IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA @IVOTNATA ......gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur...
Transcript of IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA @IVOTNATA ......gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur...
-
IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA @IVOTNATA SREDINA
ZA
PROEKT ZA INFRASTRUKTURA ZA IZGRADBA NA GASOVOD OD TIRZ SKOPJE 1 DO KASARNA STRA[O
PINXUR SKOPJE, KO BUNARXIK, KO MILADINOVCI I KO KADINO - OP[TINA ILINDEN
NACRT VERZIJA
Skopje, 2011 godina
-
So cel navremeno da se sogledaat mo`nite negativni vlijanija vrz
`ivotnata sredina i zdravjeto na lu|eto, kako i socio - ekonomskite
aspekti od realizacija na Proekt za infrastruktura za izgradba na
gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur Skopje, KO
Bunarxik, KO Miladinovce i KO Kadino - op{tina Ilinden, soglasno
~len 65, stav 2 od Zakonot za `ivotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br.
53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09 i 47/10), se nalo`i potrebata za
sproveduvawe na Strategiska ocena na `ivotnata sredina.
Izve{tajot za Strategiska ocena e potpi{an od Ekspert za
Strategiska ocena na vlijanieto vrz `ivotnata sredina (videno od
Kopija na sertifikat, dadeno vo prilog).
Vo podgotovkata na Izve{tajot za Strategiska ocena na vlijanie
vrz `ivotnata sredina u~estvuvaa:
Qup~o Avramovski, dipl. ekonomist, \oko Dinev, dipl. in`. arhitekt, Maja Kostova, ekolog-biolog, Emil Stojanovski, dipl. in`. po za{tita na `ivotna sredina, Igor Kukulovski, dipl. in`. po za{tita na `ivotna sredina, Keti Andonova, administrator.
Enviro Resursi, DOO
Emil Stojanovski
2
-
Vrz osnova na odredbite od Zakonot za `ivotna sredina na Republika Makedonija donesuvam: R E [ E N I E Qup~o Avramovski, diplomiran ekonomist, se opredeluva za ovlasten ekspert za izrabotka na strategiska ocena na `ivotna sredina za Proekt za infrastruktura za izgradba na gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur Skopje, KO Bunarxik, KO Miladinovce i KO Kadino - op{tina Ilinden. Obrazlo`enie: Qup~o Avramovski, diplomiran ekonomist, gi ispolnuva uslovite propi{ani vo odredbite od Zakonot za `ivotna sredina na Republika Makedonija soglasno Potvrda za ovlasten ekspert za strategiska ocena na `ivotnata sredina na proektite izdadena od Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno planirawe na Republika Makedonija.
Enviro Resursi, DOO
_________________
Emil Stojanovski
3
-
4
-
5
-
6
-
7
-
8
-
Sodr`ina: Voved .............................................................................................. 11 1. Celi na Planskiot dokument ................................................... 14 1.1 Celi na za{tita na `ivotnata sredina ................................ 17 1.2 Specifi~ni celi na Strategiskata ocena ........................... 19 1.3 Upotrebena metodologija ......................................................... 20 1.4 Zakonodavna ramka ..................................................................... 21 1.5 Institucionalna ramka ............................................................ 25 1.6 Sodr`ina na Izve{tajot za Strategiska ocena na `ivotnata sredina ...................................................................... 26 1.7 Rezime ............................................................................................ 27 2. Pregled na planskiot dokument .............................................. 28 2.1 Osnovi na Planskiot dokument ............................................... 28 2.2 Planski opfat ............................................................................. 29 2.2.1 Geografska i geodetska mestopolo`ba ................................. 29 2.2.2 Namena na upotreba na zemji{teto ............................. .......... 30 3. Kratok opis i obrazlo`enie na planskite re{enija za izgradba na komunalna i soobra}ajna infrastruktura...... 31 3.1 Soobra}ajno povrzuvawe ........................................................... 31 3.2 Soobra}aen plan ......................................................................... 31 3.3 Vodosnabditelna mre`a ............................................................ 32 3.4 Fekalna i atmosferska kanalizacija ..................................... 32 3.5 Elektroenergetska infrastruktura i PTT instalacii.... 33
4. 4.1
Karakteristiki na prostorot i sega{na sostojba so `ivotnata sredina ...................................................................... Karakteristiki na prostorot .................................................
34 34
4.1.1 Soobra}ajna povrzanost ............................................................ 34 4.1.2 Reqefni uslovi, naklon i ekspozicija na terenot ............ 35 4.1.3 Geolo{ki karakteristiki ........................................................ 35 4.1.4 Seizmolo{ki karakteristiki na terenot ............................ 36 4.1.5 Hidrotehni~ka struktura ......................................................... 36 4.1.6 Hidrotehni~ka infrastruktura ............................................. 37 4.1.7 Stopanstvo .................................................................................... 39 4.1.8 Klimatski i mikroklimatski karakteristiki ................... 42 4.1.9 Koristewe i za{tita na zemjodelsko zemji{te .................... 43 4.1.10 Energetski izvori i enrgetka struktura ............................... 44 4.1.11 Naselenie ...................................................................................... 44 4.1.12 Prirodno nasledstvo .................................................................. 45 4.1.13 Kulturno-istorisko nasledstvo ............................................... 46 4.1.14 Industrija ..................................................................................... 48
4.2 Opis na sega{nata sostojba so `ivotna sredina vo planskiot opfat ..........................................................................
49
4.2.1 Vozduh.............................................................................................. 49 4.2.2 Voda ................................................................................................ 52 4.2.3 Otpad .............................................................................................. 52 4.2.4 Bu~ava ............................................................................................ 54 4.3 Sega{na sostojba so `ivotnata sredina vo i okolu
9
-
planskiot opfat .......................................................................... 55 5. Sostojba bez implementacija na planskiot dokument ....... 57 6. Alternativi i ~initeli za izbor na alternativa ............. 58
7 Pretpostaveni vlijanija vrz mediumite na `ivotnata sredina ...........................................................................................
60
8. Merki za za{tita, namaluvawe i neutralizirawe na zna~ajnite vlijanija vrz `ivotnata sredina od implementacija na planskiot dokument ................................ 67 9. Plan na merki za monitoring na `ivotnata sredina ......... 80 10. Netehni~ko rezime ..................................................................... 81 11. Prilozi ......................................................................................... 87 Dodatok ........................................................................................... 92 Koristena literatura ................................................................. 95
10
-
Voved
Konceptot na planiran stopanski razvoj utvrden so Prostorniot
plan na Republika Makedonija }e se realizira so izrabotka na
urbanisti~ki planovi od regionalno i lokalno nivo, a koi }e se temelat
na osnovnite uslovi i pretpostavki za ostvaruvawe na celite i
opredelbite postaveni vo oblasta na razvojot.
So analiza na prostorot koj go zafa}a ovoj, se dobiva jasna slika za
me|usebniot odnos na istiot so prirodnoto opkru`uvawe kako i za
negovata golemina, izgradenost i opremenost. Proektot za
infrastruktura za izgradba na gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna
Stra{o Pinxur i TAV Skopje, KO Bunarxik, KO Miladinovci i KO
Kadino, op{tina Ilinden se donesuva vo soglasnost so proektnata
programa zadadena od strana na GA-MA AD Skopje i go izrabotuva pravno
lice so licenca za izrabotka na urbanisti~ka planska dokumentacija
soglasno ~len 18 od Zakonot.
Podgotovkata na razvojnite planski dokumenti vo op{tinite
(kratkoro~ni, srednoro~ni i dolgoro~ni) vo domenot na zemjodelstvoto,
{umarstvoto, ribarstvoto, energetikata, industrijata, rudarstvoto,
transportot, regionalniot razvoj, telekomunikaciite, upravuvaweto so
otpadot, upravuvawe so vodite, turizmot, prostornoto i urbanisti~ko
planirawe i koristewe na zemji{teto, kako i Nacionalniot akcionen
plan i lokalnite akcioni planovi za `ivotna sredina ja nalaga
potrebata soglasno ~len 65 od Zakonot za `ivotna sredina od
sproveduvawe na Strategiska ocena na vlijanieto vrz `ivotnata sredina
na ovie planski i programski dokumenti. Celta e da se obezbedi
navremeno identifikuvawe i locirawe na mo`nite vlijanija vrz
`ivotnata sredina, kako rezultat na donesuvawe i sproveduvawe na
planskite dokumenti i na taa osnova definirawe na aktivnosti i merki
koi }e treba da se implementiraat za nadminuvawe ili ubla`uvawe na
vlijanijata na `ivotnata sredina.
Strategiskata ocena na vlijanieto, kako va`en dokument, treba da
go sledi donesuvaweto i implementacijata na planskite dokumenti i da
11
-
se realizira paralelno so nivnoto donesuvawe, razvivawe i usvojuvawe
od nadle`nite strukturi, kako bi se nadminale ili ubla`ile bilo kakvi
negativni reperkusii i degradira~ki procesi vrz `ivotnata sredina.
Pri opredeluvawe na obemot i detalnosta na informaciite vo
Izve{tajot za `ivotna sredina, lokalnata samouprava na Ilinden e
dol`na da pobara mislewe od organite koi se zasegnati od
implementacijata na planskiot dokument, a isto taka spored ~lenot 8 od
Arhuskata Konvencija e dol`na da nastojuva da go unapreduva aktivnoto
u~estvo na javnosta vo faza koga opciite se seu{te otvoreni. Za taa cel,
}e se prevzemat slednive merki:
1. ]e se utvrdi dinamikata i realnite rokovi {to }e ovozmo`at
efikasno u~estvo na zasegnatata javnost;
2. Nacrt-pravilata }e se objavat i }e bidat javno raspolo`ivi,
odnosno dostapni do zasegnatata javnost, i
3. Na zasegnatata javnosta }e i se dade mo`nost da neposredno
u~estvuva preku davawe na komentira i sugestii ili istoto mo`e da
go ostvari i preku svoite reprezenti, odnosno konsultativni tela.
Rezultatot od u~estvoto na javnosta }e se zeme vo predvid {to e
mo`no pove}e. Uslovite za planirawe na prostorot izdadeni od
Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno planirawe na
Republika Makedonija, na op{tina Ilinden i izdade Re{enie za uslovi
za planirawe (br. 15-2392/4 od 19.05.2011 godina) i Uslovi za planirawe
na prostorot od strana na Agencijata za planirawe na prostorot so br.
07311 od maj 2011 za izgradba na gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna
Stra{o Pinxur i TAV Skopje, KO Bunarxik, KO Miladinovci i KO
Kadino, op{tina Ilinden, Urbanisti~ki proekt za tehnolo{ka
industriska razvojna zona Skopje 1 donesen so Re{enie br. 16-8774/3 od
01.09.2008, Urbanisti~ki proekt za kasarna N. H. Stra{o Pinxur
Petrovec donesen so Re{enie br. 16-11819/4 od 06.11.2008, Dr`avna
urbanisti~ka planska dokumentacija Aerodrom Aleksandar Veliki
Skopje, op{tina Ilinden i Petrovec donesen so Re{enie br. 16-816/3 od
12.02.2010 koi pretstavuvaat vlezni parametri i smernici pri
planiraweto na prostorot i planskite koncepcii i re{enija po site
12
-
oblasti relevantni za planirawe na planskiot dokument, a koi se vo
soglasnost so Prostorniot plan na Republika Makedonija, kako osnoven
planski dokument.
Vo Izve{tajot za Strategiskata ocena na `ivotnata sredina daden
e opis na glavnite celi na planskiot dokument, osnovni podatoci za
`ivotnata sredina, vo i okolu granicite na planskiot opfat, kako i opis
na osnovnite komponenti na `ivotnata sredina. Pokraj niv, opfateni se
i socio - ekonomskite uslovi, kako i kulturno - istoriskite
karakteristiki na planskiot opfat.
