Jak finansować działalność?

Albert Tomaszewski

Centrum Przedsiębiorczości i Transferu Technologii SGH

Źródła finansowania w startupach(dane za 2016 r.)

79%

24%

22%

17%

7%

6%

6%

2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Środki własne

Dotarcja z UE

Venture Capital

Anioł biznesu

Akcelerator

Strategiczny inwestor branżowy

Kredyt bankowy

Crowdfunding

Źródło: Polskie Startupy, Raport 2016. Fundacja Startup Poland, s. 33. http://startuppoland.org/wp-

content/uploads/2016/09/Startup-Poland-Raport-2016-16.pdf

Źródła które startupy zamierzają pozyskać(dane za 2016 r.)

56%

59%

35%

18%

10%

11%

16%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Dotarcja z UE

Venture Capital

Anioł biznesu

Akcelerator

Strategiczny inwestor branżowy

Kredyt bankowy

Crowdfunding

Inne

Źródło: Polskie Startupy, Raport 2016. Fundacja Startup Poland, s. 34. http://startuppoland.org/wp-

content/uploads/2016/09/Startup-Poland-Raport-2016-16.pdf

Cele przedsiębiorstwa a finansowanie

Finansowanie

inwestycji

Utrzymanie

płynności

Podejmowanie

inwestycji

Regulowanie

zobowiązań

Maksymalizacja

wartości

Ciągłość

działania

Perspektywa długookresowa

Perspektywa krótkookresowa

Zadanie

• LPP SA zostało wprowadzone do obrotu na GPW 16 maja 2001 r. W trakcie emisji sprzedano 300 tys. akcji, a w zamian uzyskano 14 mln zł. Oznacza to, że średnia cena sprzedaży wyniosła 46,67 zł za akcję. Sprzedane akcje stanowiły 19,82% wszystkich akcji spółki. Tym samym spółka została wyceniona na ok. 70,6 mln zł.

• Pięć lat później akcje LPP były wyceniane przez inwestorów na GPW na poziomie 610 zł za jedną.

• W latach 2001 – 2006 poziom marży bankowej wynosił 8%, a stopa procentowa WIBOR 3m kształtowała się na poziomie:

• 16 maja 2001 r. – 17,39 %

• 16 maja 2002 r. – 9,92 %

• 16 maja 2003 r. – 5,49 %

• 16 maja 2004 r. – 5,98 %

• 16 maja 2005 r. – 5,42 %

• Czy z punktu widzenia finansowego wejście na GPW było lepszym rozwiązaniem niż skorzystanie z kredytu bankowego (zakładając, że taki był dostępny)?

Dwie ścieżki finansowania

Finansowanie dłużne Finansowanie

kapitałowe

Finansowanie kapitałowe

Wady:

• Wspólnik = oddanie części kontroli

• Ryzyko problemów we współpracyze wspólnikiem

Zalety:

• Nie obciążamy przedsięwzięciadługiem

• Wspólnik może wnieść do biznesurównież wartościowe kontakty iknow-how

Finansowanie dłużne

Wady:

• środki trzeba zwrócić

• odsetki

• często wymagane zabezpieczenia, w tym: osobiste

Zalety:

• Zachowujemy pełną kontrolę nadprzedsiębiorstwem

• Mechanizm dźwigni finansowej –dług jest tańszy

Skąd wziąć środki na rozwój biznesu?

Inwestor

Sprzedaż

produktów

Giełda

Kredyt

kupiecki

Leasing Kredyt

Obligacje

Podstawowe źródła finansowania

Własne

oszczędności

i 3F

Finansowanie dłużneFinansowanie kapitałowe

Małe

potrze

by

Duże p

otrz

eby

Anioły biznesu

Fundusze VC

Fundusze M&A

Crowdfunding

3F – „family, friends and fools”

• Środki rodziny i znajomych (bliższych i dalszych)

• Duże znaczenie relacji osobistych

• Główne źródło w początkowych etapach rozwoju biznesu

Leasing

• Finansowanie majątku trwałego• Pojazdy, maszyny, sprzęt, oprogramowanie, nieruchomości

• Łatwo dostępny• Przedmiot finansowania jest głównym zabezpieczeniem umowy

(leasingodawca jest właścicielem przedmiotu)

• Często udzielany bez wkładu własnego

• Droższy (najczęściej) niż kredyt

Crowdfunding

• Charytatywny – projekty społeczne; brak gratyfikacji dla wspierających

• Nieruchomości –wspólne inwestycje w projekty z rynku nieruchomości

• Nieudziałowy – wsparcie w zamian za nagrody niepieniężne lub produkty

• Kapitałowy – wsparcie w zamian za udziały/akcje przedsiębiorstwa

Crowdfunding

Portale międzynarodowe

• Kickstarter.com

• Indiegogo.com

Portale polskie

• Beesfund.com

• Polakpotrafi.pl

• Wspieram.to

• https://vimeo.com/157741818

Inne akcje zrealizowane na Beesfund.com

Zalety crowdfundingu

• (poza możliwością finansowania)

