yayılmaya başladığı günlerde imanlı yedi kişinin (Mernuş, Debernuş, Sazenuş, Kefeştetayyuş, Yemliha, Mislina, Mekselina) 309 yıl uyudukları ortasında bir gölcük bulunan mağara olup Kur’an-ı Kerim’deki tariflere uymaktadır. Elbistan: Ceyhan Irmağının kaynağı olan Pınarbaşı, Kız Kalesi, Elbistan Ulu Camii, Atik Ali Camii, Hikmet Baba Camii ve Türbesi, Kara Elbistan, Akpınar, Höyücek ve Orta Ören Höyükleri ilin önemli tarihi ve turistik yerlerindendir.


Alt Bölge içinde bulunan 2 ilçede toplam 132 adet köy bulunmaktadır. Bu köylerden 2 adeti orman içi köyler, 4 adeti orman dışı köyler ve 126 adeti de ova köyüdür. Bu köylerden 18 tanesinde belediye bulunmaktadır. 1990 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 83.265 Köy 128.080 TOPLAM 211.345 Alt Bölge Nüfusu / Kahramanmaraş %24 Nüfus Yoğunluğu (insan/km2) 54 1997 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 141.465 Köy 115.799 TOPLAM 257.264 Alt Bölge Nüfusu / Kahramanmaraş %25

167

Nüfus Yoğunluğu (insan/km2) 65 Son iki sayım incelendiğinde toplam nüfusta Alt Bölge bazında %22’lik bir artış meydana gelmiştir. Merkez nüfusu %70 oranında artarken köy nüfusu %10 oranında azalmıştır. Bu azalma Afşin ilçesinden kaynaklanmaktadır.


II. Alt Bölgede üretimi yapılan, önemli tarımsal ürünlerin üretim miktarları ve oranları

aşağıda verilmiştir. Tarla Bitkileri Üretimi Buğday: Üretim miktarı 188.000 ton olup, ilin buğday üretiminin %33.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Mısır: Üretim miktarı 1.900 ton olup, ilin mısır üretiminin %3.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Arpa: Üretim miktarı 75.000 ton olup, ilin arpa üretiminin %63.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Şeker Pancarı: Üretim miktarı 302.650 ton olup, ilin şeker pancarı üretiminin %70.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Ayçiçeği: Üretim miktarı 19.710 ton olup, ilin ayçiçeği üretiminin %76.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Kuru Fasulye: Üretim miktarı 15.620 ton olup, ilin kuru fasulye üretiminin %55.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Nohut: Üretim miktarı 12.040 ton olup, ilin nohut üretiminin %56.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Patates: Üretim miktarı 17.000 ton olup, ilin patates üretiminin %67.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Domates: Üretim miktarı 42.500 ton olup, ilin domates üretiminin %40.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Hıyar: Üretim miktarı 3.150 ton olup, ilin hıyar üretiminin %19.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır.

168

Karpuz: Üretim miktarı 9.420 ton olup, ilin karpuz üretiminin %28.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Kuru Soğan: Üretim miktarı 4.390 ton olup, ilin kuru soğan üretiminin %5.0’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Kuru Sarımsak: Üretim miktarı 230 ton olup, ilin kuru sarımsak üretiminin %4.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır Yonca (Kuru Ot): Üretim miktarı 3.700 ton olup, ilin yonca (kuru ot) üretiminin %13.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Elma: Üretim miktarı 3.705 ton olup, ilin elma üretiminin %17.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Kayısı: Üretim miktarı 18.433 ton olup, ilin kayısı üretiminin %88.7’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Kiraz: Üretim miktarı 520 ton olup, ilin kiraz üretiminin %0.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Ceviz: Üretim miktarı 305.5 ton olup, ilin ceviz üretiminin %7.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Üzüm: Üretim miktarı 8.923 ton olup, ilin üzüm üretiminin %7.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Hayvansal Üretim Süt: Üretim miktarı 62.774 ton olup, ilin süt üretiminin %36.7’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Yumurta: Üretim miktarı 38.000.000 adet olup, ilin yumurta üretiminin %22.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Bal: Üretim miktarı 226 ton olup, ilin bal üretiminin %28.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Yapağı: Üretim miktarı 338 ton olup, ilin yapağı üretiminin %31.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Keçi Kılı: Üretim miktarı 3 ton olup, ilin keçi kılı üretiminin %1.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Yer Altı Kaynakları Potansiyeli