Posebno vnimanie e posveteno na karakteristikite na
koristeweto na zemji{teto. Pravnata i administrativna ramka, koja gi
opfa}a osnovnite zakoni, strate{ki planovi i standardi na `ivotnata
sredina, kako i procedurite za Strategiska ocena na `ivotnata sredina
(SO@S) obraboteni se vo posebno poglavje od ovoj Izve{taj.
Analizata na alternativite koi se opfateni so ovoj Izve{taj
uka`uva na potrebata od neminovno vklu~uvawe na procedurata za
Strategiska ocena na `ivotnata sredina vo procesot na planirawe,
zaradi poefikasna primena na pravilno izbranata alternativa.
O~ekuvanite vlijanija vrz `ivotnata sredina, preporakite i merkite za
namaluvawe na vlijanijata i planot za monitoring se prika`ani vo
posebni segmenti od Izve{tajot.
13
-
1. Celi na Planskiot dokument
Pri definirawe na celite za izrabotka na Strategiska ocena na
`ivotnata sredina, potrebno e istite da proizleguvaat od planskiot
dokument. So takov pristap se sozdava mo`nost za pravilna primena na
merkite za za{tita na `ivotnata sredina vo ramkite na sodr`inite i
celite definirani so planskiot dokument i ovozmo`uvawe na odr`liv
razvoj preku izbor na alternativni re{enija.
Soglasno Planskata programa na Nara~atelot, postavkite i
nasokite dadeni vo Uslovite za planirawe na prostorot za izrabotka na
planot, koj e osnoven razvoen dokument ima krajna cel preku:
• Maksimalno vklopuvawe na infrastrukturata i obejktite so
terenot;
• Racionalno koristewe na zemji{teto;
• Po~ituvawe i valorizacija na kulturnoto i graditelskoto
nasledstvo;
• Vgraduvawe za{titni merki;
• Po~ituvawe na zakonskite propisi, standardi i normativi vo
planiraweto;
• Da gi utvrdi parametrite koi se potrebni za realizacija na
Proektot za infrastrukturata za izgradba na gasovod od TIRZ
Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur i TAV Skopje, KO Bunarxik,
KO Miladinovci i KO Kadino, op{tina Ilinden.
Osnova za izrabotka na planot e Strategijata za odr`liv razvoj,
Uslovite za planirawe proizlezeni od Prostorniot plan na RM i
Proektnata programa, utvrdena od nadle`nite institucii i
Nara~atelot.
Planskata dokumentacija pretstavuva Proekt za
infrastrukturata, i se izrabotuva vo soglasnost so ~len 51-a od Zakonot
za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 51/05,
137/07, 91/09, 124/10, 18/11 i 53/11) i Pravilnikot za standardi i
normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/10 i
64/11) kako i drugata zakonska regulativa {to go dopira planiraweto.
14
-
Sozdadenite vrednosti, kako ~initeli koi mo`at da vlijaat vrz
razvojot na prostorot vo ramkite na opfatot na planot, go opfa}aat
demografskiot sostav na naselenieto, ekonomskiot razvoj, soobra}ajnata
povrzanost, infrastrukturata, kako i upotrebata na zemji{teto vo
ramkite na planskiot opfat.
Planskiot koncept e postaven vrz osnova na analizata na
prostorot, analizata na mo`nostite za prostoren razvoj i Proektnata
programa. Planskiot koncept e vo direktna zavisnost od sozdadenite i
prirodnite faktori, kompozicija, odnosno estetsko oblikuvawe na
prostorot. Odr`liviot razvoj e principot vrz koj se bazira planskiot
koncept. Istiot e usloven i od merkite za za{tita i spasuvawe.
Celi na planskiot dokument se slednive:
• Razvojot na infrastrukturnite sistemi pretstavuva zna~ajna
determinanta na idniot ekonomski razvoj. Elektro-energetskata i
komunalnata infrastruktura se zna~ajni faktori na razvojot i
razmestenosta na stopanskite dejnosti i kapaciteti;
• Proizvodstvoto, distribucijata i potro{uva~kata na energija se
edni od relevantnite indikatori za dostignato nivo na ekonomski
razvoj na edna zemja ili region;
• Od energetskata infra, odnosno suprastruktura pokraj izgradbata
na elektro-energetskite objekti so prenosnata mre`a zna~ajna e
izgradbata na gasovodniot sistem ~ija namena e kvalitetno
zadovoluvawe na potrebite kako na {irokata potro{uva~ka, taka i
na ekonomskite dejnosti, od koi kako golem potro{uva~ i korisnik
na ovoj resurs se javuva industrijata.
• Gasovodniot sistem e zna~aen razvoen i lokaciski faktor za
prostornata razmestenost na odredeni ekonomski sodr`ini,
proizvodni ili uslu`ni.
Objektivno, idniot ekonomski razvoj e usloven od obemot na
investiciite. Kako bitna osnova na idnoto investirawe pokraj
dominatnata orientiranost kon proizvodstvoto nameneto za izvoz,
investirawe vo tehnolo{ko osovremenuvawe na kapacitetite, razvivawe
investicioni proekti prete`no so trudointenzivnite karakteristiki
15
-
poradi obemnata ponuda na relativno eftina rabotna sila, treba da se
istakne i zna~eweto na opredelbata za prodol`uvawe na investirawe vo
stopanska infrastruktura, vo tehnolo{ka modernizacija i gradba na
novi infrastrukturni objekti, no so jasno opredelena op{testvena i
ekonomska korisnost i investirawe vo mre`a na lokalna i op{testvena
infrastruktura soglasno demografskite dvi`ewa i potrebata za
poramnomeren razvoj vo prostorot.
Snabduvaweto so energetski resursi se izdvojuva kako poseben
infrastrukturen uslov za razvoj i razmestenost na proizvodnite i
uslu`nite dejnosti. Sovremenata ekonomija e determinirana so
upotrebata na kombinacija na materijalnite resursi, rabotnata sila,
investiciite i tehnologijata, koi {to po definicija pretstavuvaat
faktori na razvojot. Proektot za infrastruktura e namenet za izgradba
na gasovodot od TIRZ Skopje 1 do planskiot opfat na kasarnata Stra{o
Pinxur i soglasno idniot razvoj i razmestenosta na proizvodnite i
uslu`ni dejnosti na ovoj prostor treba da bazira na primena na
principite i standardite za za{titata na `ivotnata sredina, osobeno
nivna preventivna primena i spre~uvawe na negativnite vlijanija vrz
`ivotnata i rabotnata sredina.
So razmestuvaweto na stopanskite kapaciteti i so
aglomeriraweto na naselenieto vo prostorot, se formiraat centri-
polovi na razvojot kako {to e gradot Skopje so gravitaciono vlijanie vrz
prostorot za koj se nameneti Uslovite za planirawe.
Polovite za razvoj gi formiraat oskite na razvojot koi vo
minatoto se formirale vo zavisnost od geografskite karakteristiki na
prostorite, t.e. spored reqefot, te~enijata na rekite i sli~no. Vo
dene{no vreme pozna~ajni stanaa delovnite odnosi, me|u~ove~kite
komunikacii, geografskite belezi, kako i izgradenite infrastrukturni
sistemi i stopanski kapaciteti.
So Prostorniot plan na R. Makedonija definirani se pet oski na
razvoj od koi relevantni za op{tinata Ilinden na ~ij prostor se nao|a
lokacijata za koja se nameneti Uslovite za planirawe e t.n. razvojna zona
Sever-Jug koja minuva po te~enieto na rekata Vardar. Site oski koi se
16
-
zacrtani so Prostorniot plan na Dr`avata }e se imaat vo predvid za
prostornata organizacija, a vo prv red za modernizacijata na pati{tata,
za izgradbata na dalekuvodi, gasovodi itn.
1.1 Celi na za{tita na `ivotnata sredina
Vo ramkite na Evrointegraciskite procesi vo `ivotnata sredina
Republika Makedonija ima potpi{ano golem broj na me|unarodni
konvencii, protokoli i bilateralni dogovori i vo taa nasoka ima
dobieno status na zemja kandidat za priem vo Evropskata Unija (EU).
Procesot na aproksimacija na EU regulativite vo oblasta na `ivotnata
sredina preku transponirawe na EU Direktivite vo sektorite na
`ivotna sredina e zapo~nat, vo pomala ili pogolema mera vo site
mediumi vo `ivotnata sredina.
Vo periodot od 2004-2011 godina se doneseni slednite zakoni:
Zakon za `ivotna sredina, Zakon za kvalitet na ambientalniot vozduh,
Zakon za otpad, Zakon za vodi, Zakon za bu~ava, Zakon za GMO (genetski
modificirani organizmi), Zakon za za{tita na prirodata i Zakon za
hemikalii, kako i izmeni i dopolnuvawa na ovoj zakon. Procesot na
usoglasuvawe na tehni~kite barawa dadeni vo aneksite na EU
Direktivite vo forma na podzakonski akti e vo zna~ajna faza, a vo
sektorite Ocenka na vlijanie vrz `ivotnata sredina, Strate{ka ocena
na vlijanieto vrz `ivotnata sredina, Integriranoto spre~uvawe i
Kontrola na zagaduvaweto i Kvalitet na vozduhot e skoro zavr{en. No,
isto taka del od sektorite u{te ne e usoglasen so tehni~kite standardi
na EU Direktivite, kako na primer, emisiite i grani~nite vrednosti na
zagaduva~i na otpadnite vodi, emisii vo vozduhot od stacionarni izvori,
hemikalii i dr. Ovoj proces se o~ekuva da zavr{i vo periodot 2010-2020
godina.
Listata na relevantni zakoni e dadena vo to~kata 11, dodeka EU
Direktivite i me|unarodnite dogovori se prika`ani vo listata na
relevantni EU Direktivi.
17
-
Site ovie zakonski obvrski i nacionalni strate{ki dokumenti
bea analizirani i zemeni vo predvid pri definirawe na osnovnite celi
na za{tita na `ivotnata sredina vo planskiot opfat pri izgotvuvaweto
na ovoj Izve{taj.
Generalnite celi utvrdeni po ovie osnovi se slednite:
- Obezbeduvawe na preventivni merki na za{tita na vodnite resursi
- podzemni vodi od mo`nite zagaduva~ki emisii na materii od
realizirawe na planiraniot opfat;
- Vospostavuvawe na permanenten monitoring na kvalitetot na
vodata, po~vata i vozduhot;
- Zbogatuvawe na {umskiot fond preku zasaduvawe na pojas od
soodvetni drvni rastenija;
- So~uvuvawe na postojniot biodiverzitet i eliminirawe na
mo`nite kontaminacii na istiot i negovo is~eznuvawe;
- Vospostavuvawe na permanentna sorabotka vo sledeweto na
sostojbite vo oblasta na kvalitetot na vodata, po~vata i drugite
mediumi vo `ivotnata sredina od strana na lokalnite i
republi~ki zdrastveni institucii od aspekt na so~uvuvawe na
zdravjeto na naselenieto;
- Vklu~uvawe na javnosta vo procesot na monitorirawe na
sostojbite i donesuvawe na odluki za mediumite vo `ivotnata
sredina;
- Vospostavuvawe na baza na podatoci za sostojbata vo sekoj medium
vo `ivotnata sredina po principot DPSIR (dvi`e~ka sila-
pritisok-sostojba na `ivotnata sredina-vlijanie-odgovor) na
lokalno i regionalno nivo.
Se predlaga pocelosno implementirawe na navedenite celi preku
realizirawe sistem na predlog merki za za{tita, namaluvawe,
neutralizirawe ili kompenzacija na negativnite vlijanija od
realizacija na predvidenite planski sodr`ini soglasno planot. Za taa
cel vo ponatamo{niot tekst na sodr`inata na ovoj dokument se
predlagaat:
18
-
– tehni~ki merki koi treba da se prevzemat za vreme na
sporeduvaweto na planot;
– preporaki za podgotvuvawe, donesuvawe i dopolnuvawe na
planovite i programite vo ramkite na sproveduvaweto na
zakonskite obvrski vo `ivotnata sredina.
