JOSEPH E. STIGLITZ

Büyüme ‹çin Sola Dönün

> ANAL‹Z

Bilgi ekonomisialan›ndaki çal›flmas›için 2001 y›l›nda Nobelödülü kazanan JosephStiglitz BaflkanClinton'›n EkonomiDan›flmanlar›Konseyinde Baflkanl›kyapt› ve ColumbiaÜniversitesindeEkonomi Profesörüdür.Linda Bilmes ileberaber Üç TrilyonDolarl›k Savafl: Irak'takiÇat›flman›n GerçekMaliyeti adl› eseriyazm›flt›r.

em sol, hem de sa¤ ekonomik büyüme taraf-tar› oldu¤unu söylüyor. Peki, o zaman bu iki-si aras›nda tercih yapmaya çal›flan seçmen-

ler meseleye, yönetim ekibi alternatifleri aras›ndaseçim yapmak gibi mi bakmal›?

Keflke her fley bu kadar kolay olsayd›! Sorununbir k›sm› flansa ba¤l›. Amerikan ekonomisi1990'larda, tümü de enflasyonu düflüren ve büyü-meyi h›zland›ran faktörler olan düflük enerji fiyat-lar›, h›zl› yenilikler ve kaliteli mallar› düflük fiyatla-ra sunan Çin ile kutsanm›flt›.

Baflkan Clinton ve ABD Merkez Bankas›'n›n otarihteki Baflkan› Alan Greenspan'in bunda fazlarolü yok, ama kötü politikalarla her fley daha daberbat olabilirdi tabii. Tersine, bugün karfl›lafl›lansorunlar; yüksek enerji ve g›da fiyatlar› ve y›k›lanbir finans sistemi, büyük oranda kötü politikalar›nbir sonucudur.

EKONOM‹YE BAKIfiTA SA⁄ VE SOL ARASIN-DAK‹ FARKLAR

Asl›nda büyüme stratejileri aras›nda büyükfarklar var ve bu da farkl› sonuçlar al›nmas›na ne-den olmakta. ‹lk farkl›l›k büyümenin nas›l alg›lan-d›¤› ile ilgili. Büyüme sadece GSMH'nin artmas›de¤ildir. Sürdürülebilir olmal›; çevrenin bozulma-

s›na, borçla finanse edilen tüketim ç›lg›nl›¤›na yada k›t do¤al kaynaklar›n kullan›lmas›na yol açanve gelirlerle tekrar yat›r›m yap›lmayan büyümesürdürülebilir olmaz.

Büyüme de kapsaml› olmal›; en az›ndan va-tandafllar›n büyük bölümü bundan faydalanmal›.Damlama ekonomisi ifle yaramaz, GSMH'nin art-mas› birçok vatandafl› daha da kötü duruma soka-bilir. Amerika'n›n yak›n zamandaki büyümesi neekonomik olarak sürdürülebilir ne de kapsaml›y-d›. Birçok Amerikal› bugün yedi y›l önce oldu¤un-dan daha kötü durumdad›r, ama eflitsizlik ve bü-yüme aras›nda bir ödünleflme olmas› gerekmez.Hükümetler kapsaml›l›¤› art›rarak büyümeyi h›z-land›rabilir. Bir ülkenin en de¤erli kayna¤› insan-lar›d›r. Bu nedenle herkesin kendi potansiyeliniortaya koymas›n› sa¤lamak çok önemli ve bu daherkese e¤itim imkân› verilmesini gerektirir.

Modern ekonomi risk almay› da gerektirir. ‹yibir güvenlik a¤› olursa bireyler risk almaya dahada istekli olur. Aksi halde vatandafllar yabanc› ra-kiplerden korunma talebinde bulunabilir. Sosyalkoruma, yerli sanayiyi koruma politikas›ndan da-ha verimlidir.

Sosyal yard›mlaflmay› teflvik etmenin baflka

H

Ekonomik çöküntünün sebebi bankac›lar›n afl›r› tamah› ya damenkul k›ymet piyasalar›n›n ve de¤erlendirme kurulufllar›n›nriskleri yanl›fl yorumlamas› olsa bile, bir ülke zor günlergeçirirken hiçbir hükümet bofl bofl oturamaz. E¤er ekonomininhastane faturas›n› hükümetler ödeyecekse, tedavigerekmeyecek flekilde hareket etmeye dikkat etmelidir.

90 EKONOM‹K FORUM k Eylül 2008

Ama John Maynard Keynes'in ünlü sözü gibi, uzunvadede hepimiz ölmüfl olaca¤›z.

PAZARLARIN SINIRLARI ‹Y‹ B‹L‹NMEL‹

Pazarlar geçerli süre içinde kendini düzelt-mez. Çöküntünün sebebi bankac›lar›n afl›r› tama-h› ya da menkul k›ymet piyasalar›n›n ve de¤erlen-dirme kurulufllar›n›n riskleri yanl›fl yorumlamas›olsa bile, bir ülke zor günler geçirirken hiçbir hü-kümet bofl bofl oturamaz. E¤er ekonominin hasta-ne faturas›n› hükümetler ödeyecekse, tedavi ge-rekmeyecek flekilde hareket etmeye dikkat etme-lidirler. Sa¤›n serbestlefltirme mantras›* tek keli-me ile yanl›flt› ve flimdi bunun bedeli ödeniyor. Vebu bedel de verim kayb› bak›m›ndan yüksek ola-cak, hatta belki de sadece ABD'de 1,5 trilyon do-lardan fazla olacak.

