3

ปญหาพเศษปรญญาตร

สาขาวชาเทคโนโลยชวภาพทางการเกษตร

เรอง

การศกษาปรมาณน ามนและสารพษฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนตางๆ ของฝนตน (Jatropha multifida L.) และสบแดง (Jatropha gossypifolia L.)

Study on oil and phorbol esters (DHPB) content in the several parts of phin-ton (Jatropha multifida L.) and sa-boo daeng (Jatropha gossypifolia L.)

โดย นางสาวกลธดา ปานคร

ควบคมและอนมตโดย

................................................................... วนท เดอน พ.ศ. 2555 (ดร. พรศร เลยงสกล)

4

การศกษาปรมาณน ามนและสารพษฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPBในสวนตางๆ ของฝนตน (Jatropha

multifida L.) และ สบแดง (Jatropha gossypifolia L.)

นางสาวกลธดา ปานคร

บทคดยอ

สบด าเปนพชพลงงานทดแทนน ามนดเซลทก าลงไดรบความสนใจ แตสบด ามขอเสยในดาน

ผลผลตต า มผลสกแกในระยะเวลาไมเทากน ไมทนน าทวม และมสารพษสง ดงนนวตถประสงคของงานวจยนเพอศกษาปรมาณน ามนและสารพษฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนตางๆ ของฝนตน และ สบแดง เพอใชเปนขอมลในในการปรบปรงพนธสบด า โดยวธผสมขามชนดเพอสรางลกผสมสบด าทมปรมาณสารพษต า จากการศกษาพบวา ปรมาณน ามนของฝนตนและสบแดง มคา 48.58 และ 41.61 % ตามล าดบ สวนการวเคราะหสารฟอรบอลเอสเทอรดวยเทคนค HPLC พบวา ในเนอในเมลดของฝนตนมปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB สงทสด มคา 1.50 mgg-1DW รองลงมาคอ เปลอกผล เปลอกหมเมลด และใบมคา 1.31 0.72 และ 0.44 mgg-1DW ตามล าดบ ส าหรบการศกษาในสบแดง พบวา เนอในเมลดมปรมาณสารสงทสด มคา 1.71 mgg-1DW รองลงมาคอ ใบ เปลอกผล และเปลอกหมเมลด มปรมาณสารเทากบ 0.94 0.27 และ 0.11 mgg-1DW ตามล าดบ จากขอมลการวเคราะหปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในเมลดพชสกล Jatropha คอ ฝนตน และสบแดง เมอเปรยบเทยบกบปรมาณสารพษในเมลดสบด า พบวามปรมาณต ากวา จงมความเปนไปไดทจะน าพชทง 2 ชนด ไปใชในการปรบปรงพนธสบด าทมสารพษต าตอไป ค าส าคญ : Jatropha curcas Linn., สารฟอรบอลเอสเทอร, Jatropha multifida, Jatropha

gossypifolia ปญหาพเศษ : ปรญญาตร สาขาวชาเทคโนโลยชวภาพทางการเกษตร คณะเกษตร ก าแพงแสน

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร อาจารยทปรกษา : ดร. พรศร เลยงสกล ปทพมพ : 2555 จ านวนหนา : 35

5

Study on oil and phorbol esters (DHPB) content in the several parts of phin-ton (Jatropha multifida L.) and sa-boo daeng (Jatropha gossypifolia L.)

Miss Kultida Pankeeree

Abstract

Jatropha curcas Linn. is a renewable energy plant that is getting more attention. But this

plant has a disadvantage in terms of low yield, non uniformity of fruit ripening, susceptible to water logging and high toxicity. The objective of this study was to determine the amount of oil and toxic phorbol esters (DHPB) in the several parts of phin-ton and sa-boo daeng that will be used in interspecific hybridization in Jatropha. Oil content in seed of phin-ton and sa-boo daeng were 48.58 and 41.61%, respectively. Phorbol esters (DHPB) content was investigated from pulps, kernel, seed coat and leaves of Jatropha multifida L. These toxic compounds were present in kernel at the greatest level 1.50 mgg-1DW. The amount of phorbol esters in pulps, seed coat and leaves were 1.31 0.72 and 0.44 mgg -1DW, respectively. In this study, phorbol esters content was present in the kernel of Jatropha gossypifolia L. at 1.71 mgg-1DW, and the amount of PEs in leaves, pulps and seed coat were 0.94, 0.27 and 0.11 mgg-1DW, respectively. Based on our results, we can conclude that J. multifida L. and J. gossypifolia L. kernels contained high level of PEs (DHPB) but it is lower than those found in toxic variety of Jatropha.

Key words : Jatropha curcas, Phorbol esters, Jatropha multifida, Jatropha gossypifolia Degree : Bachelor of Science, Program in Agricultural Biotechnology, Faculty of Agriculture Kamphaeng Saen, Kasetsart University Advisor : Ponsiri Liangsakul, Ph. D. Year : 2012 Pages : 35

6

ค านยม

ขอขอบพระคณ ดร.พรศร เลยงสกล อาจารยทปรกษาปญหาพเศษทไดกรณาใหความร ค าแนะน า ค าปรกษา ในการท าปญหาพเศษครงน ดวยความเอาใจใสและใหก าลงใจอยางดเสมอมา อกท งยงกรณาตรวจทานแกไขปญหาพเศษใหเหมาะสมสมบรณ ส าเรจลลวงไปดวยด

ขอขอบคณ นางสางวภาวรรณ เอกเอยม ทใหความชวยเหลอ เปนทปรกษา และแนะน าวธการ

แกปญหาตางๆ ในระหวางการท าปญหาพเศษครงนดวย ขอขอบคณ สาขาวชาเทคโนโลยชวภาพทางการเกษตร คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน ทใหการสนบสนนงบประมาณการท าปญหาพเศษ

สดทายนขอกราบขอบพระคณบดา มารดา และทกคนในครอบครวทสนบสนนในการศกษา และเปนก าลงใจอนส าคญยงของขาพเจาเสมอมา

กลธดา ปานคร

มนาคม 2555

7

สารบญ

หนา

สารบญ i สารบญตาราง ii สารบญภาพ iii ค าน า 1

วตถประสงค 2 ตรวจเอกสาร 3 อปกรณและวธการทดลอง 13 ผลการทดลองและวจารณ 18 สรปผลการทดลอง 22 เอกสารอางอง 23 ภาคผนวก 25

8

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1 ปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรของสบด าพนธมพษ (วทยา และคณะ, 2550) 21 2 ปรมาณน ามนและสารฟอรบอลเอสเทอรในสวนตางๆ ของฝนตนและสบเลอด 21

9

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 โครงสรางทางเคมของ tigliane และ phorbol esters 6 2 12 – deoxy – 16 – hydroxyphorbol - 4’ - [12’,14’ - butadienyl] - 6’ - [16’,18’,20] – 7 nonatrienyl] – bicycle[3.1.0]hexane - (13-O) - 2’ [carboxylate] - (16 - O) - 3’ - [8’ – butenoic - 10’] - ate หรอ DHPB 3 12-deoxy-16-hydroxy-phorbol 7 4 สตรโครงสรางของสารฟอรบอลเอสเทอร ชนด DHPB 8 5 เครองสกด Soxhlet extractor (Buchi B-811) 14 6 เครองกลนระเหยแบบสญญากาศ 14 7 เครอง High Performance Liquid Chromatography; HPLC รน Waters 600 15 8 Calibration Plot ของมาตรฐานฟอรบอลเอสเทอร ชนด TPA 16 9 การสกดน ามน 17 10 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนตางๆของฝนตน 19 A = เปลอกผล B = เนอในเมลด C = เปลอกหมเมลด D = ใบ 11 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนตางๆของสบแดง 20 A = เปลอกผล B = เนอในเมลด C = เปลอกหมเมลด D = ใบ