1.2 Specifi~ni celi na Strategiskata ocena
Specifi~nite celi na Strategiskata ocena na `ivotnata sredina
se identifikuvani na osnova napravenata analiza na sostojbite i
problemite vo `ivotnata sredina vo planskiot opfat i okolinata i
identifikacija na najsenzibilnite segmenti vrz koi e utvrden pritisok
i se mo`ni negativni vlijanija so realizacijata na planskiot dokument.
Za sekoj zna~aen element na Strategiskata ocena se utvrdeni celi,
koi se osnova na identifikacija na vlijanijata od realizacijata na
sodr`inite utvrdeni vo planskiot dokument:
• Za{tita na `ivotnata sredina so implementacija na planskiot
dokument;
• Podobruvawe na ekonomskite uslovi, podobruvawe na kvalitetot
na `iveewe i zgolemuvawe na `ivotniot standard;
• Pravilno upravuvawe so prostorot zaradi odr`uvawe na
postojnoto nivo na flora i fauna;
• Obezbeduvawe na za{titni zeleni pojasi i formirawe na
hortikulturni nasadi od aspekt na pojava na bu~ava i vibracii;
• Za~uvuvawe na kvalitetot na vodata;
• Integralno upravuvawe so otpadot i negova selekcija za
za~uvuvawe na po~vata, a so toa minimizirawe na otpadot;
• Minimizirawe na pojavite od nesre}i i havarii;
• Za~uvuvawe na kulturnoto nasledstvo;
• Za~uvuvawe na karakteristikite na predelot i `ivotnata sredina.
Ispolnuvaweto na navedenite celi na Strate{kata ocena preku
realizacija na sodr`inite na planskiot dokument }e se sledi preku
predlo`eni indikatori.
19
-
1.3 Upotrebena Metodologija
Grafi~ki prikaz na metodologijata za izrabotka na Izve{tajot za ocena na `ivotnata sredina
Pri podgotovkata na Izve{tajot za Strategiska ocena se kreira{e
metodologija kompatibilna na karakteristikite na prostorot opfaten
so planskiot dokument, planskata zada~a, dostapnite strategii i
dokumenti i izvr{eniot uvid na lice mesto. Postapno se prevzedoa
slednite ~ekori:
– Se napravi prvi~en uvid na sega{nite sostojbi vo `ivotnata
sredina vo analiziraniot planski opfat, negovata okolina i
po{iroko;
20
-
– Podetalno se prou~i sodr`inata {to e predvidena da se locira
vo planskiot opfat, urbanisti~kiot proekt, namenata i
kategorijata na zemji{teto;
– Detalno se razgledaa tehni~kite re{enija predvideni za
realizacija na proektnata zada~a;
– Definirani se celite za za{tita na `ivotnata sredina
utvrdeni vo strate{kite dokumenti na lokalno, nacionalno i
me|unarodno nivo;
– Se napravi uvid na postojnata realizirana urbanisti~ka
sostojba na podra~jeto definirano so planskiot opfat
(bespravna gradba, soobra}aen pristap, i sl.);
– Sogleduvawe na mo`nite negativni vlijanija po `ivotnata
sredina od realizacija na sodr`inata predvidena so planot;
– Nadminuvawe na negativnite vlijanija po `ivotnata sredina od
realizacija na sodr`inata predvidena so planot;
– Nadminuvawe na negativnite vlijanija ili nivno ubla`uvawe i
za taa cel predlagawe na preventivni i korektivni merki;
– Predlagawe na sistem na permanenten monitoring na
sostojbite;
– Vklu~uvawe i zapoznavawe na site zainteresirani strani vo
procesot na izgotvuvawe na dokumentot i utvrduvawe na
sostojbite vo `ivotnata sredina so realizacija na planot.
Pri izgotvuvawe na planskiot dokument koristena e stru~na
literatura od ovaa oblast, EU Direktivite, nacionalni strate{ki
dokumenti, relevantnata zakonska regulativa, me|unarodni dogovori,
prostorni i urbanisti~ki planski dokumenti, katastarski skici i drugi
dokumenti relevantni za izrabotka na dokumentot.
1.4 Zakonodavna ramka
Izve{tajot za Strategiska ocena na `ivotnata sredina za Proekt
za infrastruktura za izgradba na gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna
Stra{o Pinxur Skopje, KO Bunarxik, KO Miladinovce i KO Kadino -
21
-
op{tina Ilinden e izraboten soglasno postojnata zakonska regulativa
vo `ivotnata sredina i prirodata vo Republika Makedonija:
Zakon za @ivotna sredina
1. Zakon za `ivotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05);
2. Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot na `ivotna sredina
(„Sl. Vesnik na RM” br. 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10 i
51/11).
Strategiska ocena na `ivotnata sredina
1. Uredba za za kriteriumite vrz osnova na koi se donesuvaat
odlukite dali opredeleni planski dokumenti bi mo`ele da imaat
zna~itelno vlijanie vrz `ivotnata sredina i zdravjeto na lu|eto
(„Sl. Vesnik na RM” br. 144/07);
2. Uredba za sodr`inata na izve{tajot za strategiska ocena na
`ivotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07);
3. Uredba za strategiite i programite, vklu~uvaj}i gi i promenite na
tie strategii, planovi i programi, za koi zadol`itelno se
sproveduva postapka za ocena na nivnoto vlijanie vrz `ivotnata
sredina i vrz `ivotot i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM”
br. 153/07);
4. Uredba za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i
drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na `ivotnata
sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08);
5. Pravilnik za informaciite {to treba da gi sodr`i
izvestuvaweto za namerata za izveduvawe na proektot i postapkata
za utvrduvawe na potrebata od ocena na vlijanieto na proektot vrz
`ivotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 33/06);
6. Pravilnik za sodr`inata za izve{tajot za sostojbata na `ivotnata
sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 35/06);
22
-
7. Pravilnik za vospostavuvawe na listata na eksperti za SO@S,
procedurata za sproveduvawe na ispitot za eksperti za SO@S,
vospostavuvawe na komisijata za ocenka za znaeweto na ekspertite
za SO@S („Sl. Vesnik na RM” br. 144/07).
Za{tita na prirodata
1. Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06,
84/07, 35/10 i 47/11).
Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh
1. Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br.
67/04, 92/07, 35/10 i 47/11).
Upravuvawe so otpadot
1. Zakon za upravuvawe so otpadot („Sl. Vesnik na RM” br. 09/11-
pre~isten tekst i 51/11);
Za{tita od bu~ava
1. Zakon za za{tita od bu~ava vo `ivotnata sredina („Sl. Vesnik na
RM” br. 79/07, 124/10 i 47/11).
Indikatori za bu~ava
1. Pravilnik za primena na indikatorite za bu~ava, dopolnitelni
indikatori za bu~ava, na~inot na merewe na bu~ava i metodite za
ocenuvawe so indikatorite za bu~ava vo `ivotnata sredina („Sl.
Vesnik na RM” br. 117/08);
2. Pravilnik za grani~ni vrednosti na nivoto na bu~ava vo
`ivotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08).
23
-
Monitoring za bu~ava
1. Pravilnik za lokaciite na mernite stanici i mernite mesta („Sl.
Vesnik na RM” br. 120/08);
2. Pravilnik za pobliskite uslovi vo pogled na potrebnata oprema
koja treba da ja poseduvaat ovlasteni nau~ni stru~ni organizacii i
institucii kako i drugi pravni i fizi~ki lica za vr{ewe na
opredeleni stru~ni raboti za monitoring na bu~ava („Sl. Vesnik
na RM” br. 152/08).
Zakon za voda
1. Zakon za vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 06/09, 161/09, 83/10 i
51/11);
2. Zakon za snabduvawe so voda za piewe i odveduvawe na urbani
otpadni vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 28/06 i 103/08);
3. Uredba za klasifikacija na vodite („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99).
Nacionalna strategija za upravuvawe so otpad (2008-2020)
Nacionalen plan za upravuvawe so otpad (2009-2015)
Zakon za za{tita i spasuvawe
Zakon za za{tita i spasuvawe („Sl. Vesnik na RM” br. 36/04, 49/04, 86/08,
124/10 i 18/11).
Zakon za sproveduvawe na prostoren plan
Zakon za sproveduvawe na prostoren plan („Sl. Vesnik na RM” br. 39/04).
24
-
Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe
Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br.
51/05; izmeni 137/07 i 24/08-pre~isten tekst, 91/09, izmeni 124/10, 53/11 i
pre~isten tekst 60/11).
Pravilnik za ureduvawe na prostorot („Sl. Vesnik na RM” br. 78/06)
1.5 Institucionalna ramka
Zakonot za organi na upravata gi definira odgovornostite na
Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno planirawe, kako {to
sledi:
• Sledewe na sostojbata so `ivotnata sredina;
• Predlagawe na merki i aktivnosti za za{tita na vodite, po~vata,
vozduhot i ozonskiot sloj, za{tita od bu~ava i zra~ewe, za{tita na
biolo{kata raznovidnost, geolo{kata raznovidnost, nacionalnite
parkovi i za{titeni oblasti;
• Sorabotka so nau~ni institucii so cel sozdavawe standardi, normi
i pravila za postapka za regulirawe na za{titata na `ivotnata
sredina;
• Sorabotka so gra|anski zdru`enija, gra|anski inicijativi i drugi
formi na gra|anska aktivnost;
• Razvivawe na sistem za samo-finansirawe od nezavisni izvori i
vospostavuvawe na tipovi i sumi na kompenzacii za `ivotnata
sredina i drugi stavki;
• Drugi aktivnosti odredeni so Zakon.
Drugi ministerstva i dr`avni institucii so odredeni
nadle`nosti na poleto na za{tita na `ivotnata sredina se:
• Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo;
• Ministerstvo za transport i vrski;
• Republi~ki Zavod za zdravstvena za{tita;
• Ministerstvo za zdravstvo i
25
-
• Hidrometerolo{ki Zavod.
Postoi i Parlamentarna komisija za `ivotna sredina, koja
sorabotuva so Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno
planirawe.
1.6 Sodr`ina na Izve{tajot za Strategiska ocena
na `ivotnata sredina
Sledej}i gi odredbite na Uredbata za sodr`inata za Strategiska
ocena na `ivotna sredina, ovoj Izve{taj gi obrabotuva slednite
sodr`ini:
• relevantni aspekti na momentalnata sostojba na `ivotnata
sredina i {to najverojatno bi se slu~ilo dokolku ne dojde do
implementacija na planskiot dokument;
• karakteristiki na `ivotnata sredina vo oblastite koi bi bile
zna~itelno zasegnati;
• drugi problemi koi se relevantni za planskiot dokument,
vklu~uvaj}i gi posebno onie koi se pojavile vo nekoja od oblastite,
koi se od posebno zna~ewe za `ivotnata sredina, a osobeno od
aspekt na za{tita na divite ptici i habitatite;
• celite na za{titata na `ivotnata sredina, odredeni na
nacionalno ili me|unarodno nivo, koi se relevantni za planskiot
dokument i na~inot na koj ovie celi i drugite aspekti na
`ivotnata sredina se zemeni vo predvid za vreme na nivnite
podgotovki;
• verojatnite zna~ajni vlijanija vrz `ivotnata sredina vo celina,
vklu~itelno i vrz biodiverzitetot, naselenieto, ~ovekovoto
zdravje, faunata, florata, po~vata, vodata, vozduhot, klimatskite
faktori, materijalnite pridobivki, kulturnoto nasledstvo, koe
vklu~uva arhitektonsko i arheolo{ko nasledstvo, pejsa`ot i
me|usebnata povrzanost na ovie faktori. Ovie vlijanija
vklu~uvaat sekundarni, kumulativni, sinergisti~ki, kratkoro~ni,
so sredno i dolgoro~ni, trajni i privremeni pozitivni i negativni
efekti;
26
-
• merkite predvideni za za{tita, namaluvawe i neutralizirawe vo
najgolema mo`na mera na site zna~ajni negativni vlijanija vrz
`ivotnata sredina od implementacijata na planskiot dokument;
• rezime/kratok pregled na pri~inite za izborot na alternativite,
opis za toa kako e napravena procenkata, vklu~uvaj}i gi site
pote{kotii (kako {to se tehni~ki nedostatoci ili nedostigot na
know-how) do koi se do{lo pri sobiraweto na potrebnite
informacii;
• opis na predvidenite merki koi se odnesuvaat na monitoringot vo
soglasnost so zakonskite obvrski;
• ne-tehni~ko rezime na informaciite dadeni vo soglasnost so
barawata navedeni vo prethodnite to~ki.