Maden ve mineral kaynakları bakımından zengindir. Afşin-Elbistan Termik Santrali

169

Sanayileşme Afşin-Elbistan Termik Santralinin Bölgede olması nedeniyle, gelir yüksektir.

Turizm

Bölge tarihi eserler bakımından oldukça zengindir. Ashab-ül Kehf Külliyesi

PROBLEMLER Örgütlenmede bilgi yetersizliği, isteksizlik ve yönetimde statükoculuk, Dışarıya göçten dolayı aktif işgücünde zayıflama, Göl, nehir, dere, çay yatağı olmamasına rağmen, tarım alanlarının alt kısmında

bulunan kumların, üst toprağın taşınarak,alttan alınması, Sulamaya yeni açılan alanlarda drenaj ve tesviyenin yapılmaması, Nadas alanlarının daraltılamaması, Gelir seviyesinin düşüklüğü, Tarım arazilerinin parçalı ve dağınık yapıda olması, Girdi fiyatlarındaki yükseklik sebebiyle yetersiz girdi kullanımı, Su havzalarının çıplak olmasından dolayı toprak erozyonunun meydana gelmesi, Mevcut meralarda herhangi bir kapasite tespiti ve ıslah çalışmasının yapılmaması, Su kaynağı bakımından zengin olmasına rağmen sulu tarıma geçilmemesi, Kaba yem açığının karşılanamaması, Tarımsal ürünlerin pazarlanmasında karşılaşılan zorluklar, Bölgeye uygun, verimi yüksek ve hastalıklara dayanıklı buğday çeşitlerinin

yaygınlaştırılamaması, Fasulye ve nohut ekim alanlarının giderek azalması, Bilhassa meyve bahçelerinde yoğun ve kontrolsüz zirai ilaç kullanımı, Soğuk hava depolarının yetersizliği,

FIRSATLAR Kaba yem ihtiyacını karşılamak gayesiyle, daraltılan şeker pancarı alanlarında, yem

bitkileri, ayçiçeği, patates ve silajlık mısır ekimi teşvik edilebilir, Verimi düşük kıraç alanlarda ve nadasa bırakılan alanlarda yem bitkileri tarımı

yaygınlaştırılabilir, Kapama meyve bahçeleri tesisi için çok uygun iklim ve topografya vardır, Hayvancılığın geliştirilmesi için meralar ıslah edilebilir, Bölgede alabalık yetiştiriciliği yaygınlaştırılabilir, Entegre meyve ve süt işleme tesisleri kurulabilir, Baklagil üretimi tekrar eski miktarına ulaştırılabilir, Hayvansal ürünleri işlemek için entegre tesisler kurulabilir, Baklagil işleme üniteleri tesis edilebilir, Damızlık olarak satılmak üzere kültür ırkı hayvan yetiştiriciliği yapılabilir, El sanatları (halı ve kilimcilik) yaygınlaştırılabilir.

170

TEHLİKELER Yasal düzenlemelerle tarımı yapılan ürünlerin, ekim alanlarının daraltılmasıyla

beraber meydana gelen ve gelebilecek istihdam problemi, Sulanan ve sulamaya açılacak yeni alanlarda bilinçsiz sulama sebebiyle meydana

gelebilecek çoraklaşma, Termik santralden kaynaklanan kirlilik, Dışarıya göç ve işsizlik Tarlaların alt kotlarından alınan kumlarla tarlaların çukurda kalması, yan tarlalardan

şev yıkılması, Kum alınan tarlalarda tava gelmenin gecikmesi ve sulama problemleri