ภาพผนวกท 1 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเปลอก 26 (pulps) ของฝนตน 2 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเนอในเมลด 27 (kernel) ของฝนตน 3 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเปลอกหมเมลด 28

(seed coat) ของฝนตน 4 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนใบ (leaves) 29 ของฝนตน 5 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเปลอก 30 (pulps) ของสบแดง 6 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเนอในเมลด 31 (kernel) ของสบแดง

10

ภาพผนวกท หนา 7 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเปลอกหมเมลด 32 (seed coat) ของสบแดง 8 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนใบ (leaves) 33 ของสบแดง 9 สวนใบ (ก) และผล (ข) ของฝนตน (Jatropha multifida L.) 34 10 สวนใบ (ก) และผล (ข) ของสบแดง (Jatropha gossypifolia L.) 35

11

ค าน า

ในปจจบนทวโลกตกอยในภาวะราคาน ามนสงขน ท าใหทงภาครฐ ภาคเอกชน และเกษตรกร เรมเหนถงความส าคญและสนใจ “สบด า” มากขน เนองจากพชชนดนสามารถทจะน าไปใชทดแทนน ามนทใชกบเครองยนตได จากการศกษาถงองคประกอบทางเคมของน ามนสบด ากอนทจะน าไปทดลองใช พบวาน ามนในเมลดสบด านมสารประเภทฟอรบอลเอสเทอร (phorbol ester) ซงเปนสารทสงเสรมใหเกดเนองอก การอกเสบ บวมของผวหนง และเรงการท างานของเมดเลอด สารฟอรบอลเอสเทอร เปนสารทเกดขนเองตามธรรมชาตโดยมากมกจะพบในพชวงศ Euphorbiaceae เมอวเคราะหหาปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรพบวามสารฟอรบอลเอสเทอรประกอบอยในสวนตางๆ ของสบด าซงอยในระดบทเปนอนตรายตอสงมชวต ปจจบนนกวจยไดเลงเหนความส าคญของสารฟอรบอลเอสเทอรมากขน จงไดมรายงานการวจยเกยวกบการศกษาปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรในพชวงศ Euphorbiaceae โดยการสกดดวยเมทานอล นอกจากนการปรบปรงพนธสบด าใหไดพนธทมพษนอยกเปนอกทางเลอกหนงทนาสนใจ งานวจยนไดศกษาปรมาณสารพษฟอรบอลเอสเทอร ชนด DHPB ในสวนเปลอก เปลอกหมเมลด เนอในเมลด และสวนใบ ของฝนตนและสบแดง ซงเปนพชวงศ Euphorbiaceae เพอเปนขอมลประกอบในการปรบปรงพนธสบด าใหไดพนธทมสารพษต า โดยการวเคราะหดวยเทคนค HPLC และไดมการศกษาเปอรเซนตน ามนในเนอในเมลดของฝนตนและสบแดง เพอเปนขอมลในการเปรยบเทยบปรมาณน ามนในเนอในเมลดของพชในวงศน

12

วตถประสงคในการทดลอง

เพอศกษาปรมาณน ามนและสารพษฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนตางๆ ของฝนตนและสบแดง

สถานทท าการทดลอง

หองปฏบตการภาควชาพชไรนา คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จงหวดนครปฐม หองปฏบตการ A611 อาคารเทคโนโลยชวภาพทางการเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จงหวดนครปฐม หองปฏบตการสถาบนสวรรณวาจกกสกจเพอคนควาและพฒนาปศสตว และผลตภณฑสตว (สวพป) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จงหวดนครปฐม

ระยะเวลาในการศกษา

การศกษาในครงนเรมตงแตวนท 23 มนาคม พ.ศ. 2554 ถงวนท 15 กมภาพนธ พ.ศ. 2555

13

ตรวจเอกสาร

สบด า

ชอวทยาศาสตร : Jatropha curcas Linn.

วงศ : Euphorbiaceae

ชอสามญ : Physic nut

ชอพนเมอง : ละหงฮว สหลอด สบด า การเพาะปลก : พบมากในประเทศแถบลาตนอเมรกา เอเชย และแอฟรกา ลกษณะทางพฤกษศาสตร เปนไมพมยนตนขนาดกลาง สงประมาณ 2-7 เมตร เปนไมยนตนมอายไมนอยกวา 20 ป ทรงพมมเสนผานศนยกลางประมาณ 2 เมตร ยอดและใบออนมสมวงแกมเขยว ล าตนสวนทอายนอยมสเขยว ผวเรยบ อวบน า เปราะหกงาย เพราะเปนไมเนอออนทไมมแกน เมอโตขนโคนตนมสน าตาลอมเทา และเรมแตกทรงพมเมอล าตนมความสงจากระดบพนดนประมาณ 12 เซนตเมตร โดยมกงแขนงเจรญออกดานขาง เปนพชททนตอความแหงแลงไดด ขนไดในทดอนและดนลกรง แตไมทนสภาพน าทวมขง ใบ เปนใบเดยว เรยงสลบ รปหวใจกวางถงรปโล ขอบใบเรยบม 4 แฉก คลายใบละหงแตมหยกตนกวา การจดเรยงตวของเสนใบเปนแบบรางแห ล าตน ใบ ผล และเมลด มสาร hydrocyanic สงเกตไดเมอหกล าตน สวนยอดหรอสวนกานใบจะมยางสขาวขนคลายน านมไหลออกมา มกลนเหมนเขยว ดอก ออกดอกเปนชอกระจกทขอสวนปลายของยอด ชอยาวไดถง 12 เซนตเมตร กานชอยาวประมาณ 6 เซนตเมตร ใบประดบแกมใบหอก ขอบเรยบ ปลายแหลม ยาว 5-10 มลลเมตร ดอกแยกเพศ มดอกตวผจ านวนมาก และดอกตวเมยจ านวนนอยอยในชอเดยวกน ขนาดดอกเลกสเหลองมกลนหอมออนๆ ผล ผลคอนขางปอมหรอรปกระสวย ลกษณะเปนเปลอกแขง ม 3 พ ผลออนสเขยว ผลสกจะเปลยนเปนสเหลองและเมอแกจดเปลอกนอกทเปนสเหลองจะเปลยนเปนสด า ผลสดหนงผลมน าหนกประมาณ 15 กรม ผลแหงน าหนกจะลดลงเหลอ 2.6 กรม ผลเมอแกะผนงดานนอกและผนงชนกลางออกจะพบผนงชนใน สานกนเปนชนหมเมลดไวภายใน หนงผลมจ านวนเมลด 3-4 เมลด แตสวนมากพบวาม 3 เมลด

เมลด มรปรางปอมยาว รปกระสวยแกมขอบขนานแบนขาง เปลอกหมเมลดมสด า จดเปนพวกมเยอหมเมลด โดยเยอบอยภายในเปนทสะสมน ามนและสารเคอรชน สวนของเนอในเมลดมสขาว แตละเมลดมน าหนกประมาณ 0.6 กรม (ช านาญ และคณะ, 2549; 2550)