1.7 Rezime
Vrz osnova na sprovedenata Strategiska ocenka na `ivotnata
sredina za Proekt za infrastruktura za izgradba na gasovod od TIRZ
Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur Skopje, KO Bunarxik, KO
Miladinovce i KO Kadino - op{tina Ilinden, istiot mo`e da se
izraboti soglasno izbranata alternativa i kako takov e prifatliv za
implementacija.
27
-
2. Pregled na Planskiot dokument
2.1 Osnovi na Planskiot dokument
Pri izrabotkata na Proektot za infrastruktura primenet e
metodolo{ki pristap i postapka soglasno Zakonot za prostorno i
urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 51/05, 137/07, 91/09,
124/10, 18/11 i 53/11) kako i Pravilnikot za pobliska sodr`ina, razmer i
na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~kite planovi („Sl. Vesnik na
RM” br. 78/06) i Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ki
planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/10 i 64/11) , se bazira na analizi i
sintezi za problematikata i funkcijata na ovoj prostor.
Planiraniot gasovod }e predizvika pozitivni impulsi i efekti
vrz celoto neposredno okru`uvawe od aspekt na infrastrukturna
opremenost i uredenost na prostorot i se razbira ekonomski efekti
dokolku e bazirana vrz principite na odr`liv razvoj i se odlikuva so
maksimalno po~ituvawe i vgraduvawe na normativite i standardite za
za{tita na `ivotnata sredina.
Planskata dokumentacija e izrabotena soglasno Zakonot za
prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 51/05,
137/07, 91/09, 124/10, 18/11 i 53/11), Pravilnikot za pobliska sodr`ina,
razmer i na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~kite planovi („Sl.
Vesnik na RM” br. 78/06) i Pravilnikot za standardi i normativi za
urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/10).
Vo ramkite na planskiot opfat namenite se soglasno Pravilnikot
za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe:
Infrastruktura (grupa na klasa na nameni E);
• E1-komunalna infrastruktura-gasovod;
• E2-komunalna suprastruktura-merna stanica za gas.
So proektnoto re{enie predvideno e povrzuvawe so primarnata
gasovodna instalacija so potrebnite {ahti od postoe~kata glavna merna
stanica vo TIR 3 Skopje 1 do kasarnata Stra{o Pinxur na granicata so
opfatot na Aerodromot Aleksandar Veliki, so postavuvawe na merni
28
-
stanici za dvata kompleksa. Site vkrstuvawa so postoe~kite instalacii,
potisen vodovodni linii, telefonska instalacija, elektri~na
instalacija zadol`itelno }e se izvr{at soglasno zakonskata regulativa.
Izveduvaweto na potrebnite podpatnici i premini preku otvoreni
kanali za atmosferska voda isto taka }e se izvr{at soglasno zakonskata
regulativa.
Ovie prostorni celini se opslu`eni i me|usebno povrzani so
interna soobra}ajna infrastruktura koja e postavena i realizirana
spored konceptot na grupirawe na sodr`ini nameneti za odredeni
dejnosti, procesi ili operacii {to se odvivaat vo niv.
Ovojplan, vo op{tina Ilinden i po{iroko }e predizvika
pozitivni impulsi i efekti vrz celoto neposredno okru`uvawe od
aspekt na povisoka organizacija, infrastrukturna opremenost i
uredenost na prostorot i se razbira ekonomski efekti manifestirani
preku privlekuvawe na nova rabotna sila i vrabotuvawe, dokolku e
bazirana vrz principite na odr`liv razvoj i se odlikuva so maksimalno
po~ituvawe i vgraduvawe na normativite i standardi za za{tita na
`ivotnata sredina.
2.2 Planski opfat
2.2.1 Geografska i geodetska mestopolo`ba
Trasata na planiraniot gasovod treba da zapo~ne od postoe~kata
merna stanica vo ramki na TIRZ Skopje 1-Bunarxik, pominuva niz KP
688, 646, 645, 644, 642, 641, 640, 620/1, 599, 597, 557, 643, 548, 546 ko
Bunarxik, KP 25/2 KO Miladinovci, preminuva preku avtopatot M4
(delnica klu~ka Miladinovci-klu~ka Hipodrom), KP 27/1, 28, 29, 30 KO
Miladinovci, KP 205, 206, 207, 210 KO Kadino, vleguva vo UP za kasarna
Stra{o Pinxur i se povrzuva so nova merna stanica za potrebite na
kasarnata Stra{o Pinxur i TAV-Aerodrom Aleksandar Veliki.
Vkupnata dol`ina na gasovodot iznesuva 5,5 km.
29
-
2.2.2 Namena na upotreba na zemji{teto
Namenite vo planskiot opfat soglasno Pravilnikot za standardi i
normativi za urbanisti~ko planirawe se slednite:
Infrastruktura (grupa na klasa na nameni E);
• E1-komunalna infrastruktura-gasovod;
• E2-komunalna suprastruktura-merna stanica za gas.
30
-
3. Kratok opis i obrazlo`enie na planskite re{enija
za izgradba na komunalna i soobra}ajna
infrastruktura
Osnovnite re{enija na komunalnata infrastruktura se baziraat
na postojnata i planirana sostojba. Istite se izraboteni vo soglasnost so
postojnite va`e~ki propisi za proektirawe na vakov vid na objekti,
prisposobeni na lokalnite uslovi, odnosno diktirani od niv (lokaciski,
reqefni i uslovenosta od postojnata izvedena infrastrukturna mre`a).
3.1 Soobra}ajno povrzuvawe
Predmetniot planski opfat e povrzan preku pristapnite
soobra}ajnici do tehnolo{kata industriska razvojna zona Skopje 1-
Bunarxik preku klu~kata od avtopatot M4 (Al-]afasan-Struga-Ki~evo-
Skopje-Miladinovci-M1) i preku pristapot do kasrnata Stra{o Pinxur,
odnosno preku postoe~kata klu~ka so M1 (E-75), a planiranata nova
klu~ka za aerodromot Aleksandar Veliki isto taka ovozmo`uva
povrzuvawe so planskiot opfat.
Relevanten regionalen paten pravec e R-101 (granica so RS-
Tabanovce-Kumanovo-Skopje-vrska so R-103).
3.2 Soobra}aen plan
Magistralnite patni pravci avtopatot M1 (E-75) (granica so
Srbija-Kumanovo-Miladinovci-Veles-Gevgelija-granica so Grcija) I M4
(Al - ]afasan - Struga - Ki~evo - Skopje - Miladinovci - M1), koj go
definiraat opfatot se izgradeni vo soglasnost so Prostorniot plan na
RM. Planiranata klu~ka za aerodromot Aleksandar Veliki ne e izvedena.
31
-
3.3 Vodosnabditelna mre`a
Vo planskiot opfat evidentirano e vkrstuvawe so vodovodnata
linija Jurumleri-Okta, kako i postoe~kiot potisen cevovod so koj
upravuva JKP Vodovod, naselba Ilinden i so koj se snabduva so voda
kasarnata Straso Pinxur.
Vodovodna instalacija
Vo planskiot opfat evidentirano e vkrstuvawe so vodovodnata linija
Jurumleri-OKTA, kako i postoe~kiot potisen cevkovod so koj upravuva
JKP Vodovod, naselba Ilinden i so koj se snabduva so voda kasrnata
Stra{o Pinxur.
3.4 Fekalna i atmosferska kanalizacija
Vo planskiot opfat ne e evidentirana kanalizaciona instalacija.
3.5 Elektroenergetska infrastruktura i PTT instalacija
Od prenosnata mre`a na 110 kV, na 1,2 km minuva vodot Skopje 1-
@TP Miladinovci, dodeka vodot Skopje 4-Rafinerija OKTA minuva
poseverno i nemaat konflikt so gasovodot.
So Prostorniot plan ne se planirani novi prenosni vodovi vo ovoj
region. Izvedena e podzemna elektri~na instalacija od 10 kV, koja ja
povrzuva postoe~kata trafostanica vo TIRZ Skopje 1 so kasarnata.
Gasovodna mre`a
Izgradeniot gasovod, krakot @idilovo-Skopje e del od
me|unarodniot tranziten gasovoden sistem Rusija-Romanija_Bugarija-
Makedonija.
Za korisnicite na TIRZ-Skopje 1 izgraden e gasovod so koj e
obezbedeno kontinuirano i sigurno snabduvawe so priroden gas.
32
-
Za planskiot opfat predvidena e gasovodna infrastruktura kako
prodol`uvawe na izgradeniot krak do TIRZ Skopje 1 i postoe~kata
glavna merna stanica, do kasrnata Stra{o Pinxur so potrebnata merna
stanica za kasarnata i Aerodromot Aleksandar Veliki so site potrebni
premini, podpatnici i vkrstuvawa.
Postojniot naftovod Solun-Skopje minuva 2 km isto~no od
planiranata trasa na gasovodot i nemaat konflikt. Planiraniot
produktovod od Rafinerija OKTA kon Kosovo soglasno podatocite od
OKTA minuva vo neposredna blizina na planiraniot gasovod no nema
vkrstuvawe.
Evidentirana e telefonska instalacija paralelno so trasata na
avtopatot, koja prodol`uva vo planskiot opfat, soglasno grafi~kite
prilozi.
33
-
4. Karakteristiki na prostorot i sega{na sostojba so `ivotnata sredina
4.1 Karakteristiki na prostorot
Op{tina Ilinden se nao|a vo neposredna blizina na Skopje,
odnosno na 10-15 km od potesnoto gradsko podra~je, a go zafa}a isto~niot
del na Skopskata kotlina, na trome|ata Skopje-Kumanovo-Veles.
Sedi{teto na Op{tinata se nao|a vo n.m. Ilinden, porane{no
Belimbegovo. Od zapad se grani~i so op{tina Gazi Baba, od severozapad
so op{tina Ara~inovo, od severoistok so Kumanovo, a od istok i jug so
op{tina Petrovec. Vkupnata povr{ina iznesuva 106,7 km2 od koja 1.240 ha
e grade`no zemji{te, a 9.340 ha agrarno zemji{te, od koe: 6.980 ha (74%) se
obrabotlivo zemji{te; pasi{tata i livadite zafa}aat 2.400 ha (25%),
dodeka pod {umi ima samo 50 ha. Spored toa, jasno e deka vo Op{tinata
postojat povolni uslovi za razvoj na zemjodelstvoto, kako poledelstvo i
gradinarstvo taka i sto~arstvo.
4.1.1 Soobra}ajna povrzanost
Op{tina Ilinden ima mnogu dobra soobra}ajna povrzanost,
bidej}i preku nejzinata teritorija minuvaat delnicite M-1, M-3 i M-4 od
34
-
me|unarodnite avtopati i toa: koridorot 8 (E-65) Istok-Zapad i
koridorot 10 (E-75) Sever-Jug, `elezni~kata linija Belgrad-Skopje-
Atina i me|unarodniot Aerodrom "Skopje".