171

III. ALT BÖLGE DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ (Andırın-Göksun)


İklim: Akdeniz ve karasal iklimin etkisi altındadır. Şubat Temmuz

Yağış (mm) 64,5 1,8 Sıcaklık (o 0,6 C) 22,8 Toplam Yağış (mm) 618,4 Ortalama Sıcaklık (o 9,9 C)

2. ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi Alanı(ha) Oranı (%) Tarım 62.719 4,38 Orman 148.823 10,39 Çayır Mera 57.733 4,03 Tarım Dışı 39.926 2,79 Toplam 309.700 21,62


Arazi Dağılımı Alanı (ha) Tarla 54.500 Meyve 4.304 Sebze 1.877 Bağ 1.037 Zeytinlik 99 Diğer (Nadas-Boş) 902


Arazi Dağılımı Oransal Dağılımı (%) Tarla 86,89 Meyve 6,86 Sebze 2,99 Bağ 1,65 Zeytinlik 0,15 Diğer 1,46






Yumuşak Çekirdekliler 46,73 Taş Çekirdekliler 39,59

172

Üzümsü Meyveler 5,17 Sert Kabuklular 8,51






Hayvansal Üretim Kırmızı Et Üretimi 240.869 kg Beyaz Et Üretimi B. Baş Süt Üretimi 38.938.000 kg K. Baş Süt Üretimi 6.896.000 kg Yumurta Üretimi 12.700.000 adet Bal Üretimi 210.000 kg Balmumu Üretimi 8.100 kg

6. SU KAYNAKLARI

Alt bölgede bulunan su kaynakları; Andırın Suyu, Körsulu Çayı, Göksun Çayı, Terbüzek Çayı, Kömür Çayı ve Keşiş Suyu’ dır. Bölgenin toplam su yüzeyi alanı akarsular hariç 121 ha’dır. DSİ tarafından projelendirilen 2001 ve daha sonraki yıllar için yatırım programına teklif edilen sulama amaçlı baraj ve sulama yapacağı alanlar;

o Göksun Sulama Projesi 5.378 ha İşletmede o Andırın Sulama Projesi 3.035 ha İşletmede o Göksun Pomp. Projesi 745 ha Planlama o Sisne Geben Projesi 3.530 ha Planlama o Andırın Göleti 218 ha Planlama o Hapisağzı Göleti 165 ha Planlama


o Çardak Kantarma Deresi Göleti 5.400 da

173

o Değirmendere Göleti 3.094 da o Yer üstü sulaması 390 da

57.534 ha olan toplam tarım alanının 25.162 ha’lık kısmı sulanmakta olup dağılımı aşağıdadır; Devlet sulaması 14.098 ha Halk sulaması 11.064 ha Sulanmayan alan 112.444 ha’dır. Toplam tarım alanının %43’si sulanmakta olup, sulamada halk sulaması ağırlıktadır.


Göksun’da Çardak (Haytalar, Mendikli, Kenger Pınarı, Havcılar) sahasında 1.000.000 ton mümkün rezervli demir yatağı mevcuttur.


Toplam olarak alt bölge bazında 1.345 adet traktör bulunmaktadır. Traktörlerin BG güçlerine göre dağılımları şöyle; 5-10 BG arasında 9 adet, 11-24 BG arasında 39adet, 25-34 BG arasında 2 adet, 35-50 BG arasında 815 adet, 50 BG’den büyük 480 adet lastik tekerlekli traktör mevcuttur.


Tarımsal Amaçlı Kooperatifler; 27 adet tarımsal kalkınma kooperatifi, 2 adet te tarımsal sulama kooperatifi, mevcuttur.


