JOURNAL 165 V13 3 ภูมินามชื่อหมู่บ้าน...

INTHANINTHAKSIN JOURNAL165Vol.13 No.3 Special edition

Malay Dialect Toponym of Village Name in Yala Province

สธดา ดอคา (sutida dokha)1 วราภรณ ทนงศกด (waraporn tanongsak)2

นสากร กลาณรงค (nisakorn klanarong)3

ภมนามชอหมบานภาษามลายถนในจงหวดยะลา*

บทคดยอ ภาษามลายถนเปนภาษาทใชพดกนในชวตประจำาวนของประชากรสวนใหญ

ในสามจงหวดชายแดนภาคใต ไดแก ปตตาน ยะลา และ นราธวาส บทความนม

วตถประสงคเพอศกษาความหมาย การกระจายของนามทวไปของภมนามชอ

หมบานภาษามลายถน และ วเคราะหความสมพนธของนามทวไปของชอหมบาน

กบลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดยะลา โดยศกษาจากชอหมบานภาษามลายถน

ททราบความหมาย จำานวน 194 ชอ ในจงหวดยะลา ผลการศกษาพบวา ภมนาม

ชอหมบานจำาแนกตามความหมายได 4 ชนด คอ ลกษณะภมประเทศ 88 ชอ

แหลงนำา 28 ชอ พชพรรณ 25 ชอ และ เกยวกบบคคล จำานวน 11 ชอ ภมนามชอ

หมบานภาษามลายถนพบในทง 8 อำาเภอของจงหวดยะลา อำาเภอทพบภมนามชอ

หมบานภาษามลายถนมากทสด คอ อำาเภอรามน จำานวน 38 ชอ ชอหมบาน

สะทอนใหเหนความสมพนธระหวางลกษณะทางภมศาสตรของทตงถนฐานกบชอ

1นสตระดบปรญญาตร, สาขาวชาภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ สงขลา 90000, อเมล: [email protected]อาจารย ดร., สาขาวชาภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ สงขลา 90000, อเมล: [email protected]ผชวยศาสตราจารย ดร., สาขาวชาภมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ สงขลา 90000, อเมล: [email protected]*บทความนปรบปรงจากบทความวจย เรอง ภมนามจงหวดยะลา: ชนด การกระจาย และความสมพนธกบลกษณะทางภมศาสตร ทนำาเสนอในการประชมวชาการนสตนกศกษาภมศาสตรและภมสารสนเทศศาสตรแหงประเทศไทย ครงท 10 วนท 3-4 กมภาพนธ พ.ศ. 2561 ณ มหาวทยาลยราชภฏบรรมย จงหวดบรรมย

ปท 13 ฉบบพเศษ มกราคม-ธนวาคม 2561166

เรยกหมบาน แมวาการศกษานจะไมครอบคลมทกจงหวดทมชอหมบานภาษามลาย

ถนในภาคใต แตอยางนอยชวยใหผทสนใจศกษาภมนามไดเขาใจความหมาย และ

คำาศพททางภมศาสตรในภาษามลายถนดขน

คำาสำาคญ: ภมนาม, ภาษามลายถน, ลกษณะทางภมศาสตร

Abstarct The Malay dialect is the language that is spoken in the daily lives of most

people in the three southern border provinces namely Pattani, Yala and

Narathiwat. This article aims to study the meaning, distribution of generic term

of village names in Malay dialect and analyze the relationship of the generic

terms of villages and geographical features of Yala province. By studying

the name of the village, Malay dialect, meaning 194 names in Yala province.

The study indicated that toponym of the village name can be classified

according to 4 types of meaning: geographical features 88 names, water

source 28 names, plants 25 names, and about 11 names related to persons.

The name of the Malay dialect village are found in all 8 districts of Yala

province. The district that found the name of the most local Malay language

village is Raman district, numbering 38 names. The village name reflects

the geographical features of village site. Although this study does not cover

all provinces that have the name of Malay dialect village in the south but at

least helps those interested in studying the toponym and geographic terms in

the Malay dialect better.

Keywords: Toponym; l Malay Dialect; Geographical Features


บทนำา ภาษาเปนสงทมนษยนำามาถายทอดประสบการณ ความคดความรสก และการ

ตดตอสอสารระหวางกน มทงภาษาพดและภาษาเขยน มนษยกำาหนดความหมาย

ของคำาตาง ๆ มากมาย และประดษฐภาษาเขยนเพออำานวยประโยชนตอการตดตอ

สอสารระหวางกนในสงคม สงททำาใหมนษยแตกตางจากสตว คอ การมวฒนธรรม

จากการเรยนร และการสรางสรรคโดยใชภาษาเปนสญลกษณในการสอความหมาย

และถายทอดวฒนธรรม (มนตร ศรราชเลา, 2553 อางถงใน รตนดรณ มณเนตร

และคณะ, 2559) มนษยจงสรรหาถอยคำาหรอสญลกษณมาใชในการสอสาร เพอให

ประสบผลสำาเรจในการสอสารมากทสด การตงชอเปนอกหนงวธการทมบทบาท

สำาคญในการสอสารของมนษย ไมวาจะเปนชอบคคล ชอสถานท ชอเรยกสงของ

เครองใช ทงนเปนการใชถอยคำามาตงชอเรยกเฉพาะของสงนนๆ เพอใหมนษย

สามารถสอสารไดเขาใจตรงกนและจดจำาไดสะดวก

การตงชอหมบานหรอถนทอยอาศยของมนษยในแตละแหงนน สวนใหญ

กำาหนดขนโดยใชเอกลกษณของทองถนโดยคนในทองถนตงขนตามความรสกนกคด

ของตน นอกจากนบางแหงมการเปลยนแปลงชอตามความเหมาะสม และสมพนธ

กบลกษณะภมประเทศ หรอประวตศาสตรทองถน (นรตน มมทอง, 2550; โอฬาร

รตนภกด, 2556; ประพนธ เรองณรงค, 2558; รตนดรณ มณเนตร, และคณะ, 2559)