4.1.2 Reqefni uslovi, naklon i ekspozicija na terenot
Teritorijata na Op{tina Ilinden se nao|a me|u 230 i 550 m.n.v. Vo
osnova ima ramni~arska morfologija na terenot {to pretstavuva 80% od
povr{inata, a so 20% e zastapen mal ridest del vo severnata i isto~nata
oblast.
4.1.3 Geolo{ki karakteristiki
Od geolo{ka gledna to~ka zastapeni se prete`no deluvijalni
po~vi nastanati so erozija i transportirawe na mati~niot substrat na
po~vata od povisokite ridski predeli so pomo{ na povr{inskite vodi i
vodoteci nastanati od porojni vrne`i. Po~vata naj~esto e
pesoklivolesta, lesno cedliva, propustliva, topla i dobro aerirana.
Sodr`i nizok procent na inertna vla`nost i e so nizok voden kapacitet,
poradi {to e podlo`na na su{a. Isto taka, zastapeni se raznovidni
glini, sivobeli laporci, pesoci, slabo vrzani peso~nici, krupno zrnesti
pesoci, glinoviti pesoci. Prose~niot litolo{ki sostav pretstavuva
35
-
glina so tenki proslojki i mlazevi od pesoklivi i pra{nesti glini koi
se dobro zbieni i vodonepropustlivi.
4.1.4 Seizmolo{ki karakteristiki na terenot
Spored in`enerisko-geolo{kite uslovi terenot, spored
stabilnosta, e kategoriziran kako prete`no nestabilen kade se mo`ni
pojavi na site deformacii vo prirodni uslovi, ili pri deluvaweto na
~ovekot. Spored dosega nabquduvanite zemjotresi vo 1963 godina e
registriran epicentar so intenzitet nad 60 po MCS skalata i dlabo~ina
na `ari{teto od 10 km. Spored o~ekuvanite seizmi~ki intenziteti ovaa
lokacija e izlo`ena na potresi nad 80 po MCS skalata. Namaluvaweto na
seizmi~kiot rizik mo`e da se izvr{i so primena na soodvetni ekonomski
merki za za{tita na sozdadenite vrednosti (grade`nata intervencija na
nosivata konstrukcija na postojnite objekti, zaradi doveduvawe na
otpornost protiv najsilnite zemjotresi), odnosno zadol`itelna primena
na normativno-pravnata regulativa, so koja se uredeni postapkite,
uslovite i barawata za postignuvawe na tehni~ki konzistenten i
ekonomski odr`liv stepen na seizmi~ka za{tita kaj izgradbata na novite
objekti.
4.1.5 Hidrotehni~ka struktura
Op{tina Ilinden ima skromna hidrografija, bidej}i na svojata
teritorija nema postojani prirodni vodoteci, osven slivot na Suva Reka
koj go so~inuvaat dve pomali reki koi se vo pogolemiot del od godinata
presu{eni. Ovaa sostojba ja menuvaat kanalite za odvodnuvawe na
povr{inskata i visokata podzemna voda koi se koristat i za navodnuvawe
na zemjodelskite povr{ini. Postojat dva glavni kanali i nekolku
pomali, sporedni kanali za odvodnuvawe na povr{inite, ~ija vkupna
dol`ina iznesuva okolu 60 km.
Isto taka, postoi i mala ve{ta~ka akumulacija na Suva Reka kaj
n.m. Bu~inci so povr{ina od okolu 2 ha i dlabo~ina 3 do 4 metri koja se
36
-
koristi za sobirawe na nadojdenite vodi od padinite na Skopska Crna
Gora i za{tita od poplava na naselenite mesta po slivot na rekata
(Mr{evci, Bujakovci i Miladinovci). Isto taka, se koristela za
navodnuvawe na zemjodelskite povr{ini vo okolinata.
Vo tek na podolgotraen su{en period i ovaa akumulacija
presu{uva.
4.1.6 Hidrotehni~ka infrastruktura
Vodosnabduvawe
Za potrebite na vodosnabduvaweto na naselenieto na Op{tina
Ilinden dosega se izgradeni i sé u{te se vo izgradba: regionalen
vodosnabditelen sistem i lokalni sistemi, a se koristat i individualni
bunari i pumpi. Poradi sé pointenzivniot urban i stopanski razvoj, kako
i zgolemuvaweto na vkupniot broj `iteli, a i poradi koristeweto na
vodata za piewe za industriski i zemjodelski celi, verojatno vo kratok
vremenski period }e bide dostignat maksimalniot kapacitet na
postoe~kite vodosnabditelni sistemi. Edinstven resurs za
vodosnabduvawe na Op{tinata se podzemnite vodi koi poradi visokoto
nivo i vkupnite sostojbi na teritorijata na Op{tinata izlo`eni se na
zagaduvawe i namaluvawe na kvalitetot i upotreblivosta. Pri~ina za toa
se: ramni~arskata konfiguracija na terenot so lokalni depresii,
vlijanieto od rekata Vardar, prisustvoto na golem broj septi~ki jami kaj
doma}instvata i industrijata, ispu{taweto otpadni vodi direktno na
povr{inata i vo kanalite za odvodnuvawe, slevaweto na atmosferskite
vodi po povr{inata na terenot, koristeweto na hemiski preparati vo
zemjodelstvoto itn.
Vo ovoj moment realiziran e samo eden del od regionalniot
vodosnabditelen sistem i toa za naselenite mesta vo Op{tina Ilinden.
Od regionalniot vodovod so voda za piewe se snabduvaat 12.859 `iteli od
{est naseleni mesta i toa: Ilinden, Marino, Kadino, Mralino, Bunarxik
i Ajvatovci. Na ovoj vodovod se planira priklu~uvawe na Mr{evci i
37
-
Bu~inci, a od nego koristat voda i pove}e industriski kapaciteti vo
Op{tinata. So ovoj vodosnabditelen sistem stopanisuva JKP „Ilinden”.
Spored Proektot za regionalen vodovod, na sistemot za
vodosnabduvawe treba da se priklu~at i naseleni mesta od Op{tina
Petrovec. Kako izvori{te na voda, ovoj sistem koristi voda od bunari
locirani vo atarot na n.m. Jurumleri (op{tina Gazi Baba), pokraj
ragionalniot pat kon Petrovec i rekata Vardar od drugata strana.
Postojat dva bunara so kapacitet od okolu 30 l/sek. Vo momentov vo
izgradba se u{te dva bunari. So pumpi, preku hlorinatorna stanica i
potisen cevkovod vodata se potisnuva do zaedni~kite rezervoari
locirani vo naselenite mesta Bunarxik (2 rezervoara so zapremina od po
500 m) i Ajvatovci (1 rezervoar so zapremina od 500 m). Vo neposredna
blizina na bunarite se iskopuva pesok i se vr{at intenzivni stopanski i
zemjodelski aktivnosti, poradi {to e potrebno sproveduvawe za{tita na
vodonosnoto podra~je, spored postapkite predvideni so zakon. Isto taka,
za{titnata zona okolu rezervoarite za voda vo Bunarxik i Ajvatovci e
neogradena, neuredena i neza{titena, zaradi {to neophodno e da se
prezemat merki spored zakonskata regulativa za nadminuvawe na ovaa
sostojba.
Lokalen sistem za vodosnabduvawe koristi Rafinerijata „OKTA“.
Vodata se zafa}a od 5 bunari locirani, isto taka, vo atarot na n.m.
Jurumleri. Na ovoj sistem priklu~eni se i naselenite mesta Bujkovci i
Miladinovci i avto-bazata na „Mlaz“. Od juni 2004 g., vodosnabditelniot
sistem na OKTA (sistem Miladinovci-Bujkovci) premina vo nadle`nost
na JKP „Ilinden“. Naselenoto mesto Mr{evci se snabduva so voda preku
lokalen vodosnabditelen sistem, so zafa}awe na podzemnite vodi od
bunari, vo blizina na naselenoto mesto i pumpawe vo rezervoar so
kapacitet od 400 m. Naselenoto mesto Bu~inci e so nere{eno pra{awe za
vodosnabduvawe. Distributivnata vodovodna mre`a niz naselenite mesta
vo golema merka e izvedena i gi zadovoluva momentalnite potrebi, pri
{to treba da se ima vo predvid brziot porast na naselenieto i
industriskite kapaciteti. Vo tek e izvedbata na distributivnata
vodovodna mre`a vo n.m. Mralino. Postoi i lokalen sistem za
38
-
porane{nata @ivinarska farma „Belimbegovo”. Zafa}a voda od bunar
lociran vo n.m. Ilinden, vo mesnosta [amak. Denes voda od ovoj sistem
koristi kravarskata farma i drugi objekti vo sklop na DZS „Ilinden“.
Aerodromot „Aleksandar Veliki” ima svoj lokalen sistem za
vodosnabduvawe. Voda zafa}a od bunari vo neposredna blizina na n.m.
Kadino, koja so pumpi, preku rezervoar {to se nao|a vo blizina na
Miladinovci, se distribuira do objektite na aerodromot.
Od regionalniot vodovod so voda se snabduvaat 12.859 `iteli, a od
lokalni sistemi i izvori se snabduvaat 3.035 `iteli. Vkupnata
potro{uva~ka na voda od regionalniot vodovod za 2004 godina iznesuva
okolu 650.000 m/god. Zagubite vo distribucijata dostignuvaat nad 25% ili
okolu 160.000 m/god. Lokalniot vodovod na Rafinerijata „OKTA“
obezbeduva 1.710.000 m/god, od koi 974.000 m/god za tehnolo{kiot proces,
438.000 m/god za vrabotenite, 288.000 m/god za naselenite mesta
Miladinovci i Bujkovci i 10.000 m/god za avto-bazata na „Mlaz“.
Lokalniot vodovod vo Mr{evci obezbeduva okolu 90.000 m/god. Za
potrebite na industrijata se zafa}a okolu 1.200.000 m/god.
Spored dobienite podatoci, vo Op{tinata ima vkupna
potro{uva~ka na voda (za piewe, za doma}instvata, za industrijata i dr.)
nad 2.700.000 m/god, od {to mo`e da se o~ekuva deka koli~inata na
otpadnite vodi e najmalku 1.800.000 m/god.
4.1.7 Stopanstvo
Konceptot na planiran stopanski razvoj utvrden so Prostorniot
plan na Republika Makedonija }e se realizira so izrabotka na prostorni
i urbanisti~ki planovi od regionalno i lokalno nivo koi }e se temelat
na osnovnite uslovi i pretpostavki za ostvaruvawe na celite i
opredelbite postaveni vo oblasta na razvojot i razmestenosta na
stopanskite dejnosti.
Stopanstvoto na Republikata, a sledovatelno i stopanstvoto na
poodelnite op{tini, so ogled na ograni~enata sopstvena akumulacija i
potrebata za pointenziven stopanski razvoj i menuvawe na nepovolnata
39
-
stopanska struktura i natamu }e bide upateno na koristewe na
dopolnitelna akumulacija od stranstvo.
Vo investicionite odluki za materijalnoto proizvodstvo,
striktno treba da se po~ituvaat lokacionite, tehni~ko-ekonomskite i
kriteriumite za za{tita na `ivotnata sredina, koi se usvoeni na
nacionalno nivo.
Osnovnata strategija vo organizacijata i koristeweto na
prostorot, vo smisla na poddr{ka na razvojot na stopanstvoto, ja
so~inuvaat takvi re{enija vo prostorot koi ovozmo`uvaat: pogolema
atraktivnost na prostorot; za{tita na prirodnite i sozdadenite resursi
i bogatstva; soobra}ajno, informati~ko i upravuva~ko povrzuvawe;
razvoj na informacionen sistem za prostorot i `ivotnata sredina;
lokaciona fleksibilnost vo donesuvawe na investicionite odluki.