Göksun İlçesinde; 1 adet yem fabrikası 1 adet yoğurt fabrikası


Andırın: Haştırın, Azgıt, Angıt, Meyremçil, Kaleboyu, Akkale, Torun ve Anacık Kaleleri her biri birbirini görecek şekilde inşa edilmiştir. Tarihte haberleşmek ve işaretleşmek için kullanılmıştır. Bu silsile Adana’ya kadar devam etmektedir. Göksun: Değirmendere Kalesi, Göksun Çarşı Camii, Çardak, Taşoluk , Bozhöyük ve Kanlıkavak Höyükleri meşhur tarihi ve turistik mekanlardır. Ayrıca ilçenin

174

Mehmetbey Köyü kırmızı benekli alabalığı ile meşhurdur. Fındık Köyü Boğazı da görülmeye değer ayrı bir mekandır.


Alt Bölge içinde bulunan 2 ilçede toplam 112 adet köy bulunmaktadır. Bu köylerden 39 adeti orman içi köyler, 54 adeti orman dışı köyler ve 19 adeti de ova köyüdür. Bu köylerden 9 tanesinde belediye bulunmaktadır. 1990 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 30.353 Köy 84.600 TOPLAM 114.953 Alt Bölge Nüfusu / Kahramanmaraş %13 Nüfus Yoğunluğu (insan/km2) 37 1997 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 40.560 Köy 81.110 TOPLAM 121.670 Alt Bölge Nüfusu / Kahramanmaraş %12 Nüfus Yoğunluğu (insan/km2) 39 Son iki sayım incelendiğinde toplam nüfusta Alt Bölge bazında %6’lık bir artış meydana gelmiştir. Merkez nüfusu %34 oranında artarken köy nüfusu %5 oranında azalmıştır. Bu azalma her iki ilçeden de kaynaklanmaktadır. Ama yoğunluk Andırın ilçesindedir.


III. Alt Bölgede üretimi yapılan, önemli tarımsal ürünlerin üretim miktarları ve

oranları aşağıda verilmiştir. Tarla Bitkileri Üretimi Buğday: Üretim miktarı 68.850 ton olup, ilin buğday üretiminin %12.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır.

175

Mısır: Üretim miktarı 29.825 ton olup, ilin mısır üretiminin %48.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Arpa: Üretim miktarı 595 ton olup, ilin arpa üretiminin %0.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Pamuk: Üretim miktarı 900 ton olup, ilin pamuk üretiminin %1.7’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Şeker Pancarı: Üretim miktarı 25.425 ton olup, ilin şeker pancarı üretiminin %5.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Ayçiçeği: Üretim miktarı 1.375 ton olup, ilin ayçiçeği üretiminin %5.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Kuru Fasulye: Üretim miktarı 7.941 ton olup, ilin kuru fasulye üretiminin %28.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Nohut: Üretim miktarı 4.550 ton olup, ilin nohut üretiminin %21.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Patates: Üretim miktarı 6.890 ton olup, ilin patates üretiminin %27.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Domates: Üretim miktarı 4.220 ton olup, ilin domates üretiminin %4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Hıyar: Üretim miktarı 540 ton olup, ilin hıyar üretiminin %3.3’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Karpuz: Üretim miktarı 22.400 ton olup, ilin karpuz üretiminin %68.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Kuru Soğan: Üretim miktarı 3.780 ton olup, ilin kuru soğan üretiminin %4.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Kuru Sarımsak: Üretim miktarı 255 ton olup, ilin kuru sarımsak üretiminin %5.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Yonca (Kuru Ot): Üretim miktarı 20.410 ton olup, ilin yonca (kuru ot) üretiminin %76.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında birinci sırada yer almaktadır. Elma: Üretim miktarı 12.110 ton olup, ilin elma üretiminin %58.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır. Kayısı: Üretim miktarı 102 ton olup, ilin kayısı üretiminin %0.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Kiraz: Üretim miktarı 66.600 ton olup, ilin kiraz üretiminin %77.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ilk sırada yer almaktadır.