การขยายพนธ (เกษราภรณ, 2548) 1. ตดกงตนทมสเขยวปนน าตาล ซงเปนกงทมขนาดไมแกและออนจนเกนไปตดยาวประมาณ 5-7 เซนตเมตร มตา 3-5 ตา เสนผานศนยกลางไมควรเกน 1-1.5 นว ถาแกกวานจะไมคอยไดผล การเจรญเตบโตจะชะงก ควรช ากง ดงกลาว ในถงพลาสตกทมทราย 1 สวน ผสมขเถา แกลบ 1 สวน หรอทราย 4 สวน ขเถาแกลบ 5 สวน กาก

14

สบด า 1 สวนและหญาแหง 1 สวน ช าไวประมาณ 1 เดอนกอนฝนตก หลงฝนตกฉกถงพลาสตกปลกลงในหลม ปกใหตงฉากกบพนดน ใชดนกลบบางๆ แลวใชมอกดโดยรอบใหแนน ตอนตนฤดฝนจะเปนชวงทเหมาะทสดในการปลกสบด าหากบรเวณทปลกมปลวกชม ควรใชยาฆาปลวกชวยในระยะแรกๆ มฉะนนกงจะแหงตายหมด การปลกวธน ดอกจะออกจากยอดของกงนบเวลาจากออกดอกจนถงเมลดแกจนมสด าจะกนเวลา 60-90 วน ขนกบสภาพภมอากาศ อากาศยงรอนจะยงออกดอกและแกเรว 2. การขยายพนธโดยการเพาะเมลดสามารถท าไดโดย เลอกเมลดจากฝกทมสเหลองแกแกมสน าตาล ซงเปนระยะแกเตมท ไมมระยะพกตว จงงอกไดทนภายใน 10 วน หลงจากเพาะในดน ทงนเมลดสบด าทแกเตมทหรออยในสภาพเมลดแหงจะพนจากระยะพกตวในชวงผลสกจงสามารถน าไปปลกไดทนท การงอกจะมสวนของใบเลยงค 2 ใบโผลพนดนโดยการยดตวของสวนใตขอใบเลยง หลงจากนน ตนกลาจะเจรญเตบโตอยางรวดเรว ซงควรอนบาลตนกลาใหมอายประมาณ 2-3 เดอน หรอมความสงประมาณ 30-40 เซนตเมตร กอนน าไปปลกในแปลงเพราะชวยใหตนกลาสามารถปรบตวกบสภาพแปลงไดดและเจรญเตบโตไดอยางรวดเรว ซงสบด าจะเรมใหผลผลตประมาณ 8-10 เดอนหลงปลก ส าหรบถงเพาะหรอกระบะทราย ใชอตราสวนดน:ทราย:แกลบ:ปยคอก เทากบ 3:3:3:1 3. การเพาะเลยงเนอเยอ การขยายพนธโดยวธการเพาะเลยงเนอเยอ สามารถเลอกใชจากสวนของยอดออน ใบ และกานใบของตนสบด า ปลกเลยงในอาหารสงเคราะหและชกน าไดตนออนจ านวนหลายๆ ตน จงท าใหสามารถขยายพนธไดจ านวนมาก

การปลกและการดแล (นรนาม, 2551) ระยะปลกตนสบด าทปลกในแปลงเกษตรกร ไดแก 2x2 เมตร (400 ตน/ไร) ในบางประเทศนยมปลกพชอนรวมระหวางแถว เพอไดรบรมเงาและปองกนอนตรายจากสตวตางๆ เชน นก หรอแมลงศตร ฤดปลกทเหมาะสม คอในฤดฝนตงแตชวงเดอนเมษายนถงพฤษภาคม เพอใหตงตวไดในชวงแรก หลงจากปลกควรใหน าทกๆ 10-15 วน ควบคกบการกจดวชพชบรเวณโคนตน โดยการถากและคลมโคนตนดวยเศษซากพชหรอแกลบ ซงเปนการชวยรกษาความชนและเพมธาตอาหารในดน หลงจากปลกประมาณ 1 เดอน ควรใสปยบ ารงตนสตร 15-15-15 อตรา 50 กโลกรมตอไร และใสอกครงหลงจากเกบเกยวครงแรก อยางไรกตาม พบวาตนสบด ามความตองการปยไนโตรเจนและโพแทสเซยมในปรมาณทสงกวาฟอสฟอรส ซงมผลตอการพฒนาทางล าตนและผลผลตของตนสบด า ทงนยงไมมรายงานถงปรมาณปยทเหมาะสมส าหรบการปลกตนสบด าในประเทศไทย สวนพนทปลกควรเปนพนทดอนหรอน าไมทวมขง และไดรบแสงแดดจดตลอดทงวน หลงการปลก ล าตนจะสงขนอยางรวดเรว จงควรตดแตงกงเพอใหตนแตกกงกานมากขน เพราะสะดวกในการเกบเกยว จากการศกษา พบวา ควรตดแตงกงหลงการเกบเกยวครงท 2 หรอเมอมอายประมาณ 1 ป ซงในการพฒนาการทางล าตนในระยะน สามารถตดแตงกงได 3 ระดบ คอ ตดแตงกงทขอแยกท 1 ขอแยกท 2 และขอแยกท 3 ทงน สามารถเกบเกยวผลผลตไดภายหลงการตดแตง 6 สปดาห การตดแตงกงทขอแยกท 1 จะท าใหเกบเกยวผลผลตไดมากในฤดฝน และสามารถตดดอกออกผลไดอกครงในชวงฤดแลงถดไป

15

เชนเดยวกบการตดแตงกงทขอแยกท 2 แตใหผลผลตลดลง เพราะการทงใบบางสวนในชวงฤดแลง ขณะทตนทตดแตงกงทขอแยกท 3 และตนทไมมการตดแตงกงจะใหผลผลตต ากวา เพราะมการทงใบเปนจ านวนมากในชวงฤดแลง จงแสดงใหเหนวา การตดแตงกงตนสบด าทขอแยกท 1 จะชวยใหมระยะพฒนาการทางล าตนยาวนานขน และสามารถสรางยอดหรอกงใหมเพมขนไดมากกวาปกต จงท าใหมผลผลตสงขนเพราะการออกดอกและตดผลจะเกดจากยอด หรอกงใหมของตนสบด า

โรคและแมลงศตร (admin, 2010) ไรขาว เปนศตรส าคญอนดบหนงกอใหเกดความเสยหายอยางรนแรง จะดดน าเลยงบรเวณใตใบ ท าใหใบหดเลกลงกวาปกต ใบแหงกราน สวนหยกของใบจะบดงอและมวนลงดานลาง สนใบนนมากขน ซงมผลท าให สบด าชะงกการเจรญเตบโต เพลยไฟ เปนแมลงทมขนาดเลก ความยาวล าตวประมาณ 1 มลลเมตร เคลอนไหวรวดเรว เพลยไฟจะดดน าเลยงบรเวณรอยยนของใบ ซอกใบทมวนลง บรเวณเสนใบและใตใบท าใหใบกรอบแหง ขอบใบมวนขน ดานบนบรเวณใตใบมลกษณะคลายสสนมตดอยเมอมการทลายอยางรนแรง จะท าใหใบไหมเปนจดหรอกรอบแหงทงใบ เพลยหอย จะดดน าเลยงจากสวนตางๆของสบด าตงแตใบ ยอดออน กานใบ ผลและล าตน ท าใหใบแหงเหยว กานใบ ผลและล าตนแหงตาย เพลยจกจน ทงตวออนและตวเตมวยดดน าเลยงบรเวณใตใบ ท าใหใบหอลงขางลางหรอหงกงอ ถาระบาดในระยะตนออน จะท าใหสบด าแคระแกรน ถาระบาดรนแรงอาจท าใหสบด าตาย หนอนคบละหง กดกนใบสบด า ปลวก จะเขาทลายบรเวณโคนตนสบด า ท าใหสบด าแหงตาย หนอนชอนใบ จะเขาทลายชวงเรมปลก หรอเปนตวออน ท าใหใบเปนรพรน ไรแดง จะท าใหใบรวงเหลอง เพลยแปง คอนขางอนตราย จะเขาดดกนน าเลยงบรเวณกงและล าตนออนของสบด า