ตวอยางเชน ภมนามหมบานในจงหวดลำาปาง พบภมนามทเปนลกษณะภมประเทศ

แหลงนำามากทสด เนองจากการตงถนฐานจำาเปนตองอาศยทรพยากรนำาเปนหลก

ทงในการอปโภคบรโภคและใชในการเกษตร เชน บานแมตำา บานหวยนำาตน บาน

สบเตน บานนำาดบ บานนำาโทง บานนำาโทก-หวดง (โอฬาร รตนภกด, 2556)

ชอสถานทตาง ๆ ทำาใหเหนภาพรวมของทองถน ดงนน การศกษาชอสถาน

ทหรอภมนามของทองถนจงเปนสงทนาสนใจและมความสำาคญมาก ดงทพลจตร

บดร (2521 อางใน จารรตน คมรกษ, 2548) ใหความเหนวา “การศกษาเรองความ

หมายชอหมบาน ตำาบลของทองถน ตลอดจนสงคม ศลปวฒนธรรม ประเพณ

เปนการสรางใหบคคลมความร ความเขาใจเรองทองถนทตนเองอย กอใหเกดความ

เขาใจอนด เปนแรงเสรมสรางความสามคคระหวางคนในชาตอกทางหนง” นอกจาก

น ปจจบนจำานวนผรเกยวกบประวตความเปนมาของหมบานลดลง เพราะผทรสวน

ใหญเปนคนแกทอาศยอยในทองถนนน ๆ ตงแตดงเดม คนปจจบนแทบจะไมร


ประวตความเปนมาของหมบานทตนเองอาศยอยเลย การศกษาภมนามชอหมบาน

ภาษมลายถนในจงหวดยะลา เนองจาก ในปจจบนจงหวดยะลามการพฒนาเมอง

มการปรบภมทศนรอบตวเมองยะลา และอำาเภอตาง ๆ โดยเฉพาะอำาเภอเบตงม

การสงเสรมและเปดแหลงทองเทยวทงทางธรรมชาต และวฒนธรรมเพอรองรบนก

ทองเทยวชาวไทย และชาวมาเลเซย ผลจากการพฒนาในแตละดานทำาใหจงหวด

ยะลามการเปลยนแปลงสภาพทางภมศาสตร สภาพสงคม อาจจะสงผลใหไมสามารถ

บอกสภาพโดยรวมของพนทไดจากภมนามของชอหมบาน หรอสถานทตาง ๆ เชน

พนททเคยทำานาถกเปลยนสภาพใหเปนสวนยางพาราและสวนผลไม หรอบรเวณ

“ทงกาโล” ซงเปนทตงของชมชนโบราณสมยกอนประวตศาสตรมโคกอฐและเนนดน

ปรากฏอยเรยงราย แตในปจจบนบรเวณดงกลาวมการขด ไถ เพอปรบพนททำาให

เนนดนและโคกอฐถกทำาลาย นอกจากนนชอหมบานทเปนภาษามลายถนมการ

เปลยนโดยทางราชการการซงมความผดเพยน จากการทไมรและไมเขาใจภาษามลาย

ดพอ ทำาใหสญเสยอตลกษณดานภาษา และ ประวตศาสตรของชมชน (ธต มแตม,

2560; มฮำาหมด ดอราแม, 2552) ดงนนบทความนตองการศกษาความหมาย การ

กระจายของนามทวไปของภมนามชอหมบานภาษามลายถน และ วเคราะหความ

สมพนธของนามทวไปของชอหมบานกบลกษณะทางภมศาสตรของจงหวดยะลา

การศกษาภมนามชอหมบานภาษามลายถนในจงหวดยะลาจะชวยรกษาอตลกษณ

ทางภาษา และประวตศาสตรทองถนของหมบานใหคงอย เพอสรางความภาคภมใจ

แกคนในทองถนและกอใหเกดความรกทองถนของตนเอง และเพอประโยชนตอการ

ศกษาชอหมบานแกผทสนใจศกษาตอไป

ภมนาม ภมนามศกษา (Toponymy) หมายถง การศกษาชอของสถานท เพอใหทราบ

ความเปนมาของสถานทนน ๆ หรอเพอประโยชนอยางอน (ราชบณฑตยสถาน,

2548) ภมศาสตรเปนศาสตรแขนงหนงทสนใจศกษาชอสถานท หรอ ชอภมศาสตร

(Geographical Names) ซงหมายถง ชอเฉพาะของสถานทตาง ๆ ทปรากฏอย

บนพนผวโลก โดยอาจเปนชอสถานททเกยวของกบลกษณะภมประเทศ เชน ภเขา

ทราบสง ทราบ แมนำา ทะเล อาว เกาะ หรออาจเปนชอสถานทซงเปนเขตการปกครอง


เชน ประเทศ จงหวด เมอง อำาเภอ ตำาบล และหมบานกได (ไพฑรย พงศะบตร,

2531)