176

Ceviz: Üretim miktarı 639 ton olup, ilin ceviz üretiminin %15.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Üzüm: Üretim miktarı 3.620 ton olup, ilin üzüm üretiminin %3.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Zeytin: Üretim miktarı 109 ton olup, ilin zeytin üretiminin %1.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Hayvansal Üretim Süt: Üretim miktarı 45.834 ton olup, ilin süt üretiminin %26.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Yumurta: Üretim miktarı 12.700.000 adet olup, ilin yumurta üretiminin %7.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Bal: Üretim miktarı 210 ton olup, ilin bal üretiminin %26.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Yapağı: Üretim miktarı 168 ton olup, ilin yapağı üretiminin %15.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Keçi Kılı: Üretim miktarı 41 ton olup, ilin keçi kılı üretiminin %25.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Yer Altı Kaynakları Potansiyeli

Maden ve mineral kaynakları bakımından zengindir.

Turizm

Bölge tarihi eserler bakımından oldukça zengindir.

PROBLEMLER Örgütlenmede bilgi yetersizliği, isteksizlik ve yönetimde statükoculuk, Nadas alanlarının daraltılamaması, Tarım arazilerinin parçalı ve dağınık yapıda olması, Girdi fiyatlarındaki yükseklik sebebiyle yetersiz girdi kullanımı, Su havzalarının çıplak olmasından dolayı toprak erozyonunun meydana gelmesi, Ürünlerde pazarlama ile ilgili sorunlar, Mevcut sulanabilir alanlarda tesviye ve drenaj problemi Fasulye ve nohut ekim alanlarının giderek azalması, Meyve bahçelerinde yoğun ve bilinçsiz zirai ilaç kullanımı, Soğuk hava depolarının yetersizliği, Bölgeye uygun, verimi yüksek ve hastalıklara dayanıklı buğday çeşitlerinin

yaygınlaştırılamaması,

177

FIRSATLAR Verimi düşük kıraç alanlarda ve nadasa bırakılan alanlarda yem bitkileri tarımı

yaygınlaştırılabilir, Kapama meyve bahçeleri tesisi için çok uygun iklim ve topografya vardır, Hayvancılığın geliştirilmesi için meralar ıslah edilebilir, Bölgede alabalık yetiştiriciliği yaygınlaştırılabilir, Entegre meyve işleme entegre tesisleri kurulabilir, El sanatları (halı ve kilimcilik) yaygınlaştırılabilir. Bölgenin doğal yapısı ve florasından dolayı arıcılık teşvik edilebilir, Entegre süt işleme tesisi kurulabilir,

TEHLİKELER Göç sorunu, Erozyon

178

IV. ALT BÖLGE DOĞAL KAYNAK ENVANTERİ ( Çağlayancerit-Ekinözü-Nurhak )


İklim: Karasal iklimin etkisi altındadır. Şubat Temmuz

Yağış (mm) 26,5 - Sıcaklık (o 2,4 C) 25,6 Toplam Yağış (mm) 287,4 Ortalama Sıcaklık (o 12,7 C)

2. ARAZİ DAĞILIMI

Arazi Cinsi Alanı(ha) Oranı (%) Tarım 35.848 2,50 Orman 66.597 4,65 Çayır Mera 70.752 4,93 Tarım Dışı 61.203 4,27 Toplam 234.400 16,37


Arazi Dağılımı Alanı (ha) Tarla 18.505 Meyve 1.801 Sebze 212 Bağ 1.315 Diğer 14.015


Arazi Dağılımı Oransal Dağılımı (%) Tarla 51,60 Meyve 5,02 Sebze 0,59 Bağ 3,66 Diğer 39,13







179




Kanatlı Hayvan Varlığı Tavuk 35.000 Hindi 1.300 Diğer Kanatlılar 380 Toplam 36.680


Hayvansal Üretim Kırmızı Et Üretimi 144.228 kg Beyaz Et Üretimi B. Baş Süt Üretimi 8.377.000 kg K. Baş Süt Üretimi 3.026.000 kg Yumurta Üretimi 4.360.000 adet Bal Üretimi 76.800 kg Balmumu Üretimi 450 kg