การเกบเกยวและการเกบรกษาเมลด ตนสบด าเปนพชททยอยออกดอก จงท าใหเกบเกยวไดไมพรอมกน การเกบเกยวจงควรเกบผลผลตทกๆ 2 สปดาห ภายหลงการเกบเกยว ตองน าผลไปตากแดดใหแหงกอนน าไปกะเทาะเปลอก เนองจากเปนเมลดแหง จงควรลดความชนของเมลดใหเหลอประมาณ 5-7 % โดยการตากแดดหรอผงลม ซงสามารถเกบรกษาไดนานประมาณ 1 ป ภายใตอณหภมหองประมาณ 20 องศาเซลเซยส อยางไรกตาม เมลดสบด ามองคประกอบของน ามนสง จงไมควรเกบรกษานานเกนไป เพราะจะท าใหคณภาพการงอกของเมลดลดลง เนอในเมลดของสบด าสามารถใหเปอรเซนตน ามนไดถง 40-60% โดยมองคประกอบของกรดไขมน เหมอนกบองคประกอบของกรดไขมนทใชท าอาหารของน ามนพชทวๆ ไป นอกจากนในสวนของกากทไดจากการบบน ามนจะมโปรตนประกอบอยสงถง 19-27% ซงเหมาะทจะเปนแหลงโปรตนของอาหารสตว ปญหาคอ

16

เนอในเมลดสบด า ประกอบดวยสารพษตางๆ หรอสารประกอบทไมมประโยชนในการบ ารงรางกาย คอ trpsin inhibitors lectins saponins และ phytate ทเปนสารทเปนพษมผลท าใหเกดอนตรายขนในระยะเวลาสมผสนานๆ แตสารทเปนพษทเกดอนตรายขนในระยะเวลาสมผสอนสน คอ สารฟอรบอลเอสเทอร ซงเปนสารทเกดขนเองตามธรรมชาตโดยมากมกจะพบในพชตระกล Euphorbiaceae และ Thymelaeceae สารฟอรบอลเอสเทอรนเปนเอสเทอรของ tigliane diterpenes (Gubitz, 1999) เปน tetracyclic diterpene เมอเกดปฏกรยาไฮดรอกซเลชน (hydroxylation) จะไดสารประเภทแอลกอฮอล เมอสารนรวมกบกรดกจะเกดเปนสารประเภท ester เกดขน และเรยกวาสารฟอรบอลเอสเทอร สารฟอรบอลเอสเทอรจะมผลทเปนอนตรายตอสงมชวตตางๆ ในแงของการสงเสรมใหเกดเนองอก (tumor promotion) การอกเสบ การบวมของผวหนง เปนตน (Adolf, 1984) ซงมสตรโครงสรางดงภาพท 1

ภาพท 1 สตรโครงสรางทางเคมของ tigliane และ phorbol esters เมอท าปฏกรยากบกรดไขมน (fatty acid) ตอจะไดสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB สารฟอรบอลเอสเทอรทพบในน ามนและกากสบด าเรยกวา 12 – deoxy – 16 – hydroxyphorbol - 4’ - [12’,14’ - butadienyl] - 6’ - [16’,18’,20] - nonatrienyl] –bicycle [3.1.0] hexane - (13-O) - 2’ [carboxylate] - (16 - O) - 3’ - [8’ – butenoic - 10’] - ate หรอ DHPB (Hass et al., 2000; วทยา และคณะ 2549) มสตรโครงสรางดงภาพท 2

17

ภาพท 2 12 – deoxy – 16 – hydroxyphorbol - 4’ - [12’,14’ - butadienyl] - 6’ - [16’,18’,20] - nonatrienyl] - bicycle [3.1.0] hexane - (13-O) - 2’ [carboxylate] - (16 - O) - 3’ - [8’ – butenoic - 10’] - ate หรอ DHPB

สารประกอบทอยในรปของแอลกอฮอลทพบในเมลดสบด าคอ 12-deoxy-16-hydroxy-phorbol ดงภาพท 3

ภาพท 3 12-deoxy-16-hydroxy-phorbol

18

ภาพท 4 สตรโครงสรางของสารฟอรบอลเอสเทอร ชนด DHPB

สารฟอรบอลเอสเทอร นมความจ าเปนทจะตองก าจดออกจากน ามน (detoxification) เพราะมความเปนไปไดทคนใชน ามนจะสมผสกบน ามนท าใหมโอกาสไดรบสารฟอรบอลเอสเทอรเขาสรางกาย จากการทดลองของ Aregheore และคณะ (2003) พบวา สามารถใชตวท าละลายเอทานอลสกดเอาสารฟอรบอล เอสเทอรออกจากน ามนสบด าได แตกระบวนการในระดบทใหญขน (large scale) จะมความยงยากและไมคมกบตนทนการลงทน สารฟอรบอลเอสเทอรเปนสารพษทใชบงบอกถงสายพนธของสบด าวาเปนพนธทมพษหรอไมมพษ โดยพนธทไมมพษจะมปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรนอยกวา 0.011% โดยน าหนกตอน าหนก เมอเทยบกบสารมาตรฐาน TPA Makkar และคณะ (1997) พบวาเนอในเมลด (kernel) ของสบด าจาก Papantla ประเทศเมกซโก มระดบของสารฟอรบอลเอสเทอร อยท 3.22 มลลกรมตอกรม (mgg-1) วทยาและคณะ (2550) ไดวเคราะหสารฟอรบอลเอสเทอร จากสวนตาง ๆ ของสบด าพบวา สารฟอรบอลเอสเทอร ทประกอบอยในน ามนจะมปรมาณสงสดคอมความเขมขน 0.45 เปอรเซนต เมอเทยบกบสารฟอรบอลเอสเทอรประเภทเดยวกนทประกอบอยในเปลอกเมลด ในเวลาเดยวกนไดตรวจสอบคาเวลาการคงอย (retention time) ของสารฟอรบอลเอสเทอร ชนด DHPB และ TPA พบในเวลา 8 – 12 นาท และ 18 – 20