Sa¤ kanat kendi entelektüel soyunun AdamSmith'e dayand›¤›n› söylemektedir, ama Smithpazarlar›n gücünü kabul ederken s›n›rlar›n› dabilmekteydi. Onun zaman›nda bile, iflletmeler ye-nilikçi ürünleri daha verimli biçimde üretmek ye-rine fiyatlar› yükseltme planlar› yaparak daha ko-lay kâr elde edeceklerini biliyordu. Kat› anti-tröstyasalar›na ihtiyaç var.

Bir kanada hizmet etmek kolayd›r. fiu an içinherkes iyi hissedebilir. Sürdürülebilir kalk›nmay›teflvik etmek ise çok daha zordur. Bugün sa¤ ka-nad›n tersine, sol kanad›n hem daha fazla büyümeteklif eden, hem de sosyal adalet vadeden tutarl›bir gündemi var. Seçmenlerin ifli kolay olmal›.

l Dua s›ras›nda defalarca tekrarlanan söz ve-ya ses (Sanskritçe).

Bir kanada hizmetetmek kolayd›r.fiu an için herkesiyi hissedebilir.Sürdürülebilirkalk›nmay› teflviketmek ise çokdaha zordur.Bugün sa¤kanad›n tersine,sol kanad›n hemdaha fazlabüyüme teklifeden, hem desosyal adaletvadeden tutarl› birgündemi var.Seçmenlerin iflikolay olmal›.

Copyright: 2008www.project-syndicate.org

maliyetleri de olabilir ve mülkü korumak ve suçlu-lar› hapsetmek için gereken sosyal ve özel harca-malar da bunlar›n bafl›nda gelir. Birkaç y›l içindeAmerika'da güvenlik iflinde çal›flan insan say›s›n›n,e¤itimde yer alanlardan daha fazla olaca¤› tahminedilmektedir. Hapiste geçirilen bir y›l›n maliyeti,Harvard'da geçirilen bir y›l›nkinden yüksektir. ‹kimilyon Amerikal›y› hapsetme maliyeti (Dünyan›nen yüksek kifli bafl› oranlar›ndan biri) GSMH'dendüflülmelidir, ancak GSMH'ye eklenmekte.

EKONOM‹DE PAZARLARIN OYNADI ROL

Sol ve sa¤ aras›ndaki ikinci en büyük fark dakalk›nman›n teflvik edilmesinde devletin rolü. Solkanat, hükümetin altyap› ve e¤itim temin etmede,teknolojiyi gelifltirmede ve hatta giriflimci olarakhareket etmede çok önemli rol oynad›¤›n› düflü-nür. ‹nternetin ve modern biyo-teknoloji devrimle-rinin temellerini hükümet atm›flt›r. On dokuzuncuyüzy›lda, Amerika'n›n devlet destekli üniversitele-rinde yap›lan araflt›rmalar zirai devrimin temelinioluflturdu. Hükümet daha sonra bu geliflmelerimilyonlarca Amerikal› çiftçiye götürdü. Küçük ifl-letme kredileri sadece yeni iflyerlerinin kurulma-s›nda de¤il, yeni endüstrilerin do¤mas›nda da esasolmufltur.

Son fark kula¤a biraz garip gelebilir. Sol kanatart›k pazarlar› ve bunlar›n ekonomide oynayabile-ce¤i ve oynamas› gereken rolü bilmekte. Sa¤ ka-nat ise özellikle Amerika'da bunu bilmez. Bush-Cheney yönetimi ile simgelenen Yeni Sa¤ ise k›l›kde¤ifltirmifl eski korporatizmden baflka bir fley de-¤ildir.

Bunlar özgürlükçü de¤il. Bunlar genifl icra yet-kisi olan, ama bu yetkinin pazar ilkelerine pek dik-kat etmeksizin yerleflik menfaatlerin savunmas›n-da kullan›ld›¤› güçlü bir devlete inan›yor. Bununçok örne¤i var. Örnekler aras›nda genifl kurumsalçiftliklere ba¤l› yan kurulufllar, çelik endüstrisinikoruma amaçl› tarifeler ve son olarak da BearStearns, Fannie Mae ve Freddie Mac'in mega ye-dek sistemleri say›labilir. Ayr›ca söylenenler ileyap›lanlar aras›ndaki fark›n uzun bir geçmifli var.Yerli sanayiyi koruma politikas› Japon arabalar›nasözde gönüllü ihracat k›s›tlamalar› getirilmesiniiçeren yöntemler Reagan zaman›nda geliflti.

Tersine, yeni sol pazarlar›n ifle yaramas›n›sa¤lamaya çal›fl›yor. Serbest kalan pazarlar kendibafllar›na iyi ifllemiyor, mevcut finansal çöküfl debu sonucu pekifltiriyor. Pazar savunucular› bazenbunlar›n felaket biçimde baflar›s›z oldu¤unu kabulediyor, ama pazarlar›n “kendini düzeltece¤ini” id-dia ediyor. Büyük Çöküfl s›ras›nda, benzer iddialarortaya at›ld›. Hükümetin bir fley yapmas›na gerekyok, çünkü pazarlar ekonomiyi uzun vadede tamistihdam durumuna getirebilir görüflü savunuldu.

ANAL‹Z <

Eylül 2008 l EKONOM‹K FORUM 91

/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300 /GrayImageDepth -1 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName (http://www.color.org) /PDFXTrapped /Unknown

/Description >>> setdistillerparams> setpagedevice