Osnova na idniot razvoj i razmestenost na stopanskite aktivnosti
vo prostorot na Republika Makedonija se definiranite celi na
ekonomskiot razvoj Nacionalanata strategija na ekonomskiot razvoj,
opredelbite za racionalno koristewe na potencijalite i pogodnostite
na razvojot i postavenosta na sistemot na naselbi, kako i politikata za
poramnomerna i proporcionalna prostorna organizacija na
stopanstvoto. Objektivno, idniot razvoj treba da se naso~i kon:
proizvodstvo nameneto za izvoz; tehnolo{ko osovremenuvawe na
kapacitetite; investicioni proekti prete`no so trudointenzivni
karakteristiki poradi obemnata ponuda na relativno evtinata rabotna
sila; investirawe vo mre`ata na lokalnata i regionalnata
infrastruktura.
Razmestuvaweto na stopanskite dejnosti, spored objektivnite
faktori se vr{i na dva na~ina: spontano, so izbor na lokacijana oddelni
firmi, pretprijatija, kapaciteti, pogoni, spored odlukite oddelnite
sopstvenici ili menaxeri i programirano, so izgradba spored
predviduvawata i odlukite na op{todr`avnite organi ili na organite vo
lokalnata samouprava.
Dvete metodi zaedno ja izrazuvaat prostornata organizacija na
stopanstvoto. So ove dve metodi na odlu~uvawe, prostornata organizacija
40
-
se ostvaruva, so tekot na vremeto, kako disperzija vo prostorot i kako
koncentracija na stopanstvoto na oddelni mesta.
So Prostorniot plan na Republika Makedonija definirani se pet
oski na razvoj od koi relevantni za analiziraniot prostor za
stopanskata zona e t.n. razvojna oska Sever-Jug koja minuva po sredinata
na teritorijata na zemjata. Taa go sledi Skopje na jug te~enieto na rekata
Vardar. Formirana e istoriski vo tekot na celiot HH vek, pa i porano, a
na jug, preku granicata stignuva do Solun. Po Prvata Svetska vojna taa
prodol`i i na sever, pa se spoi so oskata po te~enieto na rekata Morava.
Denes, na teritorijata na zemjata gi povrzuva gradovite: Kumanovo -
Skopje - Veles - Negotino (i Kavadarci) - Demir Kapija - Valandovo -
Gevgelija. Na sever od Skopje ima i eden krak do Pri{tina. Kakvi
promeni i da se slu~at, vo narednite decenii ovaa oska }e ostane glavna.
Site oski koi se zacrtani so Prostorniot plan na Dr`avata }e se
imaat predvid za prostornata organizacija, a vo prv red za
modernizacijata na pati{tata, za izgradba na dalekuvodi, gasovodi i.t.n.
Zna~aen impuls vo razvojot i napredokot na nacionalnata
ekonomija obezbeduvaat mo`nite formi na specifi~nite stopanski
41
-
prostorni inovacii bazirani vrz strate{kite celi koi {to treba da se
postignat so nivnata promocija.
Poradi svojata geografska polo`ba i bogata infrastruktura:
struja, vodovod, telefonska mre`a, lokalni i regionalni pati{ta,
`elezni~ka linija, aerodrom, blizina na glavniot grad, op{tina
Ilinden pretstavuva odli~na sredina za industriski i ekonomski razvoj,
a toa go potvrduvaat i prisustvoto na golem broj pogolemi i pomali
industriski kapaciteti. Spored Popisot od 2002 godina, na teritorijata
na op{tina Ilinden registrirani se 682 delovni subjekti od koi 240 se
aktivni. Kako pozna~ajni stopanski subjekti na teritorijata na
op{tinata se: Rafinerija „Okta”, Aerodromot „Aleksandar Veliki”,
Slobodnata ekonomska zona „Bunarxik”, Mesnata industrija „Nikas”,
Skladi{teto na AD „Makpetrol”, @ivinarskata farma „Belimbegovo”,
Hotelot „Belvi i dr.
4.1.8 Klimatski i mikroklimatski karakterisitki
Klimata e subtropska so karakteristi~ni topli i suvi leta i
vla`ni i ponekoga{ ostri zimi. Srednata godi{na temperatura na
vozduhot iznesuva 12,5°C. Apsolutnata maksimalna temperatura iznesuva
41,5°C, a apsolutniot minimum iznesuva minus 25,6°C. Vo letnite meseci
sredniot mese~en maksimum iznesuva 30,9°C, a dnevniot 35,8°C.
Minimalni temperaturi se registriraat vo januari so sredno mese~en
prosek od +0,2°C i sreden mese~en minimum od minus 3,4°C.
Visinata na atmosferskite vrne`i se dvi`i okolu 500 mm
godi{no, a sredno godi{nata relativna vla`nost na vozduhot iznesuva
70%. Vrne`ite, glavno, se zastapeni so do`d, dodeka sne`nata pokrivka
se zadr`uva prose~no 25 dena vo godinata. Ima prose~no 63 dena so magla,
a godi{nata insolacija iznesuva prose~no 2.102 son~evi ~asovi.
Vetrovi se javuvaat od site pravci i me|upravci, a preovladuva
Vardarecot koj duva od severozapaden pravec. Srednata brzina na veterot
e skoro ista vo site pravci i se dvi`i od 6 do 8 m/sek, a maksimalnata
brzina e izmerena od severoisto~en pravec i iznesuva 23 m/sek.
42
-
4.1.9 Koristewe i za{tita na zemjodelskoto zemji{te
Za~uvuvaweto, za{titata i racionalnoto koristewe na
zemjodelskoto zemji{te e osnovna planska opredelba i glaven preduslov
za efikasno ostvaruvawe na proizvodnite i drugite funkcii na
zemjodelstvoto, a konfliktnite situacii, koi }e proizleguvaat od
razvojot na drugite stopanski i op{testveni aktivnosti, }e se re{avaat
vrz osnova na kriteriumi za globalna op{testveno ekonomska
racionalnost i opravdanost.
Za optimalno iskoristuvawe na ekolo{kite i drugi uslovi so
Prostorniot plan na R. Makedonija do 2020 godina, se predlaga da se
koristi reonizacija spored koja Republika Makedonija e podelena vo 6
zemjodelsko-stopanski reoni i 54 mikroreoni.
Teritorijata na op{tina Ilinden zafa}a 106,7 km2 od koi vkupna
agrarna povr{ina e 9430 ha. Vo obrabotlivo zemji{te spa|aat 6980 ha
(poljodelstvo 4500 ha, gradinarstvo 1000 ha, ovo{tarstvo 500 ha), pasi{ta
2400 ha i 50 ha e pod {umi. Povr{inite podlo`ni na erozija se 5 do 10 ha.
Okolu 88% od vkupnata povr{ina na atarot e agrarno zemji{te, so
{to op{tinata Ilinden pretstavuva podra~je so mo`nost za razvoj na
zemjodelstvoto. Kako neplodno, grade`no zemji{te i zemji{te pod
objekti, evidentirani se vkupno 1240 ha ili 12% od vkupnata povr{ina na
op{tinata. Pod obrabotlivi povr{ini (nivi, lozja, gradini, bav~i i sl.)
43
-
pripa|aat vkupno 6980 ha, odnosno 74% od vkupnata povr{ina na
agrarnoto zemji{te.
4.1.10 Energetski izvori i energetska struktura
Od aspekt na energetikata i energetskata infrastruktura so
Prostorniot plan na Republika Makedonija se definiraat sostojbite,
potrebite i na~inite na zadovoluvawe na potro{uva~kata na raznite
vidovi na energija, odnosno zadovoluvawe na potro{uva~kata so doma{no
proizvodstvo.
Razmenata na elektri~na energija pome|u balkanskite
elektroenergetski sistemi (~ii zemji naj~esto se uvoznici) e mnogu
zna~aen faktor za natamo{niot razvoj. Elektro energetskite sistemi na
balkanskite zemji treba da bidat povrzani so konektivni vodovi koi {to
nema da pretstavuvaat tesno grlo vo transmisija na potrebnite koli~ini
na elektri~na mo}nost. Makedonija dosega ima 400 kV konektivni vodovi
so Grcija (kon Solun i Amindeo), Kosovo (Kosovo-B) i Bugarija (Crvena
Mogila) a vo plan e gradbata na vodovi kon Srbija i Albanija. Vo ovoj
region minuva 400 kV vodot [tip-Crvena Mogila.
4.1.11 Naselenie
Vo sostav na Op{tinata vleguvaat 12 naseleni mesta i toa:
Ilinden, Marino, Kadino, Mralino, Ajvatovci, Bunarxik, Miladinovci,
Bujkovci, Mr{evci, Bu~inci, Tekija i Deqadrovci.
Spored popisot na naselenieto od 2002 godina, vkupniot broj
`iteli iznesuva 15.894, koi `iveat vo 4.298 doma}instva ili prose~no po
3,7 ~lenovi vo doma}instvo. Gustinata na naselenost iznesuva 150
`iteli/km.
Spored nacionalnata pripadnost, na teritorijata na Op{tina
Ilinden `ivee prete`no makedonsko pravoslavno naselenie i toa 13.959
`iteli (87,82%); Srbi 912 (5,73%); Romi 428 (2,69%); Albanci 352
44
-
(2,01%); Turci 17 (0,10%) i drugi 226 (1,41%). Spored polovata
zastapenost ima 8.180 ma`i ili 51,5%, a 7.714 se `eni ili 48,5%.
Spored obrazovnata struktura, 95,7% od naselenieto na vozrast
nad 10 godini e pismeno. Strukturata na naselenieto na vozrast nad 15
godini, spored {kolskata podgotovka e sledna:
• bez obrazovanie - 655
• nekompletno osnovno obrazovanie - 1771
• osnovno obrazovanie - 3774
• sredno obrazovanie - 6157
• vi{o obrazovanie - 120
• visoko obrazovanie - 174
• postdiplomski studii - 2
Kako rabotosposobno naselenie, na vozrast nad 15 godini, ima
vkupno 12.639 gra|ani, od koi aktivni se 6.486, a neaktivni 6.153. Stapkata
na nevrabotenost iznesuva 34,6%. Od vkupniot broj rabotosposobno
naselenie, stapkata na vrabotenost e 37,7%.
Najgolem del se vraboteni vo grade`ni{tvoto (preku 50%), potoa
vo industrijata (35%), vo nestopanskite dejnosti (5%), vo zemjodelstvoto
(5%) i drugo.
Bruto doma{niot proizvod (BDP) po `itel iznesuva 11.964 SAD $.
Vo poslednite pet godini prirodniot prirast na naselenieto iznesuva
prose~no 1% godi{no.
4.1.12 Prirodno nasledstvo
Od oblasta na za{tita na prirodata (prirodno nasledstvo i
biolo{kata i predelskata raznovidnost), urbanisti~kite planovi i
proekti treba da se usoglasat so Prostorniot plan na Republikata na toj
na~in {to, vrz osnova na re`imot za za{tita, }e se organizira raspored
na aktivnosti i izgradba na objekti koi }e se usoglasat so barawata koi
gi postavuva odr`livoto koristewe na prirodata i sovremeniot tretman
na za{tita.
45
-
Posebno vnimanie pri za{titata na prirodata, treba da se obrne
na na~inot, vidot i obemot na izgradbata {to se predviduva vo
za{titenite prostori za da se odbegnat ili da se nadminat sudirite i
koliziite so inkompatibilnite funkcii. Za taa cel e neophodno
po~ituvawe na slednite principi:
- optimalna za{tita na prostorite so isklu~itelna vrednost;
- optimalna za{tita na proizvodnite prirodni potencijali i
unapreduvawe na priodnite bogatstva;
- za~uvuvawe na dominantnite karakteristiki na postojanata
sostojba;
- racionalna izgradba na infrastrukturata;
- koncentracija i ograni~uvawe na izgradbata;
- optimalna izgradba na rekreativnata infrastruktura;
- pravilen izbor na soodvetna lokacija.