6. SU KAYNAKLARI

Alt bölgede bulunan su kaynakları; Aksu Çayı, Göksu Çayı, Tatlar Çayı ve Nergile Deresi’ dir. Bölgenin toplam su yüzeyi alanı akarsular hariç 54 ha’dır. DSİ tarafından projelendirilen 2001 ve daha sonraki yıllar için yatırım programına teklif edilen sulama amaçlı baraj ve sulama yapacağı alanlar;

o Zorkun Göleti 163 ha Planlama o Zeynepuşağı Göleti 145 ha Planlama o Merk Göleti 237 ha İnşaat halinde o Kalealtı Pompaj Projesi 3.374 ha İnşaat halinde


o Yer üstü sulaması 220 da 27.223 ha olan toplam tarım alanının 7.965 ha’lık kısmı sulanmakta olup dağılımı aşağıdadır; Devlet sulaması 2.498 ha

180

Halk sulaması 5.467 ha Sulanmayan alan 19.258 ha’dır. Toplam tarım alanının %29’si sulanmakta olup, sulamada halk sulaması ağırlıktadır.


Ekinözü’nde Nergile sahasında 4.000.000 ton muhtemel rezervli demir ve Nurhak’ta Kullartatlar’da grafit rezervi mevcuttur.


Toplam olarak alt bölge bazında 360 adet traktör bulunmaktadır. Traktörlerin BG güçlerine göre dağılımları şöyle; 5 BG’den küçük 2 adet, 11-24 BG arasında 57 adet, 25-34 BG arasında 33 adet, 35-50 BG arasında 119 adet, 50 BG’den büyük 203 adet lastik tekerlekli traktör mevcuttur.


Tarımsal Amaçlı Kooperatifler; 4 adet tarımsal kalkınma kooperatifi mevcuttur.


Alt bölgede kayda değer sanayi kuruluşu mevcut değildir.


Çağlayancerit: Aksu Çayının çıktığı göz ilçede bulunmaktadır. Ekinözü: Ekinözü Höyüğü ve Ekinözü (Cela) İçmeleri en önemli mekanlarıdır. *Romalılar döneminden bu yana şifa merkezi olarak kullanılan içmelerin cilt, mide ve böbrek hastalıklarına çok iyi gelen şifa verici suyu vardır. Suriye, Irak ve Suudi Arabistan olmak üzere dış ve iç turizm açısından önem arz eden bir yerleşim alanıdır.


Alt Bölge içinde bulunan 3 ilçede toplam 35 adet köy bulunmaktadır. Bu köylerden 3 adeti orman içi köyler, 20 adeti orman dışı köyler ve 12 adeti de ova köyüdür. Bu köylerden 7 tanesinde belediye bulunmaktadır. 1990 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu;

181

Merkez 25.706 Köy 37.831 TOPLAM 63.537 Alt Bölge Nüfusu / Kahramanmaraş %7 Nüfus Yoğunluğu (insan/km2) 29 1997 yılı sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu; Merkez 25.913 Köy 31.887 TOPLAM 57.800 Alt Bölge Nüfusu / Kahramanmaraş %6 Nüfus Yoğunluğu (insan/km2) 26 Son iki sayım incelendiğinde toplam nüfusta Alt Bölge bazında %9’luk bir azalma meydana gelmiştir. Merkez nüfusunda %0.8’lik cüzi bir artış olurken köy nüfusu %16 oranında azalmıştır. Köy nüfusundaki azalma her üç ilçede de görülmektedir.


IV. Alt Bölgede üretimi yapılan, önemli tarımsal ürünlerin üretim miktarları ve

oranları aşağıda verilmiştir. Tarla Bitkileri Üretimi Buğday: Üretim miktarı 16.276 ton olup, ilin buğday üretiminin %2.9’unu karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Mısır: Üretim miktarı 90 ton olup, ilin mısır üretiminin %0.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Arpa: Üretim miktarı 8.630 ton olup, ilin arpa üretiminin %7.3’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Şeker Pancarı: Üretim miktarı 1.700 ton olup, ilin şeker pancarı üretiminin %0.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Ayçiçeği: Üretim miktarı 410 ton olup, ilin ayçiçeği üretiminin %3.0’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır.

