Ji o:Jadt d :Jet~~ ~el/ii ~i ntn e. ( .':jfo r6fu· utfinlı )

ej cu ""7

www.ars

ivaku

rd.o

rg

PiRSilv ROJE ·

KURUISYANA IRANE: ŞERE Kurden Irane ve bihare demeke a­

zadi u serbestiya ji zuve nediti dijin. Ji rojen Komara Mahabade bivir de li bajar u gunden Kurdistana Irane he sirra azadiye wilo bixweşi ne hatibu.Pişti bedengiya 33 salan,bi hezaran,bi dehhezaran Kurd, xort, keç,kal,pir,jin,zaro,bajari,gundi,eşir di­kevin kuçe likolanan jibo azadiyen xwe,jibo mafen xwe yen mirovi,demokratik u netewe­yi,jibo xweseri (otonomi) ya Kurdistane d~ meşin,tekoşin dikin.Gelo icar ewe Kurd bi­serkevin,mafen (heqen) xwe yen ne teweyi bi dest x in? Ev pirs iro l i ser leva hemi Kuf dan e.Nuçegihanen Azadiye çun Kurdistana ! rane.Em di ve hejmare de çend agahdariyen gişti didin bo xwendevanen xwe u h~jmara 8 an erne seranser li ser Kurdistana Irane de rinin.

" N e Ş ah , n e i u m e y n i ! ' 1 • P i ş t i

~ere gurre diji zordesti u dik tatorya Şah,Kurden Irane nax­wazin ira seri bitewinin li ber meleyeki heşte sali ku di bin xiHiya din de doza "Yekiti ya xelke misilmane İrane dike~, çav le ye denge xelken ku ne E cem in bifetisine. -

klken Irane,Kurd,Azeri, E­cem,Ereb,Baluc,di sih salen da win de betiri 60 000 ~ehid u gori dan di şere xwe ye diji rejimd zorkara Şah de,jibo bi­gihen azadiya xwe weki meriven serfiraz di serbesti,xweşi u bextewari de bijin.Di vi şer~ direj u begidi de para gele

2

s E R E c E M

* Tirkiye bi kuda diçe (II) ...... . ............... r. 6 * Mirina Barzani ................. . ............... r. 9 * Ji Diroka Kurdistane ........................... r .12 * Kardux u Welate Karduxan (3) ................... r.14 * Rizgarlya Jinan ................................ r . 15 * Daxuyaniya Partiya Kommunist ................... r.16 * Bingehen Destpekiyen Felsefe ................... r.18 *Yen ku jibo me şerkirin ........................ r.19 * Çarsaliya Komela Fransa-Kurdistan .............. r.ZO * KOYİ,helbestvane welatparez .................... r.ZZ * Newruz,folklor ................................. r.23 * Koma Stran u Dilana Kurda ...................... r.24 * Nameyen Xwendevanan ............................ r. 26 * Zman .. ......................................... r. 28 * Deng U Alan .................................... r.29 * Stran u Leylan ................................. r.31

www.ars

ivaku

rd.o

rg

XWESERI 0 Kurd giran e u kes nikare ve rastiya diroki (tarixi) inkar bike.Di salen 1922-1930 de se­roke Kurd Simko bi rnerxasi se­rihilanibu li ber Riza Şah.Di

1931-1932 an de Cafer Sultan tevi e~iren xwe şere Şah kiri­bu.Kornara Mahabade,şere gele Kurde jibo azadiye,rejirna Şah tene bi arikariya Ingiliz u E­rnerikaniya jibo demeki karibu bişkene.Bi sedan mi l itanen PDK a Irane u aligiren Koroare ha­tin kuştin an zindankirin, di salen 1947-1949 an de.

Di her keyse de gele Kurd nişan dide ew çiqas ji xaneda­na Şah,ji rejirna wi ya kevnepe rest u sternkar nefret dike. Di helbijartinen 1952 an de,nerni­nendeye ( t ernsilkare) PDK e ji ~ahabade u navçeyen Kurdi di av 80 u 99% en dengan (rayan)

stendibu.Tahran dawineyan (ne­ticeyan)qebul nekir u rnelayeki t ay i n k i r m e b ' u s e ~aha b ad e . G a­va ku çend rneh bi şun de Dr. }b

sacleq xwast neften İrane ji t a lana şirketa Angio-Iranian Oil Company xelas ke,texe deste dewlete,gele Kurd di qada şere

siyasi de bu,bi xurti piştgiri ya Dr . MJsadeq kir . Di referandG ma 3 ~ebax 1953 an li se r kem: kirina karinen (selahiyeten ) Şah,Kurd bi piraniyeke giran li diji Şah deng dan.Li ?-'ahaba de,ji 5000 dengdaran tene d~ kes denge (raya) xwe dabu Şah.

Pi~ti ku diyar bu ku piraniya gelen Irane li diji Şah in u ev xulamok u cendirme Angio-I­ranian nikare bi tene li ser text bimine,CIA roja 19.8 . 1953 darbeyeki hikumeti kir,Dr.Hosa deq qeliband u Şahe ku ji tir: sa reviya b u Romaye (Italya)pa! da ani,bi dare zore dani ser hikim.Bi bezaran peşveru - di n av de gelek Kurd- hatin gir­tin , kuştin an mecburi terkewe­latiye bun.

DEMOKRASIYE Le şer li Kurdistane dom di

kir . Di destpeka 1956 an de Ku~ den Ciwanroj,ku li navbeyn~ Kerman~ah u tixube Kurdistana Iraqe diminin , li diji zordesti ya le~ker u cendirmen Şah seri hiltinin.Şere wan zu fireh u geş dibe.Bornbavej u tanken Şah gunden Kurdan dişewitinin.Zor­deste Iraqe Nuri Said di tenga xwe de leşkeren xwe dişine ser Kurden serhilati.Denge Kurdan icar ji jibo demeki te fetisan din.Sala 1959 an,liber ~er; siyasi ye ku di nav Kurdan de rojbiroj xurttir dibe, reJıma Şah dest bi girtinen jibo çav­tirsandine dike.Bi sedan kar­ker,gundi , dersdar rnela,se en~~ men Komita :t-'erkezi ya PDK a I­rane ten girtin.

ı=>i zivistana 1967 an de , gun di u xorten welatparezen Kurd dest bi şere çekdari kirin di navçeya :rtahabad,Bane u Serdeşt

de.Ev şer qasi 18 mehan dom kir . Kemasiya imkanan,ji d erve tecritbun,xurtahiya hezen le~­keriyen irane ve serxwerabuna merxasi vemirandin . Seroken we Mela Aware,Şerifzade, Evdillah ~ini di meydana ~er de,tiving di dest de ketin.

Ve sala bori de,di her awa­yi de Kurdistan yek ji kelen xurtiren tevgera azadixwaza ge len İrane bu li diji Şahe zor= kar.Bi sedan keç u xorten Kurd xwe jibo azadiye dane kuştin

li Kermanşahe,li Sinne,li me­»en Tehrane.

Gele Kurd ev çend salan şer

ne kir ku jibo pişti qelibandi na diktatoriyeke hov u xwin: xwar bikeve bin nire zorkariye ke dini u jibo xatire "Yekiti: ya Hsilmani" dev ji maf u aza diyen xwe berde.Jibo car d i~ bi hin gotin u wa'den xweş u

3

www.ars

ivaku

rd.o

rg

biriqok neyen xapandin,Kurd i­car bi tedbir u hesab gaven xwe daveji n ,naxwazin xeletiyen bere cardin bikin.

Li hemberi hikumeta merkezi teminata mezin xurtahiya s!ya­si u leşkeriya Kurda ye. Iro, dervey i çend bajaran ( Kerman­~ah,Urmiyeh,Naxade,Ş~pur, !iy~~ duab) tevayiya gund u baJaren Kurdistane di desten komite­yen şoreşgeri yen Kurdi_~e n:. Ev komite,piricar helbıJartı,

her du eniiyen 11

Le em naxwazin ku şer bike ve ser zemina çekdari , dibeje Dr.AbdulRahman Qasimlu,sekret~ re gişti ye Partiya Demokrat! ya Kurdistana Irane.Em ji 33 salen diktatariye derten; şuur u zanina siyasiya xelke me he qels in,di nav rezen xelke de he perçebun hene.Ku şere çekd~ ri derkeve ewe ev perçebun he kurtir u mestir bibin u Tahran oi mileki de li ser wan bileyi ze,bin eşiran di bin x~liya din de li hemberi azadixwazen Kurd rake u di mile din de bi milyanan şiiyen Irane bi şia­ren dini biarine ,tehrik bike u bişine cihada diji "Kurden mi­nafiq u Kommunist" .Ş ere awaha ne weki şere diji leşkere Şah e,dibe şere dini u jiber neza­ni u taasuba bi milyanan gundi yen şii dikare~bibe sederne qi E kirinen mezin . Iroroj , dive ku şere siyasi u ideolojik be ki­rin;dive ku em xelke xwe hiş­yartir kin,ji tesira hin mela u kevneperesten bi Tahrane ve giredayi xelas kin;yekiti u tenzim u teşkilata wi xurt bi­kin".

Şere yekitiye ira li ser du eniyan te ajotin.beri hemi tij tan jibo serfiraziya doza xwe­serıye (otonomiye),dive ku di gite (safha) niha de hemi çin u tebeqeyen xelke li ser çend bingehen himi li dora parti u hezen demokratiken Kurd ben ci vandin,"eniya hindur" xurt be, keyse n ede leyistiken hikumeta merkezi.

furtahiya siyasi ya mestir li Kurdistane,PDK a Irane ye

4

berpirsiyare meşandina jiyana siyasi,abori u idari va navçe­ya (mintiqa) xwe ne.Di bajaren ku di dest Kurda de ne cendir­me u polise Irani ji bini ne mane u ku leşker li hin ciyan mabin ji ev hebun e ke sembolik e.Li ciyen din qişle u qereqol ketine desten peşm e rgen Kurd. Li bajaran çek u silihen her rengi bi serbest! te firotin u gelek Ku rd çekdar in;qasi sih hezari peşmerg e hene.

yekitlye ku him bi kirinen xwe yen dew­r a Ko ma r a !la ha bad e h i m b i ş er-kariya xwe ya 33 salen dawin xwe bi birreki mezine gele Kurd dave hizki r in u qebulkiri ne.Li d~rveyi we ,xasme di na~ xwendekaren bajaran de çend gruben peşveru hene ku ew mi­len hevdesaziyen (teşkilaten ) Irani ne (Fedayini klk,Zehme! k eş, hwd . . ). Bi rreki berbiçave xelke,yen ku li gunden piçuken çiyan de diminin an di jiyane­ke eşiri de ne her çiqas dil­xw az e n d o z a k ur d it iye b i n j i bi tu hezeki siyasi ve g ireda­yi nin in.Jibo civanciina wan di hoyen (şerten) iroyi de se­roke dini ye }~habade Şex Eze­din Huseyni biker te . Şiara"Şex Huseyni serwer e,bo Kurdis -tan rehber e!" pirani:ya gundi­yan dighine hev u dixe nav şe­re siyasi.

Şex Huseyni,li ber şex u me layen Kurdistan€ u yen Irane -keseki xwendi ye,haya wi ji g~ herandin u pirsen cihane heye.

Jlarti u hemi hezen Kurdista ne bi diviyahiya (zarureta) y~ kitiya hindur bawer in u heta niha aqubeta wan baş bGye, di nav wan de pevçun çe nebGne.Ew li hembe~i dijmine mişterek,bi hevre d imeşin . Demeki Kurden I­raqe xwastin tiliya xwe texin nav karen Kurdistana Irane le zu peşi li wan hate girtin.Şex Huseyni ji Dr.QasimlG ji bi wan dane zanin ku ciye şer u xebata wan Iraq e , ne Iran e.

Eniya din a yekitiye,ya he­valben d iya xeb a te ya hemi hez

www.ars

ivaku

rd.o

rg

u partiyen pe~veru,demokratik u laiken Irane ye.Tene eniyeke fireh dikare li hemberi Ayatol lahan u hezen kevneperesten hinduri u derveyi yen ku li piita wan in,bibe xurtahi~eki. Di vi wari de ji PDK a Irane xebateki ji sektarizme dur di­ke,giraniya xwe datine ku di komiteyen iOreşgeri yin baja­ran de ,di meiandin u mitingan de,di helbijartinan de,ji Cep­ha ~illi ya Demokratika Irane heta Hizbi Tudeh,PDK, Fedayin, fucahidin,Zehmetke~ u komiken çepen din bi hevre bixebitin , tevi hev ~er bikin,xirecir u dijheviyen xwe yen hinduri di hoyen irohi de rawestinin. Her yek qenc tedigihe ku heke dik­tatori,di bin xeliya dini de be ji,biserkeve u bicihbibe,e­we ne tene pi~ta yeki ji wan, le bi dore ya hemiyan bişke,e­we jinuve mehkumi bedengi u xe hata binerdi bibin.Bindesti Q perçiqandina yek ji wan re ve­dik; ji fetisandina hemiyan re.

Iro Kurdistan kela demok ra si u azadi ye li Irane.Ne teng çaven Kurden dewleten din, le çaven hezen demokraten İrani li serfiraziya iere Kurdan e . Le jibo serfiraziye he gelek xebat div e, şer dive.Em ji niha ve nikarin bejin ku eme,çi di­qewime bila biqewime, biserke­vin,gote ji nuçegihanen Azadi' ye r e Dr.Qasimlu,beri ku bi serveke:Şoreşa me he weki fida neki teze ye,rojbiroj reh digi re~ xurt dibe.Le jibo girbun u beJnciana we wext pewist e.Niha bayeki x urt heye ku dikaribe hebuna we yanazenin biikene".

NÜÇEGiHANEN AZADiYE

Hejmara ku te seranser li ser BIHARA AZADIYE LI KURDISTANA İRAN~, bend,foto u roportajen uçegihanen me.

Fatoya qalpaxe:Pe~mergen PDK a Irane li ser tankan notirvani­ya Qi~la Yahabade dikin.

(J.Bertolino)

KUŞTINA ELi ESKERi Di hezirana 1978 a,di nav­

beyna hezen "Qiyada Miweqet" u yen Yeki tiya Niştimani ~ereki merkuj qewimi bu.Di vi ~eri de Eli Eskeri u Dr. Xalid,ji sero­katiya Yekitiya Niştimani,tevi h in peşmergeyen xwe dil keti -bun desten eiiren "Qiyade"

Nuçeyen dawin en ku ji ka­niyen tekuz gihi ştine me e~ke­

re dikin ku "Serok Idris Barza ni" u Sekretere Gişti Sami ~ "marksist-leninist" en ku heta duh berdevk u leyistoken SAVAK 1

Şah u CIA ye bun u iro ji he bi loq u parsa CIA u ısrail di jin,Eli Eskeri,D r.Xa lid u çend hevalen wan dane ku~tin.