4.1.13 Kulturno - istorisko nasledstvo
Vo svoeto mileniumsko postoewe, ~ovekovata civilizacija od
praistorijata do denes, na teritorijata na Republika Makedonija,
ostavila zna~ajni tragi od vonredni kulturi, istoriski i umetni~ki
vrednosti, koi go potvrduvaat postoeweto, kontinuitetot i indentitetot
na makedonskiot narod na ovie prostori.
Prostorniot aspekt na nedvi`noto kulturno nasledstvo e predmet
na analiza vo korelacija so dolgoro~nata strategija za ekonomski,
op{testven i prostoren razvoj, odnosno strategija za za~uvuvawe i
za{tita na toa nasledstvo vo uslovi na pazarno stopanstvo.
Republi~kiot zavod za za{tita na spomenicite na kulturata, za
potrebite na Prostorniot plan na Republikata, izgotvi Eksperten
elaborat za za{tita na nedvi`noto kulturno nasledstvo od posebno
zna~ewe.
Inventarot sodr`i spisok na registrirani i evidentirani
nedvi`ni kulturni dobra, {to podrazbira spisok na nedvi`nite
parametri so utvrdeno svojstvo spomenik na kultura, odnosno na
46
-
nedvi`nite predmeti za koi osnovano se pretpostavuva deka imaat
spomeni~no svojstvo. Toa se: arheolo{ki lokaliteti, crkvi, manastiri,
xamii, bawi, bezisteni, kuli, saat kuli, turbiwa, mavzolei, konaci,
mostovi, zgradi, ku}i, stari ~ar{ii, stari gradski jadra i drugi
spomenici so nivnite imiwa, lokacii, bliskite naseleni mesta, period
na nastanuvawe i op{tinite vo koi se nao|aat spomenicite.
Soglasno so Zakonot za za{tita na kulturnoto nasledstvo („Sl.
Vesnik na RM” br. 20/04), vidovi na nedvi`no kulturno nasledstvo se:
spomenici, spomeni~ki celini i kulturni predeli.
Zna~aen del od nedvi`noto kulturno nasledstvo (okolu 45%), se
nao|a vo ruralnite naselbi i ridsko-planinskite podra~ja, koi se
celosno ili delumno napu{teni, {to zna~itelno ja uslo`nuva nivnata
za{tita i koristewe.
Vo Arheolo{kata karta na Republika Makedonija, koja gi prou~uva
predistoriskite i istoriskite sloevi na ~ove~kata egzistencija, od
najstarite vremiwa do docniot sreden vek, na analiziranoto podra~je
nema evidentirani arheolo{ki lokaliteti.
47
-
4.1.14 Industrija
Razvojot i prostornata razmestenost na industrijata pretstavuva
klu~en faktor i dvi`e~ka sila za pottiknuvawe na razvojot na vkupnoto
stopanstvo i modernizacija na drugite oblasti od stopanskiot i
op{testveniot `ivot. Efikasnoto i uspe{noto sproveduvawe na
nasokite i opredelbite za pottiknuvawe na razvojot na proizvodnite
industriski dejnosti i nivno racionalno razmestuvawe vo prostorot gi
determinira pozitivnite promeni i vo drugite segmenti na ekonomijata:
porast na vrabotenosta, zgolemuvawe na bruto doma{niot proizvod,
podobruvawe na `ivotniot standard i dr.
Vo oblasta na industrijata, vo periodot po osamostojuvaweto na
zemjata, nastanaa va`ni promeni vo pogled na sopstvenosta,
organiziranosta na rabotite i prestruktuiraweto na proizvodstvoto
{to se od osobeno zna~ewe za poefikasnoto stopanisuvawe i
zgolemuvawe na proizvodstvoto.
Vrz osnova na soznanijata i opredelbite na nacionalnata
strategija za ekonomski razvoj na Republika Makedonija (MANU, 1997),
kako i vrz osnova na dosega{niot razvoj, a osobeno konceptot na odr`liv
razvoj, osnovnite nasoki i strate{ki opredelbi na dolgoro~niot razvoj
na industrijata se slednite: tehnolo{ko prekonstruktuirawe, izvozna
orientacija na vode~kite faktori i granki; po{iroko voveduvawe i
razvoj na ekolo{ki-prostorno prifatlivo industrisko proizvodstvo so
razvoj na {tedlivi tehnologii (vo odnos na prirodnite resursi,
energijata i gorivoto i rabotnata sila) i/ili malootpadni (bezotpadni)
tehnologii; zgolemuvawe na efikasnosta na proizvodstvoto; po~ituvawe
na investicionite kriteriumi vrz baza na kontinuirano planirawe i
prifa}awe na pazarnite kriteriumi na stopanisuvawe; strategija na
razmestenost na industriskite kapaciteti koja ja respektira
prostornata struktura na faktorite na razmestenosta, racionalniot
raspored na materijalnite proizvodstveni fondovi, od aspekt na
vkupniot prostor na Republikata i potrebite od kompleksen razvoj na
odelni teritorijalni edinici; razvoj na malite pretprijatija, zaradi
48
-
ostvaruvawe na konceptot na decentaraliziraniot razvoj i razmestenost
na industrijata.
Razvojot na industrijata po oddelnite op{tini, osobeno pomalite,
se o~ekuva da se ostvaruva so gradba na mali, fleksibilni kapaciteti i
pogolema zastapenost me|u drugoto i na agroindustriskiot sektor.
Vrz ovie osnovi, vo naredniot period, industriskoto proizvodstvo
se o~ekuva da bide zastapeno vo site op{tini i da ostvaruva raste` koj }e
pridonese za zgolemuvawe na vrabotuvaweto, podobruvawe na uslovite za
`iveewe na gra|anite na po{irokiot prostor na zemjata.
Soglasno opredelbite na Prostorniot plan na Republika
Makedonija izgradbata i funkcioniraweto na prerabotuva~kite
kapaciteti treba da bidat postaveni vrz principite za za{tita na
`ivotnata sredina i istovremeno racionalno koristewe na zemji{teto.
Industrijata koja e vode~ka stopanska dejnost i dvigatel na
razvojot na vkupnoto stopanstvo ima zna~ajno vlijanie vrz kvalitetot na
`ivotnata sredina. Vo uslovi na usvoenata razvojna paradigma na
odr`liv razvoj, naporite treba da se naso~at kon su{testveni promeni vo
strategijata i politikata za razvoj i prostorna lokacija na industriski
granki zasnovani na principite na ekolo{kata za{tita.
4.2. Opis na sega{nata sostojba so `ivotnata sredina vo planskiot opfat
Osnoven preduslov za identifikacija na problemite so `ivotnata
sredina i postavuvawe na strate{ki celi za nadminuvawe i unapreduvawe
na istite e identifikacijata i ocenata na sega{nata sostojba so mediumi
na `ivotnata sredina (vozduh, voda, otpad, po~va, biodiverzitet, bu~ava),
kako i so koristeweto na zemji{teto i prirodnite resursi vo op{tinata.
4.2.1 Vozduh
Soglasno Direktivite na Evropskata Unija, zagaduvaweto e
neposredno ili posredno vnesuvawe, kako rezultat na ~ovekovite
49
-
dejstvija, na materii, vibracii, toplina ili bu~ava vo vozduhot, vodata
ili vo po~vata, koi {to mo`at da bidat {tetni po ~ovekovoto zdravje
ili po kvalitetot na `ivotnata sredina, od koi {to mo`e da proizleze
{teta po materijalniot imot ili koi {to gi naru{uvaat ili vlijaat vrz
prirodnite ubavini i drugite legitimni na~ini na koristewe na
`ivotnata sredina.
Kvalitetot na vozduhot e eden od pova`nite ~initeli na koi treba
da se vnimava pri planirawe na prostorot zaradi spre~uvawe na
degradacija na istiot so implementacija na planskiot dokument.
Pogolema grupa na polutanti vo ambientalniot vozduh se
emitiraat preku sistemot za odveduvawe na otpadni gasovi od
soobra}ajnite sredstva kako: CO, VOC (volatilni organski soedinenija),
NO2, TSP (vkupni suspendirani ~esti~ki), SO2, CO2, olovni soedinenija.
Toa nastanuva preku sogoruvawe na fosilnite goriva vo motorite i VOC
emisiite zaedno so isparuvawe na gorivata vo soobra}ajnite sredstva.
Emisijata na CO, VOC i TPS se posledica od nekompletno
sogoruvawe na gorivata, a isto taka i kako posledica na promenlivata
optovarenost i uslovite na vozewe. Tie zavisat od na~inot na vozewe,
tipot na motorot, goleminata i sostojbata na motorot.
Visokata vnatre{na temperatura vo motorite pri sogoruvawe na
gorivoto e pri~ina za formirawe na NO2 emisijata i CO2 i olovoto se
posledica na prisustvoto na sulfurni i/ili olovni soedinenija vo
motornite goriva.
Se smeta deka vo izduvnite gasovi na vozilata ima duri 180
organski komponenti kako {tetni materii ~ija koncentracija e
najgolema na mesta so zgolemen broj na vozila i rabota na motorite vo
mesto ili zapirawe, koga emisijata na toksi~ni materii vo odnos na
brzinata na dvi`ewe od 70 km/~ e pogolema za 2,5 pati. Spored
istra`uvawata vo ovoj domen, se smeta deka na 1000 litri sogoren benzin
vo motornite vozila, vo atmosferata emitira 98 kg jaglen monoksid, 6-8
azotni oksidi, 4-5 kg sulfurni soedinenija i 0,5 kg olovo.
Emisionite faktori na zagaduva~ki materii se pretstaveni vo
slednata tabela:
50
-
Soedinenie Benziski motori Dizel motori
Sulfur dioksid 0,4 4,5
Azotni oksidi 20 90
Organski volatili 40 110
Vkupni suspendirani ~esti~ki 3 15
Jaglenoroden monoksid 220 90
Olovo 0,45 0
Vlijanieto na toksi~nite gasovi mo`e da ostavi posledici na
lu|eto koi se direktno i dolgovremeno izlo`eni na istite i toa preku
nivnoto direktno dejstvo (vdi{uvawe) i indirektno. ^adot, na primer,
dejstvuva prete`no na di{nite organi, na ko`ata i sli~no, a
jaglerodnite oksidi deluvaat kako silni otrovi i antioksidanti.
Maksimalno dozvoleni koli~ini na {tetni materii spored
zakonskata regulativa treba da se dvi`at vo slednite granici:
Komponenti Emisiono koli~estvo Emisioni koncentracii MKD (g/h) MKD (mg/m3)
olovo 25 5 azotni oksidi 5000 500-800 jaglevodorodi / 500 formaldehid 100 20 cvrsti ~esti~ki / 130 jaglen monoksid / 650 jaglen dioksid / 2,5
Kako zagaduva~i na vozduhot na teritorijata na op{tinata se
javuvaat: Rafinerijata „Okta”, organizaciite koi imaat kotlari i
individualnite lo`i{ta. Merewata na kvalitetot na vozduhot vo
op{tinata ne se vr{at, osven preku mernata stanica vo krugot na
Rafinerijata.
Uslovite za za{titata na kvalitetot na vozduhot i drugite
segmenti na `ivotnata sredina {to se zagrozeni so zagaduvaweto na
vozduhot se obebzeduvaat so primena na na~elata za odr`liv razvoj,
na~elata za celosno planirawe i primena na najdobro dostapnite i
primenlivi tehnologii, tehni~ki re{enija i merki.