• Budowanie i angażowanie społeczności

• Budowanie bazy klientów

• Testowanie koncepcji produktu przy małych nakładach

Kapitał ryzyka

Kapitał ryzyka

Private equity

Venturecapital

Wykupy menedżerskie, lewarowanie

Kapitał nieformalny

Aniołowie biznesu

Anioły biznesu

• Osoby prywatne - doświadczeni biznesmeni z nadwyżkami finansowymi

• Inwestycje w przedsięwzięcia o potencjale dużego wzrostu

• Nieformalny sposób działania

• Angażują się w działalność firmy

• Ułatwiają pozyskanie kapitału z funduszy VC

• Inwestycje od 50 tys. zł

• Oczekiwane wyjście z inwestycji – 2-5 lat

• Gdzie szukać:• Własne kontakty biznesowe• Sieci aniołów biznesu, np.

• http://www.psab.pl/• http://polban.pl/

• Spotkania branżowe

Fundusze VC

• Fundusze skoncentrowane na inwestycji w przedsiębiorstwa na wczesnym etapie rozwoju

• Specjalizują się branżowo

• Specjalizują się w różnych fazach rozwoju (seed, startup, ramp-up, growth)

• Inwestycja – min. 1 mln zł

• Czas wyjścia z inwestycji – 3-7 lat

Kredyty bankowe

• Firmowe karty kredytowe

• Kredyty samochodowe

• Kredyty obrotowe

• Kredyty w rachunku

• Kredyty inwestycyjne

• Linie kredytowe

GPW - główne zalety

• Pozyskanie środków na rozwój oraz łatwiejszy dostęp do kapitału w przyszłości

• Możliwość wyjścia z inwestycji

• Zwiększenie prestiżu i rozpoznawalności

• Uzyskanie wyceny rynkowej

• Nowe narzędzia motywacji i wynagradzania pracowników

• Uporządkowania struktury i kwestii prawnych

• Łatwiejszy dostęp do innych form finansowania

GPW – główne wady

• Koszt przeprowadzenia IPO

• Koszty funkcjonowania jako spółka publiczna

• Konieczność publikowania informacji o działalności spółki

• Większa formalizacja

• Zmienność akcjonariatu i ryzyko utraty kontroli

• Zwiększona podatność na wahania koniunktury

Koszty wejścia na rynek główny GPW w latach 2003-2013

Źródło: „Droga na giełdę”. PWC, 2014

Koszty wejścia na NewConnect

• przekształcenie w spółkę akcyjną • min. 10 tys. zł

• badanie sprawozdania rocznego • min. 10 tys. zł

• umowa z autoryzowanym doradcą i opracowanie dokumentu informacyjnego • min. 30 tys. zł

• opłaty dla GPW • 6 tys. zł wprowadzenie do obrotu; 1,5 tys. zł opłaty rocznej

• opłaty dla KDPW • 2,5 tys. przyjęcie do depozytu; 6 tys. opłaty rocznej

GPW a NewConnect

GPW NewConnect

Minimalna

kapitalizacja

15 000 000 euro Brak ograniczeń

Wielkość

emisji

Nie mniej niż 1 000 000 Euro Brak ograniczeń

Audyt przed

emisją

3 ostatnie lata 1 rok

Obowiązki

informacyjne

• kwartalne informacje

finansowe

• półroczne informacje

finansowe zatwierdzone

przez biegłego rewidenta

• roczne sprawozdania

finansowe sporządzone przez

biegłego rewidenta

• kwartalne informacje

finansowe

• roczne informacje zbadane

przez biegłego rewidenta

Obligacje na rynku Catalyst

• Emisje o wartości od 400 tys. zł

• Oprocentowanie: 3,5% - 18,8% (większość emisji 6-10%)

• 33% przedsiębiorstwa nienotowane na GPW i NewConnect

• 52,9% emisji przedsiębiorstw to obligacje niezabezpieczone

Instytucje wsparcia startupów

Inkubatory Anioły biznesu Akceleratory

Czas zaangażowania 1-5 lat Ciągłe 3-6 miesięcy

Zespołowość Nie Nie Tak

Model biznesowy Wynajem,

nonprofit

Inwestycja Inwestycja/

nonprofit

Selekcja Niekonkurencyjna Konkurencyjna,

ciągła

Konkurencyjna,

cykliczna

Faza rozwoju

startupu

Wczesna lub

późna

Wczesna Wczesna

Edukacja Ad hoc, wsparcie

HR i prawne

Brak Seminaria

Mentoring Ograniczony Uzależniony od

anioła

Intensywny,

wzajemny

Lokalizacja startupu W inkubatorze Na zewnątrz W akceleratorze

Źródło: I. Hathaway, Accelerating growth…, 2016

Zrozumieć inwestora

Polowanie na jednorożce

Źródło: http://fortune.com/2015/01/22/the-age-of-unicorns/

Startup czyli co?