182

Kuru Fasulye: Üretim miktarı 510 ton olup, ilin kuru fasulye üretiminin %1.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Nohut: Üretim miktarı 520 ton olup, ilin nohut üretiminin %2.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Patates: Üretim miktarı 800 ton olup, ilin patates üretiminin %3.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Domates: Üretim miktarı 1.590 ton olup, ilin domates üretiminin %1.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Hıyar: Üretim miktarı 250 ton olup, ilin hıyar üretiminin %1.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Karpuz: Üretim miktarı 75 ton olup, ilin karpuz üretiminin %0.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Kuru Soğan: Üretim miktarı 3.580 ton olup, ilin kuru soğan üretiminin %4.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Kuru Sarımsak: Üretim miktarı 115 ton olup, ilin kuru sarımsak üretiminin %2.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Yonca (Kuru Ot): Üretim miktarı 170 ton olup, ilin yonca (kuru ot) üretiminin %0.7’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Elma: Üretim miktarı 2.090 ton olup, ilin elma üretiminin %10.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Kayısı: Üretim miktarı 1.540 ton olup, ilin kayısı üretiminin %7.4’ünü karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında ikinci sırada yer almaktadır. Kiraz: Üretim miktarı 1.900 ton olup, ilin kiraz üretiminin %2.2’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Ceviz: Üretim miktarı 558.5 ton olup, ilin ceviz üretiminin %13.5’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Üzüm: Üretim miktarı 4.877 ton olup, ilin üzüm üretiminin %4.1’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Hayvansal Üretim Süt: Üretim miktarı 11.403 ton olup, ilin süt üretiminin %6.7’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Yumurta: Üretim miktarı 4.360.000 adet olup, ilin yumurta üretiminin %2.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır.

183

Bal: Üretim miktarı 77 ton olup, ilin bal üretiminin %9.8’ini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Yapağı: Üretim miktarı 80 ton olup, ilin yapağı üretiminin %7.6’sını karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında son sırada yer almaktadır. Keçi Kılı: Üretim miktarı 17 ton olup, ilin keçi kılı üretiminin %10.7’sini karşılamakta ve alt bölgede üretim bazında üçüncü sırada yer almaktadır. Yer Altı Kaynakları Potansiyeli

Maden ve mineral kaynakları bakımından zengindir.

Turizm

Romalılar döneminden bu yana şifa merkezi olarak kullanılan içmelerin cilt, mide ve böbrek hastalıklarına çok iyi gelen şifa verici suyu vardır.

PROBLEMLER Örgütlenmede bilgi yetersizliği, isteksizlik ve yönetimde statükoculuk, Nadas alanlarının daraltılamaması, Tarım arazilerinin parçalı, engebeli ve dağınık yapıda olması, Girdi fiyatlarındaki yükseklik sebebiyle yetersiz girdi kullanımı, Su havzalarının çıplak olmasından dolayı toprak erozyonunun meydana gelmesi, Ürünlerde pazarlama ile ilgili sorunlar, Fasulye ve nohut ekim alanlarının giderek azalması, Bölgeye uygun, verimi yüksek ve hastalıklara dayanıklı buğday çeşitlerinin

yaygınlaştırılamaması, Pazarlama ile ilgili problemler Bağ alanlarında azalma Gelir düşüklüğü

FIRSATLAR Verimi düşük kıraç alanlarda ve nadasa bırakılan alanlarda yem bitkileri tarımı

yaygınlaştırılabilir, Kapama meyve bahçeleri tesisi için çok uygun iklim ve topografya vardır, Hayvancılığın geliştirilmesi için meralar ıslah edilebilir, Bölgede alabalık yetiştiriciliği yaygınlaştırılabilir, El sanatları (halı ve kilimcilik) yaygınlaştırılabilir, Yamaç arazilerde bağcılık yapılabilir, Geniş ceviz plantasyonları kurulabilir, Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık yaygınlaştırılabilir,