Eli Eskeri ne hevale me bu; Di kovara me de rexneyen beta­wiz hatin nvisin di derheqa Yekitiya Niştimani u qewimandi nan rastiya peşditinen me ni: ian dan.Le Eli Eskeri dijmine xelke Kurd ji nin bu.Ew ierka­reki,militaneki welatpareze Kurd bu ku dixwast li gora ba­weriyen xwe jibo rizgariya ge­le xwe şer bike;ew serokeki es keriye jehati,ceribandi u ji a liye peşmergan de hizkiri bu: Li hemberi kes an hezan şere

siyasi u ideolojik kirin xweza yi (tabii) u pewist e.Le şerg siyasi ne iere eşirti ye.Kuiti na welatparezeki Kurd, ku~tina militan u şerkareki peşveruyi

Kurd curm e,qetl e,xizmeta re­jima faiist a Bexdaye ye.

Di ~ere begidi ye nav du dewleten dijmin de ji girti U dil xwediye hin mafan (heqan ) in,wisa bi hoviti u hirhopi na yen kuitin.Gava ku Vietnamiyan pi loten emerikani yen ku wela­te wan dişewitandin dil digir­tin,disa wan ne dikuştin,dave­tin girtigehe.

Xwin~ gelek welatparezen Kurd en Irane,Tirkiye u Iraqe heye li ser desten van mucri­men ku berpirsiyaren rewşa di­liti,bindesti u ~erpezeyi ya xelke Kurd in li Kurdistana Iraqe.iro,ne tene jibo me li jibo gelek Kurdan Qiyada Miwe­qet = Qiyada Xiyanet e.

5

www.ars

ivaku

rd.o

rg

• .A..

TIRK/YE Bİ KUDA

~istema kapitalista cihani di bihureke teng de ye.Di ve bora neke kOr de , her de~let di etiriyi cane xwe de ye' her ye k di :xwaze be re agir ji xwe dOr bike.Ev borani dendike navini ye sisteme bi ren­geki xurttir O xeddartir eksi ka­pitalizmen dorheli,zede-giredayi O paşdemayi dike.Dorgerke (peyke) emperyalizme Komara Tirkiye ira di pesirtengiya girantira diroka xwe de ye.

Jlefaha welateki li ser du piyan ava ye;sa nayi u erdçini.Gava k~ yek ji wan kem be ew welat dikule,gava her du ji tekuz nin bin sisteleki bin pe~veçun

d . - ' çawa ı zmane xelke de te gotin,bi qunka~ke

ye,di dema fuze u spGt nikan de.Li Tirkiye,li gora daneyen resmi (1) di 1972 an de 65% xel­ke li gundan diman, bi erdçini u dewarxwediki rine bili bun.Gava k~ di welaten peşveçGyi de pareki piçGktire xelke (li USA 4%, li Fransa 16%) bi saya za nina teknik dikarin t~ ri hewcedariyen wela: ten xwe zad,feki bighi nin,dewaran xwedi kin u serde bifroşin derva pe dovizan bidest xin

' li Tirkiye hatina 65 % xelke di şerten ik limi u xwezayi yen bi awaki istisnai qenc de nika­rin tera rGniştevanan dewlete nake.Çima? Ji ber paşdamayina tekni: ken erdçini G dewarxwe dikirin,jibeı zincira peywendiyen hilberini­ye (istihsale) ,beguman.

6

Di sala 1979 an de he reforma erdçiniye, ku gelek welatan beri sed salan pek aniye,he ne hatiye kirin,he li pir ciyan reneber u nive­kar bi ga u g isnan cot dikin erde dojin, he gundi bi awayen çend sedsal bere pez u dewa ran xwedi dikin u ji: ber tunebGna siyasete­ke piştgiri u teşwiqe

bi qaçaxi dibin li dew let~n ciran difro~in ~ Kanıyeke sereke ya dew lerneodiye wisa kor xi=

. - ' t~ma~dı,nevedayi maye. Dı vı wari de Tirkiye xeyni mewij,findik he-·- - ' Jır u titune nikare tişteki bifro~e derve G nikare zike xelke xwe ter ke.