Startup, czyli…

• organizacja, która poszukuje swojego modelu biznesowego?

• organizacja, która potrzebuje kapitału do wzrostu i osiągnięcia długofalowej rentowności?

• organizacja skupiona wokół idei, która ma potencjał ogromnego wzrostu?

„Dolina śmierci”

Osawa, Miyazaki, „An empirical analysis of the valley of death…”, 2006

Oczekiwanie nr 1:

•Wysoka średnioroczna stopa zwrotu

• Ile procent oczekują inwestorzy?

Oczekiwanie nr 2:

Unikalność przedsięwzięcia:

• Opcja 1 – przedsięwzięcie tworzy rynek, którego nie ma

• Opcja 2 – budujemy niszę, która ma potencjał wzrostu

• Opcja 3 – rewolucjonizujemy stary rynek w formule 80/20 („80% użyteczności dzisiejszego produktu, za 20% dzisiejszej ceny”)

Oczekiwanie nr 3:

Ukierunkowanie na rynek

• Czy produkt jest technologicznie wykonalny?

• Czy model biznesowy jest sformułowany w sposób sensowny?

• Czy jest opracowana strategia wejścia na rynek, rozwoju na tym rynku i osiągnięcia na nim pozycji wiodącej?

• Czy przedsięwzięcie ma potencjał do trwałego wzrostu?

• Czy przedsięwzięci posiada już klientów i osiąga przychody?

Oczekiwanie nr 4:

Zespół, który będzie w stanie wdrożyć pomysł

• Wysoka motywacja

• Odpowiednie kompetencje

• Doświadczenie

• Wysoka etyka pracy

Oczekiwanie nr 5:

Profesjonalne opracowanie przedsięwzięcia

• Dokumentacja planów

• Szacunki przychodów i kosztów

• Wycena przedsięwzięcia dziś i za 2-5 lat

• Określenie wielkości oczekiwanej inwestycji

• Propozycja wielkości udziałów

Oczekiwanie nr 6:

Jasno określona ścieżka wyjścia z inwestycji:

• Sprzedaż udziałów inwestorowi branżowemu?

• Sprzedaż udziałów inwestorowi finansowemu?

• IPO?

• Wykup przez założycieli?

• Wykup przez spółkę?

Gdzie szukać inwestorów?

• Listy funduszy:• http://www.psik.org.pl/fundusze.html

• http://startuppoland.org/investor/

• Sieci aniołów biznesu:• http://polban.pl

• http://www.lba.pl

• http://www.aniolybiznesu.org

• http://www.psab.pl

• http://www.resik.eu

• http://www.amberinvest.org/pl/

• http://wsab.org.pl

• Spotkania branżowe i networkingowe:• https://www.wolvessummit.com/pl

• http://aulapolska.pl

• https://www.meetup.com/find/tech

• https://www.meetup.com/find/career-business

• I wiele innych

Instytucje wsparcia startupów

• Wyszukiwarka inkubatorów, akceleratorów i parków technologicznych• http://startuppoland.org/ecosystem/

• Akceleratory beneficjenci programu ScaleUp

Beneficjent Projekt Dotacja (PLN)

HardGamma Ventures Sp. z o.o. GammaRebels powered by Poczta Polska 5 859 275

Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna Sp. z o.o Techniki satelitarne dla transportu intermodalnego 5 900 000

FundingBox Accelerator Sp. z o.o. IMPACT_Poland 5 695 990

Fundacja Przedsiębiorczości Technologicznej Program Akceleracji MIT Enterprise Forum Poland 5 900 000

Krakowski Park Technologiczny Sp. z o.o ScaleUp KPT 5 899 996

Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. Startup SPARK 5 530 074

Huge Thing Sp. z o.o Huge Thing.vc 5 772 449

DGA S.A. Akcelerator Innowacji Przemysłowych INDUSTRYLAB 5 505 750

Ideo Sp. z o.o. IDEA Global 5 854 091

techBrainers Sp. z o.o. Program Akceleracji - Pilot maker 5 881 500