ภมนามหรอชอเรยกสถานทตาง ๆ เปนการกำาหนดเพอใหเกดความแตกตาง

ทางพนทของมนษย เพอใหสามารถบอกไดวาเปนสถานทใด การตงชอเรยกสถาน

ทในแตละทองถน ประชาชนในทองถนจากกำาหนดขนตามความคดของตน โดยม

ความหมายและประวตความเปนมาทอาจมความสมพนธกบสภาพแวดลอมทาง

ธรรมชาต หรอสมพนธกบประวตศาสตรของทองถน จากความแตกตางทางดาน

วฒนธรรมและสภาพแวดลอมทางธรรมชาตแตละทองถน ทำาใหภมนามตาง ๆ

มรปแบบทางพนทของภาษาเฉพาะทองถนตางกนไปดวย โดยมคำาประกอบชอเปน

ภาษาทองถนทหลากหลายของตน ดงนนภมนามหรอชอเรยกสถานทจงเปน

ปรากฏการณทางวฒนธรรมของภาษาทสำาคญอยางหนงในทางภมศาสตร (ไพฑรย

ปยะปกรณ, 2532)

ประพนธ เรองณรงค ( 2558) ศกษาชอบานนามเมองภาษามลายในคาบสมทร

ภาคใตของไทย ไดกลาวถงความแตกตางระหวางภาษามลาย ซงเปนภาษาราชการ

และภาษาประจำาชาตของมาเลเซย อนโดนเซย บรไน และ สงคโปร กบภาษามลาย

ถน ซงใชพดกนในทองถนปตตาน ยะลา นราธวาส สตล และรฐกลนตน ซงเปนรฐ

ทางภาคเหนอของประเทศมาเลเซย ในบทความไดยกตวอยางของชอบานนามเมอง

ภาษามลายทใชในจงหวดชายแดนภาคใต เชน ชอจงหวดตาง ๆ เชน จงหวดนราธวาส

คำามลาย คอ เมอนารา หรอ กวลาเมอนารอ หมายถง กระโจมไฟ หรอ หอคอยท

ปากนำา จงหวดปตตาน ชาวมลายออกเสยงเปน ปาตาน หมายถง การทำานา จงหวด

ยะลา มลายถนออกเสยงวา ยาลอ แปลวารางแหหรอตาขาย จงหวดสตล มาจาก

คำามลาย เซนตล หมายถง ตนกระทอน และจำาแนกหมวดหมของภมนามออกเปน

4 กลมใหญ ไดแก 1) สภาพภมศาสตรหรอทำาเลทตง โดยแบงยอยเปน หมบานรม

นำา และ หมบานบนดอน 2) คน สตว พช และ สงของทเดนและสำาคญในหมบาน

3) สถานทและทศทาง และ 4) ตำานาน ประพนธ เรองณรงค ไดชใหเหนวา ชอบาน

นามเมองในจงหวดชายแดนภาคใตไดถกเปลยนแปลงในเชงทำาลายมากกวา

สรางสรรค ตวอยางเชน ปเลาอาป ซงเปนชอเกาะในอำาเภอไมแกน จงหวดปตตาน

ปจจบน ทางราชการเปลยนชอ เกาะปเลาอาป เปน เกาะเลาป ซงเกาะนไมไดม

ความสมพนธอะไรกบเลาปจากเรองสามกก ซงมตำานานเรองเลาวา


“เดกหนมคนหนงเดนทางไปแสวงโชค ทอดทงแมผชราใหอยเดยวดาย ในทสด

เขากลบมาในฐานะนายเรอสำาเภาผมงคงพรอมภรรยา เมอเหนแมรางซบผอมดขรว

ขเหรกรสกละอาย จงรบถอยเรอสำาเภาออกจากทา เมอเรอแลนมาในทะเลพลนเกด

อาเพศมพายรายพดเรออบปาง ผคนบนเรอเสยชวตทงหมด ลกชายอกตญญกลาย

เปนเกาะปเลาอาป สวนผเปนแมตอมาเสยชวตเพราะตรอมใจโศกเศราในชะตากรรม

ในทสดกลายเปนภเขายะมตน ปจจบนอยในเขตอำาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

ทกปฤดมรสมมเสยงลม เสยงคลนจากเกาะปเลาอาปผสานกบเสยงลมจากภเขายะ

มตน ดงเสยงครำาครวญของแมและลกโหยหากน”

ชอหมบานทถกทางราชการตงใหใหมหรอผดเพยนไปจากเดม อาจจะดวย

ความไมเขาใจในภาษามลายถน หรอการสอสารทไมชดเจนของชาวบาน เนองจาก

พดภาษาไทยกลางไมชด หรอเจาหนาทของทางราชการอาจจะละเลยทจะรบฟง

หรอพยายามทำาความเขาใจ จงทำาใหชอหมบานผดเพยนไปทงการออกเสยง และ

ความหมาย เชน ชอหมบาน “ กอปาลอบาตส เกาะกาโป” ตำาบลบนนงสตา อำาเภอ

บนนงสตา จงหวดยะลา มความหมายวา “หวถนนเตาปน” กอปาลอ แปลวา หว

บาตส แปลวา ถนน เกาะ แปลวา เตาเผา และ กาโป แปลวา ปน “กอปาลอบาตส”