TEHLİKELER Göç sorunu, Erozyon

184

KAYNAKLAR 1-Türkiye İstatistik Yıllığı 2003, DİE, 2004, Ankara,. 2-Ekonomik ve Sosyal Göstergeler/Kahramanmaraş, DİE, 1998, Ankara. 3-Yeni Bin Yılın Eşiğinde Kahramanmaraş’ın Sosyoekonomik Yapısı, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası, 2003, Kahramanmaraş. 4-Kahramanmaraş Çevre Durum Raporu, Sağlık Müdürlüğü, Kahramanmaraş. 5-Köy Hizmetleri Kahramanmaraş İl Müdürlüğü 2003 Envanter Bilgileri, 2003, Kahramanmaraş. 6- I. Hayvancılık Kongresi Sonuç Raporu, 4-5 Kasım 1998, Ankara. 7- I. Tarım Şurası Sonuç Raporu, 25-27 Kasım 1997, Ankara. 8- İzmir Tarım Master Planı, Mart 2002, Ankara. 9- Sivas Tarım Master Planı, 2001, Ankara. 10- Kahramanmaraş İlinin 1996 Yılı Yıllık Durum Raporu, K.Maraş Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü, Eylül 1997, Kahramanmaraş. 11- Orman Bölge Müdürlüğü Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 12- DSİ XX. Bölge Müdürlüğü Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 13- Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri İstatistik Verileri, 2006, Kahramanmaraş. 14- Kahramanmaraş Tarım İşletmesi Müdürlüğü Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 15- Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanlığı Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 16- Kahramanmaraş’ın Tarihi Turistik ve Kültürel Değerleri, İl Kültür Müdürlüğü, 2003 Kahramanmaraş. 17- Karayolları Genel Müdürlüğü, 5. Bölge Müdürlüğü, 55. Bakım Şube Şefliği Verileri, 2002, Kahramanmaraş. 18- Kahramanmaraş Belediyesi Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 19- Kahramanmaraş Ticaret Borsası Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 20- Kahramanmaraş Tarım Kredi Kooperatifi Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 21- Kahramanmaraş Milli Eğitim Müdürlüğü Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 22- Kahramanmaraş Çevre Müdürlüğü Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 23- Kahramanmaraş Toprak Mahsulleri Ofisi Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 24- Kahramanmaraş Tarımsal Araştırma Enstitüsü Verileri, 2003, Kahramanmaraş. 25- Kahramanmaraş Ticaret Borsası Durum Raporu, 2000, Kahramanmaraş. 26- Gündoğan, R., 1998. Land Use Interpretations at Taxonomic Categories Level for Kahramanmaraş Province, Turkey. M. Şefik Yeşilçay. International Symposium on Arid Region Soil, S:613-619, 21-24 Eylül, 1998, İzmir. 27- Paksoy, M., 2003. Kahramanmaraş İlinde Kırmızı Biber Üretim Ekonomisi, 2003, Ankara. 28. Anonim, 2001. Kahramanmaraş Valiliği ve Bağlı Kuruluşlar. 29. Kahramanmaraş Valiliği, 2006. www.kahramanmaras.gov.tr

185

EK 2. HARİTALAR

1 Kahramanmaraş İl Haritası 2 Kahramanmaraş Alt Bölge Haritası 3 Kahramanmaraş Arazi Dağılım Haritası 4 Kahramanmaraş Toprak Haritası 5 Kahramanmaraş Su Kaynakları Haritası 6 Kahramanmaraş İklim Haritası 7 Kahramanmaraş Maden Haritası 8 Kahramanmaraş İlinin Uydudan Genel Görünümü 9 Dsi Vaziyet Planı

KAHRAMANMARAŞ - tarimorman.gov.tr...THY Türk Hava Yolları TİGEM Tarım İşletmeleri Genel...

Documents

Transcript of KAHRAMANMARAŞ - tarimorman.gov.tr...THY Türk Hava Yolları TİGEM Tarım İşletmeleri Genel...