19

นาท เนองจาก สบด าเปนพชสารพดประโยชน แตยงประสบปญหาเกยวกบสารพษทพบในสวนตางๆ ของตนสบด า ท าใหเปนอปสรรคตอการน าไปใชประโยชนตอไป พษวทยาของสบด า (นนทวรรณ, 2549) จากการสบคนและรวบรวมขอมลของสถาบนการแพทยแผนไทยพบวาทกสวนชองสบด า มความเปนพษ ซงสวนใหญพบกบสตวทดลอง 1. ใบ มฤทธในการฆาเชอและฆาพยาธ โดยยบย งการเจรญเตบโตของแบคทเรยกลม Staphylococcus ,Bacillus และ Micrococcus 2. กงกานหรอสวนตน จากการศกษาในหองปฏบตการ พบวามฤทธยบย ง cytopathic effect ของเชอ HIV โดยมพษต า 3. เมลด สารพษในเมลดคอ curcin มฤทธตอสตวหลายชนดและมนษย 4. ราก มฤทธตานอกเสบจากการถกสาร TPA ได 5. ยาง ชวยท าใหเลอดแขงตวเรวขน (พบในคน) แตถาเจอจางมากๆ จะท าใหเลอดไมแขงตว 6. ไมระบสวน ฤทธตานการแพรกระจายของเซลลมะเรง จากการศกษาในหองปฏบตการ พบวา สบด ามฤทธในการลด in vitro invasion การหลงเอนไซม matrix metallo proteinase ของเซลล 7. ผล พบวาพษของสารฟอรบอลเอสเทอรท าใหปลาเจรญเตบโตชาลง มมกในอจจาระและไมกนอาหาร แลวไดตรวจสอบกบตวออนในครรภของหน พบวาผลสบด าท าใหหนแทงได

ประโยชนของสบด า 1. ประโยชนจากลกษณะของการปลกสบด า เปนรวลอมรอบพนทปลกพชเศรษฐกจหลกๆ เพอปองกนสตวเลยงเขามาทความเสยหายแกพชชนดนน เนองจากมกรดไฮโดรไซยานคมกลนเหมนเขยว นอกจากนในประเทศอนเดยปลกสบด าเปนรวปองกนลมรอนในฤดรอนทท าใหมการระเหยของน าอยางรวดเรวในแปลงปลกผก การปลกสบด าชวยลดการกดเซาะของหนาดนจากลมและน า รากของสบด าชวยยดเกาะผวดน เปรยบเสมอนสมอเรอ และยงท าใหอตราการไหลของน าลดลงอกดวย เมอเกดภาวะน าทวม (ระพพนธ และสขสนต, 2525; ศานนท, 2551)

2. การใชเปนอาหารสตว กากสบด าทเหลอจากการสกดน ามนมคณคาทางอาหารสง แตประกอบไปดวยพษมากมาย ไดแก เคอรซน ฟอรบอลเอสเทอร ซาโพนน โปรทเอส และไฟเทท จ าเปนตองน ากากสบด ามาผานความรอนรวมกบการสกดดวยสารเคม หรอการหมกกากน ามนสบด าดวยสารเคม หรอการหมกกากน ามนสบด าดวยเชอรา Rhizopus orysae เพอท าลายพษของสบด าออกกอนไปผสมเปนอาหารสตว (รงส และอมรรชฎ, 2548; ศานนท, 2551) 3. การใชเปนยาสมนไพร จากสวนประกอบตางๆ ของสบด า (รงส และอมรรตฎ, 2548; ศานนท, 2551) มดงน

- ล าตนเปนยาถาย ยารกษาโรคซางหรอตาลขโมย

20

- เปลอก เปนยาถาย ขบพยาธ แกปวดทอง - กงกาน หามเลอด รกษาโรคฟน โรคผวหนง - ใบ เปนยารกษาโรคอาการไอ และมฤทธเปนสารตานจลนทรย แกพษตานซาง แกปากและลน

พพอง แกลนเปนฝาละออง ถอนพษทท าใหตวรอน - เมลดเปนยาระบาย ยาถายชนดรนแรง แกปวดตามขอ แกโรคผวหนง - น ามน เปนยารกษาโรคผวหนง บรรเทาอาการเจบปวดของโรคไขขอ หรอโรคปวดกลามเนอและ

ใชเปนยาถายซงมฤทธรนแรง - น ายาง เปนยารกษาโรคปากนกกระจอก หามเลอด ตอตานการตดเชอ แกปวดฟน แกปากเปอย

พพอง และผสมกบน านมมารดากวาดปายลนเดกทมฝาขาว หรอคอเปนตม 4. พลงงานทดแทน เมลดน ามาสกดน ามน โดยสามารถใชน ามนสบด าทดแทนน ามนดเซลกบเครองยนตทางการเกษตร เนองจากสามารถน ามนสบด ามาใชโดยไมตองผสมกบน ามนดเซล และมราคาไมแพง ตางจากน ามนชวภาพอนๆ เชน น ามนมะพราว น ามนปาลม ซงจะตองผสมกบน ามนดเซลในอตราสวนทเหมาะสมกอนไปใชนอกจากนการใชน ามนสบด ายงใหผลดกวา น ามนแกส เพราะน ามนสบด ามคาออกซเจนสง และมสารหลอลนใหเครองยนตท างานไดมประสทธภาพเพมขน

พชในตระกล Jatropha ทถกคนพบในประเทศไทยมทงหมด 5 ชนดคอ Jatropha curcas L. (สบด ำ)

J. gossypifolia L. (สบแดง) J. podagrica Hook.f. (หนมำนนงแทน) J. integerrima Jacq. (ปตตำเวย) J. multifida L. (ฝนตน) ในทนศกษำเพยง 2 ชนด ดงน

สบแดง (ภมพชญ, ม.ป.ป.)

ชอวทยาศาสตร : Jatropha gossypifolia L.

วงศ: Euphobiaceae

ชอสามญ: Bellyache Bush, Cotton Leafed Jatropha

ถนก าเนด: ประเทศบราซล และประเทศในแถบอเมรกากลาง พบขนทวไปตามทรกราง

ชอพนเมอง: ละหงแดง สบเลอด สลอดแดง สสอด หงสเทศ ยาเกาะ ลกษณะทางพฤกษศาสตร สบเลอดเปนไมพมสง 1-2 เมตร ล าตนเตยกงกานแผ กงกานคอนขางคดงอ บรเวณยอดมขนและมตมเลก มยางสเหลองและเหนยว ใบ ใบออนมสแดงเขมหรอมวงแดง เปนมนเงา ใบแกมสเขยวอมแดง สนใบมสมวงอมแดง ใบเดยวแยกเปนสามแฉก โดยมสวนโคนของแผนใบเชอมตดกน ดานหลงใบหรอดานบนของแผนใบเรยบ ทางดานลางของแผนใบจะสงเกตเหนเสนใบสมวงอมแดงชดเจนมากกวาทางดานหลงใบ มขนปกคลมตามแนวขอบใบ เรยงตวแบบสลบ เสนใบรปฝามอ ขอบใบเปนขนเลกๆ ละเอยดปกคลมอยตามแนวขอบใบ ฐานใบรปหวใจ ปลายใบกลม

21

มน สวนบนของกานและบางสวนของล าตนใกลขวใบมขนออนขนาดเลกมากเปนกระจกยาวประมาณ 1 มลลเมตร โดยสวนปลายเปนตมสเหลอง มยางหรอสารเหนยว ขอบใบมหยกขนาดเลกโคนใบเวา แตละแฉกยอยมปลายเรยวแหลม ดอก เปนชอดอกแบบกระจกซอนเชงประกอบ ออกบรเวณปลายกง มดอกเพศผและเพศเมยแยกกนอยคนละดอกแตอยในกานชอเดยวกนจดเปน monoecious plant กลบเลยงสเขยวออน มจ านวน 5 กลบ กลบดอกรปไข ดอกเพศผมอบเรณเปนสเหลอง 8 อน แบงเปนวงนอก 5 อน วงใน 3 อน ดอกเพศเมยประกอบดวยรงไขและยอดเกสรตวเมย รงไขเหนอวงกลบแบงเปน 3 ชอง สวนปลายของ stigma แบงเปน 3 แฉก ทขอบดานหลงของ stigma มลกษณะเปนรอยหยกคลายฟนปลาเลกๆ เพอรองรบละอองเรณในการผสมพนธ ผล รปขอบขนาน ผลม 3 พ ผลออนมสเขยวออน เมอสกสของผลเปลยนเปนสเขยวออนปนเหลอง ผลแกจดสของเปลอกจะเปลยนเปนสเขยวขมาอมน าตาล เมอผลแกจะแตกดดเมลดออกจากผลไดเอง ภายใน 1 ผล มเมลด 3 เมลด