มทมาจากชอเรยกหวถนนของถนนสายหนงในหมบาน หวถนนดงกลาวเปนทางแยก

จากถนนสายหลก ยะลา-เบตง สามารถเดนทางไปยงเขอนบางลางได สวนคำาวา

“เกาะกาโป” มาจากการทหมบานแหงนเปนแหลงผลตปนขาว(กาโป) โดยชาวบาน

นำาปนขาวไปเผาในเตาเผา (เกาะ) ซงเตาเผาปนดงกลาวตงอยในบรเวณทงนา ยงม

รองรอยหลงเหลออยบาง ประมาณป พ.ศ. 2534 ทางราชการไดเขาไปตดถนนผาน

หมบานจากอำาเภอบนนงสตาไปยงอำาเภอเบตง และไดขนปายชอหมบานใหมวา

“บานเงาะกาโป” ทเพยนมาจากคำาวา “เกาะกาโป” (ธต มแตม,2560) หรออาจจะ

ทำาใหความหมายของชอบานเปลยนไปคนละความหมาย เชน บานนาเกต อำาเภอ

โคกโพธ จงหวดปตตาน มความหมายทผดเพยนจากการถกลากเสยงใหเปนคำาใน

ภาษาไทย บาน “นาเกต” ภาษามลายถน เรยกวา บาน “อาเนาะ บเกะ” แปลวา ลก

ภเขา หมายถงภเขาลกเลก หรอเนนเขา ไมไดเปนทนาแตอยางใด (มฮำาหมด

ดอราแม, 2552)

ชอของหมบานในจงหวดชายแดนภาคใต อยางนอย 1,700 ชอ ทเมออาน

ออกเสยงเทยบเคยงกบภาษามลายแลวกลบกลายเปนคำาทไมมความหมายหรอม


ความหมายไมด จงไมสามารถอธบายทมาทไปของการเรยกชอเหลานนได ( โรงเรยน

นกขาวชายแดนใต, 2557) สงผลใหประวตศาสตรชวงหนงของชมชนเลอนหายไป

คนรนหลงจะไมรความเปนมาของตวเองทำาใหขาดความภมใจในทองถน รวมถงการ

หายไปของอตลกษณทางภาษาและวฒนธรรมของทองถน ดงนนการมความร และ

การศกษาภมนามชอหมบานภาษามลายถนจงมความสำาคญและจำาเปนอยางยง

ความหมาย และการกระจายของนามทวไปของชอหมบาน

ภาษามลายถนในจงหวดยะลา ภมนามหรอชอเรยกสถานท ประกอบดวยสองสวน คอ สวนทเปนนามทวไป

หรอชอทวไป (generic terms) และสวนทเปนนามเฉพาะหรอชอเฉพาะ (specific

terms) ในการศกษาชอสถานท นกภมศาสตรจะใหความสำาคญกบนามทวไป

เนองจากเปนสวนประกอบของภมนามทปรากฏซำาๆ ซงมนยสำาคญเชงพนท

(ไพฑรย ปยะปกรณ, 2532) ดงนนบทความนจงมวตถประสงคทจะศกษาความหมาย

และการกระจายของนามทวไปของภมนามชอหมบานภาษามลายถน และ วเคราะห

ความสมพนธของนามทวไปของชอหมบานกบลกษณะทางภมศาสตรของจงหวด

ยะลา โดยขอมลชอหมบานภาษามลายถนในจงหวดยะลา เปนขอมลจากแผนท L

7017 มาตราสวน 1: 50,000 ของกรมแผนททหาร โดยจำาแนกชอทเปนภาษามลาย

ถนและแยกชนดของนามทวไปตามกลมความหมายโดยแสดงในตาราง และ แสดง

การกระจายของนามทวไปของภมนามชอหมบานภาษามลายตามกลม โดยการลง

ตำาแหนงชอหมบานในแผนท และทำาการวเคราะหความสมพนธของนามทวไปของ

ภมนามชอหมบานภาษามลายถนกบลกษณะทางภมศาสตรโดยใชวธการซอนทบ

กบแผนทภมประเทศของกรมแผนททหาร

จากการศกษาพบชอหมบานภาษามลายถนในจงหวดยะลาททราบความหมาย

สามารถแบงชนดของนามทวไปได 4 กลม คอ ลกษณะภมประเทศ แหลงนำา

พชพรรณ และบคคล (ดงตารางท 1)


ตารางท 1 ความหมายเฉพาะของนามทวไปภาษาถนมลายในจงหวดยะลา

ผลการศกษาการกระจายของนามทวไป พบนามทวไปชอหมบานภาษามลาย

จำานวน 194 ชอ

1. ลกษณะภมประเทศ พบจำานวน 88 ชอ คำาวา บเกะ 18 ชอ บอแน 20 ชอ

บาโง 24 ชอ และตะโละ 26 ชอ

2. แหลงนำา พบจำานวน 70 ชอ คำาวา ตนหยง 7 ชอ ลโบะ 8 ชอ ไอ 11 ชอ

กแบ 18 ชอ และ เจาะ 24 ชอ

6

ความหมายโดยแสดงในตาราง และ แสดงการกระจายของนามทวไปของภมนามชอหมบานภาษา

มลายตามกลม โดยการลงตำแหนงชอหมบานในแผนท และทำการวเคราะหความสมพนธของนาม

ทวไปของภมนามชอหมบานภาษามลายถนกบลกษณะทางภมศาสตรโดยใชวธการซอนทบกบแผน

ทภมประเทศของกรมแผนททหาร

จากการศกษาพบชอหมบานภาษามลายถนในจงหวดยะลาททราบความหมาย สามารถแบง

ชนดของนามทวไปได 4 กลม คอ ลกษณะภมประเทศ แหลงนำ พชพรรณ และบคคล (ดงตารางท 1)