Deyn~ giran

~~~veçGna sanayıye di nav bepergali,bepla ni u hovitiya kapita : lizmeke destpeki de bG ye.Siyaseta ajoti ya talan,ya "zG G betir kar kirin"e bGye.Serma yedar ji rastkirina sa

DİCE ~

? •

nayiya giran G himi,ji çekirina re G tesisen bin-avahi reviyane,we­ki navbeynvanen ~irke­

ten derveyi sanayiya sivik a bihevxistine ( montaje) danine jibo bi lez G bez bazara hindur bi~elinin.Ev si yaset weka tevgera me: rive ku be cotkirin

' tov re~andin,genim çi-nandin,bi avakirina a­~e dest bi çekirina tG rike arvan G frotgehe~ nan dike jiber ku zane ewe xelk nan b is tine . ' ewe dı nanfrotine de kar hebe.Gava ku genim tune be G a~ negere he buna tGrik G xaniyen -valayen nanfroşan tu derdi derman nakin.

~anayiya Tirkiye Jı wilo ye.Di welate Dic­le,Firat G gelek çemen din,di ye kanen komir G madenen cihereng de jibo gera "sanayiya si vik" dive ku enerji ji derve be,kaledend (mad deyen xarn) ji derv~ ben,makine G tesis Jı derve ben;gava ku yek ji van derengi ket an nehat çerxa ve sanayi­ya sistolek nagere,be­tali,bihayi,tengasi,qa ti dest pe dikin.Ev sa nayi giredayiniya bi derve ve kem nake,dija ne rojbiroj zedetir di ke.Jibo çekirina beti~ hilberiyan (mamGlan)di ve ji derve betir fro= tişk ben kirin, betir doviz hewce ne.Herweki ti~teki birGmeti Tirki ye tune ku bifroşe G pe dovizan bidestxe he

www.ars

ivaku

rd.o

rg

ta iro du kani hatine xebitandine:

a) Şandine karkeren ku li Ewrupa rojava kar dikin.Ev şandin di 1974 an de qasi 1.4mil yar dallar le di 197~ an de kemtiri milyar dallar bu.Liraye tirk mehbimeh ji rumeta xwe dikeve,ne tene biyani (ecnebi) ,le karkeren tirk ji bi vi diravi ( pereyi) itbariya xwe naynin,mark,frank,hwd. en xwe disperin banqa­yen Ewrupayi.Bi kurti, ev kani berebere kem­tir av dide. b) Deyn kirin.Heta i­

ro bi behesabiyeke kem

diti burjuwaziya tirk daye ve kaniye u Tirki ye xistiye bin deynen gelek giran.Roja iroyi bi 20 milyar .dallar deynen derve,-8 milya­ren wan dive ku di de­meki kurt de ben dayi~ yek ji deyndartir dew­leten cihane ye.Temina teki xurt e Tirkiye t~ ne ye jibo dayina van deynan,loma kes indi zubizu naxwaze deynen nu bide.Mirovhizi,dos­tani,hevalbendi tune ne di peywendiyen dew­leten kapitalist dan; kar,kerha G " hesaben sar" hene.

betalt, bihayt , belengazf ı) • d" A b

eyıvan ın u aza-ren ku ev bun çendiku çend meh in di navbey­na hikumeta Ankara u berpirsiyaren I~F (Ke­wara Diraviya Navnete­weyi) dom dikin tili datinin ser dereca qel siya ithari u qedr~ Tirkiye di nav dewle­ten biyani de.Ecevit u weziren wi vir de we dediçin ten jibo par­sa çend milyon dolla­ran.

Fuzeyen nav-heverda yi(nav-qitayi),imkanen casusiya ezmani,rumeta stratejik a Tirkiye di rojhelata navin a ku ji xwe di bin deste em peryalizme d~ ye,Jı be re pir kemtir kiriye G indi kes zehf guh nade nazi u weynekiya we.Çi qas Ecevit an Demirel dixwazin nişandin ku e we dikaribin ji Israil G Hsre çetir xulamiya USA u NATO ye bikin ji kes ew qas guh nade wan.

Le ne bi çend mil­yon ne ji bi du-se mil yar dollaran Tirkiye -ji pesirtengi u borane

nafilite,be guherandi­nen abori,civaki G si­yasiyen kur.

Enflasyona ewrupay~ bihabuna tişten ku Jı Ewrupaye ten kirin,bo­rana enerjiye (bihabu­na nefte) ve borane kurtir G xeddartir di­kin;gava ku di sermaye de yen ter u xurt(Ewru pa,USA) tene zekemi di bin,qelsok,birçi u ne: xweşoken weki Tirkiye ewe satilcani bibin u dikarin pe bimrin ji. Ji xwe bazara hindure Tirkiye hew dikare fro tişken "sanayiya sivik bimehine u qalite u bi haye van frotişkan dest nade frotana wani derva.Ev ji yek ji se­demen borana niha ye u kaniyeke betaliye ye.

Helbijartinen reBmi hebuna 3 milyon beta­lan qebul dikin.Bi mil yonan niv-betal an be: talen veşari yen ku di b a j a r an d e b i f ro· t i n a şeh G neynikan,bi ya gore u heşinokan,an bi ya çend meywe u heşina tiyan dijin ne di vi hesabi de ne.Bi sedhe-

zarana gundiyen ku ji gundan ten qewitandine rojbiroj rez u sefan betalan gurtir dikin . Indi kargehen Ewrupa kapitalist ji nin ın

jibo keriyeke ji van betal~n berbixwe bikş! nin . Idare, fabriqe u kargehen dewlete li d! ji hemi rastek u qanG­nen abori bi kesen xwedibext u "bixweyi " hatine dagirtin u weri mandin;timi ziyandar ı n.

Di van hoyan (şer­tan) de li hemberi re­jime pelen dijekariya (mixalefeta)civaki ra­dibin,tevgera azadixw~ za karkeran xurt dibe, burjuwaziya piçGk a ha jar u gundan, gundiyen belengaz u beerd, Lurn­pen-proleterya berbaja ran G heta hin beren burjuwaziya navin neqa iliya xwe nişan didin~ bere xwe ji"heviya xwe Ecevit" vedigerinin.Le ev nişan nade ku ev çin u tebeqe jibo şor~ şa sosyalist arnade ne. He li Tirkiye partiye­ke şoreşgera ku dikari be ve dijekariya civa­ki ya piricar ne-eşke­re,mijdar,bi lev G deng bike,itbari G ba­weri bi wan bide pey­dakirin,bibe namzete karine(iktidare) tune ye.Perçebun G pevçunen giranen ku niha di nav komiken çep u sosya­list de hene heviya di demeki nezik de peyda­buna hezeki wilo,mixa­bin xurt nakin.

Ecevit bixwe bi ve dijekariya civaki zan~ serwext e.Bi hin tedb! ren rojane dixwaze den ge her yek Jı van teb~ qeyan jibo demeki bibi re.Loma ew zore did; darpxane! Iro di Tirk! ye de kargeha ku betal na~ine ya çekirina banqnotan e.Di 1978 an

7

www.ars

ivaku

rd.o

rg

de ew ji sala bere 58%(2)betir banqnot çe kiriya.Ev pere kaxeze~ li he,bert ki:janan ru­met u froti~k ne hati­ne çekirin,di nav ntv­xelayt u qatiya Tirki­ye de buye yek ji sede men girtngtir& ~ en= flasyone ku di 1978 an de gihi~t kerta bilin­da 74%! (2)

Yuya ye ku di ve ba ger u borane de burju: waztya Tirkiye indi ni kare bi tedbiren abort y en edeti u qanuni,di: jekariya ku di kurahi­yen civake de li hembe rt rejima we peyda dl: be rawestine,bipeli~t­ne.Li ber thtirnala win dakirina karina xwe,e~ berebere kare "tedbi -ren istisnai" dike.Çi­ne ev tedbtr?

Hewcedari u daxwaza burjuwaziye rastkirina "rejtmke xurt" -rnirnkin be fa~tst-e ku dikari­be denge li hemberi we hildibin bifetistne,di gulistana bedrt de li kef u talana xwe bine­re.Le rejtrna ku keriye ki mezine xelke qebul nuke,rninaken dtroki nt ~an didin,nikare ıi piyan birntnin.Serde,li derve ji ewe gelek he-

zen d emokrati k li dijt we derin u Tirktye ne Iraq anlrana xwedt neft u dollaran e ku dikaribe guh ne dere ramana (efkara) demok­rattka ewrupayt. Jibo stend~n~"altkari"u dez nan dıve ku dikaribe xwe bi"ruçikeki maqul" kem-zede demokratik di yari dosten xwe yt de~ veyi bike.

şere ideolojik

J)i nav daxwaz u van pekahiyen (realiten ) hinduri u derveyt cire xe manevraya burjuwazt ye teng e.Ew niha bi herni heza xwe dike ku di nav tebeqeyen xelke yen ku ji guherandin G pe~veçuna ditirsin,dax waza "hizur u isttkra: re",ya "rejirneka xurt" a ku dikaribe wan saz­bike,bide peydakirin . Di ve reye de ~ere ide olojtk xwediye cihekf berbiçav e.Di mileki de ew bi rna,ik u ber -devken xwe terrorizrn u "anar9izrne" pe~ve di­be,mtlitanen pe~veru dide ku~tin.Gava ku hi kurnet di ecz u bekari: niye de nikaribe pe9i

~

~irt

~nce-Inter, radyo ya dewlett ya Fransaye roja 10 e guZane gazt mtlttanekt Kurd kir ji bo qala rewşa Kurdan bikin di hernama nuçe­yen saet 13 an de.Heva le Kurd di peyivandina xwe ya 14 deqtqan de zulm,tade,zorkart u ne heqtyen ku xasme li I: raq u Tirktye li Kur­dan te kirin bi mtnak u agahdartyen tekuz,be guman u bewerimandin -ji milyanan guhdaren

8

fransiz re diyar kir. Ecevit jt ew ro li Fransa bu jibo li ber Mecltsa Ewrupayt gota­rekt beje u ew tevt ho giren xwe guhdartya radyoye dikir ka ewe qala hatina wt ya Fran saye bikin an na. Kest qala wt nekir u serda li ser Kurda hat peyi­vtn.Ecevit çawa dtn ne bul Ewt ji hikumeta fransiz re "notakt pro testoye" da u gote "h~ ke hun van tevgeren xwe yen dijt dostantye

li ve " anarştzrne" bigi re daxwaza "hikurneta -xurt" li nik gelek kes u tebeqan wekt "ehwen­t şer" peyda dibe.

Li di vi ~ere ıdeo­lojik de topa giran,ji bere de xofa "veqetan­dinxwazen Kurd" en ku dixwazin welat "perçe kin" e.Seferen dawin li dora "taluka kurdi­tiye",li diji Şerafet­t i n E 1 ç t , }e h d i Z ana hwd .. perçeyeki ve se­fere ye.Niha di 15 vt­layeten Kurd de hikrne le~kert,tdara orfi ha­tiye danin;ji se ordi­yen Tirktye 2 li Kur­distane ne. Burjuwazi bi vejina ~oventzrna tirk dixwaze sefen"rnil lete Tirk" bi~iddtne : di bin xeltya "yekiti­ya neteweyt" li hembe­ri "taluka perçebuna welat" de daxwazen k ar ker u cotkaren Tirk bi fetisine u wan li di: jt gele Kurd rake,sazu rnana xwe re tecileke -nu 2idest xe.

.,.. Bejmara ku te: • _ BILKIŞANA FAŞIZME EM ÇI BIKIN?

(1)3.BeşY~ıı~kKalk~nma P ı an ~,1 9 7 3•1 9 7 ~D P T,A n k ara (2JLeMonde,l'annee eco nomique et sociale~97B

bidin dam kirin,cth u heqe gotine bidin veqe tandinxwazan,heye kÜ em jt destura xebate bidin Breton u Korstka ytyan!" Ecevit çi ziki xelke xwe ter kir tea ewe desture bide Korst kaytyan! Ew li çarall parsa çengekt dallar dike jibo xwe ji tfla­sa malt xelas ke, le he jt ji k~rta xwe na­keve,ji perda jortn da veje! Beguman kest li Fransaye guh neda zirt u forten wt.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

• • M IR INA BARZANI

ermiyane PDK a Jr qc , s,roke se xwera na dir j irtn a Kurdan di s d -la X an de( 1961-197S),Mistefa Barzan ı roja ı adare li Oewl Ye bAyt yen rncr kay (US) mir.Cende t w i h 1~

fire anin T hr ~ ,j· ir bi helikop e: rek ı le keriyi Iranı irin baJare ino (O nowiy ) , :i i tıxObe Iraqt O l i wir ve~arti .Zaroyen wi,endameı par t-ya w ı O penc- e~ hezar d"lxwazen wi ·en Kurd "''İ bOn.

~e di kovara xwe de heta niha gelek ti~tan di derheqa Barzani de,di ya danustanen wi yen bi Şah,CIA u ısrail re nvi sin u kesi ku baweri u ditine~ me li ser ve yeke nizanibe, em hevidar in,ne ma.y_e. Mi rina wi dibe wesile jibo tehlileke gi~ ti li ser jiyana wi,~ere wi G ro 1 a w i d i d i r o ka K u r d an d e~

18larzani yek ji şexsiyeten Kurd e ku heta niha li sere be tir minaqeşe hatine kirin u ti~ten dijihev hatine gotin u n V i s i n • D o r b i d o r j e r e " ~e 1 e Sor","Generale Leşkere Sor " , "!'erxase Neteweyi", "Serok"," Xa tn","Nokere Şah u CIA" hate g; tin.Hinen ku duh di bin siya wi de bun,wi hildikişan ezma -nan,iro ewi di heriye de ciadi­kin jibo "xeletiyen xwe" yen bere bidin jibir kirin.Hin he­valen pe~veru ji bawer ' aikin qala Barzani nekirin,pirse fe­tisandin ewe pirsa Barzani ji meydane hiline u loma piran ji ser wi nvl:sandine direvin.

Barzani ki b lllliı. u.

Pirsa Barzani pirseke diro ka Kurdistane ye.U pirseke ne piçuk e;giring e.Jibo zelaliya ideolojik u xirucandina mıJen k u di h in mej iyan da ne minaqe ~e kirina ve pirse pewitt e ; ferz e.Bi qenci an oi xerabi Barzani mora xwe li ser diroka bi hindiki 20 salen dawin en gele Kurd xistiye; em nikarin bi derbeki xeliye bikşinin ser van salen diroka me ya nezik, xezeki bikşinin ser.Kare şorei geran pekahi (realite) u qewi­mandinan veşartin an neditin n i n e ; d i .j ane , d i V e k U e W p e k a hiyan kur rr dGr bibinin, wa~ fehm bikin da ku dikaribin ji­bo guherandina wan bixebitin , bi dersen ji qewimandinen bori derxisti riya peşiya xwe roni bi kin.

Mistefa Barzani di sala 1904 an de li gunde Barzan,ne-zi tixube Tirkiye hate dine. ~lbata wi ya ~exe nex~ebendi bu u serokatiya dini u siyasi ya e~ira Barzani u yen eşıren din en navçeya Barzan ,Şirwan~ Mi.zuri,Baru~i u Dala-l-ıari yan dikir. Xelke Barzan bi erdçini, dewarxwedikirin,neçir u ezing­vaniye,di aboriyeke girti de dijin.Re u dirb di van çiyayen d o r h e ı a z ab a t-e z i n k e m ' d an u­stan bi derve r e qels i n. Edet u awayen kevnaretiren Kurdan di van navçeyan de man e .

Di Kurdistana destpeka sed sala XX an de şere n avbeyna e: ~iran li ser çere,pez,jinrevan din,m i lk xurt bun u Barzani bi xwe di pevçunen diji e~iren zi bari,Brefki u Bradostan de bu: bun xwediye ~erkariyeke behem­pa;dost u dijminan ji wan fika ra dikir.Le ewan piricar ji şe re Le~kere Osmani(Roma Reş} ki ribun;Osmaniyan kalike }'istefa Barzani bidarda kiribun.He ew

9

www.ars

ivaku

rd.o

rg

li ber pesira dayika xwe bu kinge "Kumsoren Rome" ewi tevJ

malhata Wl avete zindane,Di sala 1909 an de,gava ku Yelife Se­lim u miriden xwe li Bedlise seri ·hiltinin,Barzani ji li a­liye xwe di bin serokatiya Şex

Abdul Selam -keke :tv.istefa ku pi~ti ku~tina bave xwe di 1908 an de bubu sereke~ir- radibin ~er.Osmani jibo wan ii Kurden Bedlise veqetinin daxwazen Bar zaniyan qebul dikin, leşkeren xwe ji navçeya wan diki~inin . Barzani ji ~er dirawestinin u bi vi awayi Osmani pe~iye ser­hilanina Bedlise dişkenin dure vedigerin ser Barzaniyan;qewle ku dabun wan bicih naynin u di 19 14 an de Şex Abdul Selam bi­

d a r d a d i k i n . Ev j i tv.' i s t e f a ye h e deh sali re dibe dersa siyasi ya peşin u ew indi zubizu,xey: ni ji meriven e~ira xwe,bi ke­s i , b i go t i n a k e s i b a w e r i na y n e. Ewe sih sal sunde huyeren Yaha bade, dayi u bicihneani-ve xeza kurme he tekuztir bikin.

J'işti Abdul Selam, braye M.stefaye mestir,Ahmed li go­ra edete eşire dibe şex u se­rekeşir. l-'istefa di ve malhata dindar de bi erebi dixwine u dibe M:!le.Ewe heta dawiya em­re xwe gelek di bin tesira din de bimine,bi ayeten Qura­ne rabe,rune,bipeyive,bi qede re baweri bine,li pirsen kom: pleks u dijwaren cihana iroyi bi çaven miroven çend sedsal be re binere.Di xortaniya wi deŞe~ ~hmuc! Serzenci doza Qraliya Kurdistane dike,geh bi Iraqe re geh bi Ingilizan re ~er di ke;le Barzani tevi ~ere ku e; le serokiye nekin nabin.Di sa len 1931-1934 an de icar Şei Ahmed tevi Barzaniyen xwe se­ri hiltine,dixwaze le~keren I raqi ji Barzan derinin.Balafi ren Ingiliz alikariya Bexday~ dikin,bi ser Kurdan dikevin . Şex Ahmed u :tv'ele hstefa pe~i sirgun dikin nivroya Iraqe,du re Sileymaniye.Di ve nawenda kurditi ye de,Barzani ji baja riyan hini ramanen (fikren)ne teweperweriya (nasyonalizma ) kurdi dibe.Şere wi ji wir bi

10

fun de indi ne tene jibo Bar­zan e le jibo rizgariva Kur­distane ye.Di salen şere ciha niye II an de,gava ku Ingiliz b i ş e r e E 1 ma n ve b i 1 i n e , Me 1 e Mistefa dixwaze bexte xwe bi­ceribine u Barzaniyan radike şer.Şer fireh dibe,li tevahi­ya Kurdistana Iraqe belav di­be u ji 1943 an heta 1945 an dom dike.Le ev ~ere ji dinya­ye tecritkiri bi tivingen Brno nikare ji heqe leşkeren

nujenen (modernen)Bexdaye be. :tv'e 1 a tti S t e f a t e V i ~ e r k ar e n

x w e d e r b a s i :tvıa ha b ad e d i b e u xwe dixe bin fermana Qazi t-1.­hemed.Pi~ti ilana Komara Kur­distane (22.1.1946). serekko­m ar Q az i t-'i h e m e d :tv'e 1 e Mi s te f a dike general u fermandare peı merga,leşkeren neteweyi (mil­l i) ye n Ku r·d .

de ma mahabad e Di gulana 1946 an de Leş­

kere Sor xwe ji Irane fireh -dikşine u çend meh bi ~un de Komara Demokraten Azerbeycani be şer,be berxwedan dikeve. Leşkeren Irani ku bi alikari­ya Ingiliz u Emerikaniya jinu ve tenzim u çekdar bune,dikin bi maniya "emniyeta helbijar­t i n e n j i b o N:~ c 1 i s e 11 b i k e v i n :tv'a habade ji.Berxwedin? Berxwene din?Berpisiyarin Kurd di dudi liye de ne .Jibo Qazi ~'ihemed u dora wi pi~ti ketina Tebri­ze berxwedan u şer tewş e; be feyde ye.Sereke Pe~merga Gene ral Barzani jibo 'berxwedan~ ye u tevi hezen xwe diki~e a­li Naxade.Jibo wi,Qazi Mihe­med "xayin e",dixwaze Kurdan be ~er teslim bike.Tinaza di­roke,ewe 28 sal şun de dev ji ~er berde u je re ji "xayin " be gotin.

Şah giziren xwe dişine

cem Barzaniyan u dive fer me­kin,em li ser xwesteken we bi peyivin.Barzani bixwe diçe Tehrane le ti~tek bidest na­xe;Şah tene desture dide ku ew hezen xwe ji İrane be ~er bik~ine Iraqe.Di adara 1947an de Şah Qazi Mihemed u du wezi re n w i 1 i Y.a ha b ad e 1 i s e r Me y-:.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

dana Çarçiran bidardadike.Ko­mara Hıhabade indi dikeve di­roke.Barzani tevi meriven xwe diki~e navçeya Barzan. Bexda ji wan re dibeje: 11 Xwe bidin dest,eme we bibexşinin 11 • Le Barzani zane ku dinya ne sayi ye u rojen dijwar li pe~iya wan in.Ew tevi SOO ~erkaren xwe havilkar dikin u bere xwe didin Yekitiya Sovyetiye. Geh di tixubeiraqe geh di yen Tir kiye u Irane de bi şer u he­wirze,di hoyen dijwar de, ew xwe aighlnin Ermenistane u xwe daven bexte Sovyetistane. P i ~ t i V e 11 l-e Ş a D i r e j 11

, b i m e 1 g vani derbashuna çeme Arase,Er meni wan disperin Azerbeycana• Sovyeti,kijan wan dişine Uz­bekistane.Barzani u şerKaren xwe li wir bicih dibin, hini rusi dibin u bi erdçiniye bi­li dibin.Piraniva wan ii Ru­san ji xwe re jin tinin.Wan salen han yen qenctir u xweş­tir en diroka sovyeti nin bun, Pişti dijwariyen Şere Cihane ye II a, tunebun,kemasi, qati, xof hebu,ji ciye xwe,ji baja­Te xwe livitin,biser Kurden

Qafqasyaye re çuyin,bihna xwe derxis tin ne mimkin bu.Ewe Pi r an i y a B ar z an i ya n , lle 1 e ~i s t e -fa bixwe,ji Sovyetistane an­ti-kommunist vegerın.

!:li 1956 an de Kongre ya 20 i ya Partiya Kommunista Ye kitiya Sovyeti dicive;te de rexneyen xurt li ser dema xo! dara Stalin te kirin u rupe­lek nu destpedike di diroka sovyeti de.Salek bi şun de,~

le r-:i stefa bi qaçaxi li bala­fire siwar dibe diçe lliskova­ye ku :xtuşçov bibine, rewşan

Kurdan pe bide zanin. Pişti

gir tin u hin dijwariyan ew bi rasti Xru~çov dibine u Seroke Sovyeti pe re ferman dide ji­bo ewi li M::ıskovaye bicih kin u qedre wi bigrin.Barzani li wir peleki li Akademiya leşk~ ri hin dibe.

Di 14 tirmeh (temmuz)l958 an de General Alıdulkerim Qa­sim rejima paşveruya xulamoke Ingiliz Nuri Seid diqelibine, azadiyen demokratik dinase u bratiya Kurd u Erehan ilan di ke.Barzani je re teleki piro­z iye d i ş i n e . D i b er s iv a x w e d e, Qasim,ku ji aliye de de Kurd bu,pe dide zanin ku ewe Iraq bi vegera wi kefxwe~ bibe.Ga­va Barzani 1959 an de vedige­re,Qasim wi bi debdebe qebul dike,qesra Nuri Seid peşkeşi

wi dike.Partiya Kommunist a ! raqe u PDK li Barzani xweyi derdikevin,li sere pevdiçin Le Barzani kem-zede ye bere bu;dindar ,bi orf u edeten eş~ rıye -xasme yen Barzaniya- ~e giredayi.Ew ne bi kommunisti­ye ne ji bi demokrasiye bawer bu;neteweperesteki xweru bu. Ewi sermiyaniya PDK a Iraqe qebul kir u di bin basken wi de Ihrahim Ehrned u Celal Tal~ hani bi zora tifingan seroka­tiya meşru u peşveruya Parti­ye (Hamza Evdullah u hevalen wi) tasfiye kirin,ketin şuna wan. HEJMARA KU rf:

şah e kurdistane barzanizma be barzani

11

www.ars

ivaku

rd.o

rg

.................

1\\S\\Ç\H&\Ç\Ç\\\Çt(lll

.ngahdari O zanebOn k~m in li ser çend sedsalen navbeyni ketina Imparatoriya Medan O i~ tilayen Islami.Piraniya Kurdan li navçeyen ku iro li Kurdist~ na Irane ne O li aliyen Bohtan dijin.Ewe berebere ji verıde~gQ ~e~~ ber bi bai<.Ore W~ne w~s~ j i ber bi rojavaye Dıyarbek ı re belav bibin,bicih bibin.

Bi n av Kurd di ti xOben Im­paratoriya Irani de ne;le di rastiye de ew jiyana xwe ya e: ~iri ya serxwe dijin,geh ~er: hevOdin dikin,geh heta Anadole diçin jibo qralen Bergamaye ~er dikin(171 beri dema me). 400-401 sal beri dema me gene­rale yewnani Ksenefon qala ~e~ kariya 11 Kard0X 11 en Bohti di~e o pi~ti wi diroknasen . klasık vi pare welate KurdanrıKorduenrı binav dikin.Bi awe zaneye kev­nareye navdar Strabon tixuben (sinoren) 11 Kord~e~ır ~e~a.de~ta MO~e O Diyarbekıre dıkı~ıyan . Ermeni bixwe ji van navçeyan re 11 Welate Kard0 11 (KardO bi a­~Ori xurt,merxas e) digotin ü di sedsala I a beri dema me, qrale wan Tigran !I des! bi zevta welate Karduyan dıke,qr~ ı e .ı Karda ır Z ar b i ya n d i d e k u~ t i n. Le zevta Ermeni pir dom nake. Diroknvisen kevn salix didin ku li dora sala 50 ya pi~ti d~ ma me, 11 Kard0 11 nOve azad O ser­xwe dibin.Di sala 115 an de qraleki wan heb~~e bi~nav~ ~~ nisar.Le li ser Jıyan u kırı­n e n w i a g a h d a r i y e k e t ~ k O z n i n· e.

12

ı•

Jl

Pe~iyen Kurdan 11 Kardü 11 an 11 Kardüxrı' hinde çibigre hemi . zerde~ti büne Q ve ola kevn t~ vi hin baweriyen kevntir (he­bandina hezen xwezayi ,ya roje) heta dema istila ereban dom ki rine.Li çar aliyen welate 11 Kar dü 11 yan 11 Agirgeh 11

,11 Hurmezgeh n

hebüne.

ola kurda ya kevn

I:Jı o dine xelkeki Jı Jıya­na civaki O abori (ekonomik)ya wi rehen xwe dik~ine.Weki hemi gel ,gel ko k O qebi 1eyen hindO­ewrOpayi di civaka pe~iyen Ku~ dan (Med,Mitani ,Kar~O,_hwd.) de j i se qor hebOn. Li JO_re s~rwe­riya siyasi ü dini ,dı nave de ~erkar -yen ku kare wah te~e ~erkirine- ü li jere qora _fı: rehtir O mestir ya cotkar u ~! van ü gavanan.

Di we dewrane de ~er, pev­çOn,talan pariki bOn j i ji~a~a roje,ji ber kemasiya hatın:n erde e ~ir O gelkok ~ere hevu­din,neyartiya hevOdin dikirin. Ewe ev rew~a han ji xwe di wa­re dini de ni~an de.

Di ola (dine) Iraniyen be­ri zerde~t de gelek xweda ten hebandin.Ev xweda ji weka e~i­ren we deme du ber in o timi ~er O hemberiya hev dikin. Ji bere xwedane qenciye re BAGA(l. ~yen ku dewlemendiy~n dibex~! ne- an YAZATA(2J -yen ku layıq in ku je re gori ben dayin te gotin.Ji xwedane bera xira­biye re DAIVA dibejin.

Xwedanen her bereki Jı we~ ki civaka hinge di nav se qo­ran de ten parvekirin .. Mes~ire Xwedanen Qenciye Hurmiz an Ah~ ra Mazda ye ku tevi ~e~ rıgiya-

www.ars

ivaku

rd.o

rg

KURD.iSTANE

nen piroz 11 li riye erde çi yi qenc O ba~ hebe afirandiye, le bixwe tekili karemerivan nabe Pa~e ten Baga yen ~erkari O yen idara dine.Ew di ~er de pi~ta qenc O m~riven li ser riya rastiye ne dikin O pi~ti mirine ji qenc Q xeraban Jl hev dineqinin li ser pira Çin­vatel Navdare van Xwedanan Mehr e,ku gotina mihrivan ji nave wi te.

Di reza jerin an xwedanen qenciye de yen ku bi 11 karen pi çuk" bili dibin,alikariya cot: kar O ~ivanan dikin ten.ANAHI­TA,~weda ya bereket O evine , VAJU (ji Baye) xwedaye Baye di nav ve qora jerin de ne.

Heçi DAIVA,ew berpirsiya -ren xerabi o nexwe~iyen dine ne,naxwazin ku meriv di xwe~i O rastiye de bijin.Sereke wan EHREMEN e ku rasterast dijmina hiyaH~RMIZ dike.DOre ten Dai: va O DRÜJ (ji derew) en taye, webaye,mirine.Yek ji xeddarti­re DRÜJ an daivayen me,EZ e. Xwedaya tolazi O ~oxiye (~ehwe te) ye.Ew ket la~e ki,wi dixi: rine,re O armanca wi pe dide windakirine.

~eriv sederne her kemasi O xirabiyen xwe di bebextiya van Daivan de diditin.Gelo sibe zü nikaribün ji nav ciyan rabin herin ser kare xwe,ew ne süce wan bü,ji dest xirabiya BOŞYAŞ TA,xwedaya tiraliya sibehi bu~

Xwedan ne tene qenci o xi­rabiye kiribun nav merivan le wisa ji nav dewaran.Dewaren ku bi dest HlJRMTZ O BAGAN hatibün afirandin (ga,çelek,mi, bizin, se) qenc O bikerhatibün,xwedi­kirin O parastina wan xer bu . Heçi afirandinen EHREMEN ü DAI VAN ew tene bi keri ziyan Q xe

RupeZeke Avesta'ye(ji destnvf sa li Zantngeha Oxford~ para~ tt)

rabiye dih~tift (mar,beq,düpi~k mori,hwd.) O ku~tina wan qenci biL

parasiina jiyani Ve ola pe~-zerde$ti ji hew

cedariyen aboriye xelken İran~ zabO.Di havinen germ a zuwa,di zivistanen sermayen hi~k de ji yan dijwar e,hatinen erde tera meriva nakin.Israf, betedb,ri dikarin bibin sederne xelayi O birçibOne.Şeren giran ked O xe bata bi çendi dijwari pekanl dikarin bi derbeki heder biki~ Lama ji cotkaran re xwedanen berekete,yen mihrivaniye (reh­me) ,ji merivan re yen qenci ye hewce ne ku ewan li hemberi ev qas dijwariyen xwezayi,bipare zin.Loma di bingehen xwe de ev ol jiyane di her ali de te~wiq dike;xwarin,dewl ernendi afiran­din,berhevkirin ü parastin,ze­de zaro çekirin qenciyen mes­tir in.Roji,israf xerabi ne.

(dümahik heye)

(1) Gotina BEG ji BAGA ti;Di rust de he jt BOG xw~de ye. Di zmanen htndu-ewrupayt yen din de jt xwedt (maZik~beg) u xwe­de ji qirnekt dizen.

(2) He jt gelek Kurd ji xwe­de re Yezdan dibejin ku ew ji YAZATA te.

13

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Ji o ka K·ARBÔlf

Kurd iistaıni ....._ ....._

l1 WEb.ftTE

AN KURDU KURDISTAN DI WEXTE YEWNANiSTANA KEVIN DE

~k ji kevintirin nvisar li ser peşiyen Kurdan "Anabasis an Pa­rekişana deh hezaran" e.Fermandare Yewnanistana kevin Ksenefon we nvi­sandiye u te de qala şere ku bi Kar duxan re kirine dike. Nvisara Ksene f on cara peşin di kovara HAWAR ~ hejmara 32 a,sala 1941 an bi kurdi­ya Herekol Azizan derketiye.Hune li jere dumahika hejmara V a bixwi­nin.

~inek ji karduxan giha bun hev O ajoti bun ser yewnanen kÜ ji par re ma bun.Kar duxan ew bi tir Q ke van u kevir kuştin -hinek j1 birindar ki rin.Ji xera xwede re yewnanen ko ji par re mabun hindik bun. An ne bireki ordiwe 1 mezin bihata şerje kirin. -

Bi şev em di gun­dan de man. Karduxan li ser çiyan agir da da bun.Me guhdariya hev dikir.

Bi şefeqe ve her­çi zabit u kumanda r gihane hev Q qer a; dan ko barxana ordi­we sivik bikin o he­siren ko ve paşiye hati bun girtin ber­din.Ji ber ko q~leba lixa hesir u dewaran em aciz dikirin.Eske ren ko li wan miqate dibQn nikari bun şer bikin.Hesiran nane me ji dixwar.Li ser ve qerare ji dewaren baş heçi ko ji me re

14

diviya bu me ew ji xwe re bijartin u en mayin berdan.

Pişti taştiye or­du bi re ket.Roje pe de em meşiyan.Me ca­rina şer dikir,cari­na ji me bihna xwe dida.

Sibetire bapukek li me qelibi. Digel ve hinde diviya bQ em bi re ve herin;ji ber ko zade me ne ma bQ.

Xrisof da bu peşi ye ,Ksene fon di dirnda re de ma bu. -

Karduxan derbeke xurt li me da.Kardu­xan nizingi li me di kir Q kevir Q besin li me dibarandin.Yew nanan dida pey u j1 par re dikisiyan. Bi vi awayi em ji reve­çOne diketin. Gava dijmin li me dişi­dand Ksenefon eske­ren xwe disekinand u şargeh dikir.Me elam dida Xrisof;w1 ji es keren xwe disekinand Le careke Xrisof li

şuna ko bisekine ,xwe wer lezand ko ji ade ~e der ji me bi dur ket.Bive neve tiştek li wan qewimi bu. Le Ksenefon nikari bu here peşiye u seh bi ke.Dimdar ji begav ma Q lez da xwe.Bi a waki wele ko meşa me bu bez Q rev.

Di ve nave de seg maneki heja,Kleonim, hate kuştin.Tirek li keleka wi keti bu.Ti re mirtal o kirase -~~ i çerm qul kur Q Jl par re aveti bQ. Segmaneki din, yeki bijarte,bi nave Bas­yas ji hati bu kuş ­tin.Tirek di sere wi re çQ bO.

Gava ko em gehiş­tin cihe ko em ıe bi mana Ksenefon Ksene= fon bi lez çu cem Xrisof Q gazind je kirin.Ksenefon gote wi ko bi ve lezandi ne dimdar mecbur bu: bu hem bi re ve here hem şer bike . Disan ji ber ve lezandine

' yewnanan cendeken du peyayen heja ji li erde hişti bun, be! ko bikarin wan veşe­rin.

Xr iso f le vege­rand Q got:Tu van çi yayen ase dibin1?(7} Mirov di ser deste wan re nikare here. Dive em xwe li wan biqelibinin.

(DOmahik k

www.ars

ivaku

rd.o

rg

QIZGADIIYA Jlnan ~~------------~~~------------~~

JiNEN KU ID Li SDVYETiSTANE (3) 5ie doted Kurda - As1ya Sulta­

nova, Nura Cewar1, Cemila Celil­endamed Yekit1ya Kompozitored Ye · k1t1y~ Sovyet1 ne.As1ya Baxşi Sult~nova,efrandined k1jane çawa li Yek1t1ya Sovyeti,wisa ji ji sinare we der tene bic1han1ne,wi sa j1 şuxulvana Komara Azerbeyc~ ne ya çand1yeye emekdar e.Nure u Cemile berevkirin,dengnv1sandin u çapkirina folklora (zargotina) Kurdaye sazbend1ye va mijul di­bin.Doktora sa zbend1ye Nura Ce­wari wisa j1 bi zanistiya leni­herandina we sazbend1ye va mijul e Q heta niha monografiyek Q çend bende zan1ne çap kirine.

ız111va r&$1t PEYIVKARA RADIO-ERIVAN

_,. ~ - ~ - es P ._.. -- - - - -

Li Idared Ermenistaneye Xwen­dina bilind da dixebitin doted Kurda,doktored zanistiyed bij1ş­k1ye (hekimiye) Donara Nado Q Fi rica Cewahir,mamost aye zaningehe (un1vers1taye) cahil Larisa Nado Q Jana Miro.

Yek1t1ya Sovyet! buye merkeze

ke kurdzaniyeye peş li cihane u we derece da keda jined Kurd ne hindik e.Bi pirsed rezimana zara ve kurd1y1 sorani va mijul dibe­doktora zanistiya zmannasiye Ze­ra Osiv;le doktora zanistiyed di rokiye Lamara Paşa bi pirsed et: nografiya Kurda ve mijul dibe.

Eva idi 20 sali zedetir e ku du jined Kurdayi heja -Ezniva Re şit u Sevaza Evdo - bi Radyoya ~ rivane denge Kurded Yekitiya Sov yetiye li cihane belav dikin,qe: wimandined mavin elami cihane di kin,guhdara destanined me ra di­kine nas.Ezniva Reşid diktora(xe berdankira)dereca peşin e. -

Gelek jined Kurd dayiked me r­xas in.Bo nimune,runiştevana gun de Kurdaye Elegeze Fila Hame deh zara mezın kirine Q terbiye kiri ne.Dota we Sisa Huseyn eva indi çend sal in ku çawa sekretara Ko miteya navça Aragaseye Partiyaye dixebite.

Pir e keda jina Kurd wisa ji di dereca malhebuna gunditiye da Çelekdoşa Kolxoza ser nave Kon­gra Partiyaye XVIII a Gulça Simo xweya nişana Lenin e;le çelekdo­şa sovxoza Camuşvane Zelixa We­zir endama Komiteyeye Partiya Kommunista Ermenistan€ ye.Beriv~ na gunde Riya Nu Misriya Eli e~ dama Parlamenta Ermenistaneye b~ 1indtirin buye.

Doted me wek doted Kurdistan€ -Zine, Eyşe,Wete,Zelixe,Perişan , Leyla Qasim merxasiya nebina1idi kin.Dayiked me ji wek dayiked -Kurdistan€ zmane Kurd1y1 xweş di kine deve me,me hint erf-edeted­me Yen baş,rabun-rfiniştandin,şin u şahiye Kurdi dikin.

BIJIN Jine Kurden Yekitiya Sovyetiye,kijan keda xwe ya heja dikin tevi xebata avakirina kom­munizme di welate me da.A..A..A.

TEMURE XELiL * * lOSINE REŞIT

15

www.ars

ivaku

rd.o

rg

guncikC Marksizme ~------------~/ V

D A X U Y 4 N IY A

Le bOrjüwazi tene çeken ku ewe we bikujin çe nekir: we wisa ji miro­ven ku ewe van çekan bikarbinin afi­rand - karkeren nüjen,proleter.

Hingi bürjüwazi ,ango sermaye girdibe proleterya çina karkeren nüjen en ku be peydakirina kar nikarin bijin ü ku tene heke kare wan sermaye zede bike kar bidestdixin,ge~ dibe.Ev kar­ker ku mecbur in xwe sere her roje bi­fro~in,frotilk (elya) in eyni mina ti} ten bazirganiye yen din;ew,wilo,li ber guheriniyen hemberiye (reqabete), li ber hemi pelgerinen bazare ne.

KARL MARX(1818-1883)

Eşveçllna makina G ki dayi de xwasti, bi Hingi xebata desti parkirina xebate xeba- lezandina gera makina, kem marifet G xurtahi ta karker j i xwegeriye hwd. dixwaze, ango hingi sa­(otonomiye) bepar ki- Sanayiya nujen ji nayiya nujen peşve di­rin G hemi dilkeşiya kargeha piçuka mamosta çe ,xebata j in Q zaro­we dan winda kirin.Karye pişewer (zenaetka r) kan betir dewsa ya me­ker d i be dewsokeki ba: e paderser i fa bri.f!.a me ran d i gir e. C ihebunen si:te makine,j i kijani zina sermayedare sana: emir D. cins j ibo çina karwariya (mGamela) ba vtkar çekir.Girseyen karkeri: indi rQmeteki si:ttır,yekdidetir (mo: ~k.arkeren di fabriqaye civaki: nin in.Indi te­notontir) u ya zutir de civandi bi awaki ne peywengen (aleten ) hi:nbGyi te xwastin.Wi- leşkeri hatine hevde- xebate hene bihaye ki­lo,mesrefa karkereki saz (tenzim) kirin.Le~ janan ligara emir u i~d! çib~gre ~e~a bi~~ kereı: b~siten ~a~ayiy~ cins diguhir~. _ ye ~~kanen ebure ye~ ew dı bın çavnerıya h! Gava ku metına kar­kv ııbo parastıQa wı u yerarşiyeke temami ya ker bideste xwedi fab­pırbuna nesla wı hewce ~ ~ . k -d· k M k b. h ~ herbaz u serbazan de rıqa dıqede, ango engı nfe' t ~ ekvke: ~ 0

. 1 abye ne. Ew ne tene kaleyen eve ha j e re di rawe wi

ro ış e ı u wısa e - b~ -~ ~d 1 d"· " (d"d) k k bihaye xebate ji biha 6!n~~ urJUW~~ub_ew ~ta d~bme~e ı ... e ' ~: ~r ye hilberi:niya we ye.- UrJUWa n: : ıser e, d~ e ... e~~u:;:. ~n~~men Wilo hingi xebat dibe e~ hderkrOJ ,~ı herk~a~- ·l!n e

1nf UYJkuwadzıyed.xw~

ge ar ~ d" (h d t) tı e aleyen ma ıne, tıma , rot ar, eyn ar, m ı ı ra w eq e s ~ -- , b" h d nı. zm dı· bı· H~ b"t · serosta u xasmeyen ur w . n. e e ır , -~ ~ d" ~ f b ~ "

8 hingi: ku makine Q par- ~~waye xwe ıyde ~ rıqe

kirina xebate peşvedi- Jd; n~.Ek~ zok: :tst: çend- anayikaren piçGk . . - b " ~ ı mıs ın, ıre u xe -.b . ~ . ~ '

ç'n ~ıranıya_xe ... ate~z~ dar e ku ew eşkere ka- ~z:rga~ u mır~txure~ pe d:be an b; zede~un~ re weka arınanca xwe ya p;çuk~p:şewer~u ~un~ı­saeten xebate~an bı ze b·ı· d . - -ı d"k yen pıçuk hemı pepluka debuna xebata di deme: ı ın tırın ı an ı e.· '

16

www.ars

ivaku

rd.o

rg

PARTI YA KDMMVNiST

Jerına çinen navinen Di ve gehineke de, bere dikevin nav rezen karker girse (kitle)ki proleteryaye;ji aliki di nav welat de belav­jiber ku sermayeye wan buyi u bi hemb~riye e qels dest nade ku ew hurhurbuyi ne.Heke bi­azinen sanayiya mezin qewime ku karker di bikarbinin ew di hembe tevgereke girseyi de riya bi sermayedaren - pişta hevudin bigirin, mezin re bindest dike- ev he ne jiber yekiti , vin;di mile din de j~ ya wan bixwe ye le ji ­ber ku bikerbuna wan ber burjuwaziye ye,ki­li ber azinen nu yen jan jibo gihandina ar­hilberiniye ji rumete mancen siyasiyen xwe dikeve.Wisa kuprole-yen arizi,mecbur e he-terya ji nav hemi çi- mi proletaryaye bilivi F.ENGELS(1820-1895) nen civake peyda dibe. ne u he jibo demeki

derbasoki dikare vi ~ . ~ ~ tişti bike.Di domahiyamakıne he: c:hebu~a A

roletarya di gitenve gehineke deprole _n~v xebate sıst d:k~ u cihe yen geşbuniye de ter şere dijmi~en xwedıra~ (heqde:t) J:b~g­derbas dibe.Şere we yenakin le ye dijminer~ ~ı h~rderıA ~xıne diji b~rjuw~zife bi dijmi~en xwe dikin,an- ruhel~k: (sewıyekı)we~ peyda~u~a we bıxwe ve go ye bermayeyen monaEhev nızım: A destpe~ı~e. ~ şiya tewna (mutlaq) A' (dumahık heye)

Peşıye k~~~eren te~ xwedierd,burjuwa yen ha dest daveJın şer,du ne-sanayivan burjuwa -r~ kar~e:en eyni~fabr! yen piçuk.Te~ahiya tey q:,daw;ye kar~e:en_ey- gera diroki biAvi :e~: n! şa~~ :anayıre,dı_~ı gi di nav desten burJ~ n; ?~Jer; de lı dıJı waziye de dicive; her burJuwaye ku sererast serdestiya ku . di van w~n dimetine!keda wan hoyan (şertan) de te dıxwe.E~ ber~ erişen pek anin serdestiyeke xwe !e~e nad~n ~:r P:r burjuwa ye{1). w~ndıy~nA A ofirJu~aye~ Mako, bi geşbuniya hılbe;ınıfe:ewA Ae;ış~ sanayiye ve,proletarya hale~~n ~ı~berınıre ~~ tene di hejmare de ze­x~e J: dıkın;!rot:şken de nabe;ew di girseyen b:yanı (ecnebı) re~ ku (kitleyen) giringtir bı wa~ re_h~mbe~ıyefr; de digihije ser hev; q~bete)Adıkı~ d=ş~wıt~ xurtahiya we zede dibe n:n,mak;na dııkenı~,~- u ew pe çetir dihise. ~ır_b~rı fabrıqa dıdın Kerha u hoyen (şer­u dıkı~ rewşa xwe A ya ten) jiyane dinav pro­k~rker~ ~ef~ma~navın_a letaryaye de - be.rebere wında?uyı Jı nuve bı- wekhev dibin hingi ku destxın.

1-u vajtyane:Di dahurf ntya(tehltla)dawtneyen rojen 1848 an de~ ewe Marx ntşan de ku "bi a wakt amptrtk~li ser denda(metaa) dtroktya ku heye u her roj te nukirin3bindestkirina çtna karkert ya di se­bat u adare de pekhattJ bi eynt derbe bindestt ya neyaren we ant bu = komarxwazan burjuwa-li Fransaye u çtnen burjg wa u gundt di şere di­jt tewnaytya (mutlaqt­yeta) feodalt li ser hemt heverda (kita) ya ewrupayt" (Travail sa­larie et capital3 Paris Editions Sociales 3 1975 p.19)

17

www.ars

ivaku

rd.o

rg

r~ .. ----------~~ N~LHtll DBSGJ'IJt]RirtN

101ft S· politze•

~e ye ku dibe xasme bini be xezkirin sefera bedengi ya ku Burjuwazi li diji Marksizme dike ye. Ewe hemi kir jibo nehele ku felsefeya materyalist ditevaye (şekle) xwe ye marksist de be nasin gelek ecebdar e di vi awayi de tevayiya xwendina felsefe ya ku l i Fransaye te dayin. -

Di xwendegehen navin de felsefe te hinkirin. Le meriv dikare ve xwendine hemi bistine bey ku tu car hin bibe ku felsefeyeke materyalist ku Marx Ö Engels pekanine heye.

<:iava ku di destpirtu­ken felsefe de qala materyalizme te kirin (jiber ku wan dive,bi veneye,qala we bikin), timi ji Maksi zme u ji materyalizme bi awaki cihe behs dikin.Bi' ren geki gişti, marksi zme weki tene doktrtneka

zanibe ku Marksi zm fel sefeyeke heye,kijan m~ teryalizm e u bey zani be ku matery a lizma ke~ neşopi tevaki nujen h~ ye ku ew marksizm an materyalizma diyalekt~ ·.ki ye.

siyasi peskeş dikin fı E kengi ji materyali zma m dixwazin nişan -diroki dipeyivin ,d i ve din ku marksizm xwedi­babete de qet qisa fel ye averuyeki(mef hume -s~f~ya ~a~~ryalizme ~~ ki)gişti,ya ne tene ci kın,~aşe Jı~materya~ı~ vake le ya gerdOne bi: ma ~ıyal:kt~k q~t. tış- xwe ji ,ye.Loma dijane­tekı naye hın kırın. y i ye ku hin didin pe~

Ev rewşa han ne te- tewş e ku mer iv herke­ne di dibistan Q xw en- ve ku kemasi ya me zi n a degehan de heye;di za- marksi~me t~nebuna ~e! ningehan de ji ev eyni sefa we be,u ku merıv, w~sa ye .Kiru ya betir weki çend t eor~sy~ne n nışanker ev e ku mer iv tevgera karkerı,bıxwa­dikare li Fransaye bi-ze li~ve~fe~sefa ~u j i b e "p i sp o re k i " fe ı s e fe, mar k s ~ z m e k e m~ e~ b ı ger e. xwediye diplamayen bi- Marks~zm xwedıye fels~ lindtirinen ku zaning~ fey:kı ye~ku ew ~ater­hen fransizi didin,be y yalızma dıyalektık e .

18

Jixwe her çiqas ev sefera bedengiya, ev

tehrif u tedbiren çinen serdest he­bin ji,disa mark­sizm u felsefeya we destpedikin ku berebere ben naski­rine.

(dumahik heye)

revizyon.ist:ji fransizt revision jinuve lenertn, rastkirin,guheran­din an temamkirina nvtsar u teortyekt. Revtzyonts t ew in ku dixwazin li met nen nvtst jinuve Ei­nerin,bi awakt nu-u carna cihe-tefstr u ştrovekin . Di zmane markststt de bi te­gihtştiniya(manaya) tehrtfkar te bikar­antn(ntşeya werger)

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Di sala 1927 an de keşeyeki terr u can,bejn bilind, çay ~in ji dera xwe ye Bakure Fransaye bire diket,diçu Rohelata Nezik jibo " Gotina

ll -Qenc ya Isa li nav xelken "pa~demayi u nezan" en we hele be lav bike,wan bin~ ser "riya heq".

Keşeye dilsoz u bawermend qasi çil salan li navçeya me ma.Ewi kesi neani raye u bixwe ji ne : u ser riya wan. Le naskirina zman, edet u jiyana Kurdan,bede wiyen Kurdistane di: le wi fetih kiribun.

'Her keseki li dine bihu~tek heye,Mekke­yek heye; bihu~ta

min ji Kurdistan e" digot piricar Thomas Bois ye kal ku di e­vara jiyana xwe de xwe fireki~andibu de reke piçuk u aram a nezikahiyen Parise .

Thomas Bois di sa la 1900 e de li baj:; re Dunkerque,li pera ven Derya Bakur,buy; u pi~ti xwendina xwe di 27 saliya xwe de çuye Musile.Li wır hint erebi,suret u kurdi iibe.Ew heta 1932 a li Musile,du­re li dera Mar Yaqub dimine u j i J936 he­ta 1940 an li navçe­yen Kurden Suriye di xebite.Pa~e te BeyrG te u heta 1965 an ıi wedere diji.

Mirovhiz,hi~aza u vekiri,ew he zu bi tew~buna bawe-rıyen xelke guhe randine fehmber dib;

llt)İS

u xwe dide xebata naskirin u arikariki rine.Rew~a kurda,bin desti u belengaziya­ku gele Kurd te de ye hisen wi yen eda­let u biratiya miro­vi dieşine u ew ber~ bere,di tenga xwe de dibe parezkare doza Kurdan.

L.Rambout

Bi arikartya agahdari u belgeyen ku Dr.Kamuran dide , e w d i sa 1 a 19 4 7 an de,di bin derewnave Lucien RAMBOUT,pirtu ka xwe ya peşin ıi ser Kurdan "Les Kur­des et Le Droit'(Kurd u Hiquq) derdixe. Li ser dewrana nav -du - şeran (yen ciha ni),di ve pirtuke d; zehf agahdariyen he­ja hene u çapbuna we jibo dannaskirina do za Kurdan li derv~ gaveki giran bu.Wer­gerandineke _ pirtuka Bois li Beyrute bi zmane erebi derketi ye.Tirkiya we ji bi wergerandina Kendal di sala 1972 an de li Elmanya Rojava di nav "Wesanen Ronahi" d e , d ur e j i d i 19 7 8 an de li Stemboli bi dest Komale çap buye.

**** Pi~ti ve pirtuke, Thomas Bois li ser zman,folklor,ol,weje (edebiyat) ,sosyoloji u diroka Kurdan xebi tiye,benden wi di ko varen Rohelatnasi G wisa ji di ensiklope diyen navneteweyi de derketine.Ewi cara pe~i hin helbesten Cegerxwin wergerandi ye fransiz!. -

Di sala 1965 an ew sentezeke xebat u legerinen xwe yen li ser Kurdan bi zman u uslubeke sade," jibo tegihi~tina mirove kuçe",di pirtuka xwe "Connaissance des Kurdes"( Nasina Kurdan) pek tine. Ev pirtuk bi çapa fran~ sizi u ingilizi li Beyrude derketi ye , 164 rupel e,xeyni pirsen diroke qala pirsen jiyana roje , ol,jinanin,nexwe~in,

baweri,jiyana e~iri

u ya malbati,weje , hwd .. dike,gele Kurd bi ruçikeki dilke~ u ~erin pe~ke~i xwende vanen biyani dike. -

Thomas Bois, di 1966 an de vegeriya

bu Parise u li wir çend salan feren"Şeh rezayiya Kurdistane" dida.Li kudere keysa qala Kurda kirine peyda buya ew li wir bu.Ew pareakareki dilkovane doza rizga riya gele Ku~d bu: Gelek rojnamevan u xwendekaren xi~im ku nu bi pirsa Kurdi bi li dibun arikariyeke dostani u ~ireten he ja li cem wi diditin. Doste me ye birumet roja 5 e ilone 1975 a di nexwe~xaneki ne ziki Parise mir, bey ku rizgariya "Kurdis tana xwe" bibine . ••

19

www.ars

ivaku

rd.o

rg

A

ÇARSALIYA KOMELA "Dosten Kurdan tune ne" te gotin ji

~kestina tevgera Kurden Iraqe bi vir de di nav hin hawiren bedbin de.Qenc bala xwe bi­dine yen ku ve "rastiya xurt O ceribandi " belav dikin piricar ew in ku heta duh xwe spartibQn "dostani" ya Şah O CIA.Kengi evan "dosten" wan en delal wan xapandin,li wan "bebexti" kirin,wan je derxist ku kes ji Kurdan re nabe dost.

~ebele dosten ge­le Kurd hene; dosten berahi.U ew zehf in ji li çar aliyen di­ne.Tene heta niha em li wan negeriyane,me xwe qenc bi wan ned~ ye naskirine.Gelo çi ma hezen demokratik u sosyalisten cihane ev çendi sal in ari­kariya tevgeren riz­garixwazen gele bi~ dest dikin ji Vietn~ me heta Cezayir u M~ zambike,ewe li gele Kurd ji nebin xweyi? Ku tevgera Kurd di deste serokatiyeke ~ore~ger an bi bindi ki demokratik de be u nebe leyistoka ke~ neperestiye u emper­yalizme ewe çima ar! kariya w~ ne kin? ·

Bi ve baweriya xurt,hin militanen Kurd li Fransaye dest bi nasin a diti na kes u hezen ku bi ~ere xwe ye diji ko­lonyalizm u emperya­lizme,bi pi~tgiriya şore~en Cezayir,Viet nam u şeren rizgari xwazen gelen din na~ dar bune,kirin.Di h~ yen wan rojen de k~ serokatiya barzani -van bi tevkariya xwe ya USA Sawak u Isra­el hetka Kurdan biri

20

bu li ber ramana (e ! kara)demokratika ci­hani,ev kare han he­san (rehet) nin bu. Pi~ti xebateke sal u niv,di adara 1975 an de Komela Fransa-Kur distan li Parise ha: te danin.

Himdaren koroele (binere lista wan li jer) hemi zane,filo: zof,nviskaren binavu deng, :>elaten Nobel~ u rojnamevanen eyan in.Gelek di wan enda men Dadigeha Russela jibo mehkemekirina cirmen USA li Vietna me hatibu danin in~ Kesen weki Jean-Paul Sartre,xelata Nobele a edebiyate, Simone de Beauvoir, H:ıxime Rodinson indi bi pir tuken xwe li Kurdis: tane ji rind ten nas kirin.Li hawiren za=

-bingebe n Bernama xebata Ko

mele li ser se binge han hatiye danin: l)a rikariya gele Kurd bikin ku ew qedera xwe bixwe kifş bike.

Navnişana n~ ya KFK: Association France -Kurdistan BP 29 7522 1 Paris Cedex OS

nisti u siyasiyen ci hani de kese ku nav~ Prof.Laurent Schwar­tz,matematikvan,ProL Alfred Kastler,xela­ta Nobele a fizike , nebihistibe tune ye.

Arikarı u pi~tgi­riya van dosten gi­ranbiha pirsa ~urdi li ber çaven demok -rat u peşveruyan we­ke dozeke meşru ni­şan dide u je re di­be teminateke qenc. Le herweki ew di hej mara 2 a kovara xwe ya bi zmane fransizi "Solidarite Kurdis -tan" de dibej in, ew tucar xwe nakin şuna Kurdan u iddia renı­~ ı u rehber iye na k i n. Riya rizgariya xwe kifş kirin kare Kur­dan bixwe ye;rizgari ya Kurdistane ten~ bi desten Kurdan dibe

-xebate 2)rewşa gele Kurd,ta de u zordestiyen k~ le ten kirin wisa ji şere wi ye azadiye li Fransaye bidin naskirin.3)peywendi­yen dostaniye di nav gelen Fransa u Kur­distane de sazkirin u xurtkirin.Ji ve bu ne çanda Kurdi li Fransaye bidin naski

www.ars

ivaku

rd.o

rg

. .

FRANSA-KURDISTAN rine,arikariya Kur­den ku li Fransaye diminin bikin,çuneha ta fransizan a Kur= distane hesan bikin.

Jibo pekanina ve bername Komele kengi hewcedari peyda buye kovar derxistiye, ji hezen siyasi u hevde saziyen (organizasy~ nen) navnetewi re telgraf u name iand~ ye,miting,civinen a­gahdariye an çandiye pek aniye,di rojna -man de bendan derxis tiye.Komele wisa ji arikariya keç u xor­ten Kurden ku 1{

Fransaye ne kiriye ; ji geleken wan re im kanen xwendine bi: dest xistiye.

Le,beguman, iaxe domdartire ve xebate derxistina pirtukan e.Pişti ji nuve çap­kirina afirandina

him d • r

klasik a kurdizane rusi Basile Nikitine, "Les Kurdes", Komele korniteki xebate dani ye jibo pekanina pir tukekenukuagahdariye ke siyasi u dirokiye tekuz u zanisti li ser rewşa hemi perçe yen Kurdistan€ peş: kei ke.Ev pirtuk"Les Kurdes et le Kurdis­tan" (Kurd u Kurdis­tan) e;bi arikariya Prof. ~~xime Rodinson u Gerard Chaliand , sekreter€ giiti ye Fransa-Kurdistan , nviskar u militanen anti - kolonyaliste navdar,di gulanal978 an de hatiye çapkiri ne,Wergerandina w~ ya elmani di nezik de,ya ingilizi-ameri kani di dawiya 1979 an de derdikeve u e­we bi kurdi (sorani) u farisi ii li irane

r

çap bibe.Komele di ve nave de selikeke kurdi "Mısique Popu­laire du Kurdistan " daye derxistin u pi! tuka G.Chaliand a li ser helbesta xelke "Poesie Populaire desTurcs et des Kur­des" ji nuve daye çapkirine.Ew niha li ser çapa fransiz! ya ııu..m~e Al " d" . ı-1:1 an ı x e b ı t e,

saya ve xebate wisa ji bi saya xeba ta militanen ioreige ren Kurd iro indi hez u partiyen peşve ruyen mezin,weki Par tiya Kommunist,Parti ya Sosyalist,sendika yen karkeran,komik G hezen çep en Fransa­ye hemi eşkere u bi­xurti piştgiriya do­za Kurdan dikin.

1 P.Baudoin,evuqat 3berpist­

yare Federasyona Navneteweytya Mafen Mirovt;J.Berto lino,nvts­kar3rojnamevan ~ ftltmçeker;E. Braquet,ftltmçeker u nvtskar ; G.Chaliand,nvtskar;J.P.Cornet, rojnamevan;J. M.Domenach, nvts-kar3gertnendeye kovara"ESPRIT~ E.Ducourau,rojnamevan;R.Dumon4 nvtskar3hawirparez (ekolojtst4 namzete serekkomartye di helbi jartinen 1974 an de;D.Eudes ~ nvtskar u rojnamevan;R.Garaud~ ftlozof3nvtskar;H.Grall, nvts­kar;M.Halbwachs,profesore sos­yolojtye;G.Halimi,evuqat3pare~ kara doza jinan;G.Heraud,prof~ sore hiquqe3namzete serekkoma­rtye di helbijartinen 1969 an de 3berpirstyare tevgera federa ıtsta ewr~payt;A.Kastler,profe sor3xelata Nobele a Ftztke; R:

realtst;S.Manucci,rojnamevane AFP;R.Marienstras,profesor; T. Mignon,evuqat 3berpirstyare Fe­derasyona Navneteweyt ya Mafen Mirovt;J.Minces,nvtskar; E.Mo­rin,profesore sosyolojtye; L. Panigel,profesore btyolojtye ; Y.Person,nvtskar u profesore dtroke;R .Pic,rojnamevan u [t­ltmçeker;M.Rodinson,nvtskar3ts lamtzan,profesore dtrok u sos= yolojtye;C.Roy,nvtskar u rojna mevan;M.Royot,rojnamevan; J.P:

Lafont,profesor u nvtskar; M. Leiris,etnolog u nvtskare sur-

Sartre,nvtskar 3ftlozof3 xelata Nobele a Edebtyate;M. Schwaub, nvtskar;L.Schwartz,profesor3xe lata Matemattke;P.Thibault,ro~ namevan,berpirstyare kovara ES PRIT;Vercors,nvtskar;P.Vidal : Naquet,profesore dtroke~ J.P. Viennot,mamosteye dtrok u şeh­rezaytya Kurdistane;S.Vogel,et no log u nvtskar; S. de Beauvoir-,

nvtskar a ftlozof.

21

www.ars

ivaku

rd.o

rg

KOY i helbestvaneki welatpareze mezin

• • l1lact Qadir Koyt li • • • gunde Qoreqerac de heri··

mi K~ye saZa ıaıs· ji dau * ka xwe buye.Di piçuktiya xwe de bebav maye; bavl *· wt miribu,dayika wt ew birtye Koye u bi artkart ya axa u begen dewlemend u xerxwaz daye ser xwen­dine.

• • • • • • • • • • • • • • • •

Ew li mizgefta Koy& de li cem mete Ahmet Gunbe t t tevt Mihemed Ce­lt-zade htni xwendine bu ye u nave feqtttye sten­diye u bi feqtttyi gert­yaye , çuye Xoşnave , Serdef te , Erbtle,Kerkuke,Sulema ntyb Sabilaxe u Ştno, ıi cem meriven zana u ulm­dar htn buye , nav e mele stendtye,buye mele u bi nave mele li Kurdistane gertyaye , çuye Sternbale , li wedere buye nase g~­regiren Kurd u Kurdista ne,yen li wt wextt ır ser qulixa hukmete bun u * komen rewşenbirkirna Kur dan u serbesttya wan saz * kiribun . Li Sternbale Qa­

• dir Koyt buye nase şerva * nin azadkirina Kurdista = ne , çend sala buye mamos-

• taye kuren Bedirxan Pa-• şa . Li mala wtda ew dibe - nase nivtsara Ahmede Xa­

• nt, destana wt "Mem u zt ­* ne " dixune u peşgotina we bi wt gelek xweş te, * btr u bawertya weterıper­* wert u milletperwertya

• lhrer Kurd e li nav h emG millet

Bebehr e ji xwendi n G kitabet

Riga ne j i tercima zmani, Esrare kitebe xelqe dizani .

Yekser a l im mezin G çuk, Nexwendine qet d u herfe kurdi.

22

A hmede X ant li dil u aqi le wtda runiştine~Ew di: be xemxure millete xwe , ş eren xwe derheqa hale millete xwe , derheqa paş­ketina wtda nivtstne ; di şerin xwe de ew derdike ­ve meydana rewşenbirkir~ na millet,meydana ş ere ~ zadkirina millet ji bin desti şex,ptr,axa u he­gen kurd , ji bi~ deste h~ kimeten rom u Iran e nt­şan dike,mtna Ahmede Xa­nt li millet ştret dike , ku ber bi xwendine he -rin, li şeren azadkirina xwe de yekbin,rabert hev şer nekin,bi tifaq şerbi kin b-o xatire azadkı" rina Kurd u Kurdistane.

Qadir Koyt şeren xwe bi sorant (kur dtya jertn) nivtstne . Ez çend şhren wt bi herfen latin~ya Ce ladet Bedirxan,bi kurdt= ya jortn li jere dinivt­sim,ku xorten me del al wan bixunin u bibin nase btr u bawertya Qadir Ko­yt -şatre Kurdayt navdar u peyrev u peykettye Ah­mede Xant.

prof. dr. OANATE KuRoo

Sermiyane Be şa Kurdi ya Instttuta Rojhe -latnastya Akademtya Zanisttyan a Yekttt­ya Sovyettye.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • O stade xeten ji van herseyan e ,

Wek kund zmane xwe nizane,

Bo çi kifr e bi zmane xwe nGsin? Millete be kiteb u be nGsin, ~yri Kurdan tune li ru zemin.

Tu were hini fen be,çi te li wi ye, GawGr e,Hind e, ya x Gt c ihG ye.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

J)i ve esra dirixda, SG.re min qelemtra~ e, U kalane min qelemdank e.

Hesine sar bi fG. nerm nabe, Bi tirane hernam germ nabe;

Eger kareki nekin li ve nave bi zu, Tuye wexteki bibini welat ji dest çu.

l(ezi zere kezi zer Xulama memiken girover Ser1 sor e bini zer Mina berfa newala ~erg u jin wek siber G tav in,

Awa baqi biminin,her bi tav i n.

Çimki çi li dara dine ye, Te G diçe,hemu wek ba ye.

Sed şahanşa G. padşa mirdin, Seyr ke kurde me her kurd in.

ffer ji cafi heta bi goran i,

ltesreta min her ew e li dine de, Haci we bimre,nagije dewra wan de.

Çi menşur u gire-gire kurdi, Çi bi nizami u kitebe hurdi,

Saadi heyama xwe ma bG benani, Wek min bu gerok u be xani,

~ika xelk ji hesrete dimirin, Beyten wi bi zer u ziv dikirin.

Axire rojekı it we be u. ehdi, kfete bo min bixunin weki Saadi

{lazi,nesir G. muftiyen nizam, We tebigihen ta medrese u alim

Bo nesiheye zmane kurdan e, Seren min delil u birhan e.

Siha zinara li ser Tu ji govende were der Te ramusim car din her Kez1 zere lewendi Zeriye were dilane Gewre were govende Sing doşek bal1v zende

l(e zi zere min sıse ne Her se delaliya de ne Yek min dudo xelke ne Min u bira devgirt1 Se gul te da bişkivi Çibkim dosta dergisti Esil dosta q1z1 ne Mina şekir şer1n e Mina gula bi bin e Mina agir bi t1n e

Lo erdiko beyara Min le çand1 xiyaro Çibkim dosta bi yara

berhevkiriye: ROGER LESCOT

NEW~ ÜZ r~------.,..,-/ SersaZa Kurdan 3 cejna bihare

NEWRÜZ tsaı bi dtlan u şahtyen rengtn li gelek altyen Kurdis­tane u li hin bajaren Ewrupaye hate ptroz kirin.

~ewra feleke ji bexti ferG.z Disan ko nima ji nu ve Newroz Mebini li we adete mibarek Şehri G. spehiyan carek Bajar G. kelat G. xani berdan Teşbih nijdiyan G cerdan Sef sef dimeşine kG.h G. deştan

Ref ref dixweşine seyrG. geştan Hindek bi peyari çune baxan Hindek bi siwari çG.ne raxan Hindek bi tebayi G. bi kesret Hindek bi hev ali G. bi wehdet

AZADI Newruza xwendevanen xwe ptroz dike u wekt diyartya saZa nu helbesteke Ehmede XANI SEYRANA SERSAL 0 GE~Tt peşkeşt wan dike.

~abG.ne ve xanim u xewatun Wan ji teji gul kirin besatin Huran kire meskene xwe cen-net Be perde G. be melal G. min-net Duşize G. duxter ü rewalan Pakize ızar G. zilf G. xalan Sewdakeri eşq bG.n di bazar Hem bayie hisn G. hem xeridar Sersali u bakir u rewalan Sedsali ciwan G pir G. kalan

www.ars

ivaku

rd.o

rg

:.aıa par ber durditinoka(t§ levisiona) komara Ermenistane, komeke stran u reqasa kurdi peşda hat.Ev kom bi teklifki­rio çu bajare Leningrade, tevi cejna Kurdaye Newroze bu, ber xwendekar u mamostayen çend z~ ningehen vi bajari peşda hat.t Ev koma bi serokatiya sazbende k u r d i n av u d e n g Ye 1 i 1 e E V D IL E çendik-çend cara tevi olimpia­daed komare bu.Ewe wan olimpia dada ji ser ket u bi pesinnema peşkeşed mayin hate rewakiri ne.

Endamed kome gişk hrecied gundeki ne.Ewana cile kurdiye awaz-awaz li xwe kiri bi qe -şeng u çeleng stran u r~qased kurdi nişani geled brayed ma­yin dikin.

!sal redaksiya (nvisekari­ya) radio kurdi gelek straned ve kome ser qeytane nivisine u di belavkirined xwe de elan di kin,cihan u alem dibihen.Sere­ke ve kome Xelile Evdile ye. Çend gotin derheqa wi da:

Saıa 1941 e bÜ,dema mala E~ dile Abdile denge tifaleki ku­rin hat.De u bave tifal şikir­buna xwe anin,weki ware wan şin bu u nave wi danin Xelil.

24

Hela :Jielil peçekeda bu dema q~ ziyake giran hate ser nefere mala wan have wi -Evdile çu ser heqiya XW~u toqe se zara­ka kete st~ye dayika wi - Kawa Abas.Kawe xemla xweya bukaniye dani,cile hizne (şin€) li xwe kirin.Him der xebiti him ji ma le.Neniheri we yeke,weki wan sala şer bu,welatda xelayi ce­lay! bu,le ewe z ared xwe gulkf mi xweyi kirin,fira xistin.

'axe Jlelil idi mezin bu,ça­wa dibejin xer u şered eiharie ji hev cihe dikirin,diya wi r~ jeke gazi kur kir,dere qatiya xwe vekir,bilürek je derxist u go t:

-Han lao,ve &ilure hilde,e­va peşkeşa bave te ye.Gava ew kete ber mirine,ewi ev bilura da min,weki tu mezin buyf bidi me te.Bav~ te bilürvaneki erhe de bu.Bira xwede zena kal u ba va bide te.

Sal derbaz bun.Xelile piçuk heval a · hogirara diçu ber ber­xa.Ew qanix bu,tili u peçiye ve meya,bilür ü zirne ji diqe­filand,gava ku guh dida lexis­tina kur,ew pera firnax dibu le tu cara neta wera derbaz ne dibu,weki ew here ber radioye lexe ü cihan tev denge zirna wi bibihe u pe zendegirti bimi ne.

www.ars

ivaku

rd.o

rg

~elil herro ber radio kurdi rudinişt,deng u awaze strane kurdi sere wida rudinişt, jera dibu xwin u qinet.Rojeki ji e­wi riya nvisekariya radio Eri­vaneye Kurdi girt.Nvisekari wi ser çawa u ser sera qebul kir. Ewi tevi dengbeja meya,fiqe u zirne dixist.Ewi pir ser xwe dixebiti,diçu dewata,şaya dix~ miland,miraze buk u zave digi­hande hev.Çawa dibejin "ew bu­bu gula govenda".Ewi gelek mi­qam bixwe sewirand.Gele Kurd i di wi nas dikin çawa sazbendi: zan. Gelek miqamed wi çawa se­lik li Yekitiya Sovyeti u li Fransaye da aliye "Azadi" da derketine.Gele Kurde 20 milya­ni bi ewlede xwe ye jehati va serbilind bu.

,.,.,.,,ft~yı (if ~ ~.,,.ı

pir miqamed kurdi, ku dur u cewahired gele mene, Jı windabune xelazkir.Xelile Evdi le ~end miqam wisa ji ji radi~ ya Iraqe u İrane bihistine­u ledixe.Niha weki 70 miqamed wi di fonda radioyeda tene xweykirine.Ewi gelek miqam da­nine ser straned ku koma wi distire.

~oma stran G reqasa kurdi k u Ye l i l e Ev d i l e s e r o ka t i y e l e dike,we zutireke li bajare Mos­

kova tevi cejna gele Kurd "New­roz" bibe.

Em sazbende zane,marifet u jehati ra açixiyed pir mezin dixwazin di dereca peşveçUn U gulvedana sazbendiya kurdiya dewlemend da.

Berpirsiyar u sereke

Radtoya Ertvane ya Kurdt

•• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• ... •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• •• ••

Qumrike ez gune me Şivane bave te me Aşiqe bejna te me Evdale çave te me Goriya sere te me De yar yar yar, De yar yar yar

"' Be te xewka min naye

Qumrike ser bi zer e Delale ser bi zer e Sing dergehe bajer e Qumrike nadim mer e Delale nadim mer e De yar yar yar, De yar yar yar B@ te sebra min nay~

Qumrike ez romi me Nav bexçeya fendi me Kumsore efendi me Heyran çave reşbelek Eşqe xorte cendi me Heyran eniya bi deqendi Eşqe lawike kefçi me De yar yar yar, De yar yar yar Be te xewka ının naye

Qumrik seva l'dikana Kevoka sere dara Xatuna li ser bana Kete mista nizana Xera kiri bu dirana De yar yar yar, De yar yar yar Be te sebra min naye

Qumrtke b'zer helandi Kurik keçik revandi Seri li bire gerandi Çave neyara rijandi Deşt O zozan gerandi De yar yar yar, De yar yar yar Be te xewka min naye

berhevkiriye:

ROGER LESCOT

25

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Xwendevanen delal, Nvisekariya Azadi­

ye ji Kurden li çar aliyen dine belavbu­yi nameyan distine. Çapkirina hemiyan re jmara rupelen me dest nade.Eme her ca re çenQan di wan de: rinin.U ne tene yen ku pesindar in.

Er~va n Redaksiya (nvise­

kariya) me ye radio­eye xeberdaned kurdi ji şuxule weyi kerha ti geleki razi ye. -

Em her tim bese -b~r çavniheriya hej­mared kovara we ya delal in,çimki em ji we gelek tisti pe di hesin ser millet~ Kurd,ewlede weye ker hati da. -

Kovara we ya mark sistiyeye tek ten~ ye ku li xerice zma­ne kurdi te çapkiri­ne.We geleki rast bi jartiye riya kovara xwe,cimaeta kurd tek tene bi riya marksis· tiye,leniniye dikare bighije miraze xwe a - - ' zaye u serbestiye. -

Em geleki ~a ne weki her hejmarek~ k?vara we de giligo­tın ser Kurden Sove­tiye,peşketina wan da heye.Eva tişteki lazim e,weki bired meye kurde welate de reke ji pe bizanibin ku gihiştine heqe x~e,çawa peşda çune. Nıha çend şewre me wera,herge lazim e q~bulkin,herge ne la zım e,ew ji şuxule -we ve.

26

1° Hun zman haqas paqij dikin,weki hi­ne gotine we nayene femkirine,we gele­ki pak be k~ hun ser zarane cimaete binvi sinin.

zo We pak be weki hun binvisin "K~vara K~n;I~ye Marksisti"ya ne Jı "Kovara Mark : sistiyeye Kurdiye" o •

3 Pak dibe para falkloriye ji hebe. Ez giliye xwe kuta dikim,we~a serbilin­d~ye u xweşiye dixwa zım, -

Bi silaved şerin

XELILE ÇAÇAN MURAOOV

Serek G Berpir­siyare Radio E­rivane Kurdi

lnnsburc k ( Awistirye) Welatparezen delal b:ayen heja G jeha~ t ı ...

Kovaren we en we ji Franse ji min r~ şandibun hatin gihan deste min.Peşiya he­m! tişti,ez pirozba­r: we heval Q hogi­ren koçer im.Bi dil­germi Q serbilind we gişan ji bana ve xe­b~ta we a behempa Q gıranbiha pirpz di­kim.

Ma~gelo ji nave "AZADI" xwe ştir J ı bana me Kurdan li rG ye erde çi heye?. BI rasti nave kovara we an bi gotineka din kovara me zehf rind G xweş e.Paşe merov

te de (di kovara me de) tişten zehf zehf rind G kerhati dibi ne.Bi kurti ji "Ha: war" peve,hetani ni­ha di nav me xorten Kurd de ji aliye we­jeyi (edebi) de tiş­teki wisa heja pekne hati ye. -

Ji ber ve yeke pi - . ' -roz pewıst e. Gotin ne hewce ye

ku hewcetiya me la­wen Kurd hinbuna zma ne me e zikmaki he: ye.Ev ji bi kovara we bi gengazi(bi re­heti) te hin bün. Di babeti(ware) zmane me de,gelek xwenda Q za nayen me en heta ni= h~ li welaten biyani dıx~endin u bune pis poren zmanan zehf hindik kar jl aliye wan hatiye kirin. An bi gotineka din zman nasen me en Kurd bi

~ , tene xwe bi zrnanen biyani re mijul kiri ne.Le çi mixabe ku qet guhnedane zmane xwe e zikrnaki c bili Celadet G Kamuran Be dirxan) .Ji ber ve ye ke ev kare ku we daye ser mile xwe ka reki zehf peşdatir o d~vy~yi (elzern)ye.Se re ının bi xebata we bilind bQ.

Ji bana roznama (teqwirna) we a delal ez svas li ser xwe deyn dihesibinim. Ta nih~ min xelateka(di yarıyeka) wisa ji tü kesi hilnedaye. Zeht

www.ars

ivaku

rd.o

rg

pispori u zana hati­ye pekanin.Piroz ...

Dawi silaven xwe en brati peşkeşi we hemu welatiyan di­kim,serdari u serfi­raziya we daxwaza di le min e.

SiDDiK UNUS

ErTvan

Hevalen Delal Min jimara kovara

Azadi ya sisiya wer­girt.Çaw~ min reşbe­leka beri veda nivisi bu eve kovare em gel~ ki dilşa kirin,me ve kovare de gelek xwas­tine xwe dit.

Le jiber ku em dix­wazin ev kovar he zor be,he baş be u peşve here min dixwast çend fikre xwe jibo herse jimare peşin bigota.

Geleki baş e weki rupele kovare pirse bizava Kurda ye nete­wi-azadixwaziye tene leniherandine.Bele zor pewist e weki wan pirsa bi Marksisti a­naliz bikin,weki di­rak me re bibe ders , em je hin bibin.Gere­ki çave gundi u kark~ re Kurd,peşmerge Kur d

vekin,wan re bejin ki nin dost u dijmine wan,weki YNK u PDK i­ro ji di deste kevne­peresta,derebega u burjuwaziye de nin,we ki gelek c~ra bir Q baweriya wana siyasi, le xwastina nefsa wan e tiste wane giring.

Le gelo bizava netewe ki bindest dikare bi temami,gişti xeleti be,paşveru be; Bizava Kurde Iraqe 14 sala de her tişt ni bu,we­ki bi deste CIA,Irane Israile u hezed ciha­ne yen paşveru bu.We­ki em tene xeleti u şaşiye we bizave be­jin eme arikariye bi­dine dijmine we, eme Baasista re bejin we­ki we rast kir ew bi­zava hincirand,

Lama ji tevi şaşiya em gereke dem u eta­pe we bizave peşveru u baş ji bidine kivşe.

losine Reşid Helbestvan u Rojna­mevan~ Kurd

Rexne O xwe-rexne Ji Xwendevanen Aza

diye re Di hejmaren me

yen bori de hin şaşi, kemasi u xeleti çe­bun u xwendina hin bendan dijwar kirin. Ev di cilıki de ji ke masiya persone l u imkanen me yen tek­nik

e. Berebe-

re nviskari­Azadiye dinav

xebate de bipije,xwe bigihine u her hej -mar ji yen bere be­dewtir u kemxelettir be.Bi hindiki ev he­viya me ye.

* Hin heval li ser zman Jı me gazi­nan dikin,zmane kova re giran dibinin. L§ dive ku em texin bi­ra xwe hinbun u bi­karanina her zmaneki xebat u sereşan dix­waze.Tene bi zmane li male ji dayika

xwe hinbüyi meriv nı kare bend. u pirtukan b in i vi s ine, we rger ine. Gelo tene bi tirkiya li kuçe hinbuyi kesi ku zman u wejeya tii ki nexwendibe dikare pirtukeı:ı tirki bi serbesti jı hev der­xe? Jibo ku herkes tebigihe zmaneki re~ gin u dewlemend j ar u belengaz kırin,ru­çikandin nabe. Sere çandi enirek~ ser~ke ye di şere rızgarı -xwaze geleki de.

Le disa,heta ji me te em guh diderin rexne u şireten heva lan u dixwaziR teda: yi ya kovara xwe bi­edilinin.

* Em neteweyeki ji bis~ milyani be­tir in le he li ri­ye erde li ciyeki çapxaneki me yi piçQ ki bi sere xwe ji tune ye

he, xeyni Aza-

di'ye tu kovareka me ya tene bi kurdi nvi si dernakeve. Azadi ji ber kemasiya imka nan he ji kemale dur e.Em hevidar in ku hune li me negirin u ku ewe her yek ji xwe di tenga xwe de xwe bide ber xebate, deste arikariye, ye hogiriya şoreşgeri bide me.Her weki Ser daye Xani dibeje:

" Ev name eger xi­rab e,ger qenc

Kesaye digel we, min du sed renc

Ev tifle eger ne nazenin e

Nubar e bi min q~ wi şerin e "

27

www.ars

ivaku

rd.o

rg

ZMAN

abori:(t)ekonomi;(f)economie afirandin :{t)yaratmak ; (f)c reer alan:(t)yanki ; (fJecho aligir:(t)taro.ftar;(f)partisan ango:(t)yant;(f)c'est d dire arizi:(t)özel;(f)prive,particu l ier -aşiti:(t)bar~ş;(f)paix averu:(t}kavram; (f)conception azin: (t)yöntem; (f)methode bazirgani:(t)ticaret;(f}comme~ ce berxwedan:(tJ direniş; (f)resis tance -bihuşt:(t)cennet;(f)paradis bingeh:(t)ilke; (f)principe boran:{t)bunal~m; (f)crise civak:(t)toplum; (f)societe çap:(t)bas~m;(f)presse çapxane : {t)matbaa; (f) imprime­rie çin:(t)s~n~f; (f)classe dane:(t)veri;(f)donnee danustan:(f)mübadele;(f)echan­ge daxuyani: (t)manifesto; (f)mani­feste dema me:(t)milad;{f)notre ere derewnav:(t)takma ad;(f)pseud~ nyme dewsok: {t)yedek: (f)accessoire dijaneyi: (t)tersine;(f)contraf rement di~av:(t)para;(f) argent, mon­na~e

diruvdayi: (t)benzer;(f)analo­gue,similaire diviyahi:(t)zorunluluk,gereksi nim;{fJnecessite -dirok:(t)tarih;(f)histoire dojeh:(t)cehennem;(f)enfer ebur:(f)geçim;(f)subsistance ebur kirin : (t)geçinmek;(f)sub­sister eni:(t)cephe;(f)front frotişk : (t)eşya;(f)marchandise gef:(t)tehdit;{f)menace gefandin: (t)tehdit etmek;(f)m~ nacer

28

gerdun: (t)evren;{f)univers geremol:(f)kargagal~k;(f)deso~ d re, .. ~onfus i on girse:(t)kitle; {fJmasse girseyi:(t)kitlesel;{fJmassif hemberi: ( t:) rekabet; ( f J concur­rence herikan:(t)akim;(f)courant hesan: (t)kolay; (f)facile hesandin:(t)kolaylaştirmak; (f) favoriser,faciliter hilberin1:(t)üretim; (f) produc tion -hişandin:(t)muhakeme etmek;(f) ra~sonner

* Destan,çirok, efsane, stran, qewl u beyten kurdi; 1042 rQ pel bi k urdi­ya latini li Moskva derket

* hoy:{ t)koşul;{f)condition hoyandin: (-;)şartland~rmak; (f) conditionner hwd. (her weki din) : (t)vs . ; (f) ete. j eza: ( t) kök en; (f) origine jindar: (t}eanl~; (f)vivant karin:(t)iktidar;(f)pouvoir kevneşopi:{t)geleneksel;{f)tr~ ditionnel kiru:(t)olgu; (fJfait kovar;{t)dergi;(f)revue mengi:{t)ideal;(f)ideal mengiwer: (t)idealist; ([)idea­liste m~ rovhi z: ( t) insanc~ l; \( f) huma­n~ s te minak:(t)örnek;(f)exemple name: (t)mektup;(f)lettre navnetewey1: (t)uluslararas~ ; ([)international

www.ars

ivaku

rd.o

rg

nfiçegihan: (t)muhabir; (f)corres pondant (de presse) -netewe:(t)ulus,millet; (f) na­tion neteweyi:(t)uZusaZ,miZZi;(fJna tionaı -neteweperest:(t)miZZiyetçi;(f) nationaliste nişe:(t)not;(f)note niştiman:(t)vatan;(fJpatrie

nfiçe:{t)haber;(f)nouvelle <:_1_: {t)din; (f)reZigion nu~en:{t)mode~~; (fJmoderne nv:sar: (t)yaa~;(f)ecrit,texte nvıskar: (t)yazar;(f)ecrivain p~derseri:(tJpaderşaht;(f)pat­r~ arcat

perav:(t)k~y~;(f)rive bord peywendi:{t)iZişki;(fJreZation rapport peyweng: (t)alet, gereç; {f)ins­trument pelg~rin:(t)dalgalanma;(f)fZuc tuat~on -p~şa~o:{t)öncü;{f)avant-garde p~va~o:(t)süreç;(f)processus pırtuk:(t)kitap;{f)livre

Lattni

Ji salen 1930 an

bivirde zrnane Kurdi bi

tipen (herfen) latini

te nvisandin. Elfabeya

latini xweş li zrnane me

te Q ewe begurnan bibe

ya herni Kurdan.Le niha

jiber sedemen cihereng

piraniya Kurden İran Q

Iraqe tipen erebi ., yen

Sovyetıstane ji tipen

rfisi bikartinin.Jibo a-

gahdariya xwendevanan

va ne ev her se elfabe.

KURDi BIXWiNE,

A B C-c • D E -E F G H 1 i J K l M

HTN

rarnan: (t)düşünce, (f)pensee rarnandin: (t)dü~ünmek;{f)penser r~xne:{tJeıeşt~~i;(f)critique r:zgarı:{t)kurtuZuş;{f)libera­t~on

rizgar kirin: (t)kurtarmak · {f) Ziberer " roj~amevan:(t)gazeteci;{f)jour nal~ste -sermiyan:(t)başkan;(f)president serok:{t)şef;(f)chef tevger:(t)hareket;(f)mouvement tegihiştin:(t)anlam;{f)sens,a~ ception tixfib:(t)s~n~r; (f)fronti.re xwendegeh:(t)okuZ;(f)ecole xwendegeha peşin: {t)ilkokul ; (f)ecoZe primaire xwendegeha navtn:(t)orta okul; (f)ecole secondaire xwendekar:(t)ögrenci;{f)etudi­ant,e xwendevan: (t)okuyucu;{f) lec­teur,trice

xwe-rexne: (t)özeleştiri; (f)auto-critique

xweseri:(t)özerklik;(f)autono­mie

Rust Erebt Lattnt Ras-t ·Er·e'bt

A t• l. " 1 N H u 6 o o •

":- ' LL4 ~

p ır """ 0:

"' Q Ci J {!.

~ ı.J;ı• .J R p J

a t. ~ 6 •• 1 s c. .:.•v=•V"

s t• ı.s• -:•..; s •

w V.

* u T T .Jı,,c,..

r' J u tJ , . .: N c• .A o 't ' . "t·~·~•T•J V 6 ü

lA ~ .... 1 w w ' - a.

J. • X X t.• t J

1<. !!.1 y Cl ~· .!. . Jl J z 3 •..i'• J.' M t

~

H ll ~KEI .. BIBE, NB • 29

www.ars

ivaku

rd.o

rg

Jilan * Ji derketina hejmara S a b i vır

de çapa biyani de gelek bend derketin xasme li ser huyeren Kurdistana Irane (şeren Sanandac Q Naxade) ,kemasiya ci he me ji tene binavkirina van rojna: man re ji dest nade.Eme di vi wari de dikaribin çend agahdariyen kurt Q se­reke bidin.

* T~ ,bernama yeka ya TELEVİZYONA FRANSAYE şev a 4 e gulan di 21:30 de filma hevale me Jean Bertolino li ser "H işyarbuna Kurdan li !rane" Q roja yekşem 8 e gulane di 13:15 de raporta ja wi ya li ser şerpezeyi Q bindesti: ya Kurdan li Iraqe nişan da.Bi milya­nan kes li van filman temaşe kirin ; balyozxana Iraqe narneyeki protesteye şand ji berpirsiyare televizyone re: li rejima wan a peşveru (!) re nebQ hatine kirin! ...

* fUROPE1 ,yek j i mestirin radyo­yen fransizi roja 1 e gulane di 13:20 an de bi Jean Bertolino Q hevaleki Kurd re li ser qewimandinen Kurdista­na Irane mulaqat kir.

* RADIO- KANADA roj a 2 8. 4 . 1 9 7 9 an, saet 18 an de hernameki 15 deqiqe li ser rewşa gişti,ya Kurdan weş~nd;mil! taneki Kurd bersiva pirsen roJname va­na kanadi da, j i gel en Kanada yi ı ' e sa­lixe zordestiya ku li 20 milyon Kur­dan te kirin da.

* CIViNA ÇAPE ya Komel a Fransa Kurdistan li merkeza Federasyona Nav­neteweyi ya Mafen Mirovi li ser rew­şa Kurdan li Iran ,Tirkiye Q Iraqe.Roi namevarren fransizi Q emerikani ( New York Times) ,ajansen nuçeyi(AFP u Reu­ter) Q yen televizyon e (VISNEWS) agah dariyen di ve civine de dayi li wela ten din belav kirin. -

* Kovaren fransiz! Le Nouvel Observateur (12.3.1979),France-Nouvel le (19.3.1979)-organa Partiya Kommu: nista Fransaye-,l'Histoire (çile1979) Le Point (2.4.1979) li ser pirtukl "Les Kurdes et le Kurdistan" bend nvi sin.Di kovara jinevan Histoire d'Ei le s (hejmar 12) roportaj eki 1 i ser j I nen Kurdistana Irane,di rojnama sosya list "Le Matin" (13.5.1979) roportaje ki li ser şere Kurden Iraqe di kovara troçkist Lutte Ouvriere (24.3.1979 ) hendeki direj li ser Ku rd Q hindikahi yen neteweyi yen Irane ,,derket.

30

rfofıa :J{WMfl Bi zmane Kurdi Q ti

pen latin! bili Azad i ye t u kovar dernake: vi n.Va ne naven yen ku bi tipen din der­ten. * Riya Te ze,ji sala 1930 a bivirde li Eri vane di hefte de dÜ car derdikeve .4 rupel G Organa PK a Ermenis tane ye. -* Kurdistan, organa PDK a Irane ji mehe careki bi tipen erebi derte.4 r.(çapa fari si ji derte) -* Bira NO, organa Partiya Kommunista I­raqe,bi tipen ereb1 _dert e_

Kovaren ku bi du zmanan derten

* Ji sere sale bi­vir de hikumeta tirk derxistina hemi kova ren çep G peşver O wi sa ji yen ku bi tir: ki-kurdi derdiketin (Devrimci Demokratik Gençlik Dergisi, Öz­gürlük Yolu,Rizgari, Roja Welat)qedexe ki riye Q ew kovar niha dernayen. * Le derketina Aza di'ye ji hevalen Kur den Ewrupaye re r~ vekir u niha rojbi­roj hejmara kovaren tirki-kurdi zede di­be.Em ewan hem1yan piroz dikin Q ji wan re jiyan eke damdar dixwazin,bi reza el­fabeyi,naven kovaren ku li Ewrupaye der­ten va ne: * Armanc,Denge Kom kar,Pale,Ro ja NU -Sterka Sor .

www.ars

ivaku

rd.o

rg

AzA Tı i , jib a qene nas ina muzı ­kiya · kurdi s@lik Cpl ak) 0 k~ seten b i qal1te hides t d ıx e, dadip,re fı rlifroşe . .Ji n iha ve -hun dikarin ve n li j ere h i nay kiri ii ~e hixwazin .Her kas e­teki 60 deqiqe rl om rli ke u b i s nallar ( 10 n"'1) ,Seli ka 33 ger hi 7 nal lar 14 nM

K a 8 e t * * * * * * * * *

1• Meqamen kevn bi orke~

tra nujen((ledixe Or­

kestra Celeri:ya Kur­

distane )

2•Kulamen Dilan-1

3•Kulamen Dilan-2

4•Kulamen Siyaran

5• B i 1 u r , F i q ( d u d u k )1

Piyano

6 8 Def,Zirne u Fiq

1• Be yt,Qeside,He lb est

8aAram

9aKulamen Kurmanet u So * rani (be musiki)

lt 10aKu 1 amen Govende

lt musiki)

* Di nezfk da derten * 11• Lawçeyen Mahabade- l

* 12• Lawçeyen !v'ahabade-2 .._---...... K-U~R~D~I

Ll ""

Roznama AZADI 1979 13 Rfıpe l, 30x40,10dm.

la st \!111"· 1 111

FllEEDDM FOR TIÇ IDBDISI PEDPLE ! \1. \1• 1 JIUII ı .ı 1 1. h i HP ·

(; .. oan~ H / ü tfi

Xa ri ta Kurdistane,40x60, 3DM.

31

www.ars

ivaku

rd.o

rg

32

YAR SOSIN CEMiLA CE LlL

Allegro

~~·o ~ ~ ! ~ o ~ Jı ı Jı Jı 1' ~ ı ~ ~ r Yar so_ sin. so _ sin .. so _ sin, so _ !ıi _ ne m er _ge _ da ma _y'i.

~$=] Ke_ç'ik

p v ı ~ Q ~ o -; lll Jj -~ o çu _ne d'i _ la - ne, b'e - ınfi k'em -be .. re

Yar soain , soein, sosin, ııoııine mergeda mayi, Keç'ik çfine dilane. b'emfi k'embere badayi.

Yar sosin, sosin, ııoııin, ııosine mergeda mayi. Em çfine ramusana. aqil fi aewda nemayi.

Yar soııin, aosin, sosin, ııo•ine mergeda may'i, Yar ııoııin, aoain, ııoııln. soeine m·llrga beşina.

n o r ll ba_ ıla _ yi

Lenin dibeje ÇAWA MIROVAHİ NIKARE BIGIHt WINDABÜNA SINIFAN(CfNAN) BtY 1 GEHfNEKA DERBASf VA ~fKTATORIYA SINlFA BJNDEST,WI~A Jİ EW NIKARE BIGIHt TEVHEVfYA NAYEREVfNA(MIQEDERA)NETEWEYAN TA KU EW DEMA DERBASOKA RIZGARIYA TEMAMf YA HEMf NETHIEVtN J BINDEST NEJİ,TA KU NETEWEY~N BINDEST AZADIYA XWE YA CIHt-BÜN 0 VEQETANDIN~ BIDEST NEXIN.

Oeuvres (Afirandin),22,p.l59

azadi KOVA RA MARKSJSTA KUR OJ

Jibo nazikbOyina hez. be~ok O ko­miken ~ore~ger O welatparezen Kurdis tane dixebite.

Bi arikariya komeki Xebatkar Q Xwenda ­kar8n Kurd derdikeve.Bi tu parti Q hevdesaziy8n tu perçeyeki Kurdistane ve negiredayi ye.

Berpirsiyare gi~ti K E N D A L Nvisekari E V D D Berpirsiyare malhebune: H.KARACA Foto-Maket J.BERTDLIND çap İsmet-Misto-Rauf

NAVN!ŞAN (adres):K OVA RA A z A D I B.P.37B 75625 PARIS CEDEX 13 France

eDIRAV(pere)li ser navnişana A Z AD i CCP no 23 37 449 L Paris/ France

KURD/STANA AZA, YEKBUY/, SOSYAL/ST!

www.ars

ivaku

rd.o

rg