เมลด เมลดมสน าตาลออนสลบขาว น ายาง สเหลอง พบไดทกสวน น ายางมสารเคมพวก toxic albumin curcin resin ท าใหเกดพษ ถาสมผสผวหนงจะเกดอาการแพ คน ปวดแสบปวดรอน อกเสบบวม พองเปนตมน าใส ถาโดนตาท าใหตาอกเสบ อาจท าใหตาบอดชวคราวหรอถาวร ถารบประทานเขาไปแลวประมาณ 1 ชวโมงจะเกดอาการปวดหว คลนไส อาเจยน และทองเสย ถายเปนเลอด กลามเนอชกกระตก หายใจเรว ความดนต า การเตนของหวใจผดปกต

ประโยชนของสบแดง เนอในเมลดปรมาณนอยมสรรพคณเปนยาถาย ในเมลดมน ามนระเหยมาก มกรดไขมนหลายชนด และมสาร jatrophine ซงมคณสมบตในการยบย งเซลลมะเรงในล าคอของคนและโรคมะเรงของเมดเลอดขาวในหนขาวได ใชตมรบประทานแกปวดทอง ระบายไข ต าพอกแกฝ แกผนคน สารสกดจากใบมผลยบย งการเจรญของ Bacillus cereus var. mycoides, Bacillus pumilus, Bacillus subtilis, Bordetella bronchisrptica, Staphylococcus epidermidis, Klebsiella pneumonia, Streptococcus faecalis, Candida albicans รากใชรกษาโรคหด น ามนในเมลดเปนยาถายอยางแรง ขบพยาธและถายน าเหลองเสย ชาวเกาะคอสตารกาใชรากรกษาโรคมะเรง

ฝนตน

ชอวทยาศาสตร : Jatropha multifida L.

วงศ : Euphorbiaceae

ชอสามญ : Coral Bush, Coral Plant

ชออน : มะละกอฝรง (กรงเทพมหานคร), มะหงแดง (ภาคเหนอ)

22

ลกษณะทางพฤกษศาสตร ล าตน เปนไมพม สง 1-5 เมตร ทกสวนมยางสขาวเหลอง

ใบ ใบเดยวขนาดใหญ ขอบใบเวาลกเปนแฉกๆ แบบนวมอ 9-10 แฉก แตละแฉกแบงเปนหยกปลายแหลมเรยว กานใบยาว โคนกานใบมหใบเปนเสนๆ หลายเสน ใบออกแบบสลบ ดอก ออกเปนชอ กานชอดอกยาว กลบดอกสแดง ดอกเพศผและดอกเพศเมยอยบนตนเดยวกน ผล รปรางคอนขางกลมม 3 พ แตละพม 1 เมลด

การขยายพนธ เปนไมกลางแจงเจรญเตบโตไดดในดนทกประเภทตองการน าและความชนในปรมาณปานกลางมการขยายพนธดวยการเพาะเมลด

ประโยชนของฝนตน - ใบรสเมา เปนยาถายอยางแรง ฆาหดเหา และพยาธผวหนง - เปลอกล าตน รสขมฝาดเมา น ามาปรงเปนยาแกอาเจยน แกทองเสย แกปวดเบง แกปวดเมอยตามขอ

แกลงแดง และเปนยาคมธาต - เมลด รสเบอเมา ใชเบอปลา ท าใหแทง - ราก รสเฝอน ชวยยอยอาหาร แกโรคส าไส - ยาง รสเบอเมา ท าใหคลนไสอาเจยน

ฝนตนเปนพชใหมทใชใบในการยอมสเสนไหม ใบสด 15 กโลกรม สามารถยอมสเสนไหมได 1 กโลกรม น าใบสดมาหนเปนชนเลกๆ เมอน ามาสกดน าสดวยวธการตมกบน า โดยใชอตราสวน 1:2 ใชเวลาในการตมนาน 1 ชวโมง กรองใชเฉพาะน า น าน าสทไดมายอมเสนไหมดวยกรรมวธยอมรอน นาน 1 ชวโมง จากนนน าเสนไหมทผานการยอมมาแชในสารละลายสารชวยตดสจนส ไดเสนไหมสน าตาลเขยว

สวนทเปนพษ: น ายาง ใบ ตน เมลด สารพษในน ายางมฤทธท าใหเกดอาการอกเสบระคายเคอง เมลดมสาร curcin, jatrophin ซงเปนสารพษพวก toxalbumin

อาการเกดพษ: น ายางถกผวหนงจะระคายเคอง บวมแดงแสบรอน ถารบประทานเมลดเขาไปจะท าใหกระเพาะอกเสบ มอาการคลนไสอาเจยน ปวดทอง อาจมอาการชา แขนขาอาจเปนอมพาต ไดถง 24 ชวโมง และจะคอยๆดขนภายใน 7 วน การหายใจเตนเรว ความดนต า ถารบประทาน 3 เมลด อาจตายได

การรกษา: ลางน ายางออกจากผวหนงโดยใชสบ และน าอาจใหยาทา สเตยรอยด ถารบประทานเขาไปใหเอาสวนทไมถกดดซมออกใช activated charcoal ลางทอง หรอท าใหอาเจยน และรกษาตามอาการ

23

อปกรณและวธการทดลอง

การวเคราะหสารฟอรบอลเอสเทอร

อปกรณ

1. เครองสกดสาร soxhlet extractor 2. เครองกลนระเหยแบบสญญากาศ 3. เครองชงน าหนก ทศนยม 4 ต าแหนง 4. เครองบดตวอยาง 5. ตวท าละลาย methanol 6. กระดาษกรอง 7. เครอง High Performance Liquid Chromatograph

วธการทดลอง

การเตรยมตวอยาง สมเกบตวอยางของตนฝนตนและสบแดง โดยเกบตวอยางสวนใบ (leaves) เลอกเกบใบทมสเขยวเขมพรอมกานใบ สมเลอกผลแยกสวนเปลอกผล (pulps) เปลอกหมเมลด (seed coat) และเนอในเมลด (kernel) ออกจากกน จากนนน าตวอยางไปบดใหละเอยด จะไดตวอยางสวน ใบ เปลอกผล เปลอกหมเมลด และเนอในเมลด แลวนไปอบทอณหภม 60 องศาเซลเซยส ชงตวอยางดวยเครองชง 4 ต าแหนง ตวอยางละ 6 กรม เพอเตรยมในขนตอนการสกดฟอรบอลเอสเทอรตอไป

การสกดสารเพอน าไปวเคราะหปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอร สกดสารจากสารตวอยางตางๆ ของฝนตนและสบแดง ดวยเครองสกด Soxhlet extractor (Buchi B-811) ใชตวอยางทเตรยมไวจากขอท 1 ตวอยางละ 6 กรม ตวท าละลายทใชคอ Methanol ชนด AR grade ตงคาเครอง 2 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 Heating level 11 เวลา 4 ชวโมง 30 รอบ ขนตอนท 2 Heating level 10 เวลา 15 นาท จากนนน าสวนสกดทไดไประเหยตวท าละลายดวยเครองกลนระเหย แบบสญญกาศ (Rotary evaporator) โดยควบคมความดนเครองท 250 - 300 ความเรวในการหมนรอบประมาณ 4.5 และอณหภมน าอยท 45 องศาเซลเซยส ปรบปรมาณโดยใชเมทานอล (HPLC grade) ใหไดปรมาตร 25 มลลลตร ใน volumetric flask