นามทวไปภาษามลายถน ความหมาย

บเกะ เพยนเสยงจากคำวา บกต (Bukit) คำภาษามลายหมายถง ภเขา

ภาษาไทยรบเอาคำนมาใชเรยกชอสถานทหลายแหงในภาคใตทม

ลกษณะภมประเทศเปนภเขา เชน ชอบานบเกะบอราแง ตำบลอา

ซอง อำเภอรามน จงหวดยะลา ช อภเขาบเกะบลอยอ ต งอย

ระหวางอำเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาสกบอำเภอบนนงสตา

จงหวดยะลา (สำนกงานราชบณฑตยสภา. 2550)

บาโงย คำนนาจะเปนคำยมมาจากภาษามลาย และมใชเฉพาะในจงหวด

ยะลา และนราธวาส สนนษฐานวาเปนคำบอกลกษณะภมประเทศ

เปนเนนเขา บางทเพยนเสยงไปเปน บาโง

บอแน เปนคำภาษามลายใชเรยกพนท ราบเปนพนท เหมาะกบการทำ

เกษตร ซงบอแนสามารถบงบอกถงการประกอบอาชพไดอกดวย คอ

การทำนา

ตะโละ มกใชบอกลกฝาระภมประเทศซ งเปนท ราบโลง มความหมาย

เชนเดยวกบคำวาทงในภาษาไทย

ลโบะ บงหรอหนองนำขนาดใหญ

เจาะ มความหมายเชนเดยวกบ ธาร หมายถง ลำนำสายเลก ๆ หรอ ลำ

นำทไหลมาจากภเขา บางทใชคำวา จาเราะ

อยเยอร เปนคำภาษามลาย สนนษฐานวาเปนชอทบอกแหลงนำ เนองจาก

มคำอธบายในอกขรานกรมไทยวา หมายถง หวย

กแบ คนำ

ตนหยง หวย

เปาะ พอ

โตะ คำนำหนาเรยกคนเฒา คนแก เชน โตะคร คอ ครผมอาย (เปลอง

ณ นคร. 2560)

7

ผลการศกษาการกระจายของนามทวไป พบนามทวไปชอหมบานภาษามลาย จำนวน 194 ชอ

1. ลกษณะภมประเทศ พบจำนวน 88 ชอ คำวา บเกะ 18 ชอ บอแน 20 ชอ บาโง 24 ชอ และ

ตะโละ 26 ชอ

2. แหลงนำ พบจำนวน 70 ชอ คำวา ตนหยง 7 ชอ ลโบะ 8 ชอ ไอ 11 ชอ กแบ 18 ชอ และ

เจาะ 24 ชอ

3. พชพรรณจำนวน 25 ชอ

4. บคคลจำนวน 11 ชอ (ดงตารางท 2) ตารางท 2 จำนวนนามทวไปภาษามลายทพบแตละอำเภอในจงหวดยะลา

นาม

ทวไป

อำเภอ

เมอง

อำเภอ

รามน

อำเภอ

กรงปนง

อำเภอ

กาบง

อำเภอ

บนนงสตา

อำเภอ

ยะหา

อำเภอ

เบตง

อำเภอ

ธารโต

รวม

ลกษณะภมประเทศ

ตะโละ 3 12 2 2 3 4 - - 26

บาโงย 7 11 - 1 2 2 1 - 24

บอแน 4 10 - 1 2 2 1 - 20

บเกะ 3 5 - 2 2 3 3 - 18

แหลงนำ

เจาะ - 3 1 3 1 3 9 6 26

กแบ 8 2 - - 6 1 1 - 18

ไอ - - - - - - 9 2 11

ลโบะ - 3 - 1 - 1 2 1 8

ตนหยง 2 - - - 1 2 2 - 7

พช 7 4 2 1 2 2 2 5 25

บคคล

โตะ 1 5 - - - - - 1 7

เปาะ 3 1 - - - - - - 4

รวม 38 56 5 11 19 20 30 15 194

จากตารางท 2 จำนวนนามทวไปภาษามลายถน ทพบแตละอำเภอในจงหวดยะลา พบวา

นามทวไปภาษามลายถนทนยมนำมาตงชอหมบานมากทสดคอคำวา “ตะโละ” และ “ เจาะ” จำนวน

26 ชอ โดย “ตะโละ”จะพบมากทสดในอำเภอรามน และ “เจาะ” พบมากทสดในอำเภอเบตง

ความสมพนธของนามทวไปของภมนามชอหมบานภาษามลายถนกบลกษณะทางภมศาสตร

จากภมนามชอหมบานภาษามลาย 194 ชอ พบภมนามทมความสมพนธกบลกษณะทาง

ภมศาสตรทโดดเดน 3 ประเภท คอ ลกษณะภมประเทศ แหลงนำ และพชพรรณ จำนวน 183 ชอ ภม

นามชอหมบานในจงหวดยะลาสะทอนใหเหนถงความสมพนธกบลกษณะภมประเทศ ของหมบาน


3. พชพรรณจำานวน 25 ชอ

4. บคคลจำานวน 11 ชอ (ดงตารางท 2)