51
-
4.2.2 Voda
Kolku vodite vo odreden prostor mo`e da se smetaat za voden
resurs zavisi od mo`nosta za nivno iskoristuvawe, odnosno od mo`nosta
za realizirawe na vodostopanski re{enija so koi vodite }e se iskoristat
za pokrivawe na potrebite od voda za naselenieto, zemjodelstvoto,
industrijata i za{titata na `iviot svet. Vodata kako resurs ja ima mnogu
pomalku od prisutnite vodi {to treba da se ima sekoga{ vo predvid pri
planiraweto za nejzino iskoristuvawe.
Za podmiruvawe na potrebite na voda najzna~ajni se povr{inskite
vodi, bidej}i tie se najrasprostraneti, najbliski se do mestata na
~ovekovata aktivnost, obezbeduvaat `ivot i razvoj na ekosistemot.
Izda{nosta na podzemnite vodi zavisi od klimatskite,
morfolo{kite i hidrogeolo{kite karakteristiki na prostorot. Ovie
vodi poradi posebniot kvalitet se zna~ajni i mo`e da bidat korisni za
pokrivawe na potrebite od voda.
Na celata teritorija na op{tina Ilinden, vo naselenite mesta,
nema izgradeno kanalizacionen sistem za zafa}awe i odveduvawe na
fekalnite i atmosferskite otpadni vodi, a problemot so otpadnite vodi
kaj doma}instvata i stopanskite subjekti e re{avan individualno.
Seto ova pretstavuva seriozen izvor na zagaduvawe na `ivotnata
sredina, osobeno na po~vata i podzemjeto i oformuva `ari{ta na
najrazli~ni zarazni zaboluvawa.
4.2.3 Otpad
Komunalen otpad pretstavuva sekakov vid na otpad {to se
producira od doma}instvata, javnite i ekonomskite ustanovi i
pretprijatija i instituciite na edna urbana sredina. Otpadot {to se
producira od industrijata, zemjodelieto i rudarstvoto, kako i patogenite
ostatoci od izumreni `ivotni ne spa|aat vo ovoj vid na otpad.
Vo minatoto, otpadot {to go sozdaval ~ovekot od zadovoluvaweto
na svoite `ivotni potrebi bil vo koli~ini i oblik {to prirodata bila
52
-
sposobna sama da go razgradi do oblik na izvorna materija, so {to se
vospostavila ramnote`a pome|u ~ovekot i negovata okolina. Me|utoa, vo
ponovo vreme na intenziven industrisko tehnolo{ki razvoj od edna
strana i demografskata eksplozija i pregolema gustina vo naselenost od
druga, svedoci sme na superprodukcija na cvrst otpad vo koli~ini i oblik
koj prirodata nemo`e samostojno da go razgradi so {to se naru{uva
ramnote`ata pome|u ~ovekot i negovata `ivotna okolina. Cvrstiot
otpad se pove}e gi osvojuva zemjenite povr{ini, ja zagaduva po~vata,
vozduhot i povr{inskite i podzemnite vodi.
Sobiraweto i transportiraweto na komunalniot otpad se vr{i so
specijalni vozila za taa cel. Javnoto komunalno pretprijatie „Ilinden”
vr{i usluga na sobirawe, transportirawe i deponirawe na komunalniot
otpad na teritorija na Op{tina Ilinden. Deponiraweto na komunalniot
otpad i drugi vidovi na neopasen otpad se vr{i vo lokalnata deponija
Drisla.
Problemot so formiraweto, obnovuvaweto i upornoto koristewe
na divi deponii na podra~jeto na op{tinata e zagri`uva~ko. Od vkupno
16000 m2 povr{ina pod |ubri{ta sanirani se 10000 m2 ili 60%.
Od vkupnite tro{oci za upravuvawe so otpadot, 31% otpa|a na
sobirawe od korisnicite, 13% sobirawe od ulicite, 27% transport, 29%
odlagawe vo sanitarna deponija.
Ne postoi lokalna mre`a za sledewe i upravuvawe so neopasen
otpad. Od parametrite za otpadot se sledat samo parametrite: koli~estvo
sozdaden otpad i kolki~estvo otstranet otpad.
Prisustvoto na otpadot i postapuvaweto so nego producira
negativni efekti vrz kvalitetot na `ivotnata sredina, osobeno vrz
kvalitetot na vozduhot, zemji{teto, vodite, `iviot svet a preku niv i vrz
zdravjeto na lu|eto i vkupniot kvalitet na `ivotot. Od divite deponii i
neza{titenite deponii se raznesuvaat positni delovi od otpadot,
pra{ina i neprijatna mirizba, a goreweto na otpadot vo divite deponii
producira ~ad so {tetni produkti na sogoruvawe, a vo vozduhot postojano
se osloboduva deponiski gas (metan).
53
-
4.2.4 Bu~ava
Na nivo na Republika Makedonija mereweto na nivoto na bu~ava se
meri od strana na Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno
planirawe i Republi~kiot Zavod za zdravstvena za{tita so svojata
mre`a na regionalni zavodi.
Problemot na bu~ava na podra~jeto na op{tina Ilinden dosega ne
e analiziran i istra`uvan. Vo ovoj region izvorite na sozdavawe na
bu~ava ne se od takov vid da ovoj problem vo `ivotnata sredina
pretstavuva zna~itelna zakana za zdravjeto na lu|eto.
Bu~avata proizleguva od urbanite aktivnosti i toa:
• Soobra}aj;
• Proizvodni i delovni procesi;
• Bu~ava od enterierno poteklo (stambeni zgradi, trgovsko delovni
centri i sl).
54
-
4.3. Sega{ni problemi so `ivotnata sredina vo i okolu planskiot opfat
Problemite so generirawe na otpadot se razgleduvaat kako
vlijanie vrz povr{inskite i podzemnite vodi, vlijanie na zagaduvaweto
na po~vite i indirektno kako vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot i
po~vite i indirektno kako vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot i
sozdavaweto na stakleni~ki gasovi (klimatski promeni).
Najosetlivi elementi na `ivotnata sredina vo predmetniot opfat (Elementi na SO@S)
Vodi Vozduh Otpad Klimatski Naselenie Materijalni faktori dobra
Vrz osnova na evidentirawe na najosetlivite elementi na
`ivotnata sredina vo planskiot opfat koi se narekuvaat i elementi na
Strategiska ocena na `ivotnata sredina (Elementi na SO@S) se
vospostavuvaat celi na strategiska ocena na `ivotna sredina (Celi na
SO@S) i se definirani mo`ni indikatori za sekoja cel.
Vo procesot na Strategiska ocena na vlijanie na planskiot
dokument vrz `ivotnata sredina va`no e da se vidi kako, na koj na~in, so
koja ja~ina i intenzitet celite na planskiot dokument vlijaat vrz celite
na SO@S so cel da se predvidat merki za spre~uvawe na vlijanijata i da
se predlo`i soodveten plan za monitoring na indikatorite za sekoja cel
na SO@S.
Na slednata tabela se prika`ani sega{nite problemi so
elementite na `ivotnata sredina:
55
-
Elementi na Strategiskata Problem Relevantno opftenocena na `ivotna sredina problem
Vozduh Naru{en kvalitet na vozduhot od zgolemen soobra}aj h
Nemawe kvalitetna medicinskabaza na podatoci vo odnos na zaboluvawata predizvikani od zagaduvaweto na vozduhot h
Voda Broj na postaveni filtri soglasno otpadnite materii h
Necelosen monitoring za kvalitetot i kvantitetot na povr{inskite, podzemnite i otpadnite vodi h
Otpad Postoewe na divi deponii h
Nepostoewe deponija za otpad {teten po zdravjeto na lu|eto h
Po~va
Zagaduvawe na po~vata so hemiski sredstva (osobeno vo industriskata zona na op{tinata) h
Divi deponii na teritorijata h Predel Uzurpacija i degradacija na prostorot h
Nedovolna zastapenost na parkovi i zeleni povr{ini h
Naselenie Niska ekolo{ka svest kaj gra|anite vo op{tinata h
Nevrabotenost h
Klimatski faktori Koristewe na ogrevno drvo za zatopluvawe h
Nepostoewe strategija za iskoristuvawe na alternativni izvori na energija h
Materijalni dobra Postoewe na bespravni gradbi h
56
-
5. Sostojba bez implementacija na planskiot dokument
Zna~eweto na realizacija na planskiot dokument Proekt za
infrastruktura za izgradba na gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna
Stra{o Pinxur Skopje, KO Bunarxik, KO Miladinovce i KO Kadino -
op{tina Ilinden, e o~igleden vo pogled na operacionalizirawe na
prostorot vo podra~jeto na op{tina Ilinden. Treba da se zeme vo
predvid i sega{nata sostojba so najosetlivite elementi na `ivotnata
sredina na planskiot opfat (To~ka 4.2).
Isto taka, se razgleduva opcijata bez da se sprovede (bussiness as
usual) planska aktivnost, odnosno rabotite da оstanat vo prvobitnata
polo`ba.
Vo konkretniov slu~aj, dokolku Proekt za infrastruktura za
izgradba na gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur Skopje,
KO Bunarxik, KO Miladinovce i KO Kadino - op{tina Ilinden ne se
sprovede se o~ekuvaat slednive posledici:
• Zemji{teto i ponatamu }e ostane zemji{te so pomala ekonomska
vrednost;
• Intenzivno zagaduvawe na podzemnite vodi i po~vata;
• Intenzivno zagaduvawe so otpadni materii (cvrst, komunalen,
industriski i drugi vidovi otpad) i postoewe na divi deponii;
• Naru{uvawe na kvalitetot na mediumite vo `ivotnata sredina;
• Otsustvo na finansiski investirawa {to bi se dovelo do slab
ekonomski razvoj na stopanstvoto;
• Namaleni prihodi vo buxetot;
• Namalena mo`nost za vrabotuvawe;
• Namalen `ivoten standard;
• Nerealizacijata na planskiot opfat }e se ispu{ti mo`nosta za
ekonomski-odr`liv razvoj.
57
-
6. Alternativi i ~initeli za izbor na alternativa
Realizacijata na Proekt za infrastruktura za izgradba na gasovod
od TIRZ Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur Skopje, KO Bunarxik, KO
Miladinovce i KO Kadino - op{tina Ilinden e od osobeno zna~ewe za
funkcionalna operacionalizacija na razvoj na planskiot opfat i
op{tinata.
Realizacijata na ovoj Planski dokument e od fundamentalno
zna~ewe i pretstavuva osnova za negovo ekonomsko o`ivuvawe.
Sekako, osobeno zna~ajno e za izgotvuvawe na strategiska ocena,
{to e i voobi~aena postapka, da se izanalizira varijantata (Bussines as
usual scenario), odnosno opcijata od nesproveduvawe na planskoto re{enie
so {to sostojbata bi ostanala onakva kakva {to e. Vo takviot slu~aj
realno e da se o~ekuva da ne se promeni fakti~kata sostojba, odnosno da
prodol`at trendovite na u{te pogolema pasivizacija na analiziraniot
planski region.
Vo toj slu~aj realno e da se o~ekuvaat slednite trendovi:
– inicirawe na u{te pogolema stagnacija na regionot;
– namaluvawe na ekonomskata vrednost na zemji{teto;
– neperspektivnost za mladite generacii;
– negativni vlijanija vrz zdrastvenata sostojba na naselenieto.
Kako vtora alternativa za Proekt za infrastruktura za izgradba
na gasovod od TIRZ Skopje 1 do kasarna Stra{o Pinxur Skopje, KO
Bunarxik, KO Miladinovce i KO Kadino - op{tina Ilinden, se
poka`uva poprifatliva od pove}e aspekti:
– povolna geografska polo`ba;
– dobri mikroklimatski uslovi;
– mo`nost za koristewe na obnovlivi izvori na energija;
– povolna dispozicija vo odnos na soobra}ajnici;
– minimizirawe na sozdavaweto n