24

ภาพท 5 เครองสกด Soxhlet extractor (Buchi B-811)

ภาพท 6 เครองกลนระเหยแบบสญญากาศ

การตรวจวเคราะหปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรดวยเครอง HPLC การวเคราะหปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ดดแปลงตามวธของ Hass and Mittelbach (2000) โดยใชเครอง High Performance Liquid Chromatography; HPLC รน Waters 600 (Photodiode Array Detector: 280 nm; Symmetry C18 Column ขนาด 3.9 x 150 mm อณหภม 25 องศาเซลเซยส) ปรมาตรของสารละลายตวอยางทใชวเคราะหคอ 20 ไมโครลตร กรองดวยเมมเบรน ชนดไนลอน ขนาด 0.5 ไมโครเมตร ใชสารฟอรบอลเอสเทอรชนด TPA จากบรษทซกมา เปนสารมาตรฐานในการสราง calibration curve สารเคมตางๆ จากบรษทเมอรก เฟสเคลอนท คอ อะซโตไนไตรล (acetonitrile,HPLC grade) และน า (H2O, HPLC grade) ผสมในอตราสวน 80 ตอ 20 โดยปรมาตร อตราการไหล 1 มลลลตรตอนาท (mLmin-1)

25

ภาพท 7 เครอง High Performance Liquid Chromatography; HPLC รน Waters 600

การค านวณหาความเขมขนของสารฟอรบอลเอสเทอร ในหนวย ppm แทนคาในสมการทไดจาก Calibration Plot ดงน Y = 1760X -5690 = (พนทใตพคของสารฟอรบอลเอสเทอร ชนด DHPB + 5690)/1760 เมอ Y = พนทใตพคของสารฟอรบอลเอสเทอร ชนด DHPB X = ความเขมขนของสารฟอรบอลเอสเทอร ในหนวย ppm ** ปรบปรมาตร ใหได 25 มลลลตร (ml)

ความเขมขนของสารฟอรบอลเอสเทอร ในหนวย mg mg = (ความเขมขนของสารฟอรบอลเอสเทอร ในหนวย ppm x 25)/100

ความเขมขนของสารฟอรบอลเอสเทอร ในหนวย mmg-1DW ** ใชตวอยางในการสกดสาร 6 กรม mmg-1DW = ความเขมขนของสารฟอรบอลเอสเทอร ในหนวย mg/6

26

ภาพท 8 Calibration Plot ของมาตรฐานฟอรบอลเอสเทอร ชนด TPA

การสกดน ามน

อปกรณ

1. เครองชงน าหนก 2. เครองสกดสาร soxlet extractor 3. ตวท าละลาย petroleum ether

วธการทดลอง

ขนตอนการเตรยมตวอยาง สมเกบตวอยางของตนฝนตนและสบแดง โดยเกบตวอยางสวนเนอในเมลด (kernel) น าตวอยางไปบด

ใหละเอยด จะไดตวอยางสวนเนอในเมลด แลวน าไปอบทอณหภม 60 องศาเซลเซยส ชงตวอยางดวยเครองชง 4 ต าแหนง ตวอยางละ 6 กรม ใสตวอยางในกระดาษกรองทพบแบบจบเปนรปกรวย เพอเตรยมในขนตอนการสกดน ามนตอไป

ขนตอนการสกดน ามน ชงบกเกอรดวยเครองชงความละเอยดทศนยม 4 ต าแหนง บนทกน าหนกไว น าตวอยางทเตรยมไวบรรจในกรวยกระดาษเซลลโลส เขาเครอง Soxhlet extractor โดยหมนคอนเดนเซอรทางดานขวา เพอปลด ลอกจงกดปมหยด ท าใหคอนเดนเซอรเลอนขนดานบนและใสตวอยาง กดคอนเดนเซอรลงมาจนกระทงมเสยงลอก หมนลอกคอนเดนเซอร จากนนเตมตวท าละลาย คอ Petroleum ether ปรมาณ 10 ml ลงในบกเกอรทเตรยมไว

27

ท าการตดตงอปกรณตามวธการใชเครอง Soxhlet extractor ในการสกดน ามนโดยปรบระดบความสงของชดรบสญญานใหสารละลายมระดบมากกวาความสงของตวอยาง เลอนแผนใหความรอนดานลางขนมาตดกบบกเกอร เปดเครองท าความเยนใหน าเขามาในระบบและท าการตดตงโปรแกรมอตโนมต 3 ขนตอน (การสกด, การชะลาง, การท าแหง) เปนระยะเวลา 3 ชวโมง 20 นาท กดปม Start เพอเรมการท างาน เมอสนสดกระบวนการสกดน ามนแลวนาบกเกอรทมตวอยางอยไปอบในตอบท 60ºC เปนเวลา 1 ชวโมง ทงไวใหเยนในโถดดความชนประมาณ 30 นาท น าบกเกอรทตวอยางอยไปชงนาหนก บนทกน าหนกทไดและน าไปค านวณหาปรมาณน ามนทสกดไดตอไป

ภาพท 9 การสกดน ามน

28

ผลการทดลองและวจารณ

จากผลการวเคราะหปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB โดยใชเทคนค High Performance Liquid Chromatography (HPLC) ใชสารฟอรบอลเอสเทอรชนด TPA เปนสารมาตรฐานในการสราง calibration curve โดยใชตวท าละลายผสมระหวางอะซโตไนไตรล (acetonitrile, HPLC grade) และน า (H2O, HPLC grade) ในอตราสวน 80 ตอ 20 พบวาคาการคงอย (retention time) ของสารฟอรบอลเอส เทอรชนด DHPB อยในชวง 6-12 นาท ซงมคาใกลเคยงกบคา retention time ทรายงานในการศกษาวจยของ Hass and

Mittelbach (2000)

การวเคราะหปรมาณน ามนและสารฟอรบอลเอสเทอรในเปลอก เนอในเมลด เปลอกหมเมลด ใบ ของฝนตนและสบแดง ในงานทดลองนไดศกษาปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรในสวนตางๆ ของฝนตนและสบแดง ไดแก สวนเปลอก เนอในเมลด เปลอกหมเมลด และใบ จากการวเคราะหสารฟอรบอลเอสเทอร ในสวนเปลอก เนอในเมลด เปลอกหมเมลด และใบของฝนตนดวยเทคนค HPLC พบวามพคของสารปรากฏในชวง 6-12 นาท ในทกสวนทน ามาวเคราะห (ภาพท 10) โดยเมอพจารณาถงพนทใตพค สวนสกดจากเนอในเมลด ปรากฏพนทใตพคสงทสด แสดงใหเหนวาปรมาณของสารฟอรบอลเอสเทอรในสวนนนาจะสงกวาสวนอนๆ HPLC chromatogram ของสวนสกดจากสบแดง (ภาพท 11) แสดงใหเหนวาในสวนเปลอกผล เนอในเมลด เปลอกหมเมลด และใบ พบสารฟอรบอลเอสเทอรในสวนสกดจากเนอในเมลด ปรากฏพนทใตพคสงทสดเชนเดยวกบฝนตน

29

ภาพท 10 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนตางๆ ของฝนตน A = เปลอกผล B = เนอในเมลด C = เปลอกหมเมลด D = ใบ

A

B

C

D

30

ภาพท 11 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนตางๆ ของสบแดง A = เปลอกผล B = เนอในเมลด C = เปลอกหมเมลด D = ใบ

D

C

B

A

31

ตารางท 1 ปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรของสบด าพนธมพษ (วทยา และคณะ, 2550)

Plant parts Phorbol esters

mgg-1DW %w/w

Leaves 0.88 0.09

Plups 0 0

Wood 0 0

Seed coat 0.36 0.04

Kernel 3.65 0.37

ตารางท 2 ปรมาณน ามนและสารฟอรบอลเอสเทอรในสวนตางๆ ของฝนตนและสบแดง

ชนดของพช สารฟอรบอลเอสเทอร (mgg-1DW) ปรมาณน ามน (%)

ฝนตน

เปลอกผล 1. 31 n/a

เนอในเมลด 1. 50 48.58

เปลอกหมเมลด 0.72 n/a

ใบ 0.44 n/a

สบเลอด

เปลอกผล 0.27 n/a

เนอในเมลด 1.71 41.61

เปลอกหมเมลด 0.11 n/a

ใบ 0.94 n/a

n/a = not available

จากตารางท 1 แสดงปรมาณน ามนและสารฟอรบอลเอสเทอรในสวนตางๆ ของฝนตนและสบแดง ผลการทดลองในฝนตนและสบแดง พบสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเนอในเมลดสงสดมคา 1.50 และ 1.71 mgg-1DW ตามล าดบ สวนปรมาณน ามนในฝนตนและสบแดง พบวามคา 48.58 และ 41.61 เปอรเซนต เมอเปรยบเทยบปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรทวเคราะหไดในสวนตางๆ ของฝนตนและสบแดง พบวาปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรทพบในสวนตางๆของฝนตน และ สบแดง มคาใกลเคยงกน

32

สรปผลการทดลอง

จากการศกษาปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอร ชนด DHPB ในสวนตางๆ ของฝนตน พบวาในสวนเนอในเมลด (kernel) มปรมาณสารมากทสด เทากบ 1.50 mgg-1DW ในเปลอกผล (plups) เปลอกหมเมลด (seed coat) และใบ (leaves) มคาเฉลย 1.31 0.72 และ 0.43 mgg-1DW ตามล าดบ สวนสบแดง พบสารฟอรบอลเอสเทอรในสวนเนอในเมลด (kernel) มากทสดเชนเดยวกบฝนตน มปรมาณสารเทากบ 1.71 mgg-1DW ในใบ (leaves) เปลอกผล (plups) และเปลอกหมเมลด (seed coat) มคาเฉลย 0.94 0.29 และ 0.11 mgg-1DW ตามล าดบ เมอเปรยบเทยบปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรทวเคราะหไดในสวนตางๆ ของฝนตนและสบแดง กบสบด าพนธมพษ พบวาปรมาณสารฟอรบอลเอสเทอรทพบในสวนตางๆ ของฝนตน และสบแดง มคาต ากวาสารฟอรบอลเอเทอรทพบในสวนเนอในเมลดของสบด าพนธมพษ แตปรมาณน ามนทวเคราะหไดในฝนตน และสบแดง มปรมาณสงกวาในเมลดสบด า ดงนน พชในสกล Jatropha ทงสองชนดนจงนาจะมศกยภาพทจะน าไปใชประโยชนในการปรบปรงพนธสบด า โดยการผสมขามชนดเพอสรางลกผสมทมสารพษต าตอไป แตทงนจะตองมการศกษาถงผลผลตและระยะเวลาการสกแกควบคไปดวย

33

เอกสารอางอง ระพพนธ ภาสบตร สขสนต สทธผลไพบลย ไพจตร จนทรวงศ วระศกด อนมบตร มาล ประภาวต วไล

กาญจนภม และอรวรรณ หวงดธรรม. 2555. การใชน ามนสบด าเดนเครองยนตดเซล. กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพฯ.

วทยา ปนสวรรณ รยากร นกแกว พลาณ ไวถนอมสตย และ กมลชย ตรงวานชนาม. 2550. การศกษาฟอร

บอลเอสเทอรในสวนตางๆของสบด าและการหาตวดดซบฟอรบอลเอสเทอรในน ามนสบด า. น. 252-257. ในการประชมวชาการสบด าแหงชาตครงท 1. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

ศานนท สขสถาน. 2551. การศกษาความหลากหลายทางพนธกรรมของสบด าโดยใชเทคนคโมเลกล

Random Amplified Polymorphic (RAPD). ปญหาพเศษปรญญาตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, นครปฐม.

ส านกงานโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร. พชน ามน, [ออนไลน], หาไดท : http://www.rspg.thaigov.net/plant_data/use/oil-11.htm[14 มกราคม 2551].

. (2551). สบด า : การปลกและการดแลรกษา. [ออนไลน], หาไดท : http://www.mary.ac.th/physic_nut/page06.htm [17 มกราคม 2551].

. (2551). สบด าพชพลงงานไทยใชประโยชนครบครน. วารสารรกษพลงงาน

[ออนไลน], 1(47). หาไดท : http://www.biodiesel.rdi.ku.ac.[14 มกราคม 2551]. Adolf, W., Opferkuch, J. and Hecker, E. 1984. Irritant phorbol derivatives from four Jatropha sp.

Phytochemistry. 23(1), 129-132. Aregheore, E.M., Becker, K and Makkar, H.P.S. 2003. Detoxification of a toxic variety of Jatropha curcas using heat and chemical treatments and preliminary nutritional evaluation with rats. S. Pac. J. Nat. Sci. 21, 50-56. Gunjan G., Harinder P., Makkar S., Francis G., and Becker K. 2007, Phorbol esters:structure, biological activity,and toxicity in animals.

34

Haas, W. and Mittelbach, M. 2000. Detoxification experiments with the seed oil from Jatropha curcas L. Industrial crops and products. 12, 111-118.

Haas, W., Sterk, H., and Mittelbuch, M. 2002. Novel 12-Deoxy-16-hydroxy phorbol diesters isolated from the seed oil of Jatropha curcas J. Nat. Prod. 65, 1434-1440.

35

ภาคผนวก

36

ภาพผนวกท 1 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเปลอก (pulps) ของ ฝนตน

37

ภาพผนวกท 2 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเมลด (kernel) ของ ฝนตน

38

ภาพผนวกท 3 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเปลอกหมเมลด (seed coat) ของฝนตน ครงท 2

39

ภาพผนวกท 4 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนใบ (leaves) ของ ฝนตน

40

ภาพผนวกท 5 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเปลอก (pulps) ของ สบแดง

41

ภาพผนวกท 6 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเมลด (kernel) ของสบแดง

42

ภาพผนวกท 7 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนเปลอกหมเมลด (seed coat) ของสบแดง

43

ภาพผนวกท 8 HPLC chromatogram ของสารฟอรบอลเอสเทอรชนด DHPB ในสวนใบ (leaves) ของสบแดง

44

(ก)

(ข)

ภาพผนวกท 9 สวนใบ (ก) และผล (ข) ของฝนตน (Jatropha multifida L.)

45

(ก)

(ข)

ภาพผนวกท 10 สวนใบ (ก) และผล (ข) ของสบแดง (Jatropha gossypifolia L.)

46