ตารางท 2 จำานวนนามทวไปภาษามลายทพบแตละอำาเภอในจงหวดยะลา

6

ความหมายโดยแสดงในตาราง และ แสดงการกระจายของนามทวไปของภมนามชอหมบานภาษา

มลายตามกลม โดยการลงตำแหนงชอหมบานในแผนท และทำการวเคราะหความสมพนธของนาม

ทวไปของภมนามชอหมบานภาษามลายถนกบลกษณะทางภมศาสตรโดยใชวธการซอนทบกบแผน

ทภมประเทศของกรมแผนททหาร

จากการศกษาพบชอหมบานภาษามลายถนในจงหวดยะลาททราบความหมาย สามารถแบง

ชนดของนามทวไปได 4 กลม คอ ลกษณะภมประเทศ แหลงนำ พชพรรณ และบคคล (ดงตารางท 1)


นามทวไปภาษามลายถน ความหมาย

บเกะ เพยนเสยงจากคำวา บกต (Bukit) คำภาษามลายหมายถง ภเขา

ภาษาไทยรบเอาคำนมาใชเรยกชอสถานทหลายแหงในภาคใตทม

ลกษณะภมประเทศเปนภเขา เชน ชอบานบเกะบอราแง ตำบลอา

ซอง อำเภอรามน จงหวดยะลา ช อภเขาบเกะบลอยอ ต งอย

ระหวางอำเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาสกบอำเภอบนนงสตา

จงหวดยะลา (สำนกงานราชบณฑตยสภา. 2550)

บาโงย คำนนาจะเปนคำยมมาจากภาษามลาย และมใชเฉพาะในจงหวด

ยะลา และนราธวาส สนนษฐานวาเปนคำบอกลกษณะภมประเทศ

เปนเนนเขา บางทเพยนเสยงไปเปน บาโง

บอแน เปนคำภาษามลายใชเรยกพนท ราบเปนพนท เหมาะกบการทำ

เกษตร ซงบอแนสามารถบงบอกถงการประกอบอาชพไดอกดวย คอ

การทำนา

ตะโละ มกใชบอกลกฝาระภมประเทศซ งเปนท ราบโลง มความหมาย

เชนเดยวกบคำวาทงในภาษาไทย

ลโบะ บงหรอหนองนำขนาดใหญ

เจาะ มความหมายเชนเดยวกบ ธาร หมายถง ลำนำสายเลก ๆ หรอ ลำ

นำทไหลมาจากภเขา บางทใชคำวา จาเราะ

อยเยอร เปนคำภาษามลาย สนนษฐานวาเปนชอทบอกแหลงนำ เนองจาก

มคำอธบายในอกขรานกรมไทยวา หมายถง หวย

กแบ คนำ

ตนหยง หวย

เปาะ พอ

โตะ คำนำหนาเรยกคนเฒา คนแก เชน โตะคร คอ ครผมอาย (เปลอง

ณ นคร. 2560)

7

ผลการศกษาการกระจายของนามทวไป พบนามทวไปชอหมบานภาษามลาย จำนวน 194 ชอ

1. ลกษณะภมประเทศ พบจำนวน 88 ชอ คำวา บเกะ 18 ชอ บอแน 20 ชอ บาโง 24 ชอ และ

ตะโละ 26 ชอ

2. แหลงนำ พบจำนวน 70 ชอ คำวา ตนหยง 7 ชอ ลโบะ 8 ชอ ไอ 11 ชอ กแบ 18 ชอ และ

เจาะ 24 ชอ

3. พชพรรณจำนวน 25 ชอ

4. บคคลจำนวน 11 ชอ (ดงตารางท 2) ตารางท 2 จำนวนนามทวไปภาษามลายทพบแตละอำเภอในจงหวดยะลา

นาม

ทวไป

อำเภอ

เมอง

อำเภอ

รามน

อำเภอ

กรงปนง

อำเภอ

กาบง

อำเภอ

บนนงสตา

อำเภอ

ยะหา

อำเภอ

เบตง

อำเภอ

ธารโต

รวม

ลกษณะภมประเทศ

ตะโละ 3 12 2 2 3 4 - - 26

บาโงย 7 11 - 1 2 2 1 - 24

บอแน 4 10 - 1 2 2 1 - 20

บเกะ 3 5 - 2 2 3 3 - 18

แหลงนำ

เจาะ - 3 1 3 1 3 9 6 26

กแบ 8 2 - - 6 1 1 - 18

ไอ - - - - - - 9 2 11

ลโบะ - 3 - 1 - 1 2 1 8

ตนหยง 2 - - - 1 2 2 - 7

พช 7 4 2 1 2 2 2 5 25

บคคล

โตะ 1 5 - - - - - 1 7

เปาะ 3 1 - - - - - - 4

รวม 38 56 5 11 19 20 30 15 194

จากตารางท 2 จำนวนนามทวไปภาษามลายถน ทพบแตละอำเภอในจงหวดยะลา พบวา

นามทวไปภาษามลายถนทนยมนำมาตงชอหมบานมากทสดคอคำวา “ตะโละ” และ “ เจาะ” จำนวน

26 ชอ โดย “ตะโละ”จะพบมากทสดในอำเภอรามน และ “เจาะ” พบมากทสดในอำเภอเบตง

ความสมพนธของนามทวไปของภมนามชอหมบานภาษามลายถนกบลกษณะทางภมศาสตร

จากภมนามชอหมบานภาษามลาย 194 ชอ พบภมนามทมความสมพนธกบลกษณะทาง

ภมศาสตรทโดดเดน 3 ประเภท คอ ลกษณะภมประเทศ แหลงนำ และพชพรรณ จำนวน 183 ชอ ภม

นามชอหมบานในจงหวดยะลาสะทอนใหเหนถงความสมพนธกบลกษณะภมประเทศ ของหมบาน

จากตารางท 2 จำานวนนามทวไปภาษามลายถน ทพบแตละอำาเภอในจงหวด

ยะลา พบวา นามทวไปภาษามลายถนทนยมนำามาตงชอหมบานมากทสดคอคำาวา

“ตะโละ” และ “ เจาะ” จำานวน 26 ชอ โดย “ตะโละ”จะพบมากทสดในอำาเภอรามน

และ “เจาะ” พบมากทสดในอำาเภอเบตง


ความสมพนธของนามทวไปของภมนามชอหมบานภาษา

มลายถนกบลกษณะทางภมศาสตร จากภมนามชอหมบานภาษามลาย 194 ชอ พบภมนามทมความสมพนธกบ

ลกษณะทางภมศาสตรทโดดเดน 3 ประเภท คอ ลกษณะภมประเทศ แหลงนำา และ

พชพรรณ จำานวน 183 ชอ ภมนามชอหมบานในจงหวดยะลาสะทอนใหเหนถงความ

สมพนธกบลกษณะภมประเทศ ของหมบาน จะพบวาหมบานทนามทวไปทบอก

ลกษณะภมประเทศทราบ จะพบหนาแนนบรเวณตอนเหนอของจงหวด บรเวณ

อำาเภอรามน และอำาเภอเมองยะลา (ภาพท1) เนองจากทางตอนเหนอมสภาพพนท

เปนทราบลมแมนำาทเกดจากการทบถมของตะกอนลำานำา ดนบรเวณนจงมความอดม

สมบรณเหมาะสำาหรบเปนแหลงเกษตรกรรม ทราบลมแมนำาทสำาคญ ไดแก ทราบ

ลมแมนำาปตตาน พบในพนทอำาเภอบนนงสตา อำาเภอกรงปนง อำาเภอเมองยะลา

และ อำาเภอรามน สวนชอหมบานทนามทวไปบอกลกษณะภมประเทศทเปนภเขา

และเนนเขา พบกระจายทางตอนเหนอของจงหวดยะลาเชนกนในอำาเภอกาบง

อำาเภอยะหา อำาเภอเมอง อำาเภอรามน และ อำาเภอบนนงสตา (ภาพท 2) สวนพช

พรรณ จะพบกระจายในทกอำาเภอของจงหวดยะลา (ภาพท 3)

9

ภาพท 1 การกระจายของนามทวไปทบอกแหลงนำ


9

ภาพท 1 การกระจายของนามทวไปทบอกแหลงนำ

ภาพท 1 การกระจายของนามทวไปทบอกแหลงนำา

ปท 13 ฉบบพเศษ มกราคม-ธนวาคม 2561176 10

ภาพท 2 การกระจายของนามทวไปทบอกลกษณะภมประเทศ


INTHANINTHAKSIN JOURNAL177Vol.13 No.3 Special edition10


ภาพท 3 การกระจายของนามทวไปทบอกพชพรรณ

11

ภาพท 3 การกระจายของนามทวไปทบอกพชพรรณ

สรป และ อภปรายผล


สรป และ อภปรายผล จากการศกษาชอหมบานภาษามลายถนในจงหวดยะลาจำานวน 194 ชอ

สามารถแบงชนดของนามทวไปได 4 กลม คอ ลกษณะภมประเทศ แหลงนำา พช

พรรณ และบคคล โดยนามทวไปภาษามลายถนทนยมนำามาตงชอหมบานมากทสด

อยในกลมลกษณะภมประเทศ คอคำาวา “ตะโละ” และ “เจาะ” รองลงมาคอนาม

ทวไปในกลมพชพรรณ และนามทวไปทนยมนำามาตงเปนชอหมบานนอยทสด อย

ในกลมบคคล คอคำาวา “เปาะ” เมอพจารณาความสมพนธของชอภมนามกบลกษณะ

ทางภมศาสตร พบวา ภมนามมความสมพนธกบลกษณะทางภมศาสตรทโดดเดน 3

ประเภท คอ ลกษณะภมประเทศ แหลงนำา และพชพรรณ โดยภมนามมความสมพนธ

กบแหลงนำามากทสด รองลงมาคอ ลกษณะภมประเทศโดยเฉพาะอยางยง ลกษณะ

ภมประเทศทเปนทราบ

ชอหมบานในจงหวดยะลา มความสมพนธและสามารถสะทอนใหเหนสภาพ

ทางภมศาสตรของจงหวดซงสวนใหญเปนภเขา เนนเขา และทราบ มแหลงนำาททำาให

ประชาชนเขาไปตงถนฐาน และนำาลกษณะเดนของพนทมาตงเปนชอหมบาน เชน

ภมนามทประกอบดวยคำาวา “บเกะ” แสดงใหเหนวา ลกษณะภมประเทศในพนท

บรเวณนนเปนภเขา คำาวา “บาโงย” แสดงใหเหนลกษณะภมประเทศในพนทบรเวณ

นนเปนเนนเขา คำาวา “บอแน” แสดงใหเหนลกษณะภมประเทศบรเวณนนเปนทราบ

ลม ภมนามหลายชอสมพนธกบแหลงนำา ซงแสดงใหเหนความสำาคญของนำา ซงเปน

ปจจยหลกในการอปโภค บรโภค และการเกษตร ชาวบานจงนำาลกษณะของแหลง

นำามาตงเปนชอหมบาน เชน ภมนามทประกอบดวยคำาวา “เจาะ” แสดงใหเหนแหลง

นำาทมลกษณะเปนลำานำาสายเลก ๆ หรอลำานำาทไหลมาจากภเขา หรอคำาวา “กแบ”

แสดงใหเหนวา แหลงนำาในบรเวณนนมลกษณะเปนคนำา หรอภมนามทสมพนธกบ

พช แสดงใหเหนถงความอดมสมบรณของทรพยากรดน นำา ทมผลตอการเจรญ

เตบโตของพชนานาชนด ซงสอดคลองกบการศกษาของไพฑรย ปยะปกรณ (2532)

ทพบวาชอหมบานในจงหวดชยภมนามทวไปทพบมากไดแก ปา ซบ ทา วง ดอน

โคก นา กด หวย โนน และ หนอง ซงนามทวไปเหลานเปนตวทชใหเหนถงปจจย

พนฐานททำาใหเลอกตงหมบาน และ การศกษาของ พทธพร อารประชากล และ

พรรณ ชวนศรวฒน (2559) ทพบวาหมบานในจงหวดนานมชอทสมพนธกบระดบ


ความสง ความลาดเอยง และแหลงนำา ซงชใหเหนวาลกษณะทางภมศาสตรมผลตอ

การรบรและความรสกของผทอาศยในหมบานและนำาลกษณะเดนเหลานนมาตงชอ

หมบานของพวกเขา และการศกษาของ Chen, et al. (2014) แสดงใหเหนวา ชอ

ทางภมศาสตรเปนตวแทนทตอบสนองภมทศนวฒนธรรมและสภาพแวดลอมในการ

ตงถนฐานหรอตงหมบาน

เอกสารอางองธต มแตม. (2560). อาน “กรงเทพฯ” ผาน “ขาวชาวใต” สบคนจาก https://www.

the101.world/thoughts/read-bangkok-from-deep-south-news/.

นรตน มมทอง. (2550). ศกษาความสมพนธระหวางภมนามทมาจากภาษา

เขมรถนไทยกบลกษณะทางภมศาสตรจงหวดสรนทร. (วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต). สาขาภมศาสตร กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ.

ประพนธ เรองณรงค. (2558). ชอบานนามเมองภาษามลายในคาบสมทรภาคใต

ของไทย, ดำารงวชาการ. 14(1), 11-32.

พทธพร อารประชากล และพรรณ ชวนศรวฒน. (2559). การศกษาภมนามใน

จงหวดนาน ประเทศไทย ดวยระบบสารสนเทศภมศาสตร, วารสาร

สงคมศาสตร. 19(1), 170-185.

ไพฑรย พงศะบตร. (2531). คำาประกอบชอภมศาสตรทบอกลกษณะภมประเทศ

ของทองถนในประเทศไทย, วารสารภมศาสตร. 13(1), 5-11.

ไพฑรย ปยะปกรณ. (2532). ภมนามของหมบานชนบทในจงหวดชยภม, วารสาร

ภมศาสตร. 14(3), 177-182.

มฮำาหมด ดอราแม. (2552). เปลยนชอภมซรอล กบคำาเรยกหมบานชายแดนใต.

สบคนจาก https://prachatai.com/journal/2009/09/25991.

ราชบณฑตยสถาน (2548). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ:

สำานกงานราชบณฑตยสถาน.


รตนดรณ มณเนตร, บญยงค เกศเทศ และกลยา กลสวรรณ. (2559). วฒนธรรม

ภาษาในการตงชอบานนามเมองของกลมชาตพนธไทยเขมรและไทยกย ใน

ตำาบลดองกำาเมด อำาเภอขขนธ จงหวดศรสะเกษ, วารสารมนษยศาสตร

และสงคมศาสตร. 7(2), 55-70.

โรงเรยนนกขาวชายแดนใต. (2557). 10 หมบานเฮไดเปลยนชอใหม พบอก 1,700

แหงในชายแดนใตชอมปญหา. สบคนจาก https://deepsouthwatch.org/

dsj/th/5307.

โอฬาร รตนภกด. (2556). ธรรมชาต ประวตศาสตรทองถน และสภาพสงคม

วฒนธรรม: ภาพสะทอนจากภมนามหมบานในจงหวดลำาปาง, มนษยศาสตร

และสงคมศาสตรปรทศน. 1(1), 111-146.

Chen, Xixi,Tao Hu, Fu Ren, Deng Chen, Lan Li, and Nan Gao. (2014).

Landscape Analysis of Geographical Names in Hubei Province, China.

Entropy. 16(12), 6313-6337.

JOURNAL 165 V13 3 ภูมินามชื่อหมู่บ้าน...

Documents

Transcript of JOURNAL 165 V13 3 ภูมินามชื่อหมู่